rozanne char

16
1 صفـ ح ــهاره چھارم شم روزنهتی مرکز فرھنگی کاتب نشرارگان ا، رم اکتوبر شماره چھا٢٠١٠ ___________________________________________ _ اره چھارم مطالب شم دوستانشيه ی نظرات در حا صفحه٢ زبــــان فـــارسین دور اول کـــورسرش پـــــايـــا گـــزا» مـــرکــــز فـــرھـــنگی کـــاتب« صفحه٣ آشور اتريــش نــايی با کــش صفحه۴ درست نويسیبر پيرامونسد بای داکتر اشتھاد دا يا صفحه٦ به مناسبت ساليادلخالق شھيد عبدا صفحه٧ زبان فارسی نامه کورس آئين» مرکز فرھنگی کاتب« صفحه١۴ Das Fest Eid صفحه١۵ صفحه١۶ Ende der erste Persischen Kurses وه درو و اسوان الگه عناريخی ب تيتک شخصذيرفتن يايد پ شتوام و اقليم از اقه اع جامعردم مامان تم ميارف کای مختل ھ دشوا ری باشد. يت و شخصاريخيق تما با مطالعه دق ااريخیای ت ھ و معرفی آن مختلفیک مدون شه، به جامعا ب ھوهه وجوان ب ترک زيادی دست يافت مشت. هم بان ھلخالق خداان چه شھيد عب چنودان ختبداد، ج اساارزه بستای مبن ملی در ران يک قھرما عنواردار کود را نثران خا و ي. داله عبن ک ايزاره وک ھان ي خالق خیيت عينی به شمار مه يک پشتون بود، يک واقع نادر شا رود. ا ام قومی بوده و ھدف کاملخالق خان يک انگيزه و ھدف عبدا اينکهت ر اسث و نظ ای بح ی، ج ان ملک آرم ا ي ي. زه رح انگي ش ا و ھاده؛ امی شيل بررسه تفصل بلخالق خان در ذيداف شھيد عبدا اھ به نظر نگارنددا خواھھان آن شق راه و آرمايی در حن جف ده ايومیان قک قھرم يً راک منحصلق را يلخاداگر ما شھيد عب بود، اه يک قھرمان ملیعرفی کنيم ن م. ) از متن بحث(

description

rozanae charrr

Transcript of rozanne char

Page 1: rozanne char

1 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

٢٠١٠شماره چھارم اکتوبر ، ارگان نشراتی مرکز فرھنگی کاتب

____________________________________________

مطالب شماره چھارم

٢ صفحه در حاشيه ی نظرات دوستان

٣ صفحه » مـــرکــــز فـــرھـــنگی کـــاتب«گـــزارش پـــــايـــان دور اول کـــورس زبــــان فـــارسی

۴ صفحه نــايی با کــشور اتريــشآش

٦ صفحه ياد داشتھای داکتر اسد بابر پيرامون درست نويسی

٧ صفحه شھيد عبدالخالق به مناسبت سالياد

١۴ صفحه »مرکز فرھنگی کاتب«آئين نامه کورس زبان فارسی

Das Fest Eid ١۵ صفحه

١۶ صفحه Ende der erste Persischen Kurses

ش66ايد پ66ذيرفتن ي66ک شخص66يت ت66اريخی ب66ه عن66وان الگ66و و اس66وه در ھ66ای مختل66ف ک66ار مي66ان تم66ام م66ردم جامع66ه اع66م از اق66وام و اقلي66ت

ھ6ای ت6اريخی اما با مطالعه دقيق ت6اريخ و شخص6يت. ری باشددشوات6وان ب6ه وج6وه ھ6ا ب6ه جامع6ه، ب6دون ش6ک م6یمختلف و معرفی آن

چنان چه شھيد عب6دالخالق خ6ان ھ6م ب6ه . مشترک زيادی دست يافتعنوان يک قھرمان ملی در راستای مب6ارزه ب6ا اس6تبداد، ج6ان خ6ود

خالق خ66ان ي66ک ھ66زاره و اي66ن ک66ه عب66دال. و ي6اران خ66ود را نث66ار ک66ردام6ا . رودنادر شاه يک پشتون بود، يک واقعيت عينی به شمار م6ی

اينکه انگيزه و ھدف عبدالخالق خان يک ھدف کامB قومی بوده و ھ66ا و ش66رح انگي66زه. ي66ا ي66ک آرم66ان مل66ی، ج66ای بح66ث و نظ66ر اس66ت

اھداف شھيد عبدالخالق خان در ذي6ل ب6ه تفص6يل بررس6ی ش6ده؛ ام6ا ده اي6ن جف6ايی در ح6ق راه و آرم6ان آن ش6ھدا خواھ6د به نظر نگارن6

بود، اگر ما شھيد عب6دالخالق را ي6ک منحص6را ي6ک قھرم6ان ق6ومی )از متن بحث( .معرفی کنيم نه يک قھرمان ملی

Page 2: rozanne char

2 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

»مـرکـز فـرھـنـــگی کـــــــــــــــاتب«گـــزارش پـايـان دور اول کـــورس زبـــان فــــارســــــی

Maroltingergasse 65. 1160 Wien. E-Mail: [email protected]

www.markazkatib.blogfa.com.Tel: 069910320975, 06765471003, 069918103955

در حاشيه ی نظرات دوستان

ن سلس66له از نظ66رات آب66ه عBق66ه دارد »مرک66ز فرھنگ66ی کات66ب«وشنگری خدمت که پاسخ دادن به آن در امر ربپردازد دوستان

درين شماره صرفا قسمتی از نظرات يک دوست منتقد م6ا .کندرا به بررسی می گيريم و فکر م6ی کن6يم پ6رداختن ب6ه آن خ6الی

.از فايده نباشداي66ن دوس66ت م66ا خ66ود را از جمل66ه اف66راد فرھنگ66ی ب66ا وجوديک66ه

ول666ی ميدان666د و گوي666ا ب666ا عل666م و دان666ش ھ666م س666ر و ک666ار دارد،ز مجرای ھمان بينش و طرز تفکر عاميانه متاسفانه نقدش را ام666ا خيل666ی آرزو داش666تيم ک666ه اي666ن دوس666ت . مط666رح ک666رده اس666ت

به نوش6ته تب6ديل ميک6رد ت6ا در » روزنه«انتقاداتش را از بحث و ي66ا س66ايت خ66ودش انتش66ار م66ی ياف66ت و م66ا ھ66م ب66ا » روزن66ه«

حال که وی . نظرات ايشان استدIل نظری وتئوريک می کرديمو آنجا باشيوه عاميانه مطرح کرده است، م6ا نظراتش را اينجا

آن را رسميت می دھيم و اميدواريم که ايشان نيز به ش6يوه م6ا .متوسل شود

اين دوست ما ادعا دارد که عBقه من6د اس6ت ب6ا مرک6ز فرھنگ6ی » روزنه«کاتب ھمکاری ھای قلمی و فرھنگی بنمايد اما چون

است، زمينه ی آغاز نکرده» بسم J«صفحات مقاIتش را با !چنين ھمکاری را از وی صلب کرده است

در پاسخ به اين دوست عرض شود که اوI بسم J گفتن ک6دام دستور و احکام مذھبی نيست بلکه يک ذکر است و ذک6ر گف6تن حت66ا ب66رای ي66ک م66ومن ني66ز در تم66ام ام66ور زن66دگی امک66ان پ66ذير

د آن را اگر امکان پذير باشد؛ قبل از ھم6ه خ6ود وی باي6. نيست J رعاي66ت ميک66رد و نوش66ته ھ66ای ش66ان را در س66ايتش ب66ا بس66م

چنانچ66ه . آغ66از م66ی نم66ود و ب66ا م66ن J التوفي66ق خاتم66ه م66ی دادمشاھده می شود، از مجموعه مقاIتی که در سايت اي6ن جن6اب

.منتشر شده است؛ حتا يک مورد بسم J نيز ديده نمی شودک66ه ي66ک نھ66اد غي66ر ؛ ھمانگون66ه»مرک66ز فرھنگ66ی کات66ب«دوم66ا

مرک6ز ام6ام «مذھبی نيست، يک نھاد مذھبی ھ6م نيس6ت ت6ا مث6ل تمامی فعاليت ھای اين مرکز با سمبل ھای مذھبی آغ6از » علی

. و خاتمه يابدسوم اينکه بر افراشتن س6مبل ھ6ا و نم6اد ھ6ای م6ذھبی؛ حت6ا ب6ا معيار مذھبی ھم مBکی نمی باشد تا از آن زاويه افراد را مورد

قب66ل از » مرک66ز فرھنگ66ی کات66ب«. قض66اوت ق66رار داد س66نجش واينکه اعتق6ادات م6ذھبی و ع6دم م6ذھبی اف6راد را در ص6در ق6رار دھد؛ خود افراد و انسانيت را در اولويت قرار ميدھد؛ نه عقيده

لذا بسم J نوشتن در آغاز ھر نوشته نه . و طرز تفکر آنھا را

ی ب66رای نويس66ندگان مق66ررات و م66وازين جب66ری و الزام66ی از جمل66ه ل6ذا اگ6ر اي6ن دوس6ت . و نه از موازين ممنوعه و تفتيش عقايدست ا

سھم بگيرد؛ چن6ين حق6ی دارد » روزنه«منتقد ما در نوشتن مقاIت که نوشته ھايش را با بسم J شروع کند اما حق ن6دارد اي6ن عقي6ده

بن6ا مرک6ز . اش را بر ساير نويسندگان روزنه تعم6يم و تحمي6ل نماي6درھنگی کاتب بر اص6ل رس6ميت دادن ب6ه اعتق6اد انس6انھا و اعض6ای ف

زادی انديش6ه، عقي6ده و بي6ان انس6انھا آمرکز بيشتر تکي6ه دارد و از لذا از نظ6ر پرانس6يب نش6راتی روزن6ه، .حمايت و پشتيبانی می نمايد

ھر نويسنده مختار است که با بس6م J ش6روع کن6د و ي6ا ب6دون بس6م J .برای نويس6ندگان روزن6ه قاب6ل احت6رام اس6ت و اين آزادی عقيده

يقينا کسانی می توانند در مرکز فرھنگی کاتب و از جمل6ه در جم6ع نويس66ندگان روزن66ه ق66رار بگي66رد ک66ه اي66ن اص66ل را بپ66ذيرد و ب66رايش

.احترام بگذارددوست منتقد ما مطرح کرده است که روزنه بدون بسم J ب6ه بح6ث

يوه سبب بی احترام6ی ب6ه ارزش ھ6ای می پرازد و از نظر او اين شم6ا نميخ6واھيم انتق6ادات اي6ن دوس6ت را از ! دينی و مذھبی م6ی ش6ود

سی رزاويه احترام به حقوق بشر و اصل آزادی عقيده و بيان به برزيرا طرح اين استدIل برای اين جناب از نظ6ر س6طح درک . بگيريم

اين مسئله صرفا درينجا.او از مسايل بسيار سنگين تمام خواھد شدرا مط66رح م66ی کن66يم ک66ه دوس66ت عزي66ز، بس66م J نک66ردن ن66ه تنھ66ا ب66ی احترامی به دين نيست بلکه جز ای از گناھان صغيره نيز محسوب

متشرعين دينی بسم J گفتن را در آغ6از ي6ک ک6ار مفي6د . نمی گرددده اند که مثB اگر مس6لمانی بس6م ميدانند اما ھرگز چنين حکمی نکر

!به دين بی حرمتی کرده است J نگفتدرست بر اساس ھمين تجربه تاريخی است که مرکز فرھنگی کات6ب اس66تفاده و س66وه اس66تفاده از دي66ن را ب66ه لق66ای ش66ما روح66انيون دين66ی

بنظ66ر م66ا اس66تفاده . گذاش66ته اس66ت ت66ا از آن اس66تفاده اب66زاری نمائي66د نک66ردن م66ا از بس66م J و آي66ه ھ66ا، بج66ای اينک66ه ب66ی حرمت66ی ب66ه دي66ن

باشد، احترام به دين و مصئون ماندن دي6ن از تفس6ير ھ6ا و دس6تبرد ت66ا ح66ال اگ66ر دي66ن و م66ذھب از دس66برد ھ66ای س66ود جوي66ان . ھ66ا اس66ت

. مصئون می ماند، چھره ديگری داشتمبلغين دين و مذھب؛ قبل از اينکه نفعی به دين برسانند؛ از دي6ن و

د جس6ته مذھب برای اس6تفاده خ6ود ش6ان و ت6رويج ع6وام فريب6ی س6ودرين ميان مرکز فرھنگی کاتب نه صBحيت نقش مبلغ6ين دين6ی . اند

م6ا .و مذھبی را دارد و نه ھم ميخواھد از دين استفاده اب6زاری کن6درعاي66ت ک66ردن اي66ن . ب66ه اعتق66ادات ھموطن66ان م66ا احت66رام م66ی گ66ذاريم

غ دي6ن و م6ذھب بل6جری و م احترامات دIلت بر اين نمی کند که ما م ه و بس666م J در آغ666از و اختت666ام برنام666ه ھ666ای م666ان باش666يم و از آي666

.استفاده کنيم

Kontakt

ما با تماس

Page 3: rozanne char

3 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

مرک!!!!ز فرھنگ!!!!ی کات!!!!ب ھفت!!!!ه گذش!!!!ته محفلی را به مناسبت عي!د فط!ر و پاي!ان دور اول ک!!!!ورس زب!!!!ان فارس!!!!ی برپ!!!!ا

درين محفل جمع!ی از ش!اگردان . داشتو وال!!!دين ش!!!ان، ع!!!ده ای از شخص!!!يت ھ!!!!ای علم!!!!ی و فرھنگ!!!!ی، گروھ!!!!ی از اف!راد منس!وب ب!ه نھ!اد ھ!ای فرھنگ!ی و

.اجتماعی شرکت کرده بودندانانس!ری عارف!ه ج!ان محفل ابتدا توسط

آغ!!از ياف!!ت و پ!!س از آن گ!!روه ھن!!ری سرود ش!اگردان مرک!ز فرھنگ!ی کات!ب،

اج!را » وط!ن«سرودی زيبايی در باره حفلــمان مــــمھس از آن ــپ. کردند

مس!!ئول عم!!ومی Heider Sari آق!!ای

نھ!!!اد ھ!!!ا و س!!!ازمانھای فرھنگ!!!ی انت!!!ی گراس!!!!!!يون وي!!!!!!ن س!!!!!!خنرانی ک!!!!!!رد و

ز فرھنگ!!!ی؛ از پيرام!!!ون اھمي!!!ت مراک!!!جمل!!ه چگ!!ونگی مق!!يم ش!!دن افغانس!!تانی

.در شھر وين توضيحاتی داد ھا

ب!!!!ه تعقي!!!!ب آن مھم!!!!ان ديگ!!!!ری خ!!!!انم

Nurten Yilmaz رئ!يس دفت!ر ح!زب) SPO(سوس!!!!!يال ديم!!!!!وکرات ات!!!!!ريش

شھر وي!ن ني!ز س!خنانی اي!راد ١۶ناحيه ک!!رد و از ھمک!!اری دفت!!رش ب!!ا مرک!!ز

.اع=م آمادگی کردب!!!ا ج!!!ان ب!!!ا ب!!!ه خ!!!وانش پ!!!س از آن زي

گ!!!!رفتن مقال!!!!هء ب!!!!ه زب!!!!ان آلم!!!!انی از مھمانان پذيرايی کرد و مشک=ت مرکز فرھنگی کاتب را به اس!تماع مھمان!ان و

ب!ه ترتي!ب . حضار شرکت کنن!ده رس!اندآن زک!!ی، بص!!يره و زکي!!ه ج!!ان اش!!عار فارس!!!ی اي!!!را دکمل!!!ه کردن!!!د ک!!!ه م!!!ورد توج!!!ه ء ع=ق!!!ه من!!!دان حض!!!ار ق!!!!رار

.گرفت

دوم برنامه معلم صديقه مقاله در قسمت ی را در باب مشک=ت زبان فارسی به خوانش گرفت و پس از آن نادر نظ!ری ض!!من اب!!راز تق!!دير و تش!!کر از حض!!ار ش!!!رکت کنن!!!ده، پارچ!!!ه ھ!!!ای امتحان!!!ات شاگردان را به خوانش گرف!ت و توس!ط معلم صديقه ھمراه ج!ايزه ھ!ای تش!ويقی

.به شاگردان توزيع شد

وزي!!!ع ج!!!ايزه ب!!!رای در قس!!!مت اخي!!!ر تش!!!اگردان، اي!!!وب باب!!!ايی تحف!!!هء را از ط!!رف مرک!!ز فرھنگ!!ی کات!!ب ب!!ه معل!!م

ص!!!ديقه ھدي!!!ه ک!!!رد و از زحم!!!ات وی .ستايش و قدر دانی بعمل آورد

بع!!د از آن محم!!د ش!!اه رض!!ايی مقال!!ه ی را در باب فعاليت ھای فرھنگ!ی مرک!ز

.فرھنگی کاتب ايراد کرد

در قسمت سوم محفل، برنامهء موس!يقیدنب!!!!وره و آواز خ!!!!وانی محل!!!!ی توس!!!!ط ھنرمن!!دان، آق!!ای آزاد، خ!!ادم رض!!ايی و آق!!!ای محم!!!دی نواخت!!!ه ش!!!د ک!!!ه م!!!ورد

.استقبال حضار قرار گرفت

در اخي!!!ر؛ محف!!!ل ب!!!ا س!!!خنرانی اس!!!تاد شجاع با شوق و زوق زياد خاتمه ياف!ت و حض!!!ار ش!!!رکت کنن!!!!ده ب!!!ا ميزب!!!!انی مرکز فرھنگی کاتب با چای و ش!يرينی

.داستقبال شدن

نادر نظری: تھيه و نتظيم از

Page 4: rozanne char

4 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

سرزمين فعلی اتريش از ق!رن چھ!ارم پ!يش در . از م!!ي=د مس!!کن ق!!وم س!!لت ب!!وده اس!!ت

ھمان قرن اين سرزمين بدست روميھا افتاد و طی قرنھ!ا مرک!ز تاخ!ت و ت!از مھاجم!ان

در ق!!!رن ھش!!!تم م!!!ي=دی در س!!!ال . گردي!!!دانی امپراط!ور مع!روف اروپ!ا ، شارلم٧٨٨

آن را گرف!!ت و در قس!!متھايی از آن اي!!التی اوس!تررايخ، ن!ام (مرزی بنام قلمرو ش!رقی

پ!!!س از آن . تأس!!!يس ک!!!رد) محل!!!ی ات!!!ريشمدتی بدست مجارھا افتاد و س!پس در س!ال

مي=دی اتوی اول پادشاه ب!اوير آن را ٩٥٥ .به خاک خود ملحق کرد

١١٥٦ و ٩٧٦ات!!ريش دوب!!ار در س!!الھای

ابن خالدان بر (بدست خاندان بابنبرگ افتاد س!!ال ب!!ر ات!!ريش حکوم!!ت ٢٨٥روی ھ!!م

ک!!ه در اول!!ی مرزب!!ان نش!!ين و در ) کردن!!د ١٢٥١در س!!!ال . دوم!!!ی دوک نش!!!ين ب!!!ود

اتوک!!ا دوم پادش!!اه ب!!وھم آن را تس!!خير نم!!ود مجب!!ور ش!!د ک!!ه ١٢٧٦ول!!ی وی در س!!ال

ن!!واحی بزرگت!!ر از ات!!ريش را ب!!ه رودول!!ف اتريش از س!ال .اول واگذار کند ھاپسبورگ

از . عنوان مھيندوک نشين پيدا ک!رد ١٤٥٣ک!!ه آلبرش!!ت دوم فرم!!انروای ١٤٣٨س!!ال

. ات!!ريش، امپراط!!وری مق!!دس روم ني!!ز ش!!د

ات!!!!!!ريش ني!!!!!!ز قس!!!!!!متی عليھ!!!!!!ده ب!!!!!!ر آن خاندان ھاپسبورگ تا سال . امپراطوری شد

ب!!!!!!!!ر امپراط!!!!!!!!وری مق!!!!!!!!دس روم ١٨٠٦برشت، پس از مرگ آل. فرمانروايی داشت

. دوک!!ی ات!!ريش ب!!ه Oديس!!=وس پ!!نجم رس!!يد

فردري!!!!!ک س!!!!!وم ١٤٦٣ول!!!!!ی در س!!!!!ال امپراطور امپراطوری مق!دس روم و آلم!ان آنزم!!ان، خ!!ود ب!!ه دوک!!ی ات!!ريش ني!!ز دس!!ت

