Rondreis VOORMALIG dagen

63
Rondreis VOORMALIG JOEGOSLAVIË - 24 dagen EYU 8 - 18 24

Transcript of Rondreis VOORMALIG dagen

Page 1: Rondreis VOORMALIG dagen

RondreisVOORMALIGJOEGOSLAVIEuml - 24dagen

EYU 8 - 18 24

Rondreis VOORMALIG JOEGOSLAVIEuml - 24 dagenDe ziel van de Balkan

Uitgebreide routebeschrijving

Route

EYU 8 - 18 24

1

Dag tot dag schema

Vervoer Route Overnachting

1 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek ndash Aankomst Ljubljana Ljubljana (Slovenieuml)

2 Ljubljana Excursie Bled Ljubljana

3 Bus Bus Ljubljana ndash Zagreb Zagreb (Kroatieuml)

4 Bus Bus Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - Bihac Bihac (Bosnieuml-Herzegovina)

5 Bus Bus Bihac - Travnik via Cardaklije en Jajce Travnik

6 Bus Bus Travnik ndash Sarajevo via Visoko Sarajevo

7 Bus Sarajevo Sarajevo

8 Bus Bus Sarajevo ndash Mostar via Konjic Mostar

9 Bus Bus Mostar ndash Blagaj - Dubrovnik Dubrovnik (Kroatieuml)

10 Dubrovnik Dubrovnik

11 Bus Bus Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash Budva Budva (Montenegro)

12 Bus Bus Budva ndash Cetinje ndash Kolasin Kolasin

13 Bus Kolasin Kolasin

14 Kolasin - Prizren via Pristina Prizren (Kosovo)

15 Bus Bus Prizren Prizren

16 Bus Bus Prizren - Ohrid via Tetovo Ohrid (Noord-Macedonieuml)

17 Ohrid Ohrid

18 Bus Bus Ohrid ndash Prilep ndash Skopje Skopje

19 Bus Skopje Skopje

20 Bus Bus Skopje ndash Nis Nis (Servieuml)

21 Bus Bus Nis - Belgrado Belgrado

22 Bus Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad en SremskiKarlovci

Belgrado

23 Bus Belgrado Belgrado

24 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek Belgrado ndash Aankomst Vertrek - Aankomst

2

Dag 1 Vertrek ndash Aankomst LjubljanaJe vliegt vandaag naar Ljubljana de hoofdstad van SlovenieumlAfhankelijk van je vluchtschema kom je in de loop van deochtend of middag aan Ljubljana is een kleine stad en hethistorische centrum is makkelijk te verkennen DeLjubljanica rivier stroomt door de oude wijken en verschillendecafeacutetjes en terrasjes bevinden zich langs de waterkant Eenkabelspoorbaan verbindt het oude centrum met het bovende stad gelegen middeleeuwse Ljubljana kasteel Elke 10minuten gaat er een wagonnetje naar boven vanwaar je eenmooi uitzicht over de stad hebt Of je nu actief bent of jeeerste dag rustig aan wilt doen Ljubljana is een hele fijne stadom je Koning Aap rondreis door het voormalig Joegoslavieuml tebeginnen

ECHT OP REIS TIPLocal Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op hetklimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onzeuitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap terecht komt hebben wij een Local ImpactScore ontwikkeld De Local Impact Score van deze reis is 96Lees meer over de Local Impact Score

Dag 2 Ljubljana Excursie BledVrije dag Je hebt de keuze vandaag op eigen gelegenheidLjubljana verder te verkennen of het noordelijk gelegen Bled tebezoeken (het bezoek aan Bled is inbegrepen in je reissom)In de bergen niet ver van de grens met Oostenrijk ligt eenvan de mooiste meren van Europa Het groenblauwe water isomgeven met bergen In het meer ligt een klein eilandje metdaarop de Hemelvaart kerk Typische Sloveense bootjesPlenta varen bezoekers van het vaste land naar de kerkLiefhebbers kunnen zelf ter plaatse een plenta huren Hoogboven het meer ligt het oudste kasteel van Slovenieuml het11e -eeuwse Bled kasteel Wat meer verscholen ligt Vila BledDit luxehotel was oorspronkelijk het vakantiehuis vanmaarschalk Tito Er lijkt niet heel veel te zijn veranderd in hethuidige hotel De eerste verdieping het terras en cafeacute zijn vrijtoegankelijk en het meubilair komt nog uit de tijd van Tito Inhet hotel bevinden zich ook nog altijd kleurigemuurschilderingen uit de Joegoslavische periode maardeze zijn helaas alleen voor gasten van het hotel te zien Aanhet einde van de dag ben je weer terug in Ljubljana

3

Dag 3 Ljubljana ndash ZagrebTijd om het kleine Slovenieuml te verlaten en op weg te gaan naarbuurland Kroatieuml We vertrekken na het ontbijt en komen naongeveer twee uur aan in Zagreb Hoewel de afstand tussende hoofdsteden van Slovenieuml en Kroatieuml maar relatief klein isvoelt Zagreb al direct heel anders aan In de Joegoslavischetijd was Zagreb na Belgrado de belangrijkste stad van het landen vooral in de wijken buiten het centrum verschenenflatgebouwen zoals je die in menig voormalig Oost-Europees land kunt aantreffen De meestebezienswaardigheden van de stad bevinden zich in Kaptol enGradec twee wijken die tussen de 11e en 13e eeuw metelkaar concurrerende en vechtende dorpen waren Er waseen Ottomaanse invasie voor nodig om ervoor te zorgen datbeide dorpen zich verenigden onder de naam Zagreb enbesloten om samen de regio te verdedigen De kleurrijkeDoca markt en de Maria-Hemelvaart kerk vormen de kern vanhet oude Kaptol De Sint Mark kerk is het vroegere centrumvan Gradec Veel van de vroege geschiedenis van Zagreb isverloren gegaan door oorlog en natuurgeweld De oude wijkenbestaan nu voornamelijk uit gebouwen uit de tijd van hetOostenrijks-Hongaarse Rijk Na het uiteenvallen vanJoegoslavieuml is Zagreb zich in snel tempo gaan ontwikkelenDe Kroatische voorliefde voor lekker eten terrasjes en buitenzijn zijn ook in Zagreb overduidelijk aanwezig

Dag 4 Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - BihacTijd om de Kroatische natuur te gaan ontdekken Plitvice ishet grootste nationale park van Kroatieuml en al sinds 1979UNESCO Werelderfgoed vanwege zijn buitengewoneschoonheid Het absolute pronkstuk van Plitvice zijn de 16kristalheldere meren en de verschillende watervallen die demeren verbinden De dichte bossen waarin de watervallengelegen zijn bestaan voornamelijk uit beuken endennenbomen Je hebt vandaag ruim de tijd om het park teverkennen Je overnacht in Bihac een mooi en gezellig stadjemet verschillende leuke eetgelegenheden net over de grens inBosnieuml-Herzegovina

ECHT OP REIS TIPReis Puur NatuurOm flora en fauna te sparen loop of fiets op uitgezette routesGa tijdens het wandelen niet van de looproutes af Dit kan denatuur flink verstoren Als je op de daarvoor bestemde padenblijft wandelen heb je alsnog fantastisch uitzicht op deomgeving zonder dat je jouw voetafdruk achterlaat

4

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 2: Rondreis VOORMALIG dagen

Rondreis VOORMALIG JOEGOSLAVIEuml - 24 dagenDe ziel van de Balkan

Uitgebreide routebeschrijving

Route

EYU 8 - 18 24

1

Dag tot dag schema

Vervoer Route Overnachting

1 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek ndash Aankomst Ljubljana Ljubljana (Slovenieuml)

2 Ljubljana Excursie Bled Ljubljana

3 Bus Bus Ljubljana ndash Zagreb Zagreb (Kroatieuml)

4 Bus Bus Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - Bihac Bihac (Bosnieuml-Herzegovina)

5 Bus Bus Bihac - Travnik via Cardaklije en Jajce Travnik

6 Bus Bus Travnik ndash Sarajevo via Visoko Sarajevo

7 Bus Sarajevo Sarajevo

8 Bus Bus Sarajevo ndash Mostar via Konjic Mostar

9 Bus Bus Mostar ndash Blagaj - Dubrovnik Dubrovnik (Kroatieuml)

10 Dubrovnik Dubrovnik

11 Bus Bus Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash Budva Budva (Montenegro)

12 Bus Bus Budva ndash Cetinje ndash Kolasin Kolasin

13 Bus Kolasin Kolasin

14 Kolasin - Prizren via Pristina Prizren (Kosovo)

15 Bus Bus Prizren Prizren

16 Bus Bus Prizren - Ohrid via Tetovo Ohrid (Noord-Macedonieuml)

17 Ohrid Ohrid

18 Bus Bus Ohrid ndash Prilep ndash Skopje Skopje

19 Bus Skopje Skopje

20 Bus Bus Skopje ndash Nis Nis (Servieuml)

21 Bus Bus Nis - Belgrado Belgrado

22 Bus Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad en SremskiKarlovci

Belgrado

23 Bus Belgrado Belgrado

24 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek Belgrado ndash Aankomst Vertrek - Aankomst

2

Dag 1 Vertrek ndash Aankomst LjubljanaJe vliegt vandaag naar Ljubljana de hoofdstad van SlovenieumlAfhankelijk van je vluchtschema kom je in de loop van deochtend of middag aan Ljubljana is een kleine stad en hethistorische centrum is makkelijk te verkennen DeLjubljanica rivier stroomt door de oude wijken en verschillendecafeacutetjes en terrasjes bevinden zich langs de waterkant Eenkabelspoorbaan verbindt het oude centrum met het bovende stad gelegen middeleeuwse Ljubljana kasteel Elke 10minuten gaat er een wagonnetje naar boven vanwaar je eenmooi uitzicht over de stad hebt Of je nu actief bent of jeeerste dag rustig aan wilt doen Ljubljana is een hele fijne stadom je Koning Aap rondreis door het voormalig Joegoslavieuml tebeginnen

ECHT OP REIS TIPLocal Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op hetklimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onzeuitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap terecht komt hebben wij een Local ImpactScore ontwikkeld De Local Impact Score van deze reis is 96Lees meer over de Local Impact Score

Dag 2 Ljubljana Excursie BledVrije dag Je hebt de keuze vandaag op eigen gelegenheidLjubljana verder te verkennen of het noordelijk gelegen Bled tebezoeken (het bezoek aan Bled is inbegrepen in je reissom)In de bergen niet ver van de grens met Oostenrijk ligt eenvan de mooiste meren van Europa Het groenblauwe water isomgeven met bergen In het meer ligt een klein eilandje metdaarop de Hemelvaart kerk Typische Sloveense bootjesPlenta varen bezoekers van het vaste land naar de kerkLiefhebbers kunnen zelf ter plaatse een plenta huren Hoogboven het meer ligt het oudste kasteel van Slovenieuml het11e -eeuwse Bled kasteel Wat meer verscholen ligt Vila BledDit luxehotel was oorspronkelijk het vakantiehuis vanmaarschalk Tito Er lijkt niet heel veel te zijn veranderd in hethuidige hotel De eerste verdieping het terras en cafeacute zijn vrijtoegankelijk en het meubilair komt nog uit de tijd van Tito Inhet hotel bevinden zich ook nog altijd kleurigemuurschilderingen uit de Joegoslavische periode maardeze zijn helaas alleen voor gasten van het hotel te zien Aanhet einde van de dag ben je weer terug in Ljubljana

3

Dag 3 Ljubljana ndash ZagrebTijd om het kleine Slovenieuml te verlaten en op weg te gaan naarbuurland Kroatieuml We vertrekken na het ontbijt en komen naongeveer twee uur aan in Zagreb Hoewel de afstand tussende hoofdsteden van Slovenieuml en Kroatieuml maar relatief klein isvoelt Zagreb al direct heel anders aan In de Joegoslavischetijd was Zagreb na Belgrado de belangrijkste stad van het landen vooral in de wijken buiten het centrum verschenenflatgebouwen zoals je die in menig voormalig Oost-Europees land kunt aantreffen De meestebezienswaardigheden van de stad bevinden zich in Kaptol enGradec twee wijken die tussen de 11e en 13e eeuw metelkaar concurrerende en vechtende dorpen waren Er waseen Ottomaanse invasie voor nodig om ervoor te zorgen datbeide dorpen zich verenigden onder de naam Zagreb enbesloten om samen de regio te verdedigen De kleurrijkeDoca markt en de Maria-Hemelvaart kerk vormen de kern vanhet oude Kaptol De Sint Mark kerk is het vroegere centrumvan Gradec Veel van de vroege geschiedenis van Zagreb isverloren gegaan door oorlog en natuurgeweld De oude wijkenbestaan nu voornamelijk uit gebouwen uit de tijd van hetOostenrijks-Hongaarse Rijk Na het uiteenvallen vanJoegoslavieuml is Zagreb zich in snel tempo gaan ontwikkelenDe Kroatische voorliefde voor lekker eten terrasjes en buitenzijn zijn ook in Zagreb overduidelijk aanwezig

