Rulmanli Yataklar
-
Upload
fatih-yildiz -
Category
Documents
-
view
120 -
download
12
description
Transcript of Rulmanli Yataklar
-
RULMANLI YATAKLAR
Vedat Temiz
-
Noktasal veya izgisel temas
Byk Hertz gerilmeleri
Serletirme gereksinimi
Bilezik kavram
-
Sabit bilyal yatak
Sertletirilmi elikten bilyalar
Teorik olarak bilyalar ve bilezikler arasndaki temas noktasaldr.
Bu da lokal olarak byk yzey zorlanmalarna neden olur.
En temel elemanlar ieren bir sabit bilyal yatak
Kafes
Keeler
bilezik
D bilezik
-
Rulmanl YataklarTemel Elemanlar
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl YataklarTemel Elemanlar
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Kaymal Yatak
Rulmanl yataklarda statik srtnme katsays (ilk hareket srtnmesi) olduka dktr. Hidrodinamik kaymal yataklarda ise dk srtnme katsays ancak nispeten yksek hzlarda ya filmi oluumu ile mmkn olur. Kaymal yataklarda ok dk hzlarda kk srtnme katsays hidrostatik yataklarn kullanlmas ile elde edilebilir. Ancak, bu yataklar ilave ekipman gerektirdiinden pahal bir zm olarak karmza karlar.
Rulmanl yataklar ar yk altnda yol alma iin olduka uygundur. Yksek hzlar ve darbeli alma iin ise kaymal yataklar daha uygundur.
ok yksek evre hzlar yorulma evrimini hzlandrd, yuvarlanma elemanlar zerine byk kuvvetler geldii ve yalamada problemler yaratt iin rulmanl yataklar iin uygun deildir. Bu gibi uygulamalar iin kaymal yataklar daha uygundur.
Rulmanl yataklar genel olarak hem radyal hem de eksenel ykleri tayabilirler. Kaymal yataklarda ise radyal ve eksenel kuvvetleri tayan yataklarn konstrksiyonlar farkldr.
Rulmanl yataklarn eksenel boyutlar (genilikleri) kaymal yataklara gre daha kktr. Radyal boyutlar ise yuvarlanma elemanlarndan dolay daha byktr.
Rulmanl yataklarn snm kabiliyeti kaymal yataklara gre ok daha ktdr ve kaymal yataklardan daha grltl alrlar.
-
Yuvarlanma eleman geometrileri
-
Kuvvet asndan snflandrma
Makina Elemanlar I
-
Bir radyal yatan yk tama durumu
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yatak eitleri
Sabit bilyal yataklar Basit ak tip, Her iki taraf kapakl tip
Dar kesitli ki sral
-
Rulmanl Yatak eitleri
Eik Bilyal Yataklar
Tek sra normal tip, Tek sra hassas tip
ift sra eik bilyalyatak, kapal tip
Drt nokta yata
-
Rulmanl Yatak eitleri
Oynak bilyal yataklar,
a) Ak tip, b) Kapal tip
-
Rulmanl Yatak eitleri Silindirik makaral yataklar NU tipi N tipi
NJ tipi NUP tipi NNU tipi NN tipi
-
Rulmanl Yatak eitleri
Drt sra silindirik makaral yatakKafessiz silindirik makaral yataklar
NCF tipi NJG tipi
-
Rulmanl Yatak eitleri
ve d bileziksiz ineli yataklar
Tek sral ift sral
Flansz tip ineli yataklar Tek sral, ift sral, i bileziksiz
-
Rulmanl Yatak eitleri
neli ve eksenel bilyal yataklarn birlikte kullanm (radyaks yataklar)
-
Rulmanl Yatak eitleri
Konik makaral yataklar
Tek sra, yz yze tertip
-
Rulmanl Yatak eitleri
ift sra konik yataklar
Srt srta Yz yze yerletirilmi
Drt sra konik makaral yatak
