rozdz. 72-94 + Epilog

193

Rozdział 72

Jakość życia

1 O guzach mózgu: powinniśmy operować we wszystkich przypadkach guza, z uwagi na ulgę, jaką to przynosi, nawet gdyby podczas operacji miało się okazać, że usunięcie nie przyniesie wyleczenia.

Victor Horsley, 1857–1916

2 Życie chirurga jest trudne i uciążliwe, toczy się w nieustannym stresie. Codziennie, przez pra-wie cały dzień, jego umysł napięty jest do gra-nic możliwości, a w parze z wyczerpaniem psy-chicznym idzie wielkie zmęczenie fizyczne.

J. Chalmers Da Costa, 1863–1933

3 Wycofanie się, przystopowanie bywa okazją do wyzwolenia w sobie nowych sił i zdolno-ści, nieznanych wcześniej, bo nie pozwala-ła im się rozwinąć ciągła pogoń za celami o miernej wartości.

Edward D. Churchill, 1895–1972

4 Chirurg odpowiada za jakość przeżycia w nie mniejszym stopniu niż za sam fakt przeżycia.

Mark M. Ravitch, 1910–1989

Życie ma swoje

znaczenie,

czyli głębokość,

ma także swą

długość. Jakość

życia to jego

drugi wymiar.

Ben Eiseman

194 72 Jakość życia

5 Trudno jest poprawić samopoczucie pacjenta asymptomatycznego. Stanley O. Hoerr, 1909–1990

6 Chirurgom nie wolno poprzestawać na zmierzaniu do celu, gdy chodzi o trzy tradycyjne, łatwo mierzalne parametry: śmiertelność operacyjną i zachorowal-ność (które staramy się zmniejszać) oraz przeżywalność długoterminową (którą próbujemy wydłużać). Muszą oni również uwzględniać aspekt jakości życia.

Michael Trede

7 Operacja paliatywna ma przynieść ulgę pacjentowi, nie chirurgowi.

8 Przed poważną operacją staraj się wyjść z domu w dobrym nastroju.

9 Nie zanoś do domu swoich problemów zawodowych, a problemów domo-wych nie wnoś do pracy.

Obawa, że „to by krwawiło” albo że „przeszkadzałoby”, nie jest wskazaniem do operacji paliatywnej.

Żona, która nie zrzędzi, to bezcenny atut w karierze każdego chirurga.

Od

reda

ktor

a

195

Prawdziwy

chirurg

w samolocie

czyta książkę,

a nie wpatruje

się w laptopa.

Moshe Schein

Lektura

Rozdział 73

1 Lecz aby się wybić, aby zyskać rozgłos i szacu-nek w swoim zawodzie, nie wystarczy czytać; trzeba aktywnie myśleć i rozważać wiedzę, uczyć się – jak zaleca Bacon – rzetelnego namy-słu nad książkami.

Jacob M. Da Costa, 1833–1900

2 To zdumiewające, jak mało czytając, lekarz może uprawiać swój zawód, ale to zarazem oczywiste, że robi to wówczas nadzwyczaj źle.

William Osler, 1849–1919

3 O ileż lepiej jest mieć ściany zasłonięte rzęda-mi książek, z którymi budujemy przyjazne rela-cje, niż przypadkowo otrzymanymi obrazkami, cieszącymi oko przez chwilę. Obrazy z czasem powszednieją, a fascynacja książkami nie mija nigdy.

William J. Mayo, 1861–1939

196 73 Lektura

4 Podręczniki poprzedniego pokolenia były równie duże jak dzisiejsze, ale za-wierały inny zasób dezinformacji.


5 Gdybyś więcej przeczytał, mniej byś odkrył i wynalazł samodzielnie. Karl Sternberg

197

Ostatnim,

który dostrzega

konieczność

reoperacji,

jest wykonawca

operacji.


Reoperacja

Rozdział 74

1 Chirurg jest jak kapitan jachtu oceanicznego. Wie, do jakiego portu zmierza, ale nie do końca po-trafi przewidzieć kurs. Na każdym etapie musi mieć gotowy plan, oparty na roboczej znajomo-ści obecnej pozycji. Dzięki temu w razie niepo-myślnego obrotu spraw zawsze ma jeden z kilku portów awaryjnych do dyspozycji, jeśli jednak wszystkie one okazałyby się poza zasięgiem, musi umieć znaleźć schronienie pod osłoną lądu, do czasu, aż możliwe będzie wznowienie podróży.

William Heneage Ogilvie, 1887–1971

2 Lepsza negatywna relaparotomia niż pozytywna autopsja, ale i tak nie jest to łagodna procedura.

Roger Saadia

3 Najważniejsza rzecz w chirurgii reoperacyjnej: wiedzieć kiedy.

Timothy Fabian

198

Od

reda

ktor

a

74 Reoperacja

Zbyt wczesna reoperacja to miecz obosieczny. Musimy nauczyć się, jak używać go jedynie przeciw wrogom – niekontrolowanym przyczynom.

Po obcym kraju nie jeździsz bez mapy, więc tak samo nie badaj uprzednio opero-wanego brzucha bez zajrzenia do zapisu operacji.

Jeśli blizna ma wygląd dojrzały, takie same są zrosty wewnątrz: spoiste i bezkrwawe.

Bardzo boleœnie odczuwa chirurg koniecznoœć reoperacji powikłania po własnej operacji. Woli po cudzej.

Kto operuje i ucieka, daleko nie ucieknie. Być może już nazajutrz zmuszony bę-dzie reoperować.

4 Lepiej ocalić pacjenta w dwóch operacjach, niż zabić w jednej. Hernan Diaz

5 On jest zbyt chory, by go nie reoperować.

199

Rób

mądrą minę,

nic nie mów,

pomrukuj.

Mowę

masz po to,

by skrywać

myśl.


Reputacja

Rozdział 75

1 Nuta cynizmu w zachowaniu i nawykach przy-daje lekarzowi autorytetu w oczach postron-nych i wielce sprzyja jego reputacji.

Walter Scott, 1771–1832

2 Trzeba mieć duszę znachora, by zabiegać o rozgłos wśród laików, a nie o dobrą opinię w środowisku.


3 Reputacja chirurga w istocie opierać się musi na oryginalności, uczeniu słowem mówionym, uczeniu słowem pisanym i umiejętnościach operacyjnych.


4 Prawdziwy chirurg nie powie, że nie zna stra-chu. Boi się o swoich pacjentów, obawia się swoich braków i błędów, natomiast spokojny jest o swoją opinię zawodową.

Samuel J. Mixter, 1880–1958

200

Za dobre to,

aby było

prawdziwe, lub

zbyt prawdziwe,

aby mogło być

dobre.


Badania

Rozdział 76

1 Sądzę, że twoje rozwiązanie jest prawidłowe, ale dlaczego tylko rozumować? Niech potwier-dzi je eksperyment.

John Hunter, 1728–1793

2 Zbiór świadectw na każdy temat medyczny sprowadzić można do zaledwie trzech źródeł: obserwacji żywego osobnika, badania zwłok oraz eksperymentów na organizmach żywych.

Astley Paston Cooper, 1768–1841

3 Najwyższy ideał w medycynie osiąga ten, kto łączy znajomość fizjologii i chirurgii z arty-styczną stroną swojego rzemiosła.

Theodor Billroth, 1829–1894

4 Kto nie umie przedstawić swoich doświadczeń terapeutycznych w liczbach, jest szarlatanem, a nie lekarzem. Szanujcie prawdę i jasność, nie wahajcie się przyznawać do błędów, bo to w nich widać zakres i sposób możliwej poprawy.


201Aforyzmy i cytaty dla chirurga

5 Od czasu do czasu uczony wykład lub artykuł powiększa ogrom ludzkiej nie-wiedzy.


6 Niewielu z nas dana jest rola Kolumbów, odkrywców nowych kontynentów chirurgii. Niewielu zapisze się w jej dziejach tak, jak lord Lister, twórca zasady i pojęcia antyseptyki. Ale wszyscy pracujemy dla wielkiej sprawy, wnosimy swoje małe osiągnięcia, dodajemy cegiełki do gmachu wiedzy.


7 Niektórym najlepiej wychodzi odnajdywanie zapomnianych idei i przedstawianie ich jako czegoś nowego i oryginalnego. A to przecież nic innego jak wyciąganie jaj z chłodni, by zanieść je na targ jako świeżo zniesione.


8 Odkrycie rzadko lub wręcz nigdy nie jest nagłym osiągnięciem, dziełem jed-nostki. To raczej końcowy efekt serii obserwacji, przyjmowanych sceptycznie, dyskutowanych i krytykowanych, lecz z czasem kiełkujących i stopniowo prowa-dzących do odsłonięcia prawdy.

Berkeley Moynihan, 1865–1936

9 Jedynie przechodząc próbę ogniową eksperymentu, medycyna stać się może tym, czym być powinna – nauką świadomą, zawsze działającą w sposób celowy.

Iwan Pawłow, 1849–1936

10 Badaczowi nie wolno poprzestać na stwierdzeniu oczywistości. Charles H. Mayo, 1865–1939

11 Prawda naukowa, którą dawniej traktowałem jako rzecz ustaloną, trwałą i mierzalną, w rzeczywistości stale się zmienia. Dodajesz nowe fakty, zmieniasz punkt widzenia i już masz nową prawdę.


202 76 Badania

12 Pierwsza właściwość chirurga: niezaspokojona ciekawość. Russell John Howard, 1875–1942

13 Można wieść życie czysto praktyczne lub czysto teoretyczne. Uprawiać sztukę medyczną wśród cierpiących lub w doskonałej samotności laboratorium rewi-dować naukę, na której sztuka ta bazuje. Jedno życie pełne jest relacji z ludźmi i uczuć żywionych do ludzi, drugie upływa w takim odosobnieniu jak żywot eremitów, którzy w całkowitej izolacji od świata oddają się religii i ascezie.

Elliot Carr Cutler, 1888–1947

14 Aktywna praca na stanowisku klinicznym, z całą związaną z tym odpowie-dzialnością za ludzkie życie, nie pozwala na równoczesne prowadzenie po-ważnej pracy badawczej.


15 Naukowcy medyczni to sympatyczni ludzie, ale nie lecz się u nich. August Bier, 1861–1949

16 Szkoda, że nie możemy przeciąć pacjenta na dwie połowy, by porównać różne metody leczenia.

Béla Schick, 1877–1967

17 Pomysły chirurga, nawet jeśli są abstrakcyjne, trzeba realizować, zanim możliwa będzie ich ocena. Ktoś, kto swoje myśli zamienia w działanie, zawsze wzbudza sprzeciw, bo lepiej uświadamiamy sobie konsekwencje czynów niż słów.

William E. Tanner, 1889–?