Dag 4 Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - BihacTijd om de Kroatische natuur te gaan ontdekken Plitvice ishet grootste nationale park van Kroatieuml en al sinds 1979UNESCO Werelderfgoed vanwege zijn buitengewoneschoonheid Het absolute pronkstuk van Plitvice zijn de 16kristalheldere meren en de verschillende watervallen die demeren verbinden De dichte bossen waarin de watervallengelegen zijn bestaan voornamelijk uit beuken endennenbomen Je hebt vandaag ruim de tijd om het park teverkennen Je overnacht in Bihac een mooi en gezellig stadjemet verschillende leuke eetgelegenheden net over de grens inBosnieuml-Herzegovina

ECHT OP REIS TIPReis Puur NatuurOm flora en fauna te sparen loop of fiets op uitgezette routesGa tijdens het wandelen niet van de looproutes af Dit kan denatuur flink verstoren Als je op de daarvoor bestemde padenblijft wandelen heb je alsnog fantastisch uitzicht op deomgeving zonder dat je jouw voetafdruk achterlaat

4

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 3: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag tot dag schema

Vervoer Route Overnachting

1 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek ndash Aankomst Ljubljana Ljubljana (Slovenieuml)

2 Ljubljana Excursie Bled Ljubljana

3 Bus Bus Ljubljana ndash Zagreb Zagreb (Kroatieuml)

4 Bus Bus Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - Bihac Bihac (Bosnieuml-Herzegovina)

5 Bus Bus Bihac - Travnik via Cardaklije en Jajce Travnik

6 Bus Bus Travnik ndash Sarajevo via Visoko Sarajevo

7 Bus Sarajevo Sarajevo

8 Bus Bus Sarajevo ndash Mostar via Konjic Mostar

9 Bus Bus Mostar ndash Blagaj - Dubrovnik Dubrovnik (Kroatieuml)

10 Dubrovnik Dubrovnik

11 Bus Bus Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash Budva Budva (Montenegro)

12 Bus Bus Budva ndash Cetinje ndash Kolasin Kolasin

13 Bus Kolasin Kolasin

14 Kolasin - Prizren via Pristina Prizren (Kosovo)

15 Bus Bus Prizren Prizren

16 Bus Bus Prizren - Ohrid via Tetovo Ohrid (Noord-Macedonieuml)

17 Ohrid Ohrid

18 Bus Bus Ohrid ndash Prilep ndash Skopje Skopje

19 Bus Skopje Skopje

20 Bus Bus Skopje ndash Nis Nis (Servieuml)

21 Bus Bus Nis - Belgrado Belgrado

22 Bus Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad en SremskiKarlovci

Belgrado

23 Bus Belgrado Belgrado

24 BusVliegtuig

BusVliegtuig

Vertrek Belgrado ndash Aankomst Vertrek - Aankomst

2

Dag 1 Vertrek ndash Aankomst LjubljanaJe vliegt vandaag naar Ljubljana de hoofdstad van SlovenieumlAfhankelijk van je vluchtschema kom je in de loop van deochtend of middag aan Ljubljana is een kleine stad en hethistorische centrum is makkelijk te verkennen DeLjubljanica rivier stroomt door de oude wijken en verschillendecafeacutetjes en terrasjes bevinden zich langs de waterkant Eenkabelspoorbaan verbindt het oude centrum met het bovende stad gelegen middeleeuwse Ljubljana kasteel Elke 10minuten gaat er een wagonnetje naar boven vanwaar je eenmooi uitzicht over de stad hebt Of je nu actief bent of jeeerste dag rustig aan wilt doen Ljubljana is een hele fijne stadom je Koning Aap rondreis door het voormalig Joegoslavieuml tebeginnen

ECHT OP REIS TIPLocal Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op hetklimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onzeuitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap terecht komt hebben wij een Local ImpactScore ontwikkeld De Local Impact Score van deze reis is 96Lees meer over de Local Impact Score

Dag 2 Ljubljana Excursie BledVrije dag Je hebt de keuze vandaag op eigen gelegenheidLjubljana verder te verkennen of het noordelijk gelegen Bled tebezoeken (het bezoek aan Bled is inbegrepen in je reissom)In de bergen niet ver van de grens met Oostenrijk ligt eenvan de mooiste meren van Europa Het groenblauwe water isomgeven met bergen In het meer ligt een klein eilandje metdaarop de Hemelvaart kerk Typische Sloveense bootjesPlenta varen bezoekers van het vaste land naar de kerkLiefhebbers kunnen zelf ter plaatse een plenta huren Hoogboven het meer ligt het oudste kasteel van Slovenieuml het11e -eeuwse Bled kasteel Wat meer verscholen ligt Vila BledDit luxehotel was oorspronkelijk het vakantiehuis vanmaarschalk Tito Er lijkt niet heel veel te zijn veranderd in hethuidige hotel De eerste verdieping het terras en cafeacute zijn vrijtoegankelijk en het meubilair komt nog uit de tijd van Tito Inhet hotel bevinden zich ook nog altijd kleurigemuurschilderingen uit de Joegoslavische periode maardeze zijn helaas alleen voor gasten van het hotel te zien Aanhet einde van de dag ben je weer terug in Ljubljana

3

Dag 3 Ljubljana ndash ZagrebTijd om het kleine Slovenieuml te verlaten en op weg te gaan naarbuurland Kroatieuml We vertrekken na het ontbijt en komen naongeveer twee uur aan in Zagreb Hoewel de afstand tussende hoofdsteden van Slovenieuml en Kroatieuml maar relatief klein isvoelt Zagreb al direct heel anders aan In de Joegoslavischetijd was Zagreb na Belgrado de belangrijkste stad van het landen vooral in de wijken buiten het centrum verschenenflatgebouwen zoals je die in menig voormalig Oost-Europees land kunt aantreffen De meestebezienswaardigheden van de stad bevinden zich in Kaptol enGradec twee wijken die tussen de 11e en 13e eeuw metelkaar concurrerende en vechtende dorpen waren Er waseen Ottomaanse invasie voor nodig om ervoor te zorgen datbeide dorpen zich verenigden onder de naam Zagreb enbesloten om samen de regio te verdedigen De kleurrijkeDoca markt en de Maria-Hemelvaart kerk vormen de kern vanhet oude Kaptol De Sint Mark kerk is het vroegere centrumvan Gradec Veel van de vroege geschiedenis van Zagreb isverloren gegaan door oorlog en natuurgeweld De oude wijkenbestaan nu voornamelijk uit gebouwen uit de tijd van hetOostenrijks-Hongaarse Rijk Na het uiteenvallen vanJoegoslavieuml is Zagreb zich in snel tempo gaan ontwikkelenDe Kroatische voorliefde voor lekker eten terrasjes en buitenzijn zijn ook in Zagreb overduidelijk aanwezig

Dag 4 Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - BihacTijd om de Kroatische natuur te gaan ontdekken Plitvice ishet grootste nationale park van Kroatieuml en al sinds 1979UNESCO Werelderfgoed vanwege zijn buitengewoneschoonheid Het absolute pronkstuk van Plitvice zijn de 16kristalheldere meren en de verschillende watervallen die demeren verbinden De dichte bossen waarin de watervallengelegen zijn bestaan voornamelijk uit beuken endennenbomen Je hebt vandaag ruim de tijd om het park teverkennen Je overnacht in Bihac een mooi en gezellig stadjemet verschillende leuke eetgelegenheden net over de grens inBosnieuml-Herzegovina

ECHT OP REIS TIPReis Puur NatuurOm flora en fauna te sparen loop of fiets op uitgezette routesGa tijdens het wandelen niet van de looproutes af Dit kan denatuur flink verstoren Als je op de daarvoor bestemde padenblijft wandelen heb je alsnog fantastisch uitzicht op deomgeving zonder dat je jouw voetafdruk achterlaat

4

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 4: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 1 Vertrek ndash Aankomst LjubljanaJe vliegt vandaag naar Ljubljana de hoofdstad van SlovenieumlAfhankelijk van je vluchtschema kom je in de loop van deochtend of middag aan Ljubljana is een kleine stad en hethistorische centrum is makkelijk te verkennen DeLjubljanica rivier stroomt door de oude wijken en verschillendecafeacutetjes en terrasjes bevinden zich langs de waterkant Eenkabelspoorbaan verbindt het oude centrum met het bovende stad gelegen middeleeuwse Ljubljana kasteel Elke 10minuten gaat er een wagonnetje naar boven vanwaar je eenmooi uitzicht over de stad hebt Of je nu actief bent of jeeerste dag rustig aan wilt doen Ljubljana is een hele fijne stadom je Koning Aap rondreis door het voormalig Joegoslavieuml tebeginnen

ECHT OP REIS TIPLocal Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op hetklimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onzeuitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap terecht komt hebben wij een Local ImpactScore ontwikkeld De Local Impact Score van deze reis is 96Lees meer over de Local Impact Score

Dag 2 Ljubljana Excursie BledVrije dag Je hebt de keuze vandaag op eigen gelegenheidLjubljana verder te verkennen of het noordelijk gelegen Bled tebezoeken (het bezoek aan Bled is inbegrepen in je reissom)In de bergen niet ver van de grens met Oostenrijk ligt eenvan de mooiste meren van Europa Het groenblauwe water isomgeven met bergen In het meer ligt een klein eilandje metdaarop de Hemelvaart kerk Typische Sloveense bootjesPlenta varen bezoekers van het vaste land naar de kerkLiefhebbers kunnen zelf ter plaatse een plenta huren Hoogboven het meer ligt het oudste kasteel van Slovenieuml het11e -eeuwse Bled kasteel Wat meer verscholen ligt Vila BledDit luxehotel was oorspronkelijk het vakantiehuis vanmaarschalk Tito Er lijkt niet heel veel te zijn veranderd in hethuidige hotel De eerste verdieping het terras en cafeacute zijn vrijtoegankelijk en het meubilair komt nog uit de tijd van Tito Inhet hotel bevinden zich ook nog altijd kleurigemuurschilderingen uit de Joegoslavische periode maardeze zijn helaas alleen voor gasten van het hotel te zien Aanhet einde van de dag ben je weer terug in Ljubljana

3

Dag 3 Ljubljana ndash ZagrebTijd om het kleine Slovenieuml te verlaten en op weg te gaan naarbuurland Kroatieuml We vertrekken na het ontbijt en komen naongeveer twee uur aan in Zagreb Hoewel de afstand tussende hoofdsteden van Slovenieuml en Kroatieuml maar relatief klein isvoelt Zagreb al direct heel anders aan In de Joegoslavischetijd was Zagreb na Belgrado de belangrijkste stad van het landen vooral in de wijken buiten het centrum verschenenflatgebouwen zoals je die in menig voormalig Oost-Europees land kunt aantreffen De meestebezienswaardigheden van de stad bevinden zich in Kaptol enGradec twee wijken die tussen de 11e en 13e eeuw metelkaar concurrerende en vechtende dorpen waren Er waseen Ottomaanse invasie voor nodig om ervoor te zorgen datbeide dorpen zich verenigden onder de naam Zagreb enbesloten om samen de regio te verdedigen De kleurrijkeDoca markt en de Maria-Hemelvaart kerk vormen de kern vanhet oude Kaptol De Sint Mark kerk is het vroegere centrumvan Gradec Veel van de vroege geschiedenis van Zagreb isverloren gegaan door oorlog en natuurgeweld De oude wijkenbestaan nu voornamelijk uit gebouwen uit de tijd van hetOostenrijks-Hongaarse Rijk Na het uiteenvallen vanJoegoslavieuml is Zagreb zich in snel tempo gaan ontwikkelenDe Kroatische voorliefde voor lekker eten terrasjes en buitenzijn zijn ook in Zagreb overduidelijk aanwezig

Dag 4 Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - BihacTijd om de Kroatische natuur te gaan ontdekken Plitvice ishet grootste nationale park van Kroatieuml en al sinds 1979UNESCO Werelderfgoed vanwege zijn buitengewoneschoonheid Het absolute pronkstuk van Plitvice zijn de 16kristalheldere meren en de verschillende watervallen die demeren verbinden De dichte bossen waarin de watervallengelegen zijn bestaan voornamelijk uit beuken endennenbomen Je hebt vandaag ruim de tijd om het park teverkennen Je overnacht in Bihac een mooi en gezellig stadjemet verschillende leuke eetgelegenheden net over de grens inBosnieuml-Herzegovina

ECHT OP REIS TIPReis Puur NatuurOm flora en fauna te sparen loop of fiets op uitgezette routesGa tijdens het wandelen niet van de looproutes af Dit kan denatuur flink verstoren Als je op de daarvoor bestemde padenblijft wandelen heb je alsnog fantastisch uitzicht op deomgeving zonder dat je jouw voetafdruk achterlaat

