Sambeek, Bieri, Engeli 02.05.12

BRAM VAN SAMBEEK, RETO BIERI, BENJAMIN ENGELIVAN BEETHOVEN, BRUCH

de

puur muziek

02.05.2012 | 20:00 | MIRYZAAL

2

PROGRAMMA UITVOERDERS

Ludwig van Beethoven (1770-1827)Septet in Es, opus 20 (arr. van Beethoven voor klarinet, fagot en piano, opus 38)

Adagio | Allegro con brio Adagio cantabileTempo di menuetto Thema: Andante con variazioni Scherzo: Allegro molto e vivace | Trio Andante con moto alla marcia | Presto

PAUZE

Max Bruch (1838-1920)Acht Stücke, opus 83

AndanteAllegro Con Moto Andante Con Moto Allegro AgitatoRumanische Melodie | AndanteNachtgesang (Nocturne) | Andante Con MotoAllegro Vivace | Ma Non Troppo Moderato

Oorspronkelijk stond ook de Trio pathétique in d van MIKHAIL GLINKA geprogrammeerd voor deze avond. Omdat het concert veel te lang werd besloten de muzikanten dit deel weg te laten.

Uitvoerders:Bram Van Sambeek | fagotReto Bieri | klarinetBenjamin Engeli | piano

3

Septet wordt Trio

Beethovens Septet opus 20 voor klarinet, hoorn, fagot, viool, altviool, cello en con-trabas, werd voor het eerst opgevoerd in 1800. Het werd gecomponeerd in 1799-1800, een periode waarin de componist zich tot volle rijpheid had ontwikkeld. Het is de periode tussen de Eerste en Tweede symfonie in. Het is een meesterwerk uit de hoogtijdagen van de Weense salon-muziek en werd opgedragen aan keize-rin Maria Theresia. Het is bijzonder leuke muziek, perfect van vorm, pregnante melodieën, pakkende ritmes, spannend, vrolijk en virtuoos. Geheel in de geest van de achttiende-eeuwse serenade wis-selen korte deeltjes, een menuet, een scherzo, een variatiereeks, elkaar af.

Het septet was jarenlang zijn meest populaire en meest succesrijke werk. Het werk appelleert zowel aan de kenner als aan de liefhebber. Dit succes kan worden afgelezen aan het grote aantal gedrukte kopieën en vooral ook aan het grote aantal arrangementen en transcripties voor de meest uiteenlopende bezet-tingen, gaande van een elfkoppig bla-zersensemble tot een gitaar. Het meest merkwaardige arrangement was een vocale versie van het adagio op de woor-den ‘Innocent as a violet’. Niets mense-lijks is ons vreemd.

Beethoven zelf stond kritisch tegenover zijn septet. Jaren later beweerde hij dat het septet ‘wel een natuurlijk gevoel bezat, maar te weinig kunst’. Wellicht heeft de populariteit van het werk te maken met de sfeer van het onbekom-merde, het afwezig zijn van elke proble-matiek, zonder ooit maar het gevoel te krijgen van platvloersheid of trivialiteit.Beethoven stond niet afkerig tegenover transcripties van zijn eigen werken. Het vergrootte de bekendheid van het origi-neel zonder aan het basismateriaal te raken.

De versie van het septet als een pianotrio, werd in 1805 gepubliceerd als opus 38 en is één van de weinige arrangementen die Beethoven zelf van zijn eigen stuk-ken heeft gemaakt. Dat had in dit geval niet te maken met het opzet een grotere verspreiding te realiseren of meer profijt te halen, maar eerder met dr. Johann Schmidt, een Weense professor genees-kunde die hij consulteerde vanaf 1801 voor het probleem van zijn toenemende doofheid. Johann Schmidt was een goed amateur violist. Hij had bovendien een dochter die een verdienstelijke pianiste was. De twee speelden geregeld samen met een bevriend cellist. Ze vertolkten dit pianotrio in de vroege 19e eeuw dan ook vele malen, waarschijnlijk op pri-vébijeenkomsten en in Weense salons

PROGRAMMATOELICHTING

4

allerhande. Beethoven had ook voor één jaar exclusieve uitvoeringsrechten aan Johann Schmidt gegeven.

