444 Journal of Azerbaijani Studies

SAĞLIK BAKANLIĞI VE SOSYAL GUumlVENLİK KURUMU TARAFINDAN YUumlRUumlTUumlLEN E-SAĞLIK PROJELERİNİN

SAĞLIK HİZMETİ SUNUMUNA ETKİLERİ

Musa OumlZATAlowast

(Selccediluk Uumlniversitesi Tuumlrkiye) GİRİŞ Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan ilerlemeler tuumlm alanlarda olduğu

gibi sağlık sektoumlruumlnde de koumlkluuml değişmelerin yaşanmasına yol accedilamaktadır Yaşanan suumlreccedilte sağlık hizmeti sunum şekilleri ve verilen hizmet tuumlrleri değişime uğramakta klasik biccedilimiyle hekim ve hastanın sağlık kurumunda bir araya getirilmesi biccediliminde sunulan hizmetlerin buumlyuumlk bir kısmı artık sanal ortamda verilebilir hale gelmektedir Bu bağlamda teletıp akıllı kart e-reccedilete elektronik sağlık kayıtları sanal gerccedileklik klinik karar destek sistemleri sağlık bilişimi ve e-sağlık gibi yeni kavramlar ve uygulamalar ortaya ccedilıkmaktadır Bu kavramlardan en ccedilok oumlne ccedilıkanı ise e-sağlık kavramıdır

Sağlık Bakanlığı e-sağlık kavramını bilgi ve iletişim teknolojilerinin tuumlm fonksiyonlarının vatandaşların ve hastaların sağlığının iyileştirilmesinde ve sağlık hizmetlerine ulaşılabilirliği arttırmak sağlık sektoumlruumlnde yer alan tuumlm paydaşlara kaliteli verimli ve etkili hizmetlerin sunumu icin kullanılması şeklinde tanımlamaktadır1 Litaratuumlrde ise e-sağlık kavramı bilgi ve iletişim teknolojileri ile desteklenen sağlık hizmeti anlamında kullanılmaktadır Geccedilmişte sadece internet ortamında yuumlruumltuumllen sağlık hizmetleri anlamında kullanılan bu kavram guumlnuumlmuumlzde sanal olarak yuumlruumltuumllen her tuumlrluuml sağlık uygulamasını kapsamaktadır Başlıca e-sağlık uygulamaları iccedilerisinde elektronik sağlık kayıtları teletıp tuumlketicilere ya da vatandaşlara youmlnelik bilgi verici uygulamalar sağlık bilgi youmlnetimi sistemleri sanal sağlık ekipleri ve geniş veri tabanlarını kullanarak yapılan araştırmalar yer almaktadır2

E-sağlık uygulamaları sağlık hizmetleri sunumunda birccedilok faydayı beraberinde getirmektedir Oumlrneğin sağlık bakım maliyetlerinin duumlşmesi hizmet sunumunda ve kaynak dağıtımında etkinlik sağlık personeli arasında iletişimin artması kırsal alanda oturma ya da ulaşım guumlccedilluumlkleri gibi nedenlerle sağlık hizmetine ulaşmada zorluk ccedileken vatandaşların sağlık hizmetlerinden faydalanabilmesi sağlık personelinin ve vatandaşların bilgiye daha kolay erişebilmesi bu faydalardan bazılardır Bu sistemler sayesinde sağlık hizmeti lowast Selccediluk Uumlniversitesi Konya Sağlık Yuumlksekokulu musaozatagmailcom1 Sabahattin Aydın (Editoumlr) Sağlık Bakanlığı Tuumlrkiye Sağlık Bilgi Sistemi Eylem Planı Ocak 2004 S26 httpsbusaglikgovtresaglikeskitsbspdf Erişim 03042009 2 httpenwikipediaorgwikiehealth Erişim Tarihi 05042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 445

sunan kurumlar yeni iş fırsatları elde edebilmekte ve daha ccedilok hastaya daha ucuza sağlık hizmeti sunabilmektedir3 Hekimler ccedilok uzaklarda olsa bile hastaları hakkında karar verebilmekte tedavilerini duumlzenleyebilmekte ve hatta robot teknolojileri yardımıyle ameliyat dahi yapabilmektedir4 E-sağlık uygulamalarında kullanlan teknolojilerden bir kısmı ise tıbbi hataların oumlnlenmesi suumlrecinde buumlyuumlk faydalar sağlamaktadır5

Elde edilen bulgular e-sağlık uygulamalarının duumlnya genelinde oumlnemli ekonomik ve sosyal faydaları olduğunu ortaya koymaktadır Oumlrneğin İsveccedil İlaccedil ve Eczacılık Konseyi hastaneler hekimler ve eczaneler arasında kurulan sağlık ekstranet sistemi ile web tabanlı e-reccedilete sistemine geccedilmiştir Bu uygulama ile reccedileteleme kalitesinde buumlyuumlk bir artış reccedileteleme hatalarında azalma ve zamandan tasarruf sağlanmıştır Sistemin toplam faydasının 2008 yılı fiyatları ile 330 milyon Euro olduğu tahmin edilmektedir E-sağlık uygulamaları ile ilgili bir diğer uygulama ise Romanyarsquonın Buumlkreş kentinde kurulan bilgi ve iletişim teknolojisi destekli Ambulans Sistemirsquodir Sistem uumllkemizdeki 112 Hızır Acil Servis Sistemine benzemektedir Kullanılan sistem ile acil durumlarda operatoumlrler bir yandan gelen ihbara goumlre hasta hakkında detaylı bilgi toplarkan diğer yandan elde ettiği bilgileri ambulans personeline iletmektedir GPS sistemi ile hastaya en kısa zamanda ulaşılmakta ve hasta en etkili sağlık hizmetini alacak sağlık kurumu ve sağlık personeline youmlnlendirilmektedir6

Literatuumlrde E-sağlık uygulamalarına oumlrnek teşkil edecek başarılı başka uygulamalar yer almaktadır Oumlrneğin Fransa Paris Curie Enstituumlsuuml kurduğu elektronik hasta kayıt sistemi ve Promothee isimli bilgi arama motoru ile geleceğin hastanesini şekillendirmektedir Bu sistem ile kanser araştırmalarına ve tedavisine odaklanan yuumlksek kaliteli klinik bilgilere kolayca ulaşılabilmekte-dir Sistemin yıllık 30 milyon Euro fayda sağlayacağı tahmin edilmektedir Bel-ccedilikarsquoda bilgi ve iletişim teknolojisi destekli aşı veritabanı sayesinde ccedilocuklarda aşılama oranlarının 95rsquoe ulaştığı bildirilmektedir İspanya ve İsveccedil arasında gerccedilekleştirilen anlaşma geregi İsveccedil hastanelerinde tedavi goumlren hastalara ait radyoloji filmleri telekonsuumlltasyon youmlntemi ile İspanya hastanelerindeki radyoloji uzmanları tarafından değerlendirilmektedir İngilterersquode Direkt Online Bilgi Servisi sayesinde İngiliz vatandaşları yaşam sitili sağlık bakımı ya da

3 The E-Health Innovation Professionals Group The Impact Of E-Health And Assistive Technologies On Healthcare Study Report httpwwwhealth-informaticsorgtehiptehipstudypdf 4 Marlene M Maheu Pamela Whitten Ace Allen E-Health Telehealth And Telemedicine John Wiley And Sons 2001 S380 5 V e l ıin S t r o e t m a n n J e a n - P i e r r e t h i e r r y Ka r l a S t r oe t m a n n A l e x a n d e r D o b r e v Ehealth For Safety Impact Of Ict On Patient Safety And Risk Management Ehealth For Safety Report - October 2007 6 Karl A Stroetmann Tom Jones Alexander Dobrev Velin Stroetmann E-Health Is Worth It The Economic Benefits Of İmplemented Ehealth Solutions At Ten European Sites wwwehealth-ımpactorg European Communities 2006

446 Musa Oumlzata

kendi kendine bakım konusunda gereksinim duyduğu her tuumlrluuml bilgiyi değişik interaktif youmlntemlerle (internet telefon) kolayca elde edebilmektedir7

Duumlnyanın gelişmiş uumllkelerinde son yirmi yıl iccedilerisinde yaygın biccedilimde kullanılmaya başlanan ve buumlyuumlk altyapı harcamaları yapılan bu sistemlere uumllkemizde de Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu tarafından oumlzel bir oumlnem verilmekte ve bu alanda oumlnemli uygulamalar gerccedilekleştirilmektedir Bu ccedilalışmada Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu tarafından yuumlruumltuumllmekte olan e-sağlık uygulamaları ile bu uygulamaların sağlık hizmeti sunumuna olan etkileri incelenmektedir

1 Sağlik Bakanliğinin Yuumlruumlttuumlğuuml E-Sağlik Projeleri Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Doumlnuumlşuumlm Projesi (SDP) ccedilerccedilevesinde sağlık

sektoumlruumlnuuml tuumlm boyutları ile iccediline alacak bir sağlık bilgi sistemi (SBS) kurulması youmlnuumlnde 2003 yılından itibaren ccedilalışmalar yapmakta ve bu amaccedilla yuumlruumltuumllen ccedilalışmalar e-sağlık projesi olarak adlandırmaktadır Bakanlık e-sağlık ccedilalışmalarının vizyonunu ldquouumllke genelinde sağlık sektoumlruumlnde goumlrev alan tuumlm aktoumlrlerin katılımıyla oluşturulacak yetkili kişi ve kuruluşlarca ulaşılabilir tuumlm vatandaşları kapsayan her bireyin kendi bilgilerine erişebildiği doğum ile başlayıp tuumlm yaşam suumlresince sağlıkla ilgili verilerinden oluşan işlevsel bir veritabanının yuumlksek bant genişlikli ve tuumlm uumllkeyi kapsayan bir iletişim omurgasında paylaşılması ve teletıp uygulamalarına varan teknolojilerin mesleki pratikte kullanılmasırdquo olarak belirlemiştir8 E-sağlık projesi iccedilerisinde Sağlık-Net portalı SABİM Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Doktor Veri Bankası Hasta Hakları Bilgi Sistemi Teletıp Karar Destek Sistemi Hastane Bilgi Sistemleri Sağlık Kod Referans Sunucusu Ulusal Veri Soumlzluumlğuuml ve Minimum Veri Setleri gibi farklı bir dizi bilgi sistemi ve veri seti bulunmaktadır9

11 Sağlık-Net Portalı Sağlık Bakanlığırsquonın gerccedilekleştirdiği en oumlnemli e-sağlık projelerinden biri

olan Sağlık-Net portalı sağlık kuruluşlarında uumlretilen her tuumlrluuml veriyi kaynağından en uygun şartlarda ve standartlara uygun şekilde toplamayı ve toplanan verilerden gereksinim duyulan bilgileri uumlreterek hizmet uumlretimini hızlı guumlvenli standartlara uygun bir şekilde gerccedilekleştirmeyi hedefleyen bir bilgi ve iletişim platformudur Sağlık-Net ile vatandaşlara ait sağlıkla ilgili tuumlm verilerinin doğumundan oumlluumlmuumlne kadar merkezi olarak elektronik bir ortamda

7 Karl A Stroetmann vd age2006 8 Nihat Akpınar İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 S14-15 9 OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Tuumlrkiye OECD ve IBRDDuumlnya Bankası 2008 S 45 httpwwwtusaksaglikgovtrpdfkitaplar200902201441250OECD_Kitappdf