.يافت

در زم!!ان حکوم!!ت وی ترک!!ان و مجارھ!!ا ١٤٩٣در س!ال . به ات!ريش حم=ت!ی کردن!د

ب!!!ا م!!!رگ فردري!!!ک، پس!!!رش ھاکس!!!يميليان در زم!!ان . ات!!ريش رس!!يد اول ب!!ه حکوم!!ت

وی ات!!!!!ريش در اروپ!!!!!ا اھمي!!!!!ت ف!!!!!راوان در تم!!ام م!!دت ق!!رن ش!!انزدھم ات!!ريش .ياف!!ت

. سدی در مقابل تھاجم ترکھ!ا ب!ه اروپ!ا ب!ود

از اوايل قرن ھفدھم ، اص!=ح دين!ی باع!ث کشمکشھايی بين کاتوليکھ!ا و پروتس!تانھای

ھم!!!راه ب!!!ا س!!!اير قس!!!متھای (تبع!!!ه ات!!!ريش زن!گ جن!گ ١٦١٨شد که از س!ال ) اروپا

٣٠بم!دت ١٦٤٨به خود گرفت و ت!ا س!ال

آغ!!از اي!!ن جن!!گ از . س!!ال بط!!ور انجامي!!داز اواس!ط . بود) شھرپراگ ـدر چکسلواکی

ق!!!!رن ھج!!!!دھم ت!!!!ا اواي!!!!ل ق!!!!رن ن!!!!وزدھم فرمانرواي!!!!ان ات!!!!ريش مخصوص!!!!ا م!!!!اری ترزو ژوزف دوم به تحکيم قدرت داخلی و . توسعه طلبی در لھستان و بالکان پرداختند

جنگھ!!ای اروپ!!ايی انق!!=ب فرانس!!ه و در در جنگھای ناپلئون، ات!ريش از فرانس!ه چن!دين

ب!ا اي!ن وص!ف پ!س از .بار شکست خورد، ات!!ريش عھ!!ده دار ) ١٨١٥(کنگ!!ره وي!!ن

پ!!س از . نق!ش مھم!!ی در سياس!!ت اروپ!ا ش!!دو حاکمي!ت مج!دد ات!ريش، اي!ن ١٨١٥سال

کش!!ور ش!!امل ن!!واحی قس!!مت اعظ!!م ات!!ريش ل شرقی ايتاليا و شمال فعلی، قسمتھای شما

و ش!!!!مال ش!!!!رقی فعل!!!!ی و ن!!!!واحی وس!!!!يع دراين زم!ان در قس!مت اعظ!م . ديگری بود

بر سرکار ب!ود اروپا حکومتھای استبدادی و مترنيخ صدراعظم وقت کش!ورنيز پي!رو

اي!!!!!ن ش!!!!!يوه ب!!!!!ود، ول!!!!!ی انق=ب!!!!!ات س!!!!!ال . وضع حکومتی وی را متزلزل کرد١٨٤٨

اي!!!ن قيامھ!!!ا بخص!!!وص در ن!!!واحی ش!!!رقی . ور روی داد ک!ه بش!دت س!رکوب ش!دندکش

در جنگ با ساردنی، ناحيه ١٨٥٩در سال لومباردی در شمال غربی ايتاليای فعلی از دس!!ت ات!!ريش خ!!ارج ش!!ده در اواس!!ط س!!ال

جنگ!!ی مي!!ان ات!!ريش و متح!!دانش ب!!ا ١٨٦٦اي!!ن جن!!گ را . پ!!روس و ايتالي!!ا در گرف!!ت

بيسمارک ص!دراعظم پ!روس ب!رای از ب!ين در دوک نشينھا و اياOت بردن نفوذ اتريش

آلم!!!ان آغ!!!از نم!!!وده و اخ!!!ت=ف ات!!!ريش و –پروس را بر سر اداره ک!ردن شلس!ويگ

در اين جنگھ!ا پ!روس . ھولشتاين بھانه کردچن!!ان شکس!!تی ب!!ه ات!!ريش وارد ک!!رد ک!!ه ت!!ا

طب!!!ق . آنزم!!!ان در ت!!!اريخ ب!!!ی س!!!ابقه ب!!!وداوت س!!!!!ال ٢٣عھدنام!!!!!ه ص!!!!!لح ک!!!!!ه در

ريش ، در ش!!ھر پ!!راگ منعق!!د ش!!د ات!!١٨٦٦را به ايتالي!ا واگ!ذار ناگزير شد ناحيه ونيز

کند ولی پروس بج!ز قط!ع نف!وذ ات!ريش در ام!!ور داخل!!ی آلم!!ان چي!!ز بيش!!تری مطالب!!ه

.نکرد

بر اثر فش!ار مجارھ!ا، در ١٨٦٧در سال وض!!ع امپراط!!وری تغييرات!!ی ص!!ورت داده

، )ھنگ!!!ری(ش!!!د و ات!!!ريش ب!!!ا مجارس!!!تان ھنگ!!!!ری را –پادش!!!!اھی دوگان!!!!ه ات!!!!ريش

تأسيس کردند که تحت فرم!انروايی خان!دان

ھاپس!!بورگ ب!!ود و در نتيج!!ه اس!!=ھا تح!!ت اي!!!ن .فرم!!!ان آلمانھ!!!ا و مجارھ!!!ا در آمدن!!!د

امپراط!!!!وری عظ!!!!يم و مقت!!!!در س!!!!پس ب!!!!ه گس!!ترش نف!!وذ خ!!ود در بالک!!ان پرداخ!!ت و قسمتھای بزرگ و مھمی از آن را تصرف

.نمود

که آغاز جنگ جھانی اول ١٩١٤در سال . نق!!!ش بزرگ!!!ی در آن داش!!!ت ب!!!ود ات!!!ريش

بھانه ای که باع!ث براف!روختن آت!ش جن!گ شد قتل فرانتس فردينان!د وليعھ!د ات!ريش در

) يوگس!!!!=وی(س!!!فری ک!!!!ه ب!!!ه صربس!!!!تان

وی بدس!!!!ت ي!!!ک دانش!!!!جوی . داش!!!ت ب!!!وددول!!!ت . ص!!!ربی بن!!!ام پرنزي!!!پ ت!!!رور ش!!!د

ات!!ريش پ!!س از اي!!ن واقع!!ه خواس!!تار اع!!زام خالف!ت نمايندگانی برای تحقيق شد ولی ب!ا م

صربستان، اتريش در بيست و ھشتم ژوئيه . به آن کشور اع=ن جن!گ داد ١٩١٤سال

با ش!روع جن!گ روس!يه ب!ه نيروھ!ای خ!ود آماده باش داد و در پی آن آلمان به حماي!ت

در س!!!الھای .از ات!!!ريش وارد جن!!!گ ش!!!دات!!ريش، (اولي!!ه پي!!روزی بيش!!تر ب!!ا متح!!دين

ب!!!!ود ول!!!!ی ) آلم!!!!ان، عثم!!!!انی ، بلغارس!!!!تاندر اواخ!!ر . رانجام شکس!!تھا آغ!!از گردي!!دس!!

اتريش شکست نھايی را پ!ذيرا ١٩١٨سال ب!!ا متفق!!ين ١٩١٩س!!پتامبر ١٠گردي!!د و در

.پيمان صلح سن ژرمن را امضاء نمود

در پاي!!!ان جن!!!گ و نت!!!ايج آن امپراط!!!وری س!!!ه کش!!!ور ، ھنگ!!!ری –دوگان!!!ه ات!!!ريش

اتريش، مجارستان و چکسلواکی تجزيه شد يی از آن ب!!!ه کش!!!ورھای و ھمچ!!!ين قس!!!متھا

ايتالي!!!!ا، يوگس!!!!=وی، روس!!!!يه ، لھس!!!!تان و در آنزم!!ان ات!!ريش . روم!!انی تعل!!ق گرف!!ت

٢ميلي!!!ون نف!!!ر جمعي!!!ت ب!!!ود ک!!!ه ٨دارای در .ميلي!!!ون آنھ!!!ا در وي!!!ن س!!!کونت داش!!!تند

امپراط!!!!ور ک!!!!ارل ف!!!!رانتس ١٩١٨س!!!!ال ژوزف مجل!!!!!س مؤسس!!!!!ان را در کش!!!!!ور تش!!!کيل داده و آن مجل!!!س ني!!!ز ات!!!ريش را

از آلم!!ان ب!!زرگ ب!!زرگ ق!!رار داد جزئ!!ی ولی اين عمل با انعقاد ق!رارداد س!ن ژرم!ن

.ملغی شد و کشور به جمھوری تبديل شد

در س!!الھای اولي!!ه پ!!س از جن!!گ ت!!ورم و بح!!ران ش!!ديد م!!الی ات!!ريش را ف!!را گرفت!!ه

در ب!!ين دو جن!!گ جھ!!انی ج!!و سياس!!ی . ب!وداتريش نيز آش!فته ب!ود و کشمش!کھايی مي!ان

س!!!!يحی و سوس!!!!يال دو ح!!!!زب سوس!!!!يال م

Page 5: rozanne char

5 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

دمک!!!رات وج!!!ود داش!!!ت و ديکت!!!اتوری ب!!!ر انگلب!رت ١٩٣٢در س!ال . کشور حاکم بود

دولف!!وس ب!!ه ص!!دراعظمی ات!!ريش انتخ!!اب او بر ضد نازيھا عمل ميکرد و بشدت . شد

طرف!!!!داران آنھ!!!!ا را در کش!!!!ور س!!!!رکوب مينم!!ود ک!!ه اي!!ن عم!!ل او س!!رانجام موج!!ب

١٩٣٤ت!!!رور وی توس!!!ط نازيھ!!!ا در س!!!ال

.ضع سياسی کشور آشفته تر شدگرديد و و

ھمزم!!ان ب!!ا اوج پيش!!رفت ١٩٣٨در س!!ال ھيتلر و نازيسم در آلمان، نازيھا ات!ريش را تحت اشغال خود درآورده و تا پايان جن!گ

١٩٤٥درسال . دوم اين الحاق وجود داشت

ات!!!!!ريش بوس!!!!!يله متفق!!!!!ين تس!!!!!خير ش!!!!!د و ب!!ارديگر دارای حکوم!!ت جمھ!!وری ش!!د و

ن!!واحی ف!!ور . گردي!!دب!!ه پ!!نج منطق!!ه تقس!!يم آرلب!!!رگ و تي!!!رول ب!!!ه تص!!!رف فرانس!!!ه، زالتس!!بورگ و قس!!مت غرب!!ی ات!!ريش علي!!ا تحت اشغال امريک!ا، قس!مت ش!رقی ات!ريش علي!!!!ا، ات!!!!ريش س!!!!فلی و بورگن=ن!!!!د تح!!!!ت تص!رف ش!!وروی و کارنتيني!ا و ايس!!تريا ب!!ه

درض!من ش!ھر.تص!رف انگلس!تان درآمدن!د

دولت اصلی وين تحت اداره مشترک چھاردول!ت ١٩٤٦در س!ال .ق!رار گرف!تمتف!ق

ات!!ريش ب!!ه رس!!ميت ش!!ناخته ش!!د ول!!ی بعل!!ت اخت=ف!!!!ات اساس!!!!ی ب!!!!ين روس!!!!يه و س!!!!اير

١٩٥٥متفق!!ين، انعق!!اد پيم!!ان ص!!لح ت!!ا س!!ال

در اکتب!!!!ر ھم!!!!ان س!!!!ال . ب!!!!ه ت!!!!أخير افت!!!!ادنيروھای خارجی از اتريش خ!ارج ش!دند و در ات!!!ريش حکوم!!!ت جمھ!!!وری متک!!!ی ب!!!ه

١٩٦٩س!ال در . آزادی احزاب بوجود آم!د

برون!!!!و کرايس!!!!کی ب!!!!ه ص!!!!دارت اعظم!!!!ی کش!!!!ور انتخ!!!!اب ش!!!!د و اي!!!!ن انتخاب!!!!ات در

ني!!!!!!ز تک!!!!!!رار ١٩٨٠و ١٩٧٥س!!!!!!الھای ،ھنگاميک!ه کنف!رانس ١٩٧٥درس!ال .گرديد

وزرای نف!!!ت کش!!!!ورھای اوپ!!!ک در وي!!!!ن ھجوم و به گروگان تشکيل شده بود، مورد

گرفت!!!!ه ش!!!!دن اي!!!!ن وزراء توس!!!!ط م!!!!ردان ردان وزراء را مسلحی قرار گرفتن!د اي!ن م!

با ھواپيما به الجزاير برده و پس از اجابت .تقاضاھايشان آنان را آزاد نمودند

موقف اقتصادی

ماش!ين : مھمترين صنايع کشور عبارتن!د از آOت، آھ!!ن و پ!!وOد، محص!!وOت غ!!ذايی،

موادش!يميايی، نس!اجی، س!راميک، س!نگ و گن!!دم و ج!!و، ج!!واری، . شيش!!ه و م!!وادفلزی

نگ!!!!!ور از مھمت!!!!!رين ج!!!!!ودر، کچ!!!!!الو و اس!!رانه . محص!!وOت کش!!اورزی م!!ی باش!!ند

٢/٠ب!الغ ب!ر زمين مزروعی برای ھر نفرھکت!ار م!ی باش!د تولي!د س!اليانه گوش!ت گ!او

,٢٠٠ت!!ن و گوش!!ت خ!!وک ١٨٤, ٠٠٠

تولي!!!د س!!!اOنه ني!!!روی . ت!!!ن ميباش!!!د 328

ميليارد کيل!و ٣٧/ ٦٨الکتريسته نيز معادل تنگس!!تن، نق!!ره، ک!!رم، .س!!اعت اس!!ت وات

منيزي!!!!ت، س!!!!نگ آھ!!!!ن، نف!!!!ت ، ليگني!!!!ت، بوکسيت ، مس و گازطبيعی، زغال سنگ،

گرافيت از جمله مھمترين معادن اتريش به . شمار می آيد

در آم!!!د . واح!!!د پ!!!ول ات!!!ريش اي!!!رو اس!!!تآي!رو ٣٤٦٠٠مبل!غ ٢٠٠٤سرانه در س!ال

بوده ک!ه از لح!اظ مق!ام اقتص!ادی چھ!ارمين .کشور در اروپا محسوب ميگردد

موقي!!!!ـت وم=ح!!!!ـظات هب!!!! ینگ!!!!اھ جغرافيـايی

کيل!!ومتر مرب!!ع ٨٥٣,٨٣کش!!وراتريش ب!!ا ) ص!!!!دو ھفتم!!!!ين کش!!!!ور جھ!!!!ان(وس!!!!عت

نيمکره شرقی در مرک!ز درنيمکره شمالی،ق!!!اره اروپ!!!ا واق!!!ع ش!!!ده و ب!!!ه دري!!!ا راھ!!!ی

عبارتند از سوئيس ھمسايگان اتريش.ندارددر غ!!رب، ايتالي!!ا و يوگس!!=وی در جن!!وب

چکسواکی و آلمان مجارستان در شرق و ،قس!!مت اعظ!!م ات!!ريش را .غرب!!ی در ش!!مالساير کوھس!تانھا در قس!مت کوھھای آلپ و

غ!!!!رب و جن!!!!وب در برگرفت!!!!ه، قس!!!!متھای .ارتفاع ھستند شرقی و شمالی آن نسبتا کم

رودھ!!ای مھ!!م ک!!ه اکث!!را از رش!!ته کوھھ!!ای : از آل!!!!پ سرچش!!!!مه گرفت!!!!ه ان!!!!د عبارتن!!!!د

نگلھ!ا ج. رودھای دانوب، انس، اي!ن ودراوآب و ھ!!وای ات!!ريش . وس!!عت زي!!ادی دارن!!د

زمس!!!تانھا س!!!رد و در تابس!!!تانھا م=ي!!!م درقل!!ه . ھم!!راه ب!!ا بارن!!دگی نس!!بتا زي!!اد اس!!ت

متر ارتفاع بلند ٣, ٧٩٧گلوکنر با گروس

رودھ!ای دان!وب . نقطه ات!ريش اس!ت ترينو دراو ) ٥١٥(، اي!!!!ن )کيل!!!!ومتر ٢, ٨٥٠(ين طويلترين رودھای آن و بزرگتر) ٤٤٧(

) کيلومتر مربع ١٣٩(درياچه، نوی زيدلر

.می باشد

موقـــف سيـاســی

کيلومتر مربع ٨٥٥/٨٣اتريش با مساحت کش!!!!ور . ايال!!!ت تش!!!!کيل يافت!!!ه اس!!!!ت ٩از

کش!!وری پادش!!اھی ١٩١٨اط!!ريش از س!!ال ب!!!!!!!!!!!!ود و در ح!!!!!!!!!!!!ال حاض!!!!!!!!!!!!ر دارای

پارلمانی با قانون اساسی مبتن!ی دموکراسی موکراسی،بر قواعد و اصول جمھوری، د

اص!!!!ول تقس!!!!يم ق!!!!درت و ق!!!!انونی، و ني!!!!زاجرائ!!!!ی و ق!!!!انونی و تفکي!!!!ک ع!!!!دالت و

ب!!اOترين رئ!!يس جمھ!!ور. باش!!د نظ!!ارت میمق!!!ام و نماين!!!دة دولت!!!ی اس!!!ت ک!!!ه مس!!!تقيما ٦توس!!!!!!!!ط م!!!!!!!!ردم ب!!!!!!!!رای ي!!!!!!!!ک دورة

و مل!!!ی، مج!!!الس. ش!!!ود انتخ!!!اب می س!!!اله

قس!!متھای ق!!انونی حکوم!!ت جمھ!!وری م!!ی اھمي!!!ت بس!!!زايی باش!!!ند و مجل!!!س مل!!!ی ازاز اعض!!!اء مجل!!!س.برخ!!!وردار م!!!ی باش!!!د

م!!ی پارلمانھ!!ای ايالتھ!!ا انتخ!!اب و برگزي!!دهدول!!!!ت از رئ!!!!يس دي!!!!وان ع!!!!الی ، . ش!!!!وند

معاون رئيس ديوان عالی کش!ور و وزراء

ھ!!ر ايال!!ت دارای ي!!ک . يافت!!ه اس!!ت تش!!کيل .حکوم!!ت و نظ!!ارت منطق!!ه ای م!!ی باش!!د

ولس!!والی ھ!!ا ب!!ه ادارة دول!!ت ووOي!!ت ھ!!ا می باشند با اين وج!ود بخش!ھايی ب!ا ق!انون ن

اين وOيات دارای شورای . باشند مستقل میش!اروالی انتخ!اب ش!ده ک!ه توس!ط ش!اروالھا

در کش!!!ور . باش!!!ند اداره م!!!ی ش!!!وند، م!!!یاتريش تقسيم س!ازمانی و نھ!ادی ب!ين کليس!ا

حاض!!!!ر، در ح!!!!ال.دارد و دول!!!!ت وج!!!!ودحکومت اين کشور جمھوری بوده و رئيس

٦لی ھانس فيشر که به م!دت ت جمھور فعس!!ال انتخ!!اب ش!!ده و بوس!!يله آرای عم!!ومی

.رسيده است بقدرت

١٩٢٠ق!!!!انون اساس!!!!ی موج!!!!ود در س!!!!ال

براساس آخ!رين تقس!يمات . تدوين شده استايالت تشکيل گرديده ٩کشوری، اتريش از

فعالي!ت اح!زاب در ات!ريش آزاد اس!ت .است .و حزب مھم آن حزب سوسياليست است

ب!رای اول!ين ب!ار و ١٨٦٦در سال اتريش برای دوم!ين ب!ار ١٩١٨ – ١٩در سالھای روز مل!!!ی آن بيس!!!ت و شش!!!م . مس!!!تقل ش!!!د

ب!ه عض!ويت ١٩٥٥اکتبر ب!وده و در س!ال و ع!!!=وه ب!!!ر آن در . س!!!ازمان مل!!!ل درآم!!!د

س!!!!!!!!!!ازمان ھ!!!!!!!!!!ای آدب، س!!!!!!!!!!ی س!!!!!!!!!!ی فائو،گات،ي!!!ا دی،اسه،ش!!!ورای اروپا،افت!!!ا،

دب،ايفک، آآ، بانک جھ!انی، ايکائو،آي!دا، اي!ايل!و، ايمک!و، ايم!ف، اواس!ی دی، يونس!کو،

اي!ن .يوپو، وھ!و و وم!و ني!ز عض!ويت داردکشورھمچنين با جامع!ه اقتص!ادی اروپ!ا ب!ا

.رابطه بازرگانی متقابل دارد

مروری بر تشکيل مجلس جديد

اكثريت نماين!دگان مجل!س جدي!د ات!ريش م!اه ھای گذشته با تشكيل يك كميسيون تحقيقاتي

ه منظور بررسي قرارداد خريد مجلس ب درھ!!اي ش!!كاري و ني!!ز كنت!!رل حس!!ابھاي جتدر اي!!ن زمين!!ه موافق!!ت ھ!!اي ات!!ريش بانك .كردند

