SA KUSHTON DEMOKRACIA? -...

DEMOCRACYPLUS

PDK LDK LVV AAK NISMA

1,165,000

945,000

504,000

346,500

189,000

2016

SA KUSHTON

DEMOKRACIA?

SA KUSHTON

DEMOKRACIA?Mungesa e auditimit dhe kontrollit t

financave t subjekteve politike pr tre vite, sht penges pr llogaridhnie politike.

Prishtin, dhjetor 2016

2

Sa kuShton demokracia?

E drejta e autorit 2016. Demokraci Plus (D+)

T gjitha t drejtat jan t rezervuara. Asnj pjes e ktij publikimi nuk mund t riprodhohet, ruhet apo transmetohet n fardo forme apo prmes fardo mjeti elektronik, mekanik, fotokopjohet apo t tjera, pa lejen e D+.

Punim i prgatitur nga:Isuf Zejna

Redaktuar nga:Valmir Ismaili

Dizajni grafik nga:Vladan Jaimovi

Ky shkrim hulumtues sht kontribut pr USAID Transformational Leadership Program - Citizens Corps. Pikpamjet dhe mendimet e shprehura n kt shkrim jan t autorit dhe jo domosdoshmrisht pasqyrojn politikat zyrtare apo pozicionin e USAID TLP - Citizens Corps. Qndrimet e shprehura n kuadr t ksaj analize nuk reflektojn pozicionin e asnj njsie qeveritare.

3


Prmbajtja

Shkurtesat..................................................................................................1

Prmbledhje...............................................................................................2

Hyrje............................................................................................................4

Financimi i Subjekteve Politike................................................................7

Transparenca...................................................................................8

Raportimi......................................................................................... 9

Monitorimi......................................................................................10

Zbatimi i Legjislacionit pr Financimin e Subjekteve Politike............12

Kush duhet t mbikqyr fondet e subjekteve politike?...........14

Dnime vetm pr t dobtit.......................................................17

Rekomandime.........................................................................................18

Kuvendi i Kosovs........................................................................18

Subjektet Politike...........................................................................19

Prokuroria e Shtetit dhe Agjencia Kundr Korrupsion..............19

Shoqria civile dhe Media.............................................................20

Falnderime.............................................................................................21

ShkurteSat

AAK Aleanca pr Ardhmrin e Kosovs

AKK Agjencia Kundr Korrupsion

KDI Instituti Demokratik i Kosovs

KQZ Komisioni Qendror i Zgjedhjeve

LDK Lidhja Demokratike e Kosovs

LVV Lvizja Vetvendosje

NISMA Nisma pr Kosovn

PDK Partia Demokratike e Kosovs

UNMIK Misioni i Kombeve t Bashkuara n Kosov

ZKA Zyra Kombtare e Auditimit

2


Prmbledhje

Ky raport analizon transparencn dhe financimin e subjekteve politike n Kosov duke u bazuar n legjislacion dhe zbatimin t tij n praktik. Gjasht pjest kryesore t ktij raporti mbulojn transparencn, raportimin, monitorimin, zbatimin e ligjit dhe rregulloreve, dnimet dhe shtje t tjera t cilat lidhen me ndershmrin e financimit. Raporti analizon shtjet e financimeve publike nga buxheti i shtetit dhe kontributeve nga donatort e subjekteve politike.

Sa i prket transparencs, e prbashkta e t gjitha partive politike parlamentare sht se ato nuk i publikojn raportet e veta financiare. Prjashtim n transparenc financiare bn vetm Lvizja Vetvendosje, e cila i ka t publikuara kto raporte n ueb faqen e saj. Pr m tepr dy partnert e koalicionit qeveriss PDK dhe LDK t cilat s bashku marrin mbi dy milion euro n vit nga buxheti i shtetit, nuk kan ueb faqe funksionale.

Kuvendi i Kosovs, q kur sht amendamentuar Ligji pr Financimin e Subjekteve Politike n vitin 2013 ka dshtuar t przgjedh auditort pr t audituar financimin e subjekteve politike. Kjo ka ngritur pikpyetjen nse ky institucion ka fare pr qllim q t bj kt przgjedhje. Vet ideja q Kuvendi i cili prbhet nga deputett q jan drejtprdrejt rezultat i proceseve zgjedhore, t bj przgjedhjen pr t audituar financat e subjekteve politike sht e gabuar. Kjo pasi q deputett para interesit publik, rrezikojn ti vendosin interesat e subjekteve t tyre apo edhe ato personale.

Prve shtjeve t tjera, sht gjithashtu vitale przgjedhja e institucionit i cili do t jet prgjegjs q t zbatoj Ligjin pr Financimin e Subjekteve Politike. Ky institucion prve se shprndan fondet sht edhe i mandatuar t kontrolloj zbatimin e ligjit dhe n rast t shkeljeve t shqiptoj dnime pr subjektet t cilat veprojn n kundrshtim me ligjin. Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ), prbhet nga antar t cilt prfaqsojn subjektet m t mdha

3


politike n Kosov. Si i till ky institucion nuk e ka pavarsin e duhur pr t mbikqyrur me pa ansi dhe pr t detyruar subjektet q t respektojn t gjitha krkesat ligjore. Pr m tepr edhe nse KQZ do t kishte vullnetin e mir pr t mbikqyrur zbatimin e ktij ligji, ky institucion nuk ka kapacitete mbikqyrse dhe hetuese.