18 Twierdzenie, że „wszyscy pacjenci operowani w ten sposób przeżyli”, oznacza prawdopodobnie tyle, że każdy pacjent, który zmarł, operowany był nie „w ten sposób”, a więc nie zalicza się go do statystyki.


19 Jeśli już handlujesz krowim łajnem, to przynajmniej porządnie je opakuj. Robert M. Zollinger, 1903–1992


20 Badacz w dziedzinie chirurgii musi być pomostem do przenoszenia wiedzy od nauk biologicznych do łóżka pacjenta i w przeciwną stronę. Sam wywodzi się z obu krańców tego szlaku, dlatego wszyscy mają go za bękarta. Na jednym krańcu mówią, że kiepski z niego uczony, na drugim nie cenią go, bo nie spę-dził dość czasu w sali operacyjnej.

Francis D. Moore, 1913–2001

21 Badania obu typów mogą być niechlujne, nierzetelne, obliczone na własną korzyść lub przywłaszczenie funduszy.


22 Prawidłowo wykonana analiza statystyczna to delikatne usuwanie niepewno-ści, operacje na przypuszczeniach.

M.J. Moroney

23 Łatwiej jest dostać grant na abstrakcyjne rozważania niż na zajęcie się konkret-nymi problemami. Tam myśli swobodne budować mogą nowe sukcesy, podczas gdy tu prawda jest znana, twarda i nierozwiązywalna.

P.O. Nyström

24 Aby móc potraktować temat skrótowo, trzeba go znać na wylot. Mary Evans

25 Ta nowa technika przyjmowała się w chirurgii powoli, pewnie ze względu na dba-łość o wizerunek nieomylności. Jednym z pierwszych, którzy podeszli do spra-wy krytycznie, ale uczciwie, i docenili zalety randomizowanej próby kontrolnej w badaniach chirurgicznych, był John Goligher, chirurg jelita grubego. Trzydzieści lat temu przyjął on trzy podstawowe zasady: że próba musi być prospektywna, uwzględniać współcześnie dostępne metody kontroli uniezależniające ją od wpły-wu badacza, że musi mieć jeden jasno wytyczony cel i że trzeba z góry zakładać, iż może ona zmienić przyjęte praktyki kliniczne.

Mary Evans

26 Definicja podwójnie ślepej próby: dwóch ortopedów usiłujących odczytać EKG. Nick J. Taffinder

204 76 Badania

27 Czy brak dowodu skuteczności to dowód na brak skuteczności? John Marshall

28 Jedno ważne odkrycie na całe życie badacza to sukces. Frank Mann

29 Celem badań retrospektywnych jest dać nam pałą w łeb, podważyć założenia i pobu-dzić do zaprojektowania takich badań, z których otrzymamy dane pierwszorzędne.

Michael McGonigal

30 Ani wielkość kliniki lub instytutu, ani liczba grantów uzyskiwanych różnymi sztuczkami nic nie mówią o kreatywności. Często samą aktywność i manię wielkości myli się z jakością badań.

Hans Troidl

31 Są trzy teoretyczne różnice pomiędzy chirurgiem i badaczem naukowym. 1. Ba-dacz wie, że nie wie, a w przypadku chirurga leczącego pacjentów zakłada się, że wie. 2. Badacz może poczekać, aż dostępne będą wszystkie dane, a chirurg musi działać w oparciu o te dane, które są akurat dostępne. 3. Badacz ma do czynienia z danymi masowymi, a chirurg – z jednostkową sytuacją konkretnego pacjenta.

Joseph E. Murray

32 Nic tak nie psuje dobrych wyników jak śledzenie ich trwałości. B. Ramana

33 Nie pozwól, by dane zakłócały jasność twoich poglądów. Philip Barie

34 Próbujesz porównać swoje statystyki z Mayo Clinic? Równie dobrze możesz puszczać bąki w huraganie.

35 Im więcej szumu, tym mniej faktów.


Od

reda

ktor

a Bądź podejrzliwy wobec badania retrospektywnego podającego zerową śmier-telność w danej grupie osiemdziesięciolatków. Oznacza ono tylko tyle, że nie uwzględniono pierwszego ani ostatniego zgonu.

Rozwój procedur chirurgicznych stał się tak szybki, że bardzo krótki odstęp dzieli etap, w którym dana technika chirurgiczna jest za mało dopracowana, by angażo-wać się w testy w badaniu losowym, od etapu, w którym rozpowszechnia się ona na tyle, że chirurdzy nie widzą konieczności losowego doboru chorych.

36 Jeśli nie opiszemy tego pierwsi, zawsze zareagujemy negatywnie.

37 Nawet najlepsza anegdota nie zastąpi obiektywnych danych.

38 Postęp w chirurgii to coś, co przetestowane na szczurze da w efekcie nową publi-kację. Aby stało się to innowacją w chirurgii, trzeba jeszcze, aby szczur przeżył.

Jeśli już handlujesz krowim łajnem, to przynajmniej porządnie je opakuj.

206

Nie wierz

nikomu,

kwestionuj

wszystko.

Odpowiedzialność

Rozdział 77

1 Chirurg nie powinien oddawać się pijaństwu, rozpuście ani hazardowi, gdyż z ich powodu może dzisiaj zapomnieć lub zaniedbać przy swoim pacjencie coś, czego jutro już nie da się naprawić.

Wilhelm Fabry von Hilden, 1560–1624

2 Za jeden przypadek powinna zawsze odpowia-dać wyłącznie jedna osoba. Dwie takie osoby tworzą chirurgiczny duet, w którym – jak w du-ecie muzycznym – zawsze jeden może zrzucać winę za fałsz na drugiego.


3 Chirurg może do pewnego stopnia dzielić się swymi kompetencjami z innymi, ale zawsze samemu ponosząc główną odpowiedzialność. Oznacza to, że jest on odpowiedzialny za pa-cjenta także przed operacją, nawet na długo przed, jak i po niej, nawet długo po.



4 Główna różnica pomiędzy odpowiedzialnością pilota i chirurga polega na tym, że ten pierwszy sam nie uniknie bezpośrednich konsekwencji swojego błędu lub zaniedbania.

John S. Lockwood, 1907–1950

5 Życie innych to poważna odpowiedzialność; własne – często nie. Dlatego lepiej rozdzielać te kwestie.

Charles F.M. Saint, 1886–1973

6 Chirurg, tak jak kapitan statku lub pilot samolotu, odpowiada za wszystko, co się dzieje. Jest jedynym, którego słów nie wolno kwestionować.


7 On jest sam. Bez względu na to, ile osób pochyla się nad raną, z jakim po-dziwem dla kunsztu chirurga i z jaką zachętą dla jego wysiłku to czynią, to jedynie on łata tę szczelinę w ciele, nurza się w tym strasznym miejscu i to on się boi, bo zna wartość ludzkiego brzucha, wie, że ma w swej pieczy dobro bezcenne i niezastąpione.

Richard Selzer

8 Tym, czym wszyscy się zajmują, nikt się nie zajmuje.

9 Operacja to zadanie dla jednoosobowej komisji.

208

Wszystko to

sprowadza się

do trzech rzeczy:

przewietrzania,

perfuzji

i oddawania

moczu.

Matt Oliver

OIOM

Rozdział 78

1 W stanach ostrych zimne kończyny to zły znak. Hipokrates, 460–377 p.n.e.

2 Główną przyczyną szoku jest zmniejszona obję-tość krwi krążącej. Płyny ustrojowe trzeba pilnie uzupełnić tym, co najlepszego ma się pod ręką.

Alfred Blalock, 1899–1964

3 Brak diurezy u pacjenta z ostrą hipowolemią to sukces nerek, a nie ich niepowodzenie.

Ronald V. Maier

4 Za każdym razem, gdy się kochasz, masz – z defi-nicji – zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej.

Arthur E. Baue

5 Nasza zdolność do rozwijania terminologii me-dycznej jest znacznie większa niż do opieki nad pacjentami z zespołem MOF. Lek na MOF, MODS czy SIRS jest jeden – prewencja.

Arthur E. Baue


6 Ujawniający się podczas leczenia szpitalnego uogólniony obrzęk śródmiąższo-wy jest dopuszczalnym, a nawet naturalnym następstwem nowoczesnych metod reanimacji, podczas gdy pozajelitową terapię płynami należy oceniać jako to, czym w istocie jest: niepożądanym następstwem źle prowadzonej resuscytacji.

William Lyons

7 Gdy liczba azotu mocznikowego we krwi jest większa niż liczba wyrażająca masę ciała, szanse przeżycia maleją.

Stephen J. Prevoznik

8 Im bardziej EKG przypomina EEG, tym cięższy stan serca. Stephen J. Prevoznik

9 Dodać leki jest znacznie łatwiej niż je odjąć. Stephen J. Prevoznik

10 Chirurdzy to intensywiści, którzy albo biorą się do operowania, albo kontynu-ują naukę.

11 Dysponujemy bardzo wymyślnymi metodami monitoringu, ale czy są one po-trzebne? Czy potrzeba kompasu, by wrócić do domu?

12 O reanimacji: jeśli nie umiałeś utrzymać pacjenta przy życiu, gdy żył, tym bar-dziej nie utrzymasz go przy życiu, gdy umarł.

13 Najgłupsza nerka jest mądrzejsza od najzdolniejszego lekarza.

14 O krzywej dysocjacji tlenu: dobre jest wszystko, co przesuwa ją na prawo.

210

Od

reda

ktor

a

78 OIOM

Na nasz OIOM ciągle trafiają pacjenci – ofiary chirurgicznych strusi, którzy leczą zapalenie płuc, woląc nie dostrzegać, że chory powoli zapada na niewydolność wielonarządową z powodu postępującego zakażenia pooperacyjnego.

U pacjentów chirurgicznych w stanie ciężkim – inaczej niż u medycznych – po-prawę przynosi duża, naprawdę duża podaż płynów.

15 Lepsza tracheostomia niż pacjent z ładną szyją i bezdechu. Lepszy oddech cuchnący niż żaden.

16 Niedotlenienie nie tylko zatrzymuje, lecz także niszczy silnik.

211

Przeciw

specjalizacji

są wszyscy

z wyjątkiem

pacjenta.


Specjaliści

Rozdział 79

1 Definicja specjalisty jako kogoś, kto „wie coraz więcej na coraz węższy temat”, jest dobra i praw-dziwa. Z jej prawdziwości wynika, że warunkiem skuteczności specjalisty jest jego współdziałanie z innymi, tak aby grupa stanowiła sumę tego, czego on sam jest tylko cząstką.

Charles H. i Charles W. Mayo, 1865–1939

2 Do moich synów: bez względu na to, jaką wy-biorą specjalizację, mają pamiętać, by być leka-rzami.

Harry E. Mock, 1880–?