حزب سوسيال دمكرات اتريش از مخالف!ان سرس!!!خت خري!!!د ھيج!!!ده ج!!!ت ش!!!كاري ب!!!ه

ميليارد يورو است و معتقد است ارزش دوك!!!ه اي!!!ن ق!!!رارداد در م!!!ورد تايي!!!د دول!!!ت

.است، بايد لغو شود ائت=في شوسل بوده

Page 6: rozanne char

6 ــه حصفـ روزنه شماره چھارم

در ھم!!ين ح!!ال تش!!كيل كميس!!يون تحقيق!!اتي موج!!ب خش!!م ح!!زب دمك!!رات مس!!يحي ب!!ه

ش!ده اس!ت و ب!ه ھم!ين دلي!ل رياست شوسلم!!ذاكرات خ!!ود درب!!اره تش!!كيل دول!!ت آين!!ده

سوس!يال دم!وكرات اين كشور كه ب!ا ح!زب .در جريان بود را فورا متوقف كرد

شوس!!!!ل در نشس!!!!ت مطبوع!!!!اتي ماھھ!!!!ای خ!!ود، گف!!ت ک!!ه تحقيق!!ات مجل!!س ت!!ا گذش!!ته

كريس!!مس پاي!!ان خواھ!!د ياف!!ت و م!!ا آم!!ادگي خ!!ود را داري!م ك!!ه س!!ه ھفت!!ه بع!!د م!!ذاكرات

.آغاز كنيم

ص!!دراعظم كن!!وني ات!!ريش در اي!!ن نشس!!ت مطبوع!!اتي ھمچن!!ين گف!!ت ك!!ه ب!!ا اظھ!!ارات

ح!!!زب سوس!!!يال دمك!!!رات اخي!!!ر س!!!راناحترام!ي ش!ده كند كه ب!ه وي بي احساس مي

.است

ري!يس " آلفرد گوسن باوئر: "د كردوي تاكي حزب سوسيال دمكرات ات!ريش امك!ان راه

.ھاي مختلف را از بين برده است حل

ح!!زب سوس!!يال دمك!!رات ات!!ريش ب!!ا كس!!ب

درص!!!!!د برن!!!!!ده بيس!!!!!تمين اكثري!!!!!ت ٧/٣۵

نمايندگان مجلس جديد اتريش با تش!كيل ي!ك مجلس به منظور كميسيون تحقيقاتي در

ھ!اي ش!كاري و تبررسي قرارداد خري!د جدر ھ!!اي ات!!ريش ني!!ز كنت!!رل حس!!ابھاي بانك .اين زمينه موافقت كردند

:منابع و ما اخذ

سايت ايرانيان اتريش -١

٢٠٠٤اطلس سال -٢

تاريخ برای صنف ھشتم -٣

Österreichروزنامه اتريش -٤

.روز نامه کورير -٥

بنويسيم بجاست

است خوب نيازا

ازاونهييآ يینايب نيينا دنييرو یداريب

دينگران رنديس يیدانا

کتابشاشی گرام

رحمت برکت ص=ت نخبگان مورچگان

دان جامه زار سبزه یجان اوقاتی گاھ

یتلفن تقوا مبت= اع= مصفا مع= رحمان داوود چاووش

ننويسيماست بجا

خوبستنياز

ازونهيآئ ینائيب

نينائ نييدنمويروئ یدارايب

نگرانرانديس یا دانا اش کتاب شييگرام

رحمة برکة ص=ةگان نخبه گان مورچه

جامدان سبززار

جانا گاھا تلفنا یتقو یمبتل یاعل یمصف یمعل

رحمن داود چاوش

بنويسيم رواست

خوست خوش نيبنابرا دراوزييپا

موءبدميينما تن نييرو

دورمميخوشنود پاکند

یا وانهيد امی دوستدارو

اشی ماھ زحمت نعمت مباھات

هيآ یحاملگ یبردگ مند ع=قه یزبان که نيا دوم

کنمی م خواھش فتوا منتھا مربا قوا منقاميابراھ مانيسل

طاووس

ننويسيماست روا خواست خوش

نيبنابر دروزيپائ

موءبدمينمائ تن نيروئ

دورامميخوشنودا اند پاک

يی وانهيد می يدوستدارو شييماھ

ةزحم نعمة مباھاة

تيآ یگ حامله یگ برده

ع=قمند زبانا دوما خواھشا یفتو یمنتھ یمرب یقو یمنق ميابرھ منيسل

طاوس

بنويسيمست دانا کوستين داراستيب

نيدرا نييآ

بھامييگو يیدانا نييمو

ميخوشحال دياريھش ونديد

ميدانشجو ھنتانيم هيآ تيآ

عزت زکات

دائرةالمعارف ستارگانانفرشتگ زاد خانه

بناچارگانيبرا

یتلگراف یسازمان شورا مستثنا ھوا مقوالياسماع اسحاق کاووس

ننويسيماست دانا کواستين دارستيب

نيدر نيآئ

بھاءميگوئ یدانائ نيموئ

ميا خوشخال ديارايھش وانديد

دانشجوامتان ھنيم

ةيآ عزة زکاة

المعارف دائرت گان ستاره گان فرشته

خانزاد ناچارا

گانا يرا تلگرافا سازمانا یشور یمستثن یھو یمقو لياسمع

اسحق کاوس

کت6اب من6دان از وعBق6ه دوس6تانی مھم6ی را ب6رای با تشکر از داکتر اسد بابر که پيرامون درست نويسی زحمت کش6يده نک6ات

سيرون6و اس6ت، ش6ده فيت6ال ناص6حی مھ6د داکترمحم6د وی احقي6 جعف6ر محمد داکتر توسط که» شيرايوو نگارشی راھنما«ی تچون درين شماره گنجايش درج اين ياداشت ھا بصورت مکم6ل وج6ود ن6دارد؛ فق6ط قس6م. کرده برای روزنه فرستاده است

.خواھيم کردو باقی را در شماره پنجم و ششم درج کرديماز آن را منتشر

Page 7: rozanne char

صفحـــه 7 روزنه شماره چھارم

علی پارسا: پژوھشی از

س!!!!الگرد ش!!!!ھيد عب!!!!دالخالق خ!!!!ان امس!!!!ال الح!!!رام اس!!!ت؛ ب!!!ه مص!!!ادف ب!!!ا م!!!اه مح!!!رم

وشش!م ق!وس را ت!ر اگ!ر بيس!تعبارت دقي!قس!!!!!الروز ش!!!!!ھادت آن آزادم!!!!!رد و ي!!!!!اران

ھد بود با وفادارش قبول کنيم، مصادف خوايازدھم مح!رم امس!ال، و اگ!ر چھ!ارم ج!دی

را ) آي!دت!ر م!یرا که البته ب!ه نظ!ر درس!ت(معي!!ار ق!!رار دھ!!يم، اي!!ن ت!!اريخ مص!!ادف ب!!ا

ام!!ا ب!!ه ھ!!ر . ن!!زدھم م!!اه مح!!رم خواھ!!د ب!!ودص!!!ورت اي!!!ن ک!!!ه ک!!!دام روز ت!!!اريخ دقي!!!ق ش!!ھادت آن قھرمان!!ان ب!!وده، تف!!اوت چن!!دانی

رخ!!ور فق!!ط آنچ!!ه در اي!!ن م!!ورد د. کن!!دنم!!یتشويش است، جفايی است ک!ه در ح!ق اي!ن بزرگ!واران ش!ده؛ ت!!ا ج!ايی ک!!ه حت!ی ت!!اريخ

ھ!!!ا ک!!!ه در مقاب!!!ل انظ!!!ار ھمگ!!!ان اع!!!دام آنش!ايد غي!ر از . صورت گرفته، دقيق نيس!ت

ت!!!وجھی ب!!!ه اھمي!!!ت ک!!!ار اي!!!ن قھرم!!!ان ب!!!یضداس!!!!!!تبداد و مب!!!!!!ارز راه آزادی نت!!!!!!وان

-چ!ه اي!ن ک!م. توجيه ديگری برای آن يافت

ھ!!!ای نش!!!ريات ی ت!!!=شا نتيج!!!هت!!!وجھی ھ!!!دولتی به منظور ملوث جلوه دادن اي!ن قي!ام

ی س!!رکوب ش!!ديد آن ب!!وده باش!!د، چ!!ه نتيج!!هتوسط حکومت و ايجاد رعب و وحشت در ميان مردم؛ به ھ!ر ص!ورت، متاس!فانه باي!د پذيرفت که اين جريان آن چنان ک!ه شايس!ته و بايس!!ته آن ب!!ود، م!!ورد بررس!!ی و ک!!اوش

ب!!!!!!ه زودی در زي!!!!!!ر ق!!!!!!رار نگرف!!!!!!ت وب!!ه ط!!وری ک!!ه . گردوخ!!اک ت!!اريخ گ!!م ش!!د

حت!!!ی اگ!!!ر ام!!!روز ھ!!!م، کس!!!ی بخواھ!!!د در جايی نامی از او بگيرد، يا به ش!دت م!ورد

گيرد و يا در حالت بھتر، نکوھش قرار می-مورد موعظه و پن!د و نص!يحت واق!ع م!ی

.شودق!!رار ب!!ود ب!!ا جمع!!ی از دانش!!جويان، تجلي!!ل

باش!!يم، ک!!ه ب!!ا ش!!کوھی از اي!!ن روز داش!!تهالبت!!ه متاس!!فانه ب!!ه عل!!ت مش!!ک=ت مختل!!ف

ام!ا امي!د آن داري!م ک!ه ب!ا تنھ!ا . موفق نشديمم!!ان ک!!ه قل!!م اس!!ت، ھ!!دف و آرم!!ان داراي!!ی

ش!!!!ھيد عب!!!!دالخالق را ب!!!!ه گ!!!!وش ھمگ!!!!ان به ھمين سبب ھ!م ت!=ش نم!ودم ب!ا . برسانيم

ھمک!!!!!اری برخ!!!!!ی اس!!!!!اتيد گرانق!!!!!در ب!!!!!ا م!رد گرداوری تحقيقی در م!ورد آن ب!زرگ

تاريخ اقل دينمان را در قبال او ادا ک!نم ک!ه . دانم اين کار دور از توان ماستالبته می

ب!!!!ه ھ!!!!ر ح!!!!ال نوش!!!!تار حاض!!!!ر تحقي!!!!ق -مختص!!!!ری اس!!!!ت در ح!!!!وزه عب!!!!دالخالق

مردان!ی ک!ه معرف!ی ب!زرگشناسی؛ چ!ه اي!نچ!!!!ون مب!!!!ارز راه آزادی و قھرم!!!!ان ض!!!!د اس!!!تبداد، ش!!!ھيد عب!!!دالخالق خ!!!ان، ت!!!=ش و

طلب!!د، ات!!ب ب!!يش از اي!!ن م!!یتک!!اپويی ب!!ه مرای اما اميدوارم که اين کاوش جزئی مقدم!ه

-ت!!ر و ھم!!هباش!!د، ب!!رای تحقيق!!ات گس!!ترده

ت!!!ر و حت!!!ی ش!!!اھد روزی باش!!!يم ک!!!ه جانب!!!هموضوع تحقيق درباره عب!دالخالق خ!ان در س!!!طح ک!!!=ن آن، عن!!!وان ت!!!ز دانش!!!جويان داخل!!!!!ی و خ!!!!!ارجی در مق!!!!!اطع مختل!!!!!ف

. تحصيلی گرددت م!ن حي!ث مقدم!ه، ذک!ر اما ب!ه ھ!ر ص!ور

چن!!د نکت!!ه مختص!!ر پ!!يش از ش!!روع بح!!ث :رسدضروری به نظر می

ھ!ای درک و فھ!م ت!اريخ يک!ی از Oزم!ه -1-ای، مطالع!!ه زن!!دگی شخص!!يتھ!!ر جامع!!ه

ھ!!!!ای سياس!!!!ی و اجتم!!!!اعی اس!!!!ت ک!!!!ه در » سطح تحليل ف!ردی«اصط=ح سياسی آن

س!!طح تحلي!!ل ف!!ردی زم!!انی .ش!!ودي!!اد م!!یک!!ه ف!!رد و اف!!راد ياب!!داھمي!!ت بيش!!تری م!!ی

س!ازی در آن مورد مطالعه نق!ش سرنوش!تھ!ا گ!اھی اين شخص!يت. جامعه داشته باشند

ش!!وند ک!!ه ق!!در برجس!!ته واق!!ع م!!یاوق!!ات آنھ!!ا درک ت!!اريخ آن جامع!!ه، ب!!دون درک آن

اين مطل!ب . آيدامری غيرممکن به نظر میدر م!!!!ورد حاکم!!!!ان خودکام!!!!ه و رھب!!!!ران

ک!ی از پس، ي. اجتماعی بيشتر صادق استھ!!!!ای درک بھت!!!!ر ت!!!!اريخ کش!!!!ورمان، راه

ھ!!ای سياس!!ی و اجتم!!اعی معرف!!ی شخص!!يتاست که بايد بيش از پيش مورد توجه قرار

در نتيج!!ه ب!!رای فھ!!م اي!!ن ک!!ه چ!!را . گي!!ردھ!زاره % ٦٢شاھی چون عبدالرحمن خان

ک!ه چ!را ش!اھی کن!د و ي!ا اي!نع!ام م!یرا قتلچ!!!ون محم!!!د يعق!!!وب خ!!!ان معاھ!!!ده ننگ!!!ين

کن!د و ي!ا ش!اھی چ!ون امضا م!یگندمک را h خان خواھان تجددگرايی است، بايد امان

ھ!!ای شخص!!ی و پ!!يش از ھ!!ر چي!!ز ويژگ!!یروان!!ی خ!!ود آن اف!!راد و اطرافي!!ان آن!!ان را

از اي!ن رو در اي!ن . مورد مطالعه قرار دادنوشتار ت!=ش ش!ده ک!ه ب!ا اس!تفاده از س!طح تحليل فردی بيش از ھر چيز به بررس!ی و

در شاه به عنوان شاه افغانس!تان و معرفی ناعبدالخالق خان ب!ه عن!وان قات!ل او پرداخت!ه

.شوديکی از وظايف دولت و ھم زمان با آن -2

قش!ر آگ!!اه جامع!!ه، الگوس!!ازی در س!!طح آن

جامعه است؛ ک!اری ک!ه ب!ه عل!ت مش!ک=ت ق!ومی و زب!!انی کمت!!ر در جامع!ه م!!ا تطبي!!ق

ای ک!ه الگوس!ازی در جامع!ه. گرديده اس!تت نگي!!!!رد، ب!!!!دون ش!!!!ک الگوھ!!!!ای ص!!!!ور

ب!ه ھم!ين جھ!ت . يابدوارداتی به آن راه میھ!!!!م اس!!!!ت ک!!!!ه در افغانس!!!!تان ام!!!!روزی، الگوھای اجتماعی و مردمی ما به جای آن که الگوھايی ت!اريخی و فرھنگ!ی برخاس!ته از مي!!ان م!!ردم خ!!ود م!!ا باش!!د، مانن!!د س!!اير

امروز الگوھای . کاOھای ما وارداتی استم م!!ا ي!!ا الگوھ!!ای حقيق!!ی راي!!ج مي!!ان م!!رد

جوامع ديگر مانند گاندی و ماندO و خمينی ک!!ه البت!!ه اگ!!ر (اس!!ت ... و حس!ين فھمي!!ده و

در پيروی از اين الگوھا افراط نشود، مفيد و ارزن!!ده خواھ!!د ب!!ود؛ ول!!ی باي!!د ب!!ه خ!!اطر

و ي!ا ) چه از بگذرد رسوا شودداشت که آنھ!ای ھا و س!iھم الگوھای مجازی از فلم

ای و چينايی و ايرانی که البت!ه دی و کرهھن. تواند خطرن!اک باش!داز لحاظ فرھنگی می

ش!!ايد پ!!ذيرفتن ي!!ک شخص!!يت ت!!اريخی ب!!ه عن!!وان الگ!!و و اس!!وه در مي!!ان تم!!ام م!!ردم

ھ!!ای مختل!!ف جامع!!ه اع!!م از اق!!وام و اقلي!!تام!!ا ب!!ا مطالع!!ه دقي!!ق . ک!!ار دش!!واری باش!!دھ!!ای ت!!اريخی مختل!!ف و ت!!اريخ و شخص!!يت

توان ھا به جامعه، بدون شک میآنمعرفی چن!ان . به وجوه مشترک زيادی دست يافت

چه شھيد عبدالخالق خان ھم به عنوان ي!ک قھرمان ملی در راستای مبارزه با اس!تبداد،

اي!ن . جان خ!ود و ي!اران خ!ود را نث!ار ک!ردکه عبدالخالق خان يک ھ!زاره و ن!ادر ش!اه ي!!ک پش!!تون ب!!ود، ي!!ک واقعي!!ت عين!!ی ب!!ه

ک!!ه انگي!!زه و ھ!!دف ام!!ا اي!!ن. رودیش!!مار م!!عبدالخالق خان يک ھدف کام= قومی بوده و ي!!ا ي!!ک آرم!!ان مل!!ی، ج!!ای بح!!ث و نظ!!ر

ھ!!!ا و اھ!!!داف ش!!!ھيد ش!!!رح انگي!!!زه. اس!!!تعبدالخالق خان در ذيل ب!ه تفص!يل بررس!ی ش!!ده؛ ام!!ا ب!!ه نظ!!ر نگارن!!ده اي!!ن جف!!ايی در حق راه و آرمان آن شھدا خواھد ب!ود، اگ!ر

لخالق را ي!!ک منحص!!را ي!!ک م!!ا ش!!ھيد عب!!داقھرمان قومی معرفی کنيم نه ي!ک قھرم!ان

چنان چه امروز ھمه محققان باOتفاق . ملیاند ک!ه عب!دالخالق خ!ان بر اين نظر و عقيده

خ!واه ب!رای تم!ام يک قھرمان مل!ی و آزادیتوان!!د در نتيج!!ه م!!ی. م!!ردم افغانس!!تان اس!!ت

الگو و سرمشق مناسبی برای تم!ام جوان!ان .ز و بوم باشداين مر

Page 8: rozanne char

صفحه 8شماره چھارم روزنه

ھمانطور که در متن تحقيق خواھد آمد، -3ش!!!!ايعات و س!!!!وءتفاھم ھ!!!!ای بس!!!!ياری ب!!!!ه منظ!!ور جزئ!!ی جل!!وه دادن اي!!ن قي!!ام ش!!ھيد -عبدالخالق پخش گرديده ک!ه عموم!ا گم!راه

اي!!!!ن انحراف!!!!ات در مباح!!!!ث . کنن!!!!ده اس!!!!تشناس!!ی مط!!رح مختل!!ف در ب!!اب عب!!دالخالق

اده زگردي!!!ده ک!!!ه از دھق!!!ان ب!!!ودن و دھق!!!انب!!ودن ت!!ا فرزن!!د نامش!!روع خ!!انواده چرخ!!ی

ام!ا . گي!ردبودن، ھمه و ھم!ه را در ب!ر م!یھ!!ا ھم!!ه اوO حاص!!ل واض!!ح اس!!ت ک!!ه اي!!ن

وقف!!!!ه درب!!!!ار و نش!!!!ريات ھ!!!!ای ب!!!!یت!!!!=شدرباری بوده که به جھت ملوث جل!وه دادن اين حرک!ت ص!ورت گرفت!ه و ثاني!ا حاص!ل ع!!!دم حض!!!ور من!!!ابع گس!!!ترده و موث!!!ق در

ک!!ه در نتيج!!ه باع!!ث ش!!ده م!!ورد وی اس!!ت،ھ!!!ا در م!!!ورد او زن!!!یمورخ!!!ان ب!!!ه گمان!!!ه

ام!!!ا حقيق!!!ت اي!!!ن اس!!!ت ک!!!ه .قناع!!ت کنن!!!دعب!!دالخالق خ!!ان، متعل!!ق ب!!ه ي!!ک خ!!انواده روش!!!نفکر اس!!!ت ک!!!ه ب!!!ه ق!!!ول عب!!!دالغفار

نه ) پسر غ=م صديق خان چرخی(صديقی خ!!!!داداد خ!!!!ان و ن!!!!ه م!!!!وOداد خ!!!!ان و ن!!!!ه عب!!!!دالخالق خ!!!!!ان در ط!!!!ول حي!!!!!ات ب!!!!!ين

ی چرخ!!ی، ب!رف ب!!ام خ!ود را پ!!اک وادهخ!اناند، چه برسد به اين که دھق!انی و ي!ا نکرده