Shembulli m prshkrues i mbikqyrjes s KQZ-s, jan dnimet e dhna subjekteve politike n vitin 2015. Kto dnime i jan dhn vetm subjekteve jo parlamentare, t cilat nuk kan prfaqsim n KQZ. Pr m tepr kto dnime jan dhn pr mos raportim, gj q tregon pr krkesat minimale t KQZ-s prball partive politike. Prkundr q sht sekret i ditur n publik se subjektet politike marrin donacione t cilat nuk i deklarojn, KQZ nuk ka br asnj hap n drejtim t monitorimit t shpenzimeve, sidomos n fushatat zgjedhore.

Ky punim po ashtu analizon opsione t ndryshme pr bartjen e mandatit pr t mbikqyrur fondet e subjekteve politike. Kjo analiz bhet duke pasur n vmendje mandatin e institucionit, natyrn e ngjashme t puns, integritetin dhe pa-ansin nga ndikimi i subjekteve politike.

N kuadr t intervistave q jan realizuar me prfaqsues t subjekteve politike dhe institucionet e tjera, ftesn pr intervist e kan refuzuar Basri Musmurati, Sekretar i Partis Demokratike t Kosovs dhe Besnik Osmani, Auditor i Prgjithshm.

4


hyrje

Blerja e influencs politike nprmjet dhurimit t kontributeve pr subjektet politike sht fenomen i zakonshm n t gjitha vendet me sistem demokratik. Grupet e caktuara t biznesit apo persona me fuqi financiare m t madhe, ose ofrojn para pr t bler influencn e tyre n institucione publike, ose detyrohen q t japin para pr politikn pr t mos qen target i saj. Kompanit dhe individt mund t jen t detyruar apo edhe t interesuar t blejn ndikimin e tyre, duke ofruar donacione pr subjektet politike, qoft prmes parave, apo kontribute n natyr t tilla si organizimi i tubimeve pr subjektet politike, ofrimi i hapsirave apo pajisjeve dhe t tjera.

Aprovimi dhe zbatimi i legjislacionit pr financimin e subjekteve politike sht veanrisht i vshtir, pr shkak se partit politike vet i draftojn kto ligje, sipas konsensusit politik dhe fuqis n organin legjislativ. Nj numr i zyrtarve t zgjedhur mund t mos ken parasysh interesin m t mir publik duke i konsideruar rrethanat e tyre dhe ambicjet pr tu rizgjedhur n postet publike. Pr m tepr organet mbikqyrse n kt rast KQZ dhe auditort zgjedhen nga dhe raportojn para po ktyre zyrtarve politik dhe kjo e ndrlikon raportin n mes zbatimit t ligjit dhe influencs politike n institucionet mbikqyrse.

Auditimi i financave t subjekteve politike sht mjet prmes t cilit organet mbikqyrse dhe publiku, sigurohen se raportimet e shpenzimeve t subjekteve politike jan t besueshme dhe t vrteta. Nprmjet auditimit mund t kontrollohet zbatueshmria e legjislacionit pr financat e subjekteve politike. Prandaj, auditimi i financave t subjekteve politike sht thelbsor pr t:

Verifikuar shpalosjen dhe raportimin e kontributeve, shpenzimeve dhe borxheve;

Siguruar q administrimi, mbledhja dhe shpenzimet jan br n mnyr legjitime dhe n prputhje me ligjin;

5


Siguruar q fondet jan shpenzuar pr qllimin pr t cilin jan mbledhur dhe jo pr prfitime private t antarve t subjekteve politike;

Verifikuar saktsia e raportimit t subjekteve politike n lidhje me kontributdhnsit dhe raportet financiare t subjekteve politike.

Financimi i subjekteve politike n Kosov sht tentuar q t rregullohet ligjrisht q nga periudha e administrimit ndrkombtar prmes Misionit t Kombeve t Bashkuara n Kosov i njohur si UNMIK1. Nprmjet ktyre rregulloreve ishte prcaktuar regjistrimi dhe veprimtaria e partive politike dhe ndr t tjera kto rregullore kan prcaktuar edhe natyrn e financimit dhe mbikqyrjes.

