Różnorodność biologiczna Bezkręgowce – Invertebrata Materiały z ćwiczeń 1-3

Różnorodność biologiczna Różnorodność biologiczna Bezkręgowce – InvertebrataBezkręgowce – Invertebrata

Materiały z ćwiczeń 1-3Materiały z ćwiczeń 1-3

KRÓLESTWA ORGANIZMÓW ŻYWYCHKRÓLESTWA ORGANIZMÓW ŻYWYCH

Regnum –Regnum – ViralesVirales (wirusy, priony)(wirusy, priony)

Regnum –Regnum – ArchaebacteriaArchaebacteria (anaerobowe, produkujące metan)(anaerobowe, produkujące metan)

Regnum Regnum – – MoneraMonera (bakterie, sinice)(bakterie, sinice)

Regnum –Regnum – ProtistaProtista (jednokomórkowce: pierwotniaki, (jednokomórkowce: pierwotniaki, okrzemki, glony jednokomórkowe)okrzemki, glony jednokomórkowe)

Regnum –Regnum – FungiFungi (grzyby, pleśnie, drożdże)(grzyby, pleśnie, drożdże)

Regnum –Regnum – PlantaePlantae (rośliny: zielenice, brunatnice, (rośliny: zielenice, brunatnice, krasnorosty, mszaki, rośliny krasnorosty, mszaki, rośliny

naczyniowe)naczyniowe)

Regnum –Regnum – AnimaliaAnimalia (zwierzęta)(zwierzęta) (d. Metazoa)(d. Metazoa)

Proka

ryota

Proka

ryota

Eukaryo

ta

Eukaryo

ta

jedn

okom

órko

we

jedn

okom

órko

we

wie

loko

mór

kow

ew

ielo

kom

órko

we

Pierwotniaki (Protista) – charakterystyka ogólnaPierwotniaki (Protista) – charakterystyka ogólna

PPod względem morfologicznym od względem morfologicznym oodpowiaddpowiadająają komórce, komórce, pod względem fizjologicznym i ogólno-biologicznym pod względem fizjologicznym i ogólno-biologicznym

samodzielnemu organizmowisamodzielnemu organizmowi

PODZIAŁ SYSTEMATYCZNYPODZIAŁ SYSTEMATYCZNY

• PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): KINETOPLASTIDAKINETOPLASTIDA

• PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): OPALINATA - OPALINYOPALINATA - OPALINY

•PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKIRHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI

• PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): ACTINOPODA – PROMIENIONÓŻKIACTINOPODA – PROMIENIONÓŻKI

•PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): GRANULORECTICULOSAGRANULORECTICULOSA

• PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): APICOMPLEXAAPICOMPLEXA

• PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): CILIOPHORA - ORZĘSKICILIOPHORA - ORZĘSKI

REGNUM (KRÓLESTWO): REGNUM (KRÓLESTWO): PROTISTAPROTISTA

DZIAŁ: PROTOZOA – PIERWOTNIAKI ZWIERZĘCEDZIAŁ: PROTOZOA – PIERWOTNIAKI ZWIERZĘCE

ŚWIAT – 20 000 gatunkówŚWIAT – 20 000 gatunków

POLSKA – ponad 1500 POLSKA – ponad 1500 (3000 – 3600) gatunków(3000 – 3600) gatunków

PHYLUM (TYP) – PHYLUM (TYP) – KINETOPLASTIDAKINETOPLASTIDA

CHARAKTERYSTYKACHARAKTERYSTYKA

• organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód zaznaczony obecnością wicizaznaczony obecnością wici

• narządem ruchu jest jedna lub kilka wicinarządem ruchu jest jedna lub kilka wici

9 par tubuli peryferyjnych9 par tubuli peryferyjnych

(tzw. dublety)(tzw. dublety)

2 tubule centralne2 tubule centralne

wić osadzona jest za pomocą wić osadzona jest za pomocą

KINETOSOMUKINETOSOMU


POLSKA – ok. 100 (300) POLSKA – ok. 100 (300) gatunkówgatunków

PHYLUM (TYP) – PHYLUM (TYP) – KINETOPLASTIDAKINETOPLASTIDA


• organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód organizmy jednokomórkowe, o różnym kształcie ciała – przód zaznaczony obecnością wicizaznaczony obecnością wici

• narządem ruchu jest jedna lub kilka wicinarządem ruchu jest jedna lub kilka wici

