Ruk Sindhi-Rise of Indus Civilization

8/18/2019 Ruk Sindhi-Rise of Indus Civilization

1/349

1

ا ي ر

Rise of Indus Civilization

ا لئ(1500)

ف:

ڪ


2/349

2

ي

ا

:او

و

ا

ڪ :

:ائدڙ

دڙ:

،ور :ندا2016

ت:

Title: Sindhu Sabhita je Owsar (Rise of Indus

Civilization)

Author: Ruk Sindhi

Published by:

Printed by:

Edition: First, March 2016


3/349

3

Price:

رب

ا

1.را يا ي را

2.را يا ۽ يذ

ار ۾ ئي اي آاو.3

ار ۾ واو ي او.4

ار ۾ ر ات و ا.5

ا ا دم ا.6

7.ا يرا ي تا ر ۾ را


4/349

4

8.ز يا و تا ر ۾ را

9. ۽ يو ي ن ي ا

ر ات ۾ ذب ۽ ري ار.10

11.ا هڏر ا تا ر ي را

اا

12.ا زئا ي و و ي

13.و ي ار

14.ذا


5/349

5

اڳ

ي اخ ي وي ۾ ا وڌ ائي

اخ ي دد ي ر و آي. م ه ا ي وه

ي ،ير خا ي يو ن بو

ي

ه

رئي

اه

د۾

ا

ر

ا

.آي

ي

ار ي ذب ي ا دد ق ي ي آي.

ا ا ي ان ي ڻ اڻ و و آي. ڄ ه ن

ت وار ي ات رر ا

وو90ا80ي ل ه ا وڙل ڳ ا

ه ڄ .و ن وارا ه ي و وا و

ي ا ي ڙ ل ا او ا. ڄ ه و و

اڻ

ا

ي

ا

ي

را

ه

ي

آن و وو ا ر ا ي ي آلي و

و. ن وي ل ي آن ي ن رئي اي ري

ي ذب ر دي و. ر ا ۾

ا ،يئڏ يا ا را ن ،ا ڙا ر

ار ب ي ي آن ا. ي اڻ ي

ن ا ڳ ري اه ذب ا ،ن ي ار

ڏن ر ي،ڙ ي ا ي ،اي اد

ان

اڊڏن

هال

ن

.ا

و

۽

راا

ر و را ق د اي وى ي ن

ارآي. ري ر ور و و آن وي


6/349

6

ش و.)(Joseph Arthur, Comte de Gobineauو آر

(An Essay on the Inequalityڌ ي ا1855ن

)of the Human Races۾ش و و رر ي ل اآ

راود ي ڌ19د و و.

ي وي ار ۽ آا س وررن

(Max Muller) و ل ي ا س ور آا ي ڏي.

ل

،دڏ

ر

دل

ا۽

اي

ي

وي

ي ر ڏ يون۽ ا ر ڏ ا ا و

رو ا و ي ون آن ۽ ي ۽وش

و.اوو نائم وار ي ي ي ن

ائي ا ي ي ي آن وي ي را

و ا.وڌ ي وهي ا ن و ن

و ۾ ل .و ه وير ل نر ا و

و ت وار ۽ت ن ه ڻاا ،و ي

وي

وائي

ي

اآ

دم

ي

ا

۽

ڙ

و

ون

رڻآان م ت ا ن ه ي

ي ،نآ ضا و ي س ن ائي ڏي ي ه

ر اد ي ي و. ر ب ياي ا

ي ان ون ي ا را وي ي ا

و ت ۽ رر ي ۽ غ و اي

و د رڻ ار ي وي ل ي آن ي

را

ي

ي

ي

ن

.و

رو

و

ي

ا ر آ و رائي ون ا ر و.

) Scientists from theوور ائوي ي ائدن

Centre for Cellular and Molecular Biology) ۽ وي وئا


7/349

7

ي ي رڊر ااي ا آرا

(American Journal of Human Genetics) ري ي آن ۾

.يآ و ر ل يڙد ق ي ا

ا ن ن ۽ ا ،او ق و ندئا ن

ا ا ي وا ووي او ن آن.

ي اآ دم ي را(Genetics)ي ا

.آي

ي

ق

ر ي ن ي ڙ ل ا ا و

تا ي ي نآ وڙل ري ي وڏ ه

ن وب آن ي ي ت ي س و.

وو ي ،ا اآ ۾ اد ڏ ي ا ڌي

ڙ ل ا و ن ا. ي و د ي و ه ن

ان ون ي ڙ اد ر ذب ي م

ڦ ڏ دا ۾ڏو ،ي آرا اي ذب و

۾

راا

،و

،ڊا

ال

ن

ا؟

ر

ه

و

ل ر ڙ ي وا ۽ ڙ ي نو ،ا

ڏ ي ار ي اآ مد ن ت ائن ڏا؟ و ه

ا ه اآ ا ذب ل ه ن ا اد

ا و او ار يآن ،ن و ا ي ذب

ر وي ۽ ا ر رن آان ي.

او ڏ ر ڙ ي ن ي را ا

ي

رڻ

ات

چ

ي

ري

ي

ي

وش ي. ن ي ي ي اي م ۽ دم آا آن

ن ا ۾ اي ار ون ا ر و آي.

ياه ا ي ق ل ا ۽ ددي ڻر تا


8/349

8

ڙ ا ا ه آي ئي ي وش

آاي ل ا ر و ن ئي ڌي ا ،ا ه ل ا

را ل ر ه بذ ڙ ا .ا وا

ا ا ڏاي ذب آي ،ن ن ئي ار ۾ ي

ه ا.

و ي و نآ ي ا ي را

.آي

ي

ري

۽

ا

ريي

۾

ا

ن

ب و ي ا ه يآ و و ي

ي آن و و و. ف ار را آن و ۾

غ ي دا ي ي ا ۽ ل و ن يئا

ي ان ي ا اي ڏئي ڻ ا ا رڻ ا

د و ذب ۽ ي ر ۽ دن ي ل

و ا ر ڻ و رو و ي. آا

و. ان و و ره و ا ه ،و ا ه

ا

و

ا

ه

رڻ

و

و

راآ

ا

ا

و

ن آد ،ي ۽ ائي ا ي ل ه آي.

ر ،و ل ه و ا ،و ل ۾ ا آا

ار ۾ دڙ ان و و و. آا ي او ا

ان ي ون ي ڙ ي ا. د وا ي ،ا

ر ي ڌ د ي ا ه و ا ۽

دڙ ي ڻ ل او ه ن ه و د و. آا

وا

و

د

.و

د

و

آا

ڻ

ي

’ر

‘۾

ل

’‘د و و وا و آاء ۽ آي ل ا

۽ واي ي ت ر ار ۾ آاء آي.

د وو ر ا ۾ هو ان ي آا و.


9/349

9

ر آي. آ ۽ رف ، ي ي آن

و يا ي و ي ا ،ل ن ظ ا ۾ آا

رو ائم ن ن وي آي. آو ه ب

ر اخ ۾ آن و او ال و.

ا ن ي ا” ي را “ ۾

ڌيء ي دئش ا ي ون ي ڙ ي ذب ي

ي

ا

ير

وڙل

ات

ائن

و ڌي وب را اي آي. و او و

ل ا ڄ و100ي س ڳ ا رڙ

د دي ئي ۽ اڙ ي رڻ ي ر و.

نو و ا ل تا و ي يڌ ۾ ا

ي ،شئد ي يڌ ن ۾ ن ي ڙد ن آي.

ات او ي. ۽ ذي ا اي ا

۾

وب

ق

ل

ار

را

اي

6رڙ ا ڄ ڳ دي ي را ي. رڙ ه6ه

ر ي و،ڳ ري ،م ا ن ئي

ر ه ن ،ا ا ي د م ف ا ن

ادڙ او و و ي ڄ ا اڍ ا رڙ ه

ڳ ائن ي و.

اا مرا ا(Anthropologists)ا ه نآ ا

د ۾ ا ي اآ ار ۾ ير اڌ ا ڌ ي

ل

و

ا

اي

.آي

ي

۾

ار

اي

وي

)ڏ ا( ۾ د ار ا ۾ ي ا يا

ا ۾ ار رڙ ا ڳ ڌي ي ن2و.

(Tertiary)اي ا ل وي دا۾ و. د


10/349

10

و )Siwalik Hills(ي د وائي ۾ ن

و و ۽ و ـ وڙا ه و ا،نآ و ي

و رئي اسي را ي ن آن.

(Ramapithecus)ي”و وا“ا .يآ وڏ وا و

رڙ ا ڄ ا ي50س ڳ ا

ي ا ن آي. ا و وي واي رل

1961رل

ن

را

۽

و

و

ا

ر

۾

و ا ڌ دم ا ر ڏو. وي ي ا

رل ا ئي ي او ي اا د

ن70ا و ڍو و ،و ا رو آي.

وس را د(Sawapithecus)”ي “ر

وا ي م ن ۾ را ياآ .يآ وڏ وا و

ي ۽ ن اه ا دئا ا ار ي ا وا

شئد ي آ ا ۾ ا م و ه

ن

ور

و

ا

اي

ئي

ار

۽

ي

۾

ار

۾ ا ڳ ا ن .يا ا مد ي ن ي

آا ا آن ،ي ار ۾ ل ا ا و ا

ن ر ا اڻ ائي اي ا ي ا آن.