3 Specjalizacja ma wielką wartość dla chirurgii. Nie dlatego, że każda specjalność bada bar-dziej intensywnie mniejszy temat, lecz dlate-go, że każda z nich wnosi świeże spojrzenie, kształtuje nową szkołę myśli chirurgicznej, któ-ra może służyć z pożytkiem całej reszcie naszej dyscypliny.


212 79 Specjaliœci

4 Największy wkład, na jaki stać specjalistę: orzec, że choroba pacjenta nie na-leży do jego domeny.


5 Dominacja jednej specjalności nie jest zdrowa ani dla służby publicznej, ani dla równowagi nauczania. Taka dominacja to przekleństwo.


6 Wszystko, czego trzeba, aby być neurochirurgiem, to wiedzieć, że mózg dzieli się na dwie półkule, a powietrze unosi się do góry.

Saul Rosen

213

Szybcy

chirurdzy

nie śpieszą się.

Oszczędzają

czas,

nie marnując

ruchów.

Szybkość

Rozdział 80

1 Lekarz może robić wszystko, co trzeba, szybko i zarazem dokładnie, nie powinien jednak spra-wiać wrażenia, że się śpieszy, ani tym bardziej, że jest roztargniony.


2 Chirurdzy, którzy niepotrzebnie ryzykują, ope-rując na czas, z pozoru mogą się wydawać wir-tuozami, ale niekoniecznie są tymi, w których ręce sam chciałbyś trafić.

Theodor Kocher, 1841–1917

3 Nie trzeba z ich strony arogancji ani brawury, po-winni za to być przewidujący, delikatni i ostrożni, powinni operować zawsze z największą rozwagą i przykładnością, tak delikatnie, jak tylko potrafią.

William Stewart Halsted, 1852–1922

4 Fetysz skuteczności niszczy indywidualizm. Niszczenie indywidualizmu to – w dalszej per-spektywie – niszczenie cywilizacji. Naród go-niący wyłącznie za skutecznością to naród lu-dzi brutalnych do granic dzikości.


214 80 Szybkość

5 Obserwatorzy nie oczekują już na sali operacyjnej spektakularnych scen ani emocji. Widowiskowe przedstawienia publiczne to dawno miniona przeszłość. Zastąpiły je ciche, żmudne procedury, z których oglądania nikt raczej nie sko-rzysta, prócz samego operatora, jego asystentów i najwyżej jednego widza, patrzącego z najbliższej odległości. Pacjent leżący na stole jest jak pasażer w samochodzie, narażony na większe niebezpieczeństwo, gdy siedzi obok sza-lejącego kierowcy, który jedzie szybciej niż potrafi, nieuważnie wchodzi w zakręty i popisuje się.

Harvey Williams Cushing, 1869–1939

6 Szybkość przy operowaniu powinna być osiąganą z czasem cechą pochodną sprawności, ale nie celem chirurga.

Russell John Howard, 1875–1942

7 Trzeba unikać straty czasu, ale gdy napotyka się trudność, często bywa tak, że czas poświęcony na ocenę sytuacji i namysł zwróci się później w postaci lep-szego efektu działania.


8 Każdy chirurg ma pewne właściwe dla siebie tempo pracy. Starając się je przy-śpieszyć, ryzykuje obniżenie poziomu tego, co robi.

Charles F.M. Saint, 1886–1973

9 W powolnym upływie dni, tygodni i całych lat długiego ludzkiego życia, gdy wspomina się to, co minęło, i myśli o tym, co nadejdzie, trudno uświadomić sobie, że o uratowaniu życia często decydują sekundy, a gdy zmieniają się one w minuty, czasem bywa już za późno.


10 Gdy wykonuję poważną, nietypową lub trudną operację, nigdy nie planuję już niczego więcej na ten dzień.



Od redaktora Jak mówią Włosi: chi va piano, va lontano. Kto wolno idzie, daleko zajdzie.

11 Pośpiech przy operowaniu to później więcej czasu na żal i wyrzuty. Phil Caropreso

12 Szybkość osiąga się precyzją, a nie pośpiechem. Nita Costescu

13 Aby stać się dobrym i szybkim, musisz najpierw być dobry – a z czasem nabie-rzesz szybkości. Jeśli będziesz naprawdę dobry, nie będziesz potrzebował być szybki, ale jeśli będziesz szybki, a nie dość dobry, skutki będą bardzo złe. Jasne?

Tom Horan

14 Każda operacja trwa dłużej niż chirurg zapowiada. Clifton K. Meador

15 Despacio voy, porque de prisa estoy. Idę powoli dlatego, że się śpieszę. Eric Olivero

16 Szybciej! Musimy dokończyć operację, zanim umrze.

17 Gdy się śpieszysz – zwolnij.

18 Szybkość to nic innego jak ekonomia ruchów.

216

W szpitalu

w Wirginii:

czego

potrzebujesz,

tego nie

dostaniesz,

a to, co

dostaniesz, jest

gówno warte.

Z filmu: Artykuł 99

Standard opieki

Rozdział 81

1 Jest rzeczą niebezpieczną dla chirurga operować inaczej, niż jest to w zwyczaju przyjętym przez innych. Słyszymy za to słowa potępienia ze stro-ny laików i naszych kolegów lekarzy, a nawet obelgi i groźby.

Henri de Mondeville, 1260–1320

2 Procedury chirurgicznej nie da się znormali-zować, stosować przypadkowo ani bezbłędnie przewidzieć jej efektu. Usunięcie wyrostka ro-baczkowego lub osuszenie ropnia miednicy nie jest operacją identyczną u dwóch różnych pa-cjentów, bo żadne dwa organizmy nie są iden-tyczne – ani fizycznie, ani psychicznie, ani pod względem chirurgicznym.

Max Thorek, 1880–1960

3 Nie ma mowy o naruszeniu praktyki, jeśli nie istnieje ściśle ustalona praktyka. Nie można oskarżyć chirurga o odejście od przyjętych norm, jeżeli nie ma przyjętych norm.

James C. Mohr

217

Statystyki

medyczne są

jak bikini:

interesujące

jest to, co

ukazują, ale

najważniejsze

pozostaje

ukryte.

Statystyka

Rozdział 82

1 Ze statystyką jest jak z kobietą: to zwierciadło najczystszej cnoty i prawdy. Albo jak z dziwką: można ją wykorzystywać, jak się chce.


2 Dane statystyczne, które – o ile są prawidłowo zebrane i przedstawione – mają wielką wartość, często bywają tylko oczkiem w głowie nudziarza. W tabelach statystycznych pełno jest „przypad-ków nieuwzględnionych” i „przypadków bez-nadziejnych”, które mogłyby wiele powiedzieć, gdyby je przebadać.


3 Niejeden dostawca danych statystycznych to istny pisarz fantasta, który lepiej sprawdziłby się jako korespondent wojenny.


4 Statystyki nie kłamią, natomiast zdarza się to czasem tym, którzy je opracowują.


218 82 Statystyka

5 Statystyką można dowieść wszystkiego, nawet prawdy. Berkeley Moynihan, 1865–1936

6 Nawet człowiek myślący na hasło „statystyka” od razu reaguje skojarzeniem „czyli stek bzdur”.

August Bier, 1861–1949

7 Osobiste dane statystyczne to zakała nauczania – zwykle są zbyt dobre, aby być prawdziwymi, lub zbyt prawdziwe, aby być dobrymi.


8 Jedyne liczby, które uznaję za statystycznie istotne, to te, które zostały anoni-mowo zapisane i bezstronnie przeanalizowane przez kogoś, kto nie był osobi-ście zainteresowany tezą.


9 Jeśli twoja pierwsza próba operacji kończy się zgonem pacjenta, osiągnięcie dobrych statystyk osobistych potrwa długo.


10 Fakt, że kamień upuszczony z okna unosi się, zamiast spadać, jest statystycznie nieistotny, ale przecież stanowi doniosłą obserwację.

Nicola Basso

11 Użycie zdrowego rozsądku nie wymaga testu chi-kwadrat.

12 Statystyki medyczne to szczególna odmiana alchemii, starannie obliczona na to, by zamieniać śmiecie w bilety lotnicze.

13 Dane potwierdzić mogą dowolną tezę, trzeba tylko obrabiać je wystarczająco długo.

219

W epoce

Helicobacter

pylori wycinanie

żołądka

z powodu

wrzodu

trawiennego

jest jak resekcja

płuca z powodu

zapalenia płuc.

Asher Hirshberg

Żołądek, dwunastnica i przełyk

Rozdział 83

1 Etiologia wrzodu: zła albo chaotyczna dieta, ewentualnie bałagan w trzewiach.

Ambroise Paré, 1510–1590

2 Zaburzenia funkcji żołądka spowodowane ra-kiem czasami nie dają na tyle wyraźnych oznak jego obecności, by dało się go wykryć za życia, i nawet najpilniejszy, najbardziej dociekliwy obserwator bywa tu bezsilny.

Elisha Bartlett, 1804–1855

3 Mózg wydziela myśli tak samo jak żołądek soki trawienne, wątroba żółć, a nerki mocz.

Karl Vogt, 1817–1895

4 Każdy lekarz wobec przypadku pękniętego wrzodu żołądka lub jelita musi rozważyć, czy konieczne jest otwarcie brzucha i zszycie otwo-ru, by zapobiec możliwemu zapaleniu poprzez dokładne oczyszczenie jamy brzusznej.

Jan Mikulicz–Radecki, 1850–1905

220 83 Żołądek, dwunastnica i przełyk

5 Nie ma kwasu, nie ma wrzodu. K. Schwartz, ~1910

6 Nie znam w chirurgii żadnej operacji, która przynosiłaby lepsze wyniki i pełniejsze zadowolenie – tak pacjentowi, jak i lekarzowi – niż zespolenie żołądkowo-jelito-we, wykonane z powodu chronicznego wrzodu żołądka.


7 Jeśli ktoś będzie zamierzał usunąć mi połowę zdrowego żołądka, by wyleczyć maleńki wrzód w dwunastnicy, będę tak zmykał, że mnie nie dogoni.

Charles H. Mayo, 1865–1939

8 Jedyną powinnością, jaką mamy wobec tych pacjentów, jest ocalenie ich życia. Każdą procedurę, której celem jest zrobienie czegość ponadto, można z dużą pewnością nazwać chirurgiczną szarlatanerią. Gdy operujemy, wykonywanie jakichkolwiek procedur mających wyleczyć pacjenta z pierwotnego wrzodu dwunastnicy nie jest naszym zadaniem.

Roscoe R. Graham, 1890–1948

9 Za dziesięć lub piętnaście lat, gdy ocenione zostaną ostateczne złe skutki wa-gotomii, operację tę zaliczymy do tej samej kategorii co zespolenie żołądko-wo-jelitowe.