• na bazie wici mogą tworzyć się błony falującena bazie wici mogą tworzyć się błony falujące

• jedno lub kilka równowartościowych jąderjedno lub kilka równowartościowych jąder

• stały kształt ciała dzięki pellikulistały kształt ciała dzięki pellikuli

• rozmnażanie bezpłciowe (podział podłużny)rozmnażanie bezpłciowe (podział podłużny)

• rozmnażanie płciowe (izogamia, anizogamia)rozmnażanie płciowe (izogamia, anizogamia)

• głównie heterotrofy – wolnożyjące, pasożyty lub symbiontygłównie heterotrofy – wolnożyjące, pasożyty lub symbionty

• fakultatywnie autotrofy – Phytomastigophora (dodatkowe fakultatywnie autotrofy – Phytomastigophora (dodatkowe organelle – plastydy)organelle – plastydy)

PHYLUM (TYP) – PHYLUM (TYP) – OPALINIDA - OPALINYOPALINIDA - OPALINY

Opalina ranarumOpalina ranarum• pasożyt żab – jelito tylnepasożyt żab – jelito tylne

• ok. 700 ok. 700 μμmm

• komórki spłaszczone, przód lekko zaostrzony, tył zaokrąglonykomórki spłaszczone, przód lekko zaostrzony, tył zaokrąglony

• liczne wici ułożone w rzędach: KINETACHliczne wici ułożone w rzędach: KINETACH

• synchroniczny ruch wici (falowanie)synchroniczny ruch wici (falowanie)

• liczne jądraliczne jądra

• cykl życiowy zsynchronizowany z cyklem życiowym żywicielacykl życiowy zsynchronizowany z cyklem życiowym żywiciela

PHYLUM (TYP) – PHYLUM (TYP) – RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKIRHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI

CHARAKTERYSTYKA:CHARAKTERYSTYKA:

• cienka pellikula i brak wewnętrznych elementów cytoszkieletu = cienka pellikula i brak wewnętrznych elementów cytoszkieletu = duża zmienność kształtu; niektóre wytwarzają pancerzykiduża zmienność kształtu; niektóre wytwarzają pancerzyki

• jedno lub więcej równowartościowych jąderjedno lub więcej równowartościowych jąder

• rozmnażanie przez podział lub wytwarzanie rozmnażanie przez podział lub wytwarzanie gamet gamet

• wytwarzają PSEUDOPODIA (nibynóżki):wytwarzają PSEUDOPODIA (nibynóżki):

LOBOPODIA - LOBOPODIA - PŁATOWATEPŁATOWATE

FILOPODIA - FILOPODIA - NITKOWATENITKOWATE

RETIKULOPODIA - RETIKULOPODIA - SIATECZKOWATESIATECZKOWATE

ŚWIAT – 2 000 gatunków; ŚWIAT – 2 000 gatunków;

POLSKA ponad 100 POLSKA ponad 100 gatunkówgatunków

• ppokryte cienką pellikuląokryte cienką pellikulą, , ciałciało o o o nieregularnnieregularnym kształcieym kształcie• ccytoplazma podzielona na ektoytoplazma podzielona na ekto-- ii endoplazmę zawiera wodniczki odżywcze i tętniące endoplazmę zawiera wodniczki odżywcze i tętniące• ppełzakowaty ruch za pomocą pseudopodiów, dzięki którym ełzakowaty ruch za pomocą pseudopodiów, dzięki którym zdobywany jest zdobywany jest również również pokarmpokarm• rrozmnażaozmnażanie nie przez podział przez podział (u (u otwornicotwornic rozmnażanirozmnażaniee płciowe płciowe z wytworzeniem gamet i ich kopulacjąz wytworzeniem gamet i ich kopulacją))

PHYLUM (TYP) – PHYLUM (TYP) – RHIZOPODA - KORZENIONÓŻKIRHIZOPODA - KORZENIONÓŻKI

PHYLUM (TYP): PHYLUM (TYP): ACTINOPODAACTINOPODA - PROMIENIONÓŻNKI - PROMIENIONÓŻNKI

• fformy głównie planktonoweormy głównie planktonowe

• ssferycznferyczna ba budowudowaa ciała ciała

• promieniście rozchodzącpromieniście rozchodzącee się pseudopodia. się pseudopodia.