و ا ئي اي ار ه ي و ا اه

و رو ر ا ر ۾ ا ئي ي ۽ ا

ي و. رڌ د ا ي ي ه و ي

وو

ا

ن

،ن

و

ي

وا

۽

۽ ا دل ي ن.ق

ن ا ۾ ق ي ا اه ات ي ئي

)رو( وي ئي ا ي ن آي ه ري


11/349

11

ڙ ي وي ي. ويء و اڙ ون ي

وا و ويء رو آن. ل ۾ ا

و و آي ه اه ۾ نو ن ي اد

۽ ال ي. رو ا ل و ون ن

ووا ۾ ويء و او ا ا اه

ار ي ري اه ذ ب ي نار ي ي ه

۾

ن

ن

و

ويء

ي

د

ي

اي

ا

اآ مد ي اوو ۽ لا ر ن .و ڦ

ا يو ي ڙ ي نو و اا ل تا يو ا

و و يئ.يآه يآ و تا و را

۽ و ،لا وو ڙ روه ل ڙا

ر ي ويء ا ڦي و آن. ن ه

۾ ويء ي ري آي.

اه

ظ

ا

ويء

۾

ون

ڙ بذ ل ن ه يآ يا ي”يو “و

ه و ي ئن و ن و. و ر

بذءڏا و ڙ ل ي ان ي ق آي ه

ي ڙ ه ااڻ .د و ا ي ڙو ي

اد ذب ا و ه ا ل ن ۾ ن ه

آن ،و ادو ار ۾ و آن. ار ات

ر ه او ڙ ل ا ون ي ڙ ا و آي ه

آاا

.ا

ن ا ۾ ن وون ي ث آد و

،يرا يا ي را ۾ ن .يآ۽ يذ


12/349

12

،واآ يا يئ ۾ را ،يرا يا

ار ۾ واو ي او ،ار ۾ ر ات

اريو ا ال آن. ار ۾ ر ات ي

ات ،و اي زو ،ي وي ۽ ي

ا ڄ .يآ و وا ا ي ق ل نئا ل تا

زن ا ڳ ا ي ن ي ذب ۽ رن

ي

ا

.آي

و

او

وو

و

ث

ه

ي

اا ا،ان ا ۾ اي ا ا ا ۽

و ي را .يآ و و ث ي ه ي ن

زئا ي ويآ و و شي ا ۾ رآ ۽

ن ا و وات ائم ل ري ايء

ي ۽ وي بذي .،ن ي ق آي

ي ،اي ،ا ي ر آاي

ي ار را ائي ا ي ذ ل نائس

وء

ا

ڌء

ه

ن

ي

ن

.آي

و

او

ا

ي

ن و ن ش رڻ ي وش ي ئي آي.

ايء ي اي ۽ ري و ي ط ئي ط دد

آي.وا ي ا ي ڏ ي وش ي ئي

ڪ

اآد

4ا

2016


13/349

13

ار ي اي اري

ڄ ا ن ن ا ڳ ن ۾ و ردڙ

و و ءي ه ن ۾ ائا ت .ي وو س

.ا

ا

۽

ڌي

ه

،و

ه

،و

ج

ه

.و

و

ه

و

ن ي ،ي س ڙدر ردئا”و“

(Nebula Gas) يآ يآ س ڙدر و ا.

ر ر ي ي. ا و ي ر ر

رو ي ي ت و ي ل ش نئا ن

ڦرڻ ا ۽ و ا ي و ا ائو .ج ه ن

آي. ا ا ره ي ا ئي ا ن

ر

ڌو

ي

ج

۽

ا

ي

ڌي

ر

رئي ن ا. ئا رڦ ي ي ل ش ۾ د

ا ا هر ا ي ا(Planete).ا و

آي. ه ڌي ي ا ره ا رن ن

ي ا ي ن ه ن ي ا ن ت و ا.

و ي ۽ ا ي ئي م و ائن.ج و

ه و ين ڌي ي ج ا ڌ ي ه ت وء

و ر . هر ا نڙر ،ا ڻذ ت

.ي

ي

۽

و

ر

ڦرڻ

۾

و

اآري ائدن ي ن ق اق

ڍا ن ي4ڳ ا ب ئر ي ا ن


14/349

14

۾ آئي. وو ي س يو آاو

اي (Theia)ن ۽ اي ائدن و وڻ آي ه

ي ي ا ۾ ر ه دد و و

ا. ي ا وي ن اق ائدن ن

ت ه و رر ي ا10طن رڙ

قي. زر ي وٽ ڊ رر

(Edward Young)ه

آي

وڻ

۾و

ي

ي

رء

ن

ي و. و ڌي ي ر و ا ي

ئا قن دآ ا نو ر ي

ن ن ۽ آي و ه ۽زو وئي ي ر ي

رزا ر ي ن ردڙ آي.ي ڏو ر

ن و وڻ آي ه رء ي ي ۾ ا ن ۽

و ا و ي و. ي م و ل ۾

ائي و. و ي ن ۽ ر اي

.اي

ر

وه

۾

ان

(1)

ي ي اق يء ڌي ڄ((Geologistsڌي ان

ر و ۽ ي د ا ج ڳ ه ا ڍا ا

د ۾ ج ي وڌ ڦرد ي ي. ج ا ل ڌيء

ي ل ش ن ه رڙا وو ردڙ ي و

ا ج ا ه ي .و ر ڻرڦ ت و

ي ي رڻ ا و ر ا ي ڌيء وڌ ا ،ن

و

۽

س

رل

ه

و

ر

رڻ

ن

ن

.رو

وو

ر ۾ ۽ ي ا و ي ا

و و .و ي اي و ۽ ا ي

د ائن ت اناي ي ڌيء و ا و.


15/349

15

ا ي ن ۽ س رل .ڌ اي ي ع ي

ف ن دن ر ۽ ڌ ي و ا ي.

ي ردڙ ن ڦا ،زن ۽ وان ي ،ف ڌن

ي ي ڌيء ي ي ا ار رڻ ر ،ن ڌيء

.و ود ود يئ ور ي را ي

ڌي را دن ف و ا ڌ ا ج

ي

ي

ات

ن

د

ه

ر

ائي

ف

،ذ

ي آي. ڌيء ي ار ي ائش ،ڌي ان وب

196،960،000.يآ ل و

ي اخ ڌيء ،نا يڌ(Historical Geology)۽

ي م ل ن ي ا ي((Geological Eventsڌيء

ن ڌ ڌ ي ا ي ان((Erasڌيء ڌ ڌ ،

(Periods)نا ڌ ڌ ۽(Epochs)ي ءيڌ ۽ يآ وا ۾

.ن

ي

ر

ر

ي

دئش

ن و ا نڙر ا ن ڌيء

۾ يء ۽ ايء ن ن وو و ڌيء ه ا

ائي و. ار ي وڻ وب ڄ ڌيء ي وي ي

ي ا آي ،ا دم ۾ ئن اه ي

اي و ي ا. ل ۾ اڻ رئي ۽

ل ي .ا ي د ا ي ر ند

رهآري ائدن ي ا ش دڙ

(2)ا

ڄ

ه

آي

و

و

2500وي

ي

ا

ڳ

ا

و ي ن و. وو ڏ ر ي

(Pangaea)ون ا. ن ا ئي ا ي ڌ ا آن. ر


16/349

16

( ( و ا آي ه را3ڌي ان ي ي ره

و ي ن ،ا ڏ ه ي وي ي ڌيء ا۾

(Gondwana) يء((Laurasia۽ آي. ڏو او و

،ارآ ۾ ڏ وا اق وڻ ي ره

ا ،آرا ،ا ۽ ڏ آرا غر ا ي ي

ا. ن ه ا ۾ ر آرا ۽ و ال ا.

ا

ڄ

د

اق

ي

ره

ي

ن

ڌيء و و ي. ڏ رڙن ا ڳ وا

اي دا او((Tertiary periodي ن ر ۾

(4آرا ،و ۽ آرا ا يء ي ل و. )

) ي ي دق ا ي ه ي5ر ۾ )

آ رن ي ار ت ي.و. ل

ڄ ا رن ه ام و ا ڳ6ڌي ا رڙ ه

ا

و

ت

(Tethys).و

ي دم ۾ اي ،يآ مئا اا يا ي ڄ

ي ،يآ ر ي اه ڄ و و. ا وو

( .و ود و ل6)

ر وي ءيڌ وا اد10ا

نو ڳ(Pliocene epoch)نوئ ي ا

(Pleistocene epoch)ل نئا20ر نئا ڳ ا ز

۽ ي اي ن((Alaskaآرا ي ر ه ي ا

( .و

ل

ا

7آر

او

اد

ر

ن

)ا

ي ر ه ي ا ۽ ن ا ل و ه

ار ڏ ۾ نوئ(Glaciations)ي ر


17/349

17

ا ڳ ر ي ،ي ۾ ن ڌيء6ئي. ا

يار ا ي(Ice Ages)ءيڌ ۾ ن .ا اڏ

ي يار .و يڍ ا ر و يا و

ز ا ڳ )20د ۾ ن8۾ ر ا ه د ا. )

راي م و ه ر وڻ ۽ ن ن ر د

۽ آرا ي ا ڌ ي ا ۽ ي وو دڙ

ڏ

وا

اال

ي

ر

۽

و

ي

ار

ن ي ن .ي ڌ ي د ا د

و و و ۾ و ،ي وا

(Lemuria) يا او ا و و .ن وڏ وا و

آ ا ۾ د ي ا ا واقد ي .ن

اي ار ه ي آي ه رر واٽ ي

ن ن .و ل ا ارآ ار وئه ي

وا و زر م ي و ۽ و ۾ ي

رر

۾

ي

ي

ن

،ور

ا

۾ا

و

آا.

ا ت ن(Tethys Sea)ه ،ي

ر ۽ ي شئد ي ءيڌ ت

لووڌي و ا ڄ و100ڳ ا ڙ

س ي د دي ئي ۽ اڙ ي رڻ

ار ي وڻ وب ؤ ۾ اه ل ي ر و.

و

۽

آئي

ي

ي

ڌي

و

آا

ز

ه

ر

ي وئي ا رر ئي ر و.

