SAFAHATTA

SIYASAL

IKTSAT

Ismail Yurdakok ismailyurdakok@yahoo.com kn hidi

Tarih yazcl konusunda devrim yapan Analas okulu, gemiin edebiyat eserlerini, tarihin Safahatta Siyasal ktisat

Bu renci Veremli! Bir Hafta Ancak Yaar

Sanatkr olmadm gibi, sanat diyerek bir takm yapmack szler de sylememem diyen Meh Osmanlnn son dnemini anlatan gerek hayattan sahneler, kifin dizelerinde gayet tab Alarm, alatamam; hissederim, syleyemem; Oku, ayet sana bir hisli yrek lzmsa; diyerek balar, Safahatn ilk sayfas. Safahatn Birinci Kitab da; bir gece, babasyla Bizim mahalle de, stanbulun kenar demek: Sokaklarnda gezilmez ki yzme bilmeyerek! Adm banda derin bir gl dalgalanr, Hele sular karard m... Elimde bir koca denek, onunla yoklayarak, nm adaysa basp, yok, denizse atlayarak!

(Gkteki) Ayn da olmad, bir kapkaranlk gecede, elindeki fener de snnce, yryen k Ancak, kulam iyice amak ve elle dokunmann sevki ile Yryen krlere dndm, o ne dehetti hele! Sopam artk bana hem gz, hem ayak hem de eldi.. Ne yalan syleyeyim kalbime korku geldi te o srada Hele ya Rabbi kr, kardan tane fener Geiyor... Sapmayarak ayet bana doru gelirlerse eer Giderim arkalarndan... Yolu buldum zaten

Bakent stanbulda (bile), (fakir) mahallelerinin tek katl kk evlerinin saaklarnn y Sopa sa elde, krk caml fener sol elde; Boanan yamur iliklerde, amur t belde. Hani, oktan gmlen eski kaldrmn, hortlayarak, Gel diyen talar kurtarmasa, insan batacak. Saksaanlar gibi sektike birinden birine ... Sormayn derdimi, sonunda o bir-iki ta da biterek Dt artk bize gllerde pekl yzmek! ifte sandal, yzyorduk; fenerim yzer, ben yzerim ok mu yzdk bilemem, topra bulduk neyse; Fenerim balad etrafn tek tk hisse.

kifin doduu 1873 ylnn son aylar (Hicr 1290 evval ay) sessiz geiyordu, ama felak

Mehmet kif, stanbul doumlu bir Osmanl vatanda olarak, hem ocukluunda hem de genli

kifin okuduu Baytar Mektebi esasen Halkal Ziraat Mektebinin bir blmyd ve o yllard Sznz doru, Mdr Bey; fakat ne yapp yapmal, mutlaka Bu ocuk gitmelidir. nk eminim, yaamaz pek fazla En fazla bir hafta yaar, sonra bulama da olur; Byle bir hastay gnderse de, ne yapalm; okul mazur Hi hava deiimi istediim oldu mu benim Brakn mdem kendi hlime artk beni, burada rahat leyim buuk yl katland bana bu okul, gn Daha katlansa kyamet mi kopar? Hem ne in Beni yllarca barndrm olan bir yerden, leceksin diye kovmak? Bu koulmaktr. Ben, Kimsesiz bir ocuum, nerede gider yer bulurum? Etmeyin, sonra sokaklarda peran olurum! Anam zaten lm, babamn bilmiyorum hi yzn; Kardeim var, o da lkin bana dikmi gzn

Sonunda bir araba arlr ve veremli renci, iki vicdanl arkadann omuzlarnda payton

kif, kendisi de on drt yanda yetim kaldndan, Osmanlnn bu son dneminde sosyal yar Bkm oradan boynunu binlerce yetmn, Snak aryor ileler, yuvalar pern Hamal Yetim Hasan Okuyamad Olarak m Kalsn? Veya Hamalsn Sen Hamal Kal

Hamaln Olu, Hamal

Prizrenli Hoca Mustafa Efendi gibi merhametli insanlar da, vardr elbette o gnk toplumda. Yerde, genie bir kfe yatmakta, hem epey eski. Bu bir hamal kfesiymi...Acep kimin? derken; On yanda kadar bir ocuk gelip teden, Gerildi, tekmeyi indirdi yle bir kfeye: Teker-meker kfe dt t teye. Benim babam senin altnda ld, sen hl Gururla yat sokan ortasnda byle daha! O anda kar evden bir orta yal kadn Grnd: Ah, benim olum, gel etme krma sakn! Ne istedin kfeden yavrum?Az yok, dili yok, (Rahmetli) Baban sekiz sene kulland...Hem de derdi ki: ok Uurlu bir kfedir, kalmadm ben hi yksz.. Baban gidince demek kald det ksz! Onunla besleyeceksin ananla kardeini. Bebek misin daha renmedin mi sen iini? Ben de lfa kartm: Dinle olum annenin szn! Fakat ocuk bana haykrd ekitip yzn: Sakall ! yok mu iin? Git; defol uradan! Ne drlanp duruyorsun sabahleyin oradan? Benim iim yanyor: da gibi babam gitti..

Yetm Hasann annesi baban yerinde adamdan ne istedin imdi diyerek, mdhale eder, faka

Benim de yand iim anlaynca, derdinizi.. Fakat, baban sana smarlayp da gitti sizi. O bunca yl alp alnnn teriyle seni Nasl bytt? Bugn, sen de kendi kardeini Yetm brakmayp bytmelisin diye Hasana nasihat etmek isterse de, ocuk, bu sefer de: Bu kfeyle yle mi? der. kif bir nasihat daha verir: Kuzum, ayp m almak, gnah m yk tamak? Ayp olan: dilencilik tir ki; ilerken el, yrrken ayak. Bu sefer de kk Hasan -ne yapsn, on yanda srtna kfeyi alp yk tamak elbette Unuttun mu? bayramda komunun gelini: Hasan! Daym yat(l) mekteplerinde subaydr; Senin de zihnin ak...Sylemi olsaydk bir... Koyard mektebe...Dur syleyeyim demiti hani? Okutma hamal yap bu yata imdi beni!

kif derki: baktm ki tartma uzayacak, benimse o gn grecek pek ok ilerim var, mecbur

Yannda koskocaman bir kfeyle kck bir ocuk, Yava yava geliyorlar. Fakat tesdfe bak: ocuk, benim o sabah grdm zavall yetm.. u var ki yavrucazn hali eskisinden elm.. Clz bacaklarnn dizden alt rplak... Bir ince gmlein altnda titriyor donacak! Ayakta kundura yok, bata var m fes? Ne gezer! Dml; alnnn stnde sde bir ember. Yetmin alp-verdii soluk, sanki kesik kesik bir feryt Normal deil o baklar, sanki gz yal bir imdt Bu besbelli bir seflet ki yalnayak, ba ak; On yanda burumu, tertemiz aln, yazk. O srada, sahne deiir: elliden fazla l in Hasr Dokuz Kuru

Kendisini her zaman dkkanna davet eden baharatya, mecburen bir ziyaret yapar kif. Bira