اين اقدام عبدالخالق ب!ر .نوکری کرده باشندخ!!!=ف ادع!!!ای نش!!!ريات دولت!!!ی، اق!!!دامی ھدفمن!!د و از روی آگ!!اھی و بص!!يرت ب!!وده

در نتيجه بايد ب!ه آن، ب!ه عن!وان ي!ک . استخواھی و استبداد زدايی حرکت جدی آزادی

.ديده شوددر اين تحقيق ھمان طور که اشاره شد، -4

ب!!ه ص!!ورت عم!!وم ت!!=ش ش!!ده ت!!ا معرف!!ی نسبی از نادر ش!اه و عب!دالخالق خ!ان ارائ!ه

اOمک!ان کوشش به عمل آمده که حتی. شودطرفان!!!ه نگاش!!!تن ش!!رط عين!!!ی ب!!!ودن و ب!!ی

رعاي!!ت ش!!ود و اگ!!ر قض!!اوتی ھ!!م ص!!ورت گي!!رد، براس!!اس مس!!تنداتی باش!!د ک!!ه از م!!ین!!!ابع متع!!!دد و م!!!وثقی گ!!!رداوری گردي!!!ده م

.استت!!!!ر، ب!!!!رای طبق!!!!ه بن!!!!دی بھت!!!!ر و منس!!!!جم

موض!!!!وعات در پ!!!!نج بخ!!!!ش مختل!!!!ف ک!!!!ه نادر خ!ان ک!ه ب!ود؟ : بخش اول: عبارتند ازنادر شاه چگونه ب!ه قت!ل رس!يد؟ : بخش دومعبدالخالق خان ک!ه ب!ود؟ بخ!ش : بخش سوم

ھای ترور ن!ادر خ!ان علل و انگيزه: چھارمعاقبت عبدالخالق خان : خش پنجمچه بود؟ ب

و گرفتارش!!دگان ديگ!!ر چ!!ه ش!!د؟ و برخ!!ی عناوين فرعی گ!ردآوری ش!ده اس!ت ک!ه در

.آيدپی می

: بخش اول

نادر خان که بود؟ :شروع زندگی در ھند بريتانوی

محم!!د ن!!ادر پس!!ر محم!!د يوس!!ف خ!!ان پس!!ر يحيی خان پسر س!لطان محم!د خ!ان ط=ي!ی

س!!!!!ال پس!!!!!ر پاين!!!!!ده خ!!!!!ان ب!!!!!ود ک!!!!!ه دردر دي!!!ره دون در ) م ١٨٨٣(ق .ھ!!!ـ١٣٠١

پ!س از تبعي!د . )١(ھند بريت!انوی ب!ه دني!ا آم!دش!!دن امي!!ر محم!!د يعق!!وب خ!!ان از کاب!!ل ب!!ه ھندوس!!تان، متعاقب!!ا س!!ردار يحي!!ی خ!!ان ک!!ه خسر امير محمد يعقوب خ!ان ب!ود ب!ه عل!ت رابطه با انگليس ھا ب!ه ھم!راه خ!انواده اش

.شد از کابل به ديره دون ھند فرستادهم ١٩٠١م ت!!ا ١٨٧٩خ!!انواده يحي!!ی خ!!ان از

س!!!ال در دي!!!ره دون زن!!!دگی ٢٣ب!!!ه م!!!دت آن ھا در اين مدت، از طريق جيره . کردند

مختص!!ری ک!!ه حکوم!!ت انگل!!يس ب!!ه آن ھ!!ا پ!س از . )٢(می داد، امرار معاش می کردند

سردار يحيی خان، پسران ب!زرگش س!ردار محم!!د يوس!!ف خ!!ان و س!!ردار محم!!د آص!!ف

محمد نادر خ!ان . فاميل شدندخان، روسای پس!!ر س!!ردار محم!!د يحي!!ی خ!!ان ب!!ود و پ!!نج

محم!د عزي!!ز : ب!رادر داش!ت ک!ه عبارتن!د ازخان، محمد ھاشم خان، شاه ولی خان، ش!اه

.)٣(محمود خان و محمد علی خان :باز گشت و نفوذ در دربار

با صدور جواز بازگشت تبعيديان به کشور توس!!!!ط امي!!!!ر عب!!!!دالرحمن خ!!!!ان در س!!!!ال

مصادف با آخرين س!ال پادش!اھی (م ١٩٠١فعالي!ت ھ!ای گس!!ترده اي!ن خ!!انواده در ) وی

دستگاه حکومتی نيز آغاز گرديد؛ ت!ا ج!ايی که در ھمان آوان کار برای ساير درباريان

گرديدن!د و ھمچن!ين ش!خص » نمونه مث!ال«را به خود » امير حبيب h خان(شاه جديد

تر اما آن چ!ه باع!ث نف!وذ بيش!. جلب نمودنداي!!ن خان!!دان در درب!!ار گردي!!د، ازدواج ش!!اه جوان با دختر زيبای س!ردار محم!د يوس!ف

به اين ترتيب . بود) خواھر نادر خان(خان در مدت کوتاھی اکثر اعضای اين خ!انواده در بلندترين مقام ھای درب!ار و اردو تعي!ين

به طوری که پ!دران اي!ن ھ!ا . و تثبيت شدندوس!!ف يعن!!ی محم!!د آص!!ف خ!!ان و محم!!د ي

ن!!ديم » مص!احبين خ!اص«خ!ان، ب!ه عن!!وان سردار سليمان خ!ان . ھميشگی شاه گرديدند

ک!!!ه در اردوی انگل!!!يس در ص!!!نف س!!!واره نظام داخ!ل ب!ود، شاغاس!ی نظ!امی، س!ردار فتح محمد خان ذکريا به حيث امين العس!س ي!!ا کوت!!وال، س!!ردار محم!!د عزي!!ز خ!!ان ب!!ه حيث شاغاسی خارجه، س!ردار محم!د ن!ادر

اردوی بريتاني!!!!ا در ص!!!!نف خ!!!!ان ک!!!!ه در توپچی شامل خدمت بود، به حيث غندمش!ر

، )ي!!!ا گ!!!ارد ش!!!اھی(اردل!!!ی ھ!!!ای حض!!!ور س!!!!!ردار محم!!!!!د ھاش!!!!!م خ!!!!!ان ب!!!!!ه حي!!!!!ث سرسرويس، سردار شاه ولی خان به حي!ث س!!!رخان اس!!!پور، س!!!ردار احم!!!د ش!!!اه خ!!!ان

ب!ه حي!ث س!رمنبر اس!پور، س!ردار ) آصفی(ش!!!اه محم!!!ود خ!!!ان ب!!!ه حي!!!ث س!!!ر جماع!!!ه

.)٤(تعيين گرديدند... پروانه ھا و :نادر و ھاشم دو روی يک سکه

در بين تمام اعضای اين خاندان دو نفر ب!ر يک!ی محم!د : ديگران امتياز بيشتری داش!ت

که به زودی به رتب!ه جنرال!ی و (نادر خان

و ديگ!!ری ) بع!د ب!ه مق!ام سپھس!اOری رس!يدمحم!د ن!ادر . محمد ھاش!م خ!ان ناي!ب س!اOرود، ول!ی محم!د زيرک، خونس!رد و م!دبر ب!

الم!!زاج و خش!!ن ب!!وده، ھاش!!م خ!!ان عص!!بیپ!!!ذيری و در ع!!!ين ح!!!ال تحم!!!ل و انعط!!!اف

. قساوت سرد و شديد محمد نادر را نداشتت!!وان از اي!!ن رو ب!!ه تعبي!!ر آق!!ای غب!!ار م!!ی

گفت ک!ه اش!تراک عم!ل ھ!ردو ب!ه مثاب!ه دو .)٥(رفتروی يک سکه به شمار می :اقتدار نادر در دوره امانيه

زب سياسی درب!ار و تص!ميم شکل گيری حگيری و سازماندھی فعاليت ھ!ای مش!ترکی

باع!!ث )٦(نظي!!ر قت!!ل امي!!ر حبي!!ب h خ!!ان دوس!!تی و قراب!!ت عميق!!ی مي!!ان ش!!اه جدي!!د

ت!ا . و محم!د ن!ادر خ!ان ش!د) امان h خ!ان(ش!ود اي!ن دو نف!ر در قل!ه جايی که گفت!ه م!ی

ي!!ک » کاس!!ه ب!!رج«ک!!وه بچ!!ه موس!!وم ب!!ه دن!د و ھ!ر دو نف!ر ب!ر مذاکره سری انجام دا

روی قران عھدی بستند که با مرام جمعيت وف!!ادار مان!!!ده و ھمک!!ار ص!!!ميمی يک!!!ديگر

.)٧(خواھند بوداز ھم!ين جھ!ت اس!!ت ک!ه ام!ان h خ!!ان در جن!!!گ س!!!وم افغ!!!ان و انگل!!!يس، ب!!!ه ن!!!ادر فرصت خودنمايی و کسب افتخار را داد و پس از فتح جنگ، مناره استق=ل را ب!ه ن!ام

ک!!!ه البت!!!ه اي!!!ن ک!!!ار يک!!!!ی از (او س!!!اخت بزرگت!رين اش!تباھات سياس!!ی وی ب!ه ش!!مار

او ھمچن!!ان خ!!واھران خ!!ود را ب!!ه ). آي!!دم!!یول!ی خ!ان و ش!اه محم!ود خ!ان ھمسری ش!اه

درآورد و در ح!!!الی ) ب!!!رادران سپھس!!!اOر(که سپھساOر نادر خان را به عن!وان وزي!ر حربي!!!!ه تعي!!!!ين ک!!!!رد، ب!!!!رادرانش را ني!!!!ز

ب!!ه ص!!ورت . داش!!تجن!!راOن س!!پاه مق!!رر عموم اين ھا باعث شد که اس!باب شناس!ايی و ش!!ھرت بيش!!تر ن!!ادر در افغانس!!تان ف!!راھم

.شود :عزل نادر و برادرانش از قدرت

ام!!ا اي!!ن رواب!!ط دوس!!تانه مي!!ان ش!!اه و ن!!ادر با گذشت زم!ان و . خان دوام زيادی نياورد

ھای نادرخ!ان ب!ه س!مت آشکار شدن گرايشھ!!ا روز ب!!ه روز بريتاني!!ا، رواب!!ط مي!!ان آن

ت!!ا اي!!ن ک!!ه ب!!اOخره در . ب!!ه س!!ردی گرايي!!دم ب!!!ه انفص!!!ال ن!!!ادر خ!!!ان از ١٩٢٤س!!!ال

وزارت حربيه و س!اير ام!ور داخل!ی منج!ر در حالی که برادرانش يک سال پيشتر . شد

از مناص!!!!ب نظ!!!!امی خ!!!!ود مع!!!!زول ش!!!!ده .)٨(بودند

:اعزام نادرخان به پاريسپس از برکناری نادر خ!ان و ب!رادرانش از مناص!!ب عالي!!ه حک!!ومتی، ب!!ا وج!!ود آن ک!!ه امان h خان به چھ!ره اص!لی ن!ادر خ!ان و اعضای خ!انواده او پ!ی ب!رده ب!ود، ام!ا ب!از ھ!!!م بن!!!ا ب!!!ر تعھ!!!دات ق!!!ديمی، ن!!!ه تنھ!!!ا ب!!!ه مجازات و تبليغ!ات س!وء علي!ه آن ھ!ا اق!دام نکرد، بلکه حتی ب!ه اع!زام ن!ادر ب!ه عن!وان ال وزير مختار افغانستان به پ!اريس و ارس!

Page 9: rozanne char

صفحه 9شماره چھارم روزنه

ھا محمد ھاشم خان به سفارت مسکو، به آن .امتيازاتی نيز داد

J نادر و ب6رادران؛ نقش6ه بران6دازی ام6ان :خان

ع!!!!زل ن!!!!ادر از وزارت حربي!!!!ه، شکس!!!!ت . ش!ديحيی تلق!ی م!یبزرگی برای خاندان آل

ھا ب!يش از پ!يش در نتيجه موجب شد که آن. در راستای رسيدن به ق!درت ت!=ش نماين!د

ھ!!!!ای اش!!!!م خ!!!!ان در م=ق!!!!اتچ!!!!ه ھچن!!!!انمکررش با سفير انگليس در مسکو ھميش!ه

نم!ود و ب!رادر از امان h خان ب!دگويی م!یخ!!ود ن!!ادر خ!!ان را بھت!!رين کاندي!!د س!!لطنت

او ب!!ر ع!!=وه . ک!!ردافغانس!!تان معرف!!ی م!!یی مربوط به حاضر شد که اسرار محرمانه

روابط افغانستان و شوروی را به دس!ترس ار دھ!د، ک!ه روی ھم!ين سفارت انگليس قر

موض!!!!!وع ب!!!!!ين او و فقي!!!!!ر احم!!!!!د خ!!!!!ان پنجشيری سر کاتب سفارت نزاع رخ داده، در مقاب!!!ل اص!!!!رار ھاش!!!!م ب!!!!ه اخ!!!!ذ ک!!!!اپی مراس=ت گذشته، فقير احم!د خ!ان ک!ه م!رد وطن خواھی بود باOی او تفنگچ!ه کش!يد و h سروص!!دای آن ب!!ه کاب!!ل رس!!يد و ام!!ان

رف خان، ھاش!م را از س!فارت مس!کو برط! .)٩(ساخت

نادر ھم که به ھمکاری انگليس ھا مش!غول طرح پ=ن عليه امان h خان بود، با توجه ب!!ه اي!!ن مس!!اله و بھان!!ه ق!!رار دادن خراب!!ی صحتش، از وظيفه خود معذرت خواست و ھر دو برادر به منظ!ور رس!يدگی ب!ه ادام!ه ط!!رح ھ!!ا و نقش!!ه ھ!!ا، وي=ي!!ی را در ي!!ک

رانس!!!!!!ه نقط!!!!!!ه دور افت!!!!!!اده در جن!!!!!!وب فخريداری نمودن!د و دور از نظ!ر اغي!ار ب!ه

.)١٠(دستور استاد مشغول کار شدندھ!!ای البت!ه Oزم ب!!ه ذک!ر اس!!ت ک!!ه اي!ن نقش!!ه

ھا ک!ه در اس!ناد محرمان!ه بريتاني!ه از آن آني!!!اد گردي!!!ده، » توطئ!!!ه پتيال!!!ه«تح!!!ت ن!!!ام

.ھرگز جامه عمل نپوشيد :بازگشت نادر خان و احراز سلطنت

توسط بچه سقا و ف!رار ام!ان با اشغال کابل h خان به قندھار، سپھساOر نادر خان ھ!م

در . در صدد داخ!ل ش!دن ب!ه افغانس!تان ش!دش ن!!!!!!ادر خ!!!!!!ان و .ھ!!!!!!ـ ١٣٠٧دل!!!!!!و ٢١

برادرانش محمد ھاشم خان و شاه ولی خان از نيس حرکت نموده و به بمبی وارد شدند . و سپس از راه Oھ!ور ب!ه پيش!اور رس!يدند

اور ب!ه پکتي!!ا و س!ر انج!!ام ن!ادر خ!ان از پش!!اکت!!!وبر ١٦(ش .ھ!!!ـ ١٣٠٨مي!!!زان ٢٣در

داخل کابل ش!ده، وارد ت!اOر س!=م ) ١٩٢٩خانه عام گرديد و پس از پيش!نھاد چن!د نف!ر از پ!!!يش تعي!!!ين ش!!!ده ب!!!رای قب!!!ول س!!!لطنت افغانستان، روی سجده بر زم!ين نھ!اد و از

اي!ن در . )١١(اين نعمت عظيم، شکران نمودپيش از اين به طور مکرر حالی بود که او

در پاس!!خ ب!!ه س!!واOت م!!ردم و خبرنگ!!اران در م!!ورد اي!!ن ک!!ه آي!!ا وی م!!ی خواھ!!د ب!!ه سلطنت برسد، ھميشه ج!واب رد م!ی داد و م!!ی گف!!ت ک!!ه در پ!!ی ت!!اج و تخ!!ت نيس!!ت،

ای را تشکيل خواھ!د داد و بلکه لوی جرگهھ!!ر کس!!ی را ک!!ه م!!ردم انتخ!!اب کردن!!د، او

ن خل!ف ص!ريح اي!. نيز حمايت خواھد ک!ردھ!!!ای س!!!ابقش، از نظ!!!ر نادرخ!!!ان از وع!!!ده

روشنفکران افغانستان ب!ه مثاب!ه ي!ک فري!ب صريح بود و مشروعيت س!لطنت او را در

.کردنزد آنان خدشه دار می :مشی نادر خان

ن!!ادر از لح!!اظ نح!!وه اداره ام!!ور حک!!ومتی در داخ!!ل، بيش!!تر طرف!!دار محافظ!!ه ک!!اری

ن!!افع ب!!ود؛ حک!!ومتی ارتج!!اعی ک!!ه بيش!!تر ماقش!!ار و گ!!روه ھ!!ای طفيل!!ی و م=ک!!ين را

او ھمچن!!ين خواھ!!ان تغيي!!رات . ت!!امين کن!!دبطی در نظام بود و از اي!ن رو نظ!رات او بيشتر در مقابل اص!=حات حکوم!ت ام!انی

از نظ!ر سياس!ت خ!ارجی . قرار می گرف!تنيز طرفدار ايجاد روابط نزديک با انگليس

ز اگر ويژگی جاه طلب ب!ودن او را ني!. بودبه اين موارد ع=وه نماييم، می ت!وان چن!ين نتيج!!!ه گرف!!!ت ک!!!ه ھم!!!ين مش!!!ی محافظ!!!ه کارانه، جاه طلبانه و انگل!يس گرايان!ه ن!ادر ب!!ود ک!!ه در حقيق!!ت باع!!ث ايج!!اد اخ!!ت=ف

و س!!!!!!!اير (h خ!!!!!!!ان مي!!!!!!!ان او و ام!!!!!!!انتجددگرايان مانند محم!د ول!ی خ!ان، محم!ود

.گرديد... ) طرزی و :هسلطنت نادر در يک نگا

روی کار آمدن نادر خان پس از يک دوره ومرج در کشور، باعث ش!د ک!ه م!ردم ھرج

نظم!!ی و ن!!اامنی، ب!!دون ھ!!يچ خس!!ته از ب!!یاکث!!!ر . مق!!!اومتی در مقاب!!!ل او تس!!!ليم ش!!!وند

مردم از ناامنی و خرابی اوضاع اقتصادی در . در يک سال گذشته به ستوه آمده بودند

د نتيج!!ه آن!!ان بيش!!تر خواھ!!ان حک!!ومتی بودن!!ک!ه ب!ه اي!!ن اوض!اع پاي!!ان بخش!يده و نظ!!م و

. )١٢(نسق و امنيت را دوباره برقرار سازد در مقاب!!ل، ن!!ادر ش!!اه ھ!!م ب=فاص!!له پ!!س از اح!!راز پادش!!اھی ب!!ه ت!!امين نظ!!م و امني!!ت و

در نتيج!ه . سازی کشور اقدام ک!رديکپارچهh فرس!!تاد و پيغ!!ام ھي!!اتی را ب!!ه ن!!زد حبي!!ب

بکش!!د، ج!!رايم داد ک!!ه اگ!!ر دس!!ت از مقابل!!هگوين!!د ک!!ه م!!ی. گ!!رددی وی عف!!و م!!یگذش!!ته

الش!!ان ی ق!!ران عظ!!يماي!!ن تعھ!!د در حاش!!يهh ھ!م بن!ا حبي!ب. نگارش و امضا شده ب!ود

ب!!ه تش!!ويق س!!يد حس!!ين پيش!!نھاد محم!!د ن!!ادر خ!!ان را قب!!ول ک!!رد و ب!!ه ھم!!راه جمع!!ی از س!!رداران حکوم!!ت خ!!ود ب!!ه کاب!!ل آم!!ده و

اش ف وعدهاما نادر خان بر خ=. تسليم شدحبي!!ب h را ١٩٢٩در ت!!اريخ اول ن!!وامبر

ب!!ه ھم!!راه ش!!انزده ت!!ن از ي!!ارانش ب!!ه قت!!ل ھا را ب!رای چن!د روزی رسانيد و اجساد آن

ی در چمن حضوری به دار آويختند تا مايه )١٣((!). عبرت ديگران باشد

ن!!ادر خ!!ان پ!!س از تحک!!يم و تثبي!!ت ق!!درتش م ج!!ا ک!!ه ب!!ا روحي!!ات م!!رددر کاب!!ل، از آن