Me shpalljen e pavarsis s Kosovs me 17 shkurt 2008, Kuvendi i Kosovs n vitin 2010 ka aprovuar Ligjin pr Financimin e Subjekteve Politike. Ky ligj sht karakterizuar me mangsi n prmbajtje dhe po ashtu ka pasur probleme me zbatueshmrin nga vet institucionet prgjegjse dhe subjektet politike. Sidoqoft, me kt ligj n vitin 2010 pr her t par ka filluar financimi i subjekteve politike dhe fushatave elektorale nga fondet e buxhetit t Kosovs. Me kt ligj sht parapar ndarja e 0.17 % t buxhetit t Kosovs pr financimin e subjekteve politike dhe 0.05% t buxhetit t Kosovs pr financimin e fushatave zgjedhore2. Pas kritikave t shoqris civile, medieve dhe institucioneve ndrkombtare n Kosov, ky ligj sht ndryshuar n vitin 2011 dhe m pas n vitin 2013. Sidoqoft, ky ligj ka qen n progres t vazhdueshm q nga Rregullorja e par e UNIMK-ut n vitin 2000, si rezultat edhe i ndihms s shum organizatave ndrkombtare dhe lokale t cilat kan ofruar ekspertiz pr Kuvendin dhe Qeverin. Kto ndryshime kan prfshir bartjen e fondit pr mbshtetjen

1 Rregullorja e UNMIK-ut nr. 2000/16 e dats 21 mars 2000 dhe Rregullorja nr. 2004/11 e dats 4 Maj 2004.2 Ligji pr Financimin e Subjekteve Politike nr. 03/L-174 i dats 16 shtator 2010.

6


subjekteve politike nga Kuvendi i Kosovs n Komisionin Qendror t Zgjedhjeve (KQZ). Po ashtu fondi pr mbshtetje t subjekteve politike sht dyfishuar nga 0.17% n 0.34% t buxhetit t Kosovs3. Prderisa Fondi ka kaluar nga Kuvendi i Kosovs n KQZ e kundrta ka ndodhur me prgjegjsin pr t przgjedhur auditort. Kjo kompetenc me ndryshimet e ligjit n vitin 2013 ka kaluar nga KQZ n Kuvendin e Kosovs, prkatsisht Komisionin pr Mbikqyrjen e Financave Publike. Q nga kjo koh procesi pr przgjedhjen e auditorve pr auditimin e financave t subjekteve politike dhe fondeve t shpenzuara n fushata elektorale ka dshtuar n vazhdimsi. Nj dshtim i till ilustron faktin se subjektet politike t prfaqsuara n Kuvend, nuk dshirojn q financat e tyre t auditohen.

Ky proces ka dshtuar pr shkak t ndarjes s pa mjaftueshme buxhetore pr auditim. Ndrsa n realitet, Kuvendi ka ndar nga 10,000 euro pr secilin vit kalendarik pr t audituar raportet vjetore dhe ato t fushatave elektorale pr 55 subjekte politike. Nse ky buxhet pjestohet pr numrin e subjekteve politike, del se Kuvendi ka ndar rreth 550 euro pr t audituar nj subjekt politik. Subjektet politike duhet t auditohen pr t gjitha degt dhe nn-degt. Buxheti i ndar e prshkruan vullnetin politik dhe interesin q Kuvendi ka pr t kontrolluar financat e subjekteve politike.

3 Ligji nr. 04/L-058 pr Ndryshimin dhe Plotsimin e Ligjit pr Financimin e Subjekteve Politike nr. 03/L-174.

7


Financimi i Subjekteve Politike

Subjektet politike n Kosov kan dy forma kryesore t financimit. At nga buxheti i shtetit apo 4,2 milion pr vitin 2016 dhe t ardhurat e mbledhura nga donatort privat. Personat fizik mund t dhurojn deri n 2,000 euro n vit kurse personat juridik deri n 10,000 euro.

Subjektet politike n Kosov kan t lejuar disa forma t financimit pr nevojat e funksionimit t tyre dhe t fushatave elektorale. Kto forma t financimit prfshijn:

T ardhurat e antarsis;

Kontributet;

T ardhurat nga aktivitetet e subjekteve politike, q prfshin shitjen e materialeve si jan:

Publikime Botime Materiale reklamuese, si postert me emblemn ose

akronimin e subjektit politik

Financimi nga buxheti i Kosovs, dhe

Mnyrat e tjera t parashikuara me Ligjin pr Financimin e Subjekteve Politike4.

Pr t pasur nj sistem t rregullt t financimit t subjekteve politike, legjislacioni duhet t plotsoj t paktn katr kushte kryesore:

Transparenca: legjislacioni duhet t garantoj q subjektet politike publikojn t dhnat financiare, duke prfshir t hyrat, shpenzimet, procedurat e prokurimit. Kto t dhna duhet t prfshijn edhe identitetin e donatorve. Raportet duhet t jen t qasshme online, n ueb faqe t institucionit mbikqyrs dhe n ueb faqe t subjektit politik. Po ashtu

4 Ligji pr Financimin e Subjekteve Politike nr. 03/L-174 i dats 16 shtator 2010.

8


sipas krkesave t publikut, subjektet duhet t prfshijn t dhna plotsuese n lidhje me raportet financiare.

Raportimi: rregullat duhet t kushtzojn q prve publikimit t t dhnave financiare, ato duhet t raportohen n institucionin mbikqyrs.

Monitorimi: legjislacioni duhet t garantoj q institucionet mbikqyrse inspektojn dhe kontrollojn llogarit e subjekteve politike. Gjithashtu, legjislacioni duhet t mundsoj hapsir dhe mekanizma q publiku t mund ti monitoroj kto financa.