Kk kz, sakzla balmumunu alp gittikten sonra, kifle attar epey bir sre sohbet ederl Epeyce fsladan sonra, geldi baka biri: Genie bir hasrn var m? Neyse hem deeri, Cenaze sarmak iindir, eziyet etme sakn! Mahallemizde be aydr yatan o hasta kadn Bugn sabahleyin artk cihandan el ekmi... Ne re! Ksmeti byle gnde lmekmi. Yannda kimse de yokmu.. Aman brak neyse... Ecel gelince ha olmu, ha olmam kimse! Dokuz kuru bu hasr, siz, sekiz verin haydi... Pazarlk etmeyelim bir kuru iin imdi ! Sosyal gvenlik yoktur ama, sosyal dayanmann az-ok olduu anlalyor. Kimsesiz kadna Kiremit Aktaryor Seksen Yanda Seyfi Baba

Fakat genel olarak, sosyal gvenlik olmad gibi, toplumsal dayanma ruhu da gerilemi du Evsiz barksz binlerce yoksul kiiler Sesi dinmi yuvalar, yere serilmi evler;

Kocasndan boanan bir sr aresiz kadnlar; O kopan badan, darmadan yavrular Karanln yer yer iinden kabaran plkler: Evi srtnda; sokaklarda gezen ileler

Bir yandan da stanbul sokaklarn mekn tutmu, serseriler de doludur: geceleri gelen gee Gece yol kesen eky, sabah olmaz m bakarsn, dilenci Serseri, derbeder, vre, ktil, harm...

kif bir akam da, iten dnmtr ama; hastalanp, bir geliversin diye haber gnderen, s Sonunda ulatk evine, ite bizim eski dostun yurdu! Bakalm var m k? Yoksa muhakkak uyudu. Kapnn orta yerinden ucu denekli bir ip Sarktlm olacak, bir onu bulsam da ekip Aversem...ooo, kap zaten aralk.. Galiba bir kan olmu...Neme lzm artk, Girerim ben diyerek kendimi attm ieri, Ayamdan karp lstii, getim ileri. Saa dndm, azck gitmeden be basamak Tahta merdiven geldi ki, zorcayd biraz trmanmak! Sola dndm, odann eski kaln yn perdesini, Aralarken kulam duydu fakirin sesini: Nerde kaldn? Beni epeydir yoklamadn evldm! Haklsn, bende kabahat ki, haber yollamadm Bilirim oktur iin, sonra bizim yol pek uzun.. Hele dinlen azck, anlalan yorgunsun. Bereket versin ate koydu, demin komu kadn yorsan eiver mangal, e e de sn Odann loluu kasvet veriyor pek, baktm u fener yansa, deyip bir kutu kibrit aktm ekerek dizlerinin stne bir eski aba, Srnp mangala yaklat bizim Seyfi Baba. Ihlamur verdi demin komu...Bulaydk unu, bir.. Sen otur, ben ararm... Olsa ierdik, iyidir.. Dur buldum, aramak istemez olum, gitme.. Ben de bir karn geni cezve geirdim elime. Baladm kaynatarak vermeye fincan fincan, Azck geldi bizim ihtiyarn benzine kan. Dedim: imdi anlat bakalm, neydi senin hastaln? -Nezle oldum sanrm, nk bu k pek salgn. Mehmet Aann evi akm. Onu aktarmak in Dama ktm, souk aldm, oluyor on be gn. Ne iin var kiremitlerde a sersem! desene! htiyarlk m nedir, aknm olum, bu sene, Hadi aktarmayaym. O zaman kim getirir ekmeimi? Oturup krler gibi, nmerde el amak iyi mi? Kim kazanmazsa bu dnyada bir ekmek paras: Dostunun yz karas ; dmannn maskaras! Yoksa ya yetmi bei gemi bir adam i yapamaz; Hastalandm, bakacak kimsem de yok; Osman Gece gndz kouyor, i diye, bilmem ne zaman Eli ekmek tutacak? te saat belki de on Gryorsun daha gelmez...Yalnzla sen dayan. Bazen bir hafta geer, urayan olmaz yanma;

Kimsesizlik bu sefer tak dedi artk canma! -Neyse, Seyfi Baba, ben seni bir terleteyim smsk rtp bu gece Alrsn, sanrm, terlemi olsan iyice Mahallebim Ne De Kaymak, ifldr Mcun

Ylda iki defa gelen bayram gnleri, on gn ncesinden balayarak, Mslman toplumlarda har Gelin de bayram Fatihte seyredin, zra Hayale hatra smaz o herc- merc-i safa, Kucakta tanan bir kar ocuklardan Tutun da, t dedemiz zamanlarndan arta kalan, Asrlar ls boy boy bastonlu nesle kadar, Byk kk btn ehrin skini, hepsi de var! Adm banda kurulmu beik salncaklar, inde darbuka, deflerle zilli akaklar. Biraz gidin: kocaman bir adr... nnde btn, oluk ocuk birer onluk verip de girmek in Nbetle bekleiyorlar. Acep iinde ne var? Caponyadan gelen, insan suratl bir canavar! Gein: srayla adrlar. nnde her birinin Diyor: Kuzum, girecek varsa, durmasn, girsin. Barmaktan sesi gitmi, ayakl bir iln. Aln gzm buna derler.. sesi her yandan. Elektrikilerin keyfi pek yolunda hele: Gelen yapmada bir mutlaka sapl tele. Terzlerden adam eksik olmuyor; birisi nince binmede artk onun da hemerisi: Hak okka nk bu kantar...Frenk cd gram Deil! Dirhemleri drt yz, hesapta amaz adam Mahallebim ne de kaymak! ifaldr mcun! imdi mi istedin Aa Yokmu onluum, dursun O bata: kuskunu kopmu eyerli eekler, Bu bata: paldm dm semerli blbller! Baloncular, hacyatmazlar, frldaklar, Horozekerleri, civciv ten oyuncaklar; Sanda atlkarnca, solunda tahtrevan, nnde bir sr ekek, tepende ifte kolan. bek bek yere km, kmr eken develer... Keml-i fiyetle gevi getirmedeler. Koan, gezen, oturanlar, mniler dzp aran, Davullu zurnal dans eyleyen, coup baran, Bu nee dnyasnn iinde gezdike ocuklarn tarafndayd en ok elence. Sevap olur, bu yetim kz da bindiriver

Bu arada, salncak da onar para veren ocuklar, bir mddet sallamaktadr, salncaklarda. Fakat bu neeli tabloya kar, pek yal, Bir ihtiyar kadnn koltuunda , gr kal, Uzunca sal gzel bir kz alayp duruyor. Gelen geen, Bu niin alyor? deyip soruyor. Yetm ayol...Bana evld belsdr bu ac. ocuk deil mi? Salncak! diyor...

