Ruimte voor meer Toerisme 2007-2011

Ruimte voor meer toerisme!

Kadernota Recreatie en Toerisme Gemeente Culemborg

3

Ruimte voor meer toerisme!


Wim van Hooff Theo de Bruin

NL RNT


4


5

Inhoud Samenvatting ......................................................................... 7 1 Inleiding .............................................................................11

1.1 Aanleiding .................................................................11 1.2 Doelstellingen en uitgangspunten........................11 1.3 Werkwijze en werkzaamheden ...........................12 1.4 Leeswijzer.................................................................12

2 Toerisme in Culemborg................................................15 2.1 Inleiding .....................................................................15 2.2 Beschrijving van het toerisme ..............................15

2.2.1 Aanbod ..............................................................15 2.2.2 Doelgroepen ....................................................16 2.2.3 Netwerken .......................................................16 2.2.4 Economische orde ..........................................16

2.3 Overheid...................................................................17 3 Beoordeling......................................................................19

3.1 Inleiding .....................................................................19 3.2 Sterkte-zwakte analyse ..........................................19 3.3 Kansen voor Culemborg.......................................21 3.4 Bedreigingen.............................................................21 3.5 Conclusies en strategische vragen ......................21

4 Visie toerisme en recreatie ..........................................23

4.1 Inleiding .....................................................................23 4.2 Identiteit en missie .................................................23 4.3 Doelgroepen............................................................25 4.4 Aanbod......................................................................25 4.5 Netwerken ...............................................................27 4.6 Promotie, informatie en evenementen ..............27 4.7 Economische orde..................................................28 4.8 Gemeente.................................................................28

5 Vertaling naar ruimtelijke ordening ............................29 5.1 Uitgangspunten........................................................29 5.2 Routegebonden recreatie .....................................29 5.3 Voorzieningen, algemeen ......................................29

5.3.1 Voorzieningen; kamperen .............................30 5.3.2 Voorzieningen: niet-vergunningplichtige verblijfsrecreatie in gebouwen ...............................31 5.3.3 Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden...........32 5.3.4 Evenementen....................................................33 5.4 Toets ruimtelijke kwaliteit ...............................33

6 Strategisch actieplan.......................................................35

6.1 Inleiding .....................................................................35 6.2 Keuze projecten......................................................36 6.3 Strategie ....................................................................36 6.4 Aanjager en korte termijn acties.........................37 6.5 Projectbeschrijvingen.............................................38 6.6 Overige aanbevelingen...........................................40 6.7 Organisatie en kosten............................................42 6.8 Economische effecten ............................................43

Bijlage 1: Deelnemers bijeenkomsten lokale kadernota Toerisme en Recreatie .....................................................47 Bijlage 2: Dynamiek in toerisme .....................................49 Bijlage 3: Beleid overheid .................................................53 Bijlage 4: Trends in toerisme en recreatie ...................59 Bijlage 5: Waar moet het heen met toerisme in Culemborg? .........................................................................61 Bijlage 6: Beoordeling projecten en voorstellen .........65 Bijlage 7: Literatuurlijst .....................................................67 Colofon ................................................................................69


6


7

Samenvatting

Aanleiding en doel Culemborg is een mooi historisch stadje gelegen aan de Lek, in het westelijk deel van het karaktervolle Betuwse landschap. Het heeft hierdoor in principe een goede basis voor toeristisch-recreatief gebruik. Echter toeristen weten de weg naar deze gemeente niet te vinden en de sector is niet ontwikkeling gekomen. Met het verschijnen van de regionale toeristisch-recreatieve concept-visie ‘Kansen tussen de dijken’, waarin Culemborg maar heel beperkt aan bod komt, is de discussie op gang gekomen om meer met de kwaliteiten en kansen op toeristisch gebied te doen. Daartoe heeft het College en de gemeenteraad besloten een Kadernota Toerisme en Recreatie met een strategisch actieplan te laten opstellen. In verband met de intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie (per 01-01-2008), heeft deze nota een tweede doel gekregen, namelijk: het beschrijven van de ruimtelijke consequenties van het toeristisch-recreatieve beleid voor het buitengebied.

Werkwijze Deze kadernota is in vier fasen tot stand gekomen: inventarisatie, discussie, uitwerking en presentatie. In de eerste fase zijn nota’s bestudeerd, is Culemborg uitgebreid bekeken, zijn gesprekken gevoerd met zo’n 25 sleutelpersonen en heeft een inloopavond plaatsgevonden. Op basis van deze informatie is in de tweede fase een discussienota geschreven die besproken is met een ambtelijke begeleidingscommissie en bediscussieerd is tijdens twee workshops. Naar aanleiding van deze discussies zijn diverse concept-kadernota’s uitgewerkt die tussentijds besproken zijn met de begeleidingscommissie en de wethouder. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een definitieve concept kadernota die ter beoordeling en goedkeuring is voorgelegd aan het College, de Gemeenteraad en alle betrokkenen in de Gemeente Culemborg. Recreatie en toerisme in Culemborg De toeristisch-recreatieve sector in Culemborg is eerst zo objectief mogelijk beschreven, naar aanbod,

doelgroepen, structuur en beleid. Daaruit blijkt dat het verblijfsrecreatieve aanbod met enkele campings, B&B-adressen en een jachthaven beperkt qua omvang is. Het vermaaksaanbod is sterker, met name de cultuur-historische binnenstad, bezoekpunten (zoals museum), evenementen en het stelsel van fietsen wandelpaden in de Betuwe en het Rivierenlandschap. Ook de horeca is redelijk vertegenwoordigd, hoewel de diversiteit niet heel groot is te noemen. De doelgroepen die Culemborg ‘gebruiken’ voor verblijf bestaan grotendeels uit de eigen inwoners en die uit de regio, en verder de fietsers, wandelaars en cultuurhistorisch geïnteresseerde 55-plussers. Bijzondere doelgroepen vormen de evenementenbezoekers en de watersporters. De structuur van de toeristisch-recreatieve sector in Culemborg is niet sterk ontwikkeld. Marketing en promotie vindt er nauwelijks plaats, ondernemers zijn slecht georganiseerd. Uitzonderingen hierop vormen de evenementenorganisaties, de Stichting Eva


8

Lanxmeer (ecowijk) en de groep actief rondom het fort ‘Werk aan ’t Spoel’. De promotie wordt verzorgd door het Regionaal Bureau voor Toerisme Rivierenland, maar deze is beperkt van omvang en voor Culemborg niet helemaal op de goede doelgroepen gericht. Aan beleid ontbreekt het niet in Culemborg en de regio. Dit is ruim voldoende en biedt voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling ook best veel mogelijkheden. Dit geldt met name voor de lokale plannen, zoals het Landschapsontwikkelingsplan en het provinciale beleid met betrekking tot cultuur- en plattelandstoerisme. Beoordeling Samen met een groot groep betrokkenen is een sterkte-zwakte analyse uitgevoerd. De belangrijkste conclusies daaruit zijn:

+ De historische stadskern, de recreatieve ontsluiting in de stad, de ligging aan de Lek en in het groene rivierengebied bieden Culemborg een sterk decor en een goede uitgangspositie voor het toerisme. + In Culemborg is een groot‘menselijk kapitaal’ aanwezig, dat tot uitdrukking komt in de actieve inzet van een groot aantal personen voor de ontwikkeling van toerisme, de organisatie van evenementen en de betrokkenheid bij de leefomgeving. -/+ Ondanks de sterke omgevingskwaliteiten is het toerisme in Culemborg beperkt tot dagtoerisme; fietsen, wandelen en bezoek van evenementen. + Door de jaren heen heeft de gemeente een goed gevoel voor ruimtelijke kwaliteit én gebruiksmogelijkheden aan de dag gelegd, getuige de vele vrij liggende wandelen fietspaden binnen de bebouwde kom. + De ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie biedt de gemeente goede kansen voor een extra

profilering. Deze kans wordt met beide handen gegrepen getuige de wijze waarmee ‘Werk aan ’t Spoel’ wordt opgepakt. - De organisatiegraad van de toeristisch-recreatieve sector is laag, ook omdat enkele jaren terug de VVV is opgeheven (de ondernemers hebben dit overigens ook zonder verzet laten gebeuren). - Mede door het verdwijnen van de VVV, is Culemborg de laatste decennia ‘toeristisch‘ nauwelijks op de kaart gezet’ met uitzondering van de uitstraling door de verschillende evenementen. +/- De unieke ligging aan de Lek, in combinatie met de jachthaven, schept een bijzondere ruimtelijke en toeristisch-recreatieve kans. Deze is tot op heden niet verzilverd.

Strategische vragen voor de toekomst Afgeleid van de analyse en bovengenoemde conclusies kunnen de volgende strategische vragen voor Culemborg geformuleerd worden: a. Hoe kan de gemeente Culemborg met beperkte

middelen de kansen op toeristisch gebied optimaal benutten?

b. Hoe kan de samenwerking in de sector tot stand worden gebracht?

c. Hoe kansrijk is praktische samenwerking met andere steden langs de Lek (Vianen, Nieuwegein en Wijk bij Duurstede) en in de regio (Buren, Tiel, Zaltbommel, Leerdam en Geldermalsen)?

d. Hoe kan de aankomende transitie van de agrarische sector optimaal benut worden voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het buitengebied met inachtneming van de landschappelijke kwaliteiten?

e. Hoe kan de promotie van Culemborg verbeterd worden en in welke mate en op welke wijze wil Culemborg met het RBT blijven samenwerken?

Identiteit, missie en inzet De identiteit van de gemeente Culemborg is als volgt worden omschreven: een historische vrijstad aan de Lek. Deze identiteit heeft inhoud omdat Culemborg een gemeente is waarbinnen veel ondernemende burgers actief zijn die zo inhoud geven aan het vrijzinnige karakter van de stad.

– Missie Uitgaande van de aanwezige waarden, kwaliteiten en identiteit stelt de gemeente Culemborg zichzelf ten doel de duurzame ontwikkeling van recreatie en toerisme waar mogelijk te stimuleren. Culemborg (gemeente, ondernemers en burgers) wil beter gebruik maken van deze kwaliteiten en een toegankelijke, gastvrije en aantrekkelijke bestemming worden en zich richten op de behoeften van specifieke groepen dagrecreanten en kortverblijf toeristen.

− Inzet Om deze missie te realiseren zal de gemeente Culemborg de projecten uit het strategisch actieplan uitvoeren c.q. bevorderen. Daarbij zal de inzet gericht zijn op de volgende algemene zaken:

1. Het zoveel mogelijk stimuleren en ondersteunen van ondernemende burgers, organisaties en ondernemers.

2. Daar waar mogelijk samenwerken met de omliggende gemeenten, niet alleen in het Gelders Rivierengebied maar ook in Zuid-Holland en Utrecht.

3. Periodiek overleg met vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties over toerisme.

4. Een stimulerende benadering bij de ruimtelijke ontwikkeling van het buitengebied.

5. Het behouden en waar mogelijk versterken van de kwaliteiten van de cultuurhistorische binnenstad en van het landschap.


9

Doelgroepen Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente richt zich primair op de volgende doelgroepen:

1. Inwoners; 2. Dagjesmensen; 3. Watersporters; en 4. Kort verblijf toeristen.

Verbetering aanbod Op basis van de indeling naar vlakken, lijnen en punten zijn streefbeelden beschreven over de wijze waarop het aanbod zich zou moeten ontwikkelen. Met betrekking tot de vlakken staan het historisch centrum, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en (delen van) het buitengebied centraal. Bij de lijnen gaat het vooral over routestructuren, informatievoorziening langs de routes en de toegangswegen naar het centrum van Culemborg die verbeterd, aantrekkelijker gemaakt zouden moeten worden. De ‘punten’ zijn de kleinere voorzieningen in de toeristische omgeving, waaronder de knooppunten in de recreatieve routenetwerken, de toeristische overstappunten, verblijfsaccommodaties, de entrees naar de stad en de jachthaven. Netwerken en promotie Heel belangrijk voor Culemborg is dat de organisatiestructuur van de sector verbeterd wordt en een sterke impuls krijgt. De belangrijkste aanbeveling voor Culemborg is de ontwikkeling van een citymanagement organisatie. Deze organisatie, een samenwerkingsverband van ondernemers en gemeente, zou ook de promotie van Culemborg moeten oppakken. Daartoe moet eerst een integraal promotieplan gemaakt worden, waarbij ook de evenementenorganisaties betrokken worden. Vervolgens kan bekeken worden wie welke taak gaat

uitvoeren. Met name in dit onderdeel kan de positie van het RBT beschouwd worden en de wens van het Museum Elisabeth Weeshuis om een VVV-informatiebalie op te nemen in het nieuwe museumconcept. Gemeente De gemeente hecht zeer aan een goede communicatie in de toeristische sector. Daartoe zullen binnen de gemeentelijke organisatie de juiste voorwaarden geschapen, onder meer door:

– Het aanwijzen van één bestuurlijk verantwoordelijke. – Het benoemen van een toeristisch ambtelijk

coördinator, eerste aanspreekpunt voor toeristische ondernemers.

– Periodiek overleg met de ondernemers in de gemeente Culemborg. Vertaling naar ruimtelijk beleid Een belangrijke doelstelling van de kadernota is ook de vertaling naar ruimtelijk beleid dit met het oog op de naderende intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie. In deze kadernota zijn daartoe eerst de nieuwe uitgangspunten voor dit beleid geformuleerd, namelijk dat:

− De methodiek aansluit bij de dynamiek van profit en non-profit-activiteiten van initiatiefnemers, en er dus ruimte en kansen geboden wordt aan iedereen.

− De uitwerking bijdraagt aan een duidelijke sturing en handhaafbaarheid. Initiatiefnemers moeten weten wat zij ‘mogen’ (of beter: wat de gemeenschap hen aan ruimte wil geven en waarvoor) en de gemeentelijke overheid moet kunnen toetsen en handhaven.

− Deze ontwikkelingsgerichte aanpak uit zich in de benadering dat (bedrijfs)plannen van initiatiefnemers een onderbouwde relatie moeten leggen met de

vastgestelde missie en/of doelstellingen van het ruimtelijk beleid. Ontwikkelingsgericht beleid betekent toetsing aan doelen en missie. Dit vervangt het 'traditionele' kaderstellend beleid. Opvallende wijzigingen in het voorgestelde beleid Op basis van deze uitgangspunten worden vervolgens aanbevelingen gedaan voor de nadere uitwerking van het bestemmingsplan buitengebied op het gebied van routegebonden recreatie en voorzieningen, zoals kamperen, verblijfsrecreatie in vrijkomende (agrarische) gebouwen en dagrecreatieve voorzieningen. De meest opvallende verandering in het beleid betreft het toestaan van minicampings in de periode van 1 maart tot 1 november op in principe elk adres in het buitengebied. De belangrijkste voorwaarde is niet meer het aantal kampeerplaatsen, maar de maximale omvang van het terrein, namelijk 5.000 m². Voorts moet de aspirant campinghouder in het bedrijfsplan aantonen dat de landschapskenmerken behouden of versterkt worden, de verkeersafwikkeling geen probleem vormt en er goed omgegaan wordt met de waterhuishouding en ecologische kwaliteiten. Een vergelijkbaar beleidsprincipe geldt voor verblijfsrecreatie en dagrecreatieve voorzieningen in gebouwen: het moet aansluiten bij de aard en de omvang van het huidige gebruik, de omgeving niet aantasten en de verblijfsrecreatie moet in de tijd beperkt zijn (om permanente bewoning tegen te gaan). In alle gevallen wordt voorgesteld dat de eigenaar of gebruiker een plan indient waarin de (bijdrage aan de) ruimtelijke en recreatieve kwaliteit wordt aangetoond.


10

Strategisch actieplan Tijdens het planproces zijn er veel ideeën gelanceerd om Culemborg toeristisch-recreatief aantrekkelijker te maken. Deze ideeën zijn zowel in een workshop als op basis van een aantal criteria beoordeeld. Hieruit is de volgende lijst van 9 essentiële projecten, die verdeeld zijn in een drietal groepen, naar voren gekomen:

− Groep I: Gezamenlijke projecten: 1. Citymarketing & promotie 2. Meer en andere evenementen 3. Uitbreiding jachthaven / havenfront 4. Ontwikkeling ‘Werk aan ’t Spoel’ 5. Bewegwijzering cultuurhistorische stadswandeling − Groep II: Gemeentelijke projecten: 6. Verbetering toegankelijkheid buitengebied 7. Verbetering entrees van de stad, sfeer in de

binnenstad − Groep III: Private projecten: 8. Hotelontwikkeling 9. Ecohotel / Wellnesscentrum

Om de toeristisch-recreatieve ontwikkeling werkelijk van de grond te krijgen en op korte termijn de intentie van alle betrokkenen daarbij zichtbaar te maken is voorgesteld een aanjager te benoemen en een aantal ‘snelle’ acties uit te voeren. De aanjager moet voor een periode van 3 jaar aangesteld worden, de voorgestelde projecten bevorderen, het citymanagement inhoud geven en de promotie van Culemborg vormgeven en aanzwengelen. De mogelijke snelle acties zijn:

– Het plaatsen van een digitale informatiezuil, bijvoorbeeld bij het museum of het oude stadhuis.

– Welkom- en informatieborden bij de entrees van de stad.

– Bomen in verplaatsbare potten op de markt. – Inrichting van 2 camperstaanplaatsen bij de jachthaven.

Vervolgens worden in het actieplan alle 9 projecten kort beschreven naar doel, doelgroepen, betrokken partijen, uitvoeringsperiode en kosten. De totale kosten van de 7 projecten waarbij de gemeente betrokken is, zijn geraamd op ruim € 0,5 miljoen in de periode 2007 – 2010. Hoe deze kosten verdeeld moeten worden over de gemeente zelf, ondernemers en andere betrokken organisaties is iets voor nader overleg. Overige aanbevelingen Naast de genoemde aanjager, snelle acties en projecten zijn er nog negen andere aanbevelingen gedaan om de toeristisch-recreatieve ontwikkeling te bevorderen. De belangrijkste daarvan zijn:

1. Maak na vaststelling van het promotieplan (project 1) duidelijke afspraken met het RBT over hun bijdrage aan dit plan en over de acties van het RBT waarin Culemborg wenst te participeren.

2. Onderzoek welke mogelijkheden er liggen om tot nauwere samenwerking te komen met gemeenten buiten de regio Rivierenland, zoals Wijk bij Duurstede, Houten, Vianen, Nieuwegein, Leerdam en Gorinchem.

3. De ontwikkeling van het landschap zoals in het Landschapsontwikkelingsplan is verwoord, is ook vanuit toeristisch-recreatief oogpunt van groot belang.

4. Zet bij het plan voor de ruimtelijke (her)ontwikkeling van het kasteelterrein, ook af en toe een toeristisch-recreatieve bril op.

5. Beheer en onderhoud van de openbare ruimte in de stad zijn ook van belang voor het toeristisch-recreatief aantrekkelijkheid van de stad. Daarom dient dit beheer zo optimaal mogelijk plaats te vinden.

6. Goed onderhoud van (historische) panden in het centrum maken de stad ook aantrekkelijk. Een gemengde commissie van gemeente en ondernemers zouden panden moeten beoordelen en particulieren en ondernemers moeten gaan aanspreken op hun verantwoordelijkheid in dezen.

7. In de regionale visie ‘Kansen tussen de dijken’ wordt als derde speerpunt de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve knooppunten genoemd. De stad Culemborg is een geweldig knooppunt waar toeristen per trein, auto en/of fiets kunnen arriveren en over kunnen stappen op diverse andere vormen van recreatief vervoer. Eis deze positie op. Organisatie Voor de organisatie die de ontwikkeling dient te begeleiden wordt voorgesteld een stuurgroep ‘Toeristisch-Recreatieve Ontwikkeling Culemborg in het leven geroepen (zie afbeelding 6.2). In de stuurgroep TROC zouden de volgende partijen zitting moeten hebben:

− Bestuurlijk verantwoordelijke voor de portefeuille R&T van de gemeente Culemborg

− 2 Vertegenwoordigers uit het VOC − 2 Vertegenwoordigers van het toeristische

bedrijfsleven − Ambtelijk secretaris

De stuurgroep geeft leiding aan een projectbureau dat wordt bemenst door de aanjager die voor 2 dagen per week zijn inzet levert om het ontwikkelproces aan te jagen.


11

1 Inleiding

1.1 Aanleiding De gemeente Culemborg is een vrij stedelijke gemeente in het westen van de provincie Gelderland, Het overgrote deel van de inwoners is woonachtig in de bebouwde kom. Historisch gezien is Culemborg een echte ‘marktstad’. De kenmerken hiervan in de vorm van de binnenstadsstructuur en de vele monumenten, zijn nog talrijk aanwezig. Zij maken het centrum aantrekkelijk en bezoekwaardig. Dit laatste wordt versterkt door de aanwezige voorzieningen en evenementen die regelmatig plaatsvinden. Voorbeelden hiervan zijn het Museum Elisabeth Weeshuis, theater de Fransche School, Lek-art, Culemborg Bijvoorbeeld, de Oldtimerrit en het Culemborg Blues festival. De ligging aan de Lek en in het karaktervolle Betuwse landschap vormen eveneens potentieel sterke pijlers voor het toerisme. Daarnaast is Culemborg goed bereikbaar per trein en auto, ligt het in het centrum van Nederland, op een steenworp afstand van de stadsregio Utrecht en relatief dicht bij andere grote

steden. Met andere woorden een kansrijke situatie voor de ontwikkeling van toerisme. In de praktijk echter is de toeristisch-recreatieve sector in de gemeente Culemborg maar beperkt tot ontwikkeling gekomen. Niettemin zijn de gemeenteraad en het college van Burgemeester en Wethouders van mening dat voor deze sector meer kansen aanwezig zijn dan tot nu toe benut worden. De discussie hierover is op gang gekomen naar aanleiding van de regionale concept-visie ‘Kansen tussen de dijken’. In deze visie is het toeristisch-recreatieve programma voor de Gelderse regio Rivierenland geschetst. De toeristische kwaliteiten van en mogelijkheden voor Culemborg komen in deze visie slechts beperkt naar voren. Dit is voor het college van B&W en de gemeenteraad een belangrijke aanleiding geweest tot het besluit om voor de gemeente zelf een Kadernota Toerisme en Recreatie met een strategisch actieplan te laten opstellen.

Daarnaast speelt nog een tweede aanleiding. In verband met de naderende intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie (per 1-1-2008) is de gemeente verplicht zelf beleid voor kamperen en andere vormen van (verblijfs-)recreatie te formuleren. Deze nota heeft daarom ook ten doel de ruimtelijke consequenties van het toeristisch-recreatieve beleid te beschrijven. 1.2 Doelstellingen en uitgangspunten Deze kadernota heeft drie hoofddoelstellingen:

1. Het formuleren van een lokale beleidsvisie recreatie en toerisme.

2. Het beschrijven van de ruimtelijke beleids-uitgangspunten voor de (verblijfs-)recreatie in het buitengebied.

3. Het opstellen van een strategisch actieplan. Secundair moet deze kadernota ook inzicht geven in de economische reikwijdte van de strategische


12

toeristische projecten, de rol van de gemeente en de kosten (in tijd en geld). Uitgangspunten Voor het realiseren van de drieledige doelstelling is vooraf een aantal uitgangspunten benoemd, namelijk:

− De kadernota moet aansluiten bij het Culemborgse Landschapsontwikkelingsplan, het actuele gemeentelijke en ander overheidsbeleid en bij de regionale visie ‘Kansen tussen de Dijken’.

