Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.
description
Transcript of Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.
![Page 1: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/1.jpg)
Guðný B 1
Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.
• Við höfum stöðugt þörf fyrir stuðning í lífinu, ekki aðeins þegar e-h bjátar á.
• Sú kenning að einungis þeir sem eru stórir og likamlega sterkir lifi af erfiðar aðstæður hefur verið afsönnuð.
• Upplifun einstaklingsins á vandanum, leiðir til hvernig úrvinnst, það er STAÐREYND.
• AÐ FINNA LÍFI SÍNU TILGANG ÞRÁTT FYRIR ERFIÐ LÍFSSKILYRÐI. Viktor E. Franklin.
![Page 2: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/2.jpg)
Guðný B 2
Maslow´s theory
Breyting á möguleikum í veruleika
Sjálfsvirðing
Ást og það að tilheyra
Öryggi
Lífeðlisfræðilegar þarfir.
![Page 3: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/3.jpg)
Guðný B 3
Mætum einstaklingnum þar sem hann er.
• Erum við búin að “dæma”, án þess að hafa allar upplýsingar !
• Hefur okkar persónul. skoðun áhrif á hvernig við mætum einstaklingnum og aðstandendum hans ?
• Aukum við á virðingu eða drögum við úr henni ?
![Page 4: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/4.jpg)
Guðný B 4
Markmið í samskiptum / samvinnu.
• Að vera sönn / sannur.• Heiðarleg / ur.• Virk / ur.• Vakandi.• Sýna virðingu.• Vera fordómalaus.• Setja mig í spor...• Kunna að hlusta.• Senda skýr skilaboð.• Vera samkvæm sjálfri /
sjálfum mér• Muna eftir því jákvæða.• Gefa af sjálfri / sjálfum mér.• Aðstoða af fremsta megni.
![Page 5: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/5.jpg)
Guðný B 5
Samskipti / samvinna felst m.a annars í:
• Undirbúnig • Sjálfsskoðun mín hugmyndir og
fordómar.• Safna upplýsingum.• Setja mér markmið.
• Vinnu.• Mat og stöðug endurmat.• Byggja upp traust.• Tryggja og sýna öryggi.• Hlutverka skipti.• Samvinna.
• Það reynir á áræðanleika minn og úthald.
![Page 6: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/6.jpg)
Guðný B 6
Tjáskipti• Einstaklingur sem orðið hefur fyrir sárri lífsreynslu
hlustar eftir öllu sem sagt er og getur:
– oftúlkað það sem hann heyrir
– brugðist of sterkt við skilaboðum
• Við tjáum okkur með orðum, raddblæ, svipbrigðum og látbragði. Rétt er að hafa í huga að:
– líkamsmálið telst vera 54% af tjáningu okkar
– tónninn 34%
– tungumálið ekki nema 12%
• Nauðsynlegt að hjálparinn þekki sjálfan sig
– til að gefa ekki tvöföld skilaboð
– til að takast á við tilfinningar og afstöðu sem getur haft neikvæð áhrif á samskiptin
![Page 7: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/7.jpg)
Guðný B 7
Að auka á virðingu !
• Almenn kurteisi.• Raddbeiting• Augnsamband• Líkamstjáning.• Tekið mark á.• Nærgætni og hlýja.• Mörk mín virt.• Skilningur.• Bros og humor.• Tvö eyru einn munnur.
![Page 8: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/8.jpg)
Guðný B 8
Hvað er það sem við gerum vel.
• Tökum við vel á móti degi hverjum með skjólst. okkar og aðstandendum hans ?
• Er öryggi tryggt • Er daglegum þörfum mætt• Hlustum• Heyrum• Túlkum• Snertum• Nuddum• Treystum• Styðjum• Byggjum við upp von ?
![Page 9: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/9.jpg)
Guðný B 9
Fjölskyldan.• Fjölskyldan er eins og
órói, leitast alltaf við að hafa jafnvægi.
• Fjárhagur, öldrun, veikindi og slys eru fjölskyldumál.
• Breyting hjá einum hefur áhrif á “alla”.
• Fjölskyldan sem eining er sterkari en brot af einingu.
![Page 10: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/10.jpg)
Guðný B 10
Vinna með fjölskyldu.
• Kanna og greina ástand skjólstæðings og fjölskyldunnar.