Sonunda, salncakya ric edilir; o da, dayanmaya karnca kararnca katlr; yetmi beda

Kuzum, biraz da bu binsin... Ne var sevabna say.. Yetim sevindirenin mr ok olur... Hay hay! Hemen o kz da salncaknn mrvvetine, Katld alamayan kzlarn enliine SAD VE KF

Yan yana oturduklar Meclis srasnda, Balkesir milletvekili Hasan Basri antaya Sadni Yazn yeme, kn giyim derdiyle Sarf olunup, erdi mr nihyete

demesi, kifi son derece artr: Sad bile geim derdinden bahsediyorsa... nsann ist Balar insan, clz kollar ile harbe! Kaynar bazen gnein tei beyninin tepesinde Karlar buz olur bzen da, sipersiz bedeninde kif, insann yaama hrsn normal kabul eder:

Dalar o nihayetsiz olan silsileleriyle Ormanlar o dnyay tutan velveleleriyle Ayrca ller vahi hayvanlar ve serap dalgalaryla; insan (bazen) att azimli ve giri nsan doutan yaama hrsna tutkun. Her devresi bir devr-i azb olsa haytn Rzs deildir yine bir trl veftn Dnse de derdini srekli binlerce tasann nsan yaamaktan yine memnun, yine memnun

Bu arada bu dnyada ayakta kalabilmesi iin ne lzmsa kendi ciz kuvvetlerini o ie ynelt Durmaz bouur bunca skntya ramen, Dmez, o mes (alma) denilen klc elinden plaktr insan, ister ki souklarda snsn; Bir dam atarak, geceleri altnda barnsn. Bunlarn yannda yiyecee, giyecee, yakacaa ve daha bin trl havayic (ihtiya).. vre Maksat, bu kadar kouturmadan (sadece) yaamaktr.. Lkin bunun altnda maksat ne olacaktr? nsann insanl, ruhu ile ayakta durduu halde(ruh knca, lm meydana geldii halde); Gelseydi nbet sras, rhunu ykseltmeye, Anlard belki nedir yaamdaki gye

kif ilgin bir son blm ile bu iirini bitirir. Ona gre; insan, kavrayamayaca yaratl Sad: Dounun Yksek Ruhu

Azim isimli iirine, Sad: o bizim arkmzn (Dounun) rh-u kemli diye balayan kif, Vaktiyle be on kafile le yneldik; Gndz yryp hep, gece bir menzile geldik. ok gemedi, baktm, bir adam hayret iinde Koup durmakta oraya buraya, dehet iinde Komakta...Meer kaybetmi evldn

aresizce dolam kfilenin btn adrlarn Sonunda grdm, bulmu ocuunu Sevinle tutmu imdi yavrusunun kolunu.

Adam, devecibana gelmi ve evladm buldum ama, nasl bulabildim bilir misin? demi. H Kilitlendii hedefine doru koan adam, Tutmusa balangta eer azmini salam, Er ge bulacak, alma sonucu, gnlndekini, elbet Zr u lem-i dnyada, deimez gerek: Baar aratrmaya; aratrmada baarya k; Azim ve iddetli arzu yan yana pek k. Evet; azimle, mit ve aratrma yan yanadr; Byle olursa baar gelmesin, ne mmkn, Geri balangta, iki baarszlk ta mmkn te o zaman insan azmini iddetlendirilmelidir Olumsuzluklardan hi etkilenmemelidir. mitsizliin sonu yoktur; ona bir kere dersen Kaybedersin, kamazsn ebediyyen Mahkum olsayd mitsizlie u zavall peder de, Evldn ayet o karanlk gecelerde, Vazgemi olsayd aramaktan, nereden bulurdu? Sonunda elbet biri candan, biri cnandan olurdu. Tavakkuf (Durmak) Yok (Non-stop Working)

Safahatn her yerinde ok almaya tevk eden kif nsan balkl iirine nce Hz. Ali Haberdr olmamsn kendi ztndan da hl sen, Ben hakr bir varlm dersin ey insan, fakat bir bilsen Esrindir tabat, emrine verilmitir btn ey; Senin emrinin balsdr, mahkmudur dnya ************

Temmuz 1913te yazd gzel ahlkla ilgili bir iirinde, kif, Osmanlnn knde i ah Hlimiz, zntye uram bir vcdun hli gibidir Ahlakn k, kmzn asl sebebidir. Sde bir szdr fakat, hikmetlerin en zls Tek kurtulu imkn var: Ahlkmz ykselmeli Yoksa pek korkun olur katmerlenip kaybmz... nk hem dny gider, hem de dn; eer uymazsanz Berlinde 1915 ylnn Mart aynda yazd Berlin

Htralar nda ise, stanbuldaki otel

Bizdeki oteller: Ykanma yok, tuvalet yok! Yazn (bile) belinde amur; Duvarlarndan inerken kabuk tutar yamur! O nemli yorgan sallandrp da pencereden Yatak takmlar ! ise merhamet edilesi cidden: Sanki kaln bir kadife olmu, beyaz yastk.. Deiiklii hesap et artk Benek benek yaylp bitlerin pislikleri Dnm arafn surat, sanki esastan benekli Odadaki krk srahide bekler yosunlu bir sv Belki a olana kap yemek kadar ! faydal. Berlindeki oteller ise:

Meer oteller olurmu, saray kadar bakml. Adam girer de yaarm iinde rahattan mest olarak Be alt yz odann her birinde ku tyl yatak Nasb olursa eer, hi dnme yatmana bak. Sokakta kar yaa dursun, odanda ilkbahar, neeyle Darda uzun gece, ieride sanki henz vakit, le Bol klarn uzatp yzlerce vze, Apaydnlk stunlar, sanki selam durmu bize Havay starak gzle grlmeyen bir ocak; Ilk lk esiyor her tarafta ayn scak. Grl grl akyor emeler, temiz mi temiz; Souk da isteseniz var, scak da isteseniz. Gcr gcr tyor ortalk titizlikten, Sanrsnz ki yerde olmam hi gezinen. Ne bit var o gzel dekte hi ne de pire; Yok olmu kanma duygusu bu hle gre!. Unuttum ismini burada...stanbulda bir srnak bcek vard kar duvarlara, yastk budur, der atlard Ezince bir koku ortaya kard oka, biraz da su Bilirsiniz canm...Neydi? Neydi? Tahtakurusu! O hemerim, sanrm, oktan gelmemi buraya, Bucak bucak aradm, olsa rast gelirdim ya!

stanbul sokaklarndan ektiklerini sk sk anlatan kif, herhalde, bu ehrin sokaklarn e stanbulda, birinci adm gvenli, ikinci adm tamm... nc adm fakat dnmeden atamam... Ne var m? Sanki azn am bir yaman uurum, Dalarsa cup! diye insan, kar m bilmiyorum! Uzaktan dolaaym. yi ama, yine al sana bir tmsek, Ne atlayanda kalr diz, ne trmanan da bilek! Kenardan gitmeli desek, bir baka tehlike var Sanda: sanki ars tutmu, kk karnl duvar. Solunda: ayakkabya sahip kan sakzl amur! Durun areyi buldum...Evet olur mu olur: u yosunlu kk trbenin zerinden be alt ta skerim, Bataksa, al, bu da batmaz ya deyip yere sererim Demek sonunda kurduk, Vakflara ait salam bir kpr ! Haydi, uzatma yr ! Vasiyetim size: Ey bu kprnn stnden zplayp geecekler, Korusunlar bu kk trbeyi, yanndan geecekler Gnn birinde, bataklk yine bir gn aarsa kprmden, Emn olun, bu yosunlu trbe, size yeterli bir mden. Biletinin Umurunda Deil

stanbulun banliy trenleri de berbattr, 1915te; giedeki bileti de, ykl haber ver Bilet giesi midir, ismi pek de bilmiyorum, Bask tavanl, rutbetli, isli bir bodrum, Ayakta esneyen babo yolcularla dolu Bileti nerede mi? letmenin o nazl kulu Perdenin arkasndan halka doru bir defck bakmaz, Ne var tel edecek! Beklesin herkes ok veya az Ald perde sonunda, u var ki iyice Skmak istemiyorsan sokulma gieye ti kak olaan ey, dv sv de caba Bileti, tren kata kalkacak acaba? Ayam ezdin adam...Patlyor musun ne zorun? Vurursam azna!..