• występują aksopodia – pseudopodia ze szkieletem osiowymwystępują aksopodia – pseudopodia ze szkieletem osiowym

Radioloaria Radioloaria - Promienice- Promienice Heliozoa Heliozoa - Słonecznice- Słonecznice

PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): APICOMPLEXAAPICOMPLEXA

• pasożyty, głównie wewnątrzkomórkowepasożyty, głównie wewnątrzkomórkowe

• gruba pellikula, nadająca trwały, zwykle pałeczkowaty kształt ciałagruba pellikula, nadająca trwały, zwykle pałeczkowaty kształt ciała

• w pellikuli mikropory – odżywianiew pellikuli mikropory – odżywianie

• dla wszystkich charakterystyczne jest występowanie KOMPLEKSU dla wszystkich charakterystyczne jest występowanie KOMPLEKSU APIKALNEGOAPIKALNEGO

• skomplikowane cykle życiowe – związane z cyklami żywicieliskomplikowane cykle życiowe – związane z cyklami żywicieli• jeden osobnik GAMONT – złożony z krótkiego PROTOMERYTU i jeden osobnik GAMONT – złożony z krótkiego PROTOMERYTU i dużego DEUTOMERYTU, czasem dodatkowy EPIMERYTdużego DEUTOMERYTU, czasem dodatkowy EPIMERYT

• zwykle gamonty połączone szeregowo tworzą SYZGITYzwykle gamonty połączone szeregowo tworzą SYZGITY


POLSKA – 300 gatunkówPOLSKA – 300 gatunków

PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): CILIOPHORA- ORZĘSKICILIOPHORA- ORZĘSKI

CHARAKTERYSTYKA:CHARAKTERYSTYKA:

• najbardziej złożona struktura wśród pierwotniakównajbardziej złożona struktura wśród pierwotniaków

• wielkość 10 wielkość 10 μμm – 4,5 mmm – 4,5 mm

• kształt ciała stały i charakterystyczny dla gatunku – gruba pellikulakształt ciała stały i charakterystyczny dla gatunku – gruba pellikula

• różnorodny środowisko życia: woda – gleba – pasożytnictworóżnorodny środowisko życia: woda – gleba – pasożytnictwo

• tryb życia: wolnożyjące, osiadłe, pasożyty, saprobionty, drapieżnikitryb życia: wolnożyjące, osiadłe, pasożyty, saprobionty, drapieżniki

• aparat jądrowy: MAKRONUKLEUS i MIKRONUKLEUSaparat jądrowy: MAKRONUKLEUS i MIKRONUKLEUS

• rozmnażanie bezpłciowe: podział poprzeczny; rozmnażanie płciowe: rozmnażanie bezpłciowe: podział poprzeczny; rozmnażanie płciowe: koniugacjakoniugacja

• narządem ruchu są krótkie RZĘSKI (narządem ruchu są krótkie RZĘSKI (ciliacilia) – osadzone na CIAŁKACH ) – osadzone na CIAŁKACH PODSTAWOWYCH (KINETOSOMY) zawieszonych w cytoplazmiePODSTAWOWYCH (KINETOSOMY) zawieszonych w cytoplazmie

• orzęsienie: SOMATYCZNE – pokrywa całą komórkę i orzęsienie: SOMATYCZNE – pokrywa całą komórkę i WYSPECJALIZOWANE - PRZYGĘBOWE, RUCHOWEWYSPECJALIZOWANE - PRZYGĘBOWE, RUCHOWE

ŚWIAT – 8 000 ŚWIAT – 8 000 gatunkówgatunków

POLSKA – 577 POLSKA – 577 gatunkówgatunków

GĄBKI GĄBKI – PORIFERA– PORIFERA

CNIDARIACNIDARIA – PARZYDEŁKOWCE – PARZYDEŁKOWCE

ACNIDARIA ACNIDARIA - BEZPARZYDEŁKOWCE- BEZPARZYDEŁKOWCE

GĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNAGĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

• wodne: większość morskie, nieliczne słodkowodnewodne: większość morskie, nieliczne słodkowodne

• odżywianie: filtratory – nanoplankton (5-60 odżywianie: filtratory – nanoplankton (5-60 μμm)m)

• wielokomórkowce – nie tworzą zdeterminowanych tkanekwielokomórkowce – nie tworzą zdeterminowanych tkanek