4

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 5: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 3 Ljubljana ndash ZagrebTijd om het kleine Slovenieuml te verlaten en op weg te gaan naarbuurland Kroatieuml We vertrekken na het ontbijt en komen naongeveer twee uur aan in Zagreb Hoewel de afstand tussende hoofdsteden van Slovenieuml en Kroatieuml maar relatief klein isvoelt Zagreb al direct heel anders aan In de Joegoslavischetijd was Zagreb na Belgrado de belangrijkste stad van het landen vooral in de wijken buiten het centrum verschenenflatgebouwen zoals je die in menig voormalig Oost-Europees land kunt aantreffen De meestebezienswaardigheden van de stad bevinden zich in Kaptol enGradec twee wijken die tussen de 11e en 13e eeuw metelkaar concurrerende en vechtende dorpen waren Er waseen Ottomaanse invasie voor nodig om ervoor te zorgen datbeide dorpen zich verenigden onder de naam Zagreb enbesloten om samen de regio te verdedigen De kleurrijkeDoca markt en de Maria-Hemelvaart kerk vormen de kern vanhet oude Kaptol De Sint Mark kerk is het vroegere centrumvan Gradec Veel van de vroege geschiedenis van Zagreb isverloren gegaan door oorlog en natuurgeweld De oude wijkenbestaan nu voornamelijk uit gebouwen uit de tijd van hetOostenrijks-Hongaarse Rijk Na het uiteenvallen vanJoegoslavieuml is Zagreb zich in snel tempo gaan ontwikkelenDe Kroatische voorliefde voor lekker eten terrasjes en buitenzijn zijn ook in Zagreb overduidelijk aanwezig

Dag 4 Zagreb ndash Plitvice Nationaal Park - BihacTijd om de Kroatische natuur te gaan ontdekken Plitvice ishet grootste nationale park van Kroatieuml en al sinds 1979UNESCO Werelderfgoed vanwege zijn buitengewoneschoonheid Het absolute pronkstuk van Plitvice zijn de 16kristalheldere meren en de verschillende watervallen die demeren verbinden De dichte bossen waarin de watervallengelegen zijn bestaan voornamelijk uit beuken endennenbomen Je hebt vandaag ruim de tijd om het park teverkennen Je overnacht in Bihac een mooi en gezellig stadjemet verschillende leuke eetgelegenheden net over de grens inBosnieuml-Herzegovina

ECHT OP REIS TIPReis Puur NatuurOm flora en fauna te sparen loop of fiets op uitgezette routesGa tijdens het wandelen niet van de looproutes af Dit kan denatuur flink verstoren Als je op de daarvoor bestemde padenblijft wandelen heb je alsnog fantastisch uitzicht op deomgeving zonder dat je jouw voetafdruk achterlaat

4

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 6: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 5 Bihac - Travnik via Cardaklije en JajceIn Bosnieuml-Herzegovina is de invloed van het Ottomaanse Rijknog altijd merkbaar Zo is een groot deel van de bevolkingislamitisch zie je geregeld minaretten in het landschap endoet de lokale kookkunst aan de Turkse keuken denken Nahet ontbijt begint je ontdekkingsreis door dit fascinerende landHet oude Kapetanova Kula in Bihac een fort uit het jaar1205 valt gemakklijk op Vanuit dit fort verdedigde deinwoners van Bihac zich tegen de Ottomaanse invasie en hetdoet tegenwoordig dienst als museum Tijdens de TweedeWereldoorlog vond op 26 november 1942 de eerstebijeenkomst van het Joegoslavisch verzet plaats Dezezogenoemde AVNOJ (Anti Fascistische) bijeenkomst werdonder andere bijgewoond door de latere Joegoslavische leiderJosip Broz Tito Ook het AVNOJ-gebouw doet nu dienst alsmuseum Na je bezoek aan Bihac rijden we door naar Jajceeen klein middeleeuws stadje dat zijn roem vooral dankt aande 21 meter hoge waterval in het centrum van de stad In demiddeleeuwen was het de plaats waar de Bosnischekoningen werden gekroond en tijdens de TweedeWereldoorlog vond hier de tweede AVNOJ-bijeenkomstplaats Je overnacht in het gezellige en authentiekeBosnische stadje Travnik De enige Nobelprijswinnaar uit hetvoormalig Joegoslavieuml schrijver Ivo Andric is hier geboren enzijn huis staat er nog steeds Verder zijn er veel leuke cafeacutetjesen restaurantjes te vinden waar je het beroemdste gerechtvanTravnik kunt proberen de Cevapcici

Dag 6 Travnik ndash Sarajevo via VisokoOnderweg naar Sarajevo maak je vandaag een bijzonderestop Net buiten het dorpje Visoko ligt een structuur welkevolgens Bosnische archeologen de grootste en oudstePiramide ter wereld zou moeten zijn Of de structuur inVisoko inderdaad een Piramide is of toch gewoon een berg isal sinds de bekendmaking van de ontdekking van de Piramidein 2005 onderwerp van gesprek Inmiddels is het geheel eenware trekpleister voor toeristen geworden en kun je terwijlje van het uitzicht geniet heerlijk eten en drinken in een van deeettentjes In de loop van de middag kom je aan in Sarajevowaar je de rest van de dag ter vrije besteding hebt

5

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 7: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 7 SarajevoVrije dag Sarajevo is op het eerste oog een gemoedelijke enmooie stad De recente geschiedenis van de stad is er echtereen met een duistere zijde Tijdens de Joegoslavieuml oorlogwaren ook in Sarajevo gruwelijkheden aan de orde van dedag Van 1992 tot 1995 was de stad omsingeld doorBosnische Servieumlrs Omdat het voor de inwoners vanSarajevo te gevaarlijk was om buiten de stad te komenwerden overledenen veelal in stadsparken begraven De wittestenen zijn een stille getuige van de vele dramarsquos die zichtijdens de oorlog hebben afgespeeld Je bezoekt hetSarajevo Oorlogstunnelmuseum Dit museum isgehuisvest in een historisch huis vanwaar een met de handgegraven tunnel tot onder het vliegveld doorliep en zo eenweg naar buiten de stad vormde In het museum zijn onderandere fotorsquos vlaggen en militaire kleding uit de oorlog te zienSarajevo heeft zich na de oorlog langzaamaan hersteld enveel van de indrukwekkende monumenten zijn weer in oudeglorie te bewonderen Je kunt een wandeling maken langsverschillende kerken en moskeeeumln langs de oude Joodsetempel en langs de brug waar de Oostenrijkse aartshertogFrans Ferdinand in 1914 werd vermoord De dood vanFrans Ferdinand luidde het begin van de Eerste Wereldoorlogin

6

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 8: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 8 Sarajevo ndash Mostar via KonjicNa het ontbijt ga je op weg naar een van de bekendstehistorische steden van Bosnieuml-Herzegovina MostarOnderweg passeer je verschillende mooie rivieren zoals deLepenica de Tresanica en de Neretva terwijl je dieper debergen ingaat In de omgeving van Konjic stop je voor eenlekkere lunch Indien de tijd het toelaat en bij voldoendeinteresse kan vervolgens nog een optionele excursie wordengemaakt naar de atoomkelder van Tito Deze ooit supergeheime installatie stond bekend als het het AtoomoorlogCommandocentrum Je eindigt je dag in Mostar waar je hetoude centrum van de stad kunt bereiken via de beroemdstebrug van de Balkan de Stari Most (oude brug) Debijzondere brug is oorspronkelijk in 1556 gebouwd maar werdin 1993 tijdens de Joegoslavieuml Oorlog opgeblazen Hetverhaal gaat dat met het vernietigen van de brug de Servieumlrsook de eenheid onder de bevolking wilden breken Debevolking van Mostar was van oudsher een mix vanverschillende religies en bevolkingsgroepen Het heeft ruim 10jaar geduurd om de brug te herbouwen en het bijzondere isdat voor de wederopbouw dezelfde 16e -eeuwsebouwtechnieken zijn gebruikt als bij het origineel Je kunt derest van de dag door het oude centrum en de bazaar dwalenkoffiedrinken bij de brug en genieten van hoe het leven zichhier weer langzaam afspeelt

Dag 9 Mostar ndash Blagaj - DubrovnikIn de loop van de ochtend laat je Mostar achter je om op wegte gaan naar de Adriatische Kust Bij Neum steek je de grensover om de meest zuidelijke kust van Kroatieuml te bezoekenWe rijden langs de panoramische Adriatische kust totdat weuitkomen bij een van de mooiste steden die Kroatieuml rijk isDubrovnik Je kunt vanavond de stad al op eigen gelegenheidverkennen en kennis maken met de verse visgerechten opeen van de talloze terrasjes Overnachten doe je in een dorpjevlakbij Dubrovnik

7

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 9: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 10 DubrovnikVrije dag Dubrovnik is meer dan 13 eeuwen geleden gestichtdoor Grieken In de 14e eeuw werd de stad eenonafhankelijke republiek en ontwikkelde zich tot een van degrootste rivalen van Venetieuml Alle rijkdom uit die periode isterug te vinden in de oude stad Het Franciscaner kloosterde Onofrio fontein en de vele statige panden verklaren al snelwaarom Dubrovnik op de UNESCOWerelderfgoedlijst staat In de vele steegjes vind je vaakleuke restaurantjes en het uitzicht van de stadsmuur op deazuurblauwe zee maken het geheel compleet De populariteitvan Dubrovnik neemt vooral in de zomermaanden epischeproporties aan wanneer toeristen veelal dagjesmensen destad aandoen Laat je niet afschrikken zelfs met dezomerdrukte loont Dubrovnik zeker

8

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 10: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 11 Dubrovnik ndash Herceg Novi ndash Kotor ndash BudvaVanuit de bergen daal je af naar de kust We steken de grensmet Montenegro over en rijden langs Igalo een resortgebouwd tijdens de communistische periode Na hetuiteenvallen van Joegoslavieuml vormden Servieuml en Montenegroin 1992 een federatie waarna Montenegro in 2006 eenonafhankelijke republiek is geworden Sinds deonafhankelijkheid heeft Montenegro steeds meer bekendheidgekregen met haar verbluffend mooie kustlijn Deprachtige stadjes Herceg Novi en Kotor zijn je eerste echtekennismaking met het land Herceg Novi heeft oudestadsmuren een toren die deels door de Spanjaarden endeels door de Ottomanen is gebouwd leuke pleintjesstranden en een gezellige haven Bijzonder ook is dat HercegNovi de enige Montenegrijnse plaats is waar de meerderheidvan de inwoners Herzegovijnen (Bosnische Kroaten) zijnDe ligging van Kotor is vooral spectaculair te noemen Hetstadje ligt aan het diepste fjord van Zuid-Europa enmiddeleeuwse kerken pleintjes en huizen staan er dicht opelkaar gebouwd Rond het middaguur kom je aan in Budva rsquosMiddags kun je het Venetiaanse kasteel bezoeken en eenwandeling maken naar de citadelNb Hoewel de oorlog in Joegoslavieuml al enige tijd achter onsligt zijn er momenten waarbij pesterijen over en weer de kopopsteken De grensovergang van Kroatieuml naar Montenegro iszo een plek Afhankelijk van de situatie met de lokaledouaniers in combinatie met nationaliteit van onzebuschauffeur en het land van herkomst van de bus kanworden besloten een kleine omweg te maken om zo eenvriendelijkere grensovergang te passeren

ECHT OP REIS TIPDraag in hotels je steentje bijVerklein je voetafdruk terwijl je slaapt Enkele tips denk eraanbij het verlaten van je kamer alle elektrische apparaten uit teschakelen je opladers uit het stopcontact te halen en de aircouit te zetten Let op je waterverbruik met tandenpoetsen ampdouchen Zo bespaar je tijdens je reis veel elektriciteit wateren afval

9

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 11: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 12 Budva ndash Cetinje ndash KolasinJe verlaat vandaag de kust en rijdt dieper het binnenland vanMontenegro in Het stadje Cetinje is de historische hoofdstadvan Montenegro en wordt gezien als de bakermat van deMontenegrijnse cultuur Belangrijke bezienswaardighedenzijn het Montenegrijns Koninklijk theater de voormaligRussische ambassade en de residentie van de president vanMontenegro het Blauwe Paleis Je kunt op eigengelegenheid een wandeling door de stad maken voordat weverder reizen Onderweg passeren we Podgorica de huidigehoofdstad van Montenegro en aan het eind van de dagkomen we aan in Kolasin

Dag 13 KolasinHet dorpje Kolasin wordt in Montenegro ook wel KleinZwitserland genoemd In de Joegoslavische tijd werd Kolasinen de omgeving ontwikkeld als (wintersport)vakantiebestemming In de winter zijn er tal vanskimogelijkheden terwijl de rest van het jaar de omliggendenatuur de grote trekpleister is Je kunt vandaag op eigengelegenheid genieten van de mooie omgeving of deelnemenaan een optionele excursie waarbij je het BiogradskaNationaal Park bezoek Het nationaal park is prachtig gelegenin de Montenegrijnse bergen en geliefd bij wandelaars enmountainbikers Er zijn verschillende plekjes vanwaar je eenmooi uitzicht hebt op het Biogradskameer en de bosrijkebergen Deze plekjes zijn uiteraard heel geschikt voor eenleuke picknick