Yhu ! Grltnz ne? Durun! Yava be, be, gzn kr m? Pardon O adam basnca, kt ihtiyarn ayandan mest Nasl ki kt u pardon eeklik oldu serbest ! Tren deyiniz.. Buldum ite benzerini: enmeden evirip nazl tekerliini, imdi esas balyor derdin by, Paray bozdurmak isterken, tren alar dd Berlindeki trenler ise altyapnn yz yl nce tamamlandn gstermektedir: Tren de meer baka trl bir eymi: Hemen binip uuyormu...Aman bayldm i ! Ne uzaklk ne de oturacak yer kaygs tamyor insan: Dakikada bir saatlik mesfe, nasl da ksalm zaman ! Evet, kucaklyor uzaklklar imek olup anszn, Haritann zerinden nasl geerse bakn ! ehirleme tamamlanm, megakentler kurulmutur, Almanyada: ehirlerin yapk sanki hepsi biri birine: Tutup da pencereden frlatlsa bir ine, Der, ya tk diye bir istasyonun damna, Ya da ehrin ad yazl bir tabelnn camna Burada ddk sesine hasret kalr iitmezsin.. stanbulda ise, durduu yerde ter durur, miskin miskin! Ykasak Gmlei Yine Kirlenmeyecek Mi ?

Berlin sokaklar ise: bakn nasl da parlatlm, prl prl taban Yeryzne indiriyor, gkyznn klarn Caddeler o kadar geni ki, geerken yorulursun Yolun br kenarna geerken ayaklarn olur yorgun u var ki: Dt yerden amurlanp kalkmaz.. amur bu beldede det deil ne k, ne de yaz. Geende bir hayli kar yad Berlinin iine; Vck vck olacakken takr takrd yine! Merak edip soruverdim, kar yerde brakmayz dediler! Brakmayn, gzel ama yaar durursa eer? Kesinlikle brakmayz sz aynen tekrarlanmaz m? Evet, bu szde aka grlyor, Almanlarn azmi stanbula kar dnce zor kalkar, Mahalle halk ok zora derse eer, Sonunda Lodos dusna kmak gerek denir, klr, Cenb- Hak da lodos gnderir, fakat yine bklr: Bu defa amur ynlar ortaya kar ki tehlikelidir.. Bu defa Aman don olsa. deriz.. phe yok, temizliktir Canm fazla da dnme, bo ver kar, donu, Yaar, erir, buz olur...Neyse yaz deil mi sonu?

kif: bizim bu durumumuz (kardan hi temizlenmeyen sokaklar), bana, gmleini, nasl olsa Bir kalenderin simsiyah olmu su grmedik yakas.. Bakp da bir titiz insan demi ki: Kahrolas ! Nedir o gmleinin hli, yok mu bir ykamak? -Deil mi kirlenecektir sonunda? Keyfine bak! Su ktlnda deilsin ya...Hey enge adam, kinci defa ykarsn.. Yok kaiyyen yapamam, ykayamam nk:

Yaratan bizi dnyaya devaml gmlek Sabunlayn diye gndermemi olsa gerek! Almanlarn 45 Ylda Kalknmas

Berlinde, bizzat Almanyann kalknmasn (1870-1915) grdkten sonra, kif unlar syler Dnyaya kar mcadelede, glip gelme gereini Bu gvenle, elde ettiler btn istediklerini Bugn deilse yarn mutlaka elde edecek te alkanlk ve tevekkl...Ne yiite bir meslek Siz elli yl oluyor, belki savaa girmediniz Fransz yendiiniz, 1870teki savatan anl bir zaferle knca verdiniz btn memleket evld el ele; altnz gece gndz, didindiniz o denli, Ki hedefiniz, savaa benzetti kalknma mcdelenizi Nfusunuz iki kat artt, ilminiz on kat; Uurdunuz yryen teknolojiye taktnz kanat Yeri ezici kuvvetiniz sard, g sanyiiniz; Yarnda emrinize boyun eecektir deniz. Kalknma hamleniz yle bir noktaya vard ki Halkn ortak gdas, oldu bilim ve teknoloji Aydnlarnz yazyorken, halknz okudu, Yazanlarn da okutmakt, nk amac Beyinle kalbi uyum iinde altral beri Atld milli birlik binasnn temeli. htiamnzn btn srr, ite o birliktir, Bugn dnyay titreten sesiniz onun sesidir Osmanlda ise hayata dnk ilim, kalknmay salayacak bilimin hi olmadn

Eer bir yerde eitim, sadece tketime dnk olursa, Bunun cahillik kadar ykc olduu anlalr, dikkatle baklrsa. Gnmzde ilimden beklenen pratik hayattaki faydasdr Zaten en nemli ilim hayatta yararl olandr Bizde ise bu eit ilim bulunmamaktadr. Ne kald geriye: edebiytmz m? o da ne kadar ac! Zten karlamyor, hibir ihtiyc; Ya milletin ruhunu efsunluyor, uyuturuyor; Ya yreklerdeki duygularla arpp duruyor! arap kokar nceki airlerin en temiz gazeli Be-alt yz sene iki sunan gzeller peinde koan iir, Brakmad Osmanllarda gevemedik sinir! Hayatmzn stne meyhneler kusan bir deliktir, Tam kapanmak zere iken baka atlaklar kt, Bu defa da, ahlksz romanlar, ayakta kalan her eyi ykt Sonunda oldu millet Kefenli gezen bir l misli Barmak istedi, lkin artk duyulmuyordu sesi. Bunald nk tkanmt btn nefesi Uyand sonunda, ama elinde ne yr var ne diyr atrdamakta btn yurdunun temeli; Alev saaklara sarm, yerinde yok Rumeli ngiliz, rklk tohumunu sap da her yere, Arapla Trk ayrd yle bir kere, Ne rpnr kolu artk, ne de rpnr kanad Hlifenin de kald sadece sevimli ad (Berlin: 18 Mart 1915)

Dayak

ve ktisd

Kalknma: Dayak Cennetten kma m?

Son yzyl ierisinde, iktisd gelimenin psikolojik faktrleri zerinde duran iktisat v

kif, Safahatn Altnc Kitab smda babasnn rencilerinden olan Kse mamn, 1. D Bartk, yzn glsn artk, imam Hele dur, daha bitmedi, fkemi tamamlayaym Tamamla madem tamam, Zten eksik bir o kalmt: Cennetten kma tokat Sanki dvsem ne yaparsn? Hocayz biz dveriz Gl biter ak ile vurduk mu.. Tamam, inandm, ciz Pek clz kt bu ciz=sakncasz, szn, demek buna imnn yok? Ee, hocam, sen daya ment ye soktuysan, o kadarna da karnm tok. Benim bildiim, gl deil, kl bile bitmez, sopa altnda! yle olsayd, u grdn benim yaln kelle, Fark olunmazd Rumeli Kzanlktaki gl bahelerinden !