افغانس!!!!!!تان آش!!!!!!نايی داش!!!!!!ت، در اول!!!!!!ين h خ!!ان ب!!ه چ!!ه را ک!!ه ام!!اناش آناع=مي!!ه

عنوان تجدد به ميان آورده بود، لغو کرد و

h و با اع=م حمايت خويش از دين رس!ولت!!!!!رويج اوام!!!!!ر دي!!!!!ن، خط!!!!!وط اساس!!!!!ی حک!!!ومتش را در ده م!!!اده تنظ!!!يم و منتش!!!ر س!!اخت و ب!!دين ش!!کل ق!!انون اساس!!ی س!!ال

چ!!ه ام!!ا آن. ش را کن!!ار گذاش!!ت.ھ!!ـ ١٣١٠در عم!!ل از س!!وی وی ب!!ه مرحل!!ه اج!!را در آم!!د، اع!!!اده دوب!!اره حکوم!!!ت ب!!ه س!!!بک و شيوه امير عبدالرحمن خان بود که با توجه به شرايط مش!ابھی ک!ه اي!ن دو زمام!دار در آن نشو و نمو يافتند، کار دور از انتظ!اری

اداره مح!!!اکم را . )١٤(رس!!!يدب!!!ه نظ!!!ر نم!!!یعالم!!ان دين!!ی س!!پرد و زن!!ان را دوب!!اره ب!!ه

در ع!!ين ح!!ال ب!!ه . مکل!!ف ب!!ه حج!!اب نم!!وددر . ايجاد يک اردوی م!نظم ھم!ت گماش!ت

ترکيب کابين!ه جدي!د، ب!رادرش محم!د ھاش!م خ!!!!ان را ب!!!!ه عن!!!!وان ص!!!!داعظم و ب!!!!رادر

محمود خان را ب!ه حي!ث وزي!ر ديگرش شاهترکي!ب کابين!ه جدي!د ب!ه . حربيه تعيين نم!ود

ه ق!درت عم!= در ای طراحی گرديد کگونهدس!!ت ن!!!ادر ش!!!اه و چھ!!!ار ب!!!رادر ديگ!!!رش -محمد عزيز خان، محم!د ھاش!م خ!ان، ش!اه

محم!!ود خ!!ان ق!!رار داش!!ته ول!!ی خ!!ان و ش!!اهدر عرصه معارف از تعل!يم دخت!ران . باشد

نظ!!!ر نم!!!ود و تعل!!!يم پس!!!ران را ھ!!!م ص!!رفنخس!!!ت ب!!!ه پايتخ!!!ت و چن!!!د ش!!!ھر ب!!!زرگ

به ط!وری ک!ه در ط!ول . )١٥(محدود ساختل سلطنت نادرشاه تع!داد ش!اگردان چھار سا

. ش!دشاگرد ب!الغ م!ی ٤٥٩١اين معارف بر در ح!!!الی ک!!!ه ف!!!يض محم!!!د زکري!!!ا وزي!!!ر

کن!د ک!ه معارف نادر شاه خ!ود اعت!راف م!یدر سال اخير سلطنت امانيه تعداد شاگردان ذک!!!ور و ان!!!اث مکات!!!ب رس!!!می افغانس!!!تان

در مقاب!!ل، . )١٦(ھش!!تاد وس!!ه ھ!!زار نف!!ر ب!!وداش ب!!!ا تاس!!!يس پادش!!!اھیدر آخ!!!رين س!!!ال

ی ط!!!ب اول!!!ين پوھنت!!!ون کاب!!!ل را فاکولت!!!هدر بخش تبليغ!ات اھمي!ت . گذاری کردبنيان

داد؛ ب!!ه ط!!وری ک!!ه ھن!!وز در بس!!ياری م!!یسمت جنوبی بود و به سوی کابل پيش!روی

ای را ب!ا عن!وان اص!=ح کرد ک!ه جري!دهمی. به سر محرری نصرh خان تاس!يس ک!رد

وگيری نم!!ود و از نش!!ر مطبوع!!ات آزاد جل!!ی انيس، پس از زندانی ساختن مدير جريده

چن!!!ان نش!!!ريات ھ!!!م. آن را دولت!!!ی س!!!اختدولت!!ی را تقوي!!ت ک!!رده و انجمن!!ی ب!!ه ن!!ام -انجمن ادبی تاسيس نمود که مجل!ه ماھيان!ه

-ی کاب!!ل انتش!ار م!!یای را ب!ا عن!!وان مجل!ه

در ساحه اقتصاد نيز در اين عصر . )١٧(دادت!رين ه ش!د ک!ه مھ!مای برداش!تھ!ای ت!ازهق!دمھا ساختمان سرک دره شکاری بين کابل آن

و حصص شمالی کش!ور و تاس!يس ش!رکت س!!ھامی ب!!ه عن!!وان پ!!يش ق!!راول بان!!ک مل!!ی

)١٨(.افغان بوددر زمين!!!ه سياس!!!ت خ!!!ارجی روش محم!!!د ن!!ادر ش!!اه از نظ!!ر ش!!کل و ظ!!اھر ب!!ا روش امان h شاه نزديک، اما از نگاه محتوا در

وی ب!!!!ا تم!!!!ام . دقط!!!!ب مخ!!!!الف واق!!!!ع ب!!!!وکش!!!!ورھای ھمس!!!!ايه و دول!!!!ت ب!!!!زرگ آن

Page 10: rozanne char

صفحه 10شماره چھارم روزنه

زم!!ان، مناس!!بات سياس!!ی ق!!ايم ک!!رد، ام!!ا در بين آنان ب!رای انگلس!تان مق!ام خاص!ی قاي!ل

که رس!ما و اس!ما از اس!تق=ل شد و بدون آننظ!!ر ک!!رده باش!!د، در عم!!ل کش!!ور ص!!رف

خ!!ود را ب!!ه مش!!وره ب!!ا دول!!ت م!!ذکور پايبن!!د ب!!!ه چ!!!ه قب!!!ل از رس!!!يدن؛ چن!!!ان)١٩(س!!!اخت

ھ!!ا پادش!!اھی، محم!!د ن!!ادر خ!!ان ب!!ا انگل!!يستعھد داده بود که در زمينه سياست خارجی

اي!!!ن سياس!!!ت . )٢٠(ھ!!!ا مش!!!وره نماي!!!دب!!!ا آندوستی با بريتانيه در داخل و خارج کشور

ای ب!!ه ب!!ار آورد ک!!ه در دو عواق!!ب گس!!تردهھ!!ای قباي!!ل و مخالف!!ت قي!!ام(ح!!وزه داخل!!ی مب!!!!!!!ارزات (و خ!!!!!!!ارجی ) روش!!!!!!!نفکران

حانه مسلمانان ھندی در سرحدات ميان مسلدر حوزه . باشدقابل بررسی می) دو کشورھا و اغتشاشات متعددی ب!ه عل!ل داخلی قيام

مختلف شکل گرف!ت ک!ه معم!وO ب!ا واک!نش ام!!ا بع!!د . ش!!دندش!!ديد حکوم!!ت مواج!!ه م!!ی

ھ!!!ا و اعتراض!!!ات از ديگ!!!ر اي!!!ن مخالف!!!تط!!رف روش!!نفکران جامع!!ه و تج!!ددخواھان

در اي!!!ن ب!!!اره، . h ش!!!اه ب!!!ودی ام!!!اندورهمحمد نادر شاه ھر چند در ظ!اھر شخص!ی معتدل، متواضع و حاکم ب!ر نف!س ب!ود، ام!ا

ج!و داش!ت، در باطن طبعی سختگير و کينهمخالفت با رای و فکر و منافع خود را ولو

ب!ود، در اين که از روی اخت=ف عقيده م!یش!مرد و ت!ا حکم جنايت و حت!ی خيان!ت م!ی

گرف!!!ت، آرام کنن!!!ده انتق!!!ام نم!!!یاز مخالف!!!تالبت!!!ه ت!!!وأم ب!!!ا آن از ت!!!أنی و . نشس!!!تنم!!!ی

حوصله نيز برخ!وردار ب!ود و در ص!ورت توانس!!!ت احساس!!ات خ!!!ود را مص!!لحت م!!ی

پنھان کند، اما به محض اي!ن ک!ه ض!رورت شد، ب!ا ش!دت و خش!ونت خودداری رفع می

يک!ی . نمودو بعضا عجله و شتاب اقدام میی محمد ول!ی خ!ان، مهھا محاکاز اين نمونه

h خ!!ان ب!!ود ک!!ه وزي!!ر خارج!!ه دوره ام!!انی او را از ق!!!ديم در دل داش!!!ت و ب!!!ه کين!!!ه

ای محض رسيدن ب!ه پادش!اھی، در محکم!هس!!اختگی او را ب!!ه مج!!ازات ح!!بس محک!!وم

با اين که نادر شاه ب!ه قل!ع و قم!ع . )٢١(کرد خواھان مصمم بود، طلبان و مشروطهتحول

دفعت!!!!ا و در ي!!!!ک نخواس!!!!ت اي!!!!ن ک!!!!ار رابن!!!!ابراين در آغ!!!!از . مرحل!!!!ه انج!!!!ام دھ!!!!د

پادشاھی عب!دالھادی خ!ان و مي!ر س!يد قاس!م طل!!!!ب اعت!!!!دالی خ!!!!ان را از گ!!!!روه تح!!!!ول

بالترتيب به سمت وزير مختار در ب!رلين و مع!!!!!ين وزارت مع!!!!!ارف مق!!!!!رر ک!!!!!رد و عب!دالرحمن خ!!ان ل!!ودين را از دس!!ته تن!!درو

خ!اب موقع داد ت!ا ب!ه رياس!ت بلدي!ه کاب!ل انتھ!!ای ش!!ود و ب!!رای اعض!!ا و اج!!زای گ!!روه

م!!!ذکور ني!!!ز وظ!!!ايفی در داخ!!!ل و خ!!!ارج کم شروع به س!رکوبی و اما کم. تعيين نمود

به اي!ن ترتي!ب ک!ه . سرنگونی آنان پرداختعبدالرحمن خان ري!يس بلدي!ه ک!ه ن!ادر ش!اه

٢٤در مرحله نخست توسط فرم!ان م!ورخ آOيش از صداقت و خدمت بی ١٣٠٨قوس ش نموده بود، در ماه اس!د س!ال بع!د او ستاي

به اتھام خيانت، بدون تحقي!ق و محاکم!ه ب!ه ت!!اج . ام!!ر ش!!اه در ب!!اغ ارگ تيرب!!اران ش!!د

محم!!!د خ!!!ان پغم!!!انی، ف!!!يض محم!!!د خ!!!ان س!!!از، دي!!!ن محم!!!د خ!!!ان کارش!!!ناس ب!!!اروت

محصل افغانی در فرانسه، احم!د ش!اه خ!ان منص!!ب و تع!!داد و س!يد محم!!د خ!!ان ص!!احبب!!!!از ھ!!!!م ب!!!!دون ديگ!!!!ری از روش!!!!نفکران

محاکمه و اثبات جرم به ت!وپ پران!ده ش!دند ال!دين خ!ان و برخی ديگر چ!ون غ!=م مح!ی

ناش!!ر جري!!ده ان!!يس در زن!!دان از ب!!ين ب!!رده قتل غ=م نبی خان ھم نمونه ديگ!ری . شدند

از قطعي!!!ت و ش!!!دت حکوم!!!ت نس!!!بت ب!!!ه اي!ن . h خان بودمخالفان و طرفداران امان

ر نھاي!ت باع!ث ھای حکومتی دقتل و اعدامبدبينی ھر چه بيشتر م!ردم و ب!ه خص!وص طبق!!ه روش!!نفکر نس!!بت ب!!ه حکوم!!ت ن!!ادر

ش!د و در نتيج!ه ب!ه سلس!له حم!=ت خان میتروريستی اي!ن طبق!ه نس!بت ب!ه حکوم!ت و

.شخص نادر شاه گرديد

: بخش دوم نادر چگونه به قتل رسيد؟

ب!!ر اس!!اس ق!!رائن و ش!!واھد، تص!!ميم ت!!رور الخالق خ!!ان از اول ن!!ادر خ!!ان توس!!ط عب!!د

ش ب!!ه ش!!کل ج!!دی گرفت!!ه . ھ!!ـ ١٣١٢س!!ال ش!!ده ب!!ود و عب!!دالخالق خ!!ان در ط!!ول اي!!ن م!!دت ب!!ه ش!!کل مس!!تمر و ب!!ی وقف!!ه در پ!!ی

او س!!رانجام پ!!س از . فرص!!ت مناس!!ب ب!!ودچھ!!!!ار ب!!!!ار آم!!!!ادگی س!!!!رانجام در مرتب!!!!ه چھارم موفق شد به ھدف خود برسد که ب!ه

:گردداختصار ذکر میب!!دالخالق خ!!ان در آن اول!!ين فرص!!تی ک!!ه ع

توانس!!!ت ب!!!ه چن!!!د ق!!!دمی ش!!!اه برس!!!د، م!!!ی؛ روزی که ١٣١٢ثور ١٧مصادف بود با

گ!!ذاری س!!اختمان جدي!!د ب!!ه مناس!!بت تھ!!دابباOحص!ار در حض!ور ش!خص ش!اه مراس!!م

ام!ا در اي!ن مجل!س . شدای برگزار میويژهی ش!!ديد نيروھ!!!ای ن!!ادر ش!!اه در محاص!!!ره

ل امنيت!!!ی ق!!!رار داش!!!ت و در نتيج!!!ه احتم!!!اآم!!!ادگی دوم ب!!!رای . ريس!!!ک آن زي!!!اد ب!!!ود

ی محمد عزيز خان اتخاذ روز تشييع جنازهاما ھ!ر چ!ه انتظ!ار کش!يدند، ن!ادر . شده بود

در . خان اص= در اين مراسم شرکت نکردجشن استق=ل آن سال ھ!م فرص!ت مناس!بی

ام!!!!ا . ب!!!!رای عب!!!!دالخالق خ!!!!ان مھي!!!!ا نش!!!!دفرسای بسيار سرانجام پس از انتظار طاقت

عق!!رب اي!!ن فرص!!ت ب!!رای او ١٦روز در )٢٢(. مھيا شد

آق!!ای ام!!ين h دري!!ز در ش!!رح اي!!ن واقع!!ه ق!!رار ب!!ود در اي!!ن روز مراس!!م «: گوي!!دم!!ی

توزي!!ع ج!!وايز ش!!اگردان ممت!!از مکات!!ب در ب!!اغ قص!!ر دلگش!!ا و توس!!ط خ!!ود ن!!ادر ش!!اه

بع!!!!د از مراس!!!!م توزي!!!!ع . ص!!!!ورت گي!!!!رد-جوايز، مسابقه فوتبالی بين شاگردان ليس!ه

. گرف!تای استق=ل و نج!ات ص!ورت م!یھدر ساعت سه بعداز ظھر ھمين روز تعداد زي!!اد محص!!لين، متعلم!!ين و ديگ!!ر مھمان!!ان

. در چم!!!ن قص!!!ر دلگش!!!ا جم!!!ع ش!!!ده بودن!!!دمتعلم!!ين مکات!!ب ب!!ه ترتي!!ب در ي!!ک ص!!ف

پادش!اه در . طوOنی دو قطاره ايستاده بودنداين اثنا از م!وتر س!ياه رن!گ نزدي!ک چم!ن

رن!!گ و ش!!يک دريش!!ی پ!!وOدی ...پي!اده ش!!دی ص!!حتمند و بش!!اش پوش!!يده ب!!ود و چھ!!ره

ی ش!!!اگردان ب!!!ه او غ!!!رض معاين!!!ه. داش!!!تترتي!!ب از ن!!زد ش!!اگردان دارالعل!!وم عرب!!ی،

ی ط!!!ب، مکت!!!ب حبيبي!!!ه و مکت!!!ب فاکولت!!!هاس!!تق=ل گذش!!ته، س!!پس نزدي!!ک ش!!اگردان

در ھم!!ين اثن!!ا ص!!دای . مکت!!ب نج!!ات رس!!يدھ!!ا رم!!یفيرھ!!ای تفنگچ!!ه طن!!ين افگن!!د و م

يک!!ی پ!!ی ديگ!!ری ب!!ه س!!ينه و روی پادش!!اه وی نخست به زانو خم ش!د و . اصابت کرد

رزاق م!امون در )٢٣(» .بعد به زم!ين افت!ادعب!دالخالق «: گوي!دنمايشنامه عبدالخالق م!ی

اکن!!ون در مي!!دان ص!!اف، ب!!اOی س!!ر ش!!اه گون!ه ح!رف ھ!يچشکسته قامت ايستاده و بیبه چھار سپس . کندو ھيجان او را نگاه می

آنگاه تفنگچ!ه را . افکندطرف خود نظر میب!!ر ف!!رق قرب!!انی خ!!ود م!!ی کوب!!د و آرام ب!!ه جمعيت ھراسان و نظامي!ان و حاجب!انی ک!ه ب!!!ا چش!!!مان دري!!!ده و لبري!!!ز از ش!!!گفتی از فاص!!له دور ب!!ه وی خي!!ره مان!!ده ان!!د، چش!!م

)٢٤(» .می دوزددر م!!ورد اي!!ن ک!!ه عب!!دالخالق خ!!ان چگون!!ه

نگچ!!ه خ!!ود را ب!!ه قص!!ر توانس!!ته ب!!ود ک!!ه تفانتقال دھد، آم!ده اس!ت ک!ه پ!س از چن!د ب!ار

ی ارگ و بررس!!!!ی وآم!!!!د از دروازهرف!!!!تبين!!!د ک!!!ه تفت!!!يش و بازرس!!!ی موقعي!!!ت، م!!!یب!!!ه س!!!رعت س!!!وار بايس!!!کل . وج!!!ود ن!!!دارد

ش!!!!ده، از چن!!!!داول تفنگچ!!!!ه را برداش!!!!ته و اش عط!ا برای پوشاندن آن به نزد پس!رخالهواس!!!ت و محم!!!د رفت!!!ه و از او دس!!!تمالی خھنگ!امی . دوباره به قصر دلگشا ب!از گش!ت

ھا رس!يد، بن!ا ب!ه که نادر شاه به نزديکی آنھماھنگی که از قبل شده بود، اس!حاق خ!ان ش!!!!ير دل و محم!!!!ود خ!!!!ان خ!!!!ود را کن!!!!ار کش!!يدند و عب!!دالخالق خ!!ان ھ!!م ب=فاص!!له ب!!ا آرامش و خونس!ردی کام!ل، ي!ک ق!دم پ!يش ه گذاش!ته و چھ!ار مرم!ی ب!ه س!وی ن!ادر ش!ا

روانه کرد که سه مرمی آن به دھان و قلب و مغز شاه و چھارمی ب!ه يک!ی از ن!وکران

ھمگی پ!ا ب!ه ف!رار گذاش!ته و . اصابت نمود. عبدالخالق خ!ان در ھم!ان ج!ا دس!تگير ش!د

ھای ارگ محمود خان دروازهبه دستور شاهرا بس!!تند و ب!!ه ھ!!يچ ک!!س اج!!ازه خ!!روج را

ن برخ!!ی از مقام!!ات درب!!ار خواھ!!ا. ندادن!!دمحم!ود خ!ان در عام ھمه بودند، اما ش!اهقتل

.ھا را آزاد کردحوالی شام آن

: بخش سوم عبدالخالق خان که بود؟

پ!!س از کش!!ته ش!!دن ن!!ادر ش!!اه، عب!!دالخالق محم!ود ب!ه مح!بس کوت!والی خان به امر شاه

در م!!دت ان!!دکی، تم!!ام فامي!!ل، . منتق!!ل ش!!ددوستان و نزديک!ان او ني!ز گرفت!ار و بن!دی

Page 11: rozanne char

صفحه 11شماره چھارم روزنه

ک!!!س از ت!!!ا آن ج!!!ا ک!!!ه تقريب!!!ا ھ!!!يچ. ش!!!دندوابس!!تگان عب!!دالخالق خ!!!ان از آت!!ش انتق!!!ام

بن!!ا ب!!ه روايت!!ی. محم!!ود در ام!!ان نمان!!دش!!اهنفر از اعضای خانواده عبدالخالق خان ٢١

را کش!!!!تند ک!!!!ه در مي!!!!ان آن ھ!!!!ا عب!!!!دh و عب!!دالرحمن پس!!ران خردس!!ال م!!وOداد خ!!ان

خ!واھر و حفيظ!ه) کاکای عب!دالخالق خ!ان( ٨ي!ا ب!ه روايت!ی (س!ال ٣کوچک خالق ک!ه

. س!!!!ن داش!!!!ت، ني!!!!ز ق!!!!رار داش!!!!تند) س!!!!البراس!!اس تحقيق!!ات تنھ!!ا کس!!انی ک!!ه از اي!!ن

ان س!الم ب!ه در بردن!د، يک!ی عط!ا جريان ج!ی عب!!دالخالق خ!!ان ب!!ود ک!!ه محم!!د پس!!رخالهس!!ال مش!!قات و ش!!کنجه ١٠پ!!س از تحم!!ل

ک!!!!!ه (ھ!!!!!ای زن!!!!!دان، س!!!!!رانجام آزاد ش!!!!!د خوش!!بختانه در مص!!احبه ای ک!!ه آق!!ای داود فارانی با ايشان داش!ته ان!د، حق!ايق بس!ياری

و ديگ!ری زن!ی اس!ت ب!ه ) آشکار شده استدخت!!!!!ر مام!!!!!ای ک!!!!!ه » اوری ج!!!!!ان«ن!!!!!ام

عب!!دالخالق خ!!ان ب!!وده و در زن!!دان ب!!ه دني!!ا آمده، دوران کودکی و جوانی را در آن جا س!!پری نم!!وده و پ!!س از رھ!!ايی از زن!!دان، تحت تاثيرات مح!يط زن!دانی، زن!ی عص!بی و افسرده گردي!د ک!ه س!رانجام عقل!ش را ب!ه

اي!!ن اق!!دامات درب!!ار . )٢٥(کل!!ی از دس!!ت دادواده و باع!!!ث ش!!!د ک!!!ه ھ!!!يچ کس!!!ی از خ!!!ان

نزديکان عبدالخالق خان باقی نماند تا بتوان ب!!!ا تحقي!!!ق از اف!!!راد مختل!!!ف ب!!!ه ش!!!ناخت

ی اي!ن درستی از عب!دالخالق خ!ان و انگي!زهاول!ين ک!ار تحقيق!ی ک!ه . اقدام او دست يافت

در اي!!!ن قس!!!مت ص!!!ورت گرف!!!ت، پ!!!س از ١٣٥٧يحي!!ی در س!!ال برافت!!ادن خان!!دان آل

انی بود که توس!ط شخص!ی ب!ه ن!ام داود ف!اربه عقيده آقای حسين ناي!ل، اي!ن . انجام يافت

نظر از اي!ن ک!ه ب!ا احساس!ات نوشته صرفت!!رين گفت!!ار درب!!اره تن!!د نوش!!ته ش!!ده، ج!!امع

باش!د ک!ه ت!ا کن!ون ص!ورت گرفت!ه خالق میکن!د چنين آق!ای ناي!ل اش!اره م!یھم. )٢٦(است

ک!!ه ت!!ا کن!!ون درب!!اره عب!!دالخالق خ!!ان س!!ه ی ھم!!ان نوش!!ته و اث!!ر ش!!کل گرفت!!ه ک!!ه اول!!