Alton J. Oschner, 1896–1981

10 Na temat wycinania żołądka z powodu wrzodu dwunastnicy: w operacji tej usuwa się fragment zasadniczo zdrowego żołądka, aby leczyć chorobę zloka-lizowaną za progiem – w dwunastnicy. To jakby wymontować silnik, by zlikwi-dować zgrzyty w skrzyni biegów.


11 Oddzielmy właściwe człowiekowi pożądanie jadła od zdolności przyjmowa-nia go i mamy dysfazję. Przerwijmy szlak od ust do brzucha i mamy alarmujący objaw, przy którym pacjent z reguły natychmiast szuka pomocy.

P.B. Nelson


Od

reda

ktor

a Jeśli pacjent jest stary, a krew świeża i różowa, musisz postępować śmiało i zde-cydowanie. Jeśli pacjent jest młody, a krew ciemna i stara, możesz odłożyć nóż i się odprężyć.

Wycinanie żołądka z powodu wrzodu to tworzenie następnej choroby.

Szkodzi brak umiaru – za mało lub za dużo czegokolwiek, na przykład wina, zapewne także kwasów.

12 Osler określał wrzód dwunastnicy jako „dolegliwość pasa cywilizacji”. Być może stajemy się mniej cywilizowani.

Edward R. Woodward

13 To interesujące, że praktycznie każda procedura operacyjna, zalecana jako metoda leczenia krwawiących żylaków przełyku, ma mały odsetek wyleczeń.

R. Cohn

14 Pęknięty wrzód: Dziura w wiadrze... Co tu robić? Łatać – nic tylko łatać!

Z piosenki ludowej

222

Będąc

chirurgiem,

trzeba być

optymistą

– inaczej

nie da się być

chirurgiem.

Karl H. Bauer, 1890–1978

Chirurdzy

Rozdział 84

1 Powinien być schludny z nawyku, gładko ogo-lony, mieć zawsze krótkie paznokcie. Powinien odziewać się na biało, a spokojem swym, łagod-nością i dobrocią sprawiać wrażenie przyjaciela wszelkich stworzeń.

Sushruta, < VIII w. p.n.e.

2 Chirurg winien mieć spostrzegawcze oko, myśl klarowną, usposobienie zaś takie, by zawsze go-towym być do pewnego i sprawnego działania.

Jean Yperman, 1260–1310

3 Cztery są niezbędne przymioty dobrego chirur-ga: powinien cechować się wiedzą uczoną, prak-tyką biegłą, umysłem twórczym oraz zdolnością dostosowania się do sytuacji, jaką zastaje.

Guy de Chauliac, 1300–1368

4 Powinieneś nosić zacne szaty, ale nie posuwając się do próżności w stroju, tak aby pacjenci ufali ci i czerpali z twojej obecności nadzieję, bo to nadzieja jest tym, czego pragną najbardziej.

Hieronymus Brunschwig, 1450–1512


5 Nic gorszego, jak zostać posiekanym przez nędznego chirurga. John Marston, 1575–1643

6 Jest rzeczą chirurga studzenie temperamentu, wnoszenie pogody ducha oraz umacnianie wiary w ozdrowienie.


7 Chirurdzy skłonni są do zachwytu nad doskonałymi okazami stwardniałych żył, zwyrodniałych stawów lub pięknymi nowymi przykładami skrzywienia kręgosłupa.

Elizabeth B. Browing, 1806–1861

8 Chirurg alkoholik to licencjonowany morderca. Frank Hastings Hamilton, 1813–1886

9 Można uczyć się bardzo wiele, lecz wciąż być strasznie nieudolnym lekarzem, niepotrafiącym wzbudzić zaufania do swoich kompetencji.


10 Chirurga oceniać można po trzech cechach: umiejętnościach, dostępności i uprzejmości.

Paul Reznikoff, ~1896

11 Tak więc miłość, radość, zapał, odwaga, nienawiść, strach, gniew, pasja – wszyst-kie te uczucia, o ile nie miarkuje ich rozum, mogą przybrać postać niebezpiecz-ną. Miłość przerodzić się może w szaleństwo, radość w rozpasanie, zapał w łap-czywość, a odwaga w brawurę.

Victor Horsley, 1857–1916

12 Chirurg idealny jeszcze się nie urodził. Cechowałby się on zarówno wiedzą, jak i mądrością, tyleż taktem, co biegłością, pełną ufności nadzieją i krytyczną ostrożnością. Ręka jego, jak ręka Josepha Pancoasta, miałaby lekkość perfum błądzących w powietrzu, oko – refleks promienia światła, serce – wielkodusz-ność całej ludzkości, a dusza – słodycz wód u wybrzeży Libanu.


224 84 Chirurdzy

13 Modni chirurdzy rzadko bywają wielkimi chirurgami. J. Chalmers Da Costa, 1863–1933

14 Źródłem naszych najwspanialszych sukcesów, najgorszych błędów i najbardziej przykrych niepowodzeń jest radykalny umysł. Umysł przepełniony pogardą dla władzy i autorytetu, któremu obcy jest umiar i nienawistne ograniczenia; prze-konany o swojej racji; władający nożem, który zawsze tnie z pełnym zdecydo-waniem – na dobre lub na złe. Raz święci znakomite triumfy, to znów popełnia straszne błędy. Tworzy długie, pośpiesznie pisane teksty… Ale to jednak oni, naj-lepsi z radykałów, są motorem prawdziwego postępu.


15 Często najcenniejszym składnikiem chirurgii jest element konserwatywny. Działa jak hamulec przy kole. Często powstrzymuje śmiało sunący pojazd przed waż-nym postępem, innym razem chroni go, nie pozwala, by beztroski pęd skończył się upadkiem w dół szaleństwa. Pilnie poznaje przeszłość i darzy ją szacunkiem, przywiązuje przesadną wagę do książek, nie docenia nowych metod przekazy-wania myśli. Do władzy odnosi się z wielkim posłuchem i uznaniem. Skłonny jest tworzyć uczone traktaty o tytułach skomplikowanych jak w teście trzeźwo-ści. Podziela Salomonową tezę o tym, że nic nie jest naprawdę nowe.


16 Człowiek próżny to w chirurgii wielkie zagrożenie: swoje wątłe, nie w pełni wyrobione opinie traktuje jak wyrocznie.


17 Dlaczego zostaje się chirurgiem? Nieliczni – bo są tacy – robią to z przyrodzonej wewnętrznej skłonności. Większość z czasem rozwija w sobie tę skłonność lub natrafia na pewną sposobność lub przypadek, który sprawia, że wybierają to za-jęcie. Bywa, że syn przejmuje specjalność po ojcu – jak młodszy Gross, młodszy Pancoast czy młodszy Kocher.


18 Wolę być uznany za głupca, pytając, niż trwać w niewiedzy. John Homans, 1877–1954


19 Ten, kto niczym się nie martwi, nie jest wystarczająco sumienny. Nie chciał-bym, aby mnie lub kogoś z moich krewnych operował człowiek zupełnie nie-martwiący się o efekt.


20 Czasami tchórzostwo, czasami lenistwo, innym razem egoizm chroni człowie-ka przed etykietką osoby drażliwej, kłótliwej i konfliktowej. To, czego się nie robi, zawsze świadczy o tym, kim się jest lub nie jest. Trzeba wiedzieć, dlacze-go ktoś czegoś nie robi, aby dojść do prawdziwych wniosków.


21 Sądzę, że wielu z nas, pracujących w zawodzie od lat, widzi, ilu nawet naj-zręczniejszych operatorów nie jest dobrymi chirurgami.


22 Chirurg często bywa nietolerancyjny, a internista samowystarczalny. William J. Mayo, 1861–1939

23 Medycyna w każdej społeczności znaczy tylko tyle, ile lekarze, którzy ją tworzą. Charles H. Mayo, 1865–1939

24 To dobrze, jeżeli chirurg ma przedwcześnie siwe włosy i hemoroidy. Te pierwsze nadają mu wygląd człowieka wiedzącego więcej, niż w istocie wie; te drugie – wrażenie zatroskania, które pacjent interpretuje na swoją korzyść.

A. Benson Cannon, 1889–1950

25 Kładł się przed wpół do dwunastej, nigdy nie pił więcej niż jednego drinka dziennie i nigdy nie czytał ani nie mówił niczego, co nie przyczyniałoby się do jego rozwoju jako Błyskotliwego Młodego Chirurga.

Sinclair Lewis, 1885–1951

26 Gdybym miał zająć się morderstwami, musiałbym zacząć od chirurgów w tym mieście, dopiero potem posuwać się dalej.

Dylan Thomas, 1914–1953

226 84 Chirurdzy

27 Chirurg doskonały musi mieć rzutki umysł, myśleć aktywnie i twórczo oraz znać swój obszar działania, czyli ciało ludzkie jako całość, a nie tylko zespół części.

Rudolph Matas, 1860–1957

28 Sprawiał na mnie wrażenie… wielkiego chirurga sprzed epoki znieczulenia: biegły we wszystkich aspektach wiedzy, jaka wówczas była znana, ufny we własne siły, pełen spokoju i równowagi, ze skalpelem w ręce, skupiony na ope-racji, lecz całkowicie oderwany w swym profesjonalnym działaniu od cierpie-nia pacjenta, zazdrości rywali, doktryn konkurencyjnych szkół, wynalazków znachorów oraz pierwszych efektów nowinek naukowych.

Winston S. Churchil, 1874–1965

29 Byłbym w stanie uprawiać na zasadach honorowych rzemiosło lekarza i chirurga. Reprezentuję typ osobowości charakteryzujący się dokładnością, a wręcz pedan-terią. Można by nawet sądzić, że powinienem był wybrać zawód chirurga.

Winston S. Churchil, 1874–1965

30 Chirurg będący sam sobie lekarzem ma przyjemność pracować w atmosferze wzajemnego zaufania i podziwu.


31 Zły chirurg to ktoś, kto przejmuje mody, a nie tradycje wielkich mistrzów, kto po-pada w zmanierowanie bez prawdziwie dobrych manier. Na chorobę patrzy przez wziernik, mówi nie o pacjentach, lecz o przypadkach. Nie ma kultury, wiedzy ogól-nej z zakresu podstawowych nauk, przez co brak mu szerokości spojrzenia. O ope-rowaniu wie wszystko z wyjątkiem najważniejszego: kiedy operacji zaniechać.


32 Chirurdzy są nieco zanadto skłonni traktować swoje rzemiosło jako fascynu-jące hobby, zamiast jako narzędzie zdolne wyświadczać niewypowiedziane dobro lub wyrządzać ogromne zło.