− Het actieplan van de kadernota moet een aantal uitgewerkte strategische projecten bevatten, waarbij duidelijk moet zijn welke projecten als eerste aangepakt moeten worden en waarom.

− De kadernota moet in een interactief proces tot stand komen. Dit betekent dat er in alle fasen van het proces is gesproken en gediscussieerd met burgers, ondernemers, belangenorganisaties, ambtenaren en politici.

– De kadernota heeft vooraleerst betrekking op de gemeente Culemborg. Gegeven het ‘gemeentegrens overschrijdende’ gedrag van de toerist, zal ook de vraag en aanbod vanuit de regio in beschouwing worden genomen Er zal gekeken worden naar regionale samenwerking en ruimtelijke ontwikkelingen in de regio.

– Duurzaamheid is een belangrijke voorwaarde voor het laten slagen van toeristisch-recreatief beleid. 1.3 Werkwijze en werkzaamheden Deze kadernota is in vier fasen tot stand gekomen: inventarisatie, discussie, uitwerking en presentatie.

Inventarisatie In deze fase zijn als eerste allerhande nota’s, stukken en toeristisch informatiemateriaal bestudeerd. Direct daarna is een bezoek gebracht aan het gebied om ‘door de bril van de (deskundige) bezoeker’ te zien hoe Culemborg zich toeristisch-recreatief ontwikkeld heeft en welke kansen en mogelijkheden er liggen. Vervolgens zijn met circa vijfentwintig sleutelpersonen gesprekken gehouden, zoals ondernemende burgers, vrijwilligers, beheerders van voorzieningen en ondernemers betrokken bij of belanghebbend in toerisme. De gesprekken hadden als doel een goed beeld te krijgen over de initiatieven, de (on)mogelijkheden van de toeristisch-recreatieve ontwikkeling in Culemborg , de gewenste identiteit en de samenwerking. Naast de individuele gesprekken is op 4 september 2006 een thema-avond gehouden. Ruim vijftig personen gaven vele meningen en ideeën; er is op een constructieve wijze van gedachten gewisseld over recreatie en toerisme in de gemeente. Het laatste onderdeel van de inventarisatie betrof de analyse en beoordeling van verzamelde informatie en de huidige stand van zaken. Een overzicht van geïnterviewde personen en deelnemers aan de workshops is weergegeven in bijlage 1. Discussie Op basis van de inventarisatie is een discussienotitie opgesteld over recreatie en toerisme in Culemborg; aanbod, doelgroepen en (on)mogelijkheden. Deze discussienota is eerst besproken met de begeleidingscommissie De bijgestelde discussienota vormde vervolgens de basis voor twee workshops (27 september en 5

oktober). Het doel van de eerste workshop, waaraan een brede groep betrokkenen deelnam, was om een globale toeristisch-recreatieve visie te formuleren, mogelijkheden en concrete initiatieven te bespreken en deze te prioriteren. De tweede workshop is gehouden met een select gezelschap. Daarin is vooral van gedachten gewisseld over de vertaling van het algemene toeristisch-recreatieve beleid naar ruimtelijk beleid, met name voor het buitengebied. Uitwerking Op basis van de uitkomsten van de discussiefase is een eerste concept ‘Kadernota Recreatie en Toerisme’ opgesteld. Deze is besproken met de begeleidingscommissie en daarna bijgesteld tot een tweede concept. Na de bespreking van de tweede conceptversie met de verantwoordelijk wethouder is een definitieve concept Kadernota Toerisme en Recreatie voor de gemeente Culemborg opgesteld. Dit definitieve concept wordt vastgesteld door het college van B&W en dienst als basis voor een zienswijzenprocedure. Gedurende zes weken na de ter visielegging kan iedereen op de concept kadernota reageren, 1.4 Leeswijzer Deze definitieve conceptversie van de Kadernota Recreatie en Toerisme Culemborg bestaat uit zes hoofdstukken. In hoofdstuk 2 wordt recreatie en toerisme in Culemborg in algemene zin en zoveel mogelijk vanuit een objectief standpunt beschreven. Hoofdstuk 3 gaat in op de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen van het toerisme in Culemborg,


13

waarbij de (subjectieve) beoordeling een belangrijke rol speelt. Beide hoofdstukken worden afgesloten met conclusies en strategische vragen. Deze vormen vervolgens het uitgangspunt voor de in hoofdstuk 4 beschreven visie en speerpunten van beleid. In hoofdstuk 5 wordt de vertaling naar het ruimtelijke beleid gegeven. In hoofdstuk 6 wordt het strategisch actieplan beschreven, inclusief voorstellen over een plan van aanpak, projecten, toetsingskader, uitvoeringsprioriteiten, planning van acties en de gewenste, toekomstige organisatie van de toeristische sector in Culemborg. Om de leesbaarheid van deze kadernota te bevorderen is zoveel mogelijk achtergrondinformatie in bijlagen geplaatst. Dit betreft onder meer: de beschrijving van de vele relevante beleidsnota’s, het theoretisch kader van de sterkte-zwakte analyse, algemene trends in het toerisme en de beoordeling van de potentiële projecten. De essentie van deze kadernota is opgenomen in de samenvatting


14


15

2 Toerisme in Culemborg

2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van recreatie en toerisme in de gemeente Culemborg. Allereerst wordt een beschrijving gegeven van de huidige stand van zaken. Daarna wordt in de derde paragraaf een samenvatting gegeven van het relevante overheidsbeleid op provinciaal, regionaal en lokaal niveau. Een korte beschrijving van deze documenten is opgenomen in bijlage 3. 2.2 Beschrijving van het toerisme In deze paragraaf wordt de toeristisch-recreatieve sector beschreven op basis van de vier economische dimensies: aanbod, markt/doelgroepen, netwerken en economische orde. Nadere uitleg over deze dimensies is beschreven in bijlage 2. 2.2.1 Aanbod Het aanbod wordt beschreven aan de hand van vier categorieën; verblijf, vermaak, verteer en vervoer.

− Verblijf De verblijfsrecreatieve sector bestaat uit het stacaravanterrein Beaugarde, enkele Bed & Breakfast-adressen, een stacaravanterrein met een kleine gewone camping bij de jachthaven en de SVR-(mini)camping 'de Hoge Kuil’. Ook de jachthaven 'zelf’ kan als een verblijfsvorm gezien worden. De Culemborgse jachthaven bestaat hoofdzakelijk uit vaste ligplaatsen waardoor er maar beperkt toeristisch overnacht kan worden. Per saldo worden in Culemborg weinig toeristische bedden aangeboden. Het meest opvallend is het ontbreken van hotelaccommodatie. Hiervoor zijn inmiddels concrete plannen in voorbereiding (’de Kapel’).

− Vermaak Naast de vele monumenten zijn in Culemborg enkele te bezoeken en/of te bezichtigen voorzieningen zoals: het Oude Stadhuis, theater de Fransche School, de kasteeltuin, de Plantage, het Museum Elisabeth Weeshuis, korenmolen De Hoop, de ecowijk Lanxmeer en het Jan van Riebeeck-huis. Daarnaast is

er vermaak in de vorm van evenementen, met als belangrijkste: Culemborg Bijvoorbeeld, Culemborg Blues, Lek-art en de Oldtimertocht. Een derde vorm van vermaak zijn de zelf te ondernemen activiteiten, zoals fietsen wandelroutes in en door het buitengebied (over en langs dijken, uiterwaarden, rivieren, weilanden en griendcultures), historische stadswandeling onder leiding van een gids en verschillende zwem- en sportvoorzieningen.

− Verteer Het horeca aanbod is weinig divers en geconcentreerd op en rond de markt, in het centrum van de stad. De cafés lopen over het algemeen niet zo goed. Er is een grote roulatie onder de ondernemers; er zijn relatief veel jonge ondernemers. Er is een redelijk aanbod aan restauratieve voorzieningen. Deze sector heeft last van de concurrentie met de grote steden in de regio, waardoor talentvol personeel snel vertrekt naar de grotere restaurants aldaar.


16

− Vervoer Culemborg heeft een goede ontsluiting op grond van de ligging bij de A2 en aan de spoorlijn. Drie recreatieve fietsroutes verbinden Culemborg met de regio. Daarnaast lopen er vier skateroutes vanaf het NS-station in spreekwoordelijke "klavertje vier lussen". Door het westen van de gemeente loopt het Waterliniepad, de langeafstandswandelroute langs de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Overige wandelroutes zijn de stadwandeling, het kikkerpad, de waterwandeling en enkele GPS-routes. 2.2.2 Doelgroepen De huidige toeristische markt in Culemborg bestaat hoofdzakelijk uit dagrecreanten. Het allerbelangrijkste segment daarbinnen zijn de eigen inwoners die zich ‘toeristisch gedragen’ door hun bezoek aan horecavoorzieningen, evenementen en andere activiteiten. Het zijn vooral de verschillende evenementen die bezoekers naar Culemborg trekken. Grofweg ligt de regio van herkomst in een straal van 30 km om Culemborg, ofschoon specifieke evenementen als Lek-art en Culemborg Blues ook belangstellenden van verder weg aantrekken. Een derde categorie ‘dagbezoek’ bestaat uit wandelaars, fietsers en skaters die Culemborg gebruiken als vertrek- of pleisterplaats voor, na of tijdens hun dagtocht. Gezien het beperkte aanbod aan logiesaccommodaties is de fractie vakantiegangers dat een aantal dagen in Culemborg verblijft gering. Daarmee samenhangend is ook het zakelijk (overnachtend) toerisme marginaal, ondanks het grote aantal bedrijven in de gemeente. De

jachthaven biedt ook te weinig echte passantenplaatsen aan om het toeristisch verblijf daadwerkelijk te bevorderen. Wel houdt de havenmeester tijdelijk beschikbare 'vaste' ligplaatsen bij, waardoor passanten toch optimaal van de jachthaven gebruik kunnen maken. 2.2.3 Netwerken Het aantal en de kwaliteit van de toeristisch-recreatieve netwerken in de gemeente Culemborg is beperkt. Dit weerspiegelt het huidige economische belang van deze sector. Toch bevinden zich in en om Culemborg voldoende bedrijven om het functioneren van de toeristische sector mogelijk te maken.

− Promotie en informatieverstrekking Enkele jaren terug is de lokale VVV opgeheven De gemeente Culemborg heeft samenwerking gezocht met de regio, binnen de StER en het Regionaal Bureau voor Toerisme (RBT). Overeenkomstig de afspraken in de regio draagt de gemeente Culemborg € 1,00 per inwoner af aan het RBT. De samenwerking en subsidie zijn nog niet gekoppeld aan een prestatiecontract, waarin afspraken en te leveren diensten duidelijk zijn vastgelegd. Het RBT heeft er bewust voor gekozen om de promotie van en de informatievoorziening over de regio voornamelijk via internet te laten verlopen, met als invalshoek het begrip 'Rivierenland'. Daarnaast vindt informatieverstrekking plaats via folderposten. In Culemborg zijn twee folderposten, namelijk in het Museum Elisabeth Weeshuis en bij SVR-camping de Hoge Kuil. De effectiviteit van deze folderposten is laag; recreanten en toeristen weten deze posten over het algemeen slecht te vinden en ze zijn geregeld gesloten. De promotie en informatievoorziening over

de toeristisch-recreatieve mogelijkheden van Culemborg is dus beperkt. Dit is vooral een gemis wanneer de toerist al in Culemborg is en op zoek gaat naar informatie over mogelijkheden en activiteiten.

− Evenementen Culemborg wordt ook op de kaart gezet door verschillende evenementen die (2-)jaarlijks plaatsvinden. Georganiseerd door lokale ondernemers, burgers en soms ook de overheid vinden spraakmakende manifestaties plaats waaronder Lek-art, Culemborg Blues, Oldtimers-weekend, Culemborg Bijvoorbeeld en Open Monumenten Dag. 2.2.4 Economische orde Van oudsher heeft Culemborg een relatief sterke meubelindustrie met onder meer het bedrijf Gispen als een belangrijke icoon. Daarnaast heeft in het verleden de sigarenindustrie een stempel op het bedrijfsleven in Culemborg gedrukt. Binnen de Culemborgse gemeenschap is de nodige daadkracht aanwezig en bestaat een levendig verenigingsleven. Er is zogezegd sprake van een groot menselijk kapitaal. Tot op heden is er geen uitgesproken visie en strategie bij het gezamenlijke bedrijfsleven over de wijze waarop het toerisme zich dient te ontwikkelen.

− Samenwerking In de binnenstad opereert de Vereniging VOC (Verenigde Ondernemers Culemborg). Daar is een aanzienlijk aantal (van ca. zestig) ondernemers bij aangesloten.


17

De horecaondernemers en de logiesverstrekkers kennen nauwelijks enige vorm van (structurele) samenwerking. Uit gesprekken valt op te maken dat deze groep ondernemers elkaar vaker beziet in termen van concurrentie, dan als collega’s met een gemeenschappelijk belang. 2.3 Overheid De overheid, de gemeente in het bijzonder, heeft veel invloed op de economische dynamiek van de toeristisch-recreatieve sector. Beleid en beheer van de openbare ruimte zijn enkele taken die in handen liggen van de overheid en van grote invloed zijn op de mogelijkheden voor toerisme en recreatie. De gemeente stelt zichzelf ten doel een goed klimaat te scheppen voor de ontwikkeling van het toerisme en het stimuleren van ondernemerschap op dit vlak. Daarnaast is de gemeente verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het basispakket aan (openlucht)recreatieve voorzieningen zoals een samenhangend stelsel van wandelen fietspaden, speel-, zon-, zwem- en vismogelijkheden, in de gehele gemeente. Gegeven deze verantwoordelijkheid is een beperkt aantal specifieke ontwikkelingen beheerstaken in handen gelegd van Recreatiemaatschappij Rivierengebied NV. De kosten van deze taken zijn overigens in 1999 afgekocht. In bijlage 3 van deze nota wordt een samenvatting gegeven van de provinciale, regionale en lokale beleidsstukken die van belang zijn voor toerisme en recreatie in Culemborg.

In deze bijlage passeren de volgende nota’s de revue: 1. Provinciaal:

− ‘Mooi dichtbij’ − ‘Plattelandstoerisme Gelderland-Overijssel’ − ‘Masterplan Cultuurtoerisme 2003 - 2007’ − ‘Streekplan Gelderland 2005. Kansen voor de

regio’s’ − Kernkwaliteiten Landschap en Cultuurhistorie.

Uitwerking Streekplan Gelderland 2005. − Doelgericht Uitvoeren. Programmaplan NHW

Diefdijk/Loevestein, 2006. 2. Regionaal

− Een oud verbond in een nieuw verband. Ontwikkelingsperspectief voor de vaarroute tussen Culemborg en Zaltbommel. 2005.

− ‘Actualisering bedrijfsplan Recreatiemaatschappij Rivierengebied’

− ‘Kansen tussen de dijken’ (RBT; Concept) − ‘Plan van Aanpak Rivierenland 2006’ (RBT)

3. Lokaal: − ‘Groenstructuurplan 2006 - 2016. Koersen op

verbindingen met kwaliteit’ − ‘Integraal Horecabeleid Gemeente Culemborg’ − ‘Rijk verleden. Sterke toekomst’ Cultuurhistorisch

beleid voor Culemborg 2006 - 2010. − ‘Landschapsontwikkelingsplan 2006 - 2016’ Uit deze beleidsnota’s kunnen de volgende conclusies voor recreatie en toerisme worden getrokken:

− De provincie Gelderland geeft veel prioriteit aan het stimuleren en ontwikkelen van recreatie en toerisme in de regio Rivierenland. De regio wordt aangemoedigd om zelf met initiatieven te komen. Middels het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme en het Regionale Bureau voor Toerisme wordt concrete ondersteuning en co-financiering

aangeboden bij het uitwerken van de regionale visie en de uitvoering van toeristische projecten en recreatieve (basis-)voorzieningen.

− Verder geeft de provincie aan dat recreatie en

toerisme zich moet ontwikkelen met behoud van de kwaliteit en het karakter van het landelijk gebied. In het Streekplan en de uitwerking daarvan worden daarvoor de kaders geschetst. Deze zijn echter niet beperkend van aard, zodat er voldoende ruimte voor ontwikkeling is. Daarnaast is het behoud van die kwaliteiten juist goed, want zij vormen ook de peilers voor een aantrekkelijke toeristisch-recreatieve omgeving.

− De provincie zet niet alleen in op plattelands- en

watersporttoerisme maar ook op cultuurtoerisme. Zij wil de kwaliteit van het cultuurhistorisch aanbod, de toegankelijkheid en beleefbaarheid versterken door innovatieve ontwikkelingen mogelijk te maken.

− De ondersteuning die de provincie biedt aan de

ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie (afgekort NHW) is voor Culemborg van groot belang. Met Werk aan ’t Spoel en Fort Everdingen en het Waterliniepad heeft de gemeente Culemborg goede kansen om mee te liften op allerlei gelden en promotie-activiteiten voor de NHW.

− Op regionaal niveau biedt de regionale toeristische

visie ‘Kansen tussen de dijken’ ook enige kansen voor Culemborg. Niet veel omdat in deze visie sterk ingezet wordt op plattelandstoerisme, enkele concentratiegebieden en boegbeelden. Alleen het boegbeeld NHW ligt in Culemborg. Ook het plattelandstoerisme is voor Culemborg maar beperkt


18

van belang, omdat de gemeente naar verhouding weinig buitengebied heeft. Verder komt cultuurtoerisme in de regionale visie maar beperkt aan bod, terwijl deze toerismevorm van groot belang is voor Culemborg. Wel biedt de regionale visie goede mogelijkheden om samen te werken op het gebied van routegebonden recreatie, toeristische overstappunten en op onderdelen van het promotiebeleid.

− Alle vier genoemde lokale beleidsnota’s zijn in principe

ondersteunend aan de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van Culemborg,. De beleidsvoornemens zijn over het algemeen voor deze kadernota toerisme niet concreet genoeg. Het Landschapsontwikkelings-plan biedt in dit opzicht nog het meeste houvast. In dit plan worden enige concrete voornemens benoemd die goed zijn voor recreatie en toerisme. Deze voornemens zijn: aanleg van wandelen fietspaden, banken, oversteken over sloten en vaarten en het beperken van het gemotoriseerd verkeer over de dijken.


19

3 Beoordeling

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt een nadere beoordeling gegeven van de kwaliteiten van de toeristisch-recreatieve voorzieningen en van de sector als geheel in de gemeente Culemborg. Dat is gedaan in de vorm van een sterkte-zwakte analyse. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van de voornaamste (regionale) ontwikkelingen op toeristisch-recreatief gebied en de kansen die dit oplevert voor Culemborg. Het hoofdstuk wordt afgerond met de belangrijkste conclusies en enkele strategische vragen. In bijlage 5 wordt een aparte beschouwing gegeven van de opmerkingen die zijn gemaakt tijdens de interviews, de inloopavond en de workshops over de toeristische toekomst van Culemborg met betrekking tot doelgroepen, voorzieningen, identiteit, promotie en organisatie.

3.2 Sterkte-zwakte analyse Onderstaande opsomming van sterke en zwakke punten is gebaseerd op de vraaggesprekken met de vertegenwoordigers uit de toeristische sector en de inloopavond. Uiteraard zijn daar ook de beoordelingen van de onderzoekers aan toegevoegd. STERK Marktpositie

++ Centraal gelegen in het land. + Evenwichtige bevolkingssamenstelling

Aanbod Het aanbod is opgesplitst in twee groepen, namelijk in- en extern. Intern:

++ Historische stadskern ++ Ligging aan de Lek ++ (Begeleide) Stadswandelingen ++ Ligging aan het spoor

++ Organisatie evenementen: Lek Art, Blues festival, Culemborg Bijvoorbeeld, Oldtimers ++ Jachthaven nabij stadskern + Werk aan ‘t Spoel + ‘Sociaal-cultureel kapitaal’ + Ligging nabij snelweg A2 + Silhouet historische binnenstad + Wandelpadenstelsel in de stad + Aantal aardige horecavoorzieningen + De Plantage + Theater de Fransche School + Museum Elisabeth Weeshuis + Jan van Riebeeckhuis + De kasteeltuin + Kinderboerderij + Bed & Breakfast adressen

Extern aanbod:

++ Uiterwaarden en dijken ++ Gevarieerd landschap buitengebied


20

++ Regionale (fietsen wandel-) routes waaronder het Waterliniepad ++ Mariënwaerdt ++ Buren + Landgoederen

Economische orde

++ Nieuwe Hollandse Waterlinie + Cultuurtoerisme + Vrijstad + ‘Vrij- en eigenzinnig’ (= imago)

Netwerken

+ Meubelindustrie + Centrum voor 'eerlijke handel' + Stichting Eva Lanxmeer (ecowijk) + Actief verenigingsleven + Veel (potentiële) vrijwilligers + Goede samenwerking historische vereniging, museum,

kasteeltuin en stadsgidsen + Culturele infrastructuur + Samenwerking met andere gemeenten

Overheid

+ Beleid, waaronder horecabeleid evenementenbeleid, landschapsontwikkelingsplan

+ Regionaal beleid plattelandstoerisme + Enthousiasme bij wethouder en ambtenaren + Cultuurbeleid + Aandacht voor recreatieve verbindingen

ZWAK Marktpositie

– Onvoldoende imago (inhoud en kracht) – Zeer beperkt percentage verblijfstoerisme – Zakelijke markt wordt niet benut – Sterke concurrentie van Utrecht, Tiel, ’s-

Hertogenbosch en Veenendaal op het gebied van recreatief winkelen Aanbod

– Stad ligt ‘met de rug naar de rivier’ – Uitstraling en vormgeving entrees van de stad, vanaf

de Provinciale weg, de Lekdijk, vanuit het NS-station en vanaf het pontveer en de jachthaven

– Geringe variatie in winkelaanbod (meer luxe winkels wenselijk)

– Jachthaven te klein en niet aantrekkelijk – Relatie jachthaven - stadskern nauwelijks ontwikkeld. – Geen hotels – Saaie inrichting en gebruik van de markt – Aankleding binnenstad niet toeristisch doordacht – Recreatieve infrastructuur vormt geen geheel en loopt

niet door in het buitengebied (daar geen horeca, bankjes, bewegwijzering ed.)