گ!!!زارش آق!!!ای داود ف!!!ارانی تح!!!ت عن!!!وان ب!!وده ک!!ه فق!!ط از طري!!ق » درآيين!!ه ت!!اريخ«

نوش!ته دوم کت!ابی . راديو نشر گرديده استکه توسط » تنديس خشم«است تحت عنوان

در ١٣٧٠آم!!!!و انتش!!!!ار يافت!!!!ه و در س!!!!ال نھايت!ا ت!=ش . پاکستان به چاپ رسيده اس!ت

اخي!!!ر توس!!!ط مرک!!!ز فرھنگ!!!ی نويس!!!ندگان نس!!!تان انج!!!ام يافت!!!ه ک!!!ه تح!!!ت عن!!!وان افغايادنام!!ه مب!!ارز راه آزادی و قھرم!!ان ض!!د «

گ!رد آم!ده و » استبداد شھيد عبدالخالق خ!اندر اي!!ران ب!!ه نش!!ر رس!!يده ١٣٧٢در س!!ال

در «چنين تص!ريح ش!ده ک!ه مقال!ه ھم. استاول!!!!!ين نوش!!!!!ته درب!!!!!!اره » آيين!!!!!ه ت!!!!!اريخ

عب!!دالخالق خ!!ان اس!!ت و دو اث!!ر ديگ!!ر ن!!ود آن را ب!!!!!ا توجيھ!!!!!ات و در ص!!!!!د مطال!!!!!ب-ھا دوباره نقل کردهرویتعبيرات و حاشيه

البته بايد يادآور شد که اين ادع!ای . ()٢٧(اندھ!!ايی درب!!اره آق!!ای ناي!!ل در کت!!اب يادداش!!ت

ج!!!ات در س!!!ال س!!!رزمين و رج!!!ال ھ!!!زارهانتش!!ار يافت!!ه اس!!ت و پ!!س از آن در ١٣٧٩

شناسی کارھ!ای ارزن!ده رابطه با عبدالخالقت!وان ب!ه صورت گرفته ک!ه م!ی ديگری نيز

عن!!وان نمون!!ه از نمايش!!نامه عب!!دالخالق اث!!ر در اي!!ن ). ی رزاق م!!امون ن!!ام ب!!ردارزن!!ده

قسمت با درنظر داش!ت مح!دوديت من!ابع و با توجه به منابع قابل دس!ترس، ت!=ش ش!ده

نام!ه عب!دالخالق که معرفی نسبی از زن!دگی :خان صورت گيرد

معرف!ی او و ی ش!ھيد عب!دالخالق در يادنامهعب!!!دالخالق پس!!!ر : خ!!!انواده اش م!!!ی گوي!!!د

او در کن!!!!ار پ!!!!در و م!!!!ادر، . خ!!!!داداد ب!!!!ود. خ!!!واھر ک!!!وچکی ب!!!ه ن!!!ام حفيظ!!!ه داش!!!ت

ھ!ا زن!دگی کاکايش موOداد ني!ز در کن!ار آنعلی عبدالخالق مامايی به نام قربان. کردمیش!!!ود ک!!!ه گفت!!!ه م!!!ی. آب ف!!!روش داش!!!تي!!!خ

پ!س از خداداد به ھمراه ب!رادرش م!وOداد، ج!!ات و حمل!!ه عب!!دالرحمن خ!!ان ب!!ه ھ!!زاره

-غص!ب دار و ندارش!!ان، از مس!کن اص!!لی

شان در دھراودی ارزگان به غزن!ی منتق!ل شدند و پس از آن به لوگر انتقال داده شدند و در خ!!!!!انواده سپھس!!!!!اOر ب!!!!!زرگ امي!!!!!ر عبدالرحمن خان غ!=م حي!در خ!ان چرخ!ی، ب!!!ه دھق!!!انی مش!!!غول بودن!!!د و از اي!!!ن راه

ھم چن!ين آق!ای . )٢٨(معاش می کردندامرار مي!!!ر محم!!!د ص!!!ديق فرھن!!!گ خ!!!داداد پ!!!در عب!!!دالخالق را از جمل!!!ه م=زم!!!ان خ!!!انواده چرخ!!ی معرف!!ی م!!ی کن!!د ک!!ه عب!!دالخالق از کودکی در ميان آنان بزرگ شده و ھمس!ال

رفي!!ق جوان!!ان اي!!ن ومکت!!ب و دوس!!تھ!!م وام!!!ا دي!!!دگاه س!!!ومی ک!!!ه . )٢٩( خ!!!انواده ب!!!ود

و دي!!!دگاه از لح!!!اظ س!!!ند، نس!!!بت ب!!!ه اي!!!ن دت!ر اس!ت، تر و از حيث منطق، موج!هموثق

ی انتق!!!!ادی عب!!!!دالغفار برگرفت!!!!ه از مقال!!!!ه) پس!!ر غ!!=م ص!!ديق خ!!ان چرخ!!ی(ص!!ديقی

باشد که در فصلنامه سراج انتشار يافت!ه می: گوي!!داو در ج!!ايی از اي!!ن مقال!!ه م!!ی. اس!!ت

اگر من قسم بخ!ورم حان!ث نم!ی ش!وم ک!ه «م!!وOداد خ!!ان و ن!!ه ن!!ه خ!!داداد خ!!ان و ن!!ه

عب!!!!دالخالق خ!!!!!ان در ط!!!!ول حي!!!!!ات ب!!!!!ين ی چرخ!!ی، ب!رف ب!!ام خ!ود را پ!!اک خ!انوادهاس!!ناد و دOي!!ل مختلف!!ی در . )٣٠(»ان!!دنک!!رده

اول اي!!ن : ص!!حت اي!!ن دي!!دگاه موج!!ود اس!!تکه اين دي!دگاه، متعل!ق ب!ه يک!ی از اعض!ای خانواده چرخی است که شاھد عينی زندگی

ي!!ان خ!!انواده خ!!انواده عب!!دالخالق خ!!ان در مدوم!ا، در گ!زارش . رودخود ب!ه ش!مار م!ی

کاک!!!!!ای (داود ف!!!!!ارانی از م!!!!!وOداد خ!!!!!ان دارای «ب!ه عن!وان م!ردی ) عبدالخالق خ!ان

انق=ب!!!!!!!ی «و » تحص!!!!!!!ي=ت خصوص!!!!!!!یي!اد ش!ده » پرس!تآگاھی وط!ن«و » شريفب!از ھ!م ب!ا درنظ!ر گ!رفتن ارزش . )٣١(است

ک!!ار تحقيق!!ی آق!!ای ف!!ارانی و اي!!ن ک!!ه تنھ!!ا ای ب!!ا ک!!ه موف!!ق ش!!ده مص!!احبه کس!!ی اس!!ت) ی عب!!دالخالق خ!!انپس!!رخاله(عط!!ا محم!!د

ت!!وان آن را بيش!!تر معتب!!ر انج!!ام دھ!!د، م!!ی

سوما، اين که عبدالخالق خ!ان در . انگاشتت!!رين ليس!!ه ھ!!ای آن از معتب!!ر(ليس!!ه نج!!ات

درس م!!!!!ی خوان!!!!!د، خ!!!!!ود گ!!!!!واه ) زم!!!!!انآشکاری است ب!ر اي!ن م!دعا ک!ه عب!دالخالق

ھا چي!زی فرات!ر از یخان در خانواده چرخ .زاده بوده استيک دھقان يا دھقان

: بخش چھارم ھای ترور نادر خان چه بود؟علل و انگيزه

روز اس!!!!تنطاق ب!!!!!ا اس!!!!تفاده از ان!!!!!واع ٤٨ھ!!!ای ق!!!رون وس!!!طايی، نتوانس!!!ت ش!!!کنجه

روزه س!کوت عب!!دالخالق خ!!ان را بش!!کند و ای از روی رازھ!!!ای اي!!!ن در نتيج!!!ه پ!!!ردهر نتيج!!!ه از ي!!!ک س!!!و د. اق!!!دام او ب!!!ردارد

نشريات دولتی و از سوی ديگ!ر محقق!ان و زن!ی روشنفکران مردمی، ھر کدام با گمانه

و ي!!ا (ي!!ابی عل!!ت ھ!!ای خ!!ود در پ!!ی ريش!!هاي!!!ن عم!!!ل خ!!!الق ب!!!ر آمدن!!!د؛ ) عل!!!ت ھ!!!ای

واض!!ح اس!!!ت ک!!ه دول!!!ت آن زم!!ان، ب!!!رای چن!!ين مھ!!ار دھ!!ی اذھ!!ان عام!!ه و ھ!!مجھ!!ت

اق!دام المق!دور اي!نکوشيد ت!ا حت!یبحران میعب!!!!دالخالق خ!!!!ان را ب!!!!ا اتھام!!!!اتی چ!!!!ون -جھال!!ت، عن!!اد و دش!!منی شخص!!ی، انتق!!ام

... ش!!دن توس!!ط ديگ!!ران و ج!!ويی، تحري!!کفعل!!!!ی ش!!!!نيع و از روی ناآگ!!!!اھی قلم!!!!!داد

در نتيجه برخی از مردم و مورخان . نماينداي!!!ن اق!!!دام او را از روی جھ!!!ل و ن!!!ادانی،

دانن!!!د و ھ!!!وس، انتق!!!ام ي!!!ا حت!!!ی جن!!!ون م!!!یديگ!!ر اي!!ن حرک!!ت او را ب!!ه عن!!وان برخ!!ی

خ!!!!!!!!!!!!واھی و ای در راه آزادیمب!!!!!!!!!!!!ارزهاس!!!!!تبدادزدايی، قي!!!!!امی روش!!!!!نفکرانه ي!!!!!ا

آل!ود ھای تبعيضاعتراضی بر عليه سياستمجموع!!!!ه . کنن!!!!دحکوم!!!!ت ارزي!!!!ابی م!!!!ی

ھ!!!ا و نظ!!!رات ارائ!!!ه ش!!!ده در ب!!!اب انگي!!!زهعوامل اص!لی اي!ن حرک!ت عب!دالخالق خ!ان

:صه کردتوان به شرح زير خ=را میناب66الغ ب666ودن عب666دالخالق خ666ان و تحري666ک

:شدن توسط ديگرانيک!!ی از اول!!ين نظري!!اتی ک!!ه پ!!س از ت!!رور نادرشاه توسط عبدالخالق خان، در نشريات دولت!!!!ی انعک!!!!اس ياف!!!!ت، ناب!!!!الغ خوان!!!!دن

بن!!!ا ب!!!ر اي!!!ن دي!!!دگاه . عب!!!دالخالق خ!!!ان ب!!!ودس!اله ب!ود ک!ه ١٥عبدالخالق خان نوج!وانی کم!!ی ک!!ه داش!!ت ب!!ه ب!!ا درنظ!!ر داش!!ت س!!ن

تحري!!!!ک برخ!!!!ی ديگ!!!!ر و ي!!!!ا احساس!!!!ات . نوجوانی دس!ت ب!ه اق!دامی غيرعق=ن!ی زد

ھ!!ا ب!!رای اثب!!ات اي!!!ن م!!دعای خ!!ود، ب!!!ه آن. ان!داساس بس!ياری ني!ز پرداخت!هشايعات بی

ھا با معرف!ی عب!دالخالق خ!ان برای مثال آنب!!ه عن!!وان پس!!ر نامش!!روع غ!!=م نب!!ی خ!!ان

ديق خان چرخی و يا ارتباط با زن غ=م صچرخی، اين اقدام او را ص!رفا ب!ه تحري!ک

ھا و با ھدف انتقام جويی از خانواده چرخی-نب!ی خ!ان چرخ!ی معرف!ی ک!ردهخون غ=م

. انددر رابطه با سن واقعی عبدالخالق خان بايد گفت که ادعای اين ديدگاه چندان منطقی به

رس!د؛ زي!را اوO پ!ذيرفتن اي!ن ک!ه نظر نم!ی

Page 12: rozanne char

صفحه 12شماره چھارم روزنه

علم ص!!نف ي!!ازدھم ليس!!ه عب!دالخالق خ!!ان م!!تنجات بود، خود به ما در درک سن تقريبی

به اين معنا ک!ه اگ!ر ھف!ت . کنداو کمک میسالگی را حداقل سن شموليت به مکتب در

شود که عبدالخالق نظر بگيريم، مشاھده میس!!!اله ب!!!وده ١٨خ!!!ان در آن زم!!!ان ح!!!داقل

» تنديس خشم«ثانيا در منابعی نظير . استالخالق خان گفت!ه ش!ده ک!ه در مورد سن عبد

وی سه سال قبل از سال استق=ل افغانستان ب!!!ه دني!!!ا آم!!!ده اس!!!ت ک!!!ه ب!!!ا اي!!!ن ) ١٢٩٨(

ش ب!!وده و .ھ!ـ١٢٩٥حس!اب او متول!د س!!ال . )٣٢(ھف!!ده س!!اله ب!!وده اس!!ت ١٣١٢در س!!ال

ب!!ه ھ!!ر ص!!ورت ش!!ايد تلق!!ی قت!!ل ش!!اه ي!!ک کشور توسط يک شخص، از روی جھال!ت

ز منطق باشد ای، دور او بدون ھيچ انگيزهو ھم!!!ان گون!!!ه ک!!!ه در زم!!!ان اس!!!تنطاق از عبدالخالق خ!ان ھم!ه ب!ه چش!م ي!ک ش!خص

کردن!د، ھ!ر عاقل و بالغ از او بازجويی میمحق!!ق ني!!ز باي!!د، ب!!رای کش!!ف حقيق!!ت، در جستجوی عوامل و انگيزه ھای واقعی اي!ن

ب!!!!ه ع!!!!=وه وج!!!!ود رابط!!!!ه . اق!!!!دام باش!!!!دنامش!!روع مي!!ان عب!!دالخالق خ!!ان و يک!!ی از

نان خانواده چرخی ب!ر اس!اس س!ند جعل!ی زک!!ه ب!!ه ن!!ام اقرارنام!!ه عب!!دالخالق در ش!!ماره

جري!!!!!ده ١٣١٢ق!!!!!وس ٢٩مورخ!!!!!ه ١١٦نش!!ر گردي!!د، ب!!ه عن!!وان )٣٣(دولت!!ی اص!!=ح

مح!!رک عب!!دالخالق خ!!ان، ش!!ايعه دروغين!!ی بيش نيست که ھرگز از ط!رف مورخ!ان و

چن!!ين م!!ردم قاب!!ل قب!!ول نب!!وده محقق!!ان و ھ!!مه قول آقای غبار اين تقلب چنان چه ب. است

زاده را در م!!ورد محم!!د عظ!!يم خ!!ان منش!!یاي!ن . )٣٤(نيز بعد از اعدام او به کار بردن!د

بني!!!!اد، اتھام!!!!ات دروغ!!!!ين و ش!!!!ايعات ب!!!!یھرچن!!!!د در کوت!!!!اه م!!!!دت و در جغرافي!!!!ای

ش!!وند، ام!!ا در مح!!دود، کمت!!ر پذيرفت!!ه م!!یت!!!ر و جغرافي!!!ايی ی زم!!!انی ط!!!وOنیدورهع!!دم آش!!نايی کام!!ل ب!!ا ت!!ر، ب!!ه عل!!توس!!يع

مح!!يط، معم!!وO ب!!اور ش!!ده و م!!ورد قب!!ول چ!!ه س!!يد مھ!!دی ف!!رخ چن!!ان. ش!!وندواق!!ع م!!ی

نويس!!نده ايران!!ی ک!!ه ب!!ه ق!!ول آق!!ای فرھن!!گ مرتکب اش!تباھاتی ش!ده و منش!ا آن نش!رات

آل!!ود مطبوع!!ات دولت!!ی نادرس!!ت و غ!!رضافغانس!!!تان ب!!!وده اس!!!ت در ت!!!اريخ سياس!!!ی

لخالق خ!ان افغانستان اظھار داشته ک!ه عب!داش!!ب قب!!ل از قت!!ل نادرخ!!ان را ت!!ا نزدي!!ک

؛ )٣٥(صبح نزد زن غ!=م ص!ديق خ!ان ب!ودهش!!ود در ح!!الی ک!!ه ب!!ا کم!!ی دق!!ت معل!!وم م!!ی

بع!د از کش!!ته ش!دن غ!!=م نب!ی خ!!ان چرخ!!ی توس!!!!ط حکوم!!!!ت، تم!!!!ام زن!!!!ان و اطف!!!!ال خانواده چرخی در زندان زنانه سرای بادام کابل محبوس گرديدند و عبدالخالق خ!ان ت!ا

يعن!!ی تقريب!!ا ب!!ه م!!دت ي!!ک (م م!!رگ خ!!ود دچنين يادنامه ش!ھيد ھم. ايشان را نديد ) سال

-عبدالخالق، ترور نادرشاه ب!ا انگي!زه انتق!ام

گيری و به جھت ارتباط با خان!دان چرخ!ی -داند و چنين استدOل م!یرا بسيار بعيد می

کن!!د ک!!ه اوO سپھس!!اOر غ!!=م حي!!در خ!!ان

و چرخ!!!ی، ج!!!=د م!!!ردم عب!!!دالخالق خ!!!انی او ب!!وده اس!!ت و عام!!ل آوارگ!!ی خ!!انواده

-ثانيا فرزندان چرخی ھم که در طول سال

ھ!!ايی ک!!ه عب!!دالخالق خ!!ان رش!!د فک!!ری و سياس!!ی يافت!!ه و مش!!غول تحص!!يل ب!!وده، در

ان!!د و تنھ!!ا ي!!ک س!!ال خ!!ارج از کش!!ور ب!!ودهھ!!ا وارد پ!!يش از اق!!دام عب!!دالخالق خ!!ان آن

کابل شده و بعد از سه ھفته اقامت در کابلاند که بعيد است در گرفتار و يا معدوم شده

ھ!!ا ش!!ده ظ!!رف س!!ه ھفت!!ه، خ!!الق فريفت!!ه آن .)٣٦(باشد

مخالفت و اعتراض علي6ه تبعيض6ات ق6ومی : حکومت

محقق!!!!انی چ!!!!ون آق!!!!ای فرھن!!!!گ از جمل!!!!ه ھ!ای اص!لی کسانی است که يکی از انگي!زه