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 447

toplanması ve saklanması hedeflenmektedir Elektronik ortamda saklanan bu verilere gereksinim duyan tuumlm sağlık personeli ve kurumlar istediği yerden istediği zaman erişebilecektir10

Sağlık-Net birccedilok faydayı beraberinde getirmektedir Sistem sağlıkla ilgili politikaların belirlenmesinde sağlık sektoumlruumlndeki sorunların ve oumlnceliklerin belirlenmesinde oumlnlemlerin alınmasında sektoumlr kaynaklarının ccedilalışma ve yatırımların planlanmasında sunulan sağlık hizmetlerinin kalitesinin değerlendirilmesinde bilimsel araştırma ve ccedilalışmalarda kullanılmak uumlzere yeterli veri toplayacak ve işleyecek bir fonksiyon uumlstlenecektir11 Sağlık-Net gelişen teknolojiler doğrultusunda moduumller yapılarla gerektiğinde buumlyuumlyebilen kullanıcı-hizmet sunucu ilişkisine en az gereksinim duyan bir yapı olarak tasarlanmıştır Bu sistem guumlnuumlmuumlz iletişim olanaklarını kullanarak uygulanabilecek bir ortak veri tabanı uumlzerinden işleyecektir Sevk zinciri bu sistemle daha etkin hızlı ve guumlvenilir bir duruma gelecektir Vatandaşlık numarası gibi oumlzguumln bir referans numarasının tuumlm sağlık veritabanlarında ek bir unsur olarak benimsenmesi farklı veri tabanlarında tutulan verilerin karşılıklı eşleştirilmesine fırsat verecektir12

12 Sabim Sağlık Bakanlığırsquonın e-sağlık kapsamında işletime accediltığı bir diğer uygulama

ise SABİM (Sağlık Bakanlığı Bilgi İletişim Merkezi)rsquodir SABİM sağlık mevzuatı konusunda yeterli bilgilerle donatılmış ve tamamı sağlık personeli olan operatoumlrler ile yedi guumln yirmi doumlrt saat hizmet vermektedir Operatoumlrler sağlık sisteminin işleyişi ile ilgili her tuumlrluuml soru sorun eleştiri oumlneri ve talebi cevaplandırmaktadır SABİMrsquoe ulaşabilmek iccedilin Tuumlrkiyersquonin her yerinden 184rsquouuml aramak yeterli olmaktadır SABİM operatoumlrleri tarafından kayıt altına alınan başvurular SABİM ccediloumlzuumlmleyicilerince değerlendirilerek ilgili illere sevk edilmektedir İllerdeki SABİM ccediloumlzuumlmleyicileri tarafından iletilen bu sorunlar hızlı ve doğru bir şekilde ccediloumlzuumlme kavuşturulmaktadır

13 Merkezi Hasta Randevuuml Sistemi ve Elektronik Sevk Sistemi E-sağlık portalı uumlzerinde yer almakla birlikte henuumlz tam olarak işlerlik

kazanmayan bir diğer uygulama ise Merkezi Hasta Randevu Sistemirsquodir İleride Elektronik Kimlik Kartı devreye girdiği zaman portal aracılığıyla hastalar Merkezi Hastane Randevu Sistemi uumlzerinden randevu alarak muayene olmak iccedilin hastanelere gidebilecektir Proje başarıyla yaşama geccedilirildiğinde bu alanda duumlnyada ilk oumlrneği olma oumlzelliği taşıyacaktır13 Sistemin 2009 yılı iccedilerisinde

10 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim 06032009 11 Nihat Akpınar İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 S14-15 12 httpwwwtipyazilimlaricomhbys-yazilimlarie-salknethl7html 10042009 13 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 12042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 447

toplanması ve saklanması hedeflenmektedir Elektronik ortamda saklanan bu verilere gereksinim duyan tuumlm sağlık personeli ve kurumlar istediği yerden istediği zaman erişebilecektir10

Sağlık-Net birccedilok faydayı beraberinde getirmektedir Sistem sağlıkla ilgili politikaların belirlenmesinde sağlık sektoumlruumlndeki sorunların ve oumlnceliklerin belirlenmesinde oumlnlemlerin alınmasında sektoumlr kaynaklarının ccedilalışma ve yatırımların planlanmasında sunulan sağlık hizmetlerinin kalitesinin değerlendirilmesinde bilimsel araştırma ve ccedilalışmalarda kullanılmak uumlzere yeterli veri toplayacak ve işleyecek bir fonksiyon uumlstlenecektir11 Sağlık-Net gelişen teknolojiler doğrultusunda moduumller yapılarla gerektiğinde buumlyuumlyebilen kullanıcı-hizmet sunucu ilişkisine en az gereksinim duyan bir yapı olarak tasarlanmıştır Bu sistem guumlnuumlmuumlz iletişim olanaklarını kullanarak uygulanabilecek bir ortak veri tabanı uumlzerinden işleyecektir Sevk zinciri bu sistemle daha etkin hızlı ve guumlvenilir bir duruma gelecektir Vatandaşlık numarası gibi oumlzguumln bir referans numarasının tuumlm sağlık veritabanlarında ek bir unsur olarak benimsenmesi farklı veri tabanlarında tutulan verilerin karşılıklı eşleştirilmesine fırsat verecektir12

12 Sabim Sağlık Bakanlığırsquonın e-sağlık kapsamında işletime accediltığı bir diğer uygulama

ise SABİM (Sağlık Bakanlığı Bilgi İletişim Merkezi)rsquodir SABİM sağlık mevzuatı konusunda yeterli bilgilerle donatılmış ve tamamı sağlık personeli olan operatoumlrler ile yedi guumln yirmi doumlrt saat hizmet vermektedir Operatoumlrler sağlık sisteminin işleyişi ile ilgili her tuumlrluuml soru sorun eleştiri oumlneri ve talebi cevaplandırmaktadır SABİMrsquoe ulaşabilmek iccedilin Tuumlrkiyersquonin her yerinden 184rsquouuml aramak yeterli olmaktadır SABİM operatoumlrleri tarafından kayıt altına alınan başvurular SABİM ccediloumlzuumlmleyicilerince değerlendirilerek ilgili illere sevk edilmektedir İllerdeki SABİM ccediloumlzuumlmleyicileri tarafından iletilen bu sorunlar hızlı ve doğru bir şekilde ccediloumlzuumlme kavuşturulmaktadır

13 Merkezi Hasta Randevuuml Sistemi ve Elektronik Sevk Sistemi E-sağlık portalı uumlzerinde yer almakla birlikte henuumlz tam olarak işlerlik

kazanmayan bir diğer uygulama ise Merkezi Hasta Randevu Sistemirsquodir İleride Elektronik Kimlik Kartı devreye girdiği zaman portal aracılığıyla hastalar Merkezi Hastane Randevu Sistemi uumlzerinden randevu alarak muayene olmak iccedilin hastanelere gidebilecektir Proje başarıyla yaşama geccedilirildiğinde bu alanda duumlnyada ilk oumlrneği olma oumlzelliği taşıyacaktır13 Sistemin 2009 yılı iccedilerisinde

10 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim 06032009 11 Nihat Akpınar İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 S14-15 12 httpwwwtipyazilimlaricomhbys-yazilimlarie-salknethl7html 10042009 13 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 12042009

448 Musa Oumlzata

ccedileşitli illerde pilot uygulama olarak başlatılıp daha sonra tuumlm Tuumlrkiyersquode yaygınlaştırılması planlanmaktadır

Oumlnuumlmuumlzdeki yıllarda hizmete sokulması planlanan bir diğer uygulama ise Hasta Elektronik Sevk Sistemi olup bu sistem Merkezi Hastane Randevu Sistemirsquonin (MHRS) tam olarak ccedilalışmaya başlaması ile birlikte devreye alınacaktır Sistem buumlyuumlk oranda MHRS ve Sağlık-Net altyapısını kullanacaktır Bu uygulama ile bir hastane hastasını başka bir sağlık kurumuna sevk edeceği zaman Merkezi Hastane Randevu Sistemi uumlzerinden ilgili sağlık kurumundan hasta iccedilin randevu alacak ve hastanın sağlık kayıtlarını Sağlık-Net vasıtasıyla bu hastaneye ileterek buumlrokratik işlemler azaltılacaktır14

14 Aile Hekimliği Bilgi Sistemi (AHBS) AHBS (Aile Hekimliği Bilgi Sistemi) Aile Hekimliği Uygulaması

kapsamında goumlrev yapacak aile hekimi ve sağlık personelinin kullanımı iccedilin hazırlanmış bir bilgisayar programı olup iccedilerdiği bileşenler itibariyle Sağlık-Netrsquoin bir prototipi oumlzelliği taşımaktadır AHBS aile hekimleri tarafından sahada verilen hizmetlere ait verileri doğrudan kaynağından alarak bir merkezde toplayan ve toplanan verilerden tuumlm paydaşlar iccedilin gerekli bilgileri uumlretmeyi hedefleyen bir bilgi sistemidir Amaccedil ve youmlntem itibariyle Sağlık-Net ile aynı olmasına karşın kapsam itibariyle Sağlık-Netrsquoten daha dar ve sadece aile hekimlerinden veri toplamaktadır Sağlık-Net ise tuumlm sağlık kurumları arasında entegrasyonu sağlayan bir uumlst ccedilatı niteliğindedir AHBS temelde şu fonksiyonları yerine getirmek uumlzere tasarlanmıştır15

bull Vatandaşlarımızın TC Kimlik Numaraları esas alarak aile hekimine kayıt edilmesi

bull Aile hekimliği uygulamasının mevzuatına uygun olarak vatandaşlarımızın sağlık bilgilerinin ve aile hekimlerinden aldıkları sağlık hizmetinin elektronik ortamda kayıt altına alınması

bull Kayıt altına alınan bilgilerin Bakanlık Merkez Teşkilatında yer alan Elektronik Sağlık Kaydı (ESK) veritabanına elektronik ortamda aktarılması ve her hastaya ait bir sağlık dosyası oluşturulması

bull ESKrsquodaki hasta dosyalarının yetkiler dahilinde ve gerektiğinde elektronik ortamda diğer aile hekimleri tarafından erişilebilmesi

bull Aile hekiminleri ile Bakanlık İl Sağlık Muumlduumlrluumlğuuml ve Toplum Sağlığı Merkezi arasında karşıklıklı mesajlar goumlnderilebilmesi

bull Aile hekimlerinin yaşadıkları her tuumlruumlluuml sorunu (teknik idarivs) Bakanlığa ve İl Muumlduumlrluumlğuumlne iletebilmesi

14 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 12042009 15 AHBS Sorularla Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Suumlruumlm 10 2006 Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı httpsbusaglikgovtresaglikdocumentsahbssorularla_ahbs_v10pdf

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 449

bull Aile hekimine verilen sağlık hizmetine dair raporlama desteğinin sağlan-ması

15 Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) SKRS ile Tuumlrkiye sağlık sisteminin izlenebilir oumllccediluumllebilir ve daha kolay

youmlnetilebilir bir yapıya kavuşturulması iccedilin gereksinim duyulan Sağlık Bilgi Sistemi standartları bir araya getirilmektedir SKRS sunucusu sonraki yıllarda geliştirilecek olan standartları da buumlnyesine katacak ve bu standartları ilgili tuumlm kullanıcıların kolay erişebilmesi iccedilin accedilık teknoloji standartları (XML) ile paylaşılan bir platformdur Şu ana kadar adresler aşılar klinikler kurumlar adres tipi ilaccedillar kesin tan bulaşma yolu vb 301 farklı kodlama alt başlığı geliştirilerek kullanıma accedilılmıştır16