ڌي(9ڌي ي ا م ل ڌي وو. )

و رو ه ن ي ار ر رن ون ا ،و


18/349

18

ا ڳ و. د ل ،ر ،وا ۽3ڄ ا ل

و ر ور را و ن د ر ا.

آن. ۾ ر ر ا ۽ ي وا ر ي

ڙا ها و ،يآ و ڙاو ڳ ه ا ي

ي ار ا ڌي ي ن ر ۽ آو ۾

رر ۽ را ۾ ن ،اآ ۾ و ڙا

.آن

ال

را

ر

وب

را

ي

اي

ڍا ور و3 آن. ل و ڳ ا

ڳ و لرڙ 6ر ي وٽ و او و

آي.

ه ڍئي ا ڳ ي ي وو ري

د ا د ي ح ٽ و ۽ ء

د وي دو و ۽ ي ر ي.

ا

و

و

ا

و

۽

ئي

ي

ر

رڻ

ي ن ي رز ا ڳ ائن و. د 50 ا ح

ائي ر ي ۽ و اي ريء

و وو وو و ا ،وآ د ي ا ح

ا د ي ا يا و ۽ و ي يا ر

رئ و. ت ري ۽ دآا ڙ ا ر

دا ۽ ا اي ي نر ،ي ،

اآد ،ل واو و ،ور و

اي

اآ

ور

و

وٽ

ي

۽

ر

و

( .و ر 10 ر ن ر د )

۾ و – ز ا5 ي اي ر و ه

ي ت و. ٽ را ۽ دن ۽ي ڻ


19/349

19

د وو اده ود ي ه ا رر

( ي ا و و ي ايء آا ا.11و. )

زن ي ي ار و ا ان رڙن

ر ر ا ا ير ر ۽ يڊ ل

ي ا ي ر ن م ن ۾ ال آي.

(1(

و

ڙا

)Mountain Wall( )2

ا

وا

)

( )The Plateau( )3وو د و ء )Indus Plain.)

و ر“ء د”اڻ ا ار ي

د ي ن ن ر ارائي دن.

(Plainا ح ي ن د ( و آي.

ود آ وٽ ا ه600ي ۽ ي ائيو ي ه

ود آي. ا ن وک ئق د آي.

ي

ل

رر

۽

ل

ي

،

د

و

۾ آي. ن د ي ه ۾ ا ل ،ر ۾ وا ء

ي م ۽ و ڻ س. و وو ۽ ر ۾ واه

و ن ۾ اڻ ي د اا ،”د و “ء

ا ڄ شئد ي د ن .و ي ر2ڳ ا

( ( ي ي اائيRecentئون ا ل ائن

ئي آي.

.يآ لا ۾ ن ن د و ء

د

وا

و

ء

.د

و

و

۽

د

و

(Upper Indus Plainد ي واي ل ي ڏ ۾ آي. )

ه آا ي آي. ل ۾ آن اي ئي ر


20/349

20

آن: ) ي1وآ ي د ا ۽ ا”(

( “2۾ ي د ا ۽ م )” ا( “3،م )

و ،يآ وآ ڏ ا ۾ ي د ۽ ا

”ا “۾ د ن ـ ي ء آي. و

اه ه ڳ ا ن و. ي ي ه ا

)د )ذد ا. ن ا و ۽ )۾ نا ن( اه

.و

ي

اه

ر

ا

ي

ن

ت

ڏ ۾ ڏ ل ي د ي ء

ا و آي. ي ي.دء ر ا د

اي ار و وڻ آي ه ن ت ي ار

د ا ي ه ت ،ي ۾ ي

ر ڻ د و ء ن ن ۽ ي د

ڏ ل ي د ن ي ءد ه و

ي

ء

۽

ي

را

ن

ا

دآ

و ل ار م د و ۽ ء ا د وڙي

ز ي ت يء ا اا ا. ن

،ه و و ڪر”ن ، دآ يڙو ي د

و ار ي اڪ ۽ اي ،ير ي

ل ي د ائنن ي را ۾

(( “12ا و.

ن ء ي د ي ت وت دڙ وان

ن

ي

دن

دڙ

۽

ي

ران

۽

د ي ء ر ن .ي ر ڙا ا ا

.د ي يئ ن


21/349

21

،يآ و ا ي ا ڌي ه ڄ

ن ي آاء ئق ۽ ز ء و ائي و آي

۽ د و وڙي آد ن ۾ د ي

و ه ي ا و و ي د ن ا ۽ او اي

و و ،ي رڙو ي وئي د ي و.

ي د ۽ در ي ل ر ڻو ي.و

وا

۽

و

1. http://www.bbc.com/urdu/science/2016/02/160202_earth_th

eia_headon_collision_zs

01 February 2016,

Kayleigh Lewis, Earth made up of two planets after

'violent collision' with Theia 4.5bn years ago, UCLAscientists discover, 2 February 2016,

http://www.independent.co.uk/news/science/earth-made-up-


22/349

22

of-two-planets-after-violent-collision-with-theia-45-billon-

years-ago-ucla-scientists-a6846071.html

The research was funded by NASA, the Deep Carbon

Observatory and a European Research Council advanced

grant (ACCRETE)

BRANDON RUSSELL, Violent head-on collision between

Theia and Earth formed our moon, JANUARY 30, 2016,

HTTP://WWW.TECHNOBUFFALO.COM/2016/01/

30/VIOLENT-HEAD-ON-COLLISION-BETWEEN-

THEIA-AND-EARTH-FORMED-OUR-MOON/

ول ائس ر”ي ا آرا ي.2

ي ائدن ش و آي.“رن

The U. S. Environmental Science ServicesAdministration (ESSA)

ڊر.3 رٽ ڊر ۽ ر ر ا ي

ائدن ي ره ش و آي.

Refrence: http://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-

2411158/350m-year-old-scorpion-fossil-Gondwana-

supercontinents-oldest-known-land-animal.html

4. Bland Ford, H.F, “Quarterly Journal of the GeologicalSociety” Vol: xxx (1875) P-534


23/349

23

5. Raverty, H.G, “The Mehran of Sindh and its tributaries”

P- 317, 468-90

6. ا ا را ي ءيوو ن ي

ي وي و آي ۽ ا ي دق

،ارآ ا ر ي رر ڊ پ رر

اا ۽ رس ي دم آا ي ار ي

.آي

The Tethys Ocean (Greek: Τηθύς) was an ocean that

existed between the

continents of Gondwana and Laurasia during much of

the Mesozoic era, before the opening of

the Indian and Atlantic oceans during

the Cretaceous period. It is also referred to as the Tethys

Sea or Neotethys.

Refrence: Greg Laden, The Amazing and Compelling

Story of the Tethys Sea, December 17, 2012,

http://scienceblogs.com/gregladen/2012/12/17/the-amazing-

and-compelling-story-of-the-tethys-sea/

7.،ر ڊا”رآ-دا ۽ نر“-13

8. Panhwar, M.H, “Chronological Dictionary of Sindh: P-4

،ل د رڊ وڏ او ڌ”ا

1985 -117دآا“،ي اي


24/349

24

9. Pithawala, M.B, “Marvels of Earth” P-51

ڏو او ڌPithawala, M.B, “Historical

Geography of Sindh”

10.،در لر ،يڏآ” مد“-55

11. Raverty, H.G, “The Mehran of Sindh and its tributaries”

P- 314, 468

12.،ي ،ڪر” خا“د1،”ا

زئا“-1،2


25/349

25

بذ ۽ يد ،ڙو ي يڌ و

اخ اٽ

دي ا آان

ڍا4

ا

ڳ

و و يڌ اآ ه و و ي

و

ه

رڙ4

80

ا ڳ

ي وٽ او

ي و ڻ

،ت ،ها ، ڻ

و

رڙ4

70

ڳ

ا

ي ۽ ر ن

رن و ڻ

،ت ،ها ، ڻ

و

رڙ3

60

رر او ي و

ڻ

،ت ،ها ، ڻ

و


26/349

26

ا ڳ

رڙ2

70

ا ڳ

ا ن رن و

ڻ

،ت ،ها ، ڻ

و

رڙ1

85

ا ڳ

ا او ي و

ڻ

،ت ،ها ، ڻ

ي

ا

،و ا ل يو

دي

50رڙ

ا

ا س او

م

ا ي دئي

ل

70

ا

ا و((Sawapithecusوس

م

ه

ي

ا

ل ل

20

ا ڳ

ا يئ ۾

وا و

ري ر ي

ا و

20

ا ڳ

ر او ي و

ڻ

،ا ،او ،ي

ڻ ،وا

5ا

ڳ

ار

ر

د

وي

۾ ا ي ائش ي

ر

ري

ا نا

،اآ ي يو


27/349

27

50ز

ا ڳ

ء ن رن

۾ ا ي ائش

ري ر ي

ا نا

،اآوا ۽ ن

ا وي ها

يو ۽ تاي

ق

15ز

ا ڳ

،ير

،

ڍ ر ۽ اآد

ا ۾ نئ

ي ائش

ي

ر

ن

ا نا

،اآ۽ ا وا

ن ڻ

8ز

ا ڳ

واو ي

، مئا وا

اي ا ر

ار

ر ن

ي ا و

،ئي را

ڏ

ي

7ز500

ا ڳ

ار ه ۾

ر ا ۽ وٺ ڻ ۽

وي ي

،وا ا ا

،و ۽ ه

وو و

4200 ر ۾ د ل

ا ر ۽ي ر

ڏ

ا ر ۽ ر

،ڏ ي ر

4000

-

ل

4000

-ڌ

يا ۾

و ا و

۽

د

ل

ي

وا ۾

ي ل


28/349

28

4000-

اي ا ۽ اڌ وي ئي

و و ا

و

3500

و ا

ڏ ي ر ڏ،ا ،ڙ و نو

ڙ و وا

1500

ائن

ر

ل

ي

ر

د و وئي وڻ

۽

اڏ

،و ڦ ر ب ڏو

ا ۽ ڻ ي

1450

و ا

ار ۾ ر ۽

اا د ي

ار

ڦي ل ر ي

ر ر ي

ان ي آا و


29/349

29

ذي ۽ اي اري

ن او ا ي آان ا“”ن س ي

ها ڏ ا يآ ي ي ن .وڏ ا ءد

و ه ن و ر ي دئن و ي. ا .