اين اق!دام عب!دالخالق خ!ان را وابس!تگی وی ه م!!ی دان!!د ک!!ه ب!!ه اقلي!!ت زي!!ر فش!!ار ھ!!زار

ھمواره تحت س!لطه و اس!تبداد ق!رار داش!ته حس!!!!!!ين عل!!!!!ی يزدان!!!!!!ی ني!!!!!!ز در . اس!!!!!ت

معتقد است » ھاپژوھشی در تاريخ ھزاره«که انگيزه اصلی اقدام عب!دالخالق خ!ان اي!ن

صنفان خود از جلس!ات بود که او توسط ھمو تص!!!ميمات س!!!ری ن!!!ادر خ!!!ان مبن!!!ی ب!!!ر

گ!ر ھ!ا و اق!وام ديسرکوب و نابودی ھ!زارهمطل!!ع گردي!!د و ب!!ه ھم!!ين جھ!!ت تص!!ميم ب!!ه

h ی حب!!لھمچن!!ان مجل!!ه. ت!!رور او گرف!!تی ترور ن!ادر خ!ان، تحلي!ل ی انگيزهدرباره

چ!!ه آق!!ای يزدان!!ی آورده اس!!ت، مش!!ابه ب!!ا آن . دھدارائه می

-در يک ارزيابی کلی از اين رويکرد، می

ت!!وان گف!!ت در م!!ورد اي!!ن ک!!ه ن!!ادر ش!!اه در تص!ميمی داش!ته، ب!ه ج!ات چ!ه مورد ھزاره

عل!!ت س!!ری ب!!ودن تص!!ميمات درب!!ار قاب!!ل ام!ا ادع!ای اي!ن ک!ه . بحث و بررسی نيس!ت

عب!!دالخالق خ!!!ان از اي!!ن تص!!!ميمات س!!!ری صنفان خود آگاھی يافته دربار از طريق ھم

است، نيازمند ارائ!ه اس!ناد و ش!واھد معتب!ر اس!!ت و تنھ!!ا از طري!!ق ش!!ک و گم!!ان قاب!!ل

اف!!!راد ب!!!ه ع!!!=وه حض!!!ور . اعتب!!!ار نيس!!!تھ!!ای مختل!!ف در مختل!!ف از اق!!وام و گ!!روه

ھا ب!ه عل!ت کنار عبدالخالق خان و اعدام آندس!تی ب!ا عب!دالخالق خ!ان، امک!ان ص!دق ھم

ک!ه کن!د؛ چ!ه اي!نتر میرنگاين مدعا را کماگ!!ر اي!!ن ک!!ار ص!!رفا ب!!ر مبن!!ای احساس!!ات

بايس!!ت ب!!ود، پ!!س م!!یق!!ومی و ن!!ژادی م!!یو ب!ود حرکت او نيز يک حرکت قومی م!ی

تم!!ام اطرافي!!ان او ني!!ز برخاس!!ته از ھم!!ان . بودندمليت و قوم می

طلب6ی و تاثيرپذيری از جو سياس6ی مب6ارزه : مخالفت با استبداد

مير محمد صديق فرھنگ ضمن تاييد نسبی ی اص!!!لی دو انگي!!!زه ف!!!وق ال!!!ذکر، انگي!!!زه

عب!!!!!دالخالق خ!!!!!ان در کش!!!!!تن نادرش!!!!!اه را من!!دی مف!!رط او ب!!ه خ!!انواده چرخ!!ی ع=ق!!هزيرا ب!ه عقي!ده او اگ!ر ص!رفا اي!ن . داندنمی

شد، اي!ن انگيزه منجر به ترور نادر شاه میحادثه در آن زمان تنھا حادثه از ن!وع خ!ود

در حالی که قبل از اي!ن حادث!ه . )٣٧(بود می: دو اقدام مشابه ديگ!ر ني!ز اتف!اق افت!اده ب!ود

يکی ترور محمد عزيز خان ب!رادر ب!زرگ ر در ب!رلين ک!!ه در ن!ادر ش!اه و وزي!ر مخت!ا

-توسط ضرب گلول!ه ١٩٣٣جون ٦تاريخ

ک!!ه ت!!ازه تحص!!ي=تش را ب!!ه (ی س!!يد کم!!ال انجام ياف!ت و در جري!ان ) پايان رسانده بود

محاکم!ه او در آلم!ان معل!وم ش!د ک!ه انگي!!زه او نف!!وذ روزاف!!زون بريتاني!!ا در افغانس!!تان

ديگ!ری حادث!ه ت!روری ب!ود ک!ه . بوده استمعل!م ليس!ه نج!ات (توسط محمد عظيم خ!ان در سفارت بريتاني!ا ) و معلم عبدالخالق خان

ش!!ود ک!!ه وی ب!!رای گفت!!ه م!!ی. اتف!!اق افت!!ادترور ش!خص س!فير ب!ه س!فارت رفت!ه ب!ود، اما زمانی که ديد دسترسی به سفير ب!رايش ممکن نيست، تفنگچه خ!ود را بي!رون آورد و سه تن از کارمندان س!فارت را ک!ه اول!ی

س!!ومی افغ!!انی انگليس!!ی و دوم!!ی ھن!!دی واو در جري!!!!ان . ب!!!!ود را ب!!!!ه قت!!!!ل رس!!!!اند

ی اس!!تنطاقات ھ!!دف اص!!لی خ!!ود را تص!!فيهک!!!ار ب!!!ين جوان!!!ان و دول!!!ت بريتاني!!!ايی ک!!!ه اس!!!تق=ل افغانس!!!تان را س!!!لب ک!!!رده ب!!!ود،

در نتيجه با درنظر داشت اي!ن . عنوان کردک!!ه ھ!!ر س!!ه اي!!ن اق!!دامات تروريس!!تی، در

ھ!!ای بس!!يار کوت!!اه و در ي!!ک س!!الفاص!!لهھ!ا را مج!زا از ت!وان آنان!د، نم!یانجام يافته

ھ!!م دانس!!ت؛ بلک!!ه اي!!ن ح!!وادث ھم!!ه ت!!داعی کنن!!!ده وج!!!ود ي!!!ک جري!!!ان اپوزيس!!!يون در مقابل دولت بوده است ک!ه ب!ا سياس!ت ھ!ای درب!!!!ار ب!!!!ه خص!!!!وص در م!!!!ورد رواب!!!!ط

چن!ان . ان!دھا مخالف بودهگسترده با انگليسچ!!ه عب!!دالخالق خ!!ان ھ!!م در ج!!ايی ب!!ه اي!!ن

گوي!!د ک!!ه ه اش!!اره ک!!رده اس!!ت و م!!یمس!!السيد کمال خان و محمد عظيم خان ش!ھيد، «

اکنون نوبت من اس!ت ت!ا . دم مار را بريدنددر ض!!من ب!!ا در . )٣٨(»خ!!ود م!!ار را بکش!!م

-نظ!!ر گ!!رفتن اوض!!اع و ش!!رايط نظ!!ام ب!!ين

الملل و پيشروی روزافزون اروپا به سمت جنگ جھ!انی دوم و ب!ه خص!وص تح!وOت

روز ب!!!ه روز ب!!ه س!!!مت داخل!!ی آلم!!!ان ک!!هت!!وان گرايي!!د، م!!یراديکاليس!!م و نازيس!!م م!!ی

ای از جوانان و دانشجويان به ارزيابی کلیب!ه اي!ن . افغانی مقيم آلم!ان ني!ز دس!ت ياف!ت

معنا که ترور محمد عزيز خ!ان در ب!رلين، توس!!!!ط ي!!!!ک ج!!!!وان افغ!!!!انی مق!!!!يم آلم!!!!ان صورت گرفت؛ محمد عظيم خان ک!ه معل!م

و ب!!ه س!!فارت انگل!!يس عب!!دالخالق خ!!ان ب!!ود حمل!!!ه ب!!!رده ب!!!ود، تحص!!!ي=ت خ!!!ود را در آلم!!ان ب!!ه پاي!!ان رس!!انده ب!!ود و ب!!دون ش!!ک

ت!!اثير افک!!ار او ب!!ر عب!!دالخالق خ!!ان ني!!ز ب!!ینويسد ک!ه اي!ن آقای فرھنگ می. نبوده است

و ١٩٣١ھ!!!!ای جوان!!!!ان انق=ب!!!!ی در س!!!!الای که يک نفر انق=بی غالبا در کافه ١٩٣٢

در کاب!!ل تاس!!يس ھن!!دی ب!!ه ن!!ام مت!!ه س!!نگھ!!!ای ک!!!رده ب!!!ود، جم!!!ع ش!!!ده، ب!!!ه ص!!!حبت

پرداختن!!د و افک!!ار ض!!د دول!!ت سياس!!ی م!!ی .)٣٩(کردندخودکامه را پخش می

Page 13: rozanne char

صفحه 13شماره چھارم روزنه

عب666دالخالق خ666ان، جزئ666ی از ي666ک حرک666ت :بزرگ سياسی بود

دي!!دگاه چھ!!ارم ک!!ه توس!!ط نويس!!نده تن!!ديس خش!!!م ارائ!!!ه ش!!!د و برگرفت!!!ه از گ!!!زارش

وان تلويزي!!ونی آق!!ای داود ف!!ارانی تح!!ت عن!!) پ!!س از س!!قوط داود خ!!ان(در آيين!!ه ت!!اريخ

است، حرکت عبدالخالق خ!ان را جزئ!ی از ي!!ک حرک!!ت ب!!زرگ سياس!!ی تش!!کي=تی و

داند که جمعی از عناص!ر سازمان يافته میانق=ب!!ی آن روز پش!!ت س!!ر آن ق!!رار داش!!ته

بر اساس تحليل آقای فارانی و نويسنده . اندم!!!!!وOداد خ!!!!!ان کاک!!!!!ای «تن!!!!!ديس خش!!!!!م

الق خ!!!!!!ان م!!!!!!ردی روش!!!!!!نفکر و عب!!!!!!دالخک!!رده ب!!ود ک!!ه ھ!!م در باس!!واد ش!!دن تحص!!يل

عب!!دالخالق خ!!ان و ھ!!م در حرک!!ت سياس!!ی او، نق!!ش معل!!م و مرب!!ی و راھنم!!!ای او را

ی توج!ه ب!يش از ح!د در نتيجه. داشته استم!!!وOداد خ!!!!ان ب!!!!ود ک!!!!ه عب!!!!دالخالق خ!!!!ان

. ش!!به راه صدس!!اله را پيم!!ودنوج!!وان ي!!کھ!م در خان!ه و عبدالخالق خان در ھمه جا،

ھ!!م در مکت!!ب ب!!!ا سياس!!ت و سياس!!!يون در او از معلمين شريف خ!ود مث!ل . رابطه بود

محمد عظيم قھرمان و محم!د اي!وب مع!اون ھ!!!ای رس!!!می، ليس!!!ه ام!!!انی در کن!!!ار درس

-ھای سياسی زمان خود را دريافت میپيام

برآم!د و داشت و روز به روز از خ!ود م!ی )٤٠(» .کردبه وطنش بيشتر فکر می

بر اساس اظھارات فارانی عب!دالخالق خ!ان در حرک!!!!!ت ب!!!!!زرگ سياس!!!!!ی ک!!!!!ه در آن اف!!رادی چ!!ون محم!!د زم!!ان، مي!!رزا محم!!د،

ک!!!!!!ارگران و (ميرعزي!!!!!!ز و ميرمس!!!!!!جدی ، عل!!ی اکب!!ر )کارمن!!دان مطبع!!ه مل!!ی ان!!يس

غندمش!!ر، محم!!د عظ!!يم، س!!يد غ!!=م حي!!در -کن!!ری، مي!!ر غ!!=م محم!!د غب!!ار و خ!!انواده

صديق تلگرافی اش، موOداد خان ھزاره وحض!!!!!!!ور داش!!!!!!!تند، فعالي!!!!!!!ت و )٤١( ...و

در نتيج!!ه تص!!ميم ت!!رور . ھمک!!اری داش!!تت!اثير از اي!ن س!ازمان توان!د ب!ینادر ھم نمی

.باشدھ!!ا ب!!ا در ي!!ک ارزي!!ابی کل!!ی از اي!!ن دي!!دگاه

درنظر داشت شواھد قابل دس!ترس، دي!دگاه ت!!ر ب!!ه نظ!!ر آخ!!ر ب!!ه نح!!وی از ھم!!ه معق!!ول

. معتبرت!!ر اس!!ترس!!دو از حي!!ث س!!ند، م!!یزي!!!را ط!!!رح حمل!!!ه و ت!!!رور ب!!!ه ش!!!اه ي!!!ک

ی گروھ!ی کشور بدون ھماھنگی و پشتوانهرس!د؛ حمل!!ه محم!!د ام!ری بعي!!د ب!ه نظ!!ر م!!ی

عظ!!يم خ!!ان ک!!ه معل!!م عب!!دالخالق خ!!ان ب!!ود، چن!!ين دف!!اع ش!!ديد در س!!فارت انگل!!يس و ھ!!م

از ) مع!!اون ليس!!ه نج!!ات(محم!د اي!!وب خ!!ان او عبدالخالق خان در مقابل شک دول!ت ب!ه

ارتب!اط ب!ه تواند کام= اتف!اقی و ب!ینيز، نمیب!!ه اي!!ن ش!!رح ک!!ه پ!!يش از ت!!رور . ھ!!م باش!!د

ن!!ادر ش!!اه، يک!!ی از ھ!!م ص!!نفيان عب!!دالخالق خان به نام عزيز طوخی از تصميم او آگاه

ام!!ا . ش!!د و جري!!ان را ب!!ه دول!!ت اط!!=ع دادک!!!ه بع!!!دا ب!!!ه ھم!!!راه (محم!!!د اي!!!وب خ!!!ان

ل وزي!ر در مقاب!) عبدالخالق خان اعدام ش!د

معارف به شدت از عبدالخالق خان دف!اع و .اظھارات طوخی را تکذيب کرد

ص!!!حت اي!!!ن دي!!!دگاه، البت!!!ه ب!!!ه معن!!!ی رد ھای ديگ!ر نيس!ت؛ بلک!ه ممک!ن اس!ت ديدگاه

ھ!!ای ديگ!!ری در کن!!ار اي!!ن انگي!!زه، انگي!!زهنظي!!!ر مب!!!ارزه علي!!!ه ق!!!درت روز اف!!!زون انگل!!يس در افغانس!!تان و ي!!ا اعت!!راض علي!!ه

می حکومت ني!ز وج!ود داش!ته تبعيضات قواما به ھر صورت براس!اس ارزي!ابی . باشد

منابعی چ!ون گ!زارش داود ف!ارانی، تن!ديس خشم، افغانستان در پنج قرن اخي!ر، يادنام!ه شھيد عبدالخالق خان، نمايشنامه عب!دالخالق

انگي!!زه و ...و ) اث!!ر رزاق م!!امون(خ!!ان مح!!رک اص!!لی عب!!دالخالق خ!!ان در ت!!رور

ارزه ب!!!ا اس!!!تبداد حک!!!ومتی و نادرش!!!اه، مب!!!ای از خ!!!واھی او ب!!!ه عن!!!وان نماين!!!دهآزادی

از اي!!ن . قش!ر روش!!نفکر و آگ!!اه جامع!ه ب!!ودمب!!!ارز راه آزادی و «رو اس!!!ت ک!!!ه او را .اندعنوان داده» قھرمان ضد استبداد

: بخش پنجمعاقب!!!ت عب!!!دالخالق خ!!!ان و گرفتارش!!!دگان

ديگر چه شد؟محم!!د پ!!س از اع!!=ن پادش!!اھی، ش!!اه جدي!!د

محم!ود و بازگش!ت ظاھر خان از سوی شاهھاشم خان از سفر شمال، م!وج عظيم!ی از

به ط!وری ک!ه . توقيف و استنطاق آغاز شدی خ!!!انواده، اق!!!وام، در ان!!!دک زم!!!ان، ھم!!!هص!!!نفان و معلم!!!ان دوس!!!تان، آش!!!نايان، ھ!!!م

و . نزدي!!ک عب!!دالخالق خ!!ان گرفت!!ار ش!!دندکار استنطاق آن!ان ب!ا اعم!ال ان!واع ش!کنجه

به خصوص در مورد استنطاق . آغاز يافتعبدالخالق خان ک!ه ب!رای ح!رف کش!يدن از

ای دري!!!غ زي!!!ر زب!!!ان او، از ھ!!!يچ ش!!!کنجهنکردند؛ از تيل داغ کردن، تا ناخن کش!يدن و سوزن فرو ب!ردن و ق!وغ آت!ش زي!ر بغ!ل

مورخ!!!ان و ... . گذاش!!!تن و ق!!!ين و پان!!!ه و -محقق!!ان در م!!ورد کيفي!!ت و تن!!وع ش!!کنجه

ان!د ت، تفصي=ت بس!ياری آوردهھای حکومت!!!وان ب!!!ه نمايش!!!نامه ک!!!ه از آن جمل!!!ه م!!!ی

عبدالخالق خان نوش!ته رزاق م!امون اش!اره چه در اين مورد قابل ي!اداوری اما آن. کرد

العم!!!ل خ!!!الق در مقاب!!!ل اي!!!ن اس!!!ت، عک!!!سھا اس!ت ک!ه ت!ا آخ!ر ب!ه ج!ز تبس!م و شکنجه

مندانه، سخنی از او شنيده خنده ای رضايتکس!ی ب!ا «: ا س!خن او اي!ن ب!ود ک!هتنھ!. نشد

م!!ن خ!!ودم اي!!ن ک!!ار را . م!!ن ش!!ريک نيس!!تالبت!ه اي!ن روحي!ه ب!ه نح!وی در . )٤٢(»کردم

ب!ه ط!وری . ش!دگان ب!ودميان تمام بازداش!تشود، محمد اسحاق خان شيردل که گفته می

اش ب!!!!!ه در جري!!!!!ان اس!!!!!تنطاق و ش!!!!!کنجهمس!!تنطقين گف!!ت ک!!ه او از اص!!ل نقش!!ه آگ!!اه

با عبدالخالق خان مواج!ه است و اگر او را. کنند، ھمه چيز را به تفص!يل خواھ!د گف!ت

محم!!ود خ!!ان دس!!تور داد ک!!ه عب!!دالخالق ش!!اهھم!ين ک!ه عب!دالخالق خ!ان . خان را بياورند

را ب!!!!ا ح!!!!التی مج!!!!روح و ن!!!!اتوان داخ!!!!ل و آوردن!!!د، اس!!!!حاق خ!!!!ان ب!!!ا ن!!!!وعی گل!!!!ه

چ!را ب!ه ! ای رفي!ق ن!اجوان«: شکايت گفتک!ردی و ع!زم خ!ود من و رفقاي!ت اعتم!اد ن

-را پنھ!!ان نم!!ودی؟ و اگ!!ر اي!!ن ط!!ور نم!!ی

کردی، ح!اO از اي!ن حکوم!ت ي!ک نف!ر ھ!م س!خن آخ!رين خ!ود را ب!ه ت!و . بودزنده نمی

عبدالخالق خان ھ!م در . »...خداحافظ. گفتمگ!!!ويی رفي!!!ق، راس!!!ت م!!!ی«: ج!!!واب گف!!!ت

-احتي!!!اط م!!!ن بيج!!!ا ب!!!ود، از ت!!!و عف!!!و م!!!ی

ی هی اي!!ن ص!!حنب!!ا مش!اھده. )٤٣(»...خ!واھمجوانمردان!!!!!ه، رن!!!!!گ از رخس!!!!!ار ھي!!!!!ات

کردن!!!د تحقيق!!!ی ک!!!ه ت!!!ا کن!!!ون احس!!!اس م!!!یھايش!!!!!ان ج!!!!!واب داده و ب!!!!!اOخره ش!!!!!کنجهھ!!ا ب!!ه وج!!ود آم!!ده اس!!ت، ش!!کافی مي!!ان آن

پري!!د و ب!!ار ديگ!!ر از آن ش!!اگردان مکت!!ب .شکست خوردند

-در نھاي!!ت، زم!!انی ک!!ه ھاش!!م خ!!ان و ش!!اه

توانن!دمحمود به اين نتيجه رس!يدند ک!ه نم!یھا حرفی بکشند، ب!ه ت!اريخ از زير زبان آن

ی س!!!اختگی را ترتي!!!ب ق!!!وس محاکم!!!ه ٢٤ای را در س!!ه دادن!د و در س!ه ورق، فيص!له : موضوع معين تصويب کردند