-
Rulmanl Yatak eitleri
Oynak makaral yataklar
Normal ak tip Kapal tip
-
Rulmanl Yatak eitleri
Toroidal makaral yataklar (CARB) a) Ak tip b) Kapal tip (SKF)
-
Rulmanl Yatak eitleri
Eksenel bilyal yataklar. Tek yn kuvvetler iin
Eksenel bilyal yataklar. ki yn kuvvetler iin
-
Rulmanl Yatak eitleri
Eksenel eik bilyal yataklar
Tek yatak iki yatakl dizili ki ynl kuvvetler iin
-
Rulmanl Yatak eitleri
neli eksenel yatak. ve d bileziksiz. Eksenel oynak makaral yatak
Eksenel makaral yataklar Tek sra ki sra
-
Rulmanl Yatak eitleri
zel trde rulmanl yataklar
-
Kafes konstrksiyonlar
Makina Elemanlar I
Satan kenetli kafes
Satan perinli kafes
Yekpare ilenmi kafes
Enjeksiyonla yaplm ak kafes
-
Rulmanl yataklarn yk tama durumlar
Makina Elemanlar I
Kuvvetin ynne gre
-
Rulmanl yataklarn yk tama durumlar
Makina Elemanlar I
Yuvarlanma elemanna gre
-
Rulmanl yataklarn yk tama durumlar
Makina Elemanlar I
Yatak tasarmna gre
-
Rulmanl yataklarn yk tama durumlar
Makina Elemanlar I
Yatak tasarmna gre
-
Rulmanl yataklarn yk tama durumlar
Makina Elemanlar I
Yatak tasarmna gre
-
Yk tama kapasitesi
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yatak malat
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yatak Malzemeleri
Rulmanl yatakbilezikleri veyuvarlanmaelemanlarndanistenen zellikler
Yksek yorulma dayanm
Yksek sertlik
Yksek anma mukavemeti
Yksek boyut stabilitesi
Yksek mukavemet
Kafesmalzemesiiin de gereklizelliklerdir
Rulman elii: 100Cr6, 5865 RC sertlik
-
Rulmanl Yataklarn Gsterimi
Rulmanl yataklarn gsterimi, nek, temel gsterin ve soneklerden oluur. Temel gsterim dndakilerin btn gsterimlerde bulunmas gerekmez.
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataklarn Gsterimi
-
Rulmanl Yatak Seim Kriteri
Mevcut hacim
Yklerin bykl
Kakl tolere edebilme
Hassasiyet
Hz
Srtnme
Sessiz alma gereksinimi
Rijitlik
Eksenel hareket serbestlii
Montaj ve demontaj imkan
Szdrmazlk gereksinimi
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yatak Seim Tablosu
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl yataklarda radyal ve eksenel boluk
-
alma boluu
Montaj ncesi boluk, aadaki nedenlerden dolay alma srasnda muhafaza edilemez.
1. Bileziklerin sk gemesinden kaynakl elastik deformasyonlar
2. Milden s alan uygulamalar
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl yataklarda radyal ve eksenel boluun gsterimi
Son ek Radyal boluk
C1 C2 den daha az
C2 Normal boluktan daha az
CN Normal boluk, genelde sembolde gsterilmez
C3 Normalden daha fazla boluk
C4 C3 den byk
C5 C4 den byk
-
Sabit Bilyal Yataklar iin radyal boluk deerleri
-
Rulmanl Yataklarda mr Kavram
Bir rulmanl yatan mrne etki eden faktrler
(Silindirik)
-
Pitting (pulcuk kalkmas)
Noktasal veya izgisel temas hali olan fonksiyon yzeyleri arasnda meydana gelir. ok kk deme noktalarnda deiken yk etkisi altnda zamanla pul eklinde malzeme paracklar yzeyden ayrlarak, geriye ukurcuklar brakrlar.