ڌي ا م و ۽ ن د ا ي رن ي

دي

ي

ون

ي

ا

۽

و

اآ

ا

۽

رز

،نا ناآ ي ا ر .ي لو س ن

ا ڄ و .و يئ وا ا ت ي ها ڏ

ي او و ي س ن آي. رو ه ز ڏاو

دڙ اي ان د ي ت ا ڏو. رر

ات اي ي ۾ ا ي اي ا

ايي ي ا” ه ن ر ات ي آي:

(Indologist)ا ر ي د وب ،دء ي و

د

۾

وي

ي

ن

.ڏو

ن

ان

آان

او

-ظ

ا ا ي ن ... اه ي ي ي د ا

ي ن ا د ي ي ،او ي و. و و او


30/349

30

ان ڦرئ“”ري ا”“ا ن و.

نا ي و ا ن ... اوو دا و آي

و“”ي ڌ ڦرئي ن ا اوو ا و.

ا ي اد ... وي ڏي او آي ۽ ه و ه آي.

ر و ۽ ت ا ن ،و و و وا

.و د ڄ ي ه وڏ ر ن”اد“ي

آي

و

ا

۽

دء

ئي

او

( “1)

ؤ ه ۽ ئي و و او آي.

ه ي ي. ن س ا وا و ا ه

او او ا دو ي ه و اڻ ا و ۽ رب و.

ن”ڪ ي ه،و و و ر و ل ون و ه

ي. و ا اي ي د او و رن

د ۽ آي ڏو م س ئي دء يء ه ااڻ

ل

و

ر

و

و

و

ي

.آي

ي

ر د ن و ۽ ر ه ڊو ۽ ر آي.

(( “2ل ڏو آي.

)ئلن ا ۾ ڙد ر ي ا

ا1500-ه د يئارا و تا ۾ )

:و ت ن

:ات


31/349

31

ن ت ي ڌيء ا ر ي و ۽

ا ،ر بذ ا د ت ي. ن ار

ريء ۾ارائي و ي ائي ذن ا ع

ڦ5ل و ي. ل ائن ن و

و 3ي رد ائن ي و و. ) ا )

(4ئو ۾ ال ا و ۽ ر ا و و. )

اا

و

وو

۾

ريء

ي

ا

(و و ر آ ۽ يئ وا ي يور

، ،اار ،ي و ه ،ا داي ،)و ا

و ه و اا ۽ ار ،ر ،ڙاا

ت ات ن ون ۾ ال5ال ا. ) )

۽ و دو ڙ و ون رز و ن ي. دو

وو ،وو رز وو ود و. ، وو

۽

و

و

وو

وئا

و

،و

دو

او ر رز ر ب ا و. و ا و اء

ر و ووو وو ااي ا ۽ ه

ر زر و ن و. ل ي ن ي وي

ر ه ۽ ا اي وو ر و. ا

ن و رز ر اين ي ،و دو ل

ر ۽ ڙاا ، وو ڏ ه ن .و ن

ن و رز ر ول و. ي ن ي ل و.

(6)

در يا ۽ يذ لاا ي ي ا

د ه ۾ ن .نآ ۽ ا د ها يئر ا


32/349

32

ت ي ر وي ا د ،مآي. ا

د ،د ،ا د ۽ ج د دو آن. ن

ا د ت ن ا وو يو زر ه

ڌ1226و ا د د ي. ا د ۾

ا نو ن ن يا ر ي ي ئي. ي د

ر يرو ئي د ۽ آن. ا د ا يار ۽ و

ي

ت

ي

اه

ا

۽

دء

ر

ا

ر ات ر رو ا.

1

.:د

اه لل ڊي آي ،ا 1800د ،ا

يي

،ي

ر

ا

ڌ

راي

ي

ا

ل30ا ڍاا ۾ آي. ي ا ي

آي. رد آ د ا ر ل

،رو و رن ي ا ،دڙا ا ،

ا و ۾ ،دئا دن و اي اڻ ه

د اآ ۽ زر ي وو ۾ د ل ي ي.

ي. ر وڙ ۾ ري يي ي ا

اال ذي ؤ ۾ وو ۾ د ن ن ۾

ا

وي

و

ا

ه

ي

.ي

د

ار ي رآ ،رو ،ڙ و مو د ر ه

ي. دو ۾ ي د ا اآد ،د


33/349

33

د ا ن يا ا د ي ا و.

.ا ا ر و ۽ ا و

2ا

.:د

.آي

و

ي

ت

ن

و

،ها

ا

في ۾ ئن آي.ف د و ا ان

ي ۾ ۽ رغ ار ،يور ،را ن:

و و او ا و د آي. ،د ،ي

د ج ۽ د ا ۾ ۽ و در ا ي

ل و ه و اي ي د ت

در وو ي ن ها ا .و ود

ي

پ

ان

د

ت

ه

و

د

ل

وٽ ۽ ا ري ان پ ي ڏ ي ۽ آر ۾

ل ۾ ي ي پ ان و ت

ود و. ؤ ۾ و ڻ ي وو ل ۾ ه

ڻ ۽ و د وو ي ر ،و دو

و. ) ا وا7ي ۽ اه ا ۾ ن )

رن ا ردڙ وي د وو ر ار ٽ وڙ

ڌ ي ئي1226،دو و .ا د ،ا

۽

وا

ي

ا

ور

۽

ر

۾

اي

دم

ا

ي د ر ي ي. د ز ر ي ر

ئو ڻ ۾ دل ي ي ر ار ب

(8و آي. )


34/349

34

ار و و ن ت ن ات ۾

۾ ه و. ن ت ز ا ڳ ا5آي ،و

ار و و ر ۽ اا ي و ۾ ر ي

ز ا ۾ ن ا ف دو3و آي ،ر

۽ ن ا ر ذد ا. ن ب ي ائو او

۽ ن ا چ و. ف او ي د ۾ ائش

ن

ز

.ا

نذر

.ا

د

ل

ي

ب

ا ذدڙ د ار ا ت ن راي دن

ي ا ي ر ۽ دو آا و .ن ا ڏ گ

ا د ي ب ي ڻ آن. ۾ آا ا

۾ دل ي و. ان وڙ او ي ائش وق

ن د ي ا و. ر ۽ دو ڦيه اآ ي

.و

:وم

را ۽ وئن ن واي ۾ ؤ دم

وئو و د ڏ ي. د رئ ي ران

ب ر ۾ ا ۽ و ودآ واو ۾ ا

ودآ

ن

ا

د

ا

وئو

و

( .و9) ۾ ر1750 يد ۾ وآ ا

،و ي ڻو وار ه ي وآ ۽ ي


35/349

35

)*( ن ب ان ي ر ۾ ٿ ي ،راي

و ر ي ن اه ا ر ا ر

و د ران ي و ،آي آي د ي و.

وآ

ڳ آو ا ي ا-9000

ي ا ڦر ل-8500 – 9000 وآ

،ي ر

8500 – 7500- يو

7500 – 3000- يو

3000 – 1750-آو

ل

ي

ا

1750---900 يا ڏ ۾ نار( وآ ڪو ل

ي ائي(

د نئا ن ن ا دن ۾ ؤ

ر رڻ ي وم ۾ ن ي ا را ود ي.

وڏو وڏ ه و دڌ يا ۾ ا ۽ د ر

۽ و اآا ات ر ن .و ود

.ا

د

ي

ا

ن ار ا وئي ر و ه

اا ا ي ي ي اه ا ۽ د


36/349

36

ر آا. ي ي ز ل و ن ،ون

۽ ان ا او چ ي و .ن ۾ اي ، ،رڻ ۽

اا ا ا. ي ۽ وا واا ا

او ي ل ڻا يد ي ن ا۾

ن وڪ ر ر ڏ ا.

ي ان دڙ ي ا ا

ت

ن

.ا

رڻ

ا

ن

۽

ڃ

ٽ

ي

ت اي ،و و او و ه و ا

ر ر ون رن ا ا. ا ا وي

ڍ ۽ ن ي ا ٺو ي ر ا

ا ۽ د ر ا .ا ڻر ر نئا

ا. ات اي رن د اه ۾ن را

۾ دي 1750 وآ ا ۽ ي وآ

ه

وي

ي

وڻ

وار

(10)انن

ب ا رراي ر،ر ۾ ٿ ي

ن رانو د وي را اه

آي آي ،و ي ي ا.د ر ن

اآ ي ا ي ر ۽ دو اي وٽ باه

.و ر،ا آيل ي آي ان

ي. ر ڻ ر ن ۾ز را

ڍا و و و8.و ا ا ون ن

ي

ڏر

ي

را

اي

ر

.و

آي

۾

ي

ي. ڍ آي آي ا يل ن

ه آاي ار ا و ر ڏن ا.


37/349

37

وا ۽ و

1.ا ،يا”ور و اا“،

-10-11

2. Lambrick, H.T, “Sindh – A General Introduction” Ch: 1.

3. Mughal, M.R, “New Research on the origins of the Indus

Civilization” Sindh Quarterly – 1981 – 3, P-45

4.،س د ،يد” ي را “ –

195-196

5. م ،و،”ي ده اآ ۽ اخ ي

1984-2 ،-171اي رڻ“،ق ۽ ات

6. Panhwar, M.H, “Sindh Cutch Relations” Karachi – 1980,P-4

7. Panhwar, M.H, “Sindh Cutch R elations” P-2-3


38/349

38

8.،ا ،ٽر” “-98

، دد ا”ا ا“ ،ن

اور ،ر-1975-102-103

9. Minchin, C.F “Baluchistan Distt: Gazetteer” Vol: VII

1907, PP-52-53

10.