Zbatimi: dispozita t qarta t cilat sigurojn kontrollim nga nj trup e pavarur pr financat e subjekteve politike dhe shmangie t dykuptimsis n ligje, si dhe zbatim t ndshkimeve dhe gjobave pr subjektet politike t cilat shkelin rregullat e financimit.

Transparenca

Shumica e subjekteve politike t mdha nuk kan ueb faqe e as raporte financiare t publikuara. Ligji krkon q subjektet politike t bjn publike t hyrat dhe shpenzimet e tyre, duke prfshir edhe financat e fushatave zgjedhore dhe identitetin e donatorve.

Shpalosja e financave sht gur themeli i kontrollit t financave publike. Ky mekanizm i transparencs siguron q votuesit, mediet, shoqria civile dhe qytetart n prgjithsi mbajn prgjegjse subjektet politike pr format e tyre t financimit. N Kosov, me ligj krkohet q subjektet politike prve se duhet t raportojn n baza tre mujore n KQZ, ato duhet edhe t publikojn raportet e tyre vjetore n ueb faqe. Prkundr se dika e till garantohet me ligj, subjektet politike, me prjashtim t Lvizjes Vetvendosje,

9


5 T dhnat pr gjobat jan marr nga Raporti i KQZ-s pr vitin 2015, ndrsa vlera e buxhetit sht marr nga vendimi pr caktimin e lartsis s mjeteve nga Fondi pr mbshtetjen e subjekteve politike pr vitin 2016.

nuk publikojn t dhnat e tyre financiare n ueb faqe zyrtare t partive. Pr m tepr KQZ prmes interpretimit jo t sakt t Ligjit pr Financimin e Subjekteve Politike, ka krijuar prshtypjen e gabuar se nse raportet nuk auditohen, subjektet politike nuk kan pr obligim ti publikojn ato. Tabela m posht parashtron t dhna rreth transparencs s subjekteve politike dhe sasin e buxhetit q kan pasur n vitin 20165.

Raportimi

Subjektet politike raportojn sipas krkesave t Ligjit pr Menaxhimin e Financave Publike, do tre muaj n KQZ.

Fondet e pranuara nga fondi pr financimin e subjekteve politike dhe t ardhurat e tjera, subjektet politike jan t obliguara ti raportojn n KQZ. Procedura e raportimit t subjekteve politike rregullohet me

10


6 Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Raporti i puns pr vitin 2015. Faqe 29.

Rregulloren e KQZ-s 14/2015. Sipas ksaj Rregulloreje, raportimi duhet t bhet n baza t rregullta tre mujore, nga zyrtari i autorizuar pr financa. Prve raporteve tre mujore, po ashtu krkohet edhe raportimi vjetor i cili duhet t prmbaj:

Bilancin e gjendjes;

Pasqyrat e t hyrave dhe shpenzimeve;

Pasqyrn e pagesave.

Subjektet politike sipas ligjit e kan t ndaluar t pranojn kontribute nga ndrmarrjet private t cilat jan n marrdhnie kontraktuale me institucionet publike pr ofrimin e mallrave dhe kryerjen e shrbimeve me institucionet publike n tre vitet e pas prfundimit t kontrats. Raportimi prve fondeve t rregullta nga buxheti, duhet t bhet edhe pr fushatat zgjedhore, m s largu gjasht muaj nga dita e mbajtjes s zgjedhjeve. Prderisa afatet e raportimit te fushatat elektorale jan prcaktuar me rregullore, afatet e raportimit t rregullta tre mujore dhe vjetore, jan rregulluar n prputhje me Ligjin pr Menaxhimin e Financave Publike. N prgjithsi subjektet politike t cilat financohen nga buxheti publik, i raportojn me rregull financat e tyre n KQZ. Vetm 12 subjekte politike jo parlamentare n vitin 2015 nuk kan dorzuar raporte financiare6.

Monitorimi

T dhnat e monitorimit t shpenzimeve t fushats n vitin 2010 nxorn n dukje dallime shum t mdha n mes t raportimit dhe deklarimit t financave t subjekteve t mdha politike.

Monitorimi i financave t subjekteve politike sht pjes e vshtir n hallkn e kontrollit t rregullsis dhe ligjshmris s procesit t financimit. Publikut n shum raste mund ti ofrohen t dhna t cilat ose nuk jan t vrteta ose nuk jan t plota. Pr shembull, subjektet

11


politike mund ti bjn publike vetm nj pjes t donatorve apo fondeve t dhuruara n raportet e tyre. Zbulimi i pjess tjetr sht i vshtir dhe sfidues t dshmohet me prova bindse pran institucioneve mbikqyrse.

Monitorimi i zbatimit t ligjit gjithashtu duhet t ket t prcaktuar nj institucion publik. Kjo kompetenc aktualisht i takon Agjencis Kundr Korrupsionit n Kosov7. Sidoqoft, monitorimi m efikas i zbatimit t legjislacionit bhet nga palt si:

Mediat hulumtuese;

Organizatat jo-qeveritare monitoruese; dhe

Publiku.

