1. Bilişim Okur-Yazarlığı

Bilişim okur-yazarının bilgisayar teknolojileri hakkında yüzeysel bir bilgiye sahip olması yeterlidir; kişisel bir bilgisayarı klasikleşmiş bir takım işler için kullanabilir, yapmak istediği iş için hangi uygulamayı ya da donanımı kullanacağını seçebilir. Bir sistemin arka planda nasıl çalıştığı hakkında fikir sahibi olması gerekmez, sadece işine uygun uygulamayı bulabilmesi ve kullanabilmesi yeterlidir.

1.1. Bilişim Teknolojisi’in Günlük Yaşamdaki Önemi

Bilişim teknolojilerinin hayatımızın her alanını kapsama alanı içine aldığı ve özgürleştirmekle birlikte zaman zaman da özgürlüğünüzü kısıtladığı herkesin malumudur.

Çamaşır, bulaşık makinasından tutun da cep telefonları, asansörler vb. aklınıza gelecek her türlü elektronik eşyanın Bilişim Sektörü ile de bir akrabalığı bulunmaktadır. Bilişim teknolojilerini donanım, yazılım, ekipmanlar, ve de hizmetler olarak kategorilere ayırmak mümkündür. Bu kategorilerden birinin ya da bir kaçının günümüzde hayatımızın bir parçasında yer aldığını görmekteyiz. Özellikle internetin yaygınlaşması ve bilgi ile insan arasında sadece birkaç tuşun bulunması, bilginin kısa sürede yayılmasını ve çoğalmasını sağlamaktadır.

Özellikle çocukların bilişim teknolojilerine olan ilgisi eğitim sektöründe de bu teknolojiyi yaygın bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Bilişim teknolojilerinin en önemli parçası olan bilgisayarın hayatın her safhasında yer alması, çocukların da eğitim hayatında bilgisayarı etkin bir şekilde kullanmasını sağlamıştır.

Bilgisayar; kalem, defter gibi eğitim meteryallerinin en önemli parçası olmuştur. Her çocuğun bilgisayarı kullanmada temel olarak aşağıdaki yeteneklere sahip olması eğitimin sürekliliği açısından önemli bir yere sahiptir. Şimdi bu yetenekleri sırasıyla görelim.

Temel Beceriler

• Monitörü açıp kapayabilir, iyi g örüntü için ayarlayabilir.

• Güç kablosu takılı mı, güç kaynağı çalışıyor mu kontrol edebilir.

• Fare kullanabilir

• Yazıcısının ayarlarını yapıp kullanabilir

• Tarayıcısının ayarlarını yapıp kullanabilir

• Bilgisayarın çevresel aygıtlarını söküp yeniden takabilir.

• Yapmak istediği iş için hangi uygulamanın gerekli olduğunu seçebilir

1

• Kendisi için gerekli donanımı seçip alabilir

• Disket, CD, DVD, usbdisk, usbmemory gibi değişik veri saklama ortamlarını kullanabilir

• Gerekli uygulamayı kullanıp CD/DVD yazdırabilir

• Bilgisayar teknolojisi kullanılan diğer teknolojileri de kullanabilir, bilgisayarı ile bunların iletişimini sağlayabilir (cep telefonu, PDA, dijital fotoğraf makinesi, vb.)

Masaüstü becerileri

• Yazılım kurmayı/güncellemeyi/kaldırmayı bilir

• Masaüstü ortamının ne olduğunu, neler yapabileceğini, nasıl özelleştirebileceğini bilir. (duvar kağıdı, saat ayarı, ses ayarı, renkler ve çözünürlük, tema, simgeler, vb.)

• Dosyalarını yönetebilir.

– Yeni dosya/dizin oluşturabilir.

– Masaüstünün kopyala/yapıştır/kes özelliklerini kullanabilir

– Dosya/dizin silebilir

• Verilerini değişik ortamlara aktarabilir, saklayabilir, yedekleyebilir.

• Bir uygulamadan nasıl çıkacağını bilir

• Arşivlemeyi, sıkıştırmayı ve açmayı bilir

• Yardım dosyalarının varlığını bilir, yazılımlar ile ilgili sorun yaşadığında yardım dosyalarını okuyabilir

• Disk/disket biçimlendirmeyi bilir

• Ağ üzerinden dosya paylaşımını kullanabilir

• Çoklu ortam teknolojilerini kullanabilir (ses, video, grafik, radyo/TV, vb.)