(اخ

اي

ي

،

م

،و

،)ن،ير2013


39/349

39

واآ يا يئ ۾ را

ر

ي

ديء

ڳ

ا

رڙن

ا

ڄ

ا ڻر ڌيء ن وب وڻ ار ي ي. ۾ ايء ي

را ر ۽ ل ي را ي ءيڌ ه و ر

ا ڄ ۾ نڏ ن يئا ي ن 4ا.

ي ر ۾ ڳ ا ي”ه ق ي“،ده

ا ار ي (Ameba)ن ا. ئيون ا ا

وا ي ن ۾ م ا. ف ن ا

ئي ي او ۽ اا ن وب وڻ ي را

رڙ

ا

ڄ

ا

دن

ن

ي

ڳ

ه

و ت( ا ۽ و ،و( وا ري ا

ن ا ي ي 35ا. ريرڙ ه

)ي ۽ ڏ )ق ا. و و ائي و وا

ا ي اي د وو و. او ۽ اا ۾ ا

ا ڄ ي. ا ا ور14ڳ ه رڙ

او او ا ي ا م ا ر ،يء ئق

د ۾ ايء ڙو يء و و ن.ا ذ ي

و

ه

ا

و

د

وا

ا

م

ن

آي ا ي وڪ ڌا ي

۾ ار ي يء ا. ڌڻ ڏن يء آي


40/349

40

دي ن ان ي ر ي ،ي ڌ وو ي. ن

ا ڙدڙ ي ي ا وا لآ ي ءيي و

)اگ ،ي( و و. اي ري ا و ي ن

د ا. وڙ ڏ او ي ف ن ا ر

،ٺ ،يا ،ڙو :ڪ وا ي م )ها( اڪ

ادڙ ي و. و و دا ۽ رڻ ،ن

وا

8

ي

و

ائن

ڳ

ه

۽رڙ

ا

ا

ر ا ۾ و ي نا ا نر زر ي

ي م ه ن ا ائن ت ا. ا

5او و ن ڌيء ي و ه و و ه و. د

ا وا ي ل ڙد ڙد ا و ڳ ا ڙر

۽ و م ي س و و ي ي ي

( .و و ر وا يا ۾ 1ا ا ي )

۾ ئن((Anthropoid Apesاو ا ن اس

ا۾

دا

ا

ا

ن

.ا

د

2ڳ

ا

رڙ

را ا ي وو ل ۽ و ا ي.

ا ل ي وا ۾ي ي اق ا ا

ا. ) ي ا رڙ 2ا ا ن ائن ل )

ر ۽ آرا ي را ا ي و ي وا

د و و ي ي ر ۽ زر ي اد

( اي ار اه ي ق آن ه ا ا3ي آي. )

اه

ري

ات

و

و

اس

ن

دڙ

و ل ر لدڙ و. اآ ي ئن ۾ وآ ر ن

و د ۾ ،دو و وو ي مر ڏ ن

و. ) غر ي ۾ ڏ د4ڄ ل يا و )


41/349

41

،دو ه ف و ا ون ۽ ز ي اه

ي و. وو ۾ ئن ي د ۽ آرا و

وي ل” يو“ا” يا“ا ي

يا ن(Tertiary Age)( .ي ۾5)

ا ياه ندڏ ۽ ار ڏن و ا

آن. ا ر و و ا اي ي

ڙو

ن

ي

و

و

ا

و

ي

ا

د

ا ن ي ننا ا ي ءيڌ .و ي ور

ي ،ا ن وا ير ن ا ا ي ا

ڌي ي ار ت ا. وو د

ي. ن ر ۾ و دڙ او ن ي

ي ا ن ا. ن ل ي ۾ ن ف

ي ا ي آڏ م ي ل ا اري ن

د

ڏن

ن

ن

ا

ن

ن

.آي

او

ر د ،وا ائدڙ و ،م ا ن ور

او ا او ،ي ۽ ن ي ا آ ا ائا

(Fossils)را و ن ا. ن م ل ي

و آن. ي ي ن ڪ ڙرو ر

۽ ا ار او او ا ي ل م

وا وا يئ ا رر .نآ ا

۽ ڙو ،نا ا ن ر آن. ا ل

د

.ا

ن

ل

ي

ا

وا

رو

آن،ف ا اآ ا ديء ي ي ان

ا ڄ ڳ ي6ن ا و ي و ه رڙ ه

ا ن ،و ري ،م ا ن رئي


42/349

42

وا ڙدا ر ه ن ،ا ا ي د م ف

ڳ ائن ي ا رڙ ه ڍا ا ڄ ي و و

(6و. )

ا ۾ ي ا يا ل و ا يا

و. ۾ ا( ڏ( د ار۽ ا ۾ ار

ر ي ۾ د دي ي ا ي ه ي

ا

ي

۽

ئا

او

ي

ر

ا

۽

و ا ف آ ۾ ي ي ي .

د يا ڻا ن ل د ۾ ي ا ۽ ر

ي ا ائي ا. و و ڏ ا ي د ي

ا رغ ا ـ ياا ۽ اي ا ،ا يو

ي ۽ اي ل ي ۽ ن ي ي ،ا ي

۾ڌڻ ا وا رم ر ڏا ۽ ڏ ا ي د

ار

.و

ا

ت

ئي

وو

ئي

۾ د ي آا ي ا ري ۾ را ا ا آن ه ا

آي. ي ۾ ار اي وي ڌ ا ڌ ي

ڊر ام ه ا و آي ه ئل ۾ اي ا ن

ا ي ار اڊ( م 7۾ ي. )ئي و ب ء

يوئر ا ي رن ر ا ا و آي ه

( ،ي ۾ د نڏ8ن يئ ر ي وا و ۽ )

ا ۾ ا ي ڏ ائي اائي و ۽ ئي و ه

ا

ا

او

۽

و

او

۾

ار

ا

واو

ار

م ا ائي ڏ وئل اڊ ڍ،ن. ،ن

اي ۽ و ي ،ر ،ي ، ،رئو ،ر ،را

ي رر .يآ و وا ) د( ڏ ائي


43/349

43

ا د ي ا ڏ و وا ي ه يآ و

اي ۾ ئي رگ ل ي ي آرا ،آرا ۽

وئر ي ا ۾ ڌ( .9و ائن ا اڊ )

،ه و ر ا”ا ۽ ا ۾ ڏ ي ا

ي را ل ڏ ۾ ي ي ۽ و ي ي ا

ر ۾ ا او را ا ۾ ئي و ۾

.آو

( “10)

ا ۾ را 2ن ي يڌ ڳ ا ڙر

۾ وي ل ا د و. ن ڌي((Tertiaryاي

ي ن اي ۾ ار ا ر ۽ ه او

ئي اڳ ائش ا ي ي ا ي ه ا. ا

م ن ي و ۾ اي ي ان ا ا.

،ا ڌي ي ن اي ا ن ي ن ا ن ا.

يڻ

ر

ڄ

ر

ذڻ

ت

ي

و

و

۽

( .نآ و ي و11نا ي ا )

ي ،ند ر و ڍن ل ي ي

ار ف ا ا آن.

و ۔ ۔ي را ي يوو ل(G. E.

Lewis)1930و ي اد ۾)k HillsSiwali(۾ ن

و ۽ و ـ وڙا و ه ا د يئاو

وي و آن ،ي رئي و آن. ن ي ن

اس

(Ramapithecus)ي

”و

او

“او

و

ا50ڏو آي. ا س ا ڄ ا رڙ

ن ا ي ڳ ي اون اي و ا آي.


44/349

44

و وي ۽1961رل و و ا ر ۾

دم ڌ ا و ا ي وي رل ن را

ڏو. ر اڪ ار اا ي م اي

وب اس و ڄ اClark Howell)( ال

ل ا ڳ وو و ،اوو ا40رڙ

آي. ا ال،ي ڪ ،ن ي )وو:

واڪ

1970)ي

او

ي

اا

د

70ئي ا رل ا و ڍو و ،و

ن ي ار وس ((Sawapithecusا رو آي.

د”ي “ر و ن آي. ڏو او او

و د و. ا و ڏ و ه م ا ن ه

د ي رغ يا ۽ و ،ڙا ي ن ذ و

ا و سو. و. ۾ ئي ي ا

ي اد ا ل ا ڌ ي و رو ذ و

وا

و

ن

ا

اڻ

و

.وو

.و

و

ا ر ه ۽ ڻر ا ي ا ئاا

۾ دد رڻ آ رڻ م ي ن ۽ رڻ

آاي ار12)ر و. ) ر ي ا ه

و ا ي ري ر ي ان ي ووي ا

۾ 1983يا ي ر ئي ۾ اآن.