Hz. Peygamber, sun (yapay) ve ekilselcilie arlk vererek deil, insanlarn gnlleri Toprakta Srnmeyi retmek Kartal Yavrusuna

kifin ada, Pakistanl Muhammed kbal de (1877-1938) ayn eitim sisteminden yaknmakt Ya Rabbi, sana ikayetiyim, u mektep hocalarndan, Kartal yavrusuna toprakta srnme dersi veriyorlar, sama sapan. (Kozak, 227)

Yetitirilecek renciler: dealist, eletirel dnce sahibi, gerekleri ne olursa olsun s kif bu konuyu yle vurgular: (Bu retmenler, hocalar) Kellesinden geecek bir renci yetitirmi mi? Yoksa, oturup sadece, okullar eletirmek i mi? Okul bu dnceye muhtasa eer, medrese ondan daha muhta eker Yok Sava Dnemi ay zmle iyorlar

O gnlerde doal gaz, tpl ocak yahut elektrikli stc olmadndan; ay, mangada yahu Hele ya Rabbi kr, ay da geldi sonunda Ama ill eker istersen Gnderelim birini bulduralm arda Kilosu drt yz olmu deil mi? Aldm yok zmirin zm, hem ucuz hem lezzetli stelik ekirdeksiz de Hocam buyurun, yok sen buyur, tren yok bizde Hocam, evvel zm inenecek, stne ay Hemen balayalm, hay hay Ticaret Yapamayacak Olanlar

Kse mamla baka bir konuyu konuurken kif, bu arada slm Hukukundaki sefih kavramn (O adam) Sefihlerden sayabilsek? (Mmkn m?) Sonuca bu yolla ulaabilsek nk bir adam maln savurganlkla yok etmise, Ona slam hukukular sefih demekte

Saf yahut ahmak olan ve kr ederim dncesiyle Alm-satm iine kalkp srekli aldananlar bile, Sefih olarak nitelemekte, evet, yce erat Gelelim problemin zmne: Mdem bu adam Besleyip bakmakla ykml olduu ocuklarnn, Hepsini terk ederek, derdine o pis kadnn, Boa harcamakta btn maln.. Elbet ya bunak; Veya aldanmaya ok yatkn bir avanak. Hkim her iki halde de, maln kullanmay yasaklamak istese, Elbet yasaklar, imdi sizin iin gerekli olan sadece bir ilmhaber; htiyar heyeti, muhtar, hepiniz toplannz; Yaznz abuk... Olduka ayrntl yazlsn yalnz; Sonra hi beklemeden gnderiniz mahkemeye, nemli... Korkarm ayrntl yazlmazsa diye Gaflet de; slam hukuk bilginlerinin ounluuna gre, kstlamann uygulanabilmesi iin, Krk Yl nce ve Krk Yl Sonra (1875-1915)

kif, bir stanbullu olarak, stanbulun evresini, yakn kylerini, meralarn, ovalarn

Kartala bal Kurna kyndeki dne gitmitir. Kyllerin yzleri sapsardr; stma (Abdu Topu krk elli kadar kyl serilmi bayra, Bakyor harmann altndaki otsuz ayra. Bet beniz sapsar zavalllarn hepsinde; Ne olur bir kii olsun grebilsem zinde i karn sksa ocuklar gibi, kollar sarkk; Arka yusyumru, gs km, omuzlar kalkk Stmadan boynu bklm de o dimdik Trkn, Dnp durmada ksz gibi kskn kskn. Gvde kadavraya dnm, o bacaklar denek; Daha ya yirmi iken, eller ayaklar titrek. yle seksenlik adamlar aramak pek yanl; Krk, onun mrne son durak olmu kalm. Deimi sanki o aslan gibi rkn torunu! Bense slamn o grbz, o gen unsurunu, Kocamaz derdim yzyllarca, sorulsayd eer, Ne abuk elden, ayaktan decekmi meer!

kifin tarihe eletirel bak, satr aralarnda ak bir ekilde izlenmektedir; mesel ya Hani Osman gibi, Orhan gibi grbz babalar? Hani bir anl Sleyman Paa? Bir kanl Selim?

Aada baka rneklerini de greceimiz, byle zayf bir insan gc ve zayf bir ekonomi i Hani kahramanlar yetien topra zengin kyler? Hani, ancak mzraklarla, ufuklar deilen vdler? Hani ay paras gibi kk kzlar koar oynard? Hani da paras milyonla yiit vard? Bugn artk hibiri yok... Hepsi masal, hepsi yalan! Bir onulmaz yaradr, varsa yreklerde kalan. ksrkl Hasta Kei, Ba dl

Dnde nihayet, grelere sra gelir:

Pehlivanlar hani? Derken, grnvermez mi, Hocam, Biri birinden daha zavall sekiz plak adam? Onlarn o soyunuk halini ryada gren korkard: nk sanki gmleklerini deil etlerini de karmlard, Gne olduka kzm, beni yormutu scak, Hele bir glge bulup, gireyim altna abucak, Tam demitim: Azck yle yaslanp dinleneyim Biri aksrd t enseme..Acip bu da kim? Bir de baktm, kelebek hastal olmu da cieri Soluyup smkryor srtma bir yal kei Yoksa ey kei benden sayg m bekliyorsun! O kadar samimiyeti sevmem; biliyorsun! Sakalndan ekerim h, karmam sonra haydi git Nerde aldrmad bile, sordum; ba dlm bu yiit! (Halbuki 1875-1880lerde) Neydi, ya Rabbi, otuz krk sene evvel buras? Dalar btn orman, tepeler tamamen ba, ovalar hep tarla; Koca otlak, dolu batan baa srlarla. ne atsan yere dmez: o ekin bir tfn: Atla girsen bile gmlrd, budayn altnda kafan. Dolar sal gibi, gllerde, saysz manda, Fil sanrsn, hani bir ksa da, grsen karada. Geni alnyla yarar, otlar binlerce kz, Besiden her birinin srt, etli ve dmdz Namaz Brakm Osmanl Kyls

1875den sonra, dn duygular hzla zayflam, sadece salk deil ahlk durum da bozulmu (Krk sene evvel, 1875-1880lerde:) Gndzn kimse grnmez: kadn erkek alr; Varsa meydanda gezen, kk topa gibi olanlardr. Akam olmaz m, fakat halk toplar ezn, Son cemat yeri, hatta, adam almaz bazan. Gne ufuklara henz ved etmiken, Ykselir Kbeye dorulmu alnlar yerden. imdi ise, kylnn bir eyi Bak o srtndaki gmlek bile Bir kemik bir deridir lmedi Nerede evvelki refhn acaba yok; sal, ahlk bitik; delik delik. kaldysa diri; onda biri?

crada Satlan Balar, Fizin Altnda nleyen ifti Kat Oynar Srekli, Tembellemi ifti (1915 yl) Dam kk, arsa rehin, baheyi icr ister; Bir kalem borca karlk, fiz defter defter! Hi bakm grmediinden mi nedendir, toprak, Verilen tohumu da inkr ederek, byle orak, Bire drt alsa kyl sevincinden kudurur: Har vurur, bitmeyecekmi gibi harman savurur. Uramaz, gn batar, iftine veya evine; Sabah iskambil atar kahvede, akam domine ok az, o da faydas olmayan bir dn bilgi; Ne Allahn emirleri ne de yasaklar; seemez hibirini. Namazn semtine bayramlar urar sadece; Hi su grmez yz, dmandr seccde. Hani be kiiden fazla namaz klan arama;

Mescidi ambar yapm sonunda; sorsan imama! Stma, fuhu, iki, kumar trl feci eyler salgn, Sonra sylenmeyecek ekli de var hastaln. Bir taraftan bulanr pislie saysz nms; Bir taraftan serilir topraa milyonla nfs. Genlere, evlenip ile kurmak bugn zor geliyor; Gryorsun ya nikhlar ne kadar seyreliyor.