– Omgekeerd lopen regionale fietsroutes niet goed door het centrum van Culemborg

– ‘Rotte plekken in de stad’ – Te weinig (bruisende) horeca – Gemotoriseerd verkeer op de dijk botst met belangen

langzaam toeristisch verkeer – Teveel auto’s in binnenstad op verkeerde moment

(voor laden en lossen) – Inrichting station en omgeving – Te weinig terrassen en op zondag pas ’s-middags open – Te weinig trekpleisters

– Niet optimaal benut (oud) Stadhuis – Weinig faciliteiten en evenementen voor jongeren

Economische orde – Geen duidelijke identiteit – Promotie-ingang 'Rivierenland' is geen echte

toeristische bestemming – Eigendomsverhoudingen sommige locaties – Ontwikkeling horecasector – Concurrentie van steden in de regio – Toezicht op de openbare ruimte – Vandalisme (graffiti, vernieling ed.) – Teveel ontsierende reclame op (historische) gevels – Onvoldoende inzicht in gasten

Netwerken

– Binding in de regio is zwak – Zwakke promotie (onvoldoende lokaal

promotiemateriaal) – Ontbreken VVV-functies: promotie en en organisatie

van de sector – Haperende samenwerking van ondernemers onderling

en van ondernemers met gemeente en het RBT (het ontbreekt aan echte trekkers)

– Beperkte samenwerking met omringende gemeenten Overheid

– Geen toeristisch beleid – Tot voor kort te weinig politiek draagvlak voor

ontwikkeling van recreatie, cultuur en toerisme – Te strikte regelgeving, m.n. voor het buitengebied – Te weinig financiële middelen beschikbaar voor

recreatie en toerisme – Beperkte contacten gemeente - provincie – Opdrachtgeverschap naar RBT is nog niet geregeld

(regionaal voorstel blijft liggen)


21

3.3 Kansen voor Culemborg In bijlage 4 zijn de algemene maatschappelijke ontwikkelingen en toeristische trends beschreven. Op basis van deze ontwikkelingen en de punten die tijdens de vraaggesprekken naar voren zijn gebracht, kunnen de volgende kansen voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van Culemborg worden geformuleerd.

+ De groei van de (regionale) bevolking zal in kwantitatieve zin leiden tot een stijging van de vraag naar vakantie- en dagtochten. Dat geldt uiteraard ook voor Culemborg, mits de stad zich goed weet te profileren.

+ De gezinsverdunning, het toegenomen opleidingsniveau, het consumentisme en de individualisering leiden tot een steeds meer versnipperd patroon aan dagtochten, vakanties en dito activiteiten. Het biedt Culemborg de kans om op verschillende toeristische vragen in te spelen.

+ De vraag naar authentieke beleving en oorspronkelijke ervaringen kan in Culemborg uitstekend worden geboden gezien het cultuurhistorisch waardevolle stadscentrum en de ligging in een prachtig buitengebied.

+ Persoonlijk welbevinden vormt een steeds belangrijkere factor voor tijdsbesteding en gedrag. Aandacht voor gezondheid neemt sterk toe; niet in de laatste plaats omdat het werk steeds minder lichamelijke inspanning vereist. De mogelijke ontwikkeling van een eco-wellnesscentrum in of bij de Ecowijk Lanxmeer past uitstekend bij deze maatschappelijke trend.

+ Internet opent de wereld voor de consument. Dit biedt Culemborg perspectieven om op innovatieve wijze klanten te werven en bestaande klanten te binden. Het digitale netwerk biedt kansen om de informatieverstrekking in en over de gemeente op vernieuwende wijze inhoud te geven. Hiermee zou één van de huidige knelpunten opgeheven kunnen worden.

+ Blijvende activiteiten in vakantiegedrag zijn wandelen

en fietsen, zeker ook voor de ouder wordende doelgroepen. In combinatie met de hiervoor genoemde kansen, kan Culemborg zich nadrukkelijk profileren als een goede wandel - en fietsbestemming.

+ De veranderingen in de agrarische sector bieden goede perspectieven voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het buitengebied.

+ De Nieuwe Hollandse Waterlinie en de aandacht

daarvoor op nationaal en provinciaal niveau vormt een extra pijler met toeristische meerwaarde voor Culemborg. Het biedt een uitstekende kapstok voor extra profilering van de gemeente.

+ De ligging aan de Lek biedt mogelijkheden om het watertoerisme verder tot ontwikkeling te brengen. Tegelijkertijd kan ook het waterfront een peiler van het toerisme in en om Culemborg worden. 3.4 Bedreigingen De belangrijkste bedreigingen zijn:

– Internet biedt een concurrentievolle vrije markt van en voor aanbieders en vragers. Consumenten kunnen overal ‘shoppen’ en zijn niet meer gebonden aan één locatie.

– Toerisme en recreatie is een concurrentiemarkt geworden, ook voor Culemborg. Consumenten maken keuzes op basis van kwaliteit en kunnen dankzij de gunstige ligging van Culemborg ook eenvoudig naar andere dagtoeristische bestemmingen vertrekken.

– In de agrarische sector vinden de komende decennia

omvangrijke veranderingen plaats die direct consequenties hebben voor de verschijningsvorm van het landschap, in positieve en negatieve zin. Het zoeken naar nieuwe vormen van bedrijvigheid kan leiden tot een aanzienlijke ‘verrommeling’ van het huidige, kwaliteitsvolle landschap. 3.5 Conclusies en strategische vragen Uit de sterkte-zwakte analyse komt samengevat een volgend beeld naar voren:

+ De historische stadskern, de recreatieve ontsluiting in de stad, de ligging aan de Lek en in het groene rivierengebied bieden toerisme in Culemborg een sterk decor en een goede uitgangspositie voor tal van activiteiten. + In Culemborg is een aanzienlijk ‘menselijk kapitaal’ aanwezig, dat tot uitdrukking komt in de actieve inzet van een groot aantal personen voor de ontwikkeling van toerisme en recreatie, de organisatie van de diverse evenementen en de betrokkenheid bij de leefomgeving. -/+ Ondanks de sterke omgevingskwaliteiten is het toerisme in Culemborg beperkt tot dagtoerisme; fietsen, wandelen en bezoek van evenementen.


22

− De promotie van Culemborg en daarmee het aantrekken van bezoekers is uiterst beperkt. De activiteiten van het RBT zijn gericht op de promotie van de regio 'rivierenland', zonder specifiek Culemborg in beeld te brengen. Daarnaast richt het RBT zich deels op doelgroepen die voor Culemborg niet van groot belang zijn en laat ze potentiële doelgroepen (bijv. cultuurtoeristen) die voor Culemborg juist wel van belang zijn tot op heden links liggen.

+ Door de jaren heen heeft de gemeente een goed gevoel voor ruimtelijke kwaliteit én gebruiksmogelijkheden aan de dag gelegd, getuige de vele vrij liggende wandelen fietspaden binnen de bebouwde kom. + De ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie biedt de gemeente goede kansen voor een extra profilering. Deze kans wordt met beide handen gegrepen met het nodige draagvlak onder de bevolking getuige het commitment waarmee ‘Werk aan ’t Spoel’ wordt opgepakt. - Het toerisme in Culemborg kent bijna uitsluitend een dagrecreatief karakter. Toeristische logiesverstrekkers, behoudens enkele kleine(re) bedrijven, ontbreken. - De organisatiegraad van de toeristisch-recreatieve sector is laag, ook omdat enkele jaren terug de VVV is opgeheven (de ondernemers hebben dit overigens ook zonder verzet laten gebeuren). - Mede door het verdwijnen van de VVV, is Culemborg de laatste decennia ‘toeristisch‘ nauwelijks op de kaart gezet’ met uitzondering van de uitstraling door de verschillende evenementen.

+/- De unieke ligging aan de Lek, in combinatie met de jachthaven, schept een bijzondere ruimtelijke en toeristisch-recreatieve kans. Deze is tot op heden niet verzilverd. - De recreatieve infrastructuur die in het stedelijk gebied reeds aanwezig is, heeft niet zijn ruimtelijke evenknie gekregen in het buitengebied. Wandelen en fietsen op de dijk en het oversteken van de N320 zijn ware recreatieve verzoekingen.

Afgeleid van bovengenoemde conclusies kunnen de volgende strategische vragen voor Culemborg geformuleerd worden: f. Hoe kan de gemeente Culemborg met beperkte

middelen de kansen op toeristisch gebied optimaal benutten?

g. Hoe kan de samenwerking in de sector tot stand worden gebracht?

h. Hoe kansrijk is praktische samenwerking met andere steden langs de Lek (Vianen, Nieuwegein en Wijk bij Duurstede) en in de regio (Buren, Tiel, Zaltbommel, Leerdam en Geldermalsen)?

i. Hoe kan de aankomende transitie van de agrarische sector optimaal benut worden voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van het buitengebied met inachtneming van de landschappelijke kwaliteiten?

j. In welke mate en op welke wijze wil Culemborg met het RBT blijven samenwerken?


23

4 Visie toerisme en recreatie

4.1 Inleiding Op basis van de inventarisatie en analyse wordt in dit hoofdstuk de beleidsvisie op toerisme en recreatie in de gemeente Culemborg verwoord. Eerst wordt de identiteit en de missie beschreven. Daarna wordt de visie op de markt, het aanbod, de netwerken en economische orde beschreven. De vertaling van de visie naar het ruimtelijke beleid, met name in relatie tot de naderende intrekking van de Wet op de Openluchtrecreatie, is beschreven in hoofdstuk 5. De uitwerking van de visie in een strategisch actieplan staat in hoofdstuk 6. 4.2 Identiteit en missie De identiteit van de gemeente Culemborg kan als volgt worden omschreven: een historische vrijstad aan de Lek. Deze identiteit heeft inhoud omdat Culemborg een gemeente is waarbinnen veel ondernemende burgers actief zijn die zo inhoud geven aan het vrijzinnige karakter van de stad. Culemborg

kenmerkt zich daarnaast door een historisch en aantrekkelijk centrum, de ligging aan de Lek in het typisch Nederlandse rivierenlandschap.

− Missie Uitgaande van de al aanwezige waarden, kwaliteiten en hiervoor benoemde identiteit stelt de gemeente Culemborg zichzelf ten doel de duurzame ontwikkeling van recreatie en toerisme waar mogelijk te stimuleren en ondersteunen. Culemborg (gemeente, ondernemers en burgers) wil beter gebruik maken van deze kwaliteiten en een toegankelijke, gastvrije en aantrekkelijke bestemming worden en zich richten op de behoeften van specifieke groepen dagrecreanten en kortverblijf toeristen.

− Inzet Om deze missie, die in de volgende paragrafen meer concreet uitgewerkt wordt, te realiseren zal de gemeente Culemborg de projecten uit het strategisch actieplan uitvoeren c.q. bevorderen. Daarbij zal de inzet gericht zijn op de volgende algemene zaken:

6. Het zoveel mogelijk stimuleren en ondersteunen van ondernemende burgers, organisaties en ondernemers.

7. Daar waar mogelijk samenwerken met de omliggende gemeenten, niet alleen in het Gelders Rivierengebied (b.v. Buren en Tiel), maar ook in Zuid-Holland (bv. Leerdam) en Utrecht (bv. Vianen, Nieuwegein en Wijk bij Duurstede).

8. Periodiek overleg met vertegenwoordigers van belanghebbende organisaties over recreatie en toerisme.

9. Een stimulerende benadering bij de ruimtelijke ontwikkeling van het buitengebied.

10. Het behouden, bewaken en waar mogelijk versterken van de kwaliteiten van de cultuurhistorische binnenstad en van het landschap.


24

Afbeelding 4.1: Indicatieve kaart Ruimte voor Toerisme


25

4.3 Doelgroepen Het toeristisch-recreatieve beleid van de gemeente richt zich primair op de volgende doelgroepen:

5. Inwoners 6. Dagjesmensen 7. Watersporters 8. Kort verblijf toeristen

Hieronder worden deze doelgroepen en hun activiteiten kort beschreven.

1. Inwoners Gemeten naar vrije tijd doorgebracht in de gemeente zijn de eigen inwoners de belangrijkste doelgroep. De recreatieve behoefte van de eigen bevolking komt met name tot uiting in de. wens om in de directe leefomgeving een ommetje te kunnen maken; te voet of op de fiets. In deze categorie vallen ook behoeften als de hond uitlaten, spelen, trimmen en hardlopen, vissen, skeeleren, paardrijden en in mindere mate kanoën. De tijdsduur van deze activiteiten behelst door de week zo’n drie kwartier. In het weekend loopt dit op tot een halve dag. Aansluitend op de openluchtrecreatieve activiteiten heeft de eigen bevolking behoefte aan (kleinschalige) voorzieningen voor toerisme en dagrecreatie voor ontmoeting, ontspanning en educatie, zoals horecagelegenheden, theater, evenementen en een kinderboerderij . Deze voorzieningen moeten verder ontwikkeld en geborgd worden. Op zonnige dagen is voor veel mensen c.q. gezinnen met kinderen verblijf aan het water een veel gebezigde activiteit. De recreatieplas de Meent (Beusichem) voorziet in deze behoefte.

Sportactiviteiten vormen eveneens een onderdeel van het vrije tijdsgedrag van de Culemborgse bevolking. Het beleid hiervoor is in de sportnota vastgelegd.

2. Dagjesmensen Deze doelgroep, voornamelijk afkomstig uit de omliggende gemeenten, valt uiteen in drie deelgroepen, te weten: de fietsers en wandelaars, de cultuurhistorisch geïnteresseerden en de evenementenbezoekers. Voor deze groepen heeft Culemborg nu al veel te bieden Het product en de promotie kunnen nog wel verder verbeterd worden. Als we de doelgroep dagjesmensen nader bezien bestaat deze in het bijzonder uit 50-plussers, cultuurhistorische verenigingen en vergelijkbare groepen en allerlei andere kleine groepen (vriendenclubs, bedrijfsuitstapjes, verenigingen etc.) die een dagje uit gaan.

3. Watersporters De jachthaven is in potentie een uitstekende voorziening voor het ontvangen van passanten die één of enkele nachten in Culemborg willen doorbrengen. Deze groep kan in Culemborg nog beter bediend worden door het aantal passantenplaatsen uit te breiden, de relatie stad-jachthaven te versterken en de promotie te verbeteren.

4. Kort verblijf toeristen Met uitzondering van de jachthaven, enkele bed & breakfast adressen en de SVR minicamping, richt Culemborg zich tot nu toe eigenlijk helemaal niet op deze doelgroep. Dit is een gemiste kans, want kort verblijf uitstapjes vormen nog steeds een sterk groeiende markt. Om dit marktsegment beter te kunnen bedienen gaat de gemeente initiatieven voor

nieuwe verblijfsaccommodaties (zowel binnen als buiten de stad) waar mogelijk stimuleren. Een aparte groep binnen deze categorie zijn de 'campers", waarvoor de gemeente op zoek gaat naar een kleinschalige locatie voor kort verblijf. 4.4 Aanbod De toeristisch-recreatieve omgeving kan ruimtelijk gezien gesplitst worden in;

1. vlakken (bospartijen, de binnenstad, het landschap), 2. lijnen (netwerken) en 3. punten (voorzieningen, bedrijven).

Het beleid voor het toeristisch aanbod wordt hieronder in de vorm van streefbeelden beschreven. Dit betekent dat niet al het genoemde beleid ook concreet gerealiseerd kan en zal worden. De voorgenomen concrete uitvoeringsacties staan beschreven in hoofdstuk 6.

1. Vlakken De belangrijkste peilers voor recreatie en toerisme in de gemeente Culemborg zijn de kwaliteit van de binnenstad en de omringende natuur en landschap. Deze kwaliteiten moeten behouden en waar mogelijk verbeterd worden. Daarvoor is onder meer het Landschapsontwikkelingsplan Culemborg opgesteld, waarvan de uitvoering ook vanuit het toeristisch-recreatieve beleid van harte onderstreept wordt. Het historische stadscentrum is een belangrijke trekpleister en drager van de identiteit van Culemborg. In het algemeen zal waar mogelijk, in combinatie met andere projecten en in nauw overleg met belanghebbenden (ondernemers en inwoners) het centrum verder verbeterd worden. Meer in het bijzonder zal er gekeken worden naar de


26

mogelijkheden om de verblijfsmogelijkheden van de markt te verbeteren. Daarnaast zal bij nieuwe planontwikkeling bezien worden of en hoe de verbindingen met het NS-station en de Lek c.q. jachthaven vanuit toeristisch-recreatief perspectief versterkt kunnen worden. Meer concreet zal er gewerkt worden aan een bewegwijzerde historische stadswandeling (in aansluiting op de stadswandeling). De Lek met haar uiterwaarden vormt de noordgrens van de gemeente. In overleg met het Waterschap, Rijkswaterstaat en de andere Lek-gemeenten wordt nagegaan op welke wijze de toegankelijkheid, en het dagrecreatieve verblijf in de uiterwaarden verder verbeterd kunnen worden. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een kansrijke toeristische en cultuurhistorische trekpleister. De Waterlinie beslaat een groot deel van het westelijk buitengebied van de gemeente Culemborg. De gemeente zal waar mogelijk de landschappelijke en toeristische ontwikkeling van de linie, van Werk aan ’t Spoel in het bijzonder, blijven stimuleren en ondersteunen. Het buitengebied, dat aan de bebouwde omgeving van de Culemborg grenst vormt in potentie een belangrijk en waardevol uitloopgebied. In overleg met belanghebbenden zal worden nagegaan op welke wijze dit gebied een sterkere recreatieve invulling kan krijgen.

2. Lijnen De basis voor het recreatief-toeristisch product in en om de gemeente Culemborg is gelegen in een goede ontsluiting en toegankelijkheid, afgestemd op de wensen van de gebruiker. De drie voornaamste

categorieën gebruikers zijn wandelaars, fietsers en gemotoriseerde toeristen (automobilisten en motorrijders). Het beleid richt zich op het verder optimaliseren van de routenetwerken zowel in het stedelijke als in het buitengebied. De toegankelijkheid van het buitengebied wordt in principe gerealiseerd in een zone rond woon- en verblijfplaatsen, onafhankelijk van de verschillende landschapstypen. Dit sluit nauw aan bij het gestelde in het gemeentelijke landschapsontwikkelingsplan waarin een wandelpad rond Culemborg is voorzien. Gelet op de actieradius van wandelaars en hun recreatieve activiteiten zal de toegankelijkheid voor het wandelen vooral ontwikkeld moeten worden in noordelijke (tot aan de rivier), oostelijke en westelijke richting. De Lek en de N320 vormen in combinatie met het bedrijventerrein en de sportvelden een harde barrière voor wandelaars. Over kades en langs geriefbosjes, sloten en weteringen is het aangenaam wandelen. Nieuwe wandelpaden moeten zoveel mogelijk langs deze landschapselementen ontwikkeld worden. Fietsers hebben een grotere actieradius. Aansluiting is nodig op;

− routes aan de overzijde van de Lek; − aansluitende fietspaden en routes over de N320

richting de Regulieren en Mariënwaerdt. De geplande nieuwe rotonde ter hoogte van de Edisonweg zal een grote verbetering opleveren. Voor de recreanten wordt waar noodzakelijk de bebording en informatievoorziening verbeterd, zodat zij snel en probleemloos de weg kunnen vinden naar de juiste starten knooppunten. Het fietsknoop-

puntensysteem is een voorbeeld van goede bebording die zijn waarde elders bewezen heeft. Ontwikkeling van dit systeem in de samenwerking met de regio wordt actief ondersteund. Gemotoriseerde toeristen zijn welkom op de bestaande wegen en worden voor de beleving van het Culemborgse landschap opgevangen op de recreatieve knooppunten, entrees en overstappunten. Uit toeristisch oogpunt is het auto- en motorluw maken van de dijken op zondag een aantrekkelijke optie. Bij het lopende verkeersonderzoek (van de gemeente respectievelijk het RBT) zal deze optie worden meegenomen. Uiteraard zullen aangrenzende gemeenten hierbij betrokken worden.

3. Punten De ‘punten’ zijn de kleinere voorzieningen in de toeristische omgeving, waaronder de knooppunten in de recreatieve routenetwerken. Een aantal van deze punten heeft een soort ‘entree’ functie (gekregen). Op deze punten kan de auto worden geparkeerd en kan te voet, per fiets of kano verder worden gegaan. Dit zijn de zogenaamde mogelijke TOP’s oftewel toeristische overstappunten. In regionaal verband is dit knooppuntensysteem in voorbereiding. De gemeente Culemborg zal dit ondersteunen en waar mogelijk versterken. Dit laatste kan onder meer gestalte krijgen door ondernemers op deze plaatsen en vooral bij de entrees ontwikkelingsmogelijkheden te bieden. Een ander voorbeeld is om (agrarische) ondernemers te stimuleren en waar mogelijk te helpen bij het ontwikkelen van karaktervolle accommodaties die verbonden zijn met de landschappelijke omgeving. Dit kan zowel dag- als verblijfrecreatie betreffen. Bij


27

voorkeur komen deze voorzieningen tot stand op of nabij een Toeristisch Overstappunt dan wel langs het recreatieve netwerk. Onderdeel van de recreatieve omgeving en het netwerk aan wandelen fietspaden vormt het creëren van rustvoorzieningen komen zoals banken, een enkele schuilhut en (informele) speelweides. Beheerders in het landelijk gebied zullen gestimuleerd worden deze voorzieningen te realiseren. In samenspraak met hengelsportverenigingen wordt bezien of er voldoende visstekken zijn en of deze nog verbetering behoeven. De ontwikkeling van bepaalde toeristisch-recreatieve punten in de stad en met name het centrum is zeer gewenst. In veel gevallen kan de gemeente daar zelf niet het voortouw in nemen. Wel zal zij initiatieven ondersteunen, wanneer deze binnen ruimtelijke randvoorwaarden, passen. De ontwikkeling van een hotel en van een zogenaamd een ‘eco-wellnesscentrum’ in Culemborg zijn daarvan een goed voorbeeld. Andere voorbeelden zijn de herinrichting van de kasteeltuin en de verbetering van het museum. In deze zal de gemeente nadrukkelijk een rol spelen, maar de initiatieven zullen van de lokale organisaties moeten komen. Ook de jachthaven is zo’n voorbeeld. De gemeente ondersteunt het idee deze uit te breiden en aantrekkelijker te maken. Dit idee past binnen de plannen van de provincies Gelderland, Utrecht en de Lekgemeenten om in 2007-2208 een planstudie te maken. Deze planstudie moet duidelijk maken hoe de eisen van "Ruimte voor de Rivier" gecombineerd kunnen worden met grotere ruimtelijke kwaliteiten van het rivierengebied. Het bestaande plan van

Rijkswaterstaat (PKB Ruimte voor de rivier) voorziet namelijk alleen in technische maatregelen zonder ruimtelijke meerwaarde. Het Rijk is met dit voorstel van de provincies akkoord gegaan." De gemeente zal bij verdere relevante planvorming (b.v. stationsgebied, havenkwartier) nagaan op welke wijze de entrees naar de stad in toeristisch opzicht verbeterd kunnen worden. Van toeristisch groot belang is de noordelijke entree via de veerpont. De toeristische kansen op deze locatie moeten in samenhang met de jachthaven ontwikkeld worden. Daarnaast kan bekeken worden hoe de route naar het centrum vanaf de N320 aantrekkelijker gemaakt kan worden. 4.5 Netwerken De gemeente zal door stimulerend beleid, een coöperatieve houding van bestuurders, voorlichting en kennisuitwisseling trachten het toeristisch ondernemersklimaat te verbeteren. Dit is echter vooral een taak van ondernemers zelf en van daaraan gelieerde brancheorganisaties waaronder NORT en de Kamer van Koophandel De gemeente is voorstander van het gezamenlijk ontwikkelen van een citymanagement organisatie als middel om de toeristische ondernemers en detailhandel naar eigen inzicht collectieve werkzaamheden en promotie te laten uitvoeren. In samenwerking met de VOC, de horecaondernemers, de NORT consulent en KvK wordt dit idee nader uitgewerkt. Culemborg is geen toeristisch eiland maar onderdeel van enkele regio’s en samenwerkingsverbanden in de Betuwe, langs de Lek en de Nieuwe Hollandse

Waterlinie. Het gedrag van de toerist is bovendien gemeentegrensoverschrijdend. Om het toerisme daadwerkelijk te bevorderen zal de gemeente Culemborg meer moeten samenwerken. De gemeente zal de samenwerking binnen de Recreatiemaatschappij Rivierengebied op dezelfde voet voortzetten. De voorgestane ontwikkeling van de oude trekvaartverbinding Zaltbommel-Culemborg acht de gemeente waardevol. 4.6 Promotie, informatie en evenementen Met het opheffen van de lokale VVV zijn ook de functies van deze organisatie verdwenen. De gemeente acht de informatieverstrekking en de promotie van Culemborg belangrijke taken en is bereid deze tot op zekere hoogte en onder bepaalde voorwaarden mee te financieren. Daarom zal met ondernemers, evenementenorganisaties en anderen bekeken worden hoe de promotie verbeterd kan worden. In het kader van het te ontwikkelen citymanagement zal hiertoe een promotieplan gemaakt gaan worden. Daarin zullen bestaande en gewenste promotiemiddelen zoals UIT-agenda respectievelijk evenementen-jaarkalender een plaats kunnen krijgen. Voorts zal binnen dit plan een keuze gemaakt moeten worden hoe de informatieverstrekking verbeterd kan worden. Het Elisabeth Weeshuis en de Stichting Escape, die het Oude Stadhuis beheert, opteren voor een nieuwe 'VVV-informatiebalie’ in hun accommodatie. Of dit nuttig, wenselijk, ruimtelijk en financieel haalbaar is zal binnen dit plan nader beoordeeld moeten worden. Eveneens zal de wijze waarop de promotie thans door het RBT wordt verzorgd hierin meegenomen worden.