16 Ulusal Sağlık Veri Soumlzluumlğuuml ve Minumum Veri Setleri Ulusal Sağlık Veri Soumlzluumlğuuml (USVS) Tuumlrkiyersquodeki sağlık kurumlarında

kullanılmakta olan bilgi sistemlerinin referans olarak kullanacağı ve terminoloji birliği konusunda buumlyuumlk bir katkı sağlayacak olan bir soumlzluumlk ccedilalışmasıdır Bakanlığın diğer tuumlm ccedilalışmaları bu soumlzluumlğuumln hazırlanması ve kullanılan tuumlm verilerin burada tanımlanmasıyla anlam kazanmaktadır USVS E-sağlık vizyonunun ve sonraki adımların en oumlnemli goumlstergesi ve sağlık bilişimi ccedilalışmalarının kalbini oluşturmaktadır

Soumlzluumlk farklı kategorilerde veri kuumlmelerinin olduğu hiyerarşik terim ve nesneler toplulukları (Ontoloji ve Ontolojiler) ve bu terimler arası ilişkilerden oluşmaktadır Bununla birlikte USVS bir veri soumlzluumlğuuml niteliği taşımayan ancak Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) buumlnyesinde yer alacak ve yine uumllke ccedilapında referans olarak kullanılacak olan kodlama ve sınıflandırma sistemlerinin tanımlarını da barındırmaktadır Veri soumlzluumlğuuml sağlık kurumlarından verilerin belirlenmiş standartlar doğrultusunda toplanmasını analizini ve değerlendirilmesini sağlayacaktır Aynı zamanda sahadan sağlık verisi toplama konusunda verimi artıracak tekrarlanan ve hatalı verileri azaltacak ve toplanan verinin amacına daha uygun bir şekilde kullanılmasına imkacircn tanıyacaktır17

Diğer taraftan yine aynı soumlzluumlk iccedilerisinde tanımlanan Minimum Sağlık Veri Setleri (MVS) de Sağlık Bakanlığırsquonın bilgiye dayalı bir youmlnetim anlayışının temelini oluşturan yapı taşlarıdır MVS Sağlık Bakanlığırsquonın sahadan toplayacağı minimum iccedileriğe sahip veri gruplarını ifade etmektedir MVS ile şimdiye kadar kacircğıt ortamda toplanan veriler gelişen haberleşme ve bilişim teknolojisi altyapısını kullanarak daha hızlı ve doğru bir şekilde doğrudan

16 wwwsagliknetsaglikgovtr erişim tarihi 06032009 17 Sağlık Bakanlığı Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi Projesi Birimler Arası Ccedilalışma Kılavuzu Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları S 34-49

450 Musa Oumlzata

verinin uumlretildiği bilgi sisteminden elektronik ortamda Sağlık Bakanlığırsquona iletilebilecektir18

Minimum Veri Setleri (MVS) guumlncellenebilen moduumller bir yapıdadır Sahadan yeni bir verinin toplanması gerektiğinde yıllık periyotlarla MVS iccedilerikleri gereksinimi karşılayacak şekilde guumlncellenecektir MVSrsquolerin kolay guumlncellenebilme oumlzelliği sahadan veri toplama konusunda buumlyuumlk emek harcanan mevcut yapıyı ccedilok daha esnek hızlı ve verimli bir duruma getirecektir Başlangıccedilta buumlyuumlk oumllccediluumlde sağlık verisi toplama amacıyla geliştirilen veri setlerine idari ve mali veri setlerinin de eklenmesiyle daha kapsamlı bir yapı ortaya ccedilıkacaktır Minimum Veri Setleri bir dizi sağlık konusuna odaklanmaktadır Bunlar arasında 15-49 yaş arası kadınlara sunulan ve oumlzellikle doğum oumlncesi hizmetlere odaklanan uumlreme sağlığı hizmetlerinin takibi ilaccedil bağımlılığı psiko-sosyal takip bulaşıcı hastalıklar enfeksiyonların ve sıtmanın nedenleri HIV kayıtları yenidoğan kayıtları uumllke dışı olanların kayıtları test sonuccedilları ayakta tedavi hizmetleri yatan hasta hizmetleri ve organ nakli sayılabilir19 Sağlık Bakanlığı verilerin standart bir şekilde toplanması iccedilin uluslararası hastalık sınıflandırma sistemlerinin kullanılması youmlnuumlnde de ccedilalışmalar yapmış ve bu amaccedilla International Classification of Disaises-10 (ICD-10) kodlarının tuumlm SB hastanelerinde kullanılmasını sağlamıştır 20

17 Hastane Bilgi Sistemleri (HBS) Yaşadığımız yuumlzyılda organizasyonların başarısı bilgiye sahip olmak kadar

onu etkin youmlnetebilmeyi ve verimliliği arttıracak şekilde kullanabilmeyi gerektirmektedir Guumlnuumlmuumlzde bilginin elde edilmesini kullanılmasını ve etkin biccedilimde youmlnetilmesini sağlayan temel araccedil ise bilgi teknolojileridir Bilgi teknolojilerinin yaygın biccedilimde kullanılmaya başlaması tuumlm organizasyonlarda olduğu gibi sağlık hizmeti uumlreten ve sunan organizasyonların yapılarında da koumlkluuml değişmelere yol accedilmış21 ve bu kuruluşlar eskisine oranla daha yuumlksek oranda bilgi teknolojisine bağımlı hale gelmiştir Hastaneler bilgi teknolojilerini kar maksimizasyonu klinik uumlstuumlnluumlk etkili teşhis ve tedavi hataların oumlnlenmesi gibi birccedilok farklı nedenle kullanmaktadırlar22 Oumlrneğin 18 Nihat Akpınar İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 S14-15 19 OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Tuumlrkiye OECD ve IBRDDuumlnya Bankası 2008 S 45 httpwwwtusaksaglikgovtrpdfkitaplar200902201441250OECD_Kitappdf 20 CEBIT Turkiye Sağlık Bilgi Sistemi httpsbusaglikgovtresaglikeskicebıtkıttr05doc s4 Erişim 0742009 21 Reinhold Haux Health İnformation SystemsndashPast Present Future International Journal Of Medical Informatics Vol75 No3-4 March-April 2006 s 268-281 wwwıntlelsevierhealthcomjournalsıjmi Erişim 29082007 22 Susan Goldstein Meyer Ward Peter T Leong G Keong Timothy W Butler The Effect Of Location Strategy And Operations Technology On Hospital Performance Journal Of Operations Management 20 (2002) 63-75

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 451

ABDrsquode katolik kiliselerine bağlı kacircr amacı guumltmeyen 303 hastanede yapılan bir araştırmada bu hastanelerin teknoloji yatırımlarının diğer devlet hastanelerine goumlre geride kalması nedeniyle daha az kacircrlı ccedilalıştıkları saptanmıştır23

Bilgi teknolojilerinin oumlnemine youmlnelik bulgular sağlık youmlneticilerinin bilgi teknolojilerine daha fazla yatırım yapmalarına yol accedilmaktadır Gartnerrsquoin 2001 yılındaki sağlık youmlneticileriyle yaptığı bir araştırmada sağlık youmlneticilerinin yaklaşık yarısının hastanelerinde klinik karar destek sistemleri (clinical decision support systems) ve 60rsquoının hekim order giriş sistemlerini kurmayı (physician order entry) planladıklarını tespit etmiştir McKinsey ve arkadaşları yaptığı diğer ccedilalışmada ise tuumlm hastanelerin yıllık bilgi teknolojileri harcamalarının hastane buumltccedilesi iccedilindeki oranının 6ndash7 civarında olduğunu saptamıştır24 ABDrsquode hastanelerde 1970rsquoli yıllardan itibaren bilgisayara dayalı sistemler kullanılmaya başlanmış ve ilk yıllarda bu sistemlerden daha ccedilok mali ve idari hizmetlerin yuumlruumltuumllmesi iccedilin faydalanılmıştır Daha sonraki yıllarda ise bu sistemler hasta bakımı tıbbi karar desteği ve hemşirelik hizmetleri vb alanlara odaklanmıştır25

Uumllkemizde de son yıllarda gerek oumlzel sektoumlre gerekse kamuya ait hastanelerde hasta bakımının kalitesinin artırılması oumlrguumltsel performansın yuumlkseltilmesi maliyetlerin kontrol altına alınması ve daha etkili bir youmlnetim gerccedilekleştirilebilmesi iccedilin bilgi teknolojilerinin kullanımına buumlyuumlk bir oumlnem verilmiş ve bu amaccedilla Hastane Bilgi Sistemi olarak isimlendirilen sistemler yaygın biccedilimde kullanılmaya başlanmıştır

Hastane Bilgi Sistemleri daha ccedilok idari birimlerde kullanılmakta olup hastalara ait klinik ve idari bilgilerin toplanması saklanması satın alma malzeme dağıtımı envanter kontroluuml buumltccedile planlama hasta maliyeti nakit youmlnetimi faturalama insan kaynakları youmlnetimi ve uumlcret bordrolarının hazırlanması konularına odaklanmaktadır26 Geccedilmiş yıllarda uumllkemizde kullanılmakta olan Hastane Bilgi Sistemleri genel olarak birbiriyle uyumlu olmayan farklı niteliklere sahip bir oumlzellik taşımaktaydı Sağlık Bakanlığı hastaneler tarafından kullanılan bilgi sistemlerine bir standart getirmek amacıyla ldquoHastane Bilgi Sistemi Alımı İlkelerirdquo adı altında standartlar geliştirmiş ve hastanelerin bu ccedilerccedilevede bilgi sistemi mimarisi oluşturabilmesi youmlnuumlnde ccedilabalar harcamıştır Ayrıca kullanılmakta olan

23Thomas R Prince Assessing Catholic Community Hospitals Versus Nonprofit Community Hospitals 1989-1992 Health Care Management Review Fall 19 1994 4 Pg 25-37 24M J Ball Hospital Information Systems Perspectives On Problems And Prospects 1979 And 2002 International Journal Of Medical Informatics 2003 Vol69 Ss 83-89 25 P L Reichertz Hospital Information SystemsPast Present Future International Journal Of Medical Informatics 2006 Vol 75 ss 282-299 wwwintlelsevierhealthcomjournalsıjmi Erişim 29082007 26 Guy Pare and Claude Sicotte Information Technology Sophistication In Health Care An Instrument Validation Study Among Canadian Hospitals International Journal Of Medical Informatics200163 205-223

452 Musa Oumlzata

hastane bilgi sistemlerinin Sağlık-Net veri tabanı ile uyumlu olabilmeleri iccedilin gerekli temel bileşenleri tanımlamıştır Diğer taraftan yaşama geccedilirilmesi planlanan projelerin hastane bilgi sistemleri ile uyumunun sağlanabilmesi iccedilinde gerekli hazırlıklar tamamlanma aşamasına getirilmiştir Gelişmiş uumllkelerde sağlık kurumlarının birbirleri ile veri alışverişinde kullandıkları HL7 standardının ulusal sağlık bilgi sistemi ile hastane bilgi sistemlerinin mesaj trafiklerinde kullanılması doğrultusunda ccedilok oumlnemli yatırımlar gerccedilekleştirilmiştir27