Kim de beni anmaktan yz evirirse, phesiz onun iin dar bir geim vardr.. (Kuran, T Ancak Ekonomik Dnce , Kalknmay Salar

Dnce akmlar ve fikr dalgalanmalar elbette nemlidir, Ama asl nemli olan ekonomik fikirlerdir Bu yolda bir geliim salayamazsa hocalar, Skolastik (eski) zihniyetle sanyi, geliemez bocalar Kalknma in Sosyal Sermaye

Ekonomik kalknmada insan unsuruna dikkat eken kif: Yirminci yzyln en belirgin ve v Bir yn mekteb-i l (yksek okul) denilen yerler var; Soralm kendimize: millet(hazine) her yl ne verir: milyonlar. u: Siyasal. Bu:Tp. Bu: Deniz Harp Okulu, beri yanda Ziraat. tekisi: Veterinerlik. Mhendishne ise yetitirdi yzlerce mhendisi. ok gzel, hibiri hakknda szm yok; yalnz, Ne yetitirdi ki unlar acaba? Anlatnz! imiz dt m tersaneye, veya denize, Bir gemi almak iin yine mecburen koarz, ngilize. Bir ykk kpr ykld m, hl Belikadan kalfa gelir; Lzm oldu mu uzman doktor; bilmem hangi lkeden getirilir. Mesel, bte hesaplarn yoktur dzgn karan, Hadi maliyeye gelsin bakalm Msy Lran. Hani ml ettiiniz tezgahlar? Sanyi nerde? Ya Brkselde, ya Berlinde, veya Manesterde ! Kalknma in Vizyon Yokluu Ben ki atalarmza sven soytarlardan deilim, Anarm hepsini rahmetle...Fakat krgnm Niye? nk alamadlar kalbime bir damla mit Zaten bu dnyada yaanmaz, kesilmise yaamaktan mit Daha okulda ocuktuk, korkuttu bizi hocalar, Oysa hi korku nedir, bilmeyecekti ocuklar Neslim rkekmi evet, yoktu ki rktmeyeni; Yr evldm diye yreklendirecek yerde beni. Bir k gsteren olsayd, eer tek bir k, Biz o karanlklar, bin para edip kmtk. ki yz senedir, bizde genlik geliememi, nk zavalllarn, gelecei inanc, yok olmu Duygusu yok, dncesi bozuk, azmini dersen: Fel olmu Btn lem-i slm; fakat hepsi de korkak, drt yz milyon insan, Saa git, sola git fark etmez; gremezsin hi hareket ve heyecan Yaamak apak hakkm m? Evet. Hibir mantk, evirip Yast Tekrar Uyumak Bunu inkr etmiyor, nk meydanda artk. yleyse u da apak bir gerek: almak borcum Fakat bunun iin hi iradem yok; fel olmuum

h, o dn nerde, o azmin, o direnmenin dni O yerin gkten inen dni, yaamn dni Bu nasl dar, ne kadar basmakalp bir grenek? Bu halimiz Mslmanlk m, lazm bu sze tevbe demek Nerede Kurandaki rhun, u hayatmzdaki izi, Nasl slam ile zdeletiririz, kendimizi mitsizlii yava yava alam alayanlar bize O lnetli a, hi benzemiyor baka dertlere Dikkat et; yz seneden beri morlsiz Yatyor koskoca slam lemi, takatsiz Pht halinde yrekler, hareketsiz kanlar; evirip yast tekrar uyuyor, kalkanlar ! Gznn grd yok, beynine arpan gnei ! yi ama nasl uyaracaksn bu lei? Le deil, Le mi deil? Dipdiri, dalgn biraz yalnz, Hemen kurtarmak iin azmedelim, kurtarrz i Kokan retmen

rad heyeti yesi olarak 1914 yl yaznda Konyaya giden kif, ky camilerinde vaazlar ve Konyay az ok bilir, evresini pek bilmezdim; Hi deilse bir kyleri gezsem, diye ktm gezdim. Yolda duydum ki: Bir beldenin ileri gelenleri, gn evvel kovuvermi bir retmeni. Herkes ocuklarn alm, kapatlm mektep ok kt bir ey! Hele bir anlayalm neymi sebep ndik akama kye; yatsdan sonra bize biraz vaaz et dedi kyller ektiler altma eski psk bir minder. stedim nmde olsun bir krs hele Getirdiler, t gsme yasland, sakat bir rahle nce Allaha hamd ve Peygambere selmdan balayarak Sonra kzmtm zaten besbelli yle bir maskara ettim ki o hin cemati Tam zamanyd, evirdim onlara yzm: Atm artk iyice azm, yumdum gzm Hi retmen kovulur muymu, ayol syleyiniz? O sizin iin byk nimet, her eyiniz. Hoca hakkyla bir tutulacak hak var m? Sizi hirette hesaba ekerken bunu sormazlar m? Hi dnmek de mi yoktur, be adamlar bu ne i? En byk ans olarak, Allah size retmen gndermi reteni kovmak, felket getirir bilmez misiniz? Kylerin yzde sekseni bugn, hl retmensiz En sonunda yaptm bir dua, sandm ki mescid inler.. Umduum kmad hi: ok yava mn dediler. ekiverdim o zaman ben de Ftihy, Fakat evine gtrnce beni, anlatt gerei Mestanl Day. Manda Nasl Bakarsa Nalbanta, retmen de Bize yle Bakmakta

Mestanl Day, kife: kyl olarak, kalknma iinin okul ve yol ile olacan, senelerden Mestanl Day dedi ki: Ey, stanbuldan gelen Hoca Efendi: Senin bu ekilde hkm veren mahkemen, yanl gerek, Kyly neden dinlemedin? Halbuki Kad !, iki taraf da dinleyecek. O zaman ancak, kestii parmak acmaz eratn, Ne ktdr: sadece azna bakmak, tek bir tarafn. Kyl chilse de, anlaysz deil ya, ne demek? Kim teper nimeti? nsan meer olsun eek.

Koca bir belde, titretik geen k, odunsuz yattk; O byk okulu grdn ya. Kn ortasnda biz yaptk. Kimse evldn chil yetitirmek ister mi ayol? Bize gerekli iki ey var: Biri okul, biri yol. Niye halkn can yangn, niye millet geridir; Anladk biz bunu, az ok senelerden beridir. Sonra baktk ki hkmetten umup durduka, Ne mhendis verecekler bize, artk, ne hoca. Para bizden, retmen sizden deyiverdik... O zaman, kagelmez mi bu soysuz, aman Allahm aman! Sen, hocam, ezbere aldn, demin bize karay Grmeliydin o retmen denilen soytary Geberir, camiye girmez, ne oru var, ne namaz; Gusl abdestini Allah bilir ama tanmaz. Yelde izler brakr, gezdi mi bir i kokusu Ebenin teknesi mrnde grd tek su ! Bir bakar insana yan yan ki, uyuz olmu manda, Can yandka, dner yle bakar nalbanda. Bir selm ver be adam ! Azn anmaz ya.. Hayr, Ne bilir vermeyi selm, ne de sen versen alr. Yal yer, emeye gitmez; tuvalet yapar, el ykamaz; Hele trnaklar bir kazma ki insan bakamaz. Tertemiz yerlere kip kirli botlarla dalar; Kaldrmdan daha berbat olur, artk odalar. Geenlerde, Mslman olmayan yabanc su mhendislerinin kye geldiklerini ve almalarn Tatl yz, bal gibi sz... Zaten baka ne ister kyl? diyerek, Osmanl (ve daha sonras Halk Kedi Gibi