28

Op basis van een promotieplan zal het contract met het RBT nader inhoud worden gegeven, inclusief concrete afspraken over de gewenste dienstverlening. Evenementen vormen een belangrijke drager voor het imago en de reputatie van Culemborg. Daarnaast zijn ze een sterk middel om gasten naar Culemborg te trekken. De gemeente acht het laten plaatsvinden van evenementen daarom waardevol en zal initiatieven positief tegemoet treden. 4.7 Economische orde Toeristisch-recreatieve bedrijvigheid is een taak van de ondernemers en organisaties. De gemeente kan alleen de randvoorwaarden scheppen waarbinnen zij hun activiteiten ontwikkelen. Concurrentie tussen ondernemers is een fundamentele kracht voor innovatie en het creëren van onderscheidend vermogen tussen bedrijven. Waar mogelijk zal de gemeente Culemborg bijdragen aan het goed laten functioneren van deze concurrentie. De komst van een nieuwe onderneming zal daarom niet worden beoordeeld op het al dan niet aanwezig zijn van een vergelijkbaar bedrijf. Het inschatten van mogelijkheden op de toeristische markt is de verantwoordelijkheid van de individuele ondernemer. Dit fundamentele uitgangspunt betekent ook dat in een ruimtelijke afweging in principe iedere ondernemende burger de gelegenheid wordt geboden om toeristisch-recreatieve activiteiten te ontplooien zolang aan de randvoorwaarden wordt voldaan. Er wordt niet getoetst op economische haalbaarheid. Evenmin wordt vooraf het aantal toeristisch-recreatieve voorzieningen beperkt. De verantwoordelijkheid voor de gemeente ligt in het

toezien op de kwaliteiten en de randvoorwaarden met betrekking tot natuur en landschap, cultuurhistorie, veiligheid, milieu, gezondheid en sociale aspecten. 4.8 Gemeente De gemeente zal uiteraard een belangrijke rol spelen in de toeristisch-recreatieve ontwikkeling en het beheer van de openbare ruimte. Zij heeft daarin haar eigen taken en verantwoordelijkheden. Diverse reguliere overheidstaken hebben raakvlakken met recreatie en toerisme. Voorbeelden hiervan zijn:

– Ontwikkeling, inrichting en beheer van de openbare ruimte als ook van openbare recreatievoorzieningen;

– Ontwikkelen van toeristisch beleid, het scheppen van de goede randvoorwaarden en het stimuleren van toeristische ontwikkeling;

– Bijdrage aan een goed en innovatief (toeristisch) ondernemingsklimaat;

– Ambassadeursfunctie naar andere overheden en organisaties;

– Vergunningverlening en handhaving; – Organisatie en communicatie.

De gemeente hecht zeer aan een goede communicatie in de toeristische sector. Daartoe zullen binnen de gemeentelijke organisatie de juiste voorwaarden geschapen, onder meer door:

– Het aanwijzen van één bestuurlijk verantwoordelijke; – Het benoemen van een toeristisch ambtelijk

coördinator, eerste aanspreekpunt voor toeristische ondernemers;

– Periodiek overleg met de ondernemers in de gemeente Culemborg.


29

5 Vertaling naar ruimtelijke ordening

5.1 Uitgangspunten Het hiervoor beschreven toeristisch-recreatieve beleid wordt in dit hoofdstuk vertaald naar ruimtelijk ordeningsbeleid. Dit beleid vormt vervolgens de basis voor de aankomende bestemmingsplanwijzigingen. De uitgangspunten voor het ruimtelijk beleid voor nieuwe toeristisch-recreatieve voorzieningen in het buitengebied van Culemborg zijn:

− De methodiek van het bestemmingsplan moet aansluiten bij de dynamiek van profit en non-profit-activiteiten van initiatiefnemers, en moet dus ruimte bieden aan kansen voor iedereen.

− De uitwerking moet bijdragen aan duidelijke sturing en handhaafbaarheid. Initiatiefnemers moeten weten wat zij ‘mogen’ (of beter: wat de gemeenschap hen aan ruimte wil geven en waarvoor) en de gemeentelijke overheid moet kunnen toetsen en handhaven.

− Deze ontwikkelingsgerichte aanpak uit zich in de benadering dat (bedrijfs)plannen van initiatiefnemers een onderbouwde relatie moeten leggen met de

vastgestelde missie en/of doelstellingen van het ruimtelijk beleid. Ontwikkelingsgericht beleid betekent toetsing aan doelen en missie. Dit vervangt het 'traditionele' kaderstellend beleid. Hieronder worden de aanbevelingen voor de nadere uitwerking van het bestemmingsplan beschreven. De voorstellen zijn vernieuwend van aard wat betreft ontwikkelingsgerichtheid en toetsingscriteria. Nader overleg met Provincie Gelderland moet de beleidsmatige haalbaarheid aantonen. De voorstellen sluiten aan bij de behoefte van de provincie wat betreft de wens van kwantitatieve toetsing en handhaafbaarheid. (De voorstellen voldoen uiteraard aan juridische ruimtelijke ordeningscriteria.) 5.2 Routegebonden recreatie Ten behoeve van een (vrijwillig en in overleg georganiseerd) netwerk aan wandelpaden is medegebruik van particuliere gronden in deze nota

een goede optie. Voor het (mede)gebruik van gronden kan een financiële compensatie overeengekomen worden.. Routes en toegankelijkheid voor auto’s en motoren (van met name de Lekdijk) worden nader bekeken (zie hoofdstuk 4 paragraaf 5). De voorstellen voor zonering van de recreatieve toegankelijkheid kunnen worden opgenomen in de bestemmingsdoeleinden en/of als algemene toetsingskaart. Uitwerking van maatregelen gebeurt op de reguliere wijze (verkeersbesluit). 5.3 Voorzieningen, algemeen De herstructurering van de landbouw en het EU-beleid is gericht op een bijdrage aan het platteland van elke grondeigenaar. Een bijdrage kan zijn onder meer natuurbeheer, milieuwinst en plattelandstoerisme. Dit betekent in r.o.-termen een verschuiving van recreatieve mogelijkheden bij de boer naar recreatieve


30

mogelijkheden ‘op elk adres’. Het onderscheid tussen agrarisch bedrijf en burger is dan niet meer relevant. Er hoeft dan ook niet meer gesproken te worden over een neventak bij een agrarisch bedrijf. De activiteit zelf is onderwerp van toetsing. Het is gewenst deze lijn in de bestemmingsplannen op te nemen volgens onderstaand voorstel . Het plaatsen van kampeermiddelen en het inrichten van gebouwen voor overnachtingen in de zomerperiode wordt gezien als een constructieve versterking van het aanbod voor plattelandstoerisme. De vraag hiernaar is divers. De eigenaar/ondernemer (dus ‘elk adres’ en niet uitsluitend de agrariër) zal hierbij een specifieke doelgroep met een bijzonder aanbod moeten lokken. Dit vereist een flexibele benadering van het recreatieve gebruik, op dit moment en in de toekomst. Deze flexibiliteit in gebruik is zowel vanuit maatschappelijk (gemeente) als vanuit individueel belang gewenst. Het bestemmingsplan zal deze flexibiliteit aan gebruiksmogelijkheden als vertrekpunt moeten nemen/ mogelijk moeten maken. Cruciaal hierin is het verlaten van de huidige benadering, waarin de economische toets centraal staat. Motivatie. De huidige economische toets is gekoppeld aan een nauw omschreven gebruiksvorm en belemmert gebruiksverandering. Verder hangen de (economische) resultaten sterk af van de ondernemerskwaliteiten en de marketing. Deze zijn niet objectief toetsbaar, De financieel-economisch onderbouwing van een plan rekent vaak naar het resultaat toe. Dit biedt uiteraard geen enkele garantie. De toets leidt daarnaast tot zeer lastige posities voor de gemeente. De zogenoemde

economische noodzaak leidt tot druk op terreinuitbreiding of nieuwbouw, daar waar bij het gebruik van gebouwen nog overeenstemming bestond (‘de uitbreiding gaat nu echt te ver’). Voorgesteld wordt daarom de toets van de economische noodzaak geheel te verlaten en te vervangen door een ruimtelijke toets. Het gaat immers om ruimtelijke kwaliteit. Door deze omslag in denken kan de gastvrijheid van het platteland worden verbeterd in combinatie met meer ruimtelijke kwaliteit. De ruimtelijke toets legt de nadruk op de omvang van de activiteit (in m²) en op de gewenste bijdrage aan ruimtelijke kwaliteit. Voor Culemborg zijn dit de gebiedskenmerken zoals mate en maat van openheid, zoals beschreven in het Landschapsontwikkelingsplan. Deze kenmerken worden in de bestemmingsdoeleinden vastgelegd. Het zijn daarmee de nieuwe toetsingscriteria. Het vastleggen van de omvang is dan de maximale ruimte: er is geen uitbreidingsrecht. Thans vallen voormalige bedrijfsgebouwen bij bedrijfsbeëindiging in het algemeen in het overgangsrecht. Met behoud van voldoende bijgebouwen voor het wonen is de overige ruimte van de (voormalige bedrijfs)gebouwen in te zetten als overnachtingsmogelijkheid. De oppervlakte van het bestaande gebouw is hierbij niet relevant, maar de kans/betekenis van het behouden of verbeteren van het bestaande gebouw. Er wordt hier dus niet gesproken over sloop en nieuwbouw. De waarde van het gebouw (en in geval van een bedrijf ook de mate van ondoelmatigheid of overtolligheid) en de technische mogelijkheid van het gebouw voor overnachtingen zijn belangrijke criteria.

De regelingen over gebruik en oppervlakte worden bij voorkeur als ‘recht’ in de voorschriften opgenomen waarbij de meldingsplicht blijft bestaan, en de uitzonderingen via vrijstelling. Vervangende nieuwbouw ten behoeve van verblijfsrecreatie wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan het toeristisch beleid van de gemeente. Vervangende nieuwbouw is daarom mogelijk en wordt gecombineerd met ruimtelijke doelen, zijnde het slopen van bestaande, niet-karakteristieke bedrijfsgebouwen. Bij nieuwbouw wordt het permanente karakter van de nieuwe (sub)bestemming gevestigd en daarom is een bepaalde combinatie van sloop en nieuwbouw voor te stellen. Deze combinatie dient aan te sluiten bij de andere voorstellen van niet-recreatief en niet-agrarisch hergebruik en nieuwbouw in het bestemmingsplan. Deze voorstellen worden onder meer uitgewerkt in het gemeentelijke beleidskader ‘Beleidskader hergebruik vrijgekomen agrarische bedrijfsbebouwing in het buitengebied’ dat momenteel wordt voorbereid. Voornoemde uitgangspunten worden hierna uitgewerkt voor:

1. Voorzieningen: kamperen 2. Voorzieningen: verblijfsrecreatie in gebouwen 3. Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in

gebouwen en op gronden 4. Evenementen

5.3.1 Voorzieningen; kamperen Mede ter opvolging van de Wet op de Openluchtrecreatie wordt het starten van een minicamping of plattelandscamping in de periode 1 maart - 1 november op elk adres in het buitengebied onder bepaalde randvoorwaarden toegestaan. De


31

belangrijkste randvoorwaarde is dat de omvang binnen de 5.000 m² blijft. Deze omvang in m² is gebaseerd op het gemiddelde bruto ruimtegebruik voor 15 á 25 standplaatsen. Het aantal standplaatsen is dus niet geregeld maar de maximale ruimte van 5.000 m². Daarbinnen kan flexibel gewisseld worden van recreatievorm. Het is aan de ondernemer om te bepalen hoeveel standplaatsen hij wenst te creëren. Buiten de periode moeten alle kampeermiddelen en andere opstallen zoals schuurtjes zijn verwijderd. Voor deze mogelijkheid gelden de voorwaarden zoals in de paragrafen 5.1 en 5.4 verwoord. Deze kleinschalige kampeerterreinen worden gezien als recht binnen de gebiedsbestemmingen. Er is dus geen maximum aantal. Als ruimtelijk criterium wordt gesteld dat de minicamping staat binnen de bestemming (woondoeleinden) of agrarisch bouwblok, tot genoemde oppervlakte. De mini-camping of plattelandscamping ligt aansluitend op en is voor meer dan vijftig procent onderdeel van het agrarisch bouwblok. Plaatsing buiten bestemming/bouwblok is te overwegen via een vrijstelling waarbij als voorwaarde geldt dat een deel binnen dit bouwblok is gesitueerd en de rest aansluit. Nadrukkelijk wordt vermeld dat het hierbij om een ruimtelijke begrenzing gaat. Uitbreiding om redenen van bedrijfseconomie zijn - zoals gesteld - niet aan de orde. In het gebied dat in het Landschapsontwikkelingsplan aangewezen is als het besloten Kommenlandschap, is het mogelijk om een of enkele grootschalige kampeerterreinen te ontwikkelen. De ontwikkeling van een grootschalig kampeerterrein is afhankelijk van de bijdrage aan de landschapskwaliteiten van het Kommenlandschap (structuur van openheid met blokken boscomplexen) waarbij de ontsluiting,

verkeersafwikkeling en de landschappelijke bijdrage (ecologie, water, beeldkwaliteit) aan het Kommenlandschap de specifieke ontwerpopgaven van het kampeerterrein zijn. Dit betekent dat het kampeerterrein in het bedrijfsplan moet aantonen dat:

o het de kenmerken van het Kommenlandschap versterkt zoals blokverkaveling en stevige bosbeplanting,

o er een slimme verkeersafwikkeling is uitgewerkt die rekening houdt met het recreatieprofiel en de verkeersveiligheid van de recreanten,

o het goed omgaat met waterhuishouding en ecologie; o het aantoonbaar bijdraagt aan de recreatiemissie van

deze nota. Een dusdanige ontwikkeling is nader te omschrijven en

op te nemen als wijzigingsbevoegdheid, dan wel als integrale planherziening bij de herziening van het bestemmingsplan buitengebied.

Om permanente bewoning tegen te gaan en het verblijfsrecreatieve karakter te benadrukken is overnachting gekoppeld aan een periode, dat wil zeggen 1 maart – 1 november. Handhaving kan zich concentreren door geen kampeermiddelen en kampeeropstallen op het terrein toe te staan in periode 1 november tot 1 maart. In het gebied dat in het Landschapsontwikkelingsplan aangewezen is als het ‘Waterlinielandschap’ wordt geen nieuwe kampeeractiviteit toegestaan. De openheid is een karakteristieke en bovenal historische waarde van dit gebied die behouden moet blijven. Aansluitend op een (natuurlijke) verdichting in het landschap wordt wel het paalkamperen langs lange afstandswandel- en/of fietsroutes (b.v. bij Werk aan 't Spoel) toegestaan door een algemene vrijstelling op te

nemen met vermelding van m², vergelijkbaar met de beschrijving van nutsgebouwen. Zo mogelijk en in aanvulling kan in de APV het aantal overnachtingen en het voorkomen van excessen worden geregeld. Het kamperen op een natuurkampeerterrein, gelegen in of grenzend aan een natuurgebied met een omvang van minimaal vijfentwintig hectare, is binnen de gemeente Culemborg niet aan de orde. Het hoeft daarom niet nader gereguleerd te worden. De gemeente Culemborg wil de komst en het verblijf van campers bevorderen Daarom wordt in de APV een toewijzing opgenomen voor tien nader te bepalen plaatsen, bijvoorbeeld bij de jachthaven. 5.3.2 Voorzieningen: niet-vergunningplichtige verblijfsrecreatie in gebouwen Het bieden van overnachtingsmogelijkheden in gebouwen is in principe toegestaan, zonder dat hiervoor een exploitatievergunning vereist is. Het gewone logeren op elk adres/woning is nooit in de ruimtelijke ordening geregeld: er is geen noodzaak om het logeren in de woning te regelen, ook niet als dit als inkomen gezien wordt. Uitgangspunt hierbij is dat deze vorm van verblijf binnen de inhoud van de woning past (dus ook hier geen discussie over uitbreiding omwille van de overnachtingen). Aspecten van brandveiligheid en van woningsplitsing zijn onderwerp van meldingsplicht. Wel gelden hierbij de volgende voorwaarden (uit de vastgestelde nota horecabeleid):

− Er mag tegelijkertijd aan niet meer dan 4 personen in maximaal 2 kamers verblijf worden aangeboden; vanaf


32

5 personen is inschrijving bij het Bedrijfschap Horeca en Catering verplicht.

− Het aanbieden van verblijf moet worden gemeld bij de gemeente.

− Wanneer bedrijfsmatig alcoholhoudende dranken worden verstrekt, dan moet daarvoor een dranken horecavergunning worden aangevraagd. Het bieden van overnachtingsmogelijkheden kan dienen om streekeigen gebouwen te behouden. Om permanente bewoning tegen te gaan en het verblijfsrecreatieve karakter te benadrukken is overnachting gekoppeld aan een periode, dat wil zeggen 1 maart – 1 november (gelijk aan kamperen) plus de periode 15 december – 1 maart. Naast het niet wijzigen van de oorspronkelijke bestemming van het gebouw en het niet opnemen van de niet-permanente gast in het bevolkingsregister, kan handhaving zich concentreren op verbod overnachtingen in periode 1 november tot 15 december.

5.3.3 Voorzieningen: kleine attracties voor dagrecreatie in gebouwen en op gronden (ruimtes voor workshops, educatie en spel, boerengolf en poldersport) Het bieden van dagrecreatieve mogelijkheden in gebouwen sluit aan bij de benadering van verblijfsrecreatie en wordt als volgt voorgesteld. Het aanbieden van dagrecreatie geschiedt op het erf, de gebouwen en de (agrarische) gronden, al dan niet in combinatie met verblijfsrecreatie of ander niet-recreatief gebruik. Het aanbieden van dagrecreatie wordt gezien als een belangrijke bijdrage aan plattelandstoerisme (mede als weerbestendige voorziening). Vanuit deze visie gaat het om dagrecreatie die aansluit bij het profiel van wandelen en fietsen, en van beleving van landschap, landbouw en voedsel, natuur, water en erfgoed. Om een kwalitatieve aansluiting tussen dagrecreatie en dit profiel te bereiken, wordt de mogelijkheid van dagrecreatie verbonden met behoud (of ontwikkeling)

van streekeigen gebouwen of met vervangende nieuwbouw in combinatie met sloop. Het gebruik van de gronden voor dagrecreatie zoals boerengolf of “poldersport”, wordt gezien als een goede bijdrage aan het toerisme in de gemeente Culemborg. Ook afspraken over medegebruik voor paden zijn mogelijk. Dit medegebruik is reeds geregeld. Het medegebruik voor ballonvaarten is eveneens mogelijk zonder regeling in het bestemmingsplan mits een terrein niet structureel voor de start van ballonvluchten is bedoeld. Het agrarisch grondgebruik blijft dan hoofdgebruik. Permanent gebruik van de gronden voor dagrecreatie is ruimtelijk begrensd tot het erf (bestemming woondoeleinden of agrarisch bouwblok). Permanent gebruik van agrarische gronden voor dagrecreatie is niet bedoeld. Voor evenementen: zie hierna.


33

Er zijn geen behoeften bekend voor nieuw permanent gebruik zoals terreinen voor modelvliegtuigen, speelbossen en dergelijke. Deze terreinen behoeven in het algemeen een specifieke bestemming vanwege het structurele gebruik van de (agrarische) gronden. Mochten dergelijke vragen zich voordoen, dan is herziening van het bestemmingsplan meestal de aangewezen weg; algemeen uitgangspunt is dat de activiteiten worden getoetst aan hun bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit en aan de voorliggende toeristisch-recreatieve missie. 5.3.4 Evenementen Evenementen dienen volgens jurisprudentie te worden bestemd wanneer zij een structureel karakter hebben (indien zij niet kortstondig en incidenteel zijn, aldus jurisprudentie). Dit betekent dat het medegebruik van agrarische gronden voor jaarlijkse gebeurtenissen in het bestemmingsplan moeten zijn opgenomen, in de regel als subbestemming. De aspecten van openbare orde en veiligheid zijn onderwerp van de Algemeen Plaatselijke Verordening van de gemeente. Naast een vlieger-evenement en culturele manifestaties op Werk aan ‘t Spoel, zijn geen initiatieven voor nieuwe evenementen in het buitengebied bekend. Nieuwe evenementen dienen bij te dragen aan de voorliggende visie op recreatie en toerisme. Daarom zou het bestemmingsplan een algemene vrijstellings- of zelfs wijzigingsbevoegdheid kunnen opnemen voor nieuwe initiatieven met een structureel karakter. Voor evenementen met een niet structureel en dus bijna eenmalig karakter kan het bestemmingsplan bij de algemene gebruiksvoorschriften enkele (doelstellende) criteria vaststellen met een eenduidige verwijzing naar

specifieke gebiedskwaliteiten en aard van evenementen die aldaar kunnen plaatsvinden. 5.4 Toets ruimtelijke kwaliteit In alle gevallen wordt voorgesteld dat de eigenaar of gebruiker een plan indient waarin de (bijdrage aan de) ruimtelijke en recreatieve kwaliteit wordt aangetoond. In aansluiting op het vermelde in paragraaf 5.1 zijn dit:

– Bijdrage aan landschappelijke, ecologische, water- en cultuurhistorische doelen/kenmerken van de gebiedsbestemming.