Pitting oluumu ile ilgili deiik grler mevcuttur. Baz aratrmaclar pitting in mikro deme noktalarndaki deiken zorlanmalar ve bunun sonucunda ortaya kan yorulma neticesinde meydana geldiini ileri srmektedirler
Makina Elemanlar I
Bir dilideki pittinghasar
Bir rulmanl yataktaki pittinghasar
-
Rulmanl Yataklarda Pitting rnekleri
Makina Elemanlar I
-
Statik Yk Says (C0)
Rulmanl yatak imalatlar statik yk saysnn kullanlaca durumlar aadaki gibi tariflemektedir:
Dnme hznn 10 d/dak dan daha dk olduu haller
Kk salnm hareketi olan uygulamalar
Uzun zaman sreleri iin statik yk altndaki uygulamalar
-
Statik Yk Says (C0) ISO 76:1987 bir rulmanl yatan statik yk
saysn bileziin orta noktasna en ar ykngeldii hal iin hesaplanan snr yzeyzorlanmasn esas alarak tarif etmektedir. Busnr deer oynak bilyal yataklarda 4600MPa, dier btn bilyal yataklarda 4200MPa ve tm makaral yataklarda 4000 MPadr. Bu snr gerilme rulmanl yatak bileziinini yzeyinde yaklak olarak yuvarlanmaeleman apnn 0,0001 i kadar kalcdeformasyona neden olur. Bu ekildehesaplanan ve rulmanl yatak kataloglarndaher rulman tipi iin verilen statik yk says C0ile gsterilir.
-
Statik emniyet katsays
-
Dinamik Yk Says (C) ISO 281:1990 a gre dinamik yk says bir
rulmanl yatan laboratuvar koullaraltnda mekanik bir hasar (genelde pittinganmas) grlmeksizin 1.000.000 devirsays dayanabilecei kuvvetin deeriolarak tarif edilir ve C harfi ile gsterilir.Bu deerin nasl elde edilecei yine aynstandartta tarif edilmitir. Rulmanl yatakkataloglarnda bu deer her bir rulmantipi iin imalat firmalar tarafndanverilmitir. Kataloglarda verilen deerlergenellikle minimum sertlii 58 HRC olankrom alaml elikler iindir.
-
mr forml
Makina Elemanlar I
Yatak mr [106 devir]
Dinamik yk says [N]Edeer yatak yk [N]
sYuvarlanma elemanBilya -> p=3Makara -> p=10/3
-
mr forml (Saat)
Makina Elemanlar I
Yatak mr [106 devir]Dnme hz [d/dak]
Rulmanl yatan mr milyon devir olarak ayn olsa bile, uygulamaya gre bu ok farkl iletme saatlerine denk gelebilir.
Yatak mr [iletme saati]
-
mr iin tavsiyeler
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataa Gelen Edeer Yatak Yk
= + =
-
Radyal ve Eksenel Yk Faktrleri (X ve Y deerleri)
-
Rulmanl yataa etkiyen deiken kuvvet ve dnme hznn karakteri
Ortalama dnme says
Edeer yatak yk
-
Edeer yatak yk zel hali
Yataa etkiyen radyal kuvvet, yn ve bykl sabit bir F1kuvveti (rnein arlk kuvvetleri) ile bykl sabit, fakat yn deien bir F2 kuvvetinden (rnein dengesizlikten kaynaklanan merkezka kuvvet) oluuyorsa bu durumda mr hesabna esas olan ortalama kuvvet Fm=fm.(F1+F2) eklinde bulunur.