Kişisel bilgi yönetimi ve ofis uygulamaları becerileri

• Kelime işlemci, sunumcu, hesap çizelgesi, vb. ofis yazılımlarını kullanabilir.

• Kişisel bilgi yönetimi için ajanda, adres defteri, vb. yazılımları kullanabilir.

Internet becerileri

• İnternete nasıl bağlanacağını bilir

• Web tarayıcı kullanabilir, web sayfalarında gezinebilir, arama motorlarını kullanabilir

• E-posta kullanabilir

• İnterneti sadece bilgi/eğlence için değil hayatı kolaylaştırmak için kullanır (bankalar, yemek sepeti ;))

2

• Bazı uygulamalar için eklenti (plug-in) gerektiğinde onları kurabilir

• İnternetten dosya indirebilir

• Başka bir bilgisayara bağlanıp kullanabilir

• Dosya paylaşımı yazılımlarını kullanabilir

• Görsel hazırlayıcılar ile kendi web sayfasını hazırlayabilir ve düzenleyebilir

1.1.1. Bilişim Teknolojisi’in Önemi

Bilişim teknolojisi günlük insan yaşamının bütünleşik bir parçasıdır. Bilgi önemli bir işletme ve insan kaynağı olarak kabul edilirken, bu bilgiyi saklayan, işleyen ve iletişimini sağlayan da teknolojidir. İnsanlar bilişim teknolojisindeki gelişmelerden etkilenirler. Büyük ve küçük ölçekli işletmelerde işlerin yönetilmesi ve stratejilerin geliştirilmesinde kullanılan veri işleme, ofis otomasyonu, iletişim ve diğer elektronik teknolojide çok büyük değişimler olmaktadır. Geliştirilen yeni bilişim teknolojileri ile yöneticiler daha doğru kararlar vermekte ve zamanlarının büyük kısmını sayılara harcamak yerine onların

yorumuna ayırabilmektedir.

Bütün dünyada teknolojinin gelişmesi ile birlikte eğitim alanındaki çalışma koşul ları da değişmektedir. Eğiticiler bilgi teknolojisinin getirdiği avantajlardan en iyi şekilde yararlanmak istemektedirler. Eğitim alanındaki en son yenilikler bilişim teknolojisi ile daha kolay izlenerek uygulanabilmektedir. Yeni eğitim yöntemlerine, değişik yaklaşımlara ve eğitim ile ilgili farklı araştırma sonuçları gibi bilgilere daha kolay ulaşılabilmektedir.

1.1.2. Bilişim Teknolojisi’nin Kullanıldığı Alanlar

Bilgisayarın kullanıldığı başlıca alanlar şunlardır:

- Ticari alanda; müşteri ve stok takibi ile muhasebe işlemlerinde,

- Eğitimde; bilgiye daha kolay ulaşmak için bilgi bankası denilen eğitici öğretici CD-ROM ve eğitim programlarının kullanımında,

- Bankacılıkta; para takibi ve transferi ile buna bağlı olan müşteri hizmetlerinde,

- Tıpta; teşhisi kolaylaştırmak için araştırma, anket ve analizlerde,

- Matematik, fizik, kimya ve biyolojide; her türlü araştırma çalışmalarında,

- Sosyal bilim dallarında; gözlemler sonucu elde edilen bilgilerin değerlendirilmesinde,

- Haritacılık ve mimarlıkta; yüksek kaliteli çizimlerde,

- Sanatta; animasyon (çizgi film) çalışmalarında, film montaj ve efektlerinde, beste çalışmalarında,

- Yazılı ve görsel medyada; basım ve yayının her alanında,

- Evlerde; iletişim ve bilgi alışverişinde başlıca vazgeçilmezlerdendir.

3

BİT Kullanımı ve Sağlık

Beste yapmaktan grafik çizmeye, uçak kullanmaktan süt sağmaya, tıptan ticarete, işte, okulda, evde her yerde kullandığımız bilgisayarların bize sunduğu yararları saymakla bitiremeyiz.