− Bijdrage aan beeldkwaliteit gebouwen en erf, − Bijdrage aan de toeristisch-recreatieve visie.

Zo ontstaat een constructieve benadering waarin het de initiatiefnemers zijn die zich moeten verdiepen hoe hun plannen bijdragen aan de gemeentelijke beleidsdoelen, in dit geval de bijdrage aan recreatieve visie. Daarom wordt bewust gesproken over ‘doelen’ en ‘bijdrage’ en niet over ‘voorwaarden’ en ‘inpassing’. De toets van deze ontwikkelingsgerichte aanpak verschuift ‘aan het loket’ in die zin dat de ambtenaar niet kijkt of het plan ‘past’ (dit was kaderstellend), maar dat de initiatiefnemer uitlegt hoe het plan bijdraagt aan de gemeentelijke doelstellingen.


34


35

6 Strategisch actieplan

6.1 Inleiding De kadernota recreatie en toerisme in de gemeente Culemborg richt zich voor het ontwikkelen van toerisme op de pijlers van de fraaie stad met haar cultuurhistorisch centrum, de attractieve evenementen, het karakteristieke landschap, de natuurwaarden en het toegankelijk maken ervan. Om deze beleidsvisie meer te laten zijn dan papier, moet ze ook concreet invulling krijgen. Daarvoor wordt in dit hoofdstuk een strategisch actieplan beschreven. Dit actieplan bestaat enerzijds uit een aantal concrete acties voor de korte termijn en anderzijds uit een aantal projecten en aanbevelingen voor de middellange termijn. Herkomst Op verschillende momenten is er tijdens het planproces nagedacht over concrete projecten voor de ontwikkeling van recreatie en toerisme binnen de gemeente Culemborg. Daarbij zijn tal van ideeën en

projecten genoemd die in meer of mindere mate waardevol en kansrijk zijn voor uitvoering. Het strategisch actieplan is deels gebaseerd op de interviews, de uitkomsten van de thema-avond en de resultaten van de workshops. Omdat niet alle ideeën even praktisch uitvoerbaar zijn, elkaar overlappen, alleen door initiatief van ondernemers of organisaties realiseerbaar zijn en de mogelijkheden van de gemeente beperkt zijn, is er voor dit actieplan een selectie gemaakt. Uitgangspunten en criteria voor deze selectie zijn:

– Projecten moeten aansluiten bij de visie, en/of – Projecten bevorderen recreatie en toerisme in

Culemborg en/of – Projecten moeten kansrijk en doelgericht zijn en/of – Projecten spelen in op trends en ontwikkelingen in de

markt; en/of – Projecten moeten bijdragen aan versterking van de

samenwerking in de sector, en/of

– Projecten hebben een katalyserende werking; en/of – Projecten versterken de concurrentiepositie van

Culemborg en/of – Projecten dragen bij c.q. behouden natuur &

landschap. Voorts is het van belang dat het gehele actieplan een evenwichtig samenhangend geheel vormt en dat de gekozen projecten:

– Op redelijke termijn (kort 1 tot 3 jaar of middellang 4-6 jaar) uitvoerbaar zijn;

– Financieel haalbaar zijn; – Zoveel mogelijk aansluiten bij provinciale, regionale en

lokale beleidskaders en uitvoeringsacties. In de volgende paragraaf wordt eerst een overzicht gegeven van de geselecteerde projecten. Daarna wordt de voorgestelde strategie beschreven. Vervolgens worden de projecten uitgewerkt naar doel, doelgroepen, middelen, uitvoerende


36

organisatie(s) en uitvoeringsperiode. In de voorlaatste paragraaf worden de organisatie en de kosten beschreven, gevolgd door een beknopte indicatie van de economische effecten. 6.2 Keuze projecten In bijlage 6 is een matrix weergegeven waarin de geopperde projecten staan samengevat op één lijst, verdeeld in drie categorieën: markt, aanbod en netwerken. Op basis van de hierboven genoemde criteria en uitgangspunten zijn deze projecten beoordeeld (zie bijlage 6). Uit deze beoordeling is een negental essentiële projecten naar voren gekomen, die verdeeld zijn in drie groepen, namelijk:

o gezamenlijke projecten van gemeente en ondernemers en/of organisaties en

o gemeentelijke projecten; o private projecten van ondernemers of organisaties.

Om de toeristisch-recreatieve ontwikkeling werkelijk van de grond te krijgen en op korte termijn de intentie daartoe van alle betrokkenen zichtbaar te maken wordt voorgesteld een aanjager te benoemen en een aantal ‘snelle’ acties uit te voeren. Deze acties worden na de strategieparagraaf als eerste beschreven. De gezamenlijke projecten zijn:

1. Citymarketing & promotie 2. Meer en andere evenementen 3. Uitbreiding jachthaven / havenfront 4. Ontwikkeling ‘Werk aan ’t Spoel’ 5. Bewegwijzering cultuurhistorische stadswandeling

De gemeentelijke projecten zijn:

6. Verbetering toegankelijkheid buitengebied

7. Verbetering entrees van de stad, sfeer in de binnenstad De private projecten zijn onder meer:

8. Hotelontwikkeling 9. Ecohotel / Wellnesscentrum

Tijdens de beschrijving van de verschillende projecten zal wanneer daar sprake van is, de relatie met het gemeentelijke landschapsontwikkelingsplan en de regionale toeristisch-recreatieve visie ‘Kansen tussen de dijken’ worden benoemd. Een kanttekening bij de gehanteerde methode is op zijn plaats. De waardering van projecten is gedaan op basis van algemene noties over een onderwerp. Het is daarmee een instrument voor een eerste ordening. De waardering op basis van de criteria is zo objectief mogelijk gedaan maar zal nimmer een volledig beeld geven over een project. Voorts is een volledig objectieve beoordeling nooit mogelijk. Ook kunnen nieuwe inzichten en aanvullende argumenten de totale waardering van een project aanzienlijk veranderen. Mocht een project wat laag beoordeeld zijn, maar zijn er toch goede en sterke argumenten die pleiten voor een snelle uitvoering, dan mag en kan deze lijstvolgorde (bijlage 6) daarin geen belemmering zijn. 6.3 Strategie Samenwerking In de strategie om tot realisatie van de geformuleerde visie te komen, vormen het aanstellen van een aanjager, het uitvoeren van een aantal korte termijn acties en het organiseren van een structureel overleg tussen toeristische ondernemers en de gemeente Culemborg de eerste en belangrijkste stappen.

In de eerste overleggen zullen vooral afspraken gemaakt moeten worden over:

− de inzet en de financiering van de toeristische aanjager en over

− een plan van aanpak voor citymarketing en − de manier waarop toeristen geïnformeerd worden,

De invulling en uitvoering van deze actiepunten ligt voor een deel in handen van de ondernemers. Zij zijn daarin een belangrijke partij en zullen door de gemeente worden uitgedaagd en gestimuleerd om deze verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk te nemen. Onderdeel van de citymarketing is de wijze waarop de promotie van Culemborg uitgevoerd kan gaan worden. Daarnaast vormt de organisatie van evenementen een belangrijke pijler onder het huidige toerisme. Voor de promotie, de informatievoorziening en de evenementen moet een integraal plan gemaakt worden. De primaire verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de aanjager. Echter hij of zij kan deze verantwoordelijkheid alleen goed nemen als gemeente, ondernemers en particuliere initiatiefnemers hem of haar actief ondersteunen. Gemeentelijke projecten De verbetering van de toegankelijkheid van het buitengebied en de verbetering van de entrees zijn projecten die op conto komen van de gemeente. De verbetering van de wandelen fietstoegankelijkheid van het buitengebied, direct grenzend aan de bebouwde omgeving is een veelgehoorde wens. Het betekent een grote verbetering van de directe leefomgeving en daarmee ook van de toeristische mogelijkheden voor deze activiteiten.


37

De uitbreiding van de jachthaven, de noordelijke entree tot de stad en de relatie van de jachthaven tot de binnenstad schept eveneens een bijzondere en zeer waardevolle kans op de toeristische markt. Private projecten Voor de projecten ligt het initiatief en verantwoordelijkheid in grote mate bij particuliere en private initiatiefnemers c.q. bedrijven en burgers. De gemeentelijke rol is om de desbetreffende projecten te ondersteunen, de juiste kaders te bieden en waar mogelijk verder te brengen. Hotelontwikkeling en/of het eco-wellnesscentrum vormen ontegenzeggelijk waardevolle toeristische voorzieningen die het verdienen om goed begeleid te worden in de ontwikkelen aanloopfase. Naast deze projecten verdienen andere al dan niet genoemde projecten van particulieren en ondernemers eveneens aandacht en stimulans, voor zover passend binnen de missie en kaders van het gemeentelijk beleid. 6.4 Aanjager en korte termijn acties Hieronder worden de aanjager en de korte termijn acties als eerste en als ware het projecten beschreven. Ze zijn apart benoemd omdat ze fundamenteel zijn voor de uitvoering van deze kadernota en om deze nota letterlijk en figuurlijk een gezicht te geven.

a. Aanjager Toerisme Culemborg Toelichting en doel: Toeristisch-recreatieve ontwikkelingen komen niet vanzelf tot stand. Het benutten van de kansen vanuit voorliggende visie vraagt om daadkrachtige en gerichte inzet van alle betrokken partijen. Daartoe is het van belang één

persoon aan te trekken c.q. te wijzen die deze taak op zich kan nemen. De functionaris dient onder meer de volgende kwaliteiten te bezitten:

− Initiatiefrijk en doortastend − Kennis van toerisme en recreatie − Bindend vermogen − Goede sociale en communicatieve vaardigheden − Onafhankelijk (geen ambtenaar) − Flexibel inzetbaar

Naar schatting zal gedurende een periode van drie jaar een inzet van 2 dagen per week; 40 weken per jaar volstaan. Het meest voor de hand liggend is om iemand aan te trekken en te detacheren in de gemeente Culemborg. Doelgroepen: Toeristisch bedrijfsleven Trekkende organisaties: Gemeente Culemborg, VOC en ondernemers. Overige betrokken organisaties: Provincie Gelderland Start: april 2007 Looptijd: 2007 - 2009 Geraamde kosten: Uitgaande van een vergoeding voor het honorarium van € 750,- bruto per dag bedragen de kosten over drie jaar € 180.000,-. Rekening houdend met overige kosten voor organisatie, reiskosten en dergelijke van 10% van het honorarium, komen de totale kosten voor een driejarige inzet van deze aanjager op afgerond € 200.000,-.

b. Projecten 2007 Toelichting en doel: Het kiezen voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling van een regio of gemeente betekent vaak een kwestie van lange adem. Om toch de motivatie vast te houden en zichtbaar te maken dat het echt ‘menens’ is, is het goed op korte termijn een aantal zaken zichtbaar te maken. Hiertoe wordt voorgesteld een aantal ‘snelle acties’ uit te voeren in (het voorjaar van) 2007 naast de overige acties die voor een deel in 2007 en daarna zijn gepland. Mogelijke snelle acties zijn:

– Het plaatsen van een digitale informatiezuil, bijvoorbeeld bij het museum of het oude stadhuis;

– Welkom- en informatieborden bij de entrees van de stad;

– Bomen in verplaatsbare potten op de markt; – Inrichting van 2 camperstaanplaatsen bij de jachthaven.

Doelgroepen: inwoners en toeristen Trekkende organisaties: aanjager, gemeente Culemborg, VOC en ondernemers op de markt Overige betrokken organisaties: Museum Elisabeth Weeshuis, Jachthavenbeheerder Start: 2007,na besluit Raad Looptijd: (voorjaar) 2007 Geraamde kosten: € 50.000


38

6.5 Projectbeschrijvingen

1. Citymarketing & promotie Toelichting en doel: Zonder te stranden in een discussie over de kip en het ei (eerst voorzieningen en dan promotie of omgekeerd) is het van groot belang om naamsbekendheid, imago en reputatie van Culemborg verder uit te bouwen in de ‘dichtbij markt’ (de regio in een straal van circa 35 km rondom Culemborg). Dit is een activiteit die de gemeente samen met ondernemers en bij voorkeur onder aanvoering van de aanjager moet opstarten! Hiervoor moet allereerst een simpel en helder plan gemaakt worden. Duidelijk is dat de evenementen hierbinnen een aansprekend onderdeel dienen te zijn. Het doel is simpelweg het in nauw overleg met de ondernemers benoemen van marketingbeleid en uitvoeren van acties ter versterking van het imago en het vergroten van de Culemborgse toeristische bekendheid onder de inwoners in de regio. Onderdeel van de citymarketing vormt ook het maken van afspraken over de jaarlijkse evenementenkalender, het opzetten en beheren van een toeristische website en het scheppen van een helder kader voor de inzet van het RBT als verlengstuk van de lokale promotie-organisatie. Meer promotie en marketing is speerpunt nummer 10 uit de regionale visie ‘Kansen aan de dijken’ maar kent in dat plan vooralsnog niet de specifieke vertaling naar de Culemborgse context en wensen. Doelgroepen: Regionale inwoners en toeristen

Betrokken organisaties: Gemeente Culemborg, VOC en gezamenlijke ondernemers Culemborg, RBT. Trekkende organisatie: de aanjager Uitvoeringsperiode: Jaarlijkse inzet gedurende een periode van 5 jaar. Daarna evaluatie en al dan niet voortgaan. Geraamde kosten: 1ste en 2e jaar: € 60.000 voor de nadere invulling van het promotieplan, de eenmalige investeringen en de activiteiten; daarna jaarlijks € 30.000 (alleen uitvoering activiteiten)

2. Meer en andere evenementen Toelichting en doel: Evenementen horen bij Culemborg en worden regelmatig georganiseerd. Het centrum van de stad als historisch decor nodigt daar ook toe uit. Evenementen vormen daarnaast ook een sterk middel om de promotie van de stad inhoud te geven. Veel personen, betrokken bij het opstellen van het beleidsplan, hebben de wens naar voren gebracht om de kwaliteiten van het centrum nog beter te benutten door en voor het organiseren van evenementen. De organisatie van evenementen is bij uitstek een particuliere aangelegenheid. De gemeente kan door stimulerende coöperatie en facilitering van de organisatie de drempels van het organiseren zo laag mogelijk houden. Het is geen taak van de gemeente om de evenementen te financieren. De binnenstad biedt bij uitstek de gelegenheid om entree of anderszins toegang te

heffen. Het is van belang dat deze mogelijkheid beleidsmatig wordt geformuleerd en geboden. Daarnaast dienen heldere criteria en voorwaarden inzake evenementen te worden gedefinieerd en met ‘markt-bewoners’ en andere belanghebbende afspraken te worden gemaakt over de aantallen en aard van de evenementen. De organisatie van evenementen is een probaat middel om mensen naar de gemeente te trekken en sluit als zodanig aan bij speerpunt nummer 10 ‘Versterking promotie en marketing’ uit de regionale visie ‘Kansen aan de dijken’. Doelgroepen: Organisatie van evenementen: lokale bewoners. Bezoekers evenementen afhankelijk van niveau: lokaal tot landelijk. Trekkende organisatie: Initiatiefrijke burgers en/of ondernemers van Culemborg Overige betrokken organisaties: Gemeente Culemborg; ondernemers binnenstad, de aanjager. Uitvoeringsperiode: 2007 en verder Geraamde Kosten: Gemeentelijke inzet € 10.000 per jaar.

3. Uitbreiding jachthaven Toelichting en doel: De huidige jachthaven is aantrekkelijk gesitueerd op loopafstand van het centrum van Culemborg. De haven is functioneel, maar naar capaciteit te klein. Uitbreiding dan wel verplaatsing van de haven biedt een uitgelezen kans om de watersporter beter te


39

faciliteren en meer watersporttoeristen en -passanten naar Culemborg te halen. Doel van dit project is om een voorbereidende studie uit te voeren waarmee richting kan worden gegeven aan de uitbreiding en de haalbaarheid ervan in combinatie met het realiseren van grotere ruimtelijke kwaliteiten in de oostelijke uiterwaarden van Culemborg. De uitbreiding van de jachthaven vormt een onderdeel van de integrale aanpak van het gehele havenkwartier en de verbetering van de entree aan de noordzijde van de gemeente. Het sluit eveneens nauw aan bij speerpunt nummer 4; ‘verbetering faciliteiten voor waterrecreatie’ uit de regionale visie ‘Kansen aan de dijken’. Doelgroepen: Lokale inwoners en watersporters Trekkende organisatie: Gemeente Culemborg (na overdracht raadsinitiatief van de heren Jonker en Spithoven) Overige betrokken organisaties: Watersportvereniging de Helling, Rijkswaterstaat, Provincies Utrecht en Gelderland, buurgemeenten, RBT en anderen Uitvoeringsperiode: 2007 en 2008. Incorporeren in initiatiefvoorstel Havenkwartier van de raadsleden Jonker en Spithoven en provinciaal traject kwaliteitsverbetering langs de rivier. Geraamde kosten: pm (lokale deeluitwerking Havenkwartier). Te benoemen in raadsvoorstel c.q. plan van aanpak.

4. Ontwikkeling ‘Werk aan ’t Spoel’ Toelichting en doel: Onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie vormt het ‘Werk aan ’t Spoel’. Zoals de workshops duidelijk hebben gemaakt, vormt het een project waar veel draagvlak voor is onder de lokale bevolking. Het is daarom terecht dat de gemeente nu al de nodige aandacht geeft aan de verdere ontwikkeling van dit ‘werk’. De ondersteuning van dit initiatief zal worden voortgezet.. Naast een centrum voor cultuur, beeldende kunst en natuur biedt dit element uit de Hollandse Waterlinie de mogelijkheid voor een kleine horeca-pleisterplaats. en kleinschalige verblijfsrecreatie (paalkamperen). Dit project sluit aan bij speerpunt nummer 6; ‘professionalisering en versterken aanbod cultuurtoerisme’ uit de regionale visie ‘Kansen aan de dijken’. Doelgroepen: lokale/regionale inwoners en cultuurhistorische toeristen. Trekkende organisatie: Stichting Werk aan ‘t Spoel Overige betrokken organisaties: Gemeente Culemborg Uitvoeringsperiode: 2007 - 2009 Geraamde kosten: pm.

5. Bewegwijzerde cultuurhistorische stadswandeling Toelichting en doel: De historische binnenstad van Culemborg kent vele bijzondere gebouwen, feiten en locaties. Deze worden door vele mensen van binnen en buiten de gemeente opgezocht en bezocht al dan niet door een rondleiding uitgevoerd door een van de stadsgidsen. Het probleem is evenwel dat een argeloze of individuele bezoeker veel van deze historie niet te weten kan komen door het ontbreken van een goede bewegwijzerde route die op ieder moment van de dag kan worden bewandeld. Om in deze behoefte te voorzien dient een bewegwijzerde historische route te worden ontwikkeld als een lint door de binnenstad van Culemborg. Gekoppeld aan de route wordt een gids en een brochure gerealiseerd waar de belangrijkste informatie in te vinden. Deze informatie uit de gids is daarnaast ook op de toeristische website van Culemborg te vinden en te downloaden. Doelgroepen: Regionale toeristen en lokale inwoners Trekkende organisatie: Gemeente Culemborg, Overige betrokken organisaties: Historische vereniging Voet van Oudheusden, Elisabeth Weeshuis, , stadsgidsen en ondernemers in Culemborg. Uitvoeringsperiode: 2007/2008 (bij voorkeur voor begin toeristisch seizoen) Geraamde realisatiekosten € 20.000,-


40

6. Verbetering toegankelijkheid buitengebied Toelichting en doel: Voor wandelen en fietsen biedt gemeente Culemborg een fraaie en aantrekkelijke stad, landschap en omgeving. Voor de ontsluiting van de (binnen)stad is de nodige aandacht, maar de toegankelijkheid van het buitengebied is onder de maat. Fietsen en wandelen vragen een subtiele enscenering van infrastructuur, voorzieningen en omgeving, afgestemd op de motieven en het gedrag van de recreant. Om dit te realiseren is het van belang om de toeristisch-recreatieve infrastructuur waaronder de wandelen fietspaden, de bijbehorende voorzieningen en omgeving vanuit de wensen van de recreant onder de loep te nemen, planmatig te beschrijven en paden aan te leggen. In het Landschapsontwikkelingsplan is een route om de stad Culemborg opgenomen. Verbetering van de toegankelijkheid is het derde speerpunt uit de regionale visie ‘Kansen aan de dijken’. Doelgroepen: Eigen bevolking, medewerkers op bedrijven en gasten in en om Culemborg Trekkende organisatie: Gemeente Culemborg Overige betrokken organisaties: Recreatiemaatschappij Rivierengebied, provincie Gelderland, agrariërs en andere bewoners buitengebied, terreinbeheerders zoals Rijkswaterstaat, Gelders Landschap en Staatsbosbeheer. Uitvoerende organisatie: nader te bepalen. Uitvoeringsperiode: planontwikkeling in 2007; planuitvoering 2008 – 2010.

Geraamde Kosten: € 60.000 kosten nadere planuitwerking, onderhandelingen met landeigenaren en realisatie verschillende (delen van) routes. Overige kosten: p.m.

7. Verbetering entrees tot de stad Toelichting en doel: Culemborg heeft geen aantrekkelijke entrees. De binnenkomst vanuit het noorden, via de veerpont, is rommelig en weinig aantrekkelijk. Hetzelfde kan ook worden gezegd voor de entree via de N320. Door vele betrokkenen wordt dit als een gemis ervaren met de noodzaak hierin met voorrang te voorzien. Dit betekent voor het havenkwartier een herstructurering waarbij het gehele rivierfront wordt meegenomen en verbeterd. De eigendomsverhoudingen ter plekke en de kosten voor bodemsanering houden deze ontwikkeling momenteel in een impasse. Daartoe is reeds een initiatiefvoorstel geformuleerd (project 3) dat vanuit toeristisch-recreatieve oogpunt ondersteuning verdient. Voor verbetering van de entrees aan de zuidzijde en via het NS-station dient eveneens het toeristisch perspectief en gebruik bij de verdere planvorming te worden meegenomen. Voor de entrees vanaf de N320 betekent dit een betere en karaktervolle landschappelijke inpassing met een duidelijk moment van binnenkomst in de stad. Een derde entree vormt het NS station. Naast een verbetering van de kwaliteiten van het station is daarbij ook de behoefte om een duidelijk zichtbare ruimtelijke verbinding van het station naar het centrum aan te leggen.