18 Teletıp Uygulamaları Kelime anlamıyla teletıp uzaktan-tıp ve terim anlamıyla ise tıbbi bilginin

teknolojik olanaklarla uzaktaki bir hastanın yardımına ulaştırılması olarak tanımlanabilir Teletıprsquoın genel amacı modern bilgi ve haberleşme teknolojilerini kullanarak yeterli bilgi ve eğitimin bulunmadığı uzaktaki bir noktaya uzman bazlı bir sağlık desteği taşımaktır28 Guumlnuumlmuumlzde teletıp uygulamaları sağlık hizmetleri sunumunda birccedilok faydayı beraberinde getirmektedir Oumlrneğin sağlık merkezlerine uzak olan hastaların teletıp sayesinde sağlık hizmetlerinden faydalanabilmesi olanaklı duruma gelmektedir Ayrıca bu sistemler sayesinde sağlık harcamaları buumlyuumlk oranda azalmaktadır Hastaların uzaktan takibi ile hastane masrafları azaldığı gibi zamandan da tasarruf sağlanmaktadır Nerede olursa olsun hastaya ait veriler konusunda uzmanlar tarafından değerlendirilebilmektedir Diğer bir fayda ise bilgiye istenildiği anda hemen ulaşılabilmesidir Yeni gelişmeleri takip etmek ya da başka uzmanlara danışmak hastalıkların tanısında ve tedavisinde hızlı doğru ve etkili karar verilmesini sağlamaktadır29

Sağlık Bakanlığı tuumlm duumlnyada yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanan teletıp uygulamalarının uumllkemizde de hayata geccedilirilmesi iccedilin oumlnemli ccedilalışmalar yuumlruumltmektedir Yuumlruumltuumllen proje ile ilk etapta radyoloji ve patoloji alanındaki sağlık hizmeti sunumunun sağlık-Net omurgası uumlzerinden ikinci ve uumlccediluumlncuuml basamak sağlık kurumları arasında uzaktan verilmesi uzman sayısının yeterli olmadığı hastanelerde ya da konsuumlltasyon hizmetinin alınması gerektiği kompleks vakalarda oumlnemli bir eksikliği gidermektedir Oumlrneğin Teletıp Projesi kapsamında yer alan Van Bahccedilesaray Devlet Hastanesi iccedilin Tele-EKG ve Tele-Biyokimya hizmetleri de Teletıp Projesine dahil edilmiştir

Teletıp Projesi kapsamında yakın zamanda kronik hasta takibi ve yaşlı bakımı iccedilin de olanaklar sunmaya başlanacaktır Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesirsquonde Teletıp ile ilgili tuumlm operasyonların youmlnetildiği bir Teletıp Merkezi 27 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim 06032009 28 Yuumlksel Yazıcı Halil Oumlzcan Guumllccediluumlr Mobil Telefon Kullanarak Transtelefonik EKG ve Sıcaklık Oumllccediluumlmuuml Yapabilen Bir Cihaz Tasarımı Biyomedikal Muumlhendisliği Ulusal Toplantısı Biyomut 2005 İstanbul s253-255 29 S Ccediloban ve M Engin Teletıp Youmlntem Ve Uygulamalar Biyomedikal Muumlhendisliği Ulusal Toplantısı Biyomut 2005 İstanbul s226-229

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 453

kurulmuştur Teletıp kapsamında yer alan goumlnderici hastaneler radyoloji ve patoloji goumlruumlntuumllerini oumlnce Teletıp merkezine iletmektedir Teletıp merkezinde gerekli youmlnlendirmeler yapılarak alıcı hastanelerin ilgili goumlruumlntuumlleri raporlaması sağlanmaktadır Teletıp hizmetleri ile ilgili gerccedilekleştirilen tuumlm işlemler Teletıp Merkezinde raporlanmaktadır30

19 Karar Destek Sistemi (KDS) Karar destek sistemleri kullanıcıya yarı-yapısal ve yapısal olmayan karar

verme işlemlerinde destek sağlamak amacıyla karar modellerine ve verilere kolay erişimi sağlayan etkileşimli bir sistemlerdir KDS karar vericinin yerine geccedilmesinden ziyade onun kararlarını destekleyen yarı-yapısal ve yapısal olmayan problemlerin ccediloumlzuumlmuuml iccedilin yardımcı olan etkileşimli sistemlerdir31

Sağlık Bakanlığı tarafından Bakanlık Merkez Teşkilatında goumlrev yapan youmlneticilerin karar verme suumlrecine destek olmak amacıyla bir karar destek sistemi kurulmuştur 2006 yılında Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi proje ccedilalışmasının başlamasıyla Aile Hekimliği Bilgi Sistemi kapsamı dışında 2 ve 3 basamak sağlık hizmetleri ile ilgili analiz ccedilalışmaları yapılarak gerekli olan rapor gereksinimleri belirlenmiş ve tasarlama suumlreci başlatılmıştır Daha oumlnce ORACLE BI Discoverrsquoda ccedilalışmalarına başlanan karar destek sistemi 2007 yılından itibaren ORACLE BI Siebel Analytics ortamına alınmıştır Karar destek sistemi uygulamasında Oracle veri ambarı kullanılmaktadır Veri ambarında OLTP sisteminden gelen veriler tutulmakta ve burada tasarlanacak rapora goumlre veriler analiz edilerek kullanıcılara sunulmaktadır Sahadan toplanan veriler Ulusal Sağlık Veri Soumlzluumlğuumlrsquonde tanımlanan standart veriler ve bu verilerin birlikte yer aldığı veri setlerinden oluşan paketlere goumlre Merkez Veritabanırsquona buradan da KDS Veri Ambarırsquona periyodik olarak taşınmakta-dır32

Sağlık Bakanlığı Karar Destek Sistemirsquonde bulunan raporlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir ağız diş sağlığı bebek ve ccedilocuk sağlığı bulaşıcı hastalıklar demografik ve sosyo-ekonomik goumlstergeler diyabet doğumlar gebe ve anne sağlığı HIV idari bilgiler intihar ve kriz kadın sağlığı (15-49 yaş) kanser koumlk huumlcre ve organ nakli madde bağımlılığı muayene işlemleri oumlluumlmler oumlzuumlrluumller ruh sağlığı sıtma verem ve yatan hasta raporları

110 Sağlık Bakanlığı İhale Bilgi Sistemi (SBİBS) Sağlık Bakanlığı Merkez ve Taşra Teşkilatlarında gerccedilekleştirilen tuumlm

ihalelere ait bilgiler bu sisteme aktarılmaktadır Bu sayede ihale fiyatları

30 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim 06032009 31 Oktay Yıldız Metin Dağdeviren Ve Tahsin Ccediletinyokuş İşgoumlren Performansının Değerlendirilmesi İccedilin Bir Karar Destek Sistemi Ve Uygulaması Gazi Uumlniv Muumlh Mim Fak Der Cilt 23 No 1 239-248 2008 32 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim06032009

454 Musa Oumlzata

arasındaki aşırı fiyat farklılıkları giderilmekte ve yaklaşık maliyetin tespitinde gerccedilekccedili fiyatlara daha hızlı ulaşabilmektedir İlaccedil ihaleleri ile ilgili sonuccedillar girilirken ilaccedil isimleri merkezi veri tabanında mevcut olan ve ATC (Anatomic Therapeutic Chemical Classification System) kodlarının da bulunduğu ilaccedil veri tabanından seccedililmektedir Tıbbı sarf malzemesi tıbbı cihaz demirbaş ve kit karşılığı cihaz edinme ihaleleri ile ilgili kullanılacak olan başlıklar Global Medical Devices Nomenclature (GMDN) kodlama sisteminden faydalanılarak oluşturulmaktadır Boumlylece ihale işlemlerde standardizasyon sağlanabilmektedir33

111 Yeşil Kart Bilgi Sistemi (YKBS) 3816 sayılı kanun gereği oumldeme guumlcuuml olmayan vatandaşların tedavi ve ilaccedil

giderleri devlet tarafından karşılanmakta ve bu durumda olan vatandaşlara Yeşil Kart verilmektedir Yeşil Kart uygulamasının noksansız yuumlruumltuumllmesi suistimallerin oumlnlenmesi denetim sistemi kurulması hak sahiplerinin belirlenmesi bu kişilerin sağlık hizmetlerinden en uumlst duumlzeyde yararlanabilmesi ve halen Yeşil Kart sahibi olan kimseler ile bundan sonra alacak kimselerin kayıtlarının tek bir merkezde tutulması iccedilin Sağlık Bakanlığı tarafından 2004 tarihinde Yeşil Kart Bilgi Sistemi (YKBS) uygulamasını başlatmıştır Yeşil Kart Bilgi Sistemi web tabanlı bir uygulama olup 81 il ve 932 ilccedile merkezinden ccedilevrimiccedili kullanılmaktadır34

112 Diğer E-Sağlık Uygulamaları35

Yukarda accedilıklanan temel projelere ek olarak Sağlık Bakanlığı tarafından ccedilok sayıda e-sağlık ccedilalışması yuumlruumltuumllmektedir Bu uygulamalardan biri de Organ Bankasırsquodır Sistem organ nakli bekleyen hastalara adil sağlıklı hızlı ve uygun organ temini amacıyla hizmete sokulmuş olup uygulamaya httpsorgansaglikgovtr adresinden ulaşılabilmektedir Kurumlar hazırlanan kullanıcı girişi sayfasından kendileri iccedilin tanımlı kullanıcı kod ve şifreleri alanlarına bilgilerini girerek sisteme giriş yapmaktadır Uygulamada hasta bilgileri hasta doku tipi hastaya yapılan testlere ait bilgiler hastanın beklediği organ hasta PRA sonuccedilları hasta sorgulamaları vb alt bilgiler yer almaktadır

Bakanlık tarafından gerccedilekleştirilen bir diğer uygulama ise Oumlzuumlrluumller Veri Bankasırsquodır Sistem Tuumlrkiyersquode yaşayan tuumlm oumlzuumlrluuml vatandaşların tek elde kayıt altına alınması ve veri tabanına kaydedilerek ccedileşitli raporlar sunulmasını amaccedillayan bir uygulamadır Sistemde elde edilen bilgiler ayrıca web servisleri yoluyla Başbakanlık Oumlzuumlrluumller İdaresi Başkanlığı ile paylaşılmaktadır

33 CEBIT Turkiye Sağlık Bilgi Sistemi httpsbusaglikgovtresaglikeskicebıtkıttr05doc s4 Erişim 0742009 34 CEBIT Turkiye Sağlık Bilgi Sistemi httpsbusaglikgovtresaglikeskicebıtkıttr05doc s4 Erişim 0742009 35 wwwsaglikgovtr Erişim10042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 455

Uygulama aynı zamanda youmlneticiler iccedilin bu alandaki verileri kullanarak rapor hazırlamaktadır

Hasta Hakları Youmlnetmeliği ccedilerccedilevesinde vatandaşların hastaneler ve sağlık personeli ile ilgili şikacircyetlerini doğrudan Sağlık Bakanlığırsquona iletebilmesi iccedilin bakanlık resmi web sistesi uumlzerinden Hasta Hakları ŞikayetBaşvuru Formu uygulaması gerccedilekleştirilmektedir Vatandaşların yaptıkları şikacircyetler en kısa suumlrede değerlendirilerek muumlşteri memnuniyetinin artırılması hedeflenmektedir