Ancak bilgisayarların, bilinçsizce ve uzun süre kullanıldığı zaman sağlık sorunlarına neden olabildiği de bir gerçek. Bu sağlık sorunları kimilerinde ellerde, bileklerde, kollarda, omuzlarda, boyunda ve sırtta ağrı, tutulma veya kasılmayla kendini gösterirken, kimilerinde halsizlik, isteksizlik ve görme bozuklukları olarak ortaya çıkabiliyor.

Yanlış bilgisayar kullanımından kaynaklanan sağlık sorunlarından etkilenmek istemiyorsanız, bilgisayar kullanırken dikkat etmeniz gereken bazı kurallar var:

Yüksekliği ayarlanabilir sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltukta oturmalıdır. Dik oturulmalı sırt desteklenmelidir. Monitörün üst hizası ile göz hizasının aynı seviyede olmasına dikkat edilmelidir. Monitörden 45-75 cm uzakta oturulmalıdır. Işık monitöre dik açıyla gelmemelidir. Işık yansıma ve parlamaları önlenmelidir. Fare ve klavye masanın üzerinde aynı hizada olmalıdır.

Dijital Vatandaşlık (e-devlet, banka uygulamaları vb.)

Bir toplumu oluşturan bireylerin yani vatandaşların, ait oldukları toplumdaki vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme, hak ve fırsatlarını kullanma ve günlük yaşamlarını devam ettirme

4

dijital vatandaşlık kavramını ortaya çıkarmıştır. Dijital vatandaşlık en genel kapsamda teknoloji kullanımına ilişkin davranış normları olarak tanımlanmaktadır. Dijital vatandaşlık teknolojiyi kullanırken etik ve uygun davranışlarda bulunma ve bu konuda bilgilenmeyi içermektedir.

Buna göre dijital vatandaşı şöyle tanımlayabiliriz.Bilgi ve iletişim kaynaklarını kullanırken eleştirebilen,Çevrimiçi yapılan davranışların etik sonuçlarını bilen,Ahlaki olarak çevrimiçi kararlar alabilen,Teknolojiyi kötüye kullanmayarak başkalarına zarar vermeyen,Sanal dünyada iletişim kurarken ve işbirliği yaparken doğru davranışı teşvik eden vatandaştır.

5

ELEKTRONİK DEVLET : (E – DEVLET)

Devletin vatandaşlara karşı yükümlü olduğu görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir

E-Devlet uygulamalarının sağladığı faydalardan bazıları;

1. Zamandan kazanç sağlanır.2. Maliyetler düşer ve verimlilik artar.3. Memnuniyet artar.4. Ekonomik gelişim desteklenir.5. Hayat kalitesi artar.6. Bireysel katılım artar.7. Kâğıt bağımlılığı ve kullanımı azalır.8. Örnek site: www.turkiye.gov.tr

DONANIM VE YAZILIM

Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki ana bölümden oluşur.

Donanım Nedir?

Bilgisayarın gözle görülebilen ve elle tutulabilen kısımlarına donanım denir.

Örneğin, ekran, klavye, sabit disk, fare, yazıcı gibi..

Bilgisayar Donanımları

Giriş Birimleri: Bilgisayara veri girişini sağlayan birimlerdir. Bunlar; Klavye, Fare, Tarayıcı, Mikrofon, Kamera (web-cam)

Çıkış Birimleri: Bilgisayardan veri çıkışını sağlayan birimlerdir. Bunlar; Ekran, yazıcı, hoparlör

Şimdi genel olarak bilgisayar kasasının dışında bulunan bazı donanımları inceleyelim.

Fare

İşaretçi olarak da bilinir. Ekrandaki ok işaretini yani imleci hareket ettirmeye yarar.Kablosuz veya kablolu olabilir. Günümüzde optik ve lazer fareler kullanılır.

Klavye

Bilgisayara bilgi girmemizi sağlayan daktilo benzeri donanımdır.

Klavye üst sol köşedeki hangi alfabe tuşu ile başlamışsa o harf ile adlandırılır. Örneğin F klavye, Q klavye gibi..

6

Ekran

Bilgisayarın görüntü donanımıdır. Ekran bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçlarını görebilmemizi sağlar.