10

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 12: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 14 Kolasin - Prizren via PristinaVandaag steek je de grens over naar Kosovo het land dat in2008 onafhankelijk werd en daarmee het jongste land vanEuropa is Nadat we de grens zijn overgestoken rijden wedoor de Albanese Alpen een prachtig gebied waar dehoogste bergen van Montenegro en van Kosovo zichbevinden Pristina de hoofdstad van Kosovo is je eerste stopvandaag Het zal je ongetwijfeld opvallen dat er in Pristina (enKosovo) geen gebrek aan Albanese vlaggen is Kosovoheeft al van oudsher een overwegend Albanese bevolkinggehad en vandaag de dag is zelfs meer dan 90 van debevolking Albanees De verbondenheid met Albanieuml wordtverder benadrukt door monumenten voor Moeder Theresa enSkanderbeg In het oude centrum van Pristina zijn nogoverblijfselen van de Ottomaanse periode te vinden zoals deGrote Hamam en verschillende moskeeeumln waaronderde Sultan Mehmet Fatih moskee en de Jashar Pashamoskee Je vindt in Kosovo ook monumenten die doendenken aan het meer recentere verleden Na afloop van deKosovo oorlog (1998-1999) wilde de bevolking van Kosovo deAmerikaanse president Bill Clinton danken voor zijn hulpEr werd een boulevard naar Clinton vernoemd en in 2009werd er een standbeeld voor Clinton onthuld Het Newbornmonument niet ver van het Clintonbeeld vandaan gedenkt deonafhankelijkheid van Servieuml in 2008 Indien de tijd het toelaat reis je na je bezoek aan Pristina naarhet Gracanica klooster Het klooster is in de 14e eeuw op deruiumlnes van een nog veel oudere basiliek gebouwd Demuurschilderingen en frescorsquos in het klooster worden als debeste van hun tijdperk beschouwd Sinds 2006 staat hetklooster op de UNESCO Werelderfgoedlijst De gezelligeen historische stad Prizren is je eindbestemming vanvandaag

Dag 15 PrizrenVrije dag Prizren is klein en makkelijk te voet te verkennenLangs de kant van de Bistrica rivier bevinden zich voloprestaurantjes en terrasjes waar je je tegoed kunt doen aaneen kopje thee of de specialiteiten van de lokale keukenTijdens de middeleeuwen was Prizren de hoofdstad vanServieuml terwijl je in het centrum van de stad voornamelijkOttomaanse architectuur vindt Een van de mooistevoorbeelden van de Ottomaanse bouwkunst en decoratiein Kosovo is de Sinan Pashamoskee uit het jaar 1600 Demoskee is deels gebouwd met de stenen van de ruiumlnes vanhet Servisch-orthodoxe Aartsengelenklooster Je hebtvandaag de hele dag om van Prizren en zijnbezienswaardigheden te genieten

11

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 13: Rondreis VOORMALIG dagen

Dag 16 Prizren - Ohrid via TetovoJe laat vandaag Kosovo achter je en steekt de grens overnaar het buurland Noord-Macedonieuml Het toerisme inNoord-Macedonieuml zit al jaren in de lift maar beperkt zichvoornamelijk tot het Ohrid Meer Heel jammer want ookMacedonieuml heeft zo veel meer te bieden Bosrijke gebiedenbergen en dalen worden onderbrokendoor boerendorpjes waar de tijd stil te lijkt hebben gestaanVerspreid door het land liggen bijzondere Byzantijnsekerken en kloosters en ook de aanwezigheid van hetOttomaanse rijk is nog goed merkbaar Het is misschien ookwel dankzij de concentratie van toerisme op het Ohrid Meerdat grote delen van het land stil lijken te staan in hunontwikkeling Het dagelijkse leven in Macedonieuml lijkt misschiennog wel het meest op hoe het in de Joegoslavieumltijd moet zijngeweest Tetovo is klein maar desondanks de belangrijkste stad in hetwesten van Macedonieuml een regio waar de meerderheid vande bevolking Albanees is Op de markt is het een komen engaan van mensen uit de omgeving en je kunt er van allesvinden van conserven tot speelgoed en fruit DeBeschilderde Moskee (Sarena Dzamija) is een van dehoogtepunten van islamitische bouwkunst op de Balkan Demoskee en medressa stammen uit 1438 en zijn in opdrachtvan twee zussen gebouwd Dit is uitzonderlijk omdat demeeste moskeeeumln in opdracht van sultans werden gebouwdNet zo bijzonder zijn de versieringen van de moskee WaarOttomaanse moskeeeumln vooral met tegelwerk werdengedecoreerd is de Sarena Dzamija versierd metschilderingen van bloemen Iets buiten het centrum bevindtzich de Baba Arabati Teke een complex wat tot de Bektashiderwisjen behoort een mystieke stroming binnen de Soeniislam In een paar uurtjes heb je alle hoogtepunten van Tetovogezien en reis je door naar Ohrid waar je in de loop van demiddag aankomt

Dag 17 OhridVrije dag Ohrid ligt aan de oevers van het gelijknamige meeren wordt als een van de oudste nederzettingen vanEuropa gezien In het oude Griekenland werd de stadLychnidos genoemd in het jaar 879 werd de stad omgedoopttot Ohrid Vooral tijdens de Byzantijnse periode ontwikkeldeOhrid zich tot een belangrijk handelscentrum en door de stadverspreid vind je nu nog talrijke overblijfselen van oudetempels en kerken In de 11e eeuw is Ohrid zelfs korte tijdhoofdstad van het Bulgaarse rijk geweest Je hebtvandaag de hele dag de tijd om met eigen ogen te zienwaarom deze stad het juweel van Macedonieuml wordt genoemden op de UNESCO Werelderfgoedlijst prijkt

12

Dag 18 Ohrid ndash Prilep ndash SkopjeOnderweg naar Skopje maak je vandaag een tussenstop inPrilep de vierde stad van het land en een centrum voor deproductie van tabak Het kleine oude centrum en met namede oude bazaar nodigt uit om wat tijd door te brengen Of jenu je haar wilt laten knippen door een ouderwetse barbierinkopen wilt doen of koffie met typisch Macedonisch gebakwilt nuttigen er is voor iedereen wat wils Na de lunch rijdenwe verder naar de hoofdstad van Macedonieuml Skopje

Dag 19 SkopjeVrije dag De omgeving van Skopje wordt al duizenden jarenbewoond Omdat Skopje telkens weer op het grensgebiedvan grote mogendheden bleek te liggen is het onderdeelvan veel verschillende rijken geweest De RomeinenByzantijnen Bulgaren Serven en Ottomanen lieten allemaalhun sporen na Tijdens de Joegoslavische tijd is Skopjeechter vooral een industrieumlle stad geworden Boven de stadligt het 6e -eeuwse fort van Skopje waar bij opgravingenbewijs van duizenden jaren oude nederzettingen isgevonden De Ottomaanse overheersing is nog altijd duidelijkterug te zien bij gebouwen als de Mustapha Pasha Moskeede bazaar en de voormalig Turkse badhuizen De AlbaneseMoeder Theresa is in 1910 in Skopje geboren Haargeboortehuis is nagebouwd en doet nu dienst als museum Opvallend zijn ook de standbeelden ter ere van Alexander deGrote de koning van Macedonieuml van 336 tot 323 v Chr Hethistorische Macedonieuml is een regio die vandaag de dagverdeeld ligt over Griekenland Macedonieuml en Bulgarije Veruithet grootste deel van de regio Macedonieuml ligt in Griekenlanden het gebruik van de naam Macedonieuml en Alexander deGrote als symbool voor de huidige Macedonischerepubliek valt bij de Grieken niet zo goedIn Skopje is meer dan genoeg te zien Tijdens de Ottomaanseoverheersing mochten kerken niet boven moskeeeumlnuittorenen Sveti Spas (De Hemelvaart van Jezus) is een 19e

-eeuwse kerk die ondergronds is gebouwd Hethoutsnijwerk en de schilderingen in de kerk zijn overweldigendmooi Liefhebbers van bizarre communistische bouwkunstzullen aan hun trekken komen bij het hoofdpostkantoor vanSkopje

13

Dag 20 Skopje ndash NisJe steekt vandaag de grens over om het laatste land van jerondreis door het voormalig Joegoslavieuml te bezoeken Jebestemming is de stad Nis met minder dan 200000inwoners toch een van de grootste steden van Servieuml Deeerste indruk van Nis is waarschijnlijk die van een industrieumllestad maar de stad heeft zo veel meer te bieden RomeinenOttomanen en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorloghebben er allen duidelijke sporen achtergelaten Een bezoekaan Nis voelt dan ook als een vogelvlucht door de laatste2000 jaar Het meest bezochte monument van de stad iswaarschijnlijk Cele Kula de Schedeltoren In de strijd vooronafhankelijkheid van de Ottomanen lieten veel Servieumlrs hetleven Tijdens de slag van Cegar zelfs zo veel dat detoenmalige Sultan Mehmut II in Nis een toren liet bouwen vanschedels en botten van Servieumlrs De toren is onder meer doorschade van de Tweede Wereldoorlog tegenwoordig veelkleiner dan hij ooit was Om de toren te beschermen is er eenkapel omheen gebouwdDat Nis een bloedige geschiedenis kent zal inmiddels duidelijkzijn Iets buiten het centrum van de stad ligt Crveni Krst eenmonument dat symbool staat voor een van de meest duistereperiodes in de moderne geschiedenis In ditconcentratiekamp verbleven tussen 1941 en 1944tienduizenden joden Roemenen en Servieumlrs De Partizanenwisten het kamp uiteindelijk te bevrijden Crveni Krst is eenvan de weinige volledig bewaard geblevenconcentratiekampen in heel Europa In het BubanjMemorial Park niet ver van Crveni Krst worden deslachtoffers van de Duitse bezetting herdacht Hoe somberen gewelddadig de geschiedenis van Nis ook moge zijn erwordt vandaag de dag gelukkig ook meer dan genoeggenoten Restaurants cafeacutes en een aanzienlijk aantalstudenten maken het centrum van de stad een levendige plekom de dag gezellig af te sluiten

14

Dag 21 Nis - BelgradoJe bestemming voor vandaag is Belgrado de hoofdstad vanhet voormalig Joegoslavieuml en huidige Servieuml Belgrado heeftalles wat je van een grote stad mag verwachtenGeschiedenis en cultuur drukke winkelstraten restaurants enuitgaansgelegenheden Historische panden wordenafgewisseld met grauwe vervallen gebouwen uit decommunistische periode De verschillende stijlen wisselenelkaar in rap tempo af terwijl de Donau en de Savarivieren langs en door de stad stromen Je maakt vandaagkennis met Zemun eeuwenlang een onafhankelijke stad ennu onderdeel van Belgrado Zemun is altijd de grens tussenOostenrijk-Hongarije enerzijds en het Ottomaans rijkanderzijds geweest en heeft daardoor een heel andere sfeeren architectuur dan het bruisende Belgrado Naast prachtigehistorische straatjes en gebouwen vind je in Zemun ook veelgezellige en bijzondere restaurantjes Het mag geen wonderzijn dat veelal kunstenaars en muzikanten zich in deze wijkhebben gevestigd Aan het eind van de dag kom je aan bij jehotel in Belgrado

Dag 22 Belgrado Optioneel bezoek Novi Sad enSremski KarlovciVrije dag Je kunt vandaag deelnemen aan een optioneleexursie naar Novi Sad de mooiste stad van de Vojvodinaregio in het noorden van Servieuml Vojvodina wordt bewoonddoor een mix van onder meer Servieumlrs Hongaren enRoemenen De rit naar Novi Sad voert langs vruchtbareakkers wijngaarden en de Donau Eenmaal in Novi Sad voeltde stad ook heel anders dan Belgrado De brede lanen enstraten geven de stad een rustig gevoel De Petrovaradincitadel ligt boven op een rots boven de stad In 1692 werd metde bouw begonnen en pas in 1780 was deze klaar Voor debouw werden slaven en gevangenen gebruikt waarbij ergemiddeld 75 mensen per dag overleden Het is mogelijk opeigen gelegenheid door de ondergrondse gangen van dePetrovaradin citadel te wandelen Na het bezoek aan NoviSad rijd je door naar Sremski Karlovci een klein dorpjeverborgen in de Fruska Gora bergen en de plaats waar enkelevan de mooiste gebouwen van Servieuml staan In de 19e eeuwwas Sremski Karlovci de zetel van de Servisch-orthodoxekerk Aan het eind van de dag ben je weer terug in Belgrado

15

Dag 23 BelgradoVrije dag Na de Balkanoorlog en de NAVO-bombardementenop de stad is Belgrado een beetje in de vergetelheid geraaktbij buitenlandse bezoekers Het mooiste deel van Belgrado isde oude Kalegmedan citadel vanwaar je uitkijkt op hetsamenkomen van de Donau en de Sava rivier Leuk is ookde Knez Mihailovastraat een straat vol historische gebouwenen de Boheemse wijk In Belgrado kun je ook het museum terere van de bekendste Servische wetenschapper bezoekenNikolas Tesla werkte een groot deel van zijn leven in deVerenigde Staten en is onder meer de uitvinder van detransformator en de inductiemotor Ook leuk is het om de ietsverder van het centrum gelegen bezienswaardigheden tebezoeken In het zuiden van Belgrado bevindt zich hetJoegoslavieuml Museum een absolute aanrader Een van degebouwen van het museum is het Bloemenhuis de laatsterustplaats van voormalig partizanenleider enJoegoslavisch president Tito Vanuit alle landen van hetvoormalig Joegoslavieuml komen nog steeds mensen om hem tegedenken