ناو و ا ا ر ي و وا

ن

.ا

د

ا

اا

ئي

ي

ل

او يا (Riwat Man)را .و وڏ وا و

ن ه( (13ا ر ي آي. 20ا ي ر


45/349

45

ا يئ يا45ا زنرر ي ا ي ڳ

ه و.نآ و وا

و

اي

۾

را

ي

آاي

ا

رش

آ

ات

ي

ا

ار ري ر ي ا ا آن. ن ي

ا دد ۾ را ه يآ ي يا ا(Homo

sapiens)ا ڄ74ڳ ا زد ق .و وو

ا دد ور ۾ ا ه ي يئد ا ي را50

ا ا ز60.و وو ۾ ارآ ڳ ا ز

ي ائد(Oxford University)آوڊ ووي

راا

ل

(Michael Petraglia)

۾

رش

آ

ڻر ق ي ر( ر ن د14ا )

اائد ا و. راا وب ري ر

وو ڳ ا ن وا و م و ا ي

اا ي ووا ن ي و ار ي ڌا وٺ

ا ه و آن. ر اي ا ي و ا ه

ا ۾ د و. دد ا آرا ا ه ڳ

د ۾ ن م ي او او ار ي

ا

ه

و

م

ي

اه

ن

۽

ا

دئا

ا

ا

۽ ي ۾ ۾ ا آ ي دئش ار

ن ا ڳ و رو ن ي. ار ئي اي ا


46/349

46

ا ا آا ا آن ،يا ۾ ي ن ي دم

ر ن آن. ا و ا ا ل ۾ را

ن ي ائي اي ا ي ا اڻ ا

ا اه ي و ا ه ار ئي اي ا و

و رو ر ا ر ۾ ا ئي ي ۽ ا

ر و.

:اڳ

ا

ر

۾

ار

وي ل ا ڌ ي و ر ،ا ن

دت ي ڌا ۽ اء ي ن ه و ر

و ن س ي ،ا ر ڻر و

ئي

ي

.ا

ڏ

د

۾

رغ

و

،و

ڙا

ر ئي ي ن ،ر ا ياي ا ا

ا نئا ير ر ر .و ر آ ب

اي د ار ،وآ د ا ا ر

ي اي ا ا د آن. “ر ”ائي ي

ي د را10ا ا 4 ا ز-نئا

۾ ن ف ن ي يو. ،يآ لا

ي آن:

(1

ر

رو

)(Paleolithic Age)10ا

15ا

ز

-

(2 ر و )(Mesolithic Age)15ا ز8 ز-


47/349

47

(3 ر و )(Neolithic Age)8ا ز4 ا ز-

ي ر ي ان ي ار ا

ي نرر ر ن ۽ ير ي ن نر

و ائز دن.

(1)

ر

رو

۽ اا ن ئي ي او ن ا ا

ا ه ن را ائش دي ئا وا ۽ و

ا. ار ن ۽ ڍ ،نا ۾ ئن دي

د ي و ڌا ي ي و. ا ۾

و و. ن ۾ ي ا“ا”اذ ي

رن

ي

ڏ

۽

ر

اء

ا

وا

وو

و ا رڻ ر ا. ن ر رڻ

ا ي ي ،ا ر رڻ ا ۽

ر ا ي ارئي ا ايء ي ر ر ي

ن ي د ا ن ن ا. ي ا ي ا ر ۽ ا

و اڙ وي ،و ي ۽ ن او ي

ا و ڌا ي ن ،ر ا و ن ا ا

رڻ ر و.

يئا يار ي ن ۾ ا ا

ي ن ه ،و ۾ه ۽ ا ا ا ا ا ا

ه .و و و د نئا ڻر ي يو


48/349

48

دي ڳ و و. و ا ا ا و ن

ذد و ،ي ود س ي ن ي ي ي

ي ڪو ڌا ي ي و ح .و دو

ن ن اڌ ي ن و۾ ر د و.

وا ف ڙد ۾ ن ن ه ي ل ن

ي ا ر ن و وت ي غذ ۾ ال و.

اه

ي

ي

او

ي

ه

ن

ا

و

وا

ي ا ي و ور ر ي. ه

ي ۽ ن يي ي و ي ر و

ي. ا و ي ون ر م اڻ دي

و ور و ڻذ يد يا يئ ا ن

و ور ا ي ئي ر ۽ و

۾“اي او” ا ي“اي ا”ي و.

ءيد .ي يد م ڏ ۾ ي ي ا

ي

ا

۽

رڻ

ا

ل

،ئڌ

ل

و

،ڻڌ

ر رڻ ڏن ک ڌئ و وو رم و.

ار د ري ر ي ان ي ائش

ا ۽ د ا ا ي ه ا آن ،ي

ار ا وي ۾ ر ا. ا وڙا ين ر

ي ا و“و د”وا ن ۾ و

۽ ائي آا وي ار ا ن ئي ان ا

ر

ي

ن

.ن

5ي

۽

ن

ي

ر

ا

” و“( .ن وڏ وا و15)


49/349

49

ا ات و ا ه ا“و ا”ار

ير و ي ،نآ ا ا ه ن ا

ي ن ه ي دڙ ان ا ڳ ي آا ا آن ۽

( و16ن ي و ر ا ڳ ا وو ن. )

و اآ ائي ي ان ي ر ل ا ار

ا5ق ن ا آي. ا آر ي ر

هد

و

۽

4ا

2ه

رن

.آي

و

ي

ا

ي ر ا او ا ،نآ ا ر ا ڻ ا

ڏ و ف آ ۾ ا ي ن ۽ ڻ

ا. ر ي د ر قئ ا و و ه ا ا.

ر ن ا. ڏن ل ري ه او ا ا

اا و ڍ و ۽ ن ا ر ،وڙا

۽ ا د ڌا و ا ت ه ا ر و و.

د نئا ڻر ي يو ا ڌڻ ا ا. د ا

( .و

و

ه

و

و

17ي

ر

دڙ

۾

ار

و

)

ور ران ات دم آا ي و ار ر

،ه يآ و و”۾ ير ا ۾ )را ( اا

و ي ا اي ي آاء اي ري

و دء ي ا ي ڻ ل ر ي و ۾ ي

۽ ر ا وي ا ي ۾ ل ا آي.

ي ،نآ و وڙا5ا3ي نا

.د

ا

ر

( “18) ار( )ر د وي ل ا و ي

( ي ي19ي ا ات دڙ ۽ م ر آن. )

ا م او ا د ا ا ن ،نآ ئي


50/349

50

ي ه ار و ا ق و ا ا. د

ا ي ر ۽ ي ي ر يئد

و و ا ر ي آن. ل ل

ري ا ا آن. رڪ ي دق ي آي

ي ۽ ٽ ي ي ر در ي ري ه

ئي ي اپ ه ي ۾ راي

( .آي

20 ان

ي

ر

ي

)د

ا

ا

و اآ ن آن. ا ا ارء ي )ا(

ا ه و و ار ي ده اآ ا

(21دء ي ار ۾ ري ر ا ا آن. )

ل ا ”ي و“يئ و ان ن

ل ائن ا ۽ او ، ي ،يآ،ا

ي. ن ڏن ۾ وم ا ا. د ۾ ند

ان

ه

و

ي

وئو

،ي

ر

ار

ن ن ر ن و. ي ل ۾ دن ل

و. ا ائش ي اغ ا راء

و اغ ن ا ڳ ئي ا ا و هن ه

و د و اغ ۽ ن د ن ه و و.

ي ڍ ۽ دن ن ۽ دء ر ،و وو

ي ۽ ي اه ۾ اغ ان دڙ ي ا

ن غا ا دڙ ر ي و آغا و. ن ديء

ه

و

ي

ائي

د

ا

اا

ي

و

دي ئن ۾ دڙ ن ن ڏڏ ا ڌ ري

(22ر ا ا. )


51/349

51

ا يئ ۾ را ڳ ا ا ڄ

ن و. ۾ اغ ي ر ۽ ن د

غا ا آا ۾ اي د ۾ ا آن. دم اي ي

ار ي و ورو و ناٽ ي ها

آن. ) و ا23ي ر ا ڳ ه ن )

ي ن يء آن. ا ا ا ت ا

ي

رء

ار

ي

ن

ي

ايء

وي

ا

و ،يآ و اغ” “( .يآ و24ه و )

وي ۾ر و وات دم اي و غا آي.

ائو ٽ ي ان و ائي غا و

ا ر ي اا ل ا را .يآ40ز

ا-( .يآ ي ر 25)

ي ون ن ن ا ئي ۾ ن

،ب

۾

ر

وو

ي

.و

۾

اغ

۾

و

ني ا ر .و وت ي و ۾ م و ه

۾ و ي نو ر يد و و ۾

،م ۾ ن ي ن ر و ي ي ا.

ر ۽ ائپ ذو د و. ن ت ا ا اه

زز ي و ر و و. اڻ و ر و ه

ر د ڻر يه ڌ ن ا و د و.

ي ،نآ و د وا يا و .ر

.آن

و

ان

دن

ي

ت

ا وک ڌ ي ان ي ر ري

ي1975ڊر وويء ر ي راه ۾


52/349

52

۽ د ۽ ن ڊر ار ي ي آاي

يآ ي ىو ن .ي ر د ر ن ن

،ه”ي ا ار ان ي ر ۾

ا آن...... وو ا ۽ اڳ ، اان

و اآ و اآد ۽ رن ن ء

ي ر ي ن ،نآ اڏ ا ۽ ڳا ۽ نآ ا

ي

.و

ي

ي

ا

اان

ي

ا

“ اآ ي ه آي ي ن ڊر ات اآ ن

ا ن ۾ ا ن ،نآ تو ا ي

ل ا ن رر .نآ ا ۾ ر ط ڳ

و آي ۽ ن ي ر 50ي ري ر ا

ا ز-( .نئا ي ر 26)

رڻ ي وي ائن ا و ،و و ي

ي

و

ر

.و

و

ه

و

و

اي

اڌ و وئو ي ا ۽ ن ا و ي د و ائن

وا ۽ ن ا ن ر ي ءد ۽

.و د ا وا ن ي وا د ا ن

ي ل ن ي و ا ا ر و. اڻ

ل و ي ز ۽ ي د و

ر ي ن ۾ ن ن ن ا رڻ و.

ن ي ي ا ا ن ه ڏي د د اه

غا

.و

ن

ي

اغ

دن

ڏن

اه

ا

۾

۽ ي و وت ائي ائ ا اه رد د ي.