Tüplü (CRT), LCD ve LED ekran çeşitleri vardır.

Kasa

Bilgisayarın iç donanımlarının bulunduğu kasa bu parçaların korunmasını ve bir arada durmasını sağlar. Çeşitli donanımların takılabilmesi için de yuvalar içerir.

Kasayı, vücudumuzdaki iskelet olarak düşünebiliriz.

Yazıcı

Bilgisayarda üretilen resim, yazı, şekil ve grafikleri kağıda aktaran donanımdır.

Kullandığı teknolojiye göre mürekkep püskürtmeli, lazer ve nokta vuruşlu çeşitleri vardır.

Tarayıcı

Bir resmi, yazıyı veya şekli bilgisayara aktarmaya yarayan donanımdır.

Hoparlör

Bilgisayarda çalınan sesleri işitmemizi sağlayan donanımdır.

Birkaç hoparlör bir araya gelerek ses sistemini oluşturur. Örneğin 2+1, 5+1 ve 7+1 gibi. Buradaki +1 düşük frekanslı

seslerin çalındığı subwoofer isimli kutuyu ifade eder.

Kulaklık

Bilgisayarda çalınan sesleri sadece dinleyicinin kulağına ileten donanımdır.

Web Kamerası

Genellikle internet üzerinden görüntülü görüşme amacıyla kullanılan donanımdır.

7

Mikrofon

Seslerin bilgisayara aktarılmasını ve kaydedilmesini sağlar.

Oyun Kumandaları

Oyunlarda kontrolü sağlayan donanımdır. Örneğin bir araba yarışı oyununda direksiyon, fren pedalı kontrollerini gibi.

Modem

İnternete bağlanmayı sağlayan donanımdır. Kablolu veya kablosuz çeşitleri vardır.

Kesintisiz Güç Kaynağı

Elektrik kesilmesi durumunda bilgisayara ek güç sağlar. Böylece hem bilgisayar zarar görmez hem de çalışmalarımı kaydedebiliriz.

Dahili Donanım Birimleri

Kasa içerisinde yer alan bu donanımlar bilgisayarın temel çalışma sistemini oluşturur, hızını ve özelliklerini belirler.

Anakart

Diğer tüm donanımların takıldığı kasa içerisinde en büyük yer kaplayan donanımdır.

İşlemci

Tüm işlemlerin yapıldığı merkez olduğu için işlemciye bilgisayarın beyni diyebiliriz.

Ekran Kartı

Görüntüyü işler ve işlenen görüntünün ekrana aktarılmasını sağlar.

Oyunların akıcı çalışmasında önemi büyüktür.

RAM Bellek

Bilgilerin geçici olarak saklandığı donanım birimidir. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinir.

Sabit Disk(Harddisk)

Bilgileri kalıcı olarak depolayan donanımdır. Dosyalar, müzikler, filmler vs. tüm bilgilerimiz sabit diskte kayıtlıdır. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinmez.

8

Yazılım Nedir? Bilgisayarın kullanımına olanak sağlayan her türlü program ve uygulamalardır.

Yazılımda sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olarak ikiye ayrılır.

Sistem Yazılımı (İşletim Sistemi)Kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişimi sağlayan programlardır. Açılışından kapanışına kadar Bilgisayar sisteminin tüm hareketlerini denetler. Her bilgisayarda yüklü olmak zorundadır. Örnek Windows, Linux, MacOS, PArdus, Tablet ve telefonlar için de android, ios vardır.

Masaüstü bilgisayarlar için Apple şirketine ait işletim sistemi MacOSdir.

Microsoft tarafından piyasaya sürülmüş olup en çok kullanılan işletim sistemi Windowsdur.

Türklerin yaptığı işletim sistemi Pardusdur.

Bugün birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde bulunan Google’a ait işletim sistemi

android’ dir.

Microsoft’un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemi windowsdur.

Apple’ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemi iosdur.

Uygulama Yazılımları: Bilgisayar kullanıcılarının bazı belli başlı işlemleri yapabilmelerine olanak

sağlayan yazılımlara uygulama yazılımları adı verilmektedir. Örneğin Word, Excel, Power Point,

Oyunlar gibi birçok program

9