Sağlık Bakanlığı dokuumlman akışı itibariyle Tuumlrkiyede en yoğun iş hacmine sahip kurumlardan birisidir İş suumlreccedillerinin birccediloğunun dokuumlman uumlzerinden yuumlruumltuumllmesi nedeniyle işlerin takip ve analizi iccedilin kurumda kullanılan dokuumlmanın takip edilebilir guumlvenli esnek ve genişleyebilir bir yapıya kavuşturulması gerekmektedir Bu nedenle Sağlık Bakanlığı merkez teşkilacirctında tuumlm genel muumlduumlrluumlk ve daire başkanlıklarında dokuumlman takibi ve youmlnetimi iccedilin Dokuumlman ve İş Akış Youmlnetim Sistemi kullanılmaktadır

Doktor Bilgi Bankası (DBB) Projesi Tuumlrkiyede sağlık hizmeti vermeye yetkili tuumlm doktorların kimlik ve eğitim bilgilerinin paylaşıldığı bir sistemdir Tuumlrkiyede kimlerin doktor olduğu ve hangi eğitimleri (tıp eğitmi uzmanlık vb) aldığı bilgisi oumlzellikle Sosyal Guumlvenlik Kurumursquonun gereksinim duyduğu bir bilgidir Diğer taraftan başka kurumlar vatandaşlar hatta doktorlar da bu sistemden faydalanabilmekte ve doktorlarla ilgili bilgilere kolayca ulaşabilmek-tedir

Bakanlığın gerccedilekleştirdigi bir diğer oumlnemli uygulama ise Tıbbi Sarf Malze-me Adlandırma ve Barkodlama Standartları Uygulamasırsquodır Bu amaccedilla duumlnya-da yaygın kabul goumlren Global Nomenclature for Medical Devices (GMDN) standardı Tuumlrkccedilersquoye ccedilevrilmiştir GMDN ile her uumlruumlne tek (biricik) tanımlayıcı barkod numarası verilecektir Sistem ile uumllkemize youmlnelik tuumlm tıbbi uumlruumlnlerin marka ve modelini de kapsayacak şekilde yeni bir ldquoTıbbi Cihaz Sarf Malzeme-si Laboratuar Cihazları ve Kitleri Veritabanırdquo oluşturulacaktır

2 Sosyal Guumlvenlik Kurumursquonun Yuumlruumlttuumlğuuml E-Sağlik Projeleri Sosyal Guumlvenlik Kurumu (SGK) 16052006 tarih ve 5502 sayılı kanunla ku-

rulmuştur İlgi kanun ile SSK Bağ-Kur ve Emekli Sandığı tarafından yuumlruumltuumllen sosyal guumlvenlik hizmetlerinin tek ccedilatı altına toplanması hedeflenmiştir SGK prim toplanmasından satın alınan hizmetlerin bedellerinin oumldenmesine kadar birccedilok konuda tek yetkili kurum olduğundan kurumun etkin hizmet verebilmesi iccedilin E-SGK uygulamaları başlatılmıştır E-SGK uygulamalarından başlıcaları şunlardır

bull Medula Sistemi Uygulamaları bull E-Eczane bull Optik

456 Musa Oumlzata

bull E-Hastane bull Tıbbi Malzeme 21 MEDULA Sistemi Uygulamaları MEDULA medikal ve ulak kelimelerinin bir araya gelmesinden

oluşmaktadır 1 Ağustos 2006 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanan MEDULA Sistemi sağlık tesisleri tarafından sigortalı ve hak sahipleri iccedilin verilen sağlık hizmetine ait fatura bilgisinin Genel Sağlık Sigorta Sistemirsquone aktarılmasını ve fatura bedellerinin tesislere oumldenmesini sağlayan bir otomasyon sistemidir Sistem bu işlemlerin sağlık kuruluşlarının iccedil suumlreccedillerine muumldahale edilmeksizin gerccedilekleşmesini sağlamaktadır Eczaneler sağlık merkezleri teşhis ve tedavi merkezleri ile oumlzel ve kamuya ait hastanelerden otomasyon sistemi (Hastane Bilgi Youmlnetim Sistemi-HBYS) olan sağlık tesisleri web servisleri aracılığıyla MEDULArsquoya şu anda entegre edilmiş durumdadır Sağlık hizmeti sunucuları ile SGK arasında doğru ve pratik iletişimi sağlayabilecek olan MEDULA sistemi Genel Sağlık Sigortası (GSS) Merkezi Nuumlfus İşleri Sistemi (Mernis) ve Sağlık Bakanlığı ile ortak hareket etmektedir36

MEDULA sistemi sayesinde sağlık hizmeti kullanımına ilişkin bilgiler elektronik ortama aktarılacak ve boumlylece vatandaşların sağlık hizmetinden en iyi şekilde yararlanması olanaklı duruma gelecektir Sağlık kuruluşlarına yapılacak oumldeme işlemlerine hız ve doğruluk gelecek bunun yanı sıra geleceğe youmlnelik sağlık harcaması tahminleri ve risk analizlerinin yapılabilmesi harcama kalemlerinde değişikliklerin takip edilebilmesi kapsamlı ve kaliteli istatistiksel bilginin alınabilmesi olanaklı olacaktır37 Sistem ile elektronik yapıyla maliyetlerin kontroluuml ve planlanması olanağı da elde edilecek ve boumlylece sağlık hizmeti sunumu ile finansmanını sağlayan kurumlar iccedilin oumlnemli oumllccediluumlde kaynak tasarrufu doğacaktır Gereksiz kullanımlar tekrarlar ve suiistimaller oumlnlenerek sağlık harcamalarının artmasının oumlnuumlne geccedililebilecektir

MEDULA Sistemirsquonin başlıca fonksiyonları38 hak sahipliği ve soumlzleşme doğrulama reccedilete tetkik ve sevk takibi oumldeme sorgulama fatura bilgisi kayıt oumldeme durum kontroluuml rapor bilgisi kayıt fatura bedeli talebi ve doumlnem sonlandırma suumlreci olarak sıralanabilir Sistem ilk aşamada sigortalıemekli veya yakınının sağlık hizmeti alma hakkının olup olmadığını kontrol etmektedir Hizmet almaya hakkı olan hasta iccedilin bir takip numarası goumlndermekte ve sağlık kurumu bu numarayı muayene accedilılış ve sevk kabul işlemlerinde kullanmaktadır Daha sonra goumlnderilen numara takip numarası ile

36httpwwwbilgicagicomindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=192ampıtemid=138amplimit=1amplimitstart=1 Erişim10042009 37httpwwwbilgicagicomindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=192ampıtemid=138amplimit=1amplimitstart=1 Erişim10042009 38 Sosyal Guumlvenlik Kurumu Genel Sağlık Sigortası Medula Web Servisleri Kullanım Kılavuzu 05012009 Suumlruumlm 223 WwwSgkGovTr Erişim03042009

456 Musa Oumlzata

bull E-Hastane bull Tıbbi Malzeme 21 MEDULA Sistemi Uygulamaları MEDULA medikal ve ulak kelimelerinin bir araya gelmesinden

oluşmaktadır 1 Ağustos 2006 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanan MEDULA Sistemi sağlık tesisleri tarafından sigortalı ve hak sahipleri iccedilin verilen sağlık hizmetine ait fatura bilgisinin Genel Sağlık Sigorta Sistemirsquone aktarılmasını ve fatura bedellerinin tesislere oumldenmesini sağlayan bir otomasyon sistemidir Sistem bu işlemlerin sağlık kuruluşlarının iccedil suumlreccedillerine muumldahale edilmeksizin gerccedilekleşmesini sağlamaktadır Eczaneler sağlık merkezleri teşhis ve tedavi merkezleri ile oumlzel ve kamuya ait hastanelerden otomasyon sistemi (Hastane Bilgi Youmlnetim Sistemi-HBYS) olan sağlık tesisleri web servisleri aracılığıyla MEDULArsquoya şu anda entegre edilmiş durumdadır Sağlık hizmeti sunucuları ile SGK arasında doğru ve pratik iletişimi sağlayabilecek olan MEDULA sistemi Genel Sağlık Sigortası (GSS) Merkezi Nuumlfus İşleri Sistemi (Mernis) ve Sağlık Bakanlığı ile ortak hareket etmektedir36

MEDULA sistemi sayesinde sağlık hizmeti kullanımına ilişkin bilgiler elektronik ortama aktarılacak ve boumlylece vatandaşların sağlık hizmetinden en iyi şekilde yararlanması olanaklı duruma gelecektir Sağlık kuruluşlarına yapılacak oumldeme işlemlerine hız ve doğruluk gelecek bunun yanı sıra geleceğe youmlnelik sağlık harcaması tahminleri ve risk analizlerinin yapılabilmesi harcama kalemlerinde değişikliklerin takip edilebilmesi kapsamlı ve kaliteli istatistiksel bilginin alınabilmesi olanaklı olacaktır37 Sistem ile elektronik yapıyla maliyetlerin kontroluuml ve planlanması olanağı da elde edilecek ve boumlylece sağlık hizmeti sunumu ile finansmanını sağlayan kurumlar iccedilin oumlnemli oumllccediluumlde kaynak tasarrufu doğacaktır Gereksiz kullanımlar tekrarlar ve suiistimaller oumlnlenerek sağlık harcamalarının artmasının oumlnuumlne geccedililebilecektir

MEDULA Sistemirsquonin başlıca fonksiyonları38 hak sahipliği ve soumlzleşme doğrulama reccedilete tetkik ve sevk takibi oumldeme sorgulama fatura bilgisi kayıt oumldeme durum kontroluuml rapor bilgisi kayıt fatura bedeli talebi ve doumlnem sonlandırma suumlreci olarak sıralanabilir Sistem ilk aşamada sigortalıemekli veya yakınının sağlık hizmeti alma hakkının olup olmadığını kontrol etmektedir Hizmet almaya hakkı olan hasta iccedilin bir takip numarası goumlndermekte ve sağlık kurumu bu numarayı muayene accedilılış ve sevk kabul işlemlerinde kullanmaktadır Daha sonra goumlnderilen numara takip numarası ile

36httpwwwbilgicagicomindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=192ampıtemid=138amplimit=1amplimitstart=1 Erişim10042009 37httpwwwbilgicagicomindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=192ampıtemid=138amplimit=1amplimitstart=1 Erişim10042009 38 Sosyal Guumlvenlik Kurumu Genel Sağlık Sigortası Medula Web Servisleri Kullanım Kılavuzu 05012009 Suumlruumlm 223 WwwSgkGovTr Erişim03042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 457

hasta iccedilin yapılacak tuumlm işlemlerin takibi ve faturalandırılması yapılabilmek-tedir Hastanın muayene ve tedavi işlemleri o sağlık kurumunda tamamlanmışsa hesap kapatılmakta ve fatura SGKrsquoya iletilmektedir Sağlık hizmeti verilen sigortalı ya da yakını başka bir sağlık kurumuna sevk ediliyorsa yine reccedilete tetkik ve sevk takibi suumlreci işletilmektedir Bu amaccedilla GSS sistemi tarafından yeni bir takip numarası goumlnderilmekte ve sevki kabul edecek kurum tarafından bu numara kullanılarak hastanın kabuluuml gerccedilekleştirilmektedir