اه ه ائ و م او ي وو دڙ ۾ اغ

ا ا. رن ۾ ڏدڙ ان ي اه ي ا


53/349

53

ت ي ئي. و اه ي اڻ ۽ ي ن

رڻ د ا لن ا ن ي ا. رڻ ن

ن ر ي اڻ ۾ ا ا اه ي آئي ه

۾ ديء اي ات ي اه اڻ ي. و ي د

ب آي و.

ا ا ۾ ي ان ي ر ري

و

۾

ن

،ا

ه

ڏا

ز

ر

ي

د وڏ د ا تا ي ها ،

ان ۾ ن و. ا ي ويء ااو ڏ ۾

ائم و ا ي ،ي ڏآ ي رن ي

ڻر ي ت يڏ ي ي ،

ف آي آي وي ي ق رڻ ر ي.

آ ۽ ا ا ن ي و ا رڻم ا

.ڏو

م

ي

ويء

اي

ل

ي

ي

ن

. ي ا ا ي ذا و ا م ي ن

ي ي ن ر ۾ ي ئي.

(2) ر و

ي. ري ڌ ن د ۾ ن

آ

ڌ

۽

۾

ن

،ي

ا

ا

ر

،و

،ا اا و ا ر و. ا ر

ڪ: ري ،اڙ ،۽ ر .ن ي آر ۾


54/349

54

ر ا. ا او ا ي يء ا رن

د ا م ه ن ئي ا او اا ي. د

س ا ڍئ ۽ و رڻ و ا و ي و ۽

ئي ور د ر ن و. ي ر و

و ي و .ا و د اڌ ي و

۽ ر و وا ال ن و. ي اآ دت

ي

ئي

ن

.و

ر

ال

۾

ذغ

ي

وت

اڌ و ا ر ڻ ن ۾ ۽آر ڍ ن و.

ر ڻ ر ان ي ا ي ن ا

ڏ و ان ،ر ري ۾ ن د ا.

ر اآ و ل ر يد و د

،و و ۽ و ڌ ا ر ر ن و.

ڏ ڏ ي ان ي. ز ڌ ر ي ونويء

ان ۽ ڍ ي ا ا ايء ي ج ۽ ا ي

م

.ي

ا

ائش

د

۾

ر

ي

وت

و ،اڌ ي ي ات ي.

ر و د را 15ا ز8 ز-

،ر اآ ن ي اي دن ا ائن و.

۽ا اآد ،ير ، و ي ر ،ڙا

(27ر ڍ ي رن ا ا آن. )

ا ي ا ر ا وا ا ن

آ

ي

)ر

(

ي

ڙ

س

ي

.ا

د

ا

ا ن رن ا د ا. ار ا ي و

ااو و ي ي ا ي آي.


55/349

55

ر ڌ ا ۾ د ا ،و و ي ت

،ا ،ور اا و ڍ ر و ر

ي .و ود و ۽ دئا ا ءي و

رڪ .و ود و ا ر و

ي ۽ ن ي ااائي و ه م ا

رئي ئي آن. وي ۽

ڏن

ا

ر

وا

ر

ا

۽

۾

او

وي

(28رن ٽ ه آن. )

ن ۾ ۾ ري ر ۽ و ه راي

م ر او و ئن ڏن ڦ ا. ن

ڏر ا رغ ور ۽ ڍ ،اڍ ڍ ۾ د

ا يء ا ائي ي ي ان ن .و

ي ا راي م ا ،نآ ل رن آا

ا

و

ا

،ا

د

اا

ي

ي

،نآ ۾ ن ر و وا ا نا .و و ه و

و ا ڌ د ا. د ا ايء

ر .نآ ا ار ير ب فو ۽ ر

ن ي و ۽ و اي ه اڳ اه ل ه

ا را اآ ا ا ن .نآ ود و نا

ا ر ي ن آن. ا ا ي اه

( 29ر ا ا اه ي د ا. )

و

ا

ي

ڍ

ي

ر

ان

ي

ن

ڏئي ا رڻ ر و. ن اڌ ي ائ ر

و او ۽ رو ا رڻ ر و .آي


56/349

56

ڻ ي ي ر ي ان ئي آي

.و ر.ا ا ا م د ا ر و يا

ئڍ اي ،ز ا ر ،و ڻ ي ن

و ا .و يا وا ا ن ي وا

ڍ و ۽ ور ،وڙا نر و ر ۾ يئ

)ر ار( د يو و و و اا او و.

( .آن

و

ا

ن

۽

30

ا

ا

م

))ري( ي ي1941ن ڊڪ ۾ ڊ ڊ

ي نر ر و ي .نآ ر ه ڏ

ي ل ا آن. اد ي ي اڻ ا ا ر ا

ڦر ئي ن. ن ا اٺ ا ن ي ت ذڻ ر يء

(31۾ ي ا آن. )

ن ۾ ا ود ن ۽ ي ڍ

و

ا

ان

اڻ

۽

ڏي

ي

ڏ

ي

ا

اا

ي

ن ا ي ا ۽ ء ،ر ،او

ا ي ء ۽ ا ت .ا ر ا ۾

،دا ، ،يا ۾ ن ن ن ۽ ا ا

ڌدڙ ا ۽ ا ار ي ن ا. د وا

ا ا ت ا ۾ ن ه و .ا و و نا

ا ن ه ۽ ي ي اه ري رڻ

ا و .ا ا ي ا يئا وا

ل

۾

رن

۽

دءادن

وي

ي

،ا

.و ي


57/349

57

زئا

و

ديء

اي

،و و وه و و ن د ا ۾ ر

و ه ام ۽ و ،آا ۽ غ و ه و ،ي ان

و و و. او ي و ا رڻ

۾

ا

.ا

دذ

دي

ي

و

اا

ا و و و ۾ آو. ر اي ا ا ڳ اي

“دئي وز”ي ن ا ي اي ائس ا ار

و ا.“وي ا”ا

ي ر ن ۽ ر ري ۾ ار

ان ي اي دي ي ر ا و ي و

۾ ي ا و و.ه اي ا و ا و ه

،وو ۾ ن ،ا د و ۾ د ي وا

و

ا

دد

ت

و

۽

ا

دو

ال

۽

ا

،ر

رر ۾ ي ي ء ي ل ال

ا و ت ي ۾ ا. د ا ي

ه ي ر ۽ ود ڻ ي ه و و

ايء ر و ه و او ئق ه ود و ه و

ڻا ت ر ي ن .ي ر م و ر ي

ا ن ود ي. ر ي د ي ن ان

۽

ا

د

م

ي

ت

رڻ

ڦل

،ت

ه س ر اڌ ان ي ت ت ۽ ت ا و رڻ

يء ب د ي ،ن ا و و ال

و و ع ي د لا ر .ن ر


58/349

58

ڻر د ر ر .و د هو د يئ

( ن ۾ ن ه وت ،ات32۾ ان ي. )

ا ،و ه و و و وا اا و ي و

آ ي نرا ۽ ن ي وا وو ا. د

ئائي ت ٽ ن ا. د گ ي ا

و ر ددن و. وو و ه ات و و ه

،ا

دئا

ر

ا

ي

ي

و

ي

،ا

د

د

د ۾ د ر وڪ جي و اي ۽ ن

وو ود و.

ا ي يو ن ۾ ارء ا

۽ رن ا ذڻ دي ي ،ر

اد ۾ د ا. ي رو ۽ اد وي ن ي

و ان ي آ ن ۾ ار ا. دو

ي

آ

.و

ا

دڙ

د

ه

ن

ر

ي ا ۾ ا ه ر اه ود ي ه و ي ان

ر ا د و. ا و و ب ر آي.

دم ا ۾ و ي ڏ ز ود ي. و ئي

د دا ا ر .ي د ڄ ي دا ي

و ر ا و ودو و ي يي ه

ات ي ن ۾ ا ،ا د ا ي ا

ي. ) دو ه ائش ه ي33ا ن ر )

ار

ا

ائس

اي

ي

ا

”ا

آي

ا

“او

و

و ئي ن ۾ و ئي ر ي. و ه ،ا نڏ

و ي دا ۽ نري ،تا ي ڌا ڻ ي.

ر ۽ ال ا ي ا ا د ي ود ي.


59/349

59

ر ن ي ا ي ان ي ن

ي ي ه ر و ي ه ن ۾ ان ي ڳ

ن ي وا ل ا ن ،ي د ڙا ف

و ن ڍ ر ا. ن ڍ و اا ا

ئا ي ڻا ا ءير ن ڍ د رء ا

ئي و. ن ي ي ر رڻ ي ل ا ي.

اه

.ي

ات

ي

اه

ا

ڏ

۾

ڏ

ي

ن

ي د ا و وت ائي ۽ ر ر رئ ا. ن

،نا ،ر ا نا ي ل ا ن ۽

و ،ر ا ءيا ير ا ۾ ن .ا دو

ن ر و. ر رڻ د وڪ

ان ي اي ا و ي اذ ي ائي

ر ۾ گ ل ي ت ي و.


60/349

60

وا ۽ و

1. اي ي ي ي ن ي ا

ا ا ڏ رن:

،ن،ا ا ۽ ”ائل ا

1982ري“ي ا

،لد”ا ي دآا“ا

1985

،رئوا”ا ا و “ي

اآد

2.،لد”ا ي ا“-65،106،116-117

3.ر،ي ر ل”د ي ا“،سئا وا

،ر1982 -43

4.

،سر

”ا

ب

“و

3او

، 1973 ،-7

5.،ارر”ا ل“-98


61/349

61

6. Panhwar, M.H. “Chronological dictionary of Sindh” P- 1-3

7. Basham A.L. “The Wonder that was India” P-10

8.،رئوا-94

9. Leaky, L.S.B. “The Stone Age of Africa” P-21

10.،ڊا ،رئو-99

11.،درر،” مد“-53

12. Panhwar, M.H. “Man in Sindh” Sindhological Studies,

Summer 1982, Institute of Sindhology Jamshoro, P-14-

15,18

، م و ڏو: ڌ”اآ ۽ اخ ي

اي رڻ ،ي“ده ي ق ۽ ات

،اآد ڊو2-1984 ،-161

13. Ref: B. Bower, Early Tool Making: An Asian Connection ,

Science News (1988).