Makina Elemanlar I
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
Enerji aknda belirsizlik mevcut
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
Makina Elemanlar I
lave eksenel kuvvet
=
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar
-
Eksenel Boluun Ayarlanmas Gereken Sistemler
-
Eksenel Boluun Ayarlanmas Gereken Sistemler
-
Rulmanl Yataklarn EksenelTespit Yntemleri (Silindirik)
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataklarn EksenelTespit Yntemleri (Silindirik)
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataklarn EksenelTespit Yntemleri (Silindirik)
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataklarn EksenelTespit Yntemleri (Konik)
Makina Elemanlar I
-
Rulmanl Yataklarn EksenelTespit Yntemleri (Konik)
Makina Elemanlar I
-
ngerilmeli yataklamalar
Optimal olan durum iletme srasnda sfra yakn deerde bir radyal boluktur.
Aadaki hallerde daha byk boluk arzu edilebilir:
1) Yksek hzl uygulamalarda srtnme ssn azaltmak
2) Mil ve yatak yuvasnda mevcut olabilecek form hatalarnn etkisini azaltmak
Makina Elemanlar I
-
ngerilme veya boluk
Makina Elemanlar I
-
Neden ngerilme?
n gerilmeli yataklama ile daha rijit bir sistem elde edilebilir.
ok dk veya hi d kuvvetin olmad halde de n gerilmeli yataklama tercih edilebilir.
Otomobil diferansiyelleri, takm tezgah i milleri ve baz elektrik motorlarnda n gerilmeli yataklama tercih edilerek alma doruluu ve rijitlik nemli lde arttrlr.
Makina Elemanlar I
-
n gerilme oluturma
n gerilme oluturmak iin bir ka deiik yntem vardr:
1. Bileziklerden birinin dierine gre eksenelynde kaydrlmas
2. veya d bileziin bir konik yzey ile pozitif veya negatif ynde esnetilmesi
3. Gereinden byk lde bilya veya makaralarla rulmanl yatan yklenmesi
Makina Elemanlar I
-
n gerilmeli yklemede kuvvet dalm
Makina Elemanlar I
Rulmanl yatan yk tayan blgesinde, n gerilmenin etkisi
Boluklu hal Sfr boluk Eksenel yk etkisi n gerilmeli hal
-
Rijitlik
Esas olarak aadakilere baldr:
1. Yuvarlanma eleman says ve ekli
2. Yuvarlanma yolunun formu
3. Rulmanl yatan montaj ekli
Makina Elemanlar I
-
ngerilmeli yataklama sistemleriKonik rulmanl yataklar
Makina Elemanlar I
Srt srta yerletirilmi tertip
Yz yze yerletirilmi tertip
-
ngerilmeli yataklama sistemleriEik bilyal rulmanl yataklar
Makina Elemanlar I
Srt srta yerletirilmi tertip
Yz yze yerletirilmi tertip
-
Srt srta tertip
Kuvvet iletim izgileri birbirinden uzaklaacak ekildedir ve d moment etkisine kar daha iyi bir diren salar.
Rulmanlarn kakl karlama kabiliyeti daha dktr.
n gerilme izafi olarak sabit kalabilir.
Makina Elemanlar I
-
Yz yze tertip
Kuvvet iletim izgileri birbirine yaklaacak ekildedir ve d moment etkisine kar direnci daha dktr.
Rulmanlarn kakl karlama kabiliyeti daha iyidir.
Dnen i bilezik halinde termal olarak kararsz.
Dnen d bilezik halinde ise tersi durum mevcuttur.
Makina Elemanlar I
-
ngerilmeli yataklama sistemleri
Makina Elemanlar I
Yay eleman
-
Sabit Yatak ve Serbest Yatak Kavramlar(n gerilmeli montaj)
-
Rulmanl Yatak Toleranslar
-
Rulman bilezikleri ile yaplan elemelerde muhtemel gemeler
-
Nokta yk-evre yk kavram
Dnen i bilezik, duran d bilezik, duran yk
Makina Elemanlar I
evre yk Nokta yk
-
Nokta yk-evre yk kavram
Dnen i bilezik, duran d bilezik, dnen yk
Makina Elemanlar I
Nokta yk evre yk
-
Nokta yk-evre yk kavram
Duran i bilezik, dnen d bilezik, duran yk
Makina Elemanlar I
Nokta yk evre yk
-
Nokta yk-evre yk kavram
Duran i bilezik, dnen d bilezik, dnen yk
Makina Elemanlar I
evre yk Nokta yk
-
Nokta yk-evre yk kavram
-
Montaj kural
evre ykne maruz bileziin mutlaka pres gemetaklmas gereklidir.