Takip numarasına bağlı olarak hasta iccedilin yapılan ve oumldemeye esas teşkil edecek işlem bilgileri daha sonra GSS sistemine aktarılmaktadır Oumldeme bilgisi GSS sistemine iletildikten sonra iletilen verinin format kontroluuml takip numarasının kuruma ait olup olmadığı gibi oumln kontroller yapılmaktadır Oumln kontrolde hata yoksa oumldeme bilgisi GSS sistemine kaydedilmektedir Oumldeme bilgisi iccedilinde goumlnderilmiş olan işlemlerin Buumltccedile Uygulama Talimatırsquona (BUT) uygunluğu ve kurumun soumlzleşme kontrolleri GSS sisteminde asenkron olarak ccedilalışacak bir program ile yapılmaktadır Bu program oumldeme bilgisinin (takibin) faturalanıp faturalanamayacağını varsa hataların neler olduğunu belirlemekte-dir Oumldeme bilgisinin BUTrsquoa uygunluk ve kurum soumlzleşme kontroluumlnden hata-sız olarak ccedilıkıp ccedilıkmadığı bu suumlreccedil iccedilerisinde kontrol edilmektedir Hatalı olan oumldeme bilgisi kayıtları iccedilin hata accedilıklamalarına uygun olarak duumlzeltmeler ya-pılmakta ve oumldeme bilgisi tekrar kaydedilmektedir MEDULA sisteminin bir diğer bileşeni ise GSS sistemine kaydedilmiş faturaların bedelinin SGKrsquodan talep edilmesi iccedilin tasarlanmış suumlreccediltir Fatura bedellerinin SGKrsquodan talep edilebilmesi iccedilin başhekim ya da sağlık kurumu youmlneticileri iccedilin hazırlanmış ve internet uumlzerinden erişilen bir web uygulaması (web sitesi) kullanılmaktadır

MEDULA sisteminin e-eczane e-hastane e-optik e-tıbbi malzeme gibi alt uygulamaları bulunmaktadır Bu uygulamaların hemen hepsi benzer nitelikte olduğundan aşağıda sadece E-Eczane ve E-Tıbbi Malzeme uygulamalarına ait bilgiler verilmiştir

22 E-Eczane Uygulaması Sosyal Guumlvenlik Kurumursquonun en etkin kullandığı MEDULA sistemi alt

uygulamaların başında E-Eczane uygulaması gelmektedir Uygulama ile her tuumlrluuml reccedilete takibi eczane oumldeme takibi ilaccedil takibi gibi işlemler on-line olarak gerccedilekleştirilmektedir Hasta ya da yakını reccedilete ile eczaneye başvurduğunda sistem ile ilk oumlnce hastaya ait sosyal guumlvenlik bilgileri kontrol edilmekte ve reccediletedeki ilaccedilların barkodu barkod okuyucu ile okutularak hastanın ilaccedilları alıp alamayacağı belirlenmektedir Hastaya ilaccedillar teslim edildikten sonra eczane fatura doumlkuumlmuumlnuuml alarak online ya da basılı olarak tahakkuku gerccedilekleştirebilmektedir Aşağıda E-Eczane uygulamasına ait arayuumlz goumlruumllmektedir

Şekil 1 SGK E-Eczane Uygulaması Arayuumlzuuml

458 Musa Oumlzata

Ara yuumlzde de goumlruumllduumlğuuml gibi programda reccedilete sahibinin kimlik bilgileri

reccedilete bilgileri ilaccedillara ait bilgiler reccedilete giriş reccedilete iade reccedilete kontroluuml kişi rapor bilgisi ilaccedil bilgisi oumldemeler ilaccedil detayları tedavi şeması majistral ilaccedil giriş gibi alt başlıklar yer almaktadır Sistem ile kaccedilaklar yolsuzluklar ve ilaccedil israfı minimuma indirilmiştir

23 E-Tıbbi Malzeme Bilgi Sistemi Sistem kamu kurum ve kuruluşlarına soumlzleşmeli tıbbi malzeme firmaları

iptal edilen tıbbi malzeme firmalarına ait bilgiler tıbbi malzeme fiyat hesaplama tıbbi malzeme bilgileri tıbbi malzeme mevzuatı Ek-7 ve demirbaş niteliğindeki malzemeler ilaccedillar hakkında bilgi alma buumltccedile uygulama talimatı anlaşmalı oumlzel sağlık kurumları ve tedavi tuumlrleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır

24 Akıllı Kart Uygulaması Sosyal Guumlvenlik Kurumursquonun 1 Eyluumll 2008 tarihinde pilot uygulama olarak

Bolu ilinde başlattığı bir diğer uygulama ise Akıllı Kart uygulamasıdır Proje başarılı olması durumunda diğer illerde de kullanılmaya başlanacaktır Pilot uygulamanın Mayıs 2010 tarihine kadar Bolursquonun tuumlm ilccedile ve beldelerinde

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 459

yaygınlaştırılması planlanmaktadır Akıllı Kart uygulaması TC Kimlik Kartı ve Kart Tanıma Sistemirsquonin entegrasyonu ile oluşturulmuştur Sistemde kullanılacak olan elektronik oumlzellikli yeni TC kimlik kartı temel olarak nuumlfus cuumlzdanı olmakla birlikte internet uumlzerinden hizmet veren kamu ve kuruluşları tarafından ldquoelektronik kimlik doğrulamardquo amacıyla da kullanılabilecektir Kimlik kartı bu amaca ulaşabilmek iccedilin en son teknoloji kullanılarak ve uluslararası standartlara uygun olarak geliştirilmiştir En temel oumlzelliği taklit edilemez olması ve tahrip ya da tahrif edildiğinde değişikliğin tespit edilmesine olanak veren guumlvenlik oumlzelliklerine sahip olmasıdır39

Sistemin bir diğer oumlnemli bileşeni ise kart erişim cihazıdır Cihaza kimlik kartı yerleştirildikten sonra kart sahibinin parmak izi ya da şifresini girmesi istenmekte ve sistem kimlik doğrulamasını gerccedilekleştirdikten sonra hastane eczane ya da sağlık kurumu provizyon işlemini gerccedilekleştirebilmektedir Hasta provizyon işlemi gerccedilekleştikten sonra doktora muayene olmakta doktor hastayı muayene ettikten sonra hastanın ve kendisinin kimlik kartlarını makineye takmakta ve reccediletesini elektronik ortamda yazarak e-imzası ile imzalamaktadır Artık hasta bu aşamadan sonra istediği eczaneden yine kimlik kartını kullanarak ve hastaneye başvurudaki provizyon uygulamasını tekrar ederek alabilmektedir40

Elektronik kimlik kartlarındaki parmak izi okuyucusuyla entegre ccedilalışma oumlzelliği birccedilok usulsuumlzluumlğuuml ortadan kaldıracaktır Bu kimlik kartının yaygınlaşması ile birlikte her Tuumlrk vatandaşının Sağlık-Net portalına giriş yapıp kendisi ile ilgili mahrem bilgileri de iccedileren uygulamalar ccedilalıştırabilmesi olanaklı duruma gelecektir41

25 E-Reccedilete E-reccedilete reccedilete bilgilerinin elektronik ortamda yazılmasını saklanabilmesini

ve kurumlar arasında aktarılmasını sağlayan bir uygulamadır Henuumlz proje aşamasında olan E-Reccedilete sistemine geccedililmesi ile kacircğıda dayalı reccedilete devri kapanacaktır Sistem ile hekimler reccedileteleri elektronik ortamda yazacak ve eczacılar hasta takip numarasını kullanarak hangi doktorun hangi ilaccedilları yazdığını goumlrebilecektir

Akıllı kartla desteklenecek sistem sağlık karnesini ve sevk kacircğıdını ortadan kaldırarak tuumlm işlemlerin dijital ortamda gerccedilekleşmesini sağlayacaktır Uygulama ile SGK elektronik ortamda buumltuumln bilgileri kontrol edecek verileri istatistiksel olarak sınıflandırılabilecek herhangi bir hastaneye kaccedil hastanın gittiği kaccedilının ameliyat olduğu hangi hastaya ne işlemin yapıldığı kolay bir

39 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 40 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 41 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 15042009

458 Musa Oumlzata

Ara yuumlzde de goumlruumllduumlğuuml gibi programda reccedilete sahibinin kimlik bilgileri

reccedilete bilgileri ilaccedillara ait bilgiler reccedilete giriş reccedilete iade reccedilete kontroluuml kişi rapor bilgisi ilaccedil bilgisi oumldemeler ilaccedil detayları tedavi şeması majistral ilaccedil giriş gibi alt başlıklar yer almaktadır Sistem ile kaccedilaklar yolsuzluklar ve ilaccedil israfı minimuma indirilmiştir

23 E-Tıbbi Malzeme Bilgi Sistemi Sistem kamu kurum ve kuruluşlarına soumlzleşmeli tıbbi malzeme firmaları

iptal edilen tıbbi malzeme firmalarına ait bilgiler tıbbi malzeme fiyat hesaplama tıbbi malzeme bilgileri tıbbi malzeme mevzuatı Ek-7 ve demirbaş niteliğindeki malzemeler ilaccedillar hakkında bilgi alma buumltccedile uygulama talimatı anlaşmalı oumlzel sağlık kurumları ve tedavi tuumlrleri hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır

24 Akıllı Kart Uygulaması Sosyal Guumlvenlik Kurumursquonun 1 Eyluumll 2008 tarihinde pilot uygulama olarak

Bolu ilinde başlattığı bir diğer uygulama ise Akıllı Kart uygulamasıdır Proje başarılı olması durumunda diğer illerde de kullanılmaya başlanacaktır Pilot uygulamanın Mayıs 2010 tarihine kadar Bolursquonun tuumlm ilccedile ve beldelerinde

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 459

yaygınlaştırılması planlanmaktadır Akıllı Kart uygulaması TC Kimlik Kartı ve Kart Tanıma Sistemirsquonin entegrasyonu ile oluşturulmuştur Sistemde kullanılacak olan elektronik oumlzellikli yeni TC kimlik kartı temel olarak nuumlfus cuumlzdanı olmakla birlikte internet uumlzerinden hizmet veren kamu ve kuruluşları tarafından ldquoelektronik kimlik doğrulamardquo amacıyla da kullanılabilecektir Kimlik kartı bu amaca ulaşabilmek iccedilin en son teknoloji kullanılarak ve uluslararası standartlara uygun olarak geliştirilmiştir En temel oumlzelliği taklit edilemez olması ve tahrip ya da tahrif edildiğinde değişikliğin tespit edilmesine olanak veren guumlvenlik oumlzelliklerine sahip olmasıdır39

Sistemin bir diğer oumlnemli bileşeni ise kart erişim cihazıdır Cihaza kimlik kartı yerleştirildikten sonra kart sahibinin parmak izi ya da şifresini girmesi istenmekte ve sistem kimlik doğrulamasını gerccedilekleştirdikten sonra hastane eczane ya da sağlık kurumu provizyon işlemini gerccedilekleştirebilmektedir Hasta provizyon işlemi gerccedilekleştikten sonra doktora muayene olmakta doktor hastayı muayene ettikten sonra hastanın ve kendisinin kimlik kartlarını makineye takmakta ve reccediletesini elektronik ortamda yazarak e-imzası ile imzalamaktadır Artık hasta bu aşamadan sonra istediği eczaneden yine kimlik kartını kullanarak ve hastaneye başvurudaki provizyon uygulamasını tekrar ederek alabilmektedir40