Riwat Man

14. Kalyan Ray, Homo sapiens may have reached India

74,000 yrs ago, New Delhi, Mar 3, 2010, DHNS

http://www.deccanherald.com/content/56043/homo-sapiens-

may-have-reached.html

See also: Patnaik R, Chauhan P, India at the cross-roads

of human evolution, J Biosci. 2009 Nov;34(5):729.


62/349

62

See also: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20009268

15. Gordon, G.H. Col, “The stone Industries of Holocene in

India and Pakistan” Ancient India No: 6, 1950, P-64

Also refer: Sorly, H.T. “Sindh Gazetteer” Karachi, 1968,

P-105-106

Pithawala M.B. “Historical geography of Sindh” P-20

16. Paterson. T.T. and Orummond, H.J.H, “Soan-The

Paleolithic age of Pakistan” Karachi, 1962

17. Gauhar, Altaf, “Twenty years of Pakistan” Karachi, 1969,

P-622

18. Wheeler, S.M. “The Archaeology of Pakistan” The

Cultural heritage of Pakistan, Karachi, 1955, P-20

19. Panhwar, M.H. “Chronological dictionary of Sindh” P- 7-8

20.،ي . ،ڪر”زئا ا “-83

21. Panhwar, M.H. “Chronological dictionary of Sindh” P- 7to

14

22. Sorly, H.T. “Sindh Gazetter” P-106 to 109

23.،درر،” مد“-54

24. Cousens H. “The Antiquities of Sindh” P-45

25. Channa, M.H “Pre Harappan Civilization in Indus Valley”

Sindh Quarterly, 1978, P-19


63/349

63

26. Report “Bulletin” Vol: 5, 1975-76, Institute of Sindhology

p-18

27.،يوو،”و ي اا“

1976 ،31او

28.،ي ،ڪر”زئا ا “-84۽113

29. Panhwar, M.H, “Man in Sindh…” Sindhological Studies-Journal, Institute of Sindhology, Jamshoro, Summer 1982,

P-22

30. Patterson, “The World Correlation of Pleistocene” P-395

31.،ڪر”زئا ا “ ،-84۽113

32.،فو اا”ف 1975،او“اي

-20-22

ا

”ئا

ي

را

“او

1977 ،

-88-89

33.،ڪر،”تا ت ي ،دا

اغآ و:“ا اف 1973او3ب

-207-208


64/349

64

وا

ي

واو

۾

ار

ي ا ي ان ار ي ذب اي

ي. دم ي ان ا وا ئي وڙا ،ي

ا ي ي و. و و ئل ۾ ان اي ائي

وه ا د ي ن ا. ا ن

ر وئو و اي ه ا ان ا وي

اب

ا

ڻ

ر

ا

وٺ

ائي

ر

.

اي ا را ي ئي ا. ا ان ۽ ڍ ا

و ڪو ۽ يا رر ه .ي و ي ل و

ائي ري ي ت ،ر ج ، و ي

۽ ر ا ۽ ا و وا ر ،ي ي

اي و .و ن ي ي ورا

،ه ي ار رٽ ار ي د”اخ اه ن

ڏ ي ڏ ان يا ران ي ۾ ا

ا

ت

ڙو

ي

ه

و

و

ن

۽

ا

۾

ارن

ن ه ،ي ي ي ا وڪ ان ۽ وا

۽ ي ا دي ي ، ذڻ دي آ

ل ي آا ا. ۽ ،ا ،اي ،ر ۽ ل


65/349

65

م بذ يئ ا پ ي د( “1۾ لئ ي )

ذب و وو ان ي ا ي ئي ڌ ڻ و. ا

۽ ر آن ،ن ي ،ه اه ڏ ۾ ڏ ي د

ت ۽ ي ار ي دي دي ي ا

و.

ا ڄ ر و ڻر ي ار ا د ا

8و

ي

ار

ڳ

ا

زي

۽

وي

ن

را .و ر ڻڌ ڻ و بذ يا ۾ ار يئ

ڌ بذ يا ر را آن ه ا

رڻ ي و ه ي ،و و ي ي آو ه ي

ر ي ۽ ه ت ر ي ،ي وي م ي ي ۽

و ي ر ي د .و هو رڏ و ڪ

ا ۾ ي وي ي ا ر ئي ا ا

ا

.ا

ائل

ڏن

ائش

واي

۽

دي

ي

ار ،ي ياو ۽ زر ي ءد ي ا ۽ يڌ ن

و ا ا وي ن ون ا و ي ر ا

رر ا ا ن و د وه و يا.

،ه”و ي د ۽ رو او ائ ۾ اه

ڏ آي. اه ا ي ي م ا ڳ ئي

،ي ي ۾ ن ي ا ڳ ا ا ن .و وو

ن ي اي ائي ڏ رڻ ي ي ار

( .ي

2

۾

ئل

)ور

ي

و

ون

ي

ا ڄ .ور ۾ ن ي نا 8ا ز

( ر ن ڳ Neolithic Ageنو ي را ۾ )

ا اآ ائ ي را ي. و ل


66/349

66

ر ڊئرر ي ن آل ري

و ي او راآ مد ي هر ٽ

-ز7 اڍا وي آن. ۽ ن آا ي ر

ر ي آي. ار ره ي ا ي رن ي

ئي ان ي ي ر آي. وو د

( ا ي ار اAgrarian Society.ڌ ا و )

ر

ور

د

ي

ي

د

دم

ن

ا ڳ ن ر -ز7 اڍو ه ا ا او

۽ و ا ا ا ا ي ت ااي ۽ ،ي ۾

وا ،ٽآ ،ي ي ي ن .ا د ا يڏ

ري و رو ي ۽ را ا ئا ،نئزڊ ي

و. ) 3ل اه وي ڌ ان ا ۾ ؤ ن )

ي. ر و ر ا د ا. و ن

،اڏ ا ر ائي ي ل ،ر ا ر

د

ا

و

و

ر

و

.ا

ي ا د ا ڌ ا ( .4)

ي رڻ ي ن آا ا و ر ي ه

دي دي ار ا او ر ري

ا. رڻ ه ڏا ا ري ا ز ۽ ا ائل ڏن

ن ه و و ل اي ا ۾ ا ر ا ر و.

ل وک و م ۽ ي واي آا ر رب ۾

نر

5

ز

-اي

ي

وي

.ي

ر

۾

دي ۾ و را ر و. اڻ و ي

رڻ د ڻا ذغ ي ، ڻڙا ي ر يا

و دي ي ي ا ن ي ت و.


67/349

67

رو اڻ وو رڻ او. ن اه ي ي

ا.وا ا ۾ ي ح ي

را ه د وو ي ن ا ن

و ر ،و ودو ا ڌ ۽ ڻڌ ي ب

ا ڙو ۽ نڍ :ڪ وا لا د ير

و ڻ و م و و. د ۾ ار د ي

۽

،و

ون

ري

رڻ

وو

و

ه

و ه ۽ و ، ه نآ ا را .و

ووڍا7 ز – ۽ ڍ ۾ ر ن ا

اي ا ي وو دو و .ن ا آا ر

دا ا هر ۾ ؤ ن .نآ ا ا ناو ي ه

ڌا و ا.ه و ل ل ال رڻ ۽

۾ ه و ل رو رهار ا آن ه

( .و

وو

۾

5)و

ا

ي

ه

ئي

۾

(6ا رڻ و و. )د

ر او و دي م د ي ت

ر ي ي ول ن ي ات رڻ

و اي و ه ن ڏ اي رن ۾ ائيا. ا

ا ۽ ي ا دي ي ن ا ي ا.

وا و ڙدا ر ا وا .ا ا ر ا وا

ر ه و .نآ و ا د ل ۽ و ي ا

ن

ر

ا

دڌ

رڻ

ال

ر

۽

وت

واا

،ڍ دا ا ؤ ن ا. د وم و

ڌ و ن .ا دڌ رغ ڇ ۽ ڻر ،ه ،ور


68/349

68

و ا ي ا ۽ ي ا ،ي ـ ڏ ،رآ وا

وڙڻ7آن. ) ن ان ي دي ا ر ا )

ا ر ۾ ت يئاد ن ،ا ر،اڏ ،ر

۾ ا م ي ا ۽ ي ،وڙا

ا دڙ ا ر ا. ن ه ا ادڙ

و وا ن و. ذڻ دي ڳ ه و ره

رن

اي

ر

و

وا

۽

ي

ڍ

،و

ا ۾ آ ر و.

دم ي ان ي اڻت ي د

اڌ وڪ ي و ۾ ن ۾ و وه ود و ۽

ر و اڻ آ ۽ ي و ود و. ئي ا ڏڦا ه

و ا دي ذڻ ا. دائي و ر

ن ه ن ي ا ه ر دي ذڻ ي و و.

ن

ن

ي

ن

ئا

ا

وا

و ي ئا ر ۾ ئن دي ن و ،و ي و

وو. اڻ و ن ۾ ۽ او ي وا و ڏن

د ۽ ا ي ر ا ۽ وٺ ڻ ا

م ي ي ن ۽ رڻ او ي ن ن ي

رد و آ ٺو ،ا ر ي وڙڻ ا.

۾ ڏ ل ل ت و ڻ ۽ ا رڻ ي ه

و.

ن

د

Ruk Sindhi-Rise of Indus Civilization

Documents

Transcript of Ruk Sindhi-Rise of Indus Civilization