ECHT OP REIS TIPVerklein je plastic voetafdrukWeet je dat je heel eenvoudig de toename van plastic afvalkunt verminderen Neem je eigen navulbare fles ampherbruikbare tas mee Zeg nee tegen (gratis) plastic flesjestasjes rietjes amp aangeboden verzorgingsproducten in hotelsZo bespaar je tijdens je reis veel onnodig plastic afval endraag jij je steentje bij aan een schonere wereldWeFeelResponsible

Dag 24 Vertrek Belgrado ndash AankomstAfhankelijk van je vluchtschema word je vandaag in de(vroege) ochtend of middag naar de Nikolas Tesla Airportde luchthaven van Belgrado gebracht Je vliegt vandaag naarhuis een mooie reis door een bijzonder deel van Europa ziterop

16

Aanvullende informatie

Wat is inclusiefinternationale vluchten inclusief ruimbagagealle transport met (mini)busovernachtingen in hotels met ontbijtNederlandstalige reisbegeleidingexcursie Bledluchthavenbelastingenbrandstofheffingcompensatie CO2 uitstootConsumentenbijdrage SGR euro 5- per persoon (enkel in Nederland)

Wat is exclusiefoverige maaltijdendrankjesoptionele excursiesalle entreegeldenfooienboekingskostenbijdrage Calamiteitenfonds (enkel in Nederland)reis- en annuleringsverzekering

AttentieDe 1-persoonskamertoeslag bedraagt in juli augustus en september 675 euro Wij zullen dit bedrag handmatigaanpassen op de factuur na boeking Tijdens de reis is het niet altijd even makkelijk om te pinnen of geld tewisselen We adviseren daarom om een groot gedeelte van het geadviseerde zakgeldbedrag in contanten meete nemenGezien het unieke karakter van deze reis zullen deelnemers aan de Belgische en de Nederlandse reis wordensamengevoegd tot 1 groep

Zakgeld750

17

Excursies

Belgrado Bezoek Novi Sad en Sremski KarlovciTijdens deze dagexcursie wordt je vanuit Belgrado naar Novi Sad gebracht waar je de stad op eigen gelegenheid kuntverkennen Op de weg terug naar Belgrado stop je in Sremski Karlovci

Duur Ongeveer 8 uurInbegrepen transferNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Belgrado Ondergrondse tourTijdens de ondergrondse rondleiding door Belgrado zie je de overblijfselen die Romeinse Ottomaanse Oostenrijkseen Servische heersers in de stad hebben achtergelaten De bijzondere geschiedenis van de stad en verschillendelegendes komen aan bod Je eindigt de rondleiding bij de wijnkelders uit de tijd dat de Ottomaanse overheersing overServieuml tot een einde kwamDe rondleiding duurt 25 uur waarvan 15 uur in ondergrondse ruimtes De rondleiding moet minimaal 5 dagen vantevoren worden geboekt Minimum aantal deelnemer is 6Inbegrepen Engelstalige gids wijnproeverij

Belgrado StadswandelingDe bekendste plekjes van bruisend Belgrado zijn het best te voet te bezoeken Samen met een lokale gids doe jeondermeer Tvrdjava en Kalemegdan aan

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Mostar StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je door de beroemde oude stad Mostar Je eindigt je stadswandeling bij deberoemde brug

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid Boottochtje naar Sint NaumOhrid is prachtig gelegen aan het gelijknamige meer Per boot vaar je naar Sint Naum

Duur Ongeveer 4 uurInbegrepen boottochtNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Ohrid StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je wandelend de beroemde plekjes van Ohrid zoals Sveta Sofija het amfitheateren Kaneo

Duur Ongeveer 25 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

18

Pristina StadswandelingSamen met een lokale gids wandel je de naar belangrijkste bezienswaardigheden van Pristina De Kathedraal vanMoeder Theresa de bijzondere bibliotheek en de Stari Grad komen allemaal aan bod

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Sarajevo StadstourRijdend en lopend bezoek je samen met een lokale gids de belangrijkste bezienswaardigheden van SarajevoDuur Ongeveer 35 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Skopje StadswandelingSamen met een lokale gids bezoek je de belangrijkste bezienswaardigheden van Skopje zoals de Sveta Spas FortCale Cifte Amam en meer

Duur Ongeveer 3 uurInbegrepen lokale gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

Zagreb StadswandelingMet een lokale Engelstalige gids maak je een wandeling door de stad langs tal van bezienswaardigheden zoals TrgaBana jelacica katedrala gornji grad en meer

Duur Ongeveer 2 uurInbegrepen Engelstalige gidsNiet inbegrepen entrees fooiDe prijs is gebaseerd op 4 deelnemers

19

Informatie over het land

Bosnieuml-Herzegovina

LandschapDe republiek Bosnieuml en Herzegovina (officieel Republika Bosna i Hercegovina) heeft een oppervlakte van 51129 kmsup2en is daarmee iets groter dan Nederland en ruim de helft groter dan Belgieuml Bosnieuml omvat 80 van het land en ligt inhet noorden terwijl Herzegovina het zuiden beslaat De hoofdstad van het land is Sarajevo

Het Balkanland bestaat voor het grootste deel uit midden- en hooggebergte De Dinarische Alpen is een bekendkarstgebergte in het grensgebied met Kroatieuml met veel toppen net onder de 2000 meter hoogte Het is een vrij droogkarststeengebergte waarin veel grotten zijn uitgesleten De Dinarische Alpen zijn vrij droog doordat het water directwegstroomt door het poreuze kalksteen De berg Maglić is met een hoogte van 2386 meter de hoogste berg in hetland Bosnieuml en Herzegovina telt 20 skigebieden Een klein deel in het noorden van Bosnieuml en Herzegovina bestaat uitlaagland en dat is ook gelijk het meest vruchtbare deel van het land

In het zuidwesten grenst Bosnieuml en Herzegovina nog net aan de Adriatische Zee over een afstand van 20 km Debelangrijkste rivieren zijn de Sava (945 km) en de Drina (346 km) De Sava is een zijrivier van de Donau Veel andererivieren in het land lopen vanuit de bergen af naar de laagvlakte om vaak in de Sava uit te monden De Trebisnjica (187km) Europarsquos langste ondergrondse rivier stroomt ondergronds door Bosnieuml en komt bij Dubrovnik in Kroatieuml bovende grond Er zijn diverse meren in Bosnieuml en Herzegovina maar veel meren zie je alleen in de loop van de winter Alsde sneeuw gaat smelten zoeken de ondergrondse rivieren een weg naar boven waardoor de meren dan vollopen Inde zomer zijn veel van deze meren dus helemaal verdwenen

Bosnieuml en Herzegovina is zeer bosrijk ongeveer de helft van het land is bedekt met bos dat voornamelijk bestaat uitpijnbomen beuken en eiken In Herzegovina komen ook vijgenbomen en ranke cipressen voor Ook zie (en ruik) jeonder andere jasmijn en oleander Ook de fauna is rijk en gevarieerd Denk aan zoogdieren als wolven vossenjakhalzen wilde zwijnen lynxen otters dassen en zelfs beren Veel voorkomende roofvogels zijn valken arenden enhaviken Ook kun je bijvoorbeeld fazanten en ooievaars treffen

BevolkingBosnieuml en Herzegovina heeft slechts 35 miljoen inwoners De meeste inwoners zijn tegenwoordig Bosnjakken(Bosnische moslims 50) Serven (31) en Kroaten (15) Voor de burgeroorlog van 1992-1995 woonden deverschillende bevolkingsgroepen als een lappendeken door het hele land verspreid Voornamelijk in de grote stedenbestonden er veel gemengde wijken

Als gevolg van het oorlogsgeweld en de politiek van etnische zuivering in de burgeroorlog werd naar schatting zorsquon60 van de populatie van huis en haard verdreven Ruim 250000 vluchtelingen werden gedood of zijn vermistTalloze mensen vluchtten binnen Bosnieuml en Herzegovina of naar het buitenland Toen de vluchtelingen na de oorlognaar huis wilden terugkomen stuitten ze op nieuwe moeilijkheden Veel mensen die terugkeerden naar regiorsquos die doorde burgeroorlog een andere etnische meerderheid hadden gekregen bleken daar nu in de minderheid Dit leidde toteen herverdeling van de bevolking over het land Na de oorlog (nu al weer erg lang geleden) wonen de diversebevolkingsgroepen gescheiden van elkaar De Bosnjakken wonen vooral in het noordwesten en in het centrum van hetland De Kroaten wonen voornamelijk in het westen noordoosten en ook in het centrum terwijl de Servieumlrs in hetnoorden en oosten van het land wonen Roma (vroeger zigeuners genoemd) vormen met enkele tienduizendenpersonen de grootste minderheid in Bosnieuml en Herzegovina

GodsdienstIn Bosnieuml en Herzegovina vind je een mix van moslims orthodoxen en katholieken Ongeveer 40 van de bevolking isaanhanger van de islam wat stamt uit de tijd van de overheersing door de Ottomanen Dit zijn voornamelijk deBosnjakken Ruim 30 is orthodox dit zijn vaak de Servieumlrs en ongeveer 15 is rooms-katholiek dit zijn meestalKroaten Verder vind je nog een aantal minderheden dat protestants of joods is

CultuurBosnieuml en Herzegovina heeft een uitgebreide geschiedenis Het land was 400 jaar in handen van Turkije Vervolgensbehoorde het na 1945 tot de republiek Joegoslavieuml Joegoslavieuml is in 1992 uiteengevallen en hierbij werd Bosnieuml en

20

Herzegovina dus onafhankelijk Niet zo gek dat er nog vele invloeden uit het voormalig Joegoslavieuml in de cultuur terugte vinden zijn Je vindt sporen van de bewogen geschiedenis terug in kunst in muziek en in de keuken In dearchitectuur vind je ook heel duidelijk de diverse culturele invloeden In het centrum van de hoofdstad Sarajevo kun jeheel duidelijk het verschil zien in de architectuur tussen west en oost Het ene gedeelte heeft veel Turkse invloedenmet een oude bazaar Het andere deel is juist heel modern met veel hoogbouw

Muziek en dans spelen een belangrijke rol in de cultuur van Bosnieuml en Herzegovina Sevdah is melancholischetraditionele volksmuziek en is vergelijkbaar met een ballade Een bekende traditionele dans is de kolo waarbij mannenen vrouwen gezamenlijk dansen

FeestdagenEen overzicht van de nationale feestdagen van Bosnieuml en Herzegovina Nieuwjaar (1 januari) Servisch-orthodoxKerstmis (7 en 8 januari) Dag van de Servische Republiek (9 januari) Servisch-orthodox Nieuwjaar (14 januari)Onafhankelijkheidsdag (1 maart op 1 maart 1992 werd Bosnieuml en Herzegovina na een referendum onafhankelijk vanJoegoslavieuml) Katholiek Pasen Orthodox Pasen Dag van de Arbeid (1 mei) Dag van het verdrag van Dayton (21november in 1995 werden de vredesonderhandelingen succesvol afgerond om een einde te maken aan de Bosnischeburgeroorlog) Dag van de Republiek (25 november) Katholiek Kerstmis (25 en 26 december)

De feestdagen voor katholieken en orthodoxen vallen meestal niet op dezelfde dagen In Bosnieuml en Herzegovina zijndus maar een paar feestdagen die door de gehele bevolking wordt gevierd

Eten en drinkenDe Bosnische keuken is vooral bekend om de verschillende soorten stoofpotten De meest bekende is de Bosanskilonac dat bestaat uit rundvlees wortels uien aardappels en knoflook Net als in vele Balkanlanden vind je ook debekende Cevapcici worstjes van lams- en rundvlees Vaak kun je dit bestellen op een broodje Daarnaast vind je ookveel Turkse invloeden terug in de Bosnische keuken Vooral als het gaat om vlees rijst en aardappelen Maar ook dezoete baklava is door het hele land te verkrijgen

Voor vegetarieumlrs is het aanbod aan gerechten nog niet heel uitgebreid in Bosnieuml en Herzegovina Veel maaltijdenbevatten vlees en salades zijn vaak simpel Als je kaas lust wordt de keuze al wel weer wat makkelijker Er zijnnamelijk ook veel gerechten met kaas te vinden

In Bosnieuml en Herzegovina wordt wijn geproduceerd maar dit wordt voornamelijk lokaal gedronken en niet vaakgeeumlxporteerd naar andere landen Tot de lokale biermerken behoren Tuzlanski pilsner en Sarajevsko pivo maar ookimport merken zijn populair Een fameus drankje in de hele Balkan en dus ook in Bosnieuml en Herzegovina is desterkedrank rakija een vruchtenjenever Ook bekend zijn šljivovica (pruimenbrandewijn) en pelinkovac (kruidenlikeur)Geen liefhebber van alcohol Probeer dan zeker de vruchtensappen deze worden vaak door de bevolking van huneigen fruitoogst gemaakt Koffie (kava vaak sterk in kleine kopjes en te vergelijken met espresso) thee en frisdrankzijn in heel Bosnieuml en Herzegovina verkrijgbaar