Elektronik kimlik kartlarındaki parmak izi okuyucusuyla entegre ccedilalışma oumlzelliği birccedilok usulsuumlzluumlğuuml ortadan kaldıracaktır Bu kimlik kartının yaygınlaşması ile birlikte her Tuumlrk vatandaşının Sağlık-Net portalına giriş yapıp kendisi ile ilgili mahrem bilgileri de iccedileren uygulamalar ccedilalıştırabilmesi olanaklı duruma gelecektir41

25 E-Reccedilete E-reccedilete reccedilete bilgilerinin elektronik ortamda yazılmasını saklanabilmesini

ve kurumlar arasında aktarılmasını sağlayan bir uygulamadır Henuumlz proje aşamasında olan E-Reccedilete sistemine geccedililmesi ile kacircğıda dayalı reccedilete devri kapanacaktır Sistem ile hekimler reccedileteleri elektronik ortamda yazacak ve eczacılar hasta takip numarasını kullanarak hangi doktorun hangi ilaccedilları yazdığını goumlrebilecektir

Akıllı kartla desteklenecek sistem sağlık karnesini ve sevk kacircğıdını ortadan kaldırarak tuumlm işlemlerin dijital ortamda gerccedilekleşmesini sağlayacaktır Uygulama ile SGK elektronik ortamda buumltuumln bilgileri kontrol edecek verileri istatistiksel olarak sınıflandırılabilecek herhangi bir hastaneye kaccedil hastanın gittiği kaccedilının ameliyat olduğu hangi hastaya ne işlemin yapıldığı kolay bir

39 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 40 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 41 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 15042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 459

yaygınlaştırılması planlanmaktadır Akıllı Kart uygulaması TC Kimlik Kartı ve Kart Tanıma Sistemirsquonin entegrasyonu ile oluşturulmuştur Sistemde kullanılacak olan elektronik oumlzellikli yeni TC kimlik kartı temel olarak nuumlfus cuumlzdanı olmakla birlikte internet uumlzerinden hizmet veren kamu ve kuruluşları tarafından ldquoelektronik kimlik doğrulamardquo amacıyla da kullanılabilecektir Kimlik kartı bu amaca ulaşabilmek iccedilin en son teknoloji kullanılarak ve uluslararası standartlara uygun olarak geliştirilmiştir En temel oumlzelliği taklit edilemez olması ve tahrip ya da tahrif edildiğinde değişikliğin tespit edilmesine olanak veren guumlvenlik oumlzelliklerine sahip olmasıdır39

Sistemin bir diğer oumlnemli bileşeni ise kart erişim cihazıdır Cihaza kimlik kartı yerleştirildikten sonra kart sahibinin parmak izi ya da şifresini girmesi istenmekte ve sistem kimlik doğrulamasını gerccedilekleştirdikten sonra hastane eczane ya da sağlık kurumu provizyon işlemini gerccedilekleştirebilmektedir Hasta provizyon işlemi gerccedilekleştikten sonra doktora muayene olmakta doktor hastayı muayene ettikten sonra hastanın ve kendisinin kimlik kartlarını makineye takmakta ve reccediletesini elektronik ortamda yazarak e-imzası ile imzalamaktadır Artık hasta bu aşamadan sonra istediği eczaneden yine kimlik kartını kullanarak ve hastaneye başvurudaki provizyon uygulamasını tekrar ederek alabilmektedir40

Elektronik kimlik kartlarındaki parmak izi okuyucusuyla entegre ccedilalışma oumlzelliği birccedilok usulsuumlzluumlğuuml ortadan kaldıracaktır Bu kimlik kartının yaygınlaşması ile birlikte her Tuumlrk vatandaşının Sağlık-Net portalına giriş yapıp kendisi ile ilgili mahrem bilgileri de iccedileren uygulamalar ccedilalıştırabilmesi olanaklı duruma gelecektir41

25 E-Reccedilete E-reccedilete reccedilete bilgilerinin elektronik ortamda yazılmasını saklanabilmesini

ve kurumlar arasında aktarılmasını sağlayan bir uygulamadır Henuumlz proje aşamasında olan E-Reccedilete sistemine geccedililmesi ile kacircğıda dayalı reccedilete devri kapanacaktır Sistem ile hekimler reccedileteleri elektronik ortamda yazacak ve eczacılar hasta takip numarasını kullanarak hangi doktorun hangi ilaccedilları yazdığını goumlrebilecektir

Akıllı kartla desteklenecek sistem sağlık karnesini ve sevk kacircğıdını ortadan kaldırarak tuumlm işlemlerin dijital ortamda gerccedilekleşmesini sağlayacaktır Uygulama ile SGK elektronik ortamda buumltuumln bilgileri kontrol edecek verileri istatistiksel olarak sınıflandırılabilecek herhangi bir hastaneye kaccedil hastanın gittiği kaccedilının ameliyat olduğu hangi hastaya ne işlemin yapıldığı kolay bir

39 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 40 httpwwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 41 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 15042009

460 Musa Oumlzata

biccedilimde goumlruumllebilecektir42 Sistem insan kaynaklı hataların minimuma indirilmesi zamandan tasarruf hızlı hizmet hasta takibi ve gereksiz ilaccedil kullanımının kontrol altına alınarak sağlık giderlerinin azaltılması vb birccedilok avantajı beraberinde getirecektir Sistemin getireceği denetim kolaylığı birccedilok yolsuzluğun oumlnlenmesine olanak sağlayacaktır Mevcut uygulamada herhangi bir hastanın bilgilerini oumlğrenen sağlık kuruluşu ya da hekim tarafından usulsuumlz olarak reccedilete yazabilmektedir E-reccediletenin elektronik kimlik kartı ile beraber kullanılması sonucunda hastanın haberi olmadan ilaccedil yazma devri kappanacak-tır43

Sonuccedil Uumllkemizde 2003 yılından itibaren Sağlıkta Doumlnuumlşuumlm Projesi (SDP)

kapsamında sağlık sektoumlruuml yeni bir yapılanma suumlreci iccedilerisine girmiştir Proje sağlık sektoumlruumlnuuml tuumlm boyutları ile iccediline alacak biccedilimde şekillendirilmiş toplam sekiz bileşenden oluşmaktadır Projenin bileşenleri şunladır

bull Sağlık Bakanlığırsquonı planlayıcı ve denetleyici bir konuma getirmek bull Sosyal guumlvenlik kurumlarını tek ccedilatı altında toplayan bir Genel Sağlık

Sigortası Sistemi kurmak bull Yaygın erişimi kolay ve guumller yuumlzluuml bir sağlık hizmeti sunum sistemi

oluşturmak bull Sektoumlrde hizmet veren sağlık personelinin bilgi ve becerisini artırmak ve

yuumlksek motivasyonlu iş ortamı hazırlamak bull Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları oluşturmak bull Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri iccedilin kalite ve akreditasyon bull Akılcı ilaccedil ve malzeme youmlnetiminde kurumsal yapılanma bull Sağlık Bilgi Sistemi kurulması SDP kapsamındaki hedeflerin buumlyuumlk bir kısmına 2009 yılı itibariyle

ulaşılmıştır Oumlrneğin sosyal guumlvenlik kuruluşlarının Sosyal Guumlvenlik Kurumu olarak tek ccedilatı altında toplanması kamuya ait tuumlm hastanelerin Sağlık Bakanlığı buumlnyesinde toplanması vatandaşların oumlzel sektoumlre ait sağlık kurumlarından hizmet almaya başlaması hastanelerde performansa dayalı hizmet sunum sistemi kurularak personelin motivasyonunun ve verimliliğinin artırılması sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurullarının kurulması (oumlrneğin Tuumlrkiye Sağlık Kurumu Performans Daire Başkanlığı Akreditasyon Kurumu) bunlardan bazılardıdır

42 httpwwweczantrikcomforumarchiveindexphpt-11693html tolgaserdar Erişim 15042009 43 httpwwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 15042009

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 461

SDPrsquonin en oumlnemli ayaklarından birini ise Sağlık Bilgi Sistemirsquonin (SBS) kurulması oluşturmaktadır Ccediluumlnkuuml SBS projenin diğer bileşenlerininde ihtiyaccedillarını karşılayacak ve hizmet sunumunda entegrasyonu sağlayacak bir oumlzellik taşımaktadır Hızlı entegre duumlşuumlk maliyetli ve ccedilağın gereklerine uygun bir sağlık hizmeti sunumu ancak SBS ile muumlmkuumln olacaktır Bu doğrultuda uumllkemizin en buumlyuumlk sağlık hizmeti sunucusu ve denetleyicisi konumundaki Sağlık Bakanlığı ve kamunun satın aldığı sağlık hizmetlerinin finansmanını sağlayan tek kuruluş olan Sosyal Guumlvenlik Kurumu tarafından ccedilok oumlnemli ccedilalışmalar gerccedilekleştirilerek sağlık bilgi sisiteminin omurgası kurulmuştur Bu alanda yapılan ccedilalışmalar e-sağlık olarak isimlendirilmektedir

E-sağlık uygulamaları kapsamında Sağlık Bakanlığı tarafından şimdiye kadar Sağlık-NET portalı SABİM Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Sağlık Kodlama Referans Sunucusu Minumun Veri Setleri Hastane Bilgi Sistemlerirsquonin entegre edilmesi ve ortak standarların oluşturulması Karar Destek Sistemi kurulması Teletıp uygulamasına geccedililmesi Doktor Bilgi Bankası kurulması Ulusal Organ Bilgi Bankası kurulması Oumlzuumlrluumller Bilgi Bankası kurulması Tıbbi Sarf Malzeme Adlandırma ve Barkodlama Standartları Uygulaması Dokuumlman ve İş Akış Youmlnetim Sistemi Online Hasta Hakları ŞikayetBaşvuru Formu uygulaması Ulusal Sağlık Veri Soumlzluumlğuuml Yeşil Kart Bilgi Sistemi ve İhale Bilgi Sistemi uygulamaları başlatılmıştır Merkezi Randevuuml Sistemirsquone ise henuumlz geccedililememiştir Sosyal Guumlvenlik Kurumu ise daha oumlnce Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) tarafından kullanılan MEDULA Sistemirsquoni buumlnyesinde topladığı tuumlm kurumlarda yaygınlaştırmış ve birccedilok hizmeti elektronik ortamda sunar hale gelmiştir Halen pilot uygulaması devam eden E-Reccedilete ve Elektronik Kimlik Doğrulama Sistemirsquonin kullanılmaya başlanması ile birlikte hizmet sunumu tamamen kağıtsız olarak gerccedilekleştiril-meye başlanacaktır

Yukarıda kısaca oumlzetlenen uygulamalar sayesinde oumlnemli bir takım faydalar elde edilmiştir Oumlrneğin SDP ile birlikte vatandaşların sistemden memnuniyet duumlzeyinin arttığı belirtilmektedir Tuumlrkiye İstatistik Kurumu tarafından elde edilen sağlık sisteminden memnuniyet anketlerine goumlre sağlık hizmetlerinden genel memnuniyet oranının SDPrsquonin başlatılmasından hemen oumlnce 2003 yılında 395 iken 2005 yılında 552rsquoye ve 2007 yılında 665rsquoe yuumlkselmiştir Ayrıca birinci basamak hizmetlerine youmlnelik memnuniyet oranı 2003 yılında 394 iken 2006 yılında 571rsquoe yuumlkselmiş ve kamu hastanelerinin hizmetlerine youmlnelik memnuniyet ise 2003 yılında 41 iken 2007 yılında 515rsquoe ccedilıkmıştır44