• Vinna úr viðnámi og andstöðu.
• Mæta síbreytilegum þörfum.
• Muna eftir trúnaði..... Hver má vita hvað ?
![Page 11: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/11.jpg)
Guðný B 11
Alvarlegir atburðir
• Skapa andlegt og líkamlegt álag.
• Hafa áhrif á líðan.• Skapa streitu.• Enda oft með niðurbroti.• Geta verið upphaf af
ævilöngum erfiðleikum.• Áhætta er mismunandi
gagnvart álagi.
![Page 12: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/12.jpg)
Guðný B 12
• Merki um sálræna vanlíðan
• Kall á hjálp
• Kvartanir upplýsa sjaldan um orsakir
• Veldur ótta og reiði viðmælanda
• Hætta á að viðbrögð miði að því að draga úr eigin streitu
• Taktu reiði viðkomandi ekki
persónulega
Reiði er streituviðbragð
![Page 13: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/13.jpg)
Guðný B 13
• Uppbyggileg:– Jákvæð tilfinning ef tjáð í orðum– Gera sér grein fyrir orsök reiðinnar– Létta á sér
• Niðurbrjótandi:– Segir ekki nákvæmlega frá orsök– Alhæfir um annað fólk og fyrri aðstæður– Tekur ekki ábyrgð á reiðinni– Kennir öðrum um
Útrás reiði
![Page 14: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/14.jpg)
Guðný B 14
Hvað ?
![Page 15: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/15.jpg)
Guðný B 15
• Kreppa er röskun á annars stöðugu ástandi
• Tímabil
– Tilfinningalegt uppnám
• Erfiðar aðstæður – Getur ekki losnað úr– Getur ekki notað sín vanalegu bjargráð.
Hvað er kreppa?
![Page 16: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/16.jpg)
Guðný B 16
• Undanfari sársaukafullur
• Getur ýft upp eldri áföll - sterkari viðbrögð
– nýtt tækifæri til að vinna úr eldra áfallinu
• Vaxtamöguleikar
• Hvati sem hristir upp í gömlum venjum,
– vekur ný viðbrögð, leiðir til nýrrar þróunar
Nokkrar staðhæfingar um kreppu
![Page 17: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/17.jpg)
Guðný B 17
• Ekki sjúkdómur né sjúklegt ástand
• Aðlögun / viðbrögð við aðstæðum eða atburðum
• Misjöfn viðbrögð við sams konar atburðum
• Ákveðnir atburðir leiða til kreppu hjá nær öllu
fólki
Staðhæfingar um kreppu
![Page 18: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/18.jpg)
Guðný B 18
• Upplifun
• Fjöldi áreita
• Tími sem áreiti varir
• Fyrri reynsla
• Stuðningsaðilar
• Persónuleiki C– Áskorun, Skuldbinding, Stjórn
Það sem hefur áhrif á úrvinnslu:
![Page 19: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/19.jpg)
Guðný B 19
• Skynjun einstaklings á atburðinum
• Viðbrögð einstaklings
• Viðbrögð umhverfisins
• Fyrri reynsla einstaklings
Hvað ræður úrslitum um þróun kreppu?
![Page 20: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/20.jpg)
Guðný B 20
Atburður þar sem:
• Einstaklingur upplifir það að: öryggi hans er ógnað.
• Lendir í lífshættu
• Miklum líkamsáverkum eða ógnun um slíkt.
• Verður vitni að álíka hjá öðrum.
Hvað er Áfall?
![Page 21: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/21.jpg)
Guðný B 21
• Sársauki og ótti
• Ógnar trú okkar á “réttlátan heim”.
• Ógnar sjálfsmynd okkar.
• Eyðileggur traust.
• Hróflar við öryggistilfinningu okkar.
• Endurmat á heimsmynd , sjálfsmynd
Hvað gerir atburð að áfalli ?