33 Nie zawsze możesz być doskonały, ale zawsze możesz być miły. Charles Wilson Moran, 1882–1977


34 Dobry chirurg jest ortodoksyjny w swoim nauczaniu i publicznych wypowie-dziach, lecz heterodoksyjny w swej wewnętrznej świadomości.


35 Wielki chirurg jest z natury pokorny, wie bowiem, jak małe jest to, co zrobił, wobec ogromu tego, co ma jeszcze do zrobienia. Nie pali się do krytyki in-nych, a tym, którzy jego krytykują, okazuje tolerancję.


36 Są dwie grupy chirurgów: ci, którzy widzą to, w co wierzą, i ci, którzy wierzą w to, co widzą.

Owen H. Wangensteen, 1898–1981

37 Nie miał on natury ekstrawertycznej – tak częstej cechy wziętego chirurga. Geoffrey Keynes, 1887–1982

38 Każdy chirurg ma jakieś własne hobby i tak naprawdę głównie nim żyje. Geoffrey Keynes, 1887–1982

39 Strzeż się chirurga, który specjalizuje się w wyciąganiu człowieka z kłopotów. Mark M. Ravitch, 1910–1989

40 Dobry chirurg potrafi przechytrzyć algorytm. Charles M. Abernathy, 1941–1994

41 Dla ciała – hemostaza, dla duszy – spokój. Francis D. Moore, 1913–2001

42 Po pierwsze, stała obawa, że ktoś będzie trwonił nasz czas, dlatego zawsze stara-my się sprawiać wrażenie zajętych i w pośpiechu. Po drugie, możemy się mylić, ale nigdy nie wątpimy.

Judah Folkman

228 84 Chirurdzy

43 Jestem chirurgiem w stanie spoczynku, emerytowanym od dojmującej nudy. Ravindra Padmanabhan, 1950–2001

44 Zmienili swoich krawców na lepszych i modniejszych – tych, u których ubiera-ją się chirurdzy, gwiazdy sportu i gangsterzy.

Saul Bellow

45 Wycinki, które pobierał, były zawsze cięższe niż pozostała część pacjenta. Jim Howell

46 Wezwij mnie, gdy zabraknie ci krwi i morfiny. Ario Hermreck

47 Nigdy więcej mea culpa. Mea culpa to wytrych z katolickiej mszy. Creighton Hardin

48 Nie idź do chirurga, któremu uschły rośliny w gabinecie. Joseph Alberton

49 A skoro mowa o chirurgach – jak odróżnić Boga od chirurga? Bóg wie, że nie jest chirurgiem…

Iain Thirsk

50 Nadal mam głębokie przekonanie, że dobrzy chirurdzy to ostatni bastion do-brej medycyny.

Mark Rogers

51 Chirurdzy są jak piloci myśliwca zawodu medycznego. Howard McCollister

52 On jest jak chirurg, który ma już dość krwi. Woli zostawiać operowanie innym. John Le Carre


53 Nowoczesny chirurg nigdy nie wróci do roli technicznego, brutalnego wykonaw-cy, uznawanego za mechanicznego egzekutora zawodu medycznego. A jednak ten techniczny wykonawca musi gdzieś w chirurgu pozostać, jeżeli ma on dalej wypełniać swoją zasadniczą rolę.

Seymour I. Schwartz

54 Nikt nie wymyślił jeszcze dobrego sposobu oceniania chirurgów, nie ze wzglę-du na ich umiejętności (bo to bardzo łatwe), lecz na styl ich pracy. Tylko aneste-zjolog jest w stanie określić, kto jest delikatnym chirurgiem, a kto rzeźnikiem. A może – jak powiada mój przyjaciel Hiram C. Polk Jr – prawdą jest to, że chirurdzy odnotowujący bardzo mały odsetek zakażeń miejsca operacyjnego zawdzięczają to selektywnej pamięci.

Allan Pollock

55 Rada dla chirurga: skromność to droga wiodąca prosto w zapomnienie. Jurij Władimirowicz Płotnicow

56 Jeśli nie pije czystego spirytusu, nie sypia z pielęgniarką operacyjną i nie sika do umywalki, to co z niego za chirurg?

Jurij Władimirowicz Płotnicow

57 Niemal w każdym szpitalu wśród chirurgów jest stała galeria typowych postaci: Pri-madonna, Stary Konserwatysta, Partacz, Bufon, Młody Przejęty oraz Pan Wzorowy.

Joan Cassell

58 Chirurg potrzebuje natychmiastowego, pozytywnego oddźwięku. Czysto in-telektualny, bezstronny stosunek do problemu samego w sobie to rzadkość. Można powiedzieć, że lekarzami zostają ludzie, którzy lubią być podziwiani, a chirurgami – ludzie, którym podziw jest absolutnie niezbędny. Sprawienie cudu przy operacji może być równie ważne dla poczucia własnej wartości chirurga jak dla samopoczucia pacjenta.

Joan Cassell

59 Gdyby zapytać chirurga o trzech największych chirurgów, miałby trudność z wymienieniem dwóch pozostałych.

230 84 Chirurdzy

60 Chirurg to taki lekarz, który nie może się doczekać wejścia na salę operacyjną, a gdy już tam jest, myśli tylko o tym, by z niej wyjść.

Jonathan R. Hiatt

61 Egoistyczny chirurg jest jak małpa – im wyżej się wspina, tym bardziej widać jego mało eleganckie strony.

62 Najlepszym chirurgiem jest ten, kto sam został dobrze pokrojony.

63 Chirurdzy to operujący interniści.

64 Chirurg śmiały i odważny to taki, który nie rozumie, że całe ryzyko ponosi pacjent.

65 Niecierpliwi chirurdzy tracą pacjentów.

66 Gdy widzisz, że dwóch chirurgów się śmieje, wiesz, że ktoś jest w opałach.

67 Kliniczne ego to zabójca pacjentów. Musisz wiedzieć, kiedy się wstrzymać i wezwać posiłki.

68 Strzeż się kolegów bez poczucia humoru, to zawsze osoby ograniczone, tylko czekające, by obwinić cię za swój błąd.

69 Nigdy nie jest się prorokiem we własnym mieście.

70 Chirurdzy i żołnierze widzą się nawzajem w samej bieliźnie – tym właśnie różnią się od internistów.

71 Cień podejrzliwości to jeszcze nic złego, ale nie jest tak, że każdy stara się zabić twojego pacjenta.


Od redaktora Wybór chirurga jest jak wybieranie samochodu: każdy zawiezie cię do celu, ale

w razie wypadku Volvo lub Mercedes zwiększą twoje szanse przeżycia.

Interniści noszą na szyi stetoskopy, chirurdzy nie. Dlaczego? Chirurdzy nie po-trzebują kolejnego długiego i ciężkiego przedmiotu do umacniania swojego ego; wystarcza im jeden.

72 Nie ma lepszego chirurga niż ten z wieloma bliznami.

73 Dwie trzecie chirurgii to umiejętności, jedna trzecia to zaufanie do siebie.

74 Swoją pracę możesz traktować poważnie, ale siebie – niezupełnie.

75 Chirurgowi łatwo jest stać się zarozumiałym, ale trudniej zarozumiałym pozostać.

76 Wielki chirurg – wielki cmentarz.

77 Im są więksi, tym większy hałas, gdy upadają.

78 Chirurgia jest sportem kontaktowym.

79 Operowanie to bardzo nałogowe zajęcie.

To dobrze, jeżeli chirurg ma przedwcześnie siwe włosy i hemoroidy.

232

Z chirurgią

jak z seksem:

nie skarż się,

że masz za dużo

operacji,

bo przyjdzie

czas, że będzie

ich za mało.

Chirurgia i miłość

Rozdział 85

1 Chirurdzy i anatomowie nie widują w życiu pięknych kobiet, lecz upiorne rusztowania z ko-ści noszących łacińskie nazwy, wiązki nerwów oraz sploty mięśni i tkanek, w które wgryzione są choroby.

Mark Twain, 1835–1910

2 Zanim człowiek osiągnie prawdziwy sukces w chirurgii, jest już w mocno średnim wieku i – jak kobieta w stroju kąpielowym – tu i ówdzie jeszcze mu trochê brakuje, ale brakuje niezbyt długo.


3 Tak jak nie ma wielkich jednorękich kochanków, tak nie ma wielkich jednorękich chirurgów.

Howard McCollister

4 W chirurgii jak w miłości: nigdy nie mów nigdy ani nigdy nie mów zawsze.

Jorge Bezama

5 Instrumentariuszka to druga żona chirurga. Wiaczesław („Sława”) Ryndin


6 W chirurgii jak w miłości: zbytnie skupianie się na technice często prowadzi do impotencji.

7 Z chirurgią jak z seksem: trzeba dużo obnażyć i postępować delikatnie.

8 Działanie w ciemnej dziurze ma swoje uroki, ale nie w chirurgii.

9 Nie mieć właściwego narzędzia w odpowiedniej chwili, to jak nie mieć pre-zerwatywy: jeśli nie ma pod ręką, bez sensu jest szukać, bo nawet jeśli się znajdzie, to wtedy już i tak się nie przyda.

Chirurdzy i anatomowie nie widują w życiu pięknych kobiet, lecz upiorne rusztowania z kości…

234

Nerw krtaniowy

wsteczny

przy resekcji

tarczycy: jak nie

zobaczysz, to nie

znajdziesz.

Bernard Cristalli

Tarczyca

Rozdział 86

1 Codziennie, od rana do wieczora, podciąga się sączki na zewnątrz, aż wreszcie tkanka zostaje przecięta. Gdy jakaś część wola wówczas po-zostaje, posyp ją proszkiem.

Roland z Parmy, ~1170

2 Widziałem ostatnio trzy przypadki silnej i dłu-gotrwałej palpitacji u kobiet dotkniętych tą samą przypadłością, to jest powiększeniem tar-czycy. Charakterystyczny wygląd ich oczu: tak znaczne powiększenie gałek ocznych, że gdy pacjentka spała lub starała się zamknąć oczy, powieki nie mogły się domknąć.

Robert J. Graves, 1796–1853


3 Wystarczy chwila zastanowienia, by żaden rozsądny lekarz nie brał się do wy-cinania wola tarczycy. Gdyby jakiś chirurg był tak śmiały, uparty i lekkomyślny, by podjąć taką próbę, nie zazdroszczę mu wrażeń, jakie czekają go przy tej operacji lub po jej zakończeniu, o ile będzie miał szczęście dobrnąć do końca. Na każdym kroku mnożyć się będą trudności, każdy ruch noża wyzwalać bę-dzie strumień krwi i śmiałek ten będzie mógł mówić o wielkim szczęściu, jeśli jego ofiara pożyje tyle, by pozwolić mu dokończyć tę obrzydliwą rzeź.