• kkomórki ciała mogą zmieniać swą budowę i funkcjęomórki ciała mogą zmieniać swą budowę i funkcję

• występują określone warstwy komórek (nie pochodzą od listków występują określone warstwy komórek (nie pochodzą od listków zarodkowych)zarodkowych)

• zespoły komórek mogą pełnić różne funkcje i mogą przemieszczać się zespoły komórek mogą pełnić różne funkcje i mogą przemieszczać się miedzy warstwamimiedzy warstwami

ŚWIAT – ok. 5 000 gatunkówŚWIAT – ok. 5 000 gatunków

POLSKA: POLSKA:

• 7 gatunków (wody słodkie)7 gatunków (wody słodkie)

• 10 gatunków (Bałtyk)10 gatunków (Bałtyk)

GĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNAGĄBKI (PORIFERA) – CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

• ppokrycie ciała - warstwa okrycie ciała - warstwa pinakocytówpinakocytów i i porocytówporocytów ((pinakodermapinakoderma) ) rozpoczynających kanaliki, którymi wodarozpoczynających kanaliki, którymi woda wpływa do wpływa do jamyjamy paragastralnejparagastralnej

• wwarstwa środkowa – arstwa środkowa – mesohylmesohyl (mezoglea) (mezoglea) - zawiera komórki wędrujące - zawiera komórki wędrujące i elementy szkieletowei elementy szkieletowe

• uunikatowa warstwa nikatowa warstwa komórek kołnierzykowo-biczykowychkomórek kołnierzykowo-biczykowych - - choanocytówchoanocytów ( (choanodermachoanoderma) wyścieła jamę paragastralną otwierającą ) wyścieła jamę paragastralną otwierającą się otworem wyciekowym – się otworem wyciekowym – osculumosculum

• sszkielet zbudowany z włókien sponginowych (kolagenowych)zkielet zbudowany z włókien sponginowych (kolagenowych) lub/oraz lub/oraz igieł wapiennych i krzemionkowychigieł wapiennych i krzemionkowych

• ggąbki są organizmami kolonijnymi, poza nielicznymi gatunkami ąbki są organizmami kolonijnymi, poza nielicznymi gatunkami jjednoosobnikowymiednoosobnikowymi

EKOLOGIAEKOLOGIA

• występują zwykle w wodzie o wyraźnym przepływie; spotykane najczęściej na występują zwykle w wodzie o wyraźnym przepływie; spotykane najczęściej na małych głębokościach, wyjątkowo głębiej np. Bajkał do 900 m, morza do 6000 mmałych głębokościach, wyjątkowo głębiej np. Bajkał do 900 m, morza do 6000 m

•uznawane za charakterystyczne dla wód czystych – pozbawionych związków uznawane za charakterystyczne dla wód czystych – pozbawionych związków toksycznych; występują w wodach o różnej trofii z dużą ilością zawiesinytoksycznych; występują w wodach o różnej trofii z dużą ilością zawiesiny

• tworzą często kolonie z mszywiołami (Bryozoa)tworzą często kolonie z mszywiołami (Bryozoa)

• współżyją (zoochlorelle – zielony kolor gąbek) lub są siedliskiem dla innych współżyją (zoochlorelle – zielony kolor gąbek) lub są siedliskiem dla innych organizmów np. jętki, okudlice, chruściki, ochotkiorganizmów np. jętki, okudlice, chruściki, ochotki

CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): Hydrozoa – StułbiopławyHydrozoa – Stułbiopławy

• meduza z żagielkiemmeduza z żagielkiem

• brak przegród w jamie gastralnejbrak przegród w jamie gastralnej

• gonady ektodermalnegonady ektodermalne

• POLSKA – ok. 25 gatunków (9 słodkowodnych, POLSKA – ok. 25 gatunków (9 słodkowodnych,

16 Bałtyk)16 Bałtyk)

CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): Scyphozoa - KrążkopławyScyphozoa - Krążkopławy

• meduza bez żagielkameduza bez żagielka

• polip – 4 przegrody w jamie gastralnejpolip – 4 przegrody w jamie gastralnej

• gonady endodermalnegonady endodermalne

• POLSKA – 2 gatunkiPOLSKA – 2 gatunki

PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): ACNIDARIA - BEZPARZYDEŁKOWCEACNIDARIA - BEZPARZYDEŁKOWCE• morskie – wolnożyjące (plankton)morskie – wolnożyjące (plankton)