Doelgroepen: lokale inwoners Trekkende organisatie: Gemeente Culemborg Overige betrokken organisaties: Bedrijven en ondernemers in Culemborg. Uitvoeringsperiode: 2007 - 2009 Geraamde kosten: pm Private (ondernemers)projecten Toelichting: Verschillende private projecten waaronder:

8. de hotelontwikkeling en 9. het eco-wellnesscentrum

zijn naar voren gekomen en toegevoegd aan dit plan. Omdat beide projecten louter door 'derden' worden uitgevoerd zijn ze niet uitgewerkt in een projectbeschrijving. Wanneer andere, nieuwe projecten bijdragen aan de missie en passen binnen de landschappelijke en cultuurhistorische voorwaarden kunnen ze in principe ook dan rekenen op constructieve begeleiding van de gemeente. De inzet zal per project worden bepaald en is onder meer afhankelijk van de aansluiting bij deze kadernota en de individuele mogelijkheden tot realisatie. 6.6 Overige aanbevelingen Naast de korte termijn acties en de hierboven beschreven concrete projecten zijn er meer zaken die de gemeente en de ondernemers kunnen c.q. moeten oppakken om het toerisme in en naar Culemborg te


41

Tabel 6.1: Meerjarig overzicht gemeentelijke kostenraming toerisme en recreatie

Project 2007 2008 2009 2010 totaal

a. Aanjager Toerisme Culemborg € 66.000 € 66.000 € 66.000 - € 198.000

b. Projecten 2007 € 50.000 € 50.000

1. Meer promotie /citymarketing € 60.000 € 60.000 € 30.000 € 30.000 € 180.000

2. Meer en andere evenementen € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 10.000 € 40.000

3. Uitbreiding jachthaven - - - - pm

4. Ontwikkeling ‘Werk aan ’t Spoel’ - - - - pm

5. Verbetering toegankelijkheid buitengebied € 20.000 € 20.000 € 20.000 pm € 60.000

6. Verbetering entrees van de stad - - - - pm

7. Cultuurhistorische route Binnenstad € 20.000 - - - € 20.000

8 & 9. Private projecten - - - - pm

TOTAAL € 226.000 € 156.000 € 126.000 € 40.000 € 548.000 bevorderen. Hierbij wordt niet zo zeer gedoeld op concrete projecten, maar meer op algemene activiteiten, overleg, beleidsondersteuning en dergelijke. In deze paragraaf worden deze zaken samengevat onder de noemer ‘overige aanbevelingen’. Deze aanbevelingen zijn:

1. Maak na vaststelling van het promotieplan (project 1) duidelijke afspraken met het RBT over hun bijdrage aan dit plan, acties van het RBT waarin Culemborg wenst te participeren en de profilering van Culemborg in hun promotie activiteiten.

2. Onderzoek welke mogelijkheden er liggen om tot nauwere samenwerking te komen met omliggende gemeenten buiten de regio Rivierenland, zoals Wijk bij

Duurstede, Houten, Vianen, Nieuwegein, Leerdam en Gorinchem

3. De ontwikkeling van het landschap zoals in het Landschapsontwikkelingsplan is verwoord, is ook vanuit toeristisch-recreatief oogpunt van groot belang. Daarnaast vormt de te ontwikkelen wandelroute een waardevolle schakel in de verbetering van de toegankelijkheid van het buitengebied. Deze kadernota als ook de regionale visie ‘Kansen tussen de dijken’ ondersteunen de spoedige uitvoering van deze activiteiten.

4. Thans worden er plannen uitgewerkt voor de ruimtelijke (her)ontwikkeling van het kasteelterrein. Vanuit toeristisch-recreatief oogpunt is dit een goede ontwikkeling. Wel moeten deze plannen ook vanuit een toeristisch-recreatieve bril beoordeeld worden.

5. Beheer en onderhoud van de openbare ruimte in de stad zijn ook van belang voor het toeristisch-recreatief aantrekkelijkheid van de stad. Daarom dient dit beheer zo optimaal mogelijk plaats te vinden. Veel raadsleden, bewoners en ondernemers maken zich zorgen over dit beheer. Blijvende aandacht is op zijn plaats.

6. Goed onderhoud van (historische) panden in het centrum maken de stad ook aantrekkelijk. Een gemengde commissie van gemeente en ondernemers zouden panden moeten beoordelen en particulieren en ondernemers moeten gaan aanspreken op hun verantwoordelijkheid in dezen.

7. Naast het opstellen van en uitvoering geven aan het geformuleerde beleid is het van groot belang om de ontwikkelingen goed te monitoren. Daarmee kan


42

Afbeelding 6.2: Organisatie uitvoering worden geëvalueerd in hoeverre het beleid ook daadwerkelijk en succesvol wordt uitgevoerd. Aanbevolen wordt om onder meer in samenwerking met regionale onderwijs- en/of onderzoeksinstellingen periodiek onderzoek te doen naar aantallen toeristen en andere relevante onderwerpen.

8. In de regionale visie ‘Kansen tussen de dijken’ wordt als derde speerpunt de ontwikkeling van toeristisch-recreatieve knooppunten genoemd. De stad Culemborg is op de keper beschouwd een geweldig knooppunt waar toeristen per trein, auto en/of fiets kunnen arriveren en over kunnen stappen op diverse andere vormen van recreatief vervoer. Hetaanbevelenswaardig om deze positie in te nemen. Daarvoor is politieke en promotionele inspanning vereist.

9. Participatie is een wezenlijk onderdeel van het proces geweest dat tot het voorliggende toeristische plan heeft geleid. Het verdient aanbeveling om met dezelfde interactieve wijze de nadere uitwerking en uitvoering ter hand te nemen.

6.7 Organisatie en kosten De verschillende projecten zijn in de vorige paragraaf indicatief uitgewerkt in een projectvoorstel. Enkele projecten kennen geen financiële verplichtingen maar vragen om inzet in ambtelijke uren en/of ‘om niet’. Daar waar het wel om concrete investering gaat, zijn in de bovenstaande tabel 6.1 de jaarlijkse geraamde uitgaven weergegeven. Voor verschillende projecten zijn geen kosten opgenomen of pm-posten benoemd. In die gevallen moeten de kosten nader worden geraamd of komen de kosten niet ten laste van de gemeente. In dit overzicht zijn de kosten voor de afdracht aan het RBT of voor de uitvoering van de regionale visie ‘Kansen tussen de dijken’ niet opgenomen. De totale, indicatief geraamde kosten voor de meerjarige ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve mogelijkheden in de gemeente Culemborg bedragen

ongeveer 550.000 euro. Dit zijn de kosten die gemaakt dienen te worden door de gemeente Culemborg. Organisatie Voor de organisatie die de ontwikkeling dient te begeleiden wordt voorgesteld een stuurgroep ‘Toeristisch-Recreatieve Ontwikkeling Culemborg in het leven geroepen (zie afbeelding 6.2). In de stuurgroep TROC hebben de volgende partijen zitting:

− Bestuurlijk verantwoordelijke voor de portefeuille R&T van de gemeente Culemborg

− 2 Vertegenwoordigers uit het VOC − 2 Vertegenwoordigers van het toeristische

bedrijfsleven − Ambtelijk secretaris


43

De stuurgroep geeft leiding aan een projectbureau dat wordt bemenst door de aanjager die voor 2 dagen per week zijn inzet levert om het ontwikkelproces aan te jagen. Afhankelijk van het tijdsritme van verschillende projecten, gebaseerd op ervaring elders, zal er gemiddeld 6 maal per jaar worden vergaderd. Eens per jaar wordt een verslag opgemaakt over de voortgang van het gehele strategische actieprogramma. 6.8 Economische effecten Een van de onderdelen van het opstellen van de kadernota is geweest het berekenen van de economische effecten van het toerisme. Er zijn echter geen actuele cijfers over het toerisme, over de aantallen toeristische bezoekers aan de gemeente, noch over de aantallen bezoekers aan de verschillende evenementen en de herkomst van deze bezoekers. Op basis van het ontbreken van deze actuele gegevens is het niet mogelijk om een betrouwbaar beeld te geven over de huidige economische effecten van het toerisme in de gemeente Culemborg. Deze constatering vormt een extra argument om een goede monitoring te bepleiten (zie par. 6.6, zevende aanbeveling) teneinde in de toekomst deze economische effecten betrouwbaar te kunnen berekenen.


44

BIJLAGEN

47

Bijlage 1: Deelnemers bijeenkomsten lokale kadernota Toerisme en Recreatie

Geïnterviewden:

Organisatie Naam

Restaurant Andermaal De heer B.J. Neijsing

Verenigde ondernemers Culemborg De heer G. Tomey

Hist. Ver. Voet van Oud-Heusden Mevr. Y. Jacobs

Regionaal Bureau voor Toerisme De heer J. van Noort

Regionaal Bureau voor Toerisme De heer R. de Bruin (directeur)

Camping de Hoge Kuil Mevr. T. van Dam

Watersportvereniging de Helling De heren H. de Vries en B. Wammes

Elisabeth Weeshuis De heer H. Saan

St. Werk aan 't Spoel De heer M. Houtschild

Pension De Appelgaard Mevr. E. van de Bogaart

Bed en Breakfasthouder Mevr. de Wit

Uitagenda Culemborg Mevr. T. Königs

Opinieleiders De heer P. Miltenburg

Lokale evenementen De heer van der Linden

Recreatiemaatschappij De heer P. Smits

Organisatie Naam

Provincie Gelderland De heer G. Nijenhuis VANL Tieler en Culemborger waarden De heer J. den Hartog

Staatsbosbeheer De heer P. Suurmond

STER/Kamer van Koophandel De heer F. Vorselman

lokale evenementen Lekart De heer R. de Leeuw

lokale evenementen Culemborg Blues De heer J. van Empel

lokale voorzieningen Mevrouw B. Dubbeldam

Stichting kasteeltuin De heer A. Alink en mevr. E. Mulder

Wethouder Gemeente Culemborg De heer H. Wichgers

KvK Rivierenland Mevr. C. Van Doorn

Voormalige raadslid De heer G. van Breukelen

Stg. Eva Lanxmeer Mevrouw M. Kaptein

NORT Gelderland De heer J. Kaspers

Oldtimer-festival De heer P. van Oort

48

Aanwezigen Workshop Toerisme & Recreatie (27 september 2006)

Organisatie Naam

Hist. Ver. Voet van Oudheusden Mevr. Y. Jacobs

RBT De heer R. de Bruin


WSV de Helling De heer B. Wammes

Elisabeth Weeshuis De heer H. Goessens

St. Werk aan 't Spoel De heer M. Houtschild

de Appelgaard Mevr. E. v.d. Boogaard

Uitagenda Mevr. T. Königs

De heer P. Miltenburg

Recreatiemaatschappij Rivierengebied Mevr. F. Wolters

VANL De heer J. den Hartog

NVWC De heer. Y. Bosma

Lek-Art De heer R. de Leeuw

St. Escape Mevr. B. Dubbeldam

Kamer van Koophandel Mevr. C. van Dooren

NORT De heer J. Kaspers

Raadslid Gemeente Culemborg Mevr. A. Pin

Raadslid Gemeente Culemborg De heer M. Amidouche

Raadslid Gemeente Culemborg De heer V. Buitenhuis

Raadslid Gemeente Culemborg De heer A. de Raad

Gemeente Culemborg Mevr. M. Giesendorf

Gemeente Culemborg De heer S. Booms

Gemeente Culemborg De heer J. Altenburg

Verhinderd

Restaurant Andermaal De heer B.J. Neisingh

VOC De heer G. Tomey

Provincie Gelderland De heer G. Nijenhuis

Parc Beaugarde De heer H. Kloosterhuis Aanwezigen Workshop Ruimte T&R (5 oktober 2006)

Organisatie AchterNaam


VANL De heer J. den Hartog

NVWC De heer Y.J. Bosma

Kamer van Koophandel Mevr. C. van Dooren

Milieu Advies Raad De heer M. Laeven

Raadslid Gemeente Culemborg Mevr. A. Pin

Raadslid Gemeente Culemborg De heer M. Amidouche

Gemeente Culemborg Mevrouw A.L. Vader

Gemeente Culemborg De heer W. van Zwam

Gemeente Culemborg De heer J. Altenburg

Verhinderd

Parc Beaugarde De heer H. Kloosterhuis

de Appelgaard Mevr. E. v.d. Boogaard

49

Bijlage 2: Dynamiek in toerisme

1 Inleiding In afbeelding B5.1 is schematisch weergegeven uit welke sociaal-economische factoren de dynamiek in een economische sector over het algemeen is opgebouwd. Deze factoren en hun verbanden zijn ook binnen de toeristische sector in Culemborg aanwezig. De mogelijkheden en perspectieven voor het toerisme worden bepaald door de invulling en het functioneren van de verschillende factoren. Op verschillende aspecten van een factor (bv. het aspect verblijfsvoorzieningen binnen de productiefactoren) heeft ‘Culemborg’ zelf invloed, op diverse andere aspecten in het geheel niet (bv. de aspecten van weten regelgeving binnen de factor economische orde). Desalniettemin vormt het schema een goede basis om de Culemborgse toeristische kwaliteiten en mogelijkheden te beschouwen. Hieronder wordt een beknopte uitleg gegeven van de verschillende factoren en hun samenhang. In de kadernota wordt teruggegrepen op deze factoren als basis voor de inventarisatie, beoordeling en het beleid.

2 De factoren Onder de ‘markt’ wordt de vraagzijde van de toeristische markt verstaan. Enkele belangrijke aspecten daarbinnen zijn: de omvang, de kwaliteiten en de groeiperspectieven van de ‘thuismarkt’, ontwikkeling van nieuwe markten en niches. Al deze aspecten zijn in belangrijke mate sturend voor de ontwikkeling van de toeristische sector. De toerist is steeds beter opgeleid en heeft een complex patroon van wensen voor zijn vakantiebesteding. Het vormt de basis voor ontwikkelingen en kwaliteitsverbeteringen van bedrijven. Onder ‘aanbod’ worden de factoren en kwaliteiten van het aanbod opgesomd waarbinnen en waarmee de ondernemer opereert. Niet alleen zijn dit min of meer onveranderbare factoren zoals natuur, landschap, klimaat maar ook het potentieel aan vaardige arbeidskrachten, de infrastructuur van telecommunicatie en ICT en de aanwezigheid van of relatie met opleidingsinstituten.

Onder ‘netwerken’ worden de relaties en verbanden met bijvoorbeeld sectoren en toeleveranciers binnen en buiten de toeristische keten beschouwd. Deze toeleveranciers zijn onder andere technologie-bedrijven, distributie, marketing en reserverings-systemen. Niet alleen zijn de relaties van belang voor een goed functionerende sector, ze vormen ook een bron voor innovatie en concurrentievoordeel. Voor toerisme is het belangrijk in hoeverre andere vormen van bedrijvigheid in de gemeente Culemborg bezoekers naar de gemeente brengen. Zo is de meubelindustrie decennialang beeldbepalend aanwezig geweest. Verandering in hun marktpositie heeft ertoe geleid dat deze bezoekersstroom in toeristische zin is ‘opgedroogd’. De meubelboulevards in de grote steden hebben deze functie overgenomen. De economische orde vormt het hele institutionele kader waarbinnen de bedrijvigheid en concurrentie plaatsvindt; het aantal binnenlandse concurrenten, de onderlinge rivaliteit en de mate en noodzaak tot

50

Afbeelding B5.2: Toeristische keten Afbeelding B5.1: Toeristische dynamiek

samenwerking. Het financieel beleid van banken en andere investeerders is eveneens een belangrijke factor binnen de economische orde. Een belangrijk aspect is ook de keuze voor een bepaalde individuele en/of regionale concurrentiestrategie; de nadruk op kostenverlaging of differentiatie. De overheid (Rijk, provincie, gemeente) is een aparte factor binnen dit overzicht. De overheid ontwikkelt beleid dat bepalend is voor de wijze waarop de sector kan opereren en beïnvloedt alle vier de factoren. De overheid heeft de mogelijkheid bedrijven te beschermen maar ook uit te dagen tot de immer noodzakelijke verbeteringen in hun concurrentiepositie. Het RO-beleid en het horeca-vergunningenstelsel zijn in sterke mate bepalend voor de (on)mogelijjke komst van competitieve nieuwkomers in het toeristisch aanbod. Daardoor kan bijvoorbeeld een deel van de concurrentiekracht worden weggenomen waardoor bestaande bedrijven relatief eenvoudiger kunnen blijven functioneren en niet gedwongen worden hun aanbod in kwantiteit en

kwaliteit aan te passen. Daarnaast vormt de overheid een belangrijke en grote investeerder (bv. in infrastructuur of in voorzieningen als musea) en beïnvloedt daarmee ook direct en indirect de economische perspectieven van het toerisme. De factor ‘toeval’ is de dimensie van veranderingen die buiten de lokale, regionale of zelfs nationale invloedsfeer ligt, zoals uitvindingen, technologische doorbraken, politieke omwentelingen, oorlogen en beursontwikkelingen. De sector zal vervolgens dienen te anticiperen op de consequenties van dergelijke gebeurtenissen. 3 Wisselwerking De wisselwerking tussen al deze factoren en in het bijzonder die tussen de aspecten van markt (vraag) en aanbod, vormt het fundament voor een goed functionerende (toeristische) sector. Onvoldoende kwaliteit of oog voor de wens van de consument betekent automatisch een vermindering in klandizie en daarmee, voor de onderneming, een heroverweging

over hetgeen wordt aangeboden. Een monopoliepositie binnen een regio ondermijnt de wisselwerking volledig. De aanbieder heeft alle macht en hoeft zich van de stem van de consument in principe niets aan te trekken. 4 Toeristische keten Een nadere specificatie van de wisselwerking tussen vraag en aanbod wordt gegeven in de zogenaamde ‘toeristische keten’ (zie afbeelding 1.2). Toerisme vormt een diverse markt van talloze bedrijven die samenwerken (of niet) om uiteindelijk de klant waar voor zijn (vakantie)geld te geven. De relatie tussen vraag en aanbod kent op micro-economisch niveau een keten van functies en bedrijven. Een dagtocht of verblijf in Culemborg kent een samenwerking van diverse bedrijven op het vlak van imagovorming, promotie, verstrekken van informatie, het onderhouden van relaties na afloop van het verblijf, het plegen van een reservering (‘verkoop’) van logiesaccommodatie en wellicht fietsverhuur. Eenmaal in Culemborg zoekt de toerist zijn weg langs

51

verschillende bedrijven op het vlak van verteer, vervoer en vermaak. Achter de schermen wordt het verblijf in Culemborg in meer of mindere mate georganiseerd door bijvoorbeeld het verstrekken van informatie, de organisatie van evenementen, bewegwijzering, enz.. Iedere schakel heeft een plaats binnen de keten en bepaalt mede de kwaliteit van het verblijf in Culemborg (waarbij de spreekwoordelijke ‘keten’ altijd even sterk is als de zwakste schakel!). Een onderdeel van de keten vormt de verbinding met diverse toeleveranciers van diensten en producten. Daaronder worden onder andere verstaan de bedrijven voor dranken voedseldistributie, inrichtings- en bouwbedrijven en de technologiebedrijven.

53

Bijlage 3: Beleid overheid

Hieronder wordt een samenvatting gegeven van de provinciale, regionale en gemeentelijke beleidsstukken die van belang zijn voor toerisme en recreatie in Culemborg. De volgende nota’s passeren de revue: 1. ‘Mooi dichtbij’ 2. ‘Plattelandstoerisme Gelderland-Overijssel’ 3. ‘Masterplan Cultuurtoerisme 2003 - 2007’ 4. ‘Streekplan Gelderland 2005. Kansen voor de

regio’s’ 5. Kernkwaliteiten Landschap en Cultuurhistorie.

Uitwerking Streekplan Gelderland 2005. 6. Doelgericht Uitvoeren. Programmaplan NHW

Diefdijk/Loevestein, 2006. 7. Een oud verbond in een nieuw verband.

Ontwikkelingsperspectief voor de vaarroute tussen Culemborg en Zaltbommel. 2005.

8. ‘Actualisering bedrijfsplan Recreatiemaatschappij Rivierengebied’

9. ‘Kansen tussen de dijken’ (RBT; Concept) 10. ‘Plan van Aanpak Rivierenland 2007’ (RBT)

11. ‘Groenstructuurplan 2006 – 2016. Koersen op verbindingen met kwaliteit’

12. ‘Integraal Horecabeleid Gemeente Culemborg’ 13. ‘Rijk verleden. Sterke Toekomst’.

Cultuurhistorisch beleid voor Culemborg 2006 – 2010.

14. ‘Landschapontwikkelingsplan 2006 – 2016’ 1 Provinciaal beleid 1. ‘Mooi dichtbij’ De provinciale nota ‘Mooi Dichtbij’ is een uitwerking van de paragraaf recreatie en toerisme uit het Sociaal Economisch Beleidsplan “Trekkracht” 2001 - 2006 en vormt het actuele beleidsplan voor de provincie Gelderland. De voornaamste beleidskeuzes luiden:

− Van ‘product’ naar ‘ondernemer’; − Gezonde en vitale sector; − Meer aandacht voor ruimte; − Van provinciaal product naar regionale profilering;

− Regio op hoofdlijnen − Inspirerend kader voor projecten

Daarbij zijn de volgende speerpunten met hoge prioriteit aangewezen:

− Kwaliteitsverbetering; − Plattelandstoerisme; − Cultuurtoerisme − Basisinfrastructuur & -voorzieningen

In de uitvoering van het provinciaal programma is het Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme (afgekort GOBT) een centrale rol toegedicht. Voor het Rivierengebied worden accenten gelegd op de ontwikkeling van kleinschalige vormen van recreatie en toerisme, de opvang van recreanten uit Arnhem/Nijmegen, de versterking van de relatie land/water en het benutten van de oost-west (water)verbindingen. De waarde van de centrale ligging in het land wordt daarbij onderkend.

54

In de nota worden doelgroepen gedefinieerd voor de regio Rivierengebied. De doelgroepen zijn hoofdzakelijk Nederlands; relatief veel dagrecreanten, vroegkampeerders en zakelijke toeristen. Daarnaast is de regio kansrijk voor watersporters en toervaarders. 2. ‘Plattelandstoerisme Gelderland-Overijssel’ Het doel van de notitie is om voor beide provincies te komen tot één gecoördineerde, gelijkluidende en stimulerende aanpak van het plattelandstoerisme. Het accent voor de ontwikkeling van het plattelandstoerisme ligt op regionale samenwerking, productontwikkeling en marketing, uitgewerkt in regionale visies plattelandstoerisme. De RBT’s vervullen een faciliterende rol in de stimulering en specifieke regionale uitwerking, ondersteund door het Gelders-Overijssels Bureau voor Toerisme (GOBT). Bij de ontwikkeling van het plattelandstoerisme staan de volgende aspecten centraal:

− Behoud van kwaliteit en karakter van het landelijk gebied (rust, ruimte en kleinschaligheid)

− Benutten van de streekcultuur, passend binnen de regionale, streekeigen identiteit.

− Vitaal platteland. Plattelandstoerisme is niet louter een nevenactiviteit van agrarische ondernemers maar kent veelsoortige toeristische bedrijven. Gebaseerd op het kaartbeeld uit de notitie blijkt overigens dat het Rivierengebied , inclusief de gemeente Culemborg, een relatief beperkt plattelandstoeristische aanbod kent. Dit betreft zowel het verstrekken van logies als het aanbod aan dagrecreatieve voorzieningen.

