Ruimte tussen woord en betekenis

Bouwplaatsen

1. Talige aspecten

2. Maatschappelijke vraagstukken

3. Fysieke vormgeving

4. Economische factoren

Ferdinand de Saussure

Het woord is niet hetzelfde als datgene waar het woord naar verwijst

synoniem

Meerdere woorden verwijzen naar hetzelfde

intentie

bedoeling

oogmerk

homoniem

Een woord heeft meerdere betekenissen

leer

concreet en abstract

De ruimte tussen woord en datgene waar het naar verwijst varieert

lamp

geluk

context

Naar mate de context voor betekenissen bekender is bij de gesprekspartners, des te kleiner is de ruimte tussen woord en datgene waar het woord naar verwijst (minder uitleg is nodig bij meer abstracte termen) discours-gemeenschap: we weten waar we het over hebben

Taal als constructie

Datgene waar het woord naar verwijst is onderhevig aan sociale conventies

Hoe maak je van de ruimte tussen woord en betekenis een bouwplaats?

constructie/bouwplaats

Een plaatje

Communicatie via contexten

Shiva: godin van (de)constructie

Afbreken en opbouwen zijn beide onderdeel van scheppings-processen

Het thema van de feniks

• Wedergeboorte

• Regeneratie

• Wederopbouw

• Renaissance

• Herrijzenis

Verjonging, transformatie en herschepping

Afbreken en opbouwen

Derrida: ‘deconstructionisme’ in linguistiek vernieuwde betekenissen

Afbreken en opbouwen

Schumpeter: ‘creative destruction’ in ondernemerschap

vernieuwde praktijken

Verschijning van bouwplaatsen

Bouwplaats

1. Fysiek: praktijk

2. Talig: discours

Ruimte om

1. Nieuwe betekenissen te construeren

2. Inspiraties toe te laten

Maatschappelijke vraagstukken

• Jeugdzorg• Dak- en thuislozenopvang• Verslavingszorg• Ouderenvoorzieningen• Armoedebestrijding• Immigrantenopvang• Gehandicaptenzorg

Uitsluitingsproblematiek

Zwevende vraagstukken /trage vragen (Kunneman)

• Ze zijn hardnekkig

• Ze zijn moeilijk ‘vast te pakken’

• Vanuit normalisering / disciplinering

• Niet iedereen heeft er baat bij dat ze opgelost worden

De uitsluitingsproblematiek wordt in stand gehouden

Uitsluitingsproblematiek

Praktijk en taal weerspiegelen elkaar: zij die de (politieke, burgerlijke, economische) macht hebben claimen het recht zichzelf en de anderen te definieren – en vaak met succes…

Beleid (= praktijkconstructie met taal en geld) en wetenschap (= praktijkanalyse met taal en geld) gaan over mensen die niet aan het woord komen verdingelijking en vervreemding

Insluitingsproblematiek

“er mogen zijn” = ruimte accepteren voor iedereen en diversiteit als norm onder ogen zien constructies ter discussie stellen (deconstructionisme) en aanpassen (creative destruction)

Maar: “er mogen zijn” duidt ook op een machtsrelatie (iemand staat iemand anders iets toe); zucht… moeten we dan de hele taal herzien? En natuurlijk: wie zijn ‘we’…?

Deconstructionisme

Niet de tekst zelf wordt gedeconstrueerd (afgebroken), maar de claims op eenzijdige dominantie over de betekenis van woorden is onderwerp van analyse de ruimte die bestaat tussen het woord en datgene waar het woord naar verwijst wordt benut om tot nieuwe betekenissen en onderlinge relaties te komen

Normen en waarden

Leuke discussie (vind ik tenminste…), maar wie bepaalt de norm en wie voegt daar de waarde aan toe?

Kritische lezing / analyse

Op zoek naar:

1. Degene die aan het woord is

2. Degene die het thema bepaalt

3. Degene die de definities maakt

interpretatief onderzoek

Onderzoeksmethoden

1. Vierde generatie evaluatie

2. Leergeschiedenis / levensgeschiedenis

3. Literaire kritiek / discoursanalyse

Creative destruction

Fysieke vormgeving die “er zijn” ondersteunt (bijvoorbeeld levensbestendige woningen van Humanitas)

Creative destruction

Op zoek naar:

1. Ruimtelijke beleving

2. Technische / materiele realisatie

3. Landschapstechnische opties

Onderzoeksmethoden

1. Geografisch onderzoek

2. Bouwtechnisch onderzoek

3. En ook besluitvormingsanalyse, dus:

• Vierde generatie evaluatie

• Leergeschiedenis / levensgeschiedenis

• Literaire kritiek / discoursanalyse

Economische factoren

Voor hen, voor wie humanitaire argumenten voor “er zijn” niet zwaar genoeg wegen, zijn economische argumenten wellicht aansprekender

“er zijn”

• is de bodem waar creatieve regio’s (Richard Florida) op kunnen groeien, de sociaal-culturele matrix die gekenmerkt wordt door openheid en diversiteit (i.t.t. bijvoorbeeld Belfast zoals geportreteerd in Netwerk van 11 april 2004)

• voorkomt verspilling door meervoudige functionaliteit en hergebruik van de fysieke bouwplaats en door begripsverruiming en ervaringsdeskundigheid van de talige bouwplaats

Nieuwe betekenissen construeren

Oude (vastgeroeste) relaties afbreken door de ruimte tussen woord en datgene waar het woord naar verwijst terugclaimen: deze ruimte is er nu eenmaal en zal er altijd zijn; niemand is ook ‘eigenaar’ van deze ruimte en toch zijn we het allemaal (publiek domein = publieke verantwoordelijkheid) nieuwe betekenissen door nieuwe interpretaties

Nieuwe betekenissen construeren

Andy Warhol: een soepblikis een kunstwerk nieuwe perspectievenop bestaande verschijningen

Inspiraties toelaten

De functie van de inspiratie is ook niet meer dan dat: we moeten een ‘inspiratie’ niet gebruiken als legitimering (“zie je wel, zij dachten er ook zo over”) of als voorschrift voor hoe we moeten interpreteren (objectieve interpretaties bestaan immers niet), maar ons op ideeen laten brengen over hoe we ook kunnen interpreteren (“grappig, zo heb ik het nog nooit bekeken”)

Inspiraties toelaten

We leven niet een een postmoderne woestijn, maar kunnen putten uit de vele collectieve ervaringen die we als mensheid met elkaar hebben opgedaan en tot uitdrukking hebben gebracht in kunst, literatuur, wetenschap, architectuur et cetera

Inspiraties toelaten

En daarom:

• In gesprek blijven met zoveel mogelijk betrokkenen

• Het gesprek blijven analyseren

• De ruimte blijven benutten om via inspiraties tot nieuwe betekenissen te komen

Richard Sennett

“De landen die zich het hardst opstellen, Nederland en Denemarken, zijn de meest achterlijke landen van Europa”

(In de Volkskrant van 24 april 2004, over immigratiebeleid)

Een pleidooi

Kom, we gaan onze energie steken in de werderopbouw, een nieuwe Renaissance van vormgeving van bouwplaatsen, zowel fysiek als talig