Samuel Gross, 1805–1884

4 Całkowite wycięcie tarczycy z powodu wola uznać można – być może bar-dziej niż jakąkolwiek inną operację – za najwyższy triumf sztuki chirurgicznej. Pomysł ten liczy sobie już ponad 1000 lat, ale dziś nareszcie zrealizować go potrafi, bez większego zagrożenia, każdy kompetentny operator.

William Stewart Halsted, 1852–1922

236

Przy tej

operacji nie

ma problemu

krwawienia,

gdyż przecina-

niu skóry

towarzyszy

minimalny

upływ krwi,

a przy cięciu

tchawicy nie

ma jej wcale.

Hieronymus Fabricius

ab Aquapendente, 1533–1620

Tracheostomia

Rozdział 87

1 Rozcinamy… otwieramy część tchawicy po-niżej jej szczytu, w okolicach trzeciego lub czwartego pierścienia. Jest to miejsce dogod-ne, bo wolne od ciała, a naczynia są oddalo-ne od części przecinanej. O otwarciu tchawicy świadczy strumień powietrza, przedostającego się przez cięcie ze świszczącym dźwiękiem, a także bezgłos.

Paweł z Eginy, 625–690

2 Wśród lekarzy wielu jest przeciwników tej ope-racji – albo uznają ją za niebezpieczną, albo za nieludzką. Są oni jednak w wielkim błędzie: od tej niewielkiej rany zadanej tchawicy daleka jest droga do zabicia pacjenta.

Lorentz Heister, 1683–1758

237

Nawet

parametry

życiowe

martwego mogą

być stabilne.

William M. Bowling

Urazy

Rozdział 88

1 Rana głowy nigdy nie jest tak lekka, by ją lekce-ważyć, ale nigdy tak ciężka, by tracić nadzieję.

Hipokrates, 460–377 p.n.e.

2 Lekarze działać muszą nie tylko w miastach, w polu i na pustyni, lecz także na statkach na morzu, bo i tam czasem niespodzianie zdarzają się wypadki.


3 Rannych powinien on traktować ze szczególną troską, jak gdyby chodziło o jego własne ciało.

Hans von Gersdorff, 1480–1540

4 Jest absolutnie konieczne, aby chirurg sam zna-lazł i obejrzał ranę uprzednio opatrzoną przez kogoś innego, albowiem musi on ocenić jej ro-dzaj i rozległość.

Augustine Belloste, 1645–1730

238 88 Urazy

5 Rany stawów zawsze są niebezpieczne. John Ranby, 1703–1773

6 Ranę postrzałową trudno jest od razu właściwie ocenić, bo najczęściej nie wiadomo, jakie części ciała zostały zniszczone. Okazuje się to dopiero wtedy, gdy obumierają i się oddzielają – jednak wówczas sytuacja jest już znacznie poważniejsza, niż się z początku wydawało.


7 O przetoce z uszkodzonej jamy otrzewnowej: ten nowy objaw, choć na ogół bywa bardzo nieprzyjemny, nie będzie zbyt niebezpieczny, a to dlatego, że gdy dostrzega się przetokę, zagrożenia już nie ma.


8 Zawsze zaczynamy od najpoważniej rannych, nie kierując się rangą ani stop-niem wojskowym.

Jean Larrey, 1766–1842

9 Najlepszym państwem jest państwo mające najmniej chorób, przepisów praw-nych i przestępstw.

Karol Marks, 1796–1877

10 Laparotomia zwiadowcza jest, naszym zdaniem, najszybszą i najbezpieczniej-szą metodą postawienia prawdziwej diagnozy. W stanach nagłych potrzeba zdecydowanych działań.

Albert Miles, ~1893

11 Jakże bogate było nasze doświadczenie nabyte na polach bitewnych… Iluż dobrych chirurgów wyrosło na żyznej, obfitej krwi żołnierskiej!

Thomas Clifford Allbutt, 1836–1925

12 Najłatwiej byłoby unieruchomić ich tak, jak leżą. Anthony A. Bowlby, 1855–1929


13 Zawsze w pierwszej kolejności zająć się trzeba szokiem wywołanym poważ-nymi ranami i krwawieniem.

William W. Keen, 1837–1932

14 Wydaje się, że chirurgia wojenna to dziedzina, która zawsze pozostanie aktu-alna i że będzie się ona przyczyniać do postępu w równie wielkim stopniu, jak sama wojna.

Harvey Graham, ~1939

15 Nieumiejętne zastosowanie opaski uciskowej na froncie powoduje więcej stra-conych kończyn i żywotów ludzkich niż udaje się uratować dzięki prawidło-wemu jej użyciu.

Douglas Jolly, ~1939

16 Byłoby nader pożądane, aby ci, którzy uprawiają chirurgię wojenną, cechowali się elastycznością poglądów i umieli porzucać te metody, które okazują się nieskuteczne, na korzyść innych, choćby z pozoru rewolucyjnych, a nawet nie wolnych od pewnych zagrożeń.

H.H. Sampson, ~1940

17 Wątpliwości co do stanu rany powinny raczej skłaniać do pesymizmu niż do bezpodstawnego optymizmu.


18 Proste zamknięcie rany jelita grubego, nawet jeśli jest mała, nie daje żadnej gwarancji.


19 Łańcuch jest tylko tak mocny, jak jego najsłabsze ogniwo. Niewątpliwie, najsłab-szym ogniwem u ciężko rannych w czasie ostatniej wojny światowej były nerki.

Edward D. Churchil, 1895–1972

240 88 Urazy

20 Z każdą kolejną wojną obserwowałem, jak chirurdzy popełniają te same błę-dy, których ja nauczyłem się wystrzegać już w 1941 r. Cóż za marnotrawstwo młodych żywotów!

Karl Schein, 1911–1974

21 Śmierć i podatki to dwie najczęściej wymieniane nieuniknione rzeczy w życiu. Uraz dowolnego rodzaju słusznie uznać można za trzecią.

Alexander J. Walt, 1923–1996

22 Operacja to powodowanie kontrolowanego urazu pod narkozą. Dag Sørlie

23 Chaos panujący po każdym nagłym wypadku jest funkcją kwadratu liczby osób znajdujących się w pobliżu.

Clement A. Hiebert

24 Prawdziwą tragedią w nagłych urazach jest niezdolność szybkiego rozpozna-nia i leczenia ran zagrażających życiu, a nie nieumiejętność leczenia ciężkich i skomplikowanych urazów.

F. William Blaisdell

25 Uraz to zakończenie nerwowe agresji. Claude H. Organ

26 Jeśli ma więcej tatuaży niż zębów, wyjdzie z tego.

27 Jeden zespół parametrów życiowych nie jest „hemodynamicznie stabilny”.

28 Za życie, które ratujesz, możesz zapłacić własnym.

241

Nowa prawda

triumfuje

nie poprzez

przekonanie jej

przeciwników,

lecz dlatego,

że w końcu

wymrą.

Max Planck, 1858–1947

Prawda

Rozdział 89

1 Zasadą, metodą i celem dociekań jest ustalenie prawdy, pomimo tego, że prawda może się oka-zać sprzeczna z naszymi realiami społecznymi, etycznymi i publicznymi.


2 Lekarz powinien zawsze mówić prawdę. Nie powinien jej ukrywać, albowiem pacjent ma prawo ją znać.

Jan Mikulicz–Radecki, 1850–1905

3 Drugą najlepszą rzeczą, jaką człowiek może zrobić – zaraz po głoszeniu prawdy – jest pu-bliczne przyznanie się do błędu.

Joseph Lister, 1827–1912

4 Wielu usiłowało wzbogacać i zdobić prawdę, obracając jasność w zawiłość i komplikując to, co proste. Z tego właśnie wywodzi się ogrom-na liczba zupełnie zbędnych dodatków do pro-stych metod chirurgicznych. Są one tak liczne i powikłane, że mało kto zna je wszystkie, a nikt nie rozumie ich prawidłowo.


242 89 Prawda

Od

reda

ktor

a Nasi chorzy to bardzo trudne przypadki. Wszystko szybko się zmienia... Ale w tle, za całym tym chaosem, zawsze jest wieczna prawda, którą można i należy odkry-wać i ogłaszać.

5 Gdzie leży prawda? Nie w liczbach, bo mała seria, starannie obserwowana i zapisywana przez krytycznie rozumującego specjalistę, może znaczyć więcej niż kilkaset przypadków dostarczonych przez cały zespół i przeanalizowanych na suwaku logarytmicznym. Nie w magii nazwiska, gdyż prawda może leżeć raczej w tym, co wnosi swą praktyką lekarz małomiasteczkowy lub co ktoś napisał przepraszającym tonem w mało poczytnym piśmie, a nie w wykładach profesora-milionera, przepisywanych przez tlenione sekretarki w jego lśnią-cych chromem laboratoriach.


6 Gdybyż tylko uznane władze rozumiały, że wiele przyjętych dziś prawd jutro okaże się fałszem, że złote maksymy lepiej czują się wyryte w piasku niż w kamieniu, a myśl niepewnie błądząca dzisiaj przyczynia się do kształtowania nowych znaczeń i przekonań przyszłości.

Seymour I. Schwartz

7 Łatwiej dawać złudną nadzieję niż mówić gorzką prawdę. Mark Pleatman

8 Podstawowe pojęcia każdej konferencji na tematy chorobowości i śmiertelności to: Zarzut, Oskarżenie, Krytyka, Obrona siebie i Ucieczka przed prawdą.

243

Cykl chirurgicz-

ny u kobiet: wy-

cięcie wyrostka,

podwieszenie

prawej nerki,

usunięcie pę-

cherzyka żółcio-

wego, zespolenie

żołądkowo-jeli-

towe, całkowite

usunięcie maci-

cy wraz z przy-

datkami.


O tym, co niekonieczne

Rozdział 90

1 Dziś można żywić obawę, że chirurg odczuwa czasem pokusę, by zastępować naturę, zamiast ją wspomagać.

Henry Maudsley, 1835–1918

2 Martin bez obaw zgłaszał się do każdej operacji głowy lub szyi, co do której miał zupełną pew-ność, że jest niezbędna. Natomiast nigdy nie zgodził się z polityką kliniki, nakazującą z miej-sca i bez wahania wycinać każdą część ciała, bez której pacjent od biedy może się obyć.

Sinclair Lewis, 1885–1951

3 Tak zwany chirurg, praktykujący głównie dla pieniędzy, zalecający operację bez wykonania wystarczających badań, usuwający bez wskazań zdrowy organ i uznający prawie każdy przypa-dek za pilny, nie ma żadnych problemów, ale również żadnej moralności.