![Page 22: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/22.jpg)
Guðný B 22
Viðbrögð við áfalli • Breyting á skynjun og minni
• Óraunveruleikatilfinning
• Aukin næmni - umhverfi, minni
• Viðkvæmni
• Deyfð
• Óróleiki/endurteknar minningar um atburðinn
• Áhugaleysi/sinnuleysi, hlédrægni, einangrun
![Page 23: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/23.jpg)
Guðný B 23
• Skjálfti, sviti, munnþurrkur• Svimi, höfuðverkur• Hraður hjartsláttur• Hækkaður blóðþrýstingur• Hröð öndun / erfiðleikar• Aukinn þvagútskilnaður• Ógleði, uppköst
Algeng einkenni áfallastreitu
Líkamleg
![Page 24: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/24.jpg)
Guðný B 24
Algeng einkenni áfallastreitu
• Óskýr hugsun• Erfiðleikar við ákvarðantöku• Léleg áttun• Einbeitingarörðugleikar• Minnisleysi
Hugræn
![Page 25: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/25.jpg)
Guðný B 25
• Kvíði, deyfð• Reiði, grátur, hlátur• Hræðsla• Ótti við að missa stjórn• Vonleysi
Algeng einkenni áfallastreitu
Tilfinningaleg
![Page 26: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/26.jpg)
Guðný B 26
Algeng einkenni áfallastreitu
• Einangrun, þögull
• Ofvirkni, eirðarleysi
• Dregur úr frumkvæði
• Breyting á:hegðun,matarvenjum,persónulegriumhirðu.
Hegðun
![Page 27: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/27.jpg)
Guðný B 27
Áfallakreppa• Kemur í kjölfar óvæntra og ófyrirsjáanlegra
atburða s.s.
– stórslysa
– ofbeldis
– skyndilegra dauðsfalla
nákominna
![Page 28: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/28.jpg)
Guðný B 28
Kreppuúrvinnsla 1. Áfallsskeið
• Mínútur - dagar
• Fólk verður sem lamað
• Missir um tíma hæfileikann til að hugsa skýrt og
bregðast við af skynsemi
• Mikið uppnám
• Líkamleg einkenni: skjálfti, hröð öndun, breytingar á
litarhafti
![Page 29: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/29.jpg)
Guðný B 29
• Dagar - vikur
• Áttar sig betur á
– hvað gerðist
– hverjar afleiðingarnar eru
• Hefði verið hægt að gera eitthvað öðruvísi?
Kreppuúrvinnsla 2. Viðbragðsskeið
![Page 30: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/30.jpg)
Guðný B 30
• Nokkrir mánuðir.
• Hugsanir um atburðinn enn til staðar.
• Getur fengist við aðra hluti.
Kreppuúrvinnsla 3. Úrvinnsluskeið
![Page 31: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/31.jpg)
Guðný B 31
Kreppuúrvinnsla 4. Áttun
• Kreppunni lokið
• Einstaklingur e.t.v. aldrei samur
• Atburður stýrir ekki lengur
líðan/lífi
![Page 32: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/32.jpg)
Guðný B 32
• Aukinnar hæfni til að bregðast við erfiðleikum
eða
• Sjúklegra einkenna
Kreppa getur ýmist leitt til:
![Page 33: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/33.jpg)
Guðný B 33
• Raunsætt mat og viðurkenning á atburði
sem veldur kreppu
• Viðeigandi stjórnun tilfinninga
• Vilji til að leita sér hjálpar
• Tilboð um viðeigandi hjálp
Nauðsynlegar forsendur til að hægt sé að leysa kreppu
![Page 34: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/34.jpg)
Guðný B 34
Sálræn skyndihjálp• Líkamleg og andleg aðhlynning
einstaklings sem orðið hefur fyrir áfalli
• Markmið: að styðja til fyrra jafnvægis og
sjálfstæðis
• Milliliðalaus og tafarlaus
• Hér og nú
• Væntingar og áherslur eru ljósar
– líðan og upplifanir þolanda áfalls eru í
brennidepli
![Page 35: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/35.jpg)
Guðný B 35
Hvernig veitum við sálræna skyndihjálp?
• Hlusta og vera reiðubúin til
að taka á móti tilfinningum
• Hjálpa einstaklingnum við að horfast í augu við raunveruleikann á sínum forsendum og hraða
![Page 36: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/36.jpg)
Guðný B 36
Sálræna skyndihjálp?
• Tryggja andlegt og líkamlegt öryggi
• Sýna rósemi og stillingu í athöfnum og orði
• Skapa örugga umgjörð, verja fyrir utanaðkomandi
áreiti
• Frumþarfir: fæði, klæði, skjól
• Sýna virðingu þó hegðun og viðbrögð séu þér
framandi
• Vera nálægur og gefa til kynna að þú hafir nægan tíma
![Page 37: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/37.jpg)
Guðný B 37
Fyrstu viðbrögð.