SDPrsquonin ve oumlzellikle E-Sağlık uygulamalarının yerleşmesiyle birlikte elde edilen ve ilerde elde edilecek faydaları şu şekilde oumlzetlemek muumlmkuumlnduumlr

44 OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Tuumlrkiye OECD ve IBRDDuumlnya Bankası 2008 S 45 httpwwwtusaksaglikgovtrpdfkitaplar200902201441250OECD_Kitappdf

462 Musa Oumlzata

bull Verilerin elektronik ortamda kaydedilmesine bağlı olarak veri aktarımının doğru hızlı ve kolay bir şekilde gerccedilekleştirilebilmesi

bull Vatandaşların doğumdan oumlluumlme yaşanan suumlreccedilte sağlık verilerinin tek merkezde guumlvenli bir şekilde saklanması suretiyle sağlık bilgisine erişimi kolaylaştırması

bull Sağlık ccedilalışanlarında verimliliğin artması ve hataların azalması bull Buumlrokrasinin ve kırtasiyeciliğin azalması bull Susistimallerin oumlnlenmesi bull Gereksiz kullanımların azalması bull Hizmet sunumunda yeknesanlığın sağlanması bull Uluslararası sağlık bilgi sistemi standartlarının tuumlm sağlık kurumlarında

kullanılmasının sağlanması ve sağlık hizmeti veren tuumlm kurum ve vatandaşların ortak bir dil kullanır hale gelmesi

bull Kaynak kullanımında etkinliğin artırılması bull Sağlıklı veri toplanması sonucunda bilimsel ccedilalışmaların kalitesinde artış bull Sağlık hizmetleri sunumunda kalitenin artması

KAYNAKCcedilA

1 AHBS Sorularla Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Suumlruumlm 10 2006 Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı httpsbusaglikgovtresaglikdocumentsahbssorularla_ahbs_v10pdf

2 Akpınar Nihat İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 s14-15

3 Aydın Sabahattin (Editoumlr) Sağlık Bakanlığı Tuumlrkiye Sağlık Bilgi Sistemi Eylem Planı Ocak 2004 S26 httpsbusaglikgovtresaglikeskitsbspdf Erişim 03022009

4 Ball M J Hospital Information Systems Perspectives On Problems And Prospects 1979 And 2002 International Journal Of Medical Informatics 2003 Vol69 s 83-89

5 CEBIT Turkiye Sağlık Bilgi Sistemi httpsbusaglikgovtresaglikeskicebıtkıttr05doc s4 Erişim 0742009

6 Ccediloban S Ve M Engin Teletıp Youmlntem Ve Uygulamalar Biyomedikal Muumlhendisliği Ulusal Toplantısı Biyomut 2005 İstanbul s226-229

7 EHIPGThe E-Health Innovation Professionals Group The Impact Of E-Health And Assistive Technologies On Healthcare Study Report wwwhealth-informaticsorgtehiptehipstudypdf

8 Goldstein Susan Meyer Ward Peter T Leong G Keong Timothy W Butler The Effect Of Location Strategy And Operations Technology On Hospital Performance Journal Of Operations Management 20 (2002) s 63-75

9 Haux Reinhold Health İnformation SystemsndashPast Present Future International Journal Of Medical Informatics Vol75 No3-4 March-April 2006 wwwıntlelsevierhealthcomjournalsıjmi s 268-281 Erişim 29082007

10 Maheu Marlene M Pamela Whitten Ace Allen E-Health Telehealth And Telemedicine John Wiley And Sons 2001 s380

11 OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Tuumlrkiye OECD ve IBRDDuumlnya Bankası 2008 s45 httpwwwtusaksaglikgovtrpdfkitaplar200902201441250OECD_Kitappdf

462 Musa Oumlzata

bull Verilerin elektronik ortamda kaydedilmesine bağlı olarak veri aktarımının doğru hızlı ve kolay bir şekilde gerccedilekleştirilebilmesi

bull Vatandaşların doğumdan oumlluumlme yaşanan suumlreccedilte sağlık verilerinin tek merkezde guumlvenli bir şekilde saklanması suretiyle sağlık bilgisine erişimi kolaylaştırması

bull Sağlık ccedilalışanlarında verimliliğin artması ve hataların azalması bull Buumlrokrasinin ve kırtasiyeciliğin azalması bull Susistimallerin oumlnlenmesi bull Gereksiz kullanımların azalması bull Hizmet sunumunda yeknesanlığın sağlanması bull Uluslararası sağlık bilgi sistemi standartlarının tuumlm sağlık kurumlarında

kullanılmasının sağlanması ve sağlık hizmeti veren tuumlm kurum ve vatandaşların ortak bir dil kullanır hale gelmesi

bull Kaynak kullanımında etkinliğin artırılması bull Sağlıklı veri toplanması sonucunda bilimsel ccedilalışmaların kalitesinde artış bull Sağlık hizmetleri sunumunda kalitenin artması

KAYNAKCcedilA

1 AHBS Sorularla Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Suumlruumlm 10 2006 Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı httpsbusaglikgovtresaglikdocumentsahbssorularla_ahbs_v10pdf

2 Akpınar Nihat İlker Kose Songul Doğan Ahmet Ozcam Sağlıkta E-Doumlnuumlşuumlm Sağlık Bakanlğı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları Ankara 2007 s14-15

3 Aydın Sabahattin (Editoumlr) Sağlık Bakanlığı Tuumlrkiye Sağlık Bilgi Sistemi Eylem Planı Ocak 2004 S26 httpsbusaglikgovtresaglikeskitsbspdf Erişim 03022009

4 Ball M J Hospital Information Systems Perspectives On Problems And Prospects 1979 And 2002 International Journal Of Medical Informatics 2003 Vol69 s 83-89

5 CEBIT Turkiye Sağlık Bilgi Sistemi httpsbusaglikgovtresaglikeskicebıtkıttr05doc s4 Erişim 0742009

6 Ccediloban S Ve M Engin Teletıp Youmlntem Ve Uygulamalar Biyomedikal Muumlhendisliği Ulusal Toplantısı Biyomut 2005 İstanbul s226-229

7 EHIPGThe E-Health Innovation Professionals Group The Impact Of E-Health And Assistive Technologies On Healthcare Study Report wwwhealth-informaticsorgtehiptehipstudypdf

8 Goldstein Susan Meyer Ward Peter T Leong G Keong Timothy W Butler The Effect Of Location Strategy And Operations Technology On Hospital Performance Journal Of Operations Management 20 (2002) s 63-75

9 Haux Reinhold Health İnformation SystemsndashPast Present Future International Journal Of Medical Informatics Vol75 No3-4 March-April 2006 wwwıntlelsevierhealthcomjournalsıjmi s 268-281 Erişim 29082007

10 Maheu Marlene M Pamela Whitten Ace Allen E-Health Telehealth And Telemedicine John Wiley And Sons 2001 s380

11 OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri Tuumlrkiye OECD ve IBRDDuumlnya Bankası 2008 s45 httpwwwtusaksaglikgovtrpdfkitaplar200902201441250OECD_Kitappdf

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Guumlvenlik Kurumu Tarafından Yuumlruumltuumllen E-Sağlıkhellip 463

12 Pare Guy and Claude Sicotte Information Technology Sophistication In Health Care An Instrument Validation Study Among Canadian Hospitals International Journal Of Medical Informatics200163 s205-223

13 Prince Thomas R Assessing Catholic Community Hospitals Versus Nonprofit Community Hospitals 1989-1992 Health Care Management Review Fall 19 1994 4 s 25-37

14 Reichertz P L Hospital Information SystemsPast Present Future International Journal Of Medical Informatics 2006 Vol 75 ss 282-299 wwwintlelsevierhealthcomjournalsıjmi Erişim 29082007

15 S t r o e t m a n n V e l inn J e a n - P i e r r e t h i e r r y Ka r l a S t r oe t m a n n A l e x a n d e r D o b r e v Ehealth For Safety Impact Of Ict On Patient Safety And Risk Management Ehealth For Safety Report - October 2007

16 Sağlık Bakanlığı Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi Projesi Birimler Arası Ccedilalışma Kılavuzu Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Yayınları s 34-49

17 SGK Sosyal Guumlvenlik Kurumu Genel Sağlık Sigortası Medula Web Servisleri Kullanım Kılavuzu 05012009 Suumlruumlm 223 WwwSgkGovTr Erişim03042009

18 Stroetmann Karl A Tom Jones Alexander Dobrev Veli N Stroetmann E-Health Is Worth It The Economic Benefits Of İmplemented Ehealth Solutions At Ten European Sites wwwehealth-ımpactorg European Communities 2006

19 Yazıcı Yuumlksel Halil Oumlzcan Guumllccediluumlr Mobil Telefon Kullanarak Transtelefonik EKG ve Sıcaklık Oumllccediluumlmuuml Yapabilen Bir Cihaz Tasarımı Biyomedikal Muumlhendisliği Ulusal Toplantısı Biyomut 2005 İstanbul s253-255

20 Yıldız Oktay Metin Dağdeviren ve Tahsin Ccediletinyokuş İşgoumlren Performansının Değerlendirilmesi İccedilin Bir Karar Destek Sistemi Ve Uygulaması Gazi Uumlniv Muumlh Mim Fak Der Cilt 23 No 1 s 239-248 2008

21 İNTERNET KAYNAKLARI 22 httpenwikipediaorgwikiehealth Erişim Tarihi 05032009 23 wwwbilgicagicomindexphpoption=com_contentamptask=viewampid=192ampıtemid=138amplimit

=1amplimitstart=1 Erişim10042009 24 wwweczantrikcomforumarchiveindexphpt-11693html Erişim 15042009 25 wwwpharmaturkcomtrpharmasaglikhtm 15042009 26 wwwsaglikgovtr Erişim10042009 27 wwwsagliknetsaglikgovtr Erişim 06032009 28 wwwsgkgovtrwpsportalanasayfaakillikart_ekds Erişim10042009 29 wwwtipyazilimlaricomhbys-yazilimlarie-salknethl7html 10042009

Summary

THE EFFECTS OF E-HEALTH PROJECTS CARRIED ON BY MINISTRY OF HEALTH AND SOCIAL SECURITY INSTITUTE

Musa OZATA (Selchuk University Turkey)

Ministry of Health and Social Security Institution (SSI) carry on e-health projects as part of

Health Transformation Program (HTP) since 2003 In this context the Ministry of Health so far by the Health-NET Sabim Family Medicine Information System Health Coding Reference Server Minimum Data Sets Integration of Hospital Information Systems Decision Support System Telemedicine Doctor Data Bank National Organ Knowledge Base Disability Information Bank Medical Consumables and Barcoding Application Document and Workflow Management System Online Patient Rights Complaint Application Form Application National

464 Musa Oumlzata

Health Data Dictionary Green Card Information System and Bidding Information System applications has been launched Social Security Institution (SSI) offers many services in electronic form with MEDULA system The services are performed without using papers with the ongoing pilot tests of e-prescriptions and electronic ID verification system Thanks to implemented services the practices of service quality public satisfaction efficiency and productivity are increased abuse is prevented the level of resource utilization is carried on at optimal level and errors are reduced

Key Words E-Health Ministry of Health and Social Security Institution

• 10 Maheu Marlene M Pamela Whitten Ace Allen E-Health Telehealth And Telemedicine John Wiley And Sons 2001 s380