Het gemiddelde prijspeil in het land is lager dan in Nederland en Belgieuml soms wel meer dan 50 goedkoper In debelangrijke toeristische gebieden liggen prijzen voor dranken en voedsel wel wat hoger

TaalIn Bosnieuml en Herzegovina heb je drie officieumlle talen Bosnisch Servisch en Kroatisch Deze vallen alle drie onder deZuid-Slavische talen De talen lijken veel op elkaar er is dan ook geen taalbarriegravere tussen de sprekers ervan

In hotels en in toeristische plaatsen wordt vaak redelijk goed Engels gesproken Buiten de toeristische plaatsen kan decommunicatie met de lokale bevolking soms een wat grotere uitdaging worden

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Bosnieuml en Herzegovina een blijk van waardering voor goede service maargeen verplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooivan 5 - 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De lokale reisbegeleiders gidsen en chauffeursdie voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

21

Weer en klimaatHet grootste gedeelte van Bosnieuml en Herzegovina heeft een landklimaat Warme zomers maar strenge winters waarook veel sneeuw valt Temperaturen liggen in de winter tussen de -5 en 10 graden Aan de kust van Bosnieuml enHerzegovina zijn de winters regenachtig maar wel milder In de zomer liggen de temperaturen zo tussen de 23 en 30graden

Beste reistijd Voor de reizen naar Bosnieuml en Herzegovina met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden meitm september

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)SARAJEVO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 1 2 14 -

Februari 4 3 13 -

Maart 8 4 14 -

April 13 5 15 -

Mei 18 6 15 -

Juni 21 7 14 -

Juli 24 8 11 -

Augustus 24 8 10 -

September 20 6 10 -

Oktober 15 5 12 -

November 8 3 14 -

December 2 2 15 -

MOSTAR

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 2 16 -

22

Februari 10 3 15 -

Maart 13 4 13 -

April 17 5 12 -

Mei 22 6 9 -

Juni 25 7 8 -

Juli 29 8 5 -

Augustus 29 8 6 -

September 25 6 10 -

Oktober 19 5 14 -

November 12 3 21 -

December 8 2 21 -

AdressenAmbassade van Bosnieuml en Herzegovina in NederlandBezuidenhoutseweg 223 2594AL s-GravenhageT +31 70 358 85 05E infobhembassynl

Ambassade van Bosnieuml en Herzegovina in BelgieumlIndustriestraat 22 1040 BrusselT +32 2 502 01 88I httpwwwbhembassybeE infobhembassybe

Ambassade van Nederland in Bosnieuml en HerzegovinaGrbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 562 600E sarminbuzanl

Ambassade van Belgieuml in Bosnieuml en HerzegovinaDiplomatiek bureau Sarajevo Grbavička 4 71000 SarajevoT +387 33 208 362I httpbosniaherzegovinadiplomatiebelgiumbe

CommunicatieIn Bosnieuml en Herzegovina beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Bosnieuml en Herzegovina valt nietonder de Europese Unie en dat betekent dat er voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekening wordengebracht Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

23

Het internationale landennummer van Bosnieuml en Herzegovina is +387 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voorNederland +31 en voor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Bosnieuml en Herzegovina is 230 volt De stopcontacten zijn hetzelfde als in Nederland en Belgieuml Jehoeft dus geen wereldstekker mee op reis te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers inBosnieuml en Herzegovina gebruikelijk zijn

GezondheidIn de hoofdstad Sarajevo en in de wat grotere steden zijn de medische voorzieningen redelijk In kleinere plaatsen zijnde voorzieningen een stuk beperkter Sluit daarom altijd een goede reisverzekering af voor het geval je ziek wordt ofeen ongeluk krijgt

Wij raden altijd aan om zelf een kleine reisapotheek mee te nemen Denk dan aan producten als jodium pleistersmiddelen tegen koorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en reisziekte

Aangezien wij niet medisch geschoold zijn mogen wij geen advies geven over vaccinaties Wij adviseren je opvoorhand goed te laten informeren over de eventuele benodigde vaccinaties Dit kan onder andere bij onze partnerThuisvaccinatienl (alleen in Nederland)

OpeningstijdenWinkels zijn vaak geopend van maandag tm zaterdag tussen 800 uur en 1900 uur Sommige winkels en met namein de grotere steden zijn ook op zondag (een aantal uur) geopend Supermarkten en winkels in toeristische gebiedenhebben vaak wat bredere openingstijden Banken zijn geopend van maandag tot en met vrijdag van 0800 tot 1900uur Sommige banken openen ook enkele uren op zaterdagochtend

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Bosnieuml en Herzegovina met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een hardekoffer mag ook mee maar deze is vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Bosnieuml en Herzegovina maakt

GeldzakenDe munteenheid in Bosnieuml en Herzegovina is de BAM (Bosnische mark) Er zijn voldoende pinautomaten door het landte vinden maar je kunt niet altijd met internationale pinpassen enof creditcards geld opnemen Zorg daarom dat jealtijd wat lokaal geld bij je hebt Je kunt geld wisselen bij banken en wisselkantoren en bij sommige hotels Maak jeBAM op in Bosnieuml en Herzegovina of zorg dat je het in het land zelf weer terug wisselt naar euro In Nederland enBelgieuml is het niet makkelijk om de BAM om te wisselen Tegenwoordig wordt er in de grotere steden ook vaker eurorsquosgeaccepteerd Vaak is de koers dan wel een stuk minder gunstig dan wanneer je met de lokale valuta betaald

FotografieIn Bosnieuml en Herzegovina is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat ditverboden is Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijdeerst netjes om hun toestemming

VeiligheidBosnieuml en Herzegovina is een veilig land om door te reizen Maar net als in elk ander land moet je oppassen voorzakkenrollers Let goed op je eigendommen in drukkere gebieden en loop niet met te veel geld op zak rond Laat waarmogelijk waardevolle spullen achter in je kluis in het hotel Het algemene alarmnummer dat je in Bosnieuml en

24

Herzegovina gebruikt is 112 Het telefoonnummer voor de politie is 122 voor de brandweer 123 en voor de ambulance124

Reisadvies voor Bosnieuml en HerzegovinaActuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnl op httpdiplomatiebelgiumbenlNederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met het contactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZ Reisapp kun je direct contact opnemen met hetcontactcenter

TijdsverschilEr is in Bosnieuml en Herzegovina geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml Ook hier geldt de zomertijd maar die looptgelijk aan die van ons

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort of identiteitsbewijs

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Kosovo

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners hebbenmeerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek diezowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)KosovoTraditioneel eten is over het algemeen Albanees vooral gestoofd en gegrild vlees of vis Veel gerechten wordengecombineerd met kos (geitenkaas) Aan Turkse kebabs en gjuvec (gebakken vlees en groenten) ontkom je ook bijnaniet Tave is vlees gebakken met kaas en ei

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft elk land zijn eigen lokale bier Populair in Kroatieuml zijn bijvoorbeeld ZagrebsOzujsko en Karlovacko uit Karlovac In de meeste landen wordt wijn verbouwd In Slovenieuml een peperige rode Teranuit de Karst-regio en een witte Malvazija van de kust In Montenegro zijn Vranac en Krstac de bekendste inheemserode en witte wijnsoorten De Vranac wordt ook verbouwd in Macedonieuml en Kosovo Wie van sterker gedestilleerdhoudt kan proeven van Rakije In Servieuml heet het slivovitsj een brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees

25

voorzichtig Het alcoholpercentage bedraagt vaak meer dan 50 In Kroatieuml heeft het meer weg van Italiaanse grappaEn in Macedonieuml lijkt het op de Griekse raki

LandschapKosovo is omringd door bergen Het Sargebergte in het zuiden en zuidoosten grenst aan Macedonieuml in het noordenbevinden zich de Kopaonik bergen De zuidwestgrens met Montenegro en Albanieuml is ook bergachtig hier bevindt zichde hoogste piek van het land de Gjeravica (2656 m) Behalve veel bergen kent Kosovo twee grote vlakten hetMetohija bekken in het westen en de Kosovo vlakte ter hoogte van hoofdstad Pristina

Taalbull Servisch wordt gesproken delen van Kosovobull Albanees wordt gesproken in Kosovo

Literature and maps

BevolkingKosovo beslaat een kwart van Nederland en telt 19 miljoen inwoners waarvan bijna 95 procent etnisch Albanezen

Feestdagen en festivalsReligie Kosovaren zijn voor het grotendeels Moslim Deze religie is duidelijk zichtbaar aanwezig

Religieuze feestenIn Kosovo viert men islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data van allereligieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Festivals Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats Deze varieumlren vanfolkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dance feesten

40 Bunar Fest http40bunarfestorg Een niet-traditioneel festival voor waaghalzen dat wordt gehouden in Prizren(Kosovo) Een race met tractorbanden in een wilde rivier de Bistrica

Sustainability

Tipping

Travel by consiously

KlimaatKosovo heeft een continentaal klimaat

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximum temperatuur in gradenCelsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm-neerslag per dag en- de gemiddeldetemperatuur van het zeewater

Maand T max Zon Neerslag Tw

26

Januari 7 3 13 14

Februari 9 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 16 6 12 15

Mei 21 8 11 18

Juni 25 9 11 21

Juli 28 10 7 24

Augustus 28 9 7 25

September 24 8 8 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 12 17

December 8 3 13 15

AdressenAdressen ambassades en consulaten

KosovoNederlandse ambassade in KosovoI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch diplomatiek bureau in KosovoI httpkosovodiplomatiebelgiumbe

Arrival info

CommunicatieVoor Kosovo is de landscode (+383) en betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten per providervind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in die landen eenprepaid simkaart te kopen

Internet in KosovoOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Kosovo is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

27

GezondheidHoewel inentingen in Kosovo niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (httpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap )

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Kosovo vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

GeldzakenGeldzaken In Kosovo heeft men de euro als munteenheid Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag je

28

officieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidIn gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen is Kosovo redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Kroatieuml

LandschapDe republiek Kroatieuml (Republika Hrvatska Repubblica di Croazia) is een land in Zuidoost-Europa en heeft eenoppervlakte van 56594 kmsup2 bijna anderhalf keer zo groot als die van Nederland en bijna twee keer Belgieuml Kroatieumlwerd een zelfstandig land nadat het in 1991 zijn onafhankelijkheid uitriep Voor de onafhankelijkheidsverklaring maakteKroatieuml deel uit van het voormalige Joegoslavieuml

Kroatieuml heeft een beetje de vorm van een halvemaan of een hoefijzer en daarom heeft het land lange grenzen en veelbuurlanden De hele westkant van Kroatieuml ligt aan de Adriatische Zee Ten noorden van Kroatieuml liggen Hongarije en

29

Slovenieuml aan de oostzijde ligt Servieuml en daar onder Bosnieuml-Herzegovina Zuidelijk van Kroatieuml ligt het land MontenegroDe Kroatische hoofdstad is Zagreb andere belangrijke steden zijn onder meer Osijek en Rijeka De steden SplitZadar en historisch Dubrovnik liggen in de regio Dalmatieuml

Het Kroatische landschap is zeer gevarieerd In het noorden en noordoosten (de streek rond Zagreb en de regioSlavonieuml) vind je graslanden meren en heuvels De Dinarische Alpen vormen een bergketen van noord naar zuidevenwijdig met de kustlijn Er is dichtbebost berggebied bij Lika en Gorski Kotar (nabij Slovenieuml) een deel van deDinarische Alpen De kustlijn is rotsachtig en voor de Kroatische kust liggen schiereilanden en tal van eilanden Hetbekendste schiereiland is Istra (Istrieuml) De eilanden voor de kust worden de Dalmatische eilanden genoemd met alsbekende eilanden bijvoorbeeld Krk Cres en Pag

Kroatieuml heeft een uitgestrekte bijzondere natuur die door verschillende nationale parken wordt beschermd In hetPlitvice Nationaal Park vind je veel meren en prachtige watervallen die er in de groene natuur idyllisch uitzien De voorde westkust van Kroatieuml liggende Kornati archipel (onderdeel van de Dalmatische eilanden) is eveneens een nationaalpark Het bestaat uit circa 100 eilandjes en diverse rotspartijen Ook het Kroatische binnenland met zijn groeneheuvels rivieren en kloven is de moeite waard Het hoogste punt van Kroatieuml is met 1831 meter de berg Dinara in hetDinaragebergte bij de grens met Bosnieuml-Herzegovina

De fauna is in Kroatieuml rijk vertegenwoordigd In het binnenland van Kroatieuml komen wilde dieren voor zoals wildezwijnen herten vossen wolven lynxen beren fazanten adelaars en haviken Wat flora betreft er in Kroatieuml worden4300 plantensoorten en 278 soorten bomen en struiken onderscheiden De bergen zijn het rijkst aan plantenleven lsquosZomers leggen bloemen een kleurrijk tapijt over de bergweiden Er groeien in Kroatieuml ook veel beschermdebloemsoorten zoals de orchidee edelweiss en gentiaan

BevolkingKroatieuml heeft ruim 4 miljoen inwoners Het grootste deel van de bevolking (90 ) bestaat uit Kroaten Ook wonen ermensen uit andere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Servieumlrs Bosnieumlrs en Slovenen