Edwin P. Lehman, 1888–1954

244 90 O tym, co niekonieczne

Od redaktora Prawdziwi chirurdzy robią wyłącznie to, co niezbędne. Tylko kanalie umacniają

swoje walące się ego arsenałem niepotrzebnych działań: jeszcze jedna tomo-grafia, kolejna konsultacja, kolejne badanie krwi, jeszcze tydzień na antybioty-kach, jeszcze płukanie 20 litrami, jeszcze dwie jednostki transfuzji, upuszczenie litra krwi i jeszcze dwa dreny.

4 Drogą do najmniejszej śmiertelności i najrzadszych powikłań jest usuwanie zdrowych tkanek.


Gdy za jedyne narzędzie masz młot, cały świat wydaje ci się gwoździem.

245

Nie pokładaj

całego zaufania

w grafcie,

ale dokładnie

zbadaj warunki

podłoża,

na które go

wszczepiasz.

One też bywają

decydujące.

Henry Haimovici

Naczynia

Rozdział 91

1 Są dwa rodzaje tętniaków. W przypadku pierw-szego na tętnicy tworzy się miejscowa rozstrzeñ; w przypadku drugiego dochodzi do pęknięcia tętnicy. Tętniaki spowodowane przez rozstrzeń są dłuższe, przez pęknięcie – bardziej zaokrąglone.

Antyllus, II w. n.e.

2 Operowanie każdego rodzaju tętniaka jest nie-bezpieczne, ale odmowa zajęcia się tętniakiem to czyn nierozsądny.

Antyllus, II w. n.e.

3 W przypadku wrzodu żylnego nie należy cze-kać, szczególnie jeśli znajduje się on na nodze.

Celsus, 25 p.n.e. – 50 n.e.

4 Jeśli grot utkwił w ciele, uszkadzając któreś z większych naczyń, na przykład żyłę szyjną wewnętrzną lub tętnicę szyjną, albo dużą tęt-nicę w okolicy pachy lub krocza, i jeżeli jego wyjęcie groziłoby wielkim krwotokiem, naczy-nia te trzeba najpierw z obu stron zabezpieczyć szwami, a dopiero potem wyciągać ciało obce.


246 91 Naczynia

5 Żyły, które z powodu zgrubienia osłonek u ludzi starych ograniczają przepływ krwi, przez brak odżywienia niszczą ich życie bez żadnej gorączki, osłabiając ich stopniowo i prowadząc do powolnej śmierci.

Leonardo da Vinci, 1452–1519

6 Tętniak jest to rozstrzeń tętnicy pełna żywej krwi. Jean Fernel, 1506–1558

7 Człowiek jest tak stary jak jego tętnice. Thomas Sydenham, 1624–1689

8 Żyła rozszerza się lub tworzy żylaki, przez co ulega pulsacyjnym wibracjom wy-wołanym przez strumień z tętnic. Towarzyszy temu świszczący odgłos zgodny z pulsem, kojarzący się z długim artykułowaniem głoski „r” szeptem.

William Hunter, 1718–1783

9 Nie wolno mylić linii przebarwienia w przypadku zgorzeli z linią demarkacji. Pierwsza poszerza się, druga na ogół pozostaje niezmienna.

Augustus Charles Bernays, 1854–1907

10 Żylaki są skutkiem nieprawidłowego doboru dziadków. William Osler, 1849–1919

11 Do Guya przyjęty został tragarz z wielkim tętniakiem tętnicy biodrowej wspólnej. Następnego dnia tętniak pękł. Astley Cooper ujrzał pacjenta niedługo później: czło-wiek ten powoli umierał. Jego szanse przeżycia były jak jeden do miliona. Ratunek wydawał się możliwy pod warunkiem, że chirurg odważyłby się operować na-tychmiast. Ale operacja w tej sytuacji była prawie równoznaczna z morderstwem, z kolei zaniechanie równało się pozbawieniu pacjenta ostatniej nadziei na choćby kilkugodzinne przedłużenie życia. Chirurg zwrócił się do zgromadzonych wokół siebie studentów: „Moi panowie, zamierzam dać mu tę jedyną nadzieję na ocale-nie życia”. Operacja trwała zaledwie kilka minut. Tętnicę zszyto tuż nad tętniakiem. W trzy godziny później pacjent czuł się zupełnie nieźle. Nazajutrz rano uśmiech-nięty siadał na łóżku… jednak po południu umarł.



12 Chirurgia naczyniowa to dziedzina szczególna, w zasadzie jest to remontowa-nie ruin.

Cid dos Santos

13 Nie będziesz dobrze spał w noc poprzedzającą operację poważnego tętniaka tętnicy brzusznej ani w noc po operacji założenia dystalnych by-passów.

Angus McIver

14 Niektóre tętnice są położone powierzchownie i łatwo dostępne, inne ukryte i za-słonięte. Jedne są miękkie, elastyczne i ustępujące, inne twarde, sztywne i niepod-dające się. Tętniak to bestia – wielka, groźna, niepokojąca. Pęcznieje z każdym uderzeniem serca, pulsuje w ślepej agresji. Chwyć ją za gardło, otwórz szybko, ukazując jej wnętrzności, gruz życia. Tętnica szyjna jest pełna wdzięku, spokojna i opanowana, pełna tajemnicy. Obchodź się z nią delikatnie.

Bruce J. Brener

15 Zaczyna się zawsze od fem-pop, ale kończy na fem-chop. Sai Sajja

16 Ból brzucha i niskie ciśnienie krwi równa się pęknięty tętniak tętnicy brzusznej, o ile nie okaże się, że jest inaczej.

17 Zawsze lepiej obejrzeć tętnicę od zewnątrz, zanim zobaczysz ją od środka.

18 Skurcz tętnicy oznacza, że przełyka ona skrzep.

19 Pierwsza i druga reguła chirurgii naczyniowej: kontrola proksymalnego i dystal-nego odcinka naczynia.

20 Embolektomię przy użyciu balonika stosuj tak jak papier toaletowy: przesuwaj tak długo, aż nic się nie przyklei.

248 91 Naczynia

Od

reda

ktor

a Najważniejsze w chirurgii naczyniowej to znać położenie zmiany, liczbę zmie-nionych segmentów, dopływ, odpływ i stan ogólny pacjenta.

Aby siedzieć na wózku inwalidzkim lub leżeć w łóżku, pacjent nie potrzebuje funkcjonującego graftu; do tego wystarczy kikut pooperacyjny.

Gdy zapytasz chirurga naczyniowego o uzasadnienie operacji, przytoczy jedną z następujących odpowiedzi: „staraliśmy się uratować mu nogę”, „odczuwał ból spo-czynkowy”, „miał bolesnego tętniaka”, „miała przemijające ataki niedokrwienne”, zawsze dodając do tego: „i rodzina nalegała, abyśmy zrobili, co tylko możliwe”.

Świeża rana po nieudanym założeniu naczyniowego przeszczepu omijającego nie jest przesłanką do amputacji.

Operacje pękniętych tętniaków tętnicy brzusznej są zazwyczaj początkiem koń-ca, choć koniec następuje w okresie pooperacyjnym.

Reanimacją przypadku pękniętego tętniaka tętnicy brzusznej jest klamra na aorcie założona nad tętniakiem.

21 Nie sprawisz, by wyczuwalny puls stał się bardziej wyczuwalny.

22 Chirurg macho: „jedynym naczyniem, z którym nie poradzę sobie elektro- koagulacją Bovie’ego, jest aorta”.

23 Lepiej jest pozostawić tętnicę nieprzeszczepioną, niż musieć wykonać jej endarterektomię.

24 Miażdżyca tętnic jest jak rak naczyń.

25 W zgorzeli starczej nie lekceważ jedynego przydatnego leku – opium; podaj je, gdy czekasz na właściwą porę, by wykonać wysoką amputację.

249

Mam nadzieję,

że mój chirurg

jest republika-

ninem.

Ronald Reagan

VIP

Rozdział 92

1 Usunięcie zakażonej torbieli łojowej na skórze głowy króla Jerzego IV: gdy zabieg dobiegł koń-ca, król zapytał: „Jak nazywa się ten guz?”. Od-parłem: „Tłuszczak, Wasza Wysokość”. A król na to: „Mam nadzieję, że tłuszczak już tu zostanie i nie będzie mnie więcej nękał”.


2 Do króla Edwarda VII, gdy chciał przełożyć na później swoją operację zapalenia wyrostka ro-baczkowego: „Ale później Wasza Wysokość pójdzie na stół jako nieboszczyk”.

Frederick Treves, 1853–1923

3 O operacji prezydenta Eisenhowera z powodu choroby Crohna: krytyka tej procedury była tym ostrzejsza, im większa odległość krytykujących od sali operacyjnej i samego pacjenta.

Leonard Heaton, 1902–1983

250

Skóra jest

najlepszym

opatrunkiem.


Rany

Rozdział 93

1 Jeden doświadczony w leczeniu ran lekarz wart jest więcej niż stu wojowników.

Homer, ok. 1050–850 p.n.e.

2 Żadnych ran nie należy zwilżać niczym innym jak tylko winem, chyba że chodzi o rany sta-wów. A to dlatego, że suchość bliższa jest kon-dycji zdrowia, a wilgoć bardziej spokrewniona z chorobą.

Hipokrates, 460–377 p.n.e.

3 Zaprawdę, nade wszystko inne rana musi zostać oczyszczona.

Teodoryk, 1205–1296

4 Nie jest bowiem konieczne – jak głoszą wszyscy nowocześni lekarze – dopuszczanie, aby w ra-nie tworzyła się ropa. Praktyka taka jest niezgod-na z naturą, hamuje jej siły, przedłuża chorobę i przeszkadza zlepianiu i gojeniu się rany.

Teodoryk, 1205–1296


5 Inni zwilżają gazę wodą lub octem. Ja zawsze do opatrunku używam krwi z rany i jeszcze nigdy nie zawiodłem się na tej metodzie.

Jean Yperman, 1260–1310

6 Chirurg opatrujący ranę: powinien zawsze zwracać baczną uwagę na części ciała i ich funkcjonowanie oraz na naczynia krwionośne, tak aby móc ciąć, przy-żegać środkami żrącymi lub wypalać narzędziem z żelaza albo złota bez uszka-dzania członków.

Hans von Gersdorff, 1480–1540

7 Postępując z ranami, należy dbać o to, by były tak czyste, jak to możliwe, i aby jak najmniej im przeszkadzać – dać im jak najwięcej spokoju. Jeśli się da, nie dopuszczać powietrza, niech się goi pod strupem, a rannego żywić tak do-brze, jak kobietę po połogu.

Felix Wurtz, 1518–1574

8 Ja go opatrzyłem, Bóg go wyleczył. Ambroise Paré, 1510–1590

9 Jeśli chcesz wyleczyć ranę, najpierw ją zbadaj. Francis Bacon, 1561–1626

10 A jednak ileż to niezawodnych balsamów i cudownych specyfików znał i na-dal zna świat, a przy tym stosują je nie tylko szarlatani i znachorzy, lecz także wielu tych, którzy z racji swej uczoności i wiedzy przyrodniczej nie powin-ni ulegać modom ani ignorować zadziwiającej zdolności natury do gojenia wszelkich urazów.