De vioolpartij die zo dominant is in het septet en alle andere begeleidende strijkerspartijen worden aan de piano toevertrouwd. Dat contrasteert met de klarinetpartij en de cello (hier vervan-gen door de fagot). De cello vervangt de lagere blaasinstrumentpassages (hoorn en fagot) van het origineel en neemt soms belangrijke thematische fragmen-ten van de originele cello- en altviool-partijen over. Met die scherpe contouren wordt het serenadekarakter en de sym-fonische connotaties van het origineel in de verf gezet.

Max Bruch

Dat Max Bruch vooral grote bekend-heid geniet op grond van slechts enkele werken, het eerste vioolconcert en zijn Kol Nidrei, is unfair en misleidend.

Bruch was een wonderkind: hij begon als 9-jarige te componeren, als 14-jarige tiener schreef hij zijn eerste strijkkwar-tet en zijn eerste symfonie. Zijn reputa-tie als jong uitzonderlijk talent ging heel Europa door. Als volwassene was hij een beroemd dirigent, leraar en componist van grootse opera’s, symfonische, korale en kamermuzikale werken. Op het hoog-tepunt van zijn kunnen zagen velen in hem iemand die herinnerd zou worden als één van de grootsten aller tijden. Maar helaas: bij zijn dood in 1920 was

zijn indrukwekkende reputatie helemaal uitgedoofd en was hij al een soort muzi-kaal anachronisme. Zijn composities waren overschaduwd door de output van romantische tijdgenoten als Brahms, Tsjaikovski en Dvorak.

Toch schreef hij heel wat weelderige, melodieuze muziek, maar zijn aangebo-ren conservatisme bracht met zich mee dat hij aan het eind van de 19e eeuw vol-ledig voorbijging aan de vernieuwingen van Mahler, Reger en Richard Strauss. Nieuwlichters als Liszt en Wagner konden niet op zijn sympathie rekenen, laat staan de experimenten van Schönberg. Hij had een hekel aan Richard Strauss en vond Debussy maar een zielige prutser. De oude Bruch was een ziekelijke, verbit-terde man die teerde op vergane roem. Ouderwets, zeer zeker. Niettemin dreven zijn lyrische gaven in alle composities boven.

De 8 Stukken van 1910 maken een retrospectieve, herfstige en naar binnen gekeerde indruk, maar zijn misschien juist daarom best mooi. De meer dan 70 jaar oude Bruch componeerde de hoog-romantische stukken voor zijn professio-neel klarinet spelende zoon Max Felix. En om het werk beter te kunnen spreiden – in die tijd waren elektronische media als radio en cd nog onbestaande – arran-geerde hij de klarinetpartij voor viool en de altvioolpartij voor cello.

5

Deze stukken zijn niet geconcipieerd om uitgevoerd te worden als een suite: Bruchs opzet was ze in groepjes te com-bineren naar believen of ze zelfs afzon-derlijk te laten spelen. Elk stukje is een wereld op zich. Hoewel ook niet pro-grammatisch van opzet, geven ze soms toch de indruk een verhaal te vertellen. De fagot (die de cello vervangt) begint in het derde stukje andante con moto (in de cis toonaard) bijvoorbeeld met een rus-teloze klaagzang, suggereert een beeld van een lijdende boeteling. De klarinet beantwoordt dat met een kalmerende, zalvende hymne, iets wat het beeld van een troostende engel oproept. De twee protagonisten blijven tegen elkaar opbotsen in hun contrasterende werel-den, totdat de klarinet de bovenhand haalt en de cello (fagot) opneemt in een hemelse sfeer.

Bram Van Sambeek, fagot

Bram van Sambeek (1980) ontving in 2009 de Nederlandse Muziekprijs, als enige fagottist in de 30 jarige geschiede-nis van de prijs. De Nederlandse Muziek-prijs is de hoogste staatsonderscheiding die aan een musicus, werkzaam in de klassieke muziek, kan worden uitgereikt. In 2011 won hij een Borletti Buitoni Trust Award, en kort geleden werd hij toegela-ten tot het programma “Chamber Music Society Two” van het Lincoln Center in