3. ‘Masterplan Cultuurtoerisme 2003 - 2007’ Net als het provinciale beleidsplan Recreatie en Toerisme ‘Mooi Dichtbij’ vormt ook het Masterplan Cultuurtoerisme 2003 - 21007 een uitwerking van het sociaal-economisch beleidsplan ‘Trekkracht Gelderland’. Onder cultuurtoerisme wordt verstaan ‘het mede inzetten van kunst, cultuur en cultuurhistorie om de toeristische aantrekkelijkheid van een gebied te versterken’. De volgende uitgangspunten staan centraal in dit beleidsplan:

− Doelgroepen: De focus wordt primair gericht op de verblijfstoerist en daarnaast op de in cultuur of cultuurhistorie geïnteresseerde dagtoerist (inclusief de eigen inwoners).

− Thema’s/concepten: Om de samenhang binnen cultuurtoerisme te bevorderen, zal het aanbod op het gebied van kunst, cultuur en cultuurhistorie zo veel mogelijk worden ontsloten middels aansprekende thema’s en concepten.

− De kwaliteit van het cultuurhistorisch aanbod wordt verhoogd door versterking en ontwikkeling van kwaliteitsaspecten als toegankelijkheid en tastbaarheid, ervaring en beleving, originaliteit en innovatie en samenwerking. De uitgangspunten zijn vertaald in een divers programma van maatregelen die samengevat neerkomen op een verbetering van de samenwerking, innovatieve promotie en marketing en ontwikkeling van kennis op het gebied van cultuurtoerisme. 4. ‘Streekplan Gelderland 2005. Kansen voor de regio’s’ In het streekplan is het ruimtelijk beleid voor de regio Rivierenland waarvan de gemeente Culemborg deel uitmaakt, opgetekend. Voor recreatie en toerisme binnen de gemeente Culemborg zijn de volgende zaken van belang.

Het buitengebied van de gemeente Culemborg is een waardevol landschap, dat deels onderdeel uitmaakt van de ecologische hoofdstructuur en/of van de Nationale Landschappen. Het is daarnaast bestemd als multifunctioneel gebied. Voor het deel dat behoort tot de ecologische hoofdstructuur geldt een ‘nee, tenzij’ benadering. Dit impliceert dat er zeer verantwoord moet worden omgegaan met de kernkwaliteiten en dat in het Landschapsontwikkelingsplan vastgelegd moet worden waarneer er sprake kan zijn van een ‘tenzij’. Voor het overige deel van het buitengebied dat tot het Waardevol landschap behoort, geldt een ‘ja, mits’ benadering. Dit betekent dat ruimtelijke ingrepen en nieuwe bouwlocaties zijn toegestaan, ‘mits’ er recht wordt gedaan aan de kernkwaliteiten van het betreffende landschap. De regio Rivierenland wordt de mogelijkheid geboden om in regionaal verband een alternatief beleid te ontwikkelen voor functieverandering van gebouwen in het buitengebied. De alternatieve beleidsinvulling zal na definitieve vaststelling door alle gemeenten en na accordering door Gedeputeerde Staten door middel van een afwijkingsprocedure voor de regio Rivierenland in de plaats treden van het in het streekplan verwoorde generieke beleid voor functieverandering. Aan de kwalitatieve ontwikkeling van de toeristisch-recreatieve sector in Rivierenland kan ruimte worden geboden. Centraal daarbij staan de benoemde boegbeelden en concentratiepunten voor dagrecreatie, zoals het Eiland van Maurik, de Gouden Ham, de Zandmeren en de Beldert. Gezien de belangrijke functie die de grote rivieren hebben voor de recreatietoervaart is het gewenst ruimte te bieden

55

voor begeleidende voorzieningen als jachthavens en aanlegplaatsen. De westrand van de regio Rivierenland maakt onderdeel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hiervoor neemt de provincie de ruimtelijke regimes uit het Linieperspectief Krayenhoff over, met dien verstande dat voor de ‘open velden’ geldt dat bestaande bestemmingen ongewijzigd blijven. Voor de ‘’verdichtingsvelden’ geldt dat, waar dat afhankelijk van de ruimtelijke kwaliteiten toelaatbaar is, tot verdichting kan worden overgegaan. Het beleid voor de ‘open velden’ is om deze openheid niet aan te tasten. Uitbreiding en nieuwbouw is mogelijk binnen of aansluitend op bestaande bouwpercelen. Uitbreiding en nieuwbouw tot aaneengesloten glastuinbouwgebied is niet gewenst. 5.Kernkwaliteiten landschap en cultuurhistorie. Uitwerking Streekplan Gelderland 2005. In deze streekplanuitwerking wordt nauwkeuriger beschreven wat de basisafwegingsformules ‘nee, tenzij’ en ‘ja, mits’ betekenen en om welke landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten het gaat in het betreffende Waardevolle Landschap en hoe daarmee moet worden omgegaan. Duidelijk wordt ook dat de aanduiding Nationaal Landschap met betrekking tot het Rivierengebied geen verzwaring van het in het streekplan geformuleerde beleid voor het betreffende gebied oplevert. Ook heeft deze aanduiding geen invloed op de begrenzing van de Waardevolle landschappen uit het streekplan. Nationaal landschap Nieuwe Hollandse Waterlinie ligt voor wat betreft het Gelderse en Culemborgse deel vrijwel geheel in het Gelderse Waardevolle Landschap. Het noordoostelijk deel van de gemeente Culemborg

ligt binnen het Nationaal Landschap Rivierenland. In deze streekplanuitwerking staan de landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten van deze gebieden beschreven. Belangrijke elementen daarin zijn: het kleinschalige oeverlandschap langs de meanderende Linge; de open kommen ten noorden van de Linge, inclusief de grienden, populierenbosjes, eendenkooien patronen van sloten en weteringen. Het cultuurhistorisch landschap van de NHW wordt vooral bepaald door de open inundatievelden en forten. Het waterlinie systeem is hier nog goed afleesbaar en vooral de noord-zuid lopende Diefdijk is een beeldbepalend landschapselement. 6.Doelgericht Uitvoeren. Programmaplan NHW Diefdijk/Loevestein. 2006. In dit plan wordt beschreven hoe de projectenenveloppen Diefdijk en Loevestein, zo benoemd in Panorama Kraayenhof, de komende jaren uitgevoerd zullen gaan worden. Voor Culemborg zijn daarin, afgezien van de organisatie en financiering, vooral de daarin benoemde ‘quick wins’ projecten ‘Molenkade’ en ‘Kanonkazemat A2’ en de gewone projecten ’Werk aan ’t Spoel’ Waterliniepad door inundatievelden Culemborg, ‘fort Everdingen’en het fiets-voetveer over de Lek vanaf Fort Everdingen. De 2 eerstgenoemde projecten zijn reeds in 2006 gestart, het waterliniepad is deels voltooid en de voorbereidingen voor Werk aan’t Spoel zijn volop aan de gang. De uitvoering van de andere projecten laat nog even op zich wachten. 2 Regionaal beleid 7. Een oud verbond in een nieuw verband 2005. In dit rapport worden in opdracht van Recreatiemaatschappij Rivierengebied de

mogelijkheden onderzocht om de oude trekvaartverbinding tussen Culemborg en Zaltbommel te herontwikkelen. Dit betekent niet dat deze letterlijk hersteld moet worden, maar vooral als aanknopingspunt moet dienen voor andere recreatieve ontwikkelingen, behoud van historische artefacten en erfgoed en herstel van bijzondere natuur- en landschapswaarden. Daarmee kan een dergelijk project bijdragen aan de toeristisch-recreatieve profilering van het Rivierengebied. De conclusie uit het onderzoek is dat er volop aanknopingspunten zijn om deze route nieuw lezen in te blazen. Daartoe is een projectprogramma ontwikkeld bestaande uit 19 projecten verdeeld over 5 categorieën (informatie & educatie, markeringspunten, evenementen, routes en arrangementen). Minstens de helft van de voorgestelde projecten is voor Culemborg vanuit toeristisch-recreatief oogpunt de moeite waard. Grote vraag is echter wie de uitvoering daarvan gaat betalen. Daarover geeft dit rapport helaas geen duidelijkheid. 8. ‘Actualisering bedrijfsplan Recreatiemaatschappij Rivierengebied’ Recreatiemaatschappij Rivierengebied heeft als verantwoordelijkheid de instandhouding van de recreatieve voorzieningen in het Rivierengebied en behoud van de publieke functie ervan. De voorzieningen dienen voor een breed publiek laagdrempelig en bruikbaar te blijven. Voor de gemeente Culemborg is het dagrecreatieterrein de Meent van belang als mede de verschillende routes die door de Recreatiemaatschappij zijn ontwikkeld en worden beheerd.

56

9. ‘Kansen tussen de dijken’ In opdracht van het RBT Rivierenland, de samenwerkende gemeenten in het gebied en provincie Gelderland is het rapport ‘Kansen tussen de dijken’ opgesteld. De visie vormt een actualisering van het plan ‘Rivierenland in beweging’. De volgende doelstelling is verwoord: ‘het bevorderen van economische groei en welzijn door middel van toerisme en recreatie passend bij de aard en schaal van het landschap, de kernen en de bevolking in Rivierenland’. Daarbij wordt beoogd een gemiddelde omzetgroei van 10 à 15% te bereiken in de toeristisch-recreatieve sector. In de visie wordt een onderscheid gemaakt tussen vier categorieën toeristisch-recreatieve bestemmingen, te weten:

1. de kernen, zijnde de kleine plattelandskernen, met weinig inwoners en weinig voorzieningen;

2. het buitengebied; 3. de concentratiegebieden (de Gouden Ham; Eiland van

Maurik; De Zandmeren; De Beldert) 4. de boegbeelden (o.a. de tuinen van Appeltern,

Landgoedfair Mariënwaerdt; Fruitcorso; Appelpop; Oranjestad Buren; Rode Kruis Bloesemtocht, Rivierenlanddagen, Slot Loevestein en Flipje) In de rapportage worden de volgende kernpunten benoemd:

− Primaire doelgroepen zijn senioren, jonge gezinnen en de zakelijke markt.

− Primaire focus ligt op toeristen en recreanten uit de eigen regio en de nabije grote steden.

− Het bestaande aanbod van toeristisch-recreatieve producten is leidend en vormt de basis voor kwaliteitsverbetering, ketenvorming en verdere ontwikkeling.

− Ten behoeve van meer ruimte voor toeristisch-recreatieve ontwikkelingen dienen er meer

mogelijkheden te worden gecreëerd in het huidige ruimtelijke beleid.

− Ontwikkeling van nieuw aanbod alleen naar aard en schaal passend binnen het gebied. Grootschalige verblijfsrecreatieve ontwikkelingen worden hierbij niet uitgesloten.

− Het zwaartepunt van de ontwikkelingen komt te liggen bij dagrecreatie, voor zowel eigen inwoners als voor inkomende toeristen en recreanten. Reden daarvoor is het grote volume aan bestedingen dat met dagrecreatie gemoeid is.

− Verblijfsrecreatie biedt kansen voor het gebied, maar gezien de naar verhouding geringe schaal waarop ontwikkelingen mogelijk zijn, zal hierop minder het accent komen te liggen.

− Het bestaande product moet beter worden ontsloten, zowel fysiek als op het gebied van informatievoorziening.

− De kwaliteit van het merendeel van de toeristisch-recreatieve producten moet worden verhoogd. Toename van toerisme en daarmee omzetgroei wordt voorzien door meer bestedingen, meer bezoekers en/of een langere verblijfsduur. Deze mogelijkheden liggen er met name bij de kernen en de concentratiegebieden. Voor de buitengebieden en de boegbeelden worden niet meer bezoekers verwacht maar nog wel een groei in bestedingen en verblijfsduur. De visie en onderliggende analyses monden uit in 11 speerpunten met -per speerpunt- één of meerdere actiepunten die de komende jaren uitgevoerd moeten worden. Hiervoor wordt aan de gemeenten ook een extra bijdrage per inwoner gevraagd.

10. ‘Plan van Aanpak Rivierenland 2007’ (RBT) Afgeleid van de voornoemde visie heeft het RBT een Plan van Aanpak opgesteld voor het jaar 2007. Daarin staat als visie verwoordt: ‘Het bouwen van een sterke toeristische regio Rivierenland door middel van samenwerking (met alle betrokken partijen) op het gebied van marketing en promotie, productontwikkeling en informatievoorziening, met als beoogd effect meer dagen verblijfsrecreanten te trekken hetgeen een sterke economische impuls zal geven aan de regio. De voornaamste speerpunten uit het Plan van Aanpak zijn:

– Versterking van de marketing en promotie; – Verbetering bereikbaarheid en toegankelijkheid op het

gebied van infrastructuur en informatievoorziening; – Verbetering van de kwaliteit van ondernemersschap

en toeristisch recreatief aanbod; – Inventarisatie van het T&R aanbod om gerichte

marketingacties te kunnen doen; – Verbeteren en ontwikkelen van routestructuren; – Meetbaar maken van resultaten; – Vergroten van de kennis over recreatie en toerisme

binnen de regio. 3 Lokaal beleid Recreatie en toerisme vormt een beleidsveld dat raakvlakken heeft met vele gemeentelijke beleidsvelden. De vier belangrijkste beleidsnota’s worden navolgend samengevat weergegeven. 11. ‘Groenstructuurplan 2006 - 2016. Koersen op verbindingen met kwaliteit’ . Het doel zoals luidt : het behouden van de Culemborgse groenstructuur en waar mogelijk te versterken. Dit plan heeft alleen betrekking op het binnenstedelijk groen. De focus in het plan ligt op

57

1. Kwaliteitsverbetering op basis van diverse projecten en aanbevelingen;

2. Toetsingskader en inspiratiebron bij ruimtelijke ontwikkelingen;

3. Toetsingskader voor op te stellen beleid; 4. Beleidsmatige aandacht voor het groen in de

gemeente. In het Groenstructuurplan wordt veel aandacht besteed aan een groene dooradering van de stad. Daarnaast wordt ook invulling gegeven aan een recreatief netwerk. 12. ‘Integraal Horecabeleid Gemeente Culemborg’ In 2006 heeft Culemborg het Horecabeleid opnieuw vastgesteld. Een goede horeca levert een bijdrage aan het woon- en leefklimaat van Culemborg, mits goed in evenwicht met andere belangen zoals die van bewoners en veiligheid. De doelen zijn:

− Komen tot een integraal beleid dat de ontwikkeling van een aantrekkelijk horecavoorzieningenniveau stimuleert én de openbare orde, milieu en veiligheid bewaakt.

− Duidelijkheid verschaffen over de landelijke en lokale wetgeving op het gebied van de horeca met een sluitend handhavingsbeleid voor naleving van deze regels. De belangrijkste instrumenten van het horecabeleid zijn:

− Alle betrokken partijen inzicht te geven in het beleid en de verschillende regelingen;

− Een juridisch toetsingskader bieden voor beoordeling van de vergunningaanvragen;

− Richtinggevend kader bieden voor uitwerking van andere beleidsonderdelen als mede afstemming binnen de gemeentelijke organisatie. In het beleidsplan wordt ingezet op een versterking van de horeca in het centrum. Belangrijk daarbij zijn meer variatie, meer terrassen en meer eetgelegenheden om de aanwezige potentie beter te benutten. De ontwikkelingen dienen evenwel te passen binnen de schaal en het karakter van Culemborg. De Markt met enkele aangrenzende straten worden aangewezen als belangrijkste horecagebied. 13. ‘Rijk verleden. Sterke toekomst’ Cultuurhistorisch beleid voor Culemborg 2006 - 2010. Vanuit de overtuiging dat cultuurhistorie een waardevolle bijdrage levert aan de ontwikkeling van de gemeente, zijn drie hoofddoelstellingen geformuleerd:

1. Het inzichtelijk maken van het in de gemeente aanwezige cultuurhistorische erfgoed, door middel van het opstellen van een cultuurhistorische waardenkaart;

2. Het integreren van cultuurhistorie in de verschillende beleidsvelden van de gemeente;

3. Zorgdragen dat er bij alle ruimtelijke ontwikkelingen gekeken wordt of er cultuurhistorische waarden in het geding zijn. Als dat het geval is moet een expliciete afweging plaatsvinden of en zo ja hoe ze behouden kunnen blijven c.q. beschermd moeten worden. Bijvoorbeeld door het opstellen van een cultuurhistorische effectrapportage bij ontwikkelingen van enige omvang. Het behoud van de cultuurhistorische verworvenheden binnen de stedelijke contouren als mede actieve inzet in onder meer de ‘renaissance’ van

Nieuwe Hollandse Waterlinie dragen bij aan het instandhouden van verder versterken van een bijzondere én aantrekkelijke recreatief-toeristische omgeving. De gemeente wenst zich daarnaast in te spannen om deze historische verworvenheden onder de aandacht te brengen van de eigen bevolking alsmede bij geïnteresseerde dagjesmensen en vakantiegangers. 14. ‘Landschapsontwikkelingsplan 2006 - 2016’ (concept) In het concept-LOP zijn de volgende doelen verwoord:

1. Verbeteren van de Culemborgse landschapskwaliteit 2. Ontwikkelen van een toetsingskader voor ruimtelijke

ontwikkelingen 3. Vergroten van de aandacht voor het landschap.

Voor de toekomst van het Culemborgse buitengebied zijn verschillende uitgangspunten geformuleerd:

1. De Culemborgse bevolking staat centraal als ‘gebruiker’ van het landschap voor wonen, werken en recreëren.

2. Het Culemborgse landschap is in zijn huidige vorm al waardevol en aantrekkelijk.

3. Om het Culemborgse landschap vitaal te houden, wordt zoveel mogelijk gezocht naar economische dragers.

4. Er wordt zorgvuldig ruimte gegeven aan ontwikkelingen.

5. De nadruk ligt op behoud van specifieke rijkdommen en op het benadrukken van de onderlinge verschillen.

6. Het ontwikkelen van een groenblauw netwerk is gewenst. Er wordt onderscheid gemaakt in vijf verschillende landschapstypen; het uiterwaardenlandschap, het Oeverwallenlandschap, Lanxmeer, het Kommenlandschap en het Waterlinielandschap. Op

58

grond van de kwaliteiten van de verschillende deelgebieden worden mogelijkheden en onmogelijkheden benoemd. Het behoud en versterken van het landschap in de gemeente Culemborg is uiteraard ook vanuit het oogpunt van recreatie en toerisme van belang. Daarnaast biedt in het algemeen de kwaliteit van het landschap aldus het LOP de mogelijkheid voor extensieve recreatieve ontwikkelingen zoals wandelen fietspaden en aanvullende voorzieningen als banken en oversteken over sloten en vaarten. Meer intensieve vormen van recreatie en toerisme worden in de uiterwaarden en in het oeverwallenlandschap niet wenselijk geacht. Ook het gemotoriseerd verkeer over de dijken wordt onder deze noemer van niet-wenselijk geschaard.

59

Bijlage 4: Trends in toerisme en recreatie

1 Inleiding Voor een weloverwogen keuze in beleid en strategie voor toerisme en recreatie is het van belang stil te staan bij de voornaamste trends in de toeristisch-recreatieve sector. Deze trends worden navolgend weergegeven. Eerst worden de algemene landelijke ontwikkelingen beschreven, daarna meer specifieke regionale ontwikkelingen. 2 Landelijke ontwikkelingen In deze paragraaf wordt een beknopt overzicht gegeven van de voornaamste algemene ontwikkelingen en trends op het gebied van recreatie en toerisme welke van toepassing (kunnen) zijn binnen de gemeente Culemborg.

– De demografische ontwikkelingen De bevolking in Nederland zal in de komende decennia met hooguit 1 miljoen inwoners toenemen. Tegelijkertijd wordt in de toekomst een afname van het aantal jongeren verwacht en een forse toename van het aantal 'jonge senioren' (50 - 64 jaar) en van het

aantal 65-plussers. Deze 'vergrijzing' zal na 2010 een dusdanige omvang krijgen dat dit grote gevolgen zal hebben voor de vormen van vrijetijdsbesteding en toeristische bestedingen. Verder zullen, naar verwachting, allochtonen op eigen wijze actiever gaan deelnemen aan allerlei vormen van (openlucht)recreatie.

– Sociaal-culturele trends De laatste decennia is het opleidingsniveau van de Nederlandse bevolking beduidend gestegen. Datzelfde geldt voor de individualisering en emancipatie. Mensen zijn zelfstandiger gaan functioneren en zoeken een eigen weg in de samenleving, mensen worden bovendien zelfbewuster, kritischer en mondiger. De aandacht voor gezondheid en het persoonlijk welbevinden; de "kwaliteit van het leven" vindt men steeds belangrijker. Ook begrippen als status en afwisseling worden steeds belangrijker mede door de verdergaande individualisering, het hogere opleidingsniveau en de stijging van het inkomen.

Ondanks de milieuproblematiek blijkt het autobezit en -gebruik nog steeds toe te nemen. Meer gebruik van openbaar vervoer ten behoeve van vrijetijdsactiviteiten zal vooralsnog beperkt blijven.

– Economische ontwikkeling Macro-economische veranderingen zoals de Europese eenwording en de creatie van een grote thuismarkt, zullen waarschijnlijk leiden tot een toenemende welvaart voor de Nederlandse burger en heeft een gunstig effect op de investeringsmogelijkheden van het toeristisch bedrijfsleven. In het verlengde hiervan ligt de verwachting dat het vrij besteedbaar inkomen gemiddeld zal toenemen. Na een korte recessie, groeit de Nederlandse economie op dit moment weer en de verwachting is dat deze groei ook de komende jaren zal aanhouden. Als gevolg hiervan worden er tekorten op de arbeidsmarkt verwacht, waar waarschijnlijk ook de toeristisch-recreatieve sector mee te maken zal krijgen. Het positieve aspect van de groei is een

60

groeiende binnenlandse vraag en een grotere belangstelling voor karaktervolle bestemmingen. De informatie overdracht via internet groeit door. Dit betekent dat iedere consument zich uitgebreid kan oriënteren op zijn bezoek maar ook alternatieven kan bezichtigen. De concurrentie zal daardoor toenemen.

– Kwaliteit en diversiteit Kwaliteit speelt een steeds belangrijkere rol in het keuzeproces. Hierdoor, maar ook door het grote aanbod aan mogelijkheden, wenst de recreant een diversiteit aan activiteiten te ontplooien bij voorkeur in de directe woonomgeving en in de soms korte tijdsperiodes die hem ter beschikking staan. Voor een recreatie-activiteit wordt in toenemende mate een (totale) beleving gezocht. Wat in het verleden een wandeling in het bos was, moet nu een avontuur in de natuur zijn, waarbij het verblijf van a tot z in orde moet zijn.