• POLSKA – 2 gatunki (Bałtyk)POLSKA – 2 gatunki (Bałtyk)

• ciało zwykle kuliste, galaretowate, przejrzysteciało zwykle kuliste, galaretowate, przejrzyste

• symetria symetria dwupromienista dwupromienista (dwie płaszczyzny prostopadłe do siebie : (dwie płaszczyzny prostopadłe do siebie : czułkowaczułkowa i i gardzielowagardzielowa))

• dwa bieguny ciała: dwa bieguny ciała: oralnyoralny (dół) i (dół) i aboralny aboralny (apikalny) z okolica (apikalny) z okolica zmysłową (statocysta)zmysłową (statocysta)

• 8 południkowych szeregów płytek rzęskowych8 południkowych szeregów płytek rzęskowych i i dwa czułkidwa czułki

• układ pokarmowo-naczyniowy i sieć nerwowa podobna jak u Cnidariaukład pokarmowo-naczyniowy i sieć nerwowa podobna jak u Cnidaria

• brak komórek nabłonkowo-mięśniowychbrak komórek nabłonkowo-mięśniowych

• brak parzydełek – występują brak parzydełek – występują komórki czepnekomórki czepne ( (koloblastykoloblasty))

Różnorodność biologiczna – Różnorodność biologiczna – bezkręgowcebezkręgowce

PŁAZIŃCE - PŁAZIŃCE - PLATYHELMINTHESPLATYHELMINTHES

PODZIAŁ SYSTEMATYCZNYPODZIAŁ SYSTEMATYCZNY

PHYLUM (TYP):PHYLUM (TYP): PLATYHELMINTHES - PŁAZIŃCEPLATYHELMINTHES - PŁAZIŃCE

• CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): TurbelariaTurbelaria - Wirki - Wirki

• CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): MonogeneaMonogenea – Skrzelowce – Skrzelowce

• CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): TrematodaTrematoda – Przywry – Przywry

•CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): CestodaCestoda - Tasiemce - Tasiemce

PŁAZIŃCE (PŁAZIŃCE (PLATYHELMINTHESPLATYHELMINTHES) -) - CHARAKTERYSTYKA OGÓLNACHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

• wolno żyjącewolno żyjące (wody słodkie, gleba) lub (wody słodkie, gleba) lub pasożytypasożyty (najczęściej kręgowców) (najczęściej kręgowców)

• od kilku mm do kilku metrówod kilku mm do kilku metrów

• spłaszczenie grzbieto-brzusznespłaszczenie grzbieto-brzuszne

• symetria dwubocznasymetria dwuboczna – czasem wyróżniona głowa – czasem wyróżniona głowa

• pokrycie ciała: pokrycie ciała: wór skórno-mięśniowywór skórno-mięśniowy: jednowarstwowy nabłonek i kilka : jednowarstwowy nabłonek i kilka warstw włókien mięśniowych (podłużne, okrężne i skośne)warstw włókien mięśniowych (podłużne, okrężne i skośne)

• brak pierwotnej i wtórnej jamy ciała (Acelomata) – przestrzeń między brak pierwotnej i wtórnej jamy ciała (Acelomata) – przestrzeń między narządami wewnętrznymi wypełnia narządami wewnętrznymi wypełnia mezenchymamezenchyma ( (parenchymaparenchyma))

• układ pokarmowy prymitywny: układ pokarmowy prymitywny: ektodermalna gardzielektodermalna gardziel, , endodermalne endodermalne jelitojelito - ślepo zakończone (brak odbytu); - ślepo zakończone (brak odbytu); u pasożytów zredukowanyu pasożytów zredukowany

• układ wydalniczy: układ wydalniczy: protonefrydialny z komórkami płomykowymiprotonefrydialny z komórkami płomykowymi

• układ krążenia: układ krążenia: BRAKBRAK

PŁAZIŃCE (PŁAZIŃCE (PLATYHELMINTHESPLATYHELMINTHES) -) - CHARAKTERYSTYKA OGÓLNACHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

• wymiana gazowa: wymiana gazowa: powierzchnia ciałapowierzchnia ciała

• układ rozrodczy: układ rozrodczy: obojnaczyobojnaczy (gonady, przewody wyprowadzające (gonady, przewody wyprowadzające [jajowody, nasieniowody], gruczoły dodatkowe [żółtkowe], narząd [jajowody, nasieniowody], gruczoły dodatkowe [żółtkowe], narząd kopulacyjny, macica)kopulacyjny, macica)