7 Ligji pr plotsimin dhe ndryshimin e Ligjit nr. 03/L-174 pr financimin e subjekteve politike, t ndryshuar dhe plotsuar me Ligjin nr. 04/L-058. Neni 19.11.

12


8 Instituti Demokratik i Kosovs, Monitorimi i kostos s fushats parazgjedhore, Zgjedhjet e prgjithshme pr Kuvendin e Republiks s Kosovs 2010, faqe 7-13, Mars 2011.

N vitin 2010 n kuadr t monitorimit t kostos s fushats zgjedhore sht vrejtur nj dallim shum i madh n mes t deklarimit t shpenzimeve dhe shpenzimeve q kan identifikuar monitoruesit n fushat8. Shpenzimet e subjekteve politike jan matur duke i llogaritur shpenzimet e aktiviteteve (takimet me qytetar dhe materiali promovues n hapsira publike), shpenzimet n spote televizive, gazeta dhe portale. Viti 2010 sht viti i par dhe i fundit kur fondet e fushats, jan publikuar, audituar dhe monitoruar n terren nga ndonj institucion jo-publik.

Zbatimi i legjiSlacionit Pr Financimin e Subjekteve Politike

sht e vshtir q t binden subjektet politike t prfaqsuara n Kuvend t aprovojn ligje t cilat kontrollojn financat e tyre. Sidoqoft, sht edhe m e vshtir q ky legjislacion t zbatohet pasi t jet aprovuar.

Institucionet e Kosovs n prgjithsi q nga konstituimi i legjislaturs s I-r t Kuvendit t Kosovs jan shquar pr adoptim t politikave publike dhe ligjeve nga shtetet e Bashkimit Evropian, mirpo kan ngecur n zbatimin e tyre. Edhe tek financimi i subjekteve politike, zbatimi i ligjeve sht sfida kryesore. Kjo pasi q nj ligj sado i mir t jet nuk sjell asnj ndryshim n qoft se nuk arrin t detyroj palt q ti prmbahen. Prandaj vmendja n financimin e subjekteve politike duhet t jet n nivelin e zbatimit t legjislacionit dhe integritetin e institucioneve mbikqyrse.

Kufizimet n shpenzimin dhe pranimin e fondeve pr subjekte jan vshtir t monitorueshme pr shkaqe praktike. E njejta vlen edhe pr identifikimin e tejkalimeve. M e vshtir se kontrollimi i financave

13


t subjekteve politike si trsi sht kontrollimi i kandidatve t ktyre subjekteve pr deputet, kryetar komunash dhe antar t asambleve komunale9. Prkundr q t gjitha kto tri grupe i nnshtrohen rregullativs ligjore si nj entitet i vetm, subjektet politike n disa raste nuk marrin prgjegjsin e shpenzimeve q kandidatt e tyre kan br individualisht10. Kjo pr arsye se mungojn mekanizmat e kontrollit apo detyrimit t antarve t vet pr tiu prmbajtur rregullave ligjore t financimit.

Nj pjes e legjislacionit t financimit t subjekteve politike sht m e leht t monitorohet dhe rrjedhimisht t zbatohet. Pr shembull, reklamat dhe marketingu n televizione dhe media, sht shum m leht i matshm n krahasim me tejkalimin e kufizimit t shpenzimeve n fushat11. Legjislacioni duhet t jet i till q nuk v barr shum t rnd mbi subjektet politike, pa pasur ndonj arsye bindse se pse dika e till duhet tu imponohet t njejtave. N Kosov pr shembull, pr t shmangur pastrimin e parave dhe financimin e terrorizimit, donatorve nuk u lejohet t japin m shum se 1000 euro n dit.

Personat t cilt dshirojn t ofrojn m shum se kaq, duhet q t ndajn n pjes kto kontribute pr ti ofruar ato n dit t ndryshme. Nj dispozit e till e cila nuk duket se ka ndonj efekt t drejtprdrejt n parandalimin e financimit t paligjshm, n ann tjetr sht dispozit e cila u paraqet problem praktik donatorve t cilt duan ta zbatojn ligjin. T gjitha subjektet politike t intervistuara pr qllim t ktij punimi diskutues e kan identifikuar si nj nga mangsit e ligjit kt dispozit12. Pr t pasur zbatim efektiv t legjislacionit, krkohet q institucioni i mandatuar t ket pavarsin nga ndikimi politik, resurset dhe vullnetin e duhur pr t imponuar rregullat mbi subjektet politike. Vetm kur t tre kto kushte jan plotsuar, mund t krkohet zbatim efektiv i rregullave t financimit.

9 Intervist me Arton Demhasaj, Drejtor ekzekutiv i Organizats ohu, (Shtator 8, 2016).10 Intervist me Lutfi Zharkun, Zyrtar Financiar, Lidhja Demokratike e Kosovs, (Tetor 24, 2016).11 Ingrid van Beizen, Universiteti i Birminghamit, Financimi i partive politike dhe fushatave zgjedhore.12 Ligji pr Parandalimin e Pastrimit t Parave dhe Luftimin e Financimit t Terrorizmit.