New York. Sinds 2011 besloot Bram zich te focussen op kamermuziek en solos-pel, en hij doceert aan het Conservato-rium van Rotterdam, Codarts. Als kamermusicus is Bram van Sam-beek zeer actief. Hij maakt deel uit van het Schulhoff Trio, en van het Orlando Kwintet. Daarnaast werkte hij samen met onder anderen Alexei Ogrintchouk, Cecilia Bernardini, Julius Drake, Liza Ferschtman, Izhar Elias en Reto Bieri en Jorg Widmann, en speelde hij bij het Nederlands Blazers Ensemble, het ASKO-ensemble en de Ebony Band. In 2009/2010 kreeg hij een Carte Blan-che in het Concertgebouw Amsterdam, bestaande uit vier concerten met onder andere het Prazak Kwartet en het Tem-pera Kwartet.Bram is regelmatig te gast op nationale en internationale festivals zoals het Delft Chamber Music Festival, het Orlando Festival, het West-Cork Chamber Music Festival en het Oxford Chamber Music Festival.In 2008 ontving hij de tweede prijs op de internationale ‘Gillet-Fox Competition’ in de Amerikaanse staat Utah. In 2009 nam Bram zijn eerste solo-cd op met Sinfonia Rotterdam voor Brilliant Classics. www.bramvansambeek.com

Reto Bieri, klarinet

Reto Bieri is ongetwijfeld een van de meest veelbelovende klarinettisten van zijn generatie. Zijn onlangs uitgebrachte CD ‘Portrait’(Pan Classics) is hier een

BIO

6

overtuigend bewijs van.Bieri is daarop te horen met werken van Copland, Bernstein, Carter en Benny Goodman, begeleid door het Praags Kamerorkest en de pianist Riccardo Bovino.Reto Bieri werd geboren in Zug, Zwitser-land, in 1975. Hij groeide op luisterend naar Zwitserse volksmuziek voordat hij de klassieke muziek ontdekte. Hij stu-deerde klarinet, maar zijn meest opmer-kelijke ervaring waren de kamermuzie-klessen die gegeven werden door György Kúrtag en pianist Krystian Zimerman in Basel. In 2001 won hij het Internatio-nal Rostrum for Young Performers, een concours georganiseerd door de EBU in samenwerking met UNESCO. Sindsdien werd hij uitgenodigd om over de hele wereld te spelen, als soloist en kamer-musicus. Hij speelt met verschillende orkesten, zoals het Zürich Kamerorkest, en Kremerata Baltica, met dirigenten als Vladimir Fedosejev, Kurt Masur, Roger Norrington en Tibor Varga.Reto Bieri werkt nauw samen met de vio-liste Patricia Kopatchinskaja, celliste Sol Gabetta, pianiste Mihaela Ursuleasa en het Tecchler Trio (Zürich). Hij speelt ook kamermuziek met o.m. Gidon Kremer, Heinz Holliger, Jacques Zoon, Gautier Capucon, Carolin Widmann, Gérard Wyss en kwartetten als Carmina (Zürich), Johannes (Lyon), Petersen (Berlin).Reto Bieri was een regelmatige gast bij verscheidene festivals, zoals het ‘Young Artists in Concert’ in Davos, het Luzern Festival, het New York FOCUS Festival, het Bratislava Muziekfestival, het Inter-

nationale Kamermuziek Festival in Leip-zig, Gidon Kremers ‘les muséiques’ in Basel, de Boswiler Sommer, Eckelshau-sen Muziekdagen, het Malaga Festival, Salzburg Aspekte Festival, en op aanbe-veling van dirigent Herbert Blomstedt, Het Internationale ORPHEUM Muziekfes-tival in Zürich.www.retobieri.ch

Benjamin Engeli, piano

Benjamin Engeli behaalde bij Adrian Oetiker zijn eerste diploma aan de Musik-hochschule in Basel, Zwitserland. Hij studeerde bij Homero Francesch aan het College of Music in Zurich en nam lessen bij Lazar Berman, Andrzej Jasinski, Mau-rizio Pollini en Andreas Schiff.Benjamin Engeli won verscheidene prij-zen. Zijn concertactiviteiten brachten hem heel Europa door en in Australië, India, Noord- en Zuid-Amerika. Hij was in 2003 stichtend lid van het Tecchler Trio en is een van de 4 pianisten van het Gershwin Piano Quartet. Engeli gaf concerten in Concertgebouw Amster-dam, Wigmore Hall Londen, Tchaikovsky Conservatorium Moscou, Herkulessaal Munchen, Konzerthaus Wenen or Ton-halle Zurich, maar ook in China, Brazilië en de Verenigde Arabische Emiraten.www.benjaminengeli.com

Sambeek, Bieri, Engeli 02.05.12

Documents

Transcript of Sambeek, Bieri, Engeli 02.05.12