Harb-i Umm (1. Dnya Sava) devam ederken, stanbulda bile halkn durumu son derece fec Milletin emin ol ki, be parasz, onda yedisi, Gndzn a dolar, akamleyin sanki bir arsz kedi gibi. avdar kartrmlar bol miktarda ekmee ve sprge tohumu, te ekmek diye yaplan byk propaganda, ama ekmek bu mu? Hastalk, bit, seflet her tarafta kol kol, Halk sesini karmasn, tek; Dnya Sava ya bu; ayol! nceki devirde lmezdi, insanlar byle zillet iinde, l bir yanda uzanm, diri br yanda sefillik iinde Byk Sosyolog, Byk Siyaseti, Byk Maliyeci, Byk Dhinin Ynetiminde, Memleket Ne Cici !

kif, halkn perian durumunu anlatrken, -drt yl geriye gider, ve ttihat ve Terakkn (Kuzguncukta grmtm evvelki sene, Rzann sahneye ktn) Her trl rol yapar, istersen Karaba rolne de ksn m sana? Hem nasl, ta kartr, belki hatta mehur Burunsuz Hasana yle bir yapt ki taklitleri, gerekten bittim.. Arap, Lz, erkez, Pomak, her trl role girdi Bak sen; ok kpek oluymu Evet, pek de utanmaz eydi Bahi ok muydu?, Brak, toplasn olum, gerekten dedi Altna karanlar bile olmu, o kadar glmtk te, o adam, u anda omuzlarda gezdirilen byk ! siyaseti, bu dilli ddk ! Ben bunlar anlatrken yanmdaki arkadaa, Meer, bir beyefendi !, bizi dinlemiyormu mu? Hemen bana kzd ve bard: Neyse, kes artk grgr, halt etme sofu ! Grdn fesli: Senin milletinin filozofu. Bu ve bunun gibi dehlar tutuyor memleketi

Sen bu enlikleri grdnse kimin eseri? Dedim, bilelim madem beyim, saysana bir bir, u dehlar dediin ka kiidir, kimlerdir? Biri byk sosyolog, byk siyaseti br; Hele maliyecimiz yok mu, bu ilmin pri (Beyefendinin, byk sosyolog dedii Ziya Gkalp; byk siyaseti dedii Talat Paa, Karaborsac takmym, ne terbiye var, ne utanma A, yoksul inleyerek, can vere dursun dnya, Yine siz dinlemeyin, anlamayn yoksulun mtemini, Srn keyfinizi bakalm, tarih yazarken devletin son vaktini

(ttihatlarca byk sosyolog ! denilen Rza Tevfkin komedyenliini Ahmet Hamdi Tanpn Eletirel Dnce

Eletirel dnce ve yneticilerin srekli hesaba ekilmesi, bir topluma yerlemezse; o top Hangi mmette ki alnmas zordur, zayfn hakk kuvvetliden; Polis devleti anlayyla, memleket idare edenin Sralamas, altndadr; stnde deildir, krenin Bir adam kalkp da, bir zlim idarecinin yzne Adaleti istese; bu zlim de onun doru szne, Tamam diyecek yerde, tutup onu ldrse Yazlr o cesur adam, ehitler listesine Bence, Hamza gibi anl ehit, ancak odur, Bir zlime hakk ihtar, ne byk cihaddr, En byk hizmet budur diyen Rasululahdr Hak inendi mi, millet de, hkmet de alalr, Hangi mmette ki alnmas imkanszdr cizin hakk kuvvetliden... O mmet kuvvetlenemez Hem kapsaml, hem de ksa, ama ne gzel sz

Bu arada, Kse mamn olu sm, sava yllarnda, yoksullara yardm eden (gizli) bir tek Devrim istiyorum ben de, fakat Muhammed Abduh gibi Yoksa, tekilat kurup efeler gibi Bb-lleri (Babakanlk) basmak, adam asmakla deil, sm, ek bu iten btn arkadalarn, kendin de ekil ncelikle km durumdaki (i ahlak dahil) genel ahlak ve bilime nem verilmelidir: (u anda slm dnyas) Batnn emriyle yatp kalkmaya artk mahkum, nk stnlk salayan teknoloji gcnden mahrum Evet, u anda mahrumuz, dmann bilim gcnden Sebebidir: bu onur krc durumumuzun, ite budur neden Asrlardr sren hayal krkln ekerken bugn O yksek ahlakmz bile bugn hareketsiz, lgn. imdi, sm, bana sen ister radikalsin de, ne istersen de, Fakat, dorusu: slm lemi, ahlktan da uzak bugn, bilimden de Nkleer Enerjide kifin leri Grll

Sonunda kif, hem sm, hem de arkadalarn, Avrupada renim grmeye ikna eder: nk olum, milletleri kalkndrmak,

ki eyle olur; bilim ve yksek ahlk Bilim kuvvetli olmazsa bir millette eer Sadece ahlkla ykselemez, zayf der Bilim olsa fakat yksek ahlk yoksa Sonu ykmdr, o milletin ok alsa da Bu bakmdan, hani hi ylmasn olum, gznz; Sadece Batnn srf bilimine, dnsn yznz Arkadalarnla beraber, gece gndz didinin Kaybettiimiz, asrlk bilimi, tekrar edinin Teknoloji diyrnda szan saysz pnar Hem iin, hem getirin yurda, o faydal sular

kifin, dnyadaki iktisd, sosyal, siyasal gelimelerin yannda, fen bilimlerindeki ilerl (unu da syleyeyim ki) Bir yn doal kuvvet var da henz, Biz o kuvvetlere Batllar gibi hkim deiliz Yarnn bilimi nedir? Halbuki belli, gayet mthi Atom enerjisi urat i O yaman gce hkim olabilsem diyerek, Harcayp durmada bir ok kafa binlerce emek Onu bir buldu mu, artk dnya baka ekle brnecek, Bir damla kmrden, ok byk g temin edilecek yle milyonla deil, hakikat sonsuz denecek bir g Devrimin yolu ite bu yoldur yalnz Nerdesin hey gidi Berlin? diyerek yollannz Birka sene alma, size elence demek Siz ki yllarca neler ekmediniz hem glerek Hani bir mre bedeldir u geen her gnnz; Bir gn nce gidiniz, bir saat nce dnnz. Dounun kuca aktr, o zaman ite size; O zaman varmak mmkn olur hedefinize; O zaman dinlerim artk seni sm, bol bol Tamam sz, yarn akam hareket yle mi? Dilerim, mutlu ol

Safahatn Altnc Kitab sm Birinci Dnya Sava yllarnda yaymlanmt. kinci defa, Evet, zerimizde, Batnn gz atrmayan kanl, zalim kbusu, Fakat, slamn da asrlardr, durmu, hem beyni, hem pazusu. (slam Dnyasnda gezip grdm) Yklm kprler; km kanallar; yolcusuz yollar; Burumu ehreler; tersiz alnlar; ilemez kollar.