14


13 Njsia Qendrore pr Harmonizimin e Auditimit t Brendshm, Lista e auditorve t brendshm t sub jekteve t sektorit publik t licencuar me licenc profesionale. 01-12-2015. 14 Intervist me Albert Krasniqin, Menaxher i programit, Instituti Demokratik i Kosovs (Shtator 8, 2016).15 Intervist me Haki Shatri, ish Ministr i Financave dhe Kryetari i par i Komisionit pr Mbikqyrjen e Financave Publike (Legjislatura e III-t e Kuvendit t Kosovs).

KQZ sht institucioni i mandatuar pr t menaxhuar me fondin pr financimin e subjekteve politike dhe fondin pr fushata zgjedhore. Ky mandat sht bartur nga Kuvendi i Kosovs, i cili ka menaxhuar me kt buxhet deri n vitin 2010. Sidoqoft, prkundr bartjes s prgjegjsis pr t menaxhuar dhe mbikqyrur kt fond, KQZ-s nuk i jan dhn resurset e nevojshme pr t br mbikqyrjen efektive. Ky institucion ka vetm nj auditor t brendshm t angazhuar pr auditimin e shpenzimeve13. Me kto kapacitete mbikqyrse, KQZ n vazhdimsi sht mjaftuar me t gjeturat e auditimit t kryera nga kompanit private. KQZ n asnj rast nuk ka ndrmarr ndonj hap tutje n kontrollin e ktyre financave pr tu siguruar se legjislacioni po zbatohet.

Kush duhet t mbikqyr fondet e subjekteve politike?

Palt jan t pasigurta se cili institucion sht m i besueshm pr t audituar financat e subjekteve politike. Pr m tepr ka dallime se kush duhet t bj przgjedhjen e kompanis pr auditimin e subjekteve politike.

N vendet me demokraci t konsoliduar subjektet politike zgjedhin vet kompanin e cila do t bj auditimin e financave t tyre. Sidoqoft, kjo praktik nuk do t funksiononte mir n Kosov14. Palt nuk kan nj qndrim unik se kush duhet t bj kt auditim dhe kush duhet t przgjedh auditorin pr subjektet politike. Disa mendojn se Auditori i Prgjithshm duhet t merr kt detyr15 prderisa t tjer mendojn se auditimin duhet ta bjn kompanit private t specializuara n kt fush16. Mirpo, edhe pse shumica

15


e palve pajtohen q auditimi duhet t vazhdohet t bhet nga auditort privat, prap se prap dallojn preferencat se nga kush duhet t zhvillohen procedurat e przgjedhjes s kompanis e cila do t kontraktohet pr kt shrbim. Kjo pr shkak se q nga koha kur kjo kompetenc sht marr nga Kuvendi i Kosovs, do procedur ka dshtuar kryesisht pr shkak t fajit t vet Kuvendit. Pr t shmangur situatat kur auditimi do t dshtonte pr shkak t prokurimit apo ndikimit t politiks n kt przgjedhje, ka disa alternativa t cilat do t mund t adoptoheshin si praktik n Kosov. N mesin e t gjitha ktyre alternativave, palt pajtohen se gjendja aktuale nuk sht zgjidhje dhe se ligji duhet t ndryshohet. Kuvendi i Kosovs ka dshtuar pr tri vite dhe sht n rrug t drejt pr t dshtuar edhe n vitin e katrt.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve. Kjo sht nj praktik e zakonshme edhe n vende t tjera, pr shkak se KQZ si trupa menaxhuese zgjedhore supozohet se jan institucioni i duhur pr t mbikqyrur edhe financat e subjekteve politike. Kjo do t prfshinte edhe fushatn zgjedhore. Sidoqoft, KQZ sht institucion i cili prbhet nga antar t deleguar nga subjektet politike, dhe kjo rrjedhimisht e bn KQZ-n institucion t anshm. Ideja q subjektet politike t kontrollojn veten dhe njra tjetrn sht dshmuar si e pa qlluar. Disa shtete kan kaluar kt kompetenc n institucione t tjera, pr shkak se kjo form e kontrollit sht dshmuar si m e paqlluara17. Gjeorgjia dhe Serbia kan amendamentuar ligjet e tyre dhe kontrollin e financave t subjekteve politike e kan kaluar nga trupat menaxhuese zgjedhore n Zyrn e Auditorit (rasti i Gjeorgjis), dhe Agjencin Kundr Korrupsion (rasti i Serbis).

Zyra Kombtare e Auditimit. Aktualisht ky institucion gzon nj percepcion t lart pr integritet. Kjo sht dshmi se palt

16 Intervist me Ymer Shatri, Prfaqsues i kompanis s auditimit Audit&Konto (shtator 19, 2016). 17 Instituti Ndrkombtar pr Demokraci dhe Asistenc Zgjedhore, Financimi i Partive Politike dhe Fushatave Zgjedhore, Doracaku i Financave t Partive Politike, 2014. Faqe 191.