– Veranderingen in vrijetijdsgedrag Voornoemde algemene ontwikkelingen leiden tot een verandering in vrijetijdsgedrag. Recreatie en toerisme anno 2006 kenmerkt zich door een mix van belevenissen en ervaringen, in de stad of de natuur, binnen of buiten, met anderen of alleen. Belangrijke elementen daarbij zijn: natuur, cultuur, historie, educatie en sport. Belangrijke voorwaarde hierbij is dat de kwaliteit van de voorzieningen en het landschap van het juiste en aantrekkelijke niveau zijn om deze recreatie op te vangen. Het merendeel van de dagtochten van Nederlanders vindt al sinds jaar en dag plaats binnen ca. 10 km van de woning (of andere - tijdelijke - verblijfsplaats). Dit zal ook in de toekomst het geval blijven. Deze vorm

van dagrecreatie zal in de toekomst nog verder in betekenis en aantal toenemen. Wandelen en fietsen in de natuurlijke omgeving is nog steeds de meest beoefende dagrecreatieve activiteit. De toegenomen waardering voor fitheid en gezondheid vindt z'n weerslag in de groeiende belangstelling voor sportieve recreatieactiviteiten zoals skeeleren en mountainbiking. De deelname aan individuele recreatiesporten zal in versterkte mate groeien, met name ook onder de ouderen. De recreant zoekt in toenemende mate een andere werkelijkheid. Afgestemd op de recreatie-activiteit wordt een specifiek patroon van waarden, normen, gedrag en uitrusting eigen gemaakt. Authenticiteit, regionale identiteit, een natuurlijke (oer)omgeving en gastheerschap als kernwaarden voor beleving van die andere werkelijkheid worden steeds belangrijker. Een van de uitingen van deze ontwikkeling is de zich reeds manifesterende groei van sociaal-cultureel-stedelijk georiënteerde uitstapjes waarbij de (oude) binnenstad favoriet is. Rust, ruimte en contact met de natuur - als compensatie van een druk bestaan - wordt gezocht en doorgaans gevonden in natuurgebieden en het landelijk gebied rondom de woonplaats. Ook de parken en groengebieden in en om de stad voorzien in een belangrijke behoefte. Toename van de (actieve) ouderen en allochtonen in de samenleving versterkt de vraag naar het groen met recreatieve voorzieningen in en om de directe woonomgeving. In het verlengde hiervan geldt dat stilte een steeds schaarser goed wordt in onze dynamische samenleving.

In toenemende mate wordt het spelen voor kinderen geprofessionaliseerd in speel- en thematuinen. Overal ontstaan (deels) overdekte speelgelegenheden die veilig avontuur met toezicht bieden aan de kinderen. Voor de ouders is het prettig omdat ze dan zelf rustig iets anders (lezen, praten, werken) kunnen doen. 3 Regionale ontwikkelingen Geïnitieerd vanuit het Europese beleid zal de sociaal-economische positie van de landbouw ingrijpend gaan veranderen. Deze kentering is reeds zichtbaar en dwingt veel agrariërs tot een ingrijpende heroriëntatie. Een van de gevolgen is een zoektocht naar alternatieve bronnen van bestaan. Recreatief-toeristische dienstverlening vormt één van de mogelijkheden. Een dienstverlening die overigens niet alleen aan agrariërs in het landelijk gebied is voorbehouden. Het komende decennium worden naar verwachting nog verschillende Vinex-locaties ontwikkeld (Houten). Daarmee zal de kwantitatieve behoefte aan recreatiemogelijkheden en -voorzieningen in de regio rondom Culemborg verder stijgen. De ontwikkeling van de Nieuwe Hollandse Waterlinie als cultuurhistorisch landschappelijk lint door Nederland is krachtig ter hand genomen. Het biedt een belangrijk kader voor de ruimtelijke ontwikkeling ten westen van Culemborg als ook voor de profilering van de gemeente in recreatief, landschappelijk en cultuurhistorisch opzicht.

61

Bijlage 5: Waar moet het heen met toerisme in Culemborg?

1 Inleiding Op de vraag ‘waar moet het heen met het toerisme in Culemborg?’ is een divers palet aan antwoorden naar voren gekomen. Deze antwoorden zijn navolgend weergegeven, verdeeld naar verschillende onderwerpen:

1. Doelgroepen 2. Voorzieningen 3. Identiteit 4. Informatie en promotie 5. Organisatie.

2 Doelgroepen Als voornaamste doelgroepen worden de volgende segmenten im- en expliciet genoemd:

− De eigen en regionale bevolking − Toeristen uit de regio; vakantiegangers die komen om

te wandelen, fietsen, bezoek aan museum of stad. Dit zijn in het bijzonder de 50-plussers verblijvend in de omgeving tot ongeveer 30 km.

− Dagjesmensen; zelfde activiteiten. Dit zijn in het bijzonder de 50-plussers verblijvend in de omgeving tot ongeveer 30 km.

− Watersporters; voor het merendeel motorboters. − Niche-markten: bezoekers van evenementen (Lekart,

Blues en Oldtimers); groepen, met name historische verenigingen die komen voor de historie, groepen die komen voor de ecowijk van Stg. Eva Langsmeer, bezoekers huis van Jan van Riebeeck, skaters, zakelijke markt, enz.. Door de meeste geïnterviewden worden geen andere doelgroepen genoemd. Als voornaamste strategie wordt een versterking van het toeristische product genoemd om de huidige doelgroepen beter te kunnen bedienen. 3 Voorzieningen Diverse kansen worden geopperd tijdens de gesprekken en de inloopavond.

De wens wordt geopperd om voor jongeren meer voorzieningen te ontwikkelen. In het verlengde daarvan passen ook een bioscoop en een popmuziekevenement. De mogelijke komst van een hotel wordt door iedereen toegejuicht. Daarnaast is er in de ogen van de informanten nog meer ruimte voor de kleinschalige verblijfsrecreatieve ontwikkeling. Een (nog onvoldragen) voorstel van de watersportvereniging luidt om de jachthaven te verplaatsen, te vergroten en een betere entree te geven tot de stad. Dit alles op basis van een zandwinningsproject waarmee werk met werk kan worden gemaakt. De wandelen fietstoegankelijkheid van het buitengebied dient verbeterd te worden door een fijnmazige uitbreiding van de recreatieve infrastructuur in het platteland rondom de stad. Daarbij dienen enkele specifieke barrières te worden geslecht

62

waaronder de N320. Hetzelfde geldt de ontsluiting van het oostelijk deel van de uiterwaarden vanuit de woonkern. Dat zou op z’n minst op hetzelfde niveau dienen te komen als de toegankelijkheid van de uiterwaarden ten westen van de spoorbrug. Een dijk vormt voor vele recreantengroepen in het algemeen een bijzonder en belevenswaardig lint in het landschap, zo ook in Culemborg. De conflicten tussen verschillende vormen van gebruik (langzaam vs. Snelverkeer) zijn ook in Culemborg aanwezig. Gepleit wordt om in de weekenden de dijk tijdelijk af te sluiten zodat ook voor wandelaars, fietsers en andere recreantengroepen een aantrekkelijke voorziening ontstaat. Onderdeel van een goede wandelen fietsinfrastructuur vormt de ontwikkeling en inrichting van rust- annex pleisterplaatsen; spreekwoordelijke verdichtingen in het routenetwerk waar routes elkaar kruisen en/of toeristen in grotere aantal bijeen komen. Een café of restaurant kan een dergelijke functie vervullen maar ook de locatie van het veerpont, uitgerust met een of meerdere banken. Ondersteuning uitbouw Fort ’t Spoel Het station in Culemborg is een logische pleisterplaats, alwaar toeristen kunnen starten en/of hun verblijf in en om Culemborg beëindigen. Het station heeft op dit moment onvoldoende verblijfskwaliteit en verdient een stevige face-lift. Daarnaast dient de ruimtelijke relatie station - stadskern verbeterd te worden zodat toeristen als vanzelf de weg naar het centrum weten te vinden. De meest vergaande suggestie hiervoor is verplaatsing van het station naar het noorden, dichterbij het centrum.

Dit laatste is wel een goed idee, maar niet realistisch. Voor het eerstgenoemde idee liggen de plannen klaar. Een oude discussie in Culemborg is het echt autovrij maken van het centrum. Thans is het centrum autoluw te noemen. Het verdient aanbeveling om voor de verbetering van de verblijfskwaliteit de auto zoveel mogelijk uit het centrum te weren. Belangrijk is ook de laad- en losperiode te beperken tot bijvoorbeeld negen of tien uur ’s-morgens en na zessen ’s-avonds. De entrees de stad in verdienen in het algemeen een stevige verbetering. Daarbij wordt de entree vanaf het pontveer en de naastgelegen veerhaven in het bijzonder genoemd. Echter ook de entree vanuit het westen en zuiden vanaf de provinciale weg zou veel aantrekkelijker moeten worden. De Recreatiemaatschappij Rivierengebied heeft het initiatief genomen tot de (her)ontwikkeling van de historische Trekvaartroute Culemborg- Zaltbommel. Andere suggesties, die zijn geopperd, zijn:

− Eco / wellnesscentrum − Vernieuwing en verbetering museum − Speelbos in het Griend (SBB) − Fruitmuseum − Wat doen met het oude Stadhuis − Het multiculturele karakter van de stad/bevolking

uitbuiten en het centrum daarvan naar de markt halen − Historische stadspoorten herstellen − Gebruik maken van deskundigheid en initiatieven

bewoners − Gebruik het perspectief van Lekart door er meer geld

in te steken − Kanoën in de grachten − Bewegwijzerde stadswandeling inclusief informatie

− Zaterdagmarkt − IJsbaan op markt − Meer muziek; ook op zondag + podium − Meer kleinschalige evenementen − Meer recreatiemogelijkheden langs de rivier − Evenement op en rond het water − Havenuitbreiding − Jazz festival − Rondvaartboot op de Lek − Herstel VVV of centraal informatiepunt − Meer samenwerking met Vianen, Leerdam en Wijk bij

Duurstede − Ook samenwerking met Utrecht zoeken tbv

gezamenlijke arrangementen 4 Identiteit Als begrippen voor de identiteit van Culemborg worden onder meer genoemd:

− vrijstad; − de historische binnenstad en daaraan verbonden de

cultuurhistorie en de culturele infrastructuur − stad aan de rivier, − stad met groene ommelanden, − de fruitteelt en − de meubelindustrie

Ofschoon niet iedereen daar een even helder beeld van heeft, benoemen veel mensen de titel ‘vrijstad’ als een belangrijke peiler voor de identiteit van Culemborg. Het heeft Culemborg een zekere faam maar ook houding gegeven die tot op de dag van vandaag nog aanwezig blijkt; in ieder geval in de hoofden van degenen die in het planproces zijn betrokken.

63

Het begrip ‘Vrijstad’ wordt positief geassocieerd met vrijzinnigheid van denken en doen. Volgens sommigen ligt dat aan de basis van bijvoorbeeld de ontwikkeling van de eco-wijk en de nadruk die de groen- en daarmee de ontwikkeling van recreatieve structuren in de stad heeft gekregen, Culemborg dient zichzelf nadrukkelijk te promoten, met de eigen identiteit, de bijzondere historische binnenstad en recreatieve mogelijkheden als basis. Vooral de historische binnenstad zou veel meer benut kunnen en moeten worden. Daartoe zal die historie wel toegankelijk en beleefbaar moeten worden gemaakt. Een andere optie zou kunnen zijn om binnen het thema ‘sport’ en met de voorzieningen in de gemeente een steviger (markt)positie in te gaan nemen. Opmerkelijk is dat in de opsomming van begrippen ‘Betuwe’ en ‘rivierenland’ nagenoeg afwezig zijn. De verbinding met de Betuwe en/of het Rivierenland wordt maar zeer beperkt aangehaald als een belangrijke waarde. Klaarblijkelijk associëren de geïnterviewden deze op zichzelf betekenisvolle termen niet met Culemborg. 5 Informatie en promotie Een duidelijke wens tot een verbeterde informatieverstrekking wordt op tafel gelegd. Sinds het verdwijnen van de VVV heeft deze functie geen vaste en goede herkenbare plaats gekregen. De folderposten voorzien onvoldoende in deze functie. In het verlengde hiervan is er behoefte aan een organisatie / plaats / telefoonnummer om de stadswandelingen te kunnen reserveren; actuele

informatie van de stad weg te kunnen zetten en anderszins de bezoekende toerist op gastvrije wijze te informeren. Daarnaast wordt het bindend vermogen van de VVV-organisatie gemist. Naar verluidt, vormde de voormalige organisatie een soort ankerpunt waar verschillende lijnen en organisaties bijeen kwamen. De promotie van Culemborg is ondergebracht bij het RBT, zonder heldere en duidelijke afspraken omtrent de gewenste dienstverlening. Bij het opstellen van de regionale visie ‘Dilemma tussen de dijken’ zijn de toeristisch-recreatieve waarden van Culemborg zeer beperkt opgenomen. De behoefte is expliciet geuit om Culemborg als toeristische bestemming sterker te profileren en te promoten. Grote twijfels worden geplaatst bij de capaciteit en de mogelijkheden van het RBT in deze. Een krachtiger promotie kan onder andere geschieden met meer Culemborgse folders, website, lokale radio en het genereren van free publicity. Daarnaast dienen specifieke doelgroepen te worden benaderd. De evenementen vormen daarvan reeds een goed voorbeeld. Op eigen kracht zijn zij in staat publiek naar Culemborg te brengen. Andere voorstellen die zijn geopperd, luiden:

− Regionale uitwisseling / agenda − Zorg dat ze terugkomen Een positief puntje is dat thans gewerkt wordt aan een nieuwe historische stadsgids voor nieuwe bewoners en toeristen.

6 Organisatie De samenwerking tussen de (toeristische) ondernemers dient te worden versterkt; onder meer om Culemborg vanuit de samenwerking nadrukkelijker te kunnen profileren. Daarnaast dient er meer aandacht te zijn voor de rollen van en de relatie tussen de gemeente en de ondernemers. Nagedacht dient te worden op welke wijze de financiering van promotie en van de (toeristische) ontwikkeling in het algemeen geregeld kan worden. Veel inwoners, toeristen en recreanten verblijven niet alleen in Culemborg maar bezoeken ook de steden in de directe omgeving waaronder Wijk bij Duurstede, Tiel, Geldermalsen, Leerdam en Zaltbommel. Het zou goed zijn om de samenwerking met deze steden op het gebied van toerisme op te pakken.

65

Bijlage 6: Beoordeling projecten en voorstellen

Bele

id

Ont

wik

kelin

g to

eris

me

/ kan

s

Ver

ster

king

co

ncur

rent

iepo

sitie

Kat

alys

eren

de w

erki

ng

Ver

ster

king

pro

mot

ie e

n m

arke

ting

Bijd

rage

aan

sam

enw

erki

ng

Beho

ud n

atuu

r en

land

scha

p

Gem

eent

e, o

nder

nem

ers

of

part

icul

ier

TO

TA

AL

Prio

rite

it

MARKT Meer promotie 4 4 4 4 4 4 0 G/O/P 24 x

Monitoring 4 2 2 2 4 2 0 G/O 16 AANBOD

Voorzieningen voor jongeren 2 2 2 2 2 0 0 O 10 Een bioscoop 4 4 2 0 0 2 0 O 12

Een hotel 4 4 4 4 2 2 0 O 20 x

Kleinschalige verblijfsrecreatieve ontwikkeling 4 4 2 2 2 2 0 O 16 Uitbreiding jachthaven 4 4 4 4 2 1 2 G/O/P 21 x

66

Verbetering waterfront 4 4 4 4 2 0 0 G/O/P 18 Horeca langs de dijk 4 4 4 4 2 0 0 O 18

Verbetering wandelen fietstoegankelijkheid van het buitengebied 4 4 2 4 2 2 4 G 22 x

Afsluiting Lekdijk 4 2 2 2 4 2 2 G 18 Ontwikkeling rust- annex pleisterplaatsen 4 2 2 2 2 2 2 G/O/P 16

Face lift NS-station 4 2 2 2 2 0 0 G/O 12 Autovrij maken van het centrum 4 2 2 2 4 4 0 G 18

De entrees van de stad verbeteren 4 2 0 0 4 0 2 G 12 Trekvaartroute Culemborg- Zaltbommel 4 2 2 2 4 2 2 O 18

Ecohotel / wellnesscentrum 4 4 4 4 2 2 0 O 20 x

Verbetering Elisabeth Weeshuis 4 1 1 2 2 1 0 P 11 Camper parkeerplaatsen 4 1 1 2 2 1 0 G 11

Speelbos in het Griend (SBB) 4 2 2 0 2 2 2 P 14 Fruitmuseum 4 1 1 2 2 1 0 P 11

Meer recreatiemogelijkheden langs de Lek 4 2 2 1 1 2 2 G/P 14

NETWERKEN / ECONOMISCHE ORDE Meer en andere evenementen (boekenmarkt; wandel 4-daagse;

taptoe; zaterdagmarkt; ijsbaan, meer muziek, podium, jazz festival) 4 4 4 2 4 2 0 G/O/P 20 x

Rondvaartboot op de Lek 4 4 2 1 2 2 0 O 15 Openstellen monumenten 4 1 1 2 2 1 0 G/P 11

Herstel VVV 4 2 0 2 2 4 0 G/O/P 14 Betere informatieverstrekking 4 1 1 2 2 4 0 G/O/P 14 Regionale uitwisseling / agenda 4 1 1 2 2 4 0 G/O 14

Zorg dat toeristen terugkomen 4 1 1 2 2 2 0 G/O/P 12 Samenwerking ondernemers / Citymarketing 4 4 4 4 4 4 0 G/O/P 24 x

Ontwikkeling Werk aan ‘t Spoel 4 4 4 4 4 2 2 G/O/P 24 x

Samenwerking Vianen / Wijk bij Duurstede 4 2 4 2 2 4 0 G 18

67

Bijlage 7: Literatuurlijst

Brandenburg, W.H., G.C. Weernekers, 2004. Ontspannen in het groen. Advies over de wijze waarop de overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties kunnen zorgen voor recreatie in de toekomst. Publicatie RLG 04/1. Raad Landelijk Gebied, Amersfoort. Brandt, H.P., B. Brian, J. Duijvestijn, P. Verburgt. 2005. De expressieve organisatie. Werken met Identiteit. SMO, Den Haag. Brons en partners, 2005. Landschapsontwikkelingsplan Gemeenten Lopik, Montfoot en Oudewater. Culemborg. Bruin, Th.J.H.M. de, J.E. Burger, 2004. Ruimte voor de wandelaar, de ommetjesmaker en zijn habitat. Stichting Op Lemen Voeten. Amsterdam. Bureau Stroband, 1996. De recreatieve betekenis van het landschap. Nationale Raad voor Landbouwkundig Onderzoek en Raad voor het Milieu- en Natuuronderzoek. Den Haag en Rijswijk.

CBS, 2002. Dagtochtenonderzoek. Voorburg/Heerlen. CBS, 2004. Toerisme en recreatie in cijfers 2004. Voorburg/Heerlen. CBS, 2006. Vakanties van Nederland 2005. Voorburg/Heerlen. CBS, 2006. Toerisme en recreatie in cijfers 2005. Voorburg/Heerlen. CPB, 2006. Welvaart en leefomgeving. Een scenariostudie voor Nederland in 2040. Centraal Planbureau, Milieu- en Natuurplanbureau en Ruimtelijk Planbureau. Gemeente Culemborg, 2006. Groenstructuurplan 2006 - 2016. Koersen op verbindingen mét kwaliteit. Concept. Culemborg. Gemeente Culemborg, 2005. Rijk verleden. Sterke toekomst. Cultuurhistorisch beleid voor Culemborg 2006 - 2010. Culemborg.

Gemeente Culemborg, 2006. Integraal horecabeleid. Culemborg. Gemeente Culemborg, 2006. Beleidskader hergebruik vrijgekomen agrarische bedrijfsbebouwing in het buitengebied. Culemborg. Herngreen, R., 2002. De 8e transformatie. Over planning en regionale Identiteit. Wageningen. Blauwe Kamer in samenwerking met Uitgeverij Blauwdruk. Jacobs, D, I. Limpens, S. Maltha, 1995. De Nederlandse toeristische industrie. Clusterstudie met behulp van de ‘methode Porter’. TNO, Apeldoorn. Leeuwen, B.H. van, P. Schildwacht, 2005. Recht op groen. Advies over de ruimtelijke kwaliteit van de openbare ruimte. Beleidsadvies en analyse. Publicatie RLG 05/6. Raad Landelijk Gebied, Amersfoort. Lengkeek, J., 1996. Vakantie van het leven. Over het belang van recreatie en toerisme. Amsterdam

68

Ministerie van Economische zaken, 2003. Vernieuwde Toeristische Agenda. Den Haag Ministerie van LNV, 2003. Agenda voor een Vitaal Platteland. Inspelen op verandering. Den Haag. Mommaas, H., et. al., 2000. De vrijetijdsindustrie in stad en land. Een studie naar de markt van belevenissen. SDU. Den Haag. NRIT, 2005. Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2004 - 2005. NRIT Onderzoek. Breda NRIT, 2006. Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd 2005 - 2006. NRIT Onderzoek. Breda Programmabureau Groene Hart, 2005. De balans van het Groene Hart. Utrecht. Provincie Gelderland, 2003. ‘Mooi dichtbij.’ Uitwerkingsnota Recreatie en Toerisme. Arnhem. Provincie Gelderland, 2003. Masterplan Cultuurtoerisme’ (2003 - 2007). Arnhem. Provincie Gelderland, 2004. Plattelandstoerisme Gelderland Overijssel. Gedeputeerde staten Gelderland en Overijssel. Arnhem. Recreatiemaatschappij Rivierengebied, 2005. Actualisering Bedrijfsplan. Avezaath. RBT Rivierenland, 2005. Dilemma tussen de dijken. Toeristisch-recreatieve visie en actieplan Rivierenland Tiel (concept-rapport)

RBT Rivierenland, 2005. Plan van Aanpak Rivierenland 2007. Tiel Simon, C., 2004. Ruimte voor identiteit. De productie en reproductie van streekidentiteiten in Nederland. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, Groningen. VNG, 2000. Geïntegreerd toeristisch beleid. Adviesmodel voor gemeenten. Groene Reeks 125. Den Haag. VNG, 2005. Het kampeerbeleid na de Wet op de Openluchtrecreatie. Handreiking voor bestuurders en ambtenaren. Groene Reeks 129. Den Haag. ZKA, 2003. Toerisme, wie heeft er baat bij? Onderzoek naar de economische betekenis van toerisme in de gemeente Oosterhout. Gemeente Oosterhout. Zwart, C., 2006. Landschapsontwikkelingsplan Culemborg 2006 - 2016 (concept). Royal Haskoning in opdracht van gemeente Culemborg. Internetsites: www.culemborg.nl www.vng.nl

69

Colofon

Opdrachtgever Gemeente Culemborg Titel van het project: Ruimte voor meer toerisme! Kadernota Recreatie en Toerisme Gemeente Culemborg Datum December 2006 Begeleidingscommissie De heer J. Altenburg, Gemeente Culemborg De heer S. Booms, Gemeente Culemborg Projectteam De heer W. van Hooff De heer Th. de Bruin Foto’s Della Belleza, gemeente Culemborg en NL RNT

NL RNT d’Almarasweg 143 Parkstraat 1b NL-6525 DV NIJMEGEN NL-4818 SJ BREDA T.: 024 355 5985 T.: 076 533 55 31 F.: 024 355 5897 F.: 076 533 56 31 E.: [email protected] E.: wimvanhooff@nlrnt W.: www.nlrnt.nl W.: www.nlrnt.nl © NL RNT Niets uit dit rapport of bijbehorende tekeningen mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke vermelding van de gemeente Culemborg en NL RNT, noch mag het zonder bronvermelding worden gebruikt voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd.

Ruimte voor meer Toerisme 2007-2011

Documents

Transcript of Ruimte voor meer Toerisme 2007-2011