حک!!م اع!!دام ش!!انزده نف!!ر ب!!ه ش!!رح -اول«ی عب!!دالخالق خ!!ان ھ!!زاره کش!!نده -١: ذي!!ل

محمود خان معاون عب!دالخالق -٢نادرشاه، خان ھزاره پدر عبدالخالق خداداد -٣خان، م!!!!وOداد خ!!!!ان ھ!!!!زاره کاک!!!!ای -٤خ!!!!ان،

علی خان ھزاره قربان -٥ عبدالخالق خان، بعدھا گفته ش!د ک!ه (مامای عبدالخالق خان،

م!!ادر و خال!!ه و خ!!واھر ص!!غير عب!!دالخالق خ!!ان در زن!!دان زنان!!ه س!!رای ب!!ادام ب!!ه ن!!ام تداوی از بين برده شده و اجسادش!ان ش!بانه

ی مجھول در ش!ھدای ص!الحين در گورستانکابل مدفون گرديد و به اين صورت چراغ

عل!ی اکب!ر -٦، )خانواده او خاموش گردي!دخ!!!ان غندمش!!!رکاکای محم!!!ود خ!!!ان م!!!تعلم

غ!!!=م رب!!!انی -٧مع!!اون عب!!!دالخالق خ!!ان، عب!داللطيف -٩مصطفی خ!ان و -٨خان و

محم!!د -١٠خ!!ان پس!!ران خ!!انواده چرخ!!ی، ای ک!!!!ه اي!!!!وب خ!!!!ان مع!!!!اون اداری ليس!!!!ه

ک!!!رد عب!!!دالخالق خ!!!ان در آن تحص!!!يل م!!!ی -١٢مير عزيز خان و -١١، )ليسه نجات(

محم!!!ود خ!!!ان -١٣مي!!!ر مس!!!جدی خ!!!ان و محم!!د زم!!ان -١٤ک!!ارگر مطبع!!ه ان!!يس و

امي!ر -١٦ميرزا محمد خان و -١٥خان و . ھامحمد خان ناشرين شبنامه

عفوش!!!دگان از اع!!!دام ک!!!ه ب!!!ه ح!!!بس -دوماس!!!!حاق خ!!!!ان محم!!!!د : محک!!!!وم گرديدن!!!!د

شيردل، عبدh خان ول!د عط!ا محم!د خ!ان، اعظ!!م خواج!!ه خ!!ان، مي!!ر س!!يد قاس!!م خ!!ان

ک!!!ه در ابت!!!دا در (مع!!!اون وزي!!!ر مع!!!ارف ليست محکومين به اعدام ق!رار داش!ت، ام!ا به اصرار زياد فيض محمد خان زکريا، از

ول!ی ب!ا وج!ود آن ھ!م ب!رای . اعدام عفو شدتا او ترساندن و عبرت گرفتن او، خواستند

پايه دار را ببيند و بعد از آن، حکم عف!و او ، عبدالھادی خ!ان داوی ب!ه )را اع=ن نمايند

محم!!د ان!!ور خ!!ان (ش!!مول س!!ه نف!!ر ديگ!!ر

Page 14: rozanne char

صفحه 14شماره چھارم روزنه

بسمل، مير غ=م محمد غبار و سرور خ!ان ).جوياحکوم!!ت فيص!!له ک!!رد ک!!ه در آين!!ده -س!!وم

احدی در افغانس!تان ب!ه ج!رم سياس!ی کش!ته ج!!رمين سياس!!ی ب!!ه اي!!ن ترتي!!ب ک!!ه م. نش!!ود

ش!وند و عف!و ايش!ان در حبس نگھداشته م!ی )٤٤(» .نيز از اختيارات شاه است

١٨براب!ر ب!ا ١٣١٢قوس ٢٦عصر روز بن!!ا ب!!ه رواي!!ت افغانس!!تان ( ١٩٣٣دس!!امبر

و ي!!ا بع!!د از ظھ!!ر روز ) در مس!!ير ت!!اريخبن!ا ب!ه روايت!ی (ش .ھ!ـ ١٣١٢چھارم جدی

، )رس!!!دت!!!ر ب!!!ه نظ!!!ر م!!!یديگ!!!ر ک!!!ه دقي!!!قن به اعدام به صورت دست جمعی محکومي

گ!اه از دروازه جنوبی ارگ ب!ه س!وی اع!دامک!!ه در عق!!ب زن!!دان دھمزن!!گ فعل!!ی ق!!رار

يکی از اعضای انجم!ن . داشت، برده شدندادبی که برنامه آقای داود فارانی ب!ه کم!ک -او تھيه شده و شاھد عينی واقعه ب!ود، م!ی

ما را ب!ه زور ب!ه آن مھم!انی خ!ون «: گويدبس!!ياری از م!!ردم گري!!ه ... ن!!ددع!!وت کرد

شانزده دار ايستاده بود؛ دار اول . کردندمیخ!!الق ک!!ام= خ!!اموش ب!!ود و . از خ!!الق ب!!ود

کوچ!ک ت!رين آث!ار ت!رس ي!ا ک!م جرات!!ی در -يک ت!ن از نائ!ب. شداش خوانده نمیچھره

بياوريد او را که پدر ما : ساOرھا فرياد زدس!!!يد ش!!!ريف س!!!رياور از . را کش!!!ته اس!!!ت

ب!!!ا ک!!!دام انگش!!!ت ماش!!!ه را : س!!!يدخ!!!الق پر. کشيدی؟ خالق انگش!ت خ!ود را دراز ک!رد

س!!رياور مث!!ل ي!!ک قص!!اب ب!!ا چ!!اقوی خ!!ود ! خالق: بعد از آن گفت. کلک خالق را بريد

حتما ب!ا چش!م راس!ت نش!ان گرفت!ی و خ!الق رح!م و اي!ن ج!=د ب!ی. بل!ی: به آرام!ی گف!ت

چاقويش را در کاسه چش!م خ!الق ف!رو ک!رد آق!!ای غب!!ار در اي!!ن )٤٥(» .را ت!!اب دادو آن

ب!!!!دين ص!!!!ورت اي!!!!ن «: گوي!!!!دب!!!!اره م!!!!یمتظاھرين شريعت اس=می، کشتن به طرز

عب!دالخالق خ!ان . را ترويج نمودن!د» مثله«س!!پس يک!!ی . )٤٦(»آخ نگف!!ت و آرام باقيمان!!د

از درباريان دماغ عبدالخالق خان را بري!د، . ديگری جل!و آم!د و گ!وش او را قط!ع ک!رد

ھ!ا ب!ه ف!رو ب!ردن ني!زهبعد سربازھا ش!روع تک!!!ه در ب!!!دن او کردن!!!د و ب!!!دن او را تک!!!ه

به اين ترتيب حتی حکمی که توسط . کردندخود حکومت برای او تعيين شده ب!ود، ني!ز جامه عمل نپوشيد و فرص!ت اع!دام ق!انونی

ھم!!!!ين حک!!!!م در م!!!!ورد . را از او گرفتن!!!!دمحم!!ود خ!!ان ھ!!م تک!!رار ش!!د و پ!!س از او

عل!!ی ن و قرب!!انم!!وOداد خ!!ان و خ!!داداد خ!!اآب فروش و بقيه، يکی يکی بر س!ر دار يخ

ب!!دين س!!ان عب!!دالخالق خ!!ان ب!!ه . )٤٧(رفتن!!دھ!!ا پيوس!!ت و قھرم!!ان ش!!ھيد ض!!د اس!!طوره

.)٤٨(استبداد و مبارز راه آزادی نام گرفت فيص!!له م!!اده س!!وم «ب!!ه عقي!!ده آق!!ای غب!!ار

ی ال!!!!!!ذکر نتيج!!!!!!ه مس!!!!!!تقيم مب!!!!!!ارزهف!!!!!!وقحاص!ل روشنفکران افغانستان و خصوص!ا

ی عب!دالخالق خ!ان ش!ھيد بازی و گلول!هجانپرس!ت کش!ور را بود که صدھا جوان وطن

از معدوم شدن پ=نيزه و حتمی آينده نج!ات ترسيد که ب!ا دوام بخشيد، زيرا حکومت می

ترور، اعضای خانواده س!لطنتی ن!ادری از .)٤٩(»بين خواھد رفت

:منابع

افغانس!!تان، ی ت!!اريخدکت!!ور ف!!اروق انص!!اری، فش!!رده -1

.١٧٢، ص ١٣٨٩چاپ سوم، : انتشارات اميری

ميرغ=م محمد غبار، افغانستان در مسير تاريخ، خي!ری -2 .٢٣، ص ٢، ج ١٣٨٦کتب خانه،

.٢٣، ص ٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -3

سيدال يوسفزی، نادرچگونه به پادشاھی رس!يد؟، مرک!ز -4 .٢، ص ١٣٧٨چاپ اول، ميزان : نشراتی ميوند

.٢٥، ص ٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -5

.٣٠، ص ٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -6

.٣٠، ص ٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -7

.٣٣، ص ٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -8

.٩سيدال يوسفزی، پيشين، ص -9

.٩سيدال يوسفزی، پيشين، ص -10

.٣٦ص ،٢ميرغ=م محمد غبار، پيشين، ج -11

ميرمحم!!د ص!!ديق فرھن!!گ، افغانس!!تان در پ!!نج ق!!رن -12 .٦٠٤و ٦٠٣صص ٢، قسمت ١اخير، چاپ اول، قم، ج

جن!!!!رال محم!!!!د نب!!!!ی عظيم!!!!ی، اردو و سياس!!!!ت در -13 .٢٠افغانستان، ص

.١٧٨دکتور فاروق انصاری، پيشين، ص -14

.٦٠٨مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -15

.٨٣يشين، ص مير غ=م محمد غبار، پ -16

.٦١٩مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -17

.٦٢٠مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -18

.٦٠٨مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -19

.٢٢جنرال محمد نبی عظيمی، پيشين، ص -20

.٦١١مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -21

د ی ش!ھيمرک!ز فرھنگ!ی نويس!ندگان افغانس!تان، يادنام!ه -22 .٥٥و ٥٤، صص ١٣٧٢عبدالخالق، چاپ اول، قم، جدی

ام!!!ين h دري!!!ز، افغانس!!!تان در ق!!!رن بيس!!!تم، انجم!!!ن -23 .٢٣١، ص ١٣٧٩پيشاور، جدی : نشراتی دانش

.٣٦، ص ١٣٨٦رزاق مامون، عبدالخالق، -24

مرک!ز فرھنگ!ی نويس!ندگان افغانس!تان، پيش!ين، ص!ص -25 .٦٦و ٦٥و ٦٤

ھ!ايی درب!اره س!رزمين و رج!ال اش!تحس!ين ناي!ل، يادد -26 .٣٩٨جات، صھزاره

.٣٩٨حسين نايل، پيشين، ص -27

.٢٨مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -28

.٦٣١مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -29

ی مرک!!!ز فرھنگ!!!ی نويس!!!ندگان افغانس!!!تان، فص!!!لنامه -30، ١٣٧٤، بھ!!!ار و تابس!!!تان ٤و٣س!!!راج، س!!!ال اول، ش!!!ماره

.٢٢١ص

ی ش!ھيد مرک!ز فرھنگ!ی نويس!ندگان افغانس!تان، يادنام!ه -31 .٤٣، ص ١٣٧٢عبدالخالق، چاپ اول، قم، جدی

.٣١مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -32

.١٧٢مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -33

.١٧٢مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -34

.٣٥انستان، پيشين، ص مرکز فرھنگی نويسندگان افغ -35

.٣٧مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -36

.٦٣١مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -37

.١٥٧مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -38

.٦٣١مير محمد صديق فرھنگ، پيشين، ص -39

.٤٣مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -40

.٤٤سندگان افغانستان، پيشين، ص مرکز فرھنگی نوي -41

.٥٩مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -42

.١٦٣مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -43

.١٦٩مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -44

.٦٢مرکز فرھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص -45

.١٧١مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -46

.٦٢ھنگی نويسندگان افغانستان، پيشين، ص مرکز فر -47

.٢٤جنرال محمد نبی عظيمی، پيشين، ص -48 .١٦٩مير غ=م محمد غبار، پيشين، ص -49

ارسیــان فــورس زبـــه کــن نامــآئي»بــاتـــــگی کــنـــرھــز فــــرکــــم«

مرک66ز «آئ66ين نام66ه ک66ورس زب66ان فارس66ی

ب6ه منظ6ور تس6ھيل خ6دمات »فرھنگی کات6بش666اگردان زب666ان م666ادریآم666وزش در ام666ر

تدوين گرديده است و دارای مواد زيل م6ی :باشد

ش666اگردان و داوطلب666ين ک666ورس زب666ان -١، پ66س از »مرک66ز فرھنگ66ی کات66ب«فارس66ی

آي666رو ١٠ثب666ت ن666ام موظ666ف ھس666تند مبل666غ .بعنوان قيمت کتاب بپردازند

در شان می بايد شاگردان و يا والدين -٢وان آي66رو بعن66 ٢٠ھ66ر س66ه م66اه بع66د مبل66غ

. ھزينه داير کردن کورس پرداخت کنند

نتوان6د ھر شاگردی که بنا ب6ه دIيل6ی -٣تحصليش را ادامه بدھد می باي6د موض6وع

را ب666ا معل666م اش در جري666ان بگ666ذارد و ب666ا .اداره کورس تسويه حساب بکند

ش66اگردی ک66ه بن66ا ب66ه دIيل66ی نتوان66د در -۴ص66نف حاض66ر ش66ود، م66ی باي66د موض66وع را

.علم اش گزارش بدھدفورا به م

در شرايط فعلی ک6ورس زب6ان فارس6ی -۵ ١۴ھفت66ه ي66ک ب66ار و ش66نبه ھ66ا از س66اعت

داي6666ر م6666ی ش6666ود و در ص6666ورت ١٧ال6666ی درخواست شاگردان و والدين آنھا، احتمال

.دارد ھفته دو بار نيز برگذار گردد

اداره ک66ورس موفقي66ت ش66اگردان را در -۶و امر تحصيل زبان مادری آرزو می نمايد

انتظ66ار دارد ک66ه ش66اگردان ني66ز در ام66ر ھ66ر چ66ه م66نظم ت66ر داي66ر ش66دن ک66ورس ب66ا معل66م ش66ان و اداره ک66ورس ھمک66اری نم66ا ين66د و

.در نظم و نسق سھم بگير ند اداره -مرکز فرھنگی کاتب(

)کورس زبان فارسی

انــــورس زبــک ایــــھ ابــتــکدوم دور .دــــــــــــرآمــاپ بــــاز چی ـــــــارســــف

Page 15: rozanne char

شماره چھارم روزنه صفحه 1

3:Das feiern von Nationale feste wie z.B. :

Nawroz, Eid-ul-fitr und andere Feste.

4:Das Volksmusik zu singen, die

Instrumente zu spielen und spielen lernen.

5:Das Versammlung von Jugendlichen und

das lesen von Gedichten und Sprichwörter.

Wir haben seit 4 Monaten mit unserem

Aktivitäten angefangen. wir schreiben auch

eine Zeitschrift namens "RAWZANA". bis

jetzt haben wir 3 RAWZANA geschrieben

und ausgeteilt, den Anfang vom Katib

Kultur Zentrum gefeiert, den Anfang von

persischen Kurs gefeiert und heute feiern

wir Eid -ul Fitr und ende des erste

persische Kurses.

Gutentag meine Damen und Herren.

Ich danke die Organiesatoren,dass ich meine

Rede halten darf.

Ich freue mich dass wir alle den Fest Eid-ul-

fitr gemeinsam feiern.

Zunächst möchte ich die Kinder die den Fest

Eid-ul-fitr das erste mal so feierlich feiern und

nicht wissen was eigentlich Eid-ul-fitr ist.

Denn werde ich jetz genauer sagen,was Eid ist.

Wenn die Eltern nicht mehr fasten,also wenn

der Ramadan vorbei ist dann wird ein großes

Fest gefeiert namens Eid-ul-fitr.

Eid ist das größte Fest in Islamlamische

Religion.

Eid ist der erste Tag wo Mama und Papa und

Tante und Onkel und ‚Opa und Oma und jeder

der fastet wieder genügend essen.

Eid ist dass,die Kinder ihre Eltern zwingen

,neue Kleider neue Schuhe neue Taschen zu

kaufen.

Und damit sich dann die Kinder streiten wer

mehr neue Sachen bekommen hat.

Und besonders die Mädchen die sich sehr auf

die Hennah freuen was sie auf ihre Hände

aufgetragen bekommen.

Dass die Kinder die Erwachsenen nicht

durchlassen wenn sie von ihnen noch kein

Fest-geld bezeichnet als Eidi bekommen

haben.

Dass die Kinder geld von jeder abkassieren

den sie kennen.

Nicht nur für die Kinder ist Eid der schönste

Tag sondern auch für die Erwachsenen.

Den schönsten Tag möchte jeder mit seiner

Familie verbringen.

Die Mütter reinigen alles 10 tage vor Eid.

Die Vorhänge waschen,die Fenster putzen,den

Boden abwaschen,die Schränke putzen den

Wohnung lakieren,die Wäsche machen und so

weiter und so fort.

Damit die Gäste sich auch wohl fühlen.

Und es wird dann auch gaaanz viele und

versichene Speißen geben.

Und das vorbereiten sie schon vor drei vier

Tage.

Die Frauen feiern Eid einen Monat und die

Männer nur drei Tage.

In Afgahnistan war es so ,dass, sich ganz viele

Famielien die sich kannten

Bei einem getroffen haben.

Und sie dann weiter zum nächsten gegangen

sind.

Und ihre Feier dort weitergesetzt haben.

Wenn der Eid kommt und die Männer sich

treffen dann umarmen sie sich,

und die Frauen und die Kinder machen sich

gegenseitig Geschenke und erzählen wie sie

schuften müssten.

Also ich sage jetz die Kinder,geht und kassiert

eure Eidi von jedem den ihr kennt.

Und lasst ihm oder sie nicht durch wenn ihr

noch keines gekriegt habt.

Also ich geh jetz auch Eidi sammeln.

Danke für eure Aufmerksamkeit und ein

schönes Fest noch.

Page 16: rozanne char

Die Katib Kultur Zentrum Zeitung

N: 4 Oktober 2010________________________

Ende der erste Persischen Kurses Zebe NAZARI

Guten Tag meine Damen und Herren.

Herzlich Willkommen im Katib Kultur

Zentrum.

Heute feiern wir das Ramadanfest Eid ul

Fitr und schließen den erste Persische Kurs

erfolgreich ab. Ich wünsche die Schülern

und die Schülerinnen viel erfolg.

Ich will ihnen was über die Existenz von

Katib Kultur Zentrum erzählen.

Die meisten afghanischen Flüchtlinge die in

Österreich leben sind nicht länger als zehn

Jahren in Österreich. Am Anfang haben alle

versucht Deutsch zu lernen und sie hatten

auch andere Probleme wie z.B. familiäre

und finanzielle Probleme .Deswegen haben

sie versucht als erstes ihre finanzielle

lage zu verbessern .Sie haben ihre Familien

eingeladen .Die Kinder haben angefangen

schule zu gehen. Langsam haben die

meisten Leute begriffen ,dass ihre Kinder

nicht mehr so gut Persisch sprechen wie

früher ,oder sie bevorzugen die deutsche

Sprache. Ihre eigene Kinder sind ganz fremd

geworden .Die Eltern bekommen nicht das

was sie selbst ihre Eltern gegeben haben,

oder was sie von ihrem Kindern erwatet

haben. Die Kinder wissen fast nichts über

ihren eigenen Kultur, eigene Land und

eigene Leute .die Eltern wussten nicht was

sie tun sollten. Es war auch wunder, dass

nur afghanische Kinder ihre Kultur

vergessen haben. warum haben die

türkische oder die arabische oder die

balkanische Kinder und Jugendliche ihre

Kultur und Sprache nicht vergessen haben,

weil sie viel waren und sie sich sammelten

und sprachen über ihre tägliche leben. Die

einige Afghaninnen die früher nach

Österreich gekommen sind , waren sehr

wenig und kannten sich nicht, deswegen

hatten sie kein erfolg ihre Sprache und ihre

Kultur durch zu setzen.

Um unsere Sprache und unsere Kultur

nicht zu verlieren haben wir ein

Kulturzentrum namens "KATIB KULTUR

ZENTRUM" gemacht.

Unsere Zielen sind:

1: Das Kommunikation zwischen unsere

Leute vor allem zwischen unsere

Jugendliche und unsere Kinder.

2:Das beginn von persischen Kurs und das

Bekanntmachung von unsere Kultur für

unsere Kinder und unsere Jugendlichen

€ 2 ارهــمــش رـــھ ت ــمـيق