16


dhe publiku n prgjithsi kan besim n kt institucion m shum, krahasuar me institucionet e tjera publike. N matjen e integritetit t institucioneve n vitin 2015, rezultatet kan treguar se Zyra e Auditorit t Prgjithshm ka rezultatet m t mira n raport me t gjitha institucionet tjera publike18. Megjithat, ky institucion n vazhdimsi ka refuzuar iden q ti bartet kjo kompetenc19. Ideja q ZKA t zhvilloj procedurat e prokurimit pr t przgjedhur kompanin private t auditimit do t mund t ishte nj zgjidhje m e mir sesa ti lihet zgjedhja Kuvendit apo KQZ-s. ZKA sidoqoft nuk ka kompetenca ekzekutive dhe nuk do t mund t shqiptonte gjoba pr subjektet politike. Edhe nse ligji amendamentohet dhe kjo e drejt i kalohet ktij institucioni, prapseprap del jasht natyrs s puns s tij, pasi q auditori n Kosov sht m shum nj kshilltar i cili ofron rekomandime pr organizatat buxhetore dhe Kuvendin.

Agjencia Kundr Korrupsion. Krahasuar me t gjitha institucionet e lart prmendura AKK ka mandatin m t duhur pr t br mbikqyrjen e financave, pasi q ka stafin e prshtatshm dhe mandatin e prafrt. Pr dallim nga KQZ e cila deri m tani ka luajtur rolin e administruesit dhe shprndarsit t fondit, AKK do t mund t hetonte donacionet, shpenzimet dhe shtjet e tjera t ndjeshme. Po ashtu AKK do t kishte edhe mandatin t zhvillonte procedurat e prokurimit pr przgjedhjen e auditorve t pavarur. AKK n ann tjetr ka pasur probleme t vazhdueshme n komunikim me publikun dhe menaxhimin e brendshm. Po ashtu pr koh t gjat ka pasur munges t llogaridhnies. Mirpo edhe nse merren parasysh t gjitha mangsit e AKK-s, srish ky institucion pr nga natyra e tij do t ishte i m i predisponuar t kontrollonte financat e subjekteve politike.

18 IInstituti Demokratik i Kosovs, Vlersimi i sistemit t integritetit kombtar n Kosov, tetor 2015. Faqe 23, 24. 19 ZKA ka refuzuar edhe krkesn pr intervist pr nevojat e ktij publikimi, me arsyetimin se nuk kan asnj kompetenc n fushn e auditimit t subjekteve politike.

17


Dnime vetm pr t dobtit

KQZ ka shqiptuar dnime n lidhje me financat e subjekteve politike vetm pr subjektet jo-parlamentare t cilat fare nuk kan dorzuar raporte. Asnj dnim nuk sht dhn n vitin 2015 pr subjektet politike parlamentare.

KQZ gjat vitit 2015 ka shqiptuar nj numr t gjobave pr subjektet politike t cilt kan shkelur Ligjin pr Financimin e Subjekteve Politike. Mirpo, kto gjoba u jan shqiptuar subjekteve politike jo-parlamentare. Kto subjekte politike edhe ashtu kan pak apo aspak buxhet dhe mundsia q ato t ken keqprdorur fondet sht m e vogl krahasuar me subjektet politike t prfaqsuara n Kuvend. Mnyra dhe arsyet se pr far jan shqiptuar dnime pr subjekte politike, ilustron fuqin e vrtet t KQZ-s pr t mbikqyrur n mnyr efektive zbatimin e legjislacionit. Niveli i zbatimit t ligjit nga ana e ktij institucioni ka qen vetm pr prmbushjen e ans formale, prkatsisht drgimin e raporteve. M tutje nuk ka pasur ndonj kontroll t tyre edhe pse sht ditur se ka nuk kan qen t audituara.

18


rekomandime

Kuvendi i Kosovs Kuvendit i rekomandohet t filloj sa m par me procedur t

re t prokurimit pr t przgjedhur auditort pr auditimin e financave t subjekteve politike.

T ndahet buxhet i mjaftueshm duke pas parasysh shumn e mjeteve q do t auditohen dhe numrin e subjekteve politike.

Kriteret pr kompanit e auditimit t cilat aplikojn pr t audituar subjektet politike t mos i japin prparsi mimit m t ult n tender, por n prputhje me Ligjin e Prokurimit Publik kompanit t vlersohen edhe mbi bazn e profesionalizmit, resurseve t brendshme njerzore dhe referencave pr pun t njjta.

Kuvendi t filloj amendamentimin e Ligjit pr Financat e Subjekteve Politike pr t kaluar kompetencat e przgjedhjes s auditorve pr subjektet politike tk nj organ i pavarur.

Zbatimi dhe mbikqyrja e subjekteve politike t hiqet si prgjegjsi e KQZ-s dhe ti kalohet nj institucioni t pavarur nga subjektet politike.

T obligohen subjektet politike q t mbajn ueb faqe funksionale si parakusht pr financim publik.

T obligohen subjektet politike q t publikojn raportet financiare n ueb faqet e tyre dhe ato t institucionit i cili mbikqyr shpenzimet.