• układ nerwowy: układ nerwowy: scentralizowanyscentralizowany (parzysty zwój mózgowy i podłużne pnie (parzysty zwój mózgowy i podłużne pnie nerwowe połączone konektywami)nerwowe połączone konektywami)

• rozwój: rozwój: prostyprosty lub z lub z przeobrażeniemprzeobrażeniem

• u u pasożytów częsta przemiana pokoleńpasożytów częsta przemiana pokoleń i i wielka różnorodność postaci wielka różnorodność postaci larwalnychlarwalnych

• Świat: ponad 18 000 gatunkówŚwiat: ponad 18 000 gatunków

• Polska: ok. 800 gatunkówPolska: ok. 800 gatunków

TurbellariaTurbellaria – Wirki - CHARAKTERYSTYKA – Wirki - CHARAKTERYSTYKA

• wolno żyjącewolno żyjące (środowiska (środowiska wodne – morskie i słodkowodnewodne – morskie i słodkowodne), rzadko ), rzadko lądowe (wilgotna gleba)lądowe (wilgotna gleba)

• ciało ciało spłaszczone grzbieto-brzuszniespłaszczone grzbieto-brzusznie, pokryte , pokryte nabłonkiem rzęskowymnabłonkiem rzęskowym

• w większości w większości drapieżnedrapieżne

• duża zdolność regeneracyjnaduża zdolność regeneracyjna

• kilka mm – kilkanaście cmkilka mm – kilkanaście cm

• obojnaki o rozwoju prostymobojnaki o rozwoju prostym

• otwór gębowy po stronie brzusznejotwór gębowy po stronie brzusznej, jelito różnego kształtu, ślepo , jelito różnego kształtu, ślepo zakończone – jego budowa jest podstawą podziału na: zakończone – jego budowa jest podstawą podziału na:

• wirki bezjelitowewirki bezjelitowe- otwór gębowy otwiera się bezpośrednio - otwór gębowy otwiera się bezpośrednio do parenchymy do parenchymy

• wirki prostojelitowewirki prostojelitowe – jelito jednogałęziste – jelito jednogałęziste

• wirki trójjelitowewirki trójjelitowe –jelito zbudowane z 3 pni –jelito zbudowane z 3 pni

• wirki wielogałęzistewirki wielogałęziste

Świat: ok. 3 000 Świat: ok. 3 000 gatunkówgatunków

Polska: ok. 100 Polska: ok. 100 gatunkówgatunków

CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): MonogeneaMonogenea - Skrzelowce - Skrzelowce


• pasożyty pasożyty – zewnętrznie lub w narządach otwierających się na zewnątrz– zewnętrznie lub w narządach otwierających się na zewnątrz

• związane z związane z kręgowcami morskimi i słodkowodnymikręgowcami morskimi i słodkowodnymi (ryby, płazy, gady), (ryby, płazy, gady), niektóre na niektóre na skorupiakachskorupiakach i i głowonogachgłowonogach

• ciało listkowateciało listkowate, pokryte nieorzęsionym oskórkiem, , pokryte nieorzęsionym oskórkiem, długości kilku mmdługości kilku mm

• zaopatrzone w zaopatrzone w narządy czepnenarządy czepne: z przodu (PROHAPTOR) i z tyłu : z przodu (PROHAPTOR) i z tyłu TARCZĘ TARCZĘ CZEPNĄCZEPNĄ (OPISTHOHAPTOR) posiadająca (OPISTHOHAPTOR) posiadająca przyssawki przyssawki i i hakihaki

• obojnakiobojnaki

• rozwój z przeobrażeniem bez zmiany żywiciela, larwa: onkomiracidiumrozwój z przeobrażeniem bez zmiany żywiciela, larwa: onkomiracidium

• Świat: 1 500 gatunkówŚwiat: 1 500 gatunków

• Polska: ponad 100 gatunkówPolska: ponad 100 gatunków

CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): TrematodaTrematoda – Przywry – PrzywryCHARAKTERYSTYKA:CHARAKTERYSTYKA:

• pasożyty narządów wewnętrznych i jam ciała kręgowcówpasożyty narządów wewnętrznych i jam ciała kręgowców, rzadziej , rzadziej bezkręgowcówbezkręgowców