ReligieDe meerderheid van de Kroatische bevolking is rooms-katholiek (85 ) Er worden ook andere vormen van hetchristendom beleden Kroatieuml telt een aantal heilige plaatsen die veel pelgrims trekken vanwege verschijningen ofopmerkelijke gebeurtenissen Dit zijn bijvoorbeeld Bistrica Trsat Sinj het eiland Solin en Voćine Er worden in Kroatieumlnog veel religieuze processies gehouden Een klein deel van de Kroatische bevolking is moslim

CultuurKroatieuml ligt in de overgangszone van het Middellandse Zeegebied de Balkan en Centraal-Europa Vanwege diegeografische ligging draagt Kroatieuml een eeuwenoude cultuur met zich mee die per regio verschillend is en zowelwesterse als oosterse invloeden kent Dit is al tot stand gekomen met de scheiding tussen het West-Romeinse enByzantijnse Rijk Kroatieuml ligt in een gebied waar diverse stromingen van het christendom en de islam elkaarontmoeten

Bijna iedere Kroatische stad of dorp heeft haar eigen klederdracht Die traditionele drachten worden gebruikt bij(folklore)festivals toeristische en religieuze bijeenkomsten Kroatieuml is rijk aan kud folkloristische dansgroepenuiteraard traditioneel gekleed Volksdansen worden in Kroatieuml nog regelmatig uitgevoerd De kolo is een meeruniversele cirkeldans voor alle Zuid-Slavische volkeren De linđo is een groepsdans uit de omgeving DubrovnikDaarbij wordt gedanst op de muziek van de lijerica een snaarinstrument De muzikant zit in het midden van een cirkeldie gevormd wordt door dansende mensen Een ander muziekinstrument dat binnen de Kroatische volksmuziek volopgebruikt wordt is het tokkelinstrument tambura

Naast muziek en dans zijn er tal van tradities Bijvoorbeeld rond huwelijk en verloving Op het eiland Rab dient de maneen boom door te zagen voordat hij zich mag verloven hiermee laat hij zien dat hij sterk genoeg is zijn toekomstigegezin te onderhouden Op het eiland Korcula zijn jongemannen in het voorjaar actief met zwaardgevechten waarbijeen perfecte beheersing van het wapen en het lichaam is vereist Op Moreka Dag (27 juli) mogen zij hun kunnen aanhet publiek tonen Grote delen van Kroatieuml waren eeuwenlang in handen van de Ottomanen De strijd wordt gevoerdom lsquode mooie vrouwrsquo die de door de Moren veroverde stad symboliseert Het gevecht duurt de hele nacht eerst tegende Moren vervolgens tegen de dorst Op bijna alle 725 eilanden van Kroatieuml maar ook in de dorpen en steden in het

30

binnenland vind je zulke tradities

Er zijn in Kroatieuml twee (oude) steden in hun geheel door UNESCO als lsquocultureel werelderfgoed van de mensheidrsquoaangewezen Dubrovnik en Trogir Maar ook de oude binnenstad van Poreč en het paleiscomplex van Diocletianus inSplit kunnen op bijzondere bescherming rekenen Kroaten preserveren hun verleden wat zichtbaar wordt in het groteaantal musea door het gehele land Ook kastelen en burchten worden doorgaans goed onderhouden

Een van de belangrijkste nationale symbolen is het rood-witte schaakbord (šahovnica) dat terug te vinden is in de vlagen het wapen van Kroatieuml Dit symbool zie je ook op sportkleding logos en dergelijke Het šahovnica wordt doorKroaten over de gehele wereld gebruikt

Ga je op souvenirjacht Voorwerpen uit de Kroatische kunstnijverheid zijn verreweg het populairst Zo is kant van heteiland Pag zeer beroemd Ook kristal glas aardewerk sieraden lederwaren en bloemengeuren in zakjes zijn erggeliefd Een leuk weetje De stropdas vindt zijn oorsprong in Kroatieuml Je vindt dat terug in de Duitse taal waar hetwoord voor stropdas lsquoKrawattersquo is een verbastering van lsquoKroatieumlrsquo In een ver verleden werd het kledingstuk in het legergebruikt waarbij elk onderdeel als herkenningsteken zijn eigen stropdas droeg Je vindt in Kroatieuml specialestropdassenwinkels waar je bij aanschaf een certificaat krijgt met de geschiedenis van de desbetreffende stropdas

FeestdagenAangezien veel Kroaten katholiek zijn wordt de Kroatische cultuur daar sterk door beiumlnvloed Zo hebben veelfeestdagen en volksfeesten een katholieke oorsprong Op feestdagen zijn de overheidsinstellingen en de meestebanken winkels en bedrijven gesloten

Dit zijn de officieumlle feestdagen in Kroatieuml 1 januari (Nieuwjaarsdag) 6 januari (Driekoningen) Pasen 1 mei (Dag vande arbeid) 19 juni (Sacramentsdag) 22 juni (Dag van de strijd tegen de fascisten) 25 juni (Oprichting van de republiekin 1991) 5 augustus (Nationale dankdag viering van de dag dat het leger van Kroatieuml het laatste stuk grondgebied datdoor Servieumlrs werd bezet bevrijdde) 15 augustus (Maria Hemelvaart) 8 oktober (Onafhankelijkheidsdag verbrekenvan de banden met Joegoslavieuml) 1 november (Allerheiligen) 6 december (Sint Nicolaas) 25 en 26 december(Kerstmis)

Eten en drinkenDe Kroatische keuken varieert per regio Elke streek kent zijn eigen specialiteiten Zo is de Dalmatische keukenmediterraan waarbij olijfolie en kruiden belangrijke toevoegingen zijn Een typisch Dalmatisch gerecht is zwarterisotto gemaakt van inktvis waarbij de kleur afkomstig is van de inkt van dit zeedier Ook prosciutto (gerookte ham metkaas en olijven) is typisch voor de regio Dalmatieuml net als brudet (stoofpotje van zeevruchten) en pašticada(vleesgerecht meestal van rundvlees) Istrieuml is befaamd om de productie van olijfolie Omdat er in Istrieuml veel truffelsworden gevonden prijken op dit schiereiland veel truffelgerechten op de menukaart

In Kroatieuml vind je veel konobarsquos tavernarsquos met traditioneel Kroatisch interieur Op de menukaart staan vaak maar eenpaar gerechten alleen Kroatisch en door de eigenaar zelf bereid In de steden en rond de toeristengebieden vind jegewone en fastfoodrestaurants visrestaurants (vooral aan de kust) pizzeriarsquos pubs en wijnkelders Ook zijn erdiverse traditionele koffiehuizen waar je behalve koffie een scala aan zoetigheden voor biacutej de koffie vindt

Kroatieuml is een van lsquos werelds oudste wijnregiorsquos Er zijn ongeveer 400 geregistreerde wijnproducenten in zowel hetbinnenland als aan de kust die zowel rode als witte wijn produceren Uiteraard wordt in Kroatieuml ook volop biergedronken Bekendste pilseners zijn Ožujsko en Karlovačko Water uit de kraan is bijna overal goed te drinken Twijfelje toch drink dan mineraalwater

TaalDe taal van Kroatieuml is Kroatisch In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken ook Duits wordtregelmatig verstaan en gesproken

Enkele Kroatische woordenGoedendag = dobar danGoedenavond = dobro veče(r)Dank je wel = hvala

31

Heel erg bedankt = hvala lijepo

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Kroatieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Kroatieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen danis 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatIn het noorden en oosten is een continentaal klimaat De zomers kunnen erg heet zijn en de winters koud Aan deAdriatische kust is een mediterraan klimaat de zomers zijn zonnig en heet en de winters zijn zacht met veel regen

Beste reistijd In principe kun je Kroatieuml heel het jaar door prima bezoeken De beste reistijd voor Kroatieuml zijn demaanden mei juni en september Maar ook onze zomervakantie is zeker een goede periode aan de kust mag je danop een gemiddelde temperatuur van ongeveer 25 degC rekenen Aan de kust liggen de temperaturen over het algemeeniets hoger dan in het binnenland

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)DUBROVNIK

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 12 4 11 14

Februari 12 5 11 14

Maart 14 6 12 14

April 17 7 11 16

Mei 21 9 10 19

Juni 25 10 7 23

Juli 28 11 4 26

Augustus 29 11 5 25

September 25 10 6 24

Oktober 21 7 10 20

November 17 5 11 17

32

December 13 4 13 15

ZAGREB

Maand T gem Zon Neerslag

Januari 3 2 12

Februari 6 3 11

Maart 11 5 13

April 17 6 14

Mei 21 7 15

Juni 24 8 15

Juli 26 9 13

Augustus 26 8 13

September 22 6 12

Oktober 16 5 12

November 9 2 13

December 4 2 14

AdressenNederlandse Ambassade in KroatieumlAugusta Cesarca 6 2e verdieping 10000 ZagrebT +38514642200I wwwnetherlandsembassyhr of wwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in KroatieumlPantovčak 125 d 10000 ZagrebT +385 1 457 89 01 of in geval van nood +385 98 203 044I httpscroatiadiplomatiebelgiumbenl

Kroatische ambassade in NederlandSurinamestraat 11 2585 GG Den HaagT +31 70 363-2942

33

I httpnlmvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

Kroatische ambassade in BelgieumlLouizalaan 425 1050 BrusselT +32 2 639 20 36I httpbemvephrnlambassadecontact-en-openingstijden

CommunicatieIn vrijwel heel Kroatieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Voor landen binnen deEuropese Unie worden voor mobiel internetgebruik geen roamingkosten in rekening gebracht Voor de exactevoorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatie wwwbellencom

Het internationale landennummer van Kroatieuml is +385 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Kroatieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Kroatieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in de landen van voormalig Joegoslavieuml niet verplicht zijn worden ze in de meeste landen welaanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoektActuele informatie staat op wwwlcrnl de site van het Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnenuitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria In Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voorTropische Geneeskunde in Antwerpen wwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen in Nederland)

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In voormalig Joegoslavieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken engezondheidsposten op het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen engoed opgeleid ondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd errekening mee dat mogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Kroatieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook

34

mee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Kroatieuml maakt

GeldzakenDe munteenheid van Kroatieuml is de kuna Een kuna wordt onderverdeeld in 100 lipa Kijk voor de dagkoers opwwwoandacom Op veel plekken in Kroatieuml wordt de euro ook geaccepteerd Geldautomaten zijn overal aanwezig inKroatieuml De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards en bankkaarten

Kroatieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland In de erg toeristische plaatsen aan dekust liggen de prijzen natuurlijk wel hoger dan in het binnenland maar grof gezien liggen de prijzen er neacutet wat lager danin Nederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenDe meeste winkels zijn doordeweeks geopend van 0800 tot 2000 uur In het weekend zijn de winkels vaak tot 1400uur open Openbare diensten en kantoorinstellingen werken van maandag tm vrijdag tussen 8 en 16 uur

FotografieKroatieuml is een fotogeniek land Je kunt er bijna alles fotograferen Als je personen wilt fotograferen vraag dan omtoestemming Je mag geen militaire objecten (bruggen havens vliegvelden of ambtelijke gebouwen) of gebiedenfotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Kroatieuml een veilig land om doorheen te reizen In het binnenland en in de bergen zijn enkeleveiligheidsrisicorsquos dit heeft te maken met niet geruimde mijnen Let goed op de borden die dit aangeven en wijk nietvan de paden af Net als in elk ander land moet je letten op zakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis vanhet hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Kroatieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Kroatieuml Kijk voor meerinformatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

35

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Kroatieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Noord-Macedonieuml

CultuurZeker buiten de toeristenoorden zul je getroffen worden door de hartelijkheid en gastvrijheid van de bewoners Als je ingesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Macedonieumlhebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in devolksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Eten en drinkenDe keuken van de Balkan kenmerkt zich vooral door een enorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Hetgebied staat vooral bekend om de paprika zure room en gerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekendegerechten van de Balkan zijn burek (vlees- kaas- of groentetaart van bladerdeeg) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) cevapcici (de alomtegenwoordige huidloze worst) raznjici (spies metgegrilde stukjes varkensvlees) en pljeskavica (pittige hamburger)

MacedonieumlIn Macedonieuml proef je de invloed van de Griekse keuken Bestel je pita dan krijg je een pasteitje gemaakt vanbladerdeeg gevuld met lokale kaas en spinazie of prei Spska salata is een eenvoudige salade met tomaat ui enkomkommer bedekt met geraspte sirenje (witte kaas) En tavce gravce is een bonenschotel geserveerd in aardewerk

DrinkenBehalve koffie thee en frisdrank heeft Kosovo zijn eigen lokale bier De wijnsoort Vranac wordt ook verbouwd inMacedonieuml Wie van sterker gedestilleerd houdt kan proeven van Rakije

LandschapMacedonieuml ligt op een plateau van 600-900 meter Er zijn veel bergen met als hoogste toppen de Titov Vrv (2748 m)en de Mal Turcin (2707 m) De Vardar de langste rivier van Macedonieuml stroomt dwars door de hoofdstad Skopje enmondt uit in de Golf van Thessaloniki Macedonieuml heeft ook vele meren Het land bevindt zich in een gebied waar zeerregelmatig aardbevingen voorkomen De oorzaak hiervan is dat in deze regio drie tektonische platen samenkomenOp 26 juli 1963 werd de stad Skopje zwaar getroffen door een aardbeving en gedeeltelijk verwoest