John Jones, 1729–1791

11 Żadnej, nawet najmniejszej rany nie należy powiększać, chyba że trzeba to uczynić, przygotowując miejsce do gojenia. Rany nie otwiera się dlatego, że jest raną, lecz dlatego, że konieczne jest zrobienie czegoś w celu jej leczenia, czego nie da się osiągnąć inaczej, jak tylko poprzez jej powiększenie.


252 93 Rany

12 Doświadczenia kliniczne wykazały wielką przydatność materiałów chłonnych. Wysięki są przez nie wchłaniane tak szybko, że rana stale pozostaje czysta, a jej okolice suche.

Jospeh S. Gamgee, 1828–1886

13 Drażnienia rany nawilżaniem antyseptycznym i płukaniem można już dziś uni-kać, zostawiając naturze pełną swobodę doboru najlepszych metod naprawy.


14 Najlepsze środki odkażające to mydło, woda i zdrowy rozsądek. William Osler, 1849–1919

15 Poważne zakażenia rany są jedynie skutkiem znacznego zniszczenia tkanek przez pocisk. Gdyby chirurg mógł usunąć te martwe tkanki, pewien jestem, że zakażenia przestałyby być poważnym problemem.

Alexander Fleming, 1881–1955

16 Wielką słabością chirurga plastycznego jest niezdolność do usunięcia blizny bez pozostawienia następnej.

Harold Gillies, 1882–1960 & Ralph D. Millard Jr

17 W razie wątpliwości, jakiego środka odkażającego użyć, spróbuj wody i mydła. Martin H. Fischer, 1879–1962

18 Jeden z nich, z otwartym złamaniem nogi, zmarł następnego dnia – znak, że rany odnoszone na obficie nawożonych krwią polach północnej Francji i Flandrii zwy-kle bywają śmiertelne.

Geoffrey Keynes, 1887–1982

19 Wkrótce poznaliśmy różnice pomiędzy ranami odnoszonymi na czystych łąkach Afryki Południowej a tymi zakażonymi europejskim błotem. Czyhające w zie-mi beztlenowce wywoływały zgorzel gazową – jedną z najczęstszych przyczyn śmierci wśród tych, których do szpitala w bazie dowieziono jeszcze żywych.

Geoffrey Keynes, 1887–1982


Od

reda

ktor

a O losie rany chirurgicznej przesądza operacja: po jej zakończeniu nic już nie da się zrobić, by poprawić jej stan.

20 Prawdopodobieństwo zakażenia rany zależy od tego, ile czasu upływa do za-łożenia ostatniego szwu.


21 Opatrunki na nieosuszonych ranach służą wyłącznie ich ukryciu, przeszkadza-ją w ocenie i sprzyjają zapaleniu skóry od przylepca.


22 Chirurg nie powinien nosić długiego krawata, który niepokojąco zwisa tuż nad nacięciem lub raną i grozi unurzaniem się w niej, gdy lekarz pochyla się nad pacjentem.


23 Rana to okno do ciała.

254

Wszystko zostało

napisane,

tylko nie

wszystko zostało

przeczytane.

Bernard Cristalli

Pisma i publikacje

Rozdział 94

1 Nawet publikacja poglądów niesie za sobą rozmaite korzyści, bo chociaż formułując je, podatni jesteśmy na błędy, to ich ogłoszenie, skłaniając innych do przemyśleń, krytyki i wy-tknięcia braków w naszej wiedzy, nie może działać inaczej, jak tylko z pożytkiem dla roz-woju naszej nauki.

John Abernethy, 1764–1831

2 Najbardziej satysfakcjonującą oznaką szybkiego postępu, jaki dokonuje się w naszych czasach, jest to, że nawet najlepsze podręczniki tak szyb-ko się starzeją.


3 Poznaj nie tylko sztukę uczenia, lecz także pisania. Theodor Billroth, 1829–1894

4 Nigdy nie używam długiego słowa tam, gdzie słowo krótkie sięgnie celu. Wiem, że są w na-szym kraju profesorowie, którzy aplikują ligatu-ry, podczas gdy inni podwiązują żyłę i równie skutecznie tamują krwawienie.

Oliver Wendell Holmes, 1809–1894


5 W literaturze medycznej są nieprzebrane pokłady bezużytecznego materiału – co najmniej dziewięć dziesiątych tego, co się pisze, w ciągu 10 lat od daty publikacji traci wszelką wartość i przestaje być interesujące, a o wielu pozy-cjach można to powiedzieć już w chwili, gdy się ukazują.

John Shaw Billings, 1838–1913

6 Zawsze zauważaj i zapisuj to, co niezwyczajne. Przechowuj i porównuj te obserwacje. Ogłaszaj, na przykład w postaci krótkich komunikatów, wszystko to, co nowe lub zaskakujące.


7 Niektórzy zdobywają rozgłos dzięki temu, że używają słowa poważniej brzmią-cego zamiast krótszego, ale w wielu wypadkach po synonim sięgamy dlatego, że nie pamiętamy pisowni słowa, którego chcemy użyć.


8 Napisać artykuł dowolnego typu to, w pewnym sensie, odsłonić się. Stąd nawet artykuł medyczny ma w sobie, do pewnego stopnia, coś z autobiografii.


9 Autor podręcznika powinien mieć żywą wyobraźnię i rozumieć, jak działa umysł dziecka.

Charles H. Mayo, 1865–1939

10 Z roku na rok mniej jest referatów zasługujących na uwagę dlatego, że podpi-sane są nazwiskiem słynnej jednostki. Dziś już pod co drugim artykułem w fa-chowej prasie medycznej widnieje cała lista autorów, długa jak napisy filmowe. W dodatku nazwiska te nic nikomu nie mówią; jakąś informacją pozostają tylko dopiski „z tej kliniki” lub „z tamtego instytutu”.


256 94 Pisma i publikacje

11 Jedną z cech, którymi młody członek personelu często wyróżnia się w gronie ko-legów, jest umiejętność faktycznego ukończenia i oddania napisanej pracy. Albo-wiem wielu ma ciekawe pomysły, poglądy, wielu jest pilnych, śledzi problemy w książkach, ale tylko wyjątkowo zdarza się taki, którego stać dodatkowo na ten ostatni przejaw energii: potrafi jeszcze spisać to wszystko w spójnej formie i za-nieść do wydawnictwa.


12 Jak wszyscy wiemy, pisma medyczne w tym kraju przepełnione są niedojrzałymi, a często ewidentnie bezużytecznymi publikacjami. Trudno się chwilami oprzeć pokusie, by dać sobie z tym spokój i podsunąć gotowy materiał do opublikowa-nia uczniowi, by skorzystał i zbudował sobie nazwisko w literaturze.


13 Czynny, zajęty chirurg nie jest w stanie wygospodarować dni, a tym bardziej całych miesięcy na sumienne, staranne pisanie – tak jak robią to profesjonal-ni pisarze. U chirurga zawsze działanie spycha literaturę na drugi plan. A te wydrukowane stronice, które opatrzone są jego nazwiskiem, w większości po-wstały w godzinach skradzionych porze snu.

Max Thorek, 1880–1960

14 Podręczniki muszą być ortodoksyjne, monografie zaś powinna cechować mno-gość punktów widzenia. Strzec się winniśmy tylko takiej ortodoksji, którą przyj-muje się bezkrytycznie, bez rozważenia pytań, wtedy bowiem wiedza przeradza się w wymarłą wiarę.


15 Ten, kto pisze książkę lub wygłasza publiczny wykład, skoro już wystawia swą reputację na pastwę zimnej czcionki lub uszu tłumu obcych ludzi, musi nade wszystko być konkretny i dokładny. Nie może wyrażać tych zalążkowych, nie-dowarzonych myśli, które nawiedzają go po przebudzeniu, ani marzeń, które mogłyby wstrząsnąć światem, pod warunkiem jednakże, że ktoś wpierw by je zrealizował.



16 Jeżeli z daną operacją lub chorobą związane jest czyjeś nazwisko, to znaczy, że ten ktoś je wcześniej opisał albo niewłaściwie rozumiał, albo został błędnie zacytowany albo prawdą są wszystkie te trzy okoliczności.


17 Pierwsze doniesienie o dowolnej nowej operacji rzadko bywa niepochlebne. Mark M. Ravitch, 1910–1989

18 Znaczenie tego artykułu ukryte jest pod tym, jak został napisany. Mary Evans

19 Zadziwiające, że ta sama ręka, tak pewna i precyzyjna, gdy trzyma skalpel, dostaje paraliżu i dysfunkcji ruchowej, ilekroć chwyta za pióro.

Seymour I. Schwartz

20 Pragniemy dać chirurgom, zarówno młodym, jak i starym, sposobność utrwala-nia słów na papierze. Niech piszą, kreślą, piszą na nowo i przepisują raz jeszcze, literaturze chirurgicznej potrzeba bowiem każdego cennego wkładu doniesień, tez i pomysłów.

Arthur E. Baue

21 Publikuj swoje wyniki. Wyniki nie zawsze mogą być dokładnie zinterpretowa-ne, ale przynajmniej zawsze można je dokładnie podać. Być może ktoś inny określi ich znaczenie, przydatność, kontekst i okaże się lepszy w przetworze-niu tego, co lepiej zrobiłeś ty.

Donald E. Fry

22 Tworzenie rękopisu jest jak operacja chirurgiczna: jeśli już zacząłeś, musisz dokończyć.

Aleksander A. Artemiew

258 94 Pisma i publikacje

Od redaktora Zacznij od opisów przypadku. Hemingway zaczynał od krótkich opowiadań; tyl-

ko Pan Bóg zaczął od razu od Biblii.

Weź dwie wiewiórki, zderz je głowami i gdy którąś z nich zaboli głowa, napisz o tym referat.

Robert M. Zollinger, 1903–1992

259

Epilog

Dzisiejszy chirurg nie jest już takim skrajnym indy-widualistą, jak bywało to dawniej. Częściej pracu-je jako jeden z członków ściśle dobranego zespołu specjalistów lub badaczy. W jego biografii zawodo-wej znacznie mniej jest dramatu. Ale w historii chi-rurgii jako całości nasze czasy to okres szybszego postępu, okres pracy i rozwoju bardziej wytężonego niż dawniej, okres dający więcej obietnic niż kiedy-kolwiek przedtem. Dzieje chirurgii to bowiem histo-ria nadziei, której jest coraz więcej, lecz która jest nieskończona…


rozdz. 72-94 + Epilog

Documents

Transcript of rozdz. 72-94 + Epilog