• nieczłonowanenieczłonowane, silnie , silnie spłaszczone grzbieto-brzuszniespłaszczone grzbieto-brzusznie

• ciało od 0,5 do 10 cm, pokryte nieorzęsionym, elastycznym oskórkiemciało od 0,5 do 10 cm, pokryte nieorzęsionym, elastycznym oskórkiem

• cykle życiowe z żywicielami pośrednimicykle życiowe z żywicielami pośrednimi

• obojnakiobojnaki

• aparat czepny w postaci aparat czepny w postaci przyssawek: gębowej przyssawek: gębowej ii brzusznej brzusznej

• otwór gębowy otoczony przyssawką, gardziel i rozwidlone jelitootwór gębowy otoczony przyssawką, gardziel i rozwidlone jelito

• pojedynczy otwór wydalniczypojedynczy otwór wydalniczy



CLASSIS (GROMADA):CLASSIS (GROMADA): CestodaCestoda – Tasiemce – TasiemceCHARAKTERYSTYKA:CHARAKTERYSTYKA:

• pasożyty wewnętrznepasożyty wewnętrzne o najwyższym o najwyższym stopniu przystosowaniastopniu przystosowania• ciało członowane, spłaszczone ciało członowane, spłaszczone grzbieto-brzuszniegrzbieto-brzusznie, pokryte , pokryte oskórkiemoskórkiem• uwsteczniony ukł. pokarmowyuwsteczniony ukł. pokarmowy i i narządy zmysłównarządy zmysłów• 0,5 mm do kilku metrów0,5 mm do kilku metrów• osobniki dojrzałe osobniki dojrzałe żyją głównie w żyją głównie w jelitachjelitach (dużo pokarmu + szybki (dużo pokarmu + szybki wzrost)wzrost)• ukł. wydalniczy: naczynia boczne ukł. wydalniczy: naczynia boczne połączone naczyniami poprzecznymipołączone naczyniami poprzecznymi• ukł. nerwowy: zwoje mózgowe i ukł. nerwowy: zwoje mózgowe i pnie nerwowe podłużnepnie nerwowe podłużne• ukł. rozrodczy: ukł. rozrodczy: obojnaczyobojnaczy• Świat: ok. 3 400 gatunkówŚwiat: ok. 3 400 gatunków• Polska: 270 gatunków ( w tym 169 Polska: 270 gatunków ( w tym 169 związanych z wodą)związanych z wodą)

główka proglotydy

szyjka

strobila

Różnorodność biologiczna – bezkręgowceRóżnorodność biologiczna – bezkręgowce

NICIENIE - NICIENIE - NEMATODANEMATODA

TYP: NematodaNematoda - Nicienie - Nicienie

• zasiedlają zasiedlają różne środowiskaróżne środowiska: morskie, słodkowodne, pasożyty; : morskie, słodkowodne, pasożyty; najliczniej w glebienajliczniej w glebie

• ciało wydłużone, nitkowateciało wydłużone, nitkowate, bez wyodrębnionej głowy; część ciała za , bez wyodrębnionej głowy; część ciała za odbytem – ogon; odbytem – ogon; ruch poprzez wyginanie ciała na bokiruch poprzez wyginanie ciała na boki

• pokrycie ciała: pokrycie ciała: wór skórno-mięśniowywór skórno-mięśniowy (oskórek + hypoderma z wałkami (oskórek + hypoderma z wałkami hypodermalnymi + mięśnie podłużne)hypodermalnymi + mięśnie podłużne)

• pierwotna pierwotna jama ciała wypełniona płynemjama ciała wypełniona płynem (hydroszkielet) (hydroszkielet)

• ukł. pokarmowy: ukł. pokarmowy: cewkowatycewkowaty: gardziel, jelito proste, odbyt: gardziel, jelito proste, odbyt

• ukł. rozrodczy: ukł. rozrodczy: rozdzielnopłciowerozdzielnopłciowe, narządy cewkowate: , narządy cewkowate:

• SAMICA:SAMICA: parzyste: 2 jajniki – 2 jajowody – 2 macice – 1 pochwa parzyste: 2 jajniki – 2 jajowody – 2 macice – 1 pochwa

• SAMIEC:SAMIEC: nieparzyste: jądro – nasieniowód – przewód wytryskowy – nieparzyste: jądro – nasieniowód – przewód wytryskowy – kloaka – narząd kopulacyjnykloaka – narząd kopulacyjny