T rriten dnimet dhe ndshkimet pr subjektet t cilat nuk raportojn, nuk i deklarojn financat apo t cilat n fardo forme shkelin Ligjin e Financimit t Subjekteve Politike.

Ligji pr Financimin e Subjekteve Politike t harmonizohet me ligjet e tjera pr t shmangur krkesat e dyfishta dhe burokracin n pranimin dhe regjistrimin e kontributeve. Kjo

19


pr t mos i mbingarkuar subjektet politike t cilat respektojn ligjin.

Krkesa q subjektet politike t mos mund t pranojn m shum se 1,000 euro n dit t largohet pasi q nuk ka ndonj efekt n rregullsin e financimit t subjekteve politike.

Subjektet Politike Subjekte politike t bjn publike raportet e tyre financiare,

duke prfshir t hyrat, shpenzimet e detajuara dhe identitetin e donatorve.

T hapen ueb faqe t secilit subjekt politik t regjistruar n Kosov, t obligohen sidomos ato parti q jan t prfaqsuara n Kuvendin e Kosovs dhe marrin fonde publike pr financim.

T publikohen raportet financiare t detajuara n ueb faqet e subjekteve politike.

N rast t krkesave pr qasje n dokumente n lidhje me financat e subjekteve politike t njjtave krkesa tu ofrohet qasje n prputhje me praktikat e institucioneve publike.

Prokuroria e Shtetit dhe Agjencia Kundr Korrupsion Institucionet e ndjekjes t hetojn donacionet e pa deklaruara

t subjekteve politike, sidomos ato t cilat kan pr qllim ndikimin e vendimmarrjes dhe shprblimit me kontrata publike.

Operatort ekonomik t cilt marrin kontrata publike dhe sidomos ato pr t cilat ka ankesa dhe vrejtje n tejkalimin e procedurave t prokurimit publik t hetohen pr lidhjet e tyre me prfaqsuesit politik.

Kontributet n natyr t cilat u ofrohen si ndihm nga persona dhe kompani t ndryshme subjekteve politike dhe t cilat n shum raste nuk deklarohen, krkohet t hetohen nga prokuroria.

20


Tejkalimet e shpenzimeve t fushats dhe sidomos nga kandidatt e subjekteve politike t cilt kan pasur apo kan poste ekzekutive, krkohet t prcillen m me kujdes nga hetuesia.

Shoqria civile dhe Media

T zhvillojn metodologji dhe fushata t monitorimit t shpenzimeve t subjekteve politike pr t shprfaqur shkeljet e ligjit dhe pr ti vn n presion institucionet pr t shqiptuar dnime.

21


Falnderime

Ky dokument nuk do t mund t prgatitej pa ndihmn e shum personave dhe organizatave t cilat na ndihmuan duke na ofruar t dhna n lidhje me shtjen e fondeve t subjekteve politike.

N veanti D+ falnderon personat t cilt ishin pjes e intervistave personale:

1. Haki Shatri, Ish Ministr i Financave dhe Ish Kryetar i Komisionit pr Mbikqyrjen e Financave Publike

2. Lutfi Zharku, Zyrtar financiar i LDK-s dhe Ministr i Infrastrukturs

3. Faton Topalli, Kryetar i Komisionit pr Mbikqyrjen e Financave Publike

4. Ilir Cacaj, Zyrtar financiar i LVV

5. Valon Tolaj dhe Labinot Smajlaj, Zyrtar financiar t AAK-s

6. Miradije Mavriqi, Drejtoresh e Zyrs pr Regjistrimin e Partive Politike

7. Ymer Shatri, nga Kompania e auditimit Audit&Konto

8. Arton Demhasaj, Drejtor ekzekutiv i Organizats ohu

9. Albert Krasniqi, Menaxher programi n KDI

Katalogimi n botim - (CIP)Biblioteka Kombtare e Kosovs Pjetr Bogdani

321.7(496.51)(048)

Sa kushton demokracia? / punim i prgatitur nga Isuf Zejna. Prishtin: Democracy Plus, 2017. 22 f. : ilustr. me ngjyra ; 21 cm.

1.Zejna, Isuf

ISBN-978-9951-8943-0-2

Pr demokraci PluS

Demokraci Plus (D+) sht organizat e pavarur dhe jo-fitim prurse e themeluar nga nj grup aktivistsh q besojn fuqishm n vlera demokratike dhe n shoqri kosovare me demokraci t mirfillt. Qllimi kryesor i D+ sht t nxis vlera dhe praktika

demokratike, si dhe politika q ndrtojn nj shoqri aktive. Tri programet kryesore t D+ jan Qeverisja e Mir

dhe Sundimi i Ligjit, Partit Politike dhe Zgjedhjet, si dhe shtjet Sociale dhe t Drejtat e Njeriut.

Pr informata m t hollsishme pr ne, mund t vizitoni:

@democracyplus www.dplus-ks.org

SA KUSHTON DEMOKRACIA? -...

Documents

Transcript of SA KUSHTON DEMOKRACIA? -...