• Halda ró sinni
• Skapa öruggt og rólegt umhverfi.
• Upplýsa eins og kostur er.
• Aðstoða við hagnýt mál
• Umhyggja.
• Alls ekki “djúp” sálfræði viðtöl.
• Meta ástand/líðan, eftirfylgni.
![Page 38: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/38.jpg)
Guðný B 38
Virk hlustun
• Hlustaðu eftir því sem sagt er
• Hlustaðu eftir því sem býr að baki
• Hugleiddu það sem ekki er sagt berum orðum
• Fylgstu með eigin líkamstjáningu og hindrunum í tilfinningatjáningu
• Hlustaðu með hluttekningu án þess að dæma
![Page 39: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/39.jpg)
Guðný B 39
Að hlusta af hluttekningu
• Þú gerir viðmælanda þínum ljóst að þú skiljir aðstöðu hans eða vanda
• Þú reynir að setja þig í hans spor og getur þannig reynt að skilja hvernig honum líður
• Gerir þig vinsamlegan þó svo að viðmælandinn sé reiður vegna þess sem gerst hefur
• Tjá viðmælandanum beint og óbeint að þér sé annt um það sem hann segir
![Page 40: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/40.jpg)
Guðný B 40
Þegar þú hlustar.
• Hlustaðu með andlitinu.– Kinka kolli, halla sér fram, horfa beint í augu.
• Vertu meðvituð/aður um hegðun þína– Forðastu að senda neikvæð skilaboð
• Gættu að mannhelginni.– Hversu nálægt viðkomani máttu koma.
![Page 41: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/41.jpg)
Guðný B 41
•Ég heyri þig segja...•Þegar þú sagðir..., áttirðu þá við...?•Skil ég það rétt að þú meinir...?•Ég veit ekki hvort ég hef skilið þig rétt•Berum það saman sem við sögðum•Ég veit ekki hvort ég hef sagt þetta nógu skýrt •Speglandi athugasemd er gott að fylgja eftir með opinni spurningu
Speglun
![Page 42: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/42.jpg)
Guðný B 42
Trúnaður
• Hver má vita hvað ?
AllirStarfsfélag – kunningjar
Fjölskylda – vinirMaki – Ástvinir
Enginn
![Page 43: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/43.jpg)
Guðný B 43
Úrvinnsla - Markmið
• Viðurkenna það sem gerðist.
• Sætta sig við viðbrögð og tilfinningar.
• Draga lærdóm af því sem gerðist.
• Nýta reynslu á uppbyggilegan hátt, nýjar brautir.
![Page 44: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/44.jpg)
Guðný B 44
Hættumerki ! Þarf faglega aðstoð !
• Ringlaður, getur etv jafnvel ekki sagt til nafns.
• Óraunveruleiki, ótta tilfinning, finnst að hann sé að verða vitlaus.
• Óttast um að stytta sér aldur, eða skaða aðra.
• Fer að gera hluti sem enginn getur skilið t.d sí endur taka sömu athöfnina æ ofan í æ.
• Lamaður meira og minna.
• Ófær um að sinna daglegu amstri.
• Tilfinningasljór.• Einangrar sig.• Ofvirkni, eirðarleysi,
einbeitingarleysi, getur ekki verið kyrr.
• Stjórnlaust málæði, jafnvel sundurlaust.
• Svefnleysi.• Minnistap• Misnotkun áfengis og lyfja.• Ofskynjanir.
![Page 45: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/45.jpg)
Guðný B 45
Þegar lífið er erfitt.• Viðurkenndu tilfinningar
þínar og ekki skammast þín fyrir þær.
• Nýttu þér alla þá krafta sem þú hefur til hjálpar.
• Hugaðu að því sem hefur áhrif á líf þitt.
• Hreyfðu þig.• Gættu að því hverja þú
umgengst.• Nýttu þér afþreyingu sem
gefur þér innblástur.• Talaðu við þína nánustu.• Efldu andlegt líf þitt.
![Page 46: Sálræn skyndihjálp og mannlegur stuðningur.](https://reader035.fdocuments.net/reader035/viewer/2022081503/5681481a550346895db544ef/html5/thumbnails/46.jpg)
Guðný B 46
Takk fyrir mig.