Aksi takdirde bilezie etkiyen evre yk bileziin takld mile veya yatak yuvasna gre ufak izafi hareketler yapmasna neden olur. Bunun sonucu ortaya kan bir anma tr olan srtnme oksidasyonu, yatak ile monte edildii yzey arasnda byk boluklar olumasna ve nihayetinde rulman hasarna neden olur.
Nokta ykne maruz bilezik ise serbest geme taklabilir.
Makina Elemanlar I
-
Srtnme Oksidasyonu Genel olarak srtnme oksidasyonu, yeteri sklkta monte edilmeyen mil-gbek
geme yzeylerinde, rnek olarak evre ykne maruz rulman bileziklerinin yeteri derecede sk taklmad zaman temas yzeylerinde meydana gelmektedir.
Birbirine deen az przl yzeyler arasnda bir osilasyon (salnm) hareketinin bulunmas srtnme oksidasyonunu tevik etmektedir. Osilasyon genlikleri 0,2 mm ve daha kktr. Bu olay kuru ve az yal yzeylerde gzlenmektedir.
Yzeylerin kuru olmas halinde yeteri sklkta monte edilmemi yzey iftlerinin kk genlikli osilasyon hareketleri sonucu yzeylerde koyu krmzmtrak bir tabaka olumaktadr. Zamanla bu tabakalar blge blge kalnlaarak yzeylerde byk bozulmalar ve bunlara bal olarak atlama ve krlmalar meydana getirmektedir.
Makina Elemanlar I
-
Srtnme Oksidasyonu
Eer rulman bilezii dnen bir mile serbest geme olarak taklrsa, bilezik mile gre daha dk hzlarda dnecektir.
Bu milin her bir dnmesinde bileziin bu mil zerinde ok daha dk hzlarda ilerlemesine (gezinmesine) neden olur.
Rulman bileziinin mile gre izafi hareketi her iki elemann evre llerinin farkl olmasndan kaynaklanmaktadr. Bu sebeple bu sradan bir kayma hareketi deildir ve srtnme katsaysnn bu olay zerinde bir etkisi bulunmamaktadr.
Bir rnek olarak, mil ile rulman bilezii arasnda sadece 0,01 mm farkllk olan bir durum dnlsn. Mil 3.000 d/dak hzda gnde 10 saat alt takdirde rulmann i bilezii mil zerinde bir aylk bir srede 2 km lik mesafe kat edecektir.
Makina Elemanlar I
-
Montaj kurallar
evre ykne maruz bilezik durumunda balantya verilecek sklk miktar dier faktrler yannda esas olarak yatak yknn byklne baldr.
Yatak yk ne kadar artarsa, srnme ihtimali de o oranda artar bu sebeple byk ykler iin skln da arttrlmas gerekir.
Makina Elemanlar I
-
Srnme Olduka kayda deer aratrma sonularndan biri de ar
yatak ykleri durumunda evre ykne maruz bilezik sk geme olarak monte edilmi olsa dahi srnmenin meydana geldiidir. Yuvarlanma elemanndaki yk sebebiyle bilezikte meydana gelen basma gerilmeleri o blgede bileziin deforme olarak uzamasna, dolaysyla da bilezik apnn artmasna neden olur. bilezik apndaki bu deiiklik yaklak olarak
Makina Elemanlar I
c: aptaki deiim [m]B: bilezik genilii [mm]Fr: Radyal yatak yk [N]d: bileziin i ap [mm]
-
Nokta yk-evre yk kavram
-
Nokta yk-evre yk kavram