Tam bir yl nce de, 3 Ekim 1918de, bu ter dkme konusunu kif yazd ayr bir iirle A Cihan altst olurken, seyre baktn, ylece durdun da, Bugn bir serseri, bir vresin z yurdunda. Sadece -drt kiinin ter dkmesi yetmez, top yekn kalknma seferberliinin balatlmas nsanlmzn izzeti, bizden bugn dzenli alma ister; Deil -drt aln, top yekun milletin alnndan boanmal ter hafta sonra, 24 Ekim 1918de yazd Umar Mydn? balkl iirinde de, o gnlerde ter Toplumun uyanmas art, uyanmaz dklen gizli yalarla, almak...Baka yol yok, hem nasl? Canlarla, balarla. Alnlar terlesin, bak, derhal iner Allahn vdettii rahmet,

Nasl mahrum kalr, baary hak ettim diyen millet ? arkn bugnk durumunu tespite ise yle devam eder: Dnmez balar; aldrmaz yrekler; pasl vicdanlar; Zorbalklar, iki yzllkler, trl iren alkanlklar rmcek balam ttmez ocaklar; yanm ormanlar Ekinsiz tarlalar; ot basm evler; kfl harmanlar; Cematsiz imamlar; kirli yzler; secdesiz balar; Gaz diyerek dinda ldren zavall dindalar Ipssz yuvalar;kimsesiz kyler; kk damlar; Emeksiz geen gnler, yarn fikri olmayan akamlar

Secdesiz balar, ifadesiyle, Osmanl toplumunda namaz klanlarn ok azaldn, burada d Sonra, arkalarndan yle kt bir nesil geldi ki namaz braktlar, ehvetlerine uydular: Yarn Fikri Olmayan akamlar Ahlak Yok Olmu

ise, kalknma iin bir hedef tesbtinin olmadn ve viz

1918 ylnn Ekim ay, Osmanl devleti (ve tarihi) iin, en hznl aylardan biridir. Ekim Yznden utan perdesi syrlp inmi, yle yzszlk ki her yerde Ne irkin yzler rtermi meer o incecik perde Vef yok, verilen szde durma hi yok; emaneti koruma szde kalm; Her yerde yalan geer ake; nankrce davranan itibarl; hak ise bilinmez olmu Yrekler kaskat, duygular aalk, arzular baya Baklaryla kmserler Allahn kullarn Beyinler rperir, y Rb, ne korkun devrim olmu; Ne dn kalm, ne iman, dn harb, iman toprak olmu O iyi hasletler kaybolup gitmi, kesilmi sesi vicdanlarn Bu ahlk k srerken, nasl kalr bamszln Yak Gemii Gitsin Gemii inkra dayal bir kalknma stratejisi olamayacan, kabahatin slm kltrmzde Pozitivistler unlar sylyorlard: Allaha dayanmak m? Yzyllarca dayandk Yandksa bugn, bu inan yznden yandk stiyorsak ufuklarda bir aydnlk uyansn; Gemii atee vermeli ki, batan baa yansn Khne dnceleri diriltmek bizi gtrr aknla, lerlemek iin lgnca komakta baksana dnya kifin pozitivistlere cevab: Allaha deil, taptn kuruntulara dayandn; Yandnsa eer, hak ettiin iin yandn Bilerek isteyerek fel ettin de azmini, Yattn srekli felliler gibi Madem ki didinmez, edemez, uraamazsn; lmszlk erbeti isen, emn ol yaayamazsn Atalarn, zannetme, yzyllarca uyurdu; Nereden bulacaktn o zaman eldeki yurdu? Dnya Kouyorken Yolun stnde Yatlmaz

Azimden Sonra Tevekkl (yani insan olarak btn gayretini ortaya koyduktan sonra, Allaha g (Ne yapalm) Dnya kouyor sz m ? Beraber koacaktn; Ne yazk ki, btn azmi sen arkanda braktn ! (Ama) Mdem ki uyandn o uzun uykularndan, Bir parack olsun, hadi, hi yoksa, kmldan. Ensendekiler le diye iner seni sonra: Dirilmen de kalr t gelecek nefha-i Sra iner ya, tabi, ne dnsn de braksn? Bir para kmldan diyorum, mahvolacaksn ! Dnya kouyorken yolun stnde yatlmaz; Davranmayacak kimse bu meydana atlmaz. Hedefini iaretle, sen de koanlarla bir ol da; Gemii fakat ykmaya kalkma bu yolda Bekleyemeyiz

Eski Badat Valisi Sleyman Nazf, igalci Batl askerlerin Beyoluna kmalar zerine 9 Rhum benim olduka bu imanla beraber yz sene, drt yz sene, be yz sene bekler

diye yaznca, kif ok sevdii bu dostuna u cevab vermiti ki, mektubun gnderildii 15 N Be yz sene bekler mi? Nasl bekleyeceksin? Rhun da seninle asrlarca bu acy m eksin? slam lkelerinin nasibi yalnzca esirlik mi? Sen yoksa, unutun mu o anl gemii? Mdem ki Allahn bize vdettii haktr, Dounun fecri yakndr, doacaktr Can gitti, vatan gitti, bak dine dayand; Fakat, ite imdi, silkindi birden uyand Gr imdi bak, can da onun, kan da onundur; Dnya da onun, din de onun, an da onundur. te rlplak: Firavun

Kendi zel hayatnda da, isrfn her trlsne kar olan kif, buuk yl sonra, 29 Aral

Bu Firavun, bu insanlk iin grnmez kaza, bu imdi piramitte sakl bel, Ki vaktiyle taplp, Sen yce tanrmzsn denildi ona. (Nzit Suresi, 79: 24e iaret ed Ne ilh intikam imdi ektii; ne devaml yoksunluk: imdi cameknn iinde rlplak yatmakta, ibret olarak Soyulmadk bir eti kalm, bilinmiyor kefeni, Akta, karmda zlimin btn bedeni. Zehirli ot gibi yer yer fkrd heykellerin Suland, u vdi, insan kanyla beerin. Yeryzne smad bir trl sanki cesedin, Kokmu bedenine krek toprak bulup da rtemedin ! Deer mi dalar trnakla, dile oydurarak, inde bir le iin grkemli saray kurmak? Nedir bu kokmu cesede dnyada grlmedik sayg? Ama rhun imdi yanyor, grmyor hi sayg. Ne ocaklar yktn, girmeden uraya,

Ne yuvalar ezmiti, kim bilir u kaya? Dolar-Sever Memleket

Osmanlnn son Mekke Emri erif Haydar Paann olu erif Muhittin Targan (1892 stanbu kif, erif Muhittinin anlatt Amerikann ekonomik durumunu nakleder: Aman ne zmrt aalar !.. Ne dalga dalga ekin... iek mi, ev mi?...Ne kyler: ehir kadar zengin. Yolun gzellii fakat!...Aman ne manzaralar... Ne ok da fabrika Derken, iim yavaa dalar kifin Safahatnda, erif Muhittinin Amerika hatralarna son derece ayrntl on sayfa Sever(mi?) fakiri de Fakiri hi seven olmaz: Dolar ----Gvsa, brahim Allaettin(t.y.) Trk Mehurlar Ansiklopedisi. (y.y.): Yedign Neriyat Yok, yok, deimedii srece buradaki det, sever bu memleket

z, Asm(2009). www.haksozhaber.com/news_detail.php?id=9290 (Behet Necatigil, Edebiyatmz Tanpnar, Ahmet Hamdi(2004). Be ehir. (18. Bask) stanbul: Dergah Yaynlar.