•ukł. wydalniczy: 1-2 komórki olbrzymie, czasem w postaci długich kanałów, ukł. wydalniczy: 1-2 komórki olbrzymie, czasem w postaci długich kanałów, bez własnych przewodów wyprowadzającychbez własnych przewodów wyprowadzających

TYP:TYP: NematodaNematoda – Nicienie – Nicienie

• ukł. nerwowy: ukł. nerwowy: pierścień okołogardzielowy + 6– 8 pni nerwowychpierścień okołogardzielowy + 6– 8 pni nerwowych

• brak układu krwionośnego i oddechowegobrak układu krwionośnego i oddechowego

• narządy zmysłów: szczeci, brodawki, jamki zmysłowenarządy zmysłów: szczeci, brodawki, jamki zmysłowe

• rozdzielnopłciowe z zaznaczonym dymorfizmem płciowymrozdzielnopłciowe z zaznaczonym dymorfizmem płciowym (samce mniejsze z (samce mniejsze z zawiniętym ogonem), rzadko obojnakizawiniętym ogonem), rzadko obojnaki

• rozwój: larwy 4-krotnie liniejące; u pasożytów postać inwazyjna z rozwój: larwy 4-krotnie liniejące; u pasożytów postać inwazyjna z zachowaną wylinką jako osłonązachowaną wylinką jako osłoną



Różnorodność biologiczna – bezkręgowceRóżnorodność biologiczna – bezkręgowce

ROTATORIA - WROTKIROTATORIA - WROTKI

TYP (PHYLUM):TYP (PHYLUM): ROTATORIAROTATORIA - WROTKI - WROTKI

• cechą charakterystyczną dla całej grupy jest występowanie cechą charakterystyczną dla całej grupy jest występowanie APARATU APARATU WROTKOWEGOWROTKOWEGO – składa się z dwóch pasm rzęsek: – składa się z dwóch pasm rzęsek:

• zewnętrznego (zewnętrznego (cingulumcingulum))

• wewnętrznego (wewnętrznego (trochustrochus))

• rzęski poruszają się w przeciwnych kierunkachrzęski poruszają się w przeciwnych kierunkach

TYP (PHYLUM):TYP (PHYLUM): ROTATORIAROTATORIA - WROTKI - WROTKI

• ukł. pokarmowy – otwór gębowy ukł. pokarmowy – otwór gębowy jama gębowa jama gębowa gardziel z aparatem gardziel z aparatem żującym (żującym (MASTAXMASTAX) ) przełyk przełyk żołądek żołądek jelito jelito pęcherz kloakalny pęcherz kloakalny kloakakloaka

• ukł. wydalniczy – ukł. wydalniczy – protonefrydialnyprotonefrydialny, w postaci dwóch rurek uchodzących do , w postaci dwóch rurek uchodzących do pęcherza kloakalnegopęcherza kloakalnego

• ukł. nerwowy – 3 zwoje nerwowe: mózgowy, mastaksowy i nożny ukł. nerwowy – 3 zwoje nerwowe: mózgowy, mastaksowy i nożny połączone pasmami nerwowymipołączone pasmami nerwowymi

• narządy zmysłów: plamki oczne (odcinek głowowy lub tylna część ciała) narządy zmysłów: plamki oczne (odcinek głowowy lub tylna część ciała) oraz szczeciny czuciowe aparatu wrotnegooraz szczeciny czuciowe aparatu wrotnego

• ruch: „nóżka” u gatunków pływających pełni funkcję steru, u gatunków ruch: „nóżka” u gatunków pływających pełni funkcję steru, u gatunków osiadłych ma budowę teleskopową i służy do przyczepiania się do podłoża osiadłych ma budowę teleskopową i służy do przyczepiania się do podłoża (opatrzona może być (opatrzona może być pazurami z gruczołami cementowymipazurami z gruczołami cementowymi i i palcamipalcami))

• Świat: ok. 2 000 gatunkówŚwiat: ok. 2 000 gatunków

• Polska: ok. 550 gatunkówPolska: ok. 550 gatunków

Różnorodność biologiczna Bezkręgowce – Invertebrata Materiały z ćwiczeń 1-3

Documents

Transcript of Różnorodność biologiczna Bezkręgowce – Invertebrata Materiały z ćwiczeń 1-3