Taalbull Macedonisch wordt hoofdzakelijk in Macedonieuml gesprokenbull Albanees wordt gesproken in delen van Macedonieuml

Literature and maps

BevolkingMacedonieuml is 06 keer Nederland en telt ongeveer 2 miljoen inwoners De Macedonieumlrs vormen ongeveer twee derdevan de bevolking Daarnaast zijn er minderheden van Albanezen Gegen in het noorden en Tosken in het zuiden

ReligieMacedonieumlrs zijn oosters-orthodox De religie is duidelijk zichtbaar aanwezigReligieuze feesten in MacedonieumlMacedonieuml viert men ook islamitische feestdagen zoals het Suikerfeest en het Offerfeest Zie voor de exacte data vanalle religieuze feestdagen per land wwwbelevenorgfeesten

Sustainability

36

Tipping

Travel by consiously

Weer en klimaatMacedonieuml heeft een gematigd landklimaat met lange droge en hete zomers De winters zijn doorgaans kort koud ennat

AdressenMacedonieumlNederlandse ambassade in MacedonieumlI wwwnederlandwereldwijdnllandenkosovo

Belgisch ere-consulaat in MacedonieumlT +389 23136209E conbelt-homemk

Arrival info

CommunicatieDe landcode voor Macedonieuml is (+389) In dit land betaal je de kosten voor roaming Een overzicht van de kosten perprovider vind je op wwwbellencom Indien je een simlockvrij toestel hebt kan het de moeite waard zijn om in dielanden een prepaid simkaart te kopenInternet in MacedonieumlOp veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe standaardspanning in Macedonieuml is 230 V De stopcontacten zijn zoals in Nederland en Belgieuml

GezondheidHoewel inentingen in Macedonieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in AntwerpenwwwitgbeNreisgeneeskunde

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voorvertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (externe link KA naarhttpwwwthuisvaccinatienlaanmeldenkoning-aap

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarree

37

verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Macedonieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Info for people at home

Luggage and clothing

Money and currencyDe munteenheid in Macedonieuml is de denar (MKD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacomcurrencyconverter

In bijna elke grotere of toeristische plaats staan pinautomaten waar je met je bankpas met Maestro logo kunt pinnenEventueel kun je eurorsquos wisselen bij banken en officieumlle wisselkantoren Creditcards accepteert men bij de wat luxerehotels en restaurants bij autoverhuurbedrijven en in sommige winkelsFooien In toeristische centra en zeker in de wat luxere zaken rekent bedienend personeel op een fooi Buiten de centra zalmen er soms raar van opkijken In een restaurant is bedieningsgeld soms bij de prijs inbegrepen Anders kun jeuitgaan van een fooi van 5 tot 10 procent Bij een taxirit kun je de prijs naar boven afrondenInvoerbepalingenInformatie over de douaneregels per land vind je op wwwiatatravelcentrecom Bij terugkomst in Nederland mag jeofficieel tot euro 430- aan spullen belastingvrij invoeren Download voor meer informatie de app lsquodouane reizenrsquo

OpeningsurenOpeningstijden van winkels varieumlren Zaterdag en zondag zijn officieumlle vrije dagen hoewel genoeg winkels dagelijksgeopend zijn In de hete zomermaanden sluiten sommige zaken vroeg in de middag en gaan vanaf 1500 of 1600 uurweer open tot in de avond Buiten het seizoen zijn de meeste winkels eerder gesloten Banken en kantoren zijn doorgaans geopend van 9 tot 17 uur van maandag tot en met vrijdag (soms met een of tweeuur sluitingstijd voor lunch) soms zijn ze ook zaterdagochtend open Musea op dinsdag tot zondag geopend van 10 tot17 uur Van oktober tot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms heftig protesteren tegen je onbarmhartige cameraHet gebruik van fototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar ermoet vaak wel extra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategische objecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

Veiligheid

38

In gebieden waar oorlog is gevoerd liggen nog mijnen Meer dan 50000 mijnen zijn nog niet geruimd Deze mijnenliggen vooral in de binnenlanden en in de bergen Let op borden die waarschuwen voor mijnenvelden Volg deaanwijzingen op de borden en verlaat de gemarkeerde wegen niet Meer informatie over de (verkeers)veiligheid perland vind je op wwwanwbnl

Over het algemeen Macedonieuml redelijk veilig Wel is het zaak om je gezonde verstand te gebruiken Als je s avonds oppad gaat is het verstandig om in je hotel te informeren welke gebieden je beter kunt mijden Zoals overal moet jeoppassen voor kleine criminelen Drukke plaatsen als markten winkelstraten bus en metro zijn favoriet bijzakkenrollers Pas op in het verkeer Automobilisten hebben soms de neiging om verkeerslichten snelheidsgebodenen zebrapaden te negeren Mocht je onverhoopt bestolen worden of iets naars overkomen zorg dan dat je de applsquoSOS op reisrsquo gedownload hebt zodat je alle belangrijke telefoonnummers bij de hand hebt En vergeet niet om aangiftebij de politie te doen in verband met de verzekering

Reisadvies Actuele informatie over de veiligheid vind je op wwwnederlandwereldwijdnlreizen (kijk onder reisadviezen bij hetbetreffende land) of op httpdiplomatiebelgiumbenl Nederlanders kunnen in geval van nood 247 bellen met hetcontactcenter van Buitenlandse Zaken telefoon +31 247 247 247 Ook via het Twitteraccount 247BZ of de 247 BZReisapp kun je direct contact opnemen met het contactcenter

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland Ook de zomertijd loopt gelijk aan die van Nederland en Belgieuml

Traveldocuments

Servieuml

LandschapDe republiek Servieuml (Republika Srbija) ligt in het zuidoosten van Europa en wordt aan alle zijden door land omgevener zijn geen grenzen met de zee Servieuml heeft nogal wat buurlanden Noord-Macedonieuml Albanieuml Montenegro Bosnieumlen Herzegovina Kroatieuml Hongarije Roemenieuml en Bulgarije De hoofdstad van Servieuml is Belgrado (in het ServischBeograd)

De autonome Servische provincie Kosovo heeft in 2008 eenzijdig de onafhankelijkheid uitgeroepen maar wordtinternationaal niet algemeen erkend Tientallen landen erkennen Kosovo inmiddels wel als zelfstandige staatwaaronder Nederland en Belgieuml Servieuml erkent de onafhankelijkheid van Kosovo echter niet Servieuml heeft (zonderKosovo) een oppervlakte van 77474 kmsup2 Ter vergelijk Nederland heeft een oppervlakte van 41543 kmsup2 en Belgieuml van30689 kmsup2 Servieuml is dus groter dan Belgieuml en Nederland tezamen

Servieuml was lange tijd onderdeel van het Ottomaanse Rijk maar werd in het eind van de 19de eeuw voor korte tijdonafhankelijk In 1919 werd het land onderdeel van Joegoslavieuml dat eerst een koninkrijk was en na de TweedeWereldoorlog een socialistische dictatuur werd onder de leider Tito In de jaren 90 viel Joegoslavieuml langzaam uiteentotdat alleen Servieuml en Montenegro overbleven In 2006 viel het land uiteen en werden Servieuml en Montenegro apartelanden Servieuml wordt vaak gezien als de lsquoopvolgerrsquo van Joegoslavieuml

Het noorden van Servieuml ligt op de Pannonische vlakte een regio die Vojvodina heet en vooral uit graanvelden bestaatHet midden van het land is heuvelachtig en kent meer bos De hogere berggebieden vind je in het zuiden van ServieumlDe hoogste top is de Midžor (2169 meter) Servieuml heeft een vrij beperkt wegennet van hoofdwegen dat alleen degrootste plaatsen verbindt Kleinere plaatsen kunnen vaak alleen via secundaire wegen bereikt worden

Servieuml heeft geen kustlijn en is afhankelijk van de rivieren die uitmonden in de Zwarte Zee of de Adriatische Zee Ookverbinden de rivieren Servieuml met het noorden en westen van Europa Ze dienen voor het transport het opwekken vanenergie en watergebruik De belangrijkste rivier van Servieuml is de Donau die bijna 600 kilometer door Servischgrondgebied stroomt Andere belangrijke rivieren zijn de Zapadna Morava en de Juzna Morava Daarnaast heeft Servieumlveel meren en stuwmeren De stuwmeren zorgen voor het opwekken van energie door middel van waterkracht Vande vele stuwmeren is de IJzeren Poort in het oosten van Servieuml het grootst (253 kmsup2)

39

BevolkingServieuml telt ongeveer 69 miljoen inwoners (exclusief Kosovo) De Serven zijn met 83 veruit de grootstebevolkingsgroep In het noorden woont een grote minderheid van etnische Hongaren Ook wonen er mensen uitandere republieken van voormalig Joegoslavieuml zoals Bosnieumlrs en Kroaten De rest van de bevolking bestaat uit onderandere Albanezen Roemenen Bulgaren Slowaken en Roma

In het midden en noorden van Servieuml bevinden zich de meeste grote steden De hoofdstad Belgrado is met circa 12miljoen inwoners de grootste stad van het land Andere grote steden met meer dan 100000 inwoners zijn Novi SadNiš Kragujevac en Subotica

GodsdienstDe christelijke Servisch-orthodoxe Kerk opgericht in 1219 vormt de grootste geloofsgemeenschap in Servieuml met85 Je vindt verspreid door het land veel orthodoxe kloosters en kerken Het grootste Servisch-orthodoxekerkgebouw in de wereld en tevens het grootste orthodoxe kerkgebouw ter wereld is de Kathedraal van de HeiligeSava in Belgrado Sint Sava is de stichter van de Servisch-orthodoxe Kerk Hij is een van de belangrijkste heiligen inServieuml en tevens de patroonheilige van onderwijs en geneeskunde Zijn gedenkdag is 27 januari die ook als de Dagvan de Spiritualiteit wordt gevierd Het is geen officieumlle vrije dag

Na de Servisch-orthodoxen volgen de geloofsgemeenschappen van rooms-katholieken met 55 moslims met 32en protestanten met 11

CultuurServieuml ligt al eeuwenlang in de overgangszone tussen oost en west Eerst tussen het Byzantijnse en het Romeinserijk daarna tussen het Ottomaanse Rijk en het christelijke westen Zelfs in de communistische periode bevond deregio zich ergens tussen het Warschaupact en het NAVO pact Het resultaat van deze centrale geografische ligging iseen samenleving met invloeden van verschillende culturen volkeren en godsdiensten

Buitenlandse bezoekers ervaren meestal al snel de gastvrijheid en hartelijkheid van de Servische bevolking Bij hetintroduceren of een eerste ontmoeting wordt de rechterhand geschud Bij volgende ontmoetingen is het gebruikelijk datje elkaar drie keer op de wang kust Als je in gesprek met locals gaat zal ongetwijfeld het traumatische verleden tersprake komen Veel bewoners van voormalig Joegoslavieuml hebben meerdere oorlogen overleefd sommigen hebben ererg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij als melancholisch klinkt

Het Servisch cultureel erfgoed omvat tal van roerende en onroerende culturele goederen Er zijn historische religieuzeen culturele bouwwerken archeologische vindplaatsen en opgravingen diverse kunstwerken manuscripten enboeken UNESCO heeft de volgende locaties toegevoegd aan zijn Werelderfgoedlijst het Servisch-orthodoxeStudenicaklooster Stari Ras (forten kerken en kloosters) het Sopoćaniklooster Stećci in West-Servieuml(begraafplaatsen met middeleeuwse grafstenen) en het laat-Romeinse versterkte paleis Gamzigrad-Romuliana

Etnische klederdracht behoort eveneens tot het culturele erfgoed van Servieuml Al eeuwenlang is kleding gebruikt omklasse etniciteit sociale en professionele status aan te duiden Vooral de bewaarde collecties kledingstukken(mannenkleren maar toch vooral vrouwenkledij) uit de 19de en de eerste decennia van de 20ste eeuw kenmerkenzich door een grote verscheidenheid aan vormen ornamenten en kleuren In de kleding werd door de makers ookindividuele vaardigheden gebaseerd op erfgoed en traditie gedemonstreerd Tegenwoordig wordt de traditioneleklederdracht alleen nog gedragen door sommige ouderen op het platteland of tijdens speciale evenementen zoalsetnische festivals op religieuze en nationale feestdagen tijdens bruiloften bij toeristische attracties en doordansgroepen die traditioneel dansen

FeestdagenDit zijn de officieumlle feestdagen in Servieuml waarop bijna iedereen vrij is 1 januari (Nieuwjaarsdag) 2 januari 7 januari(orthodoxe Kerstdag Božic) 15 en 16 februari (Dagen van de Republiek Servieuml Sretenje) 1 en 2 mei (Dagen van deArbeid Praznik Rada) 11 november (Dag van de Vrede Eerste Wereldoorlog net als in Belgieuml en Frankrijk DanPrimirja) Ook orthodox Pasen heeft vrije dagen maar die verschillen van jaar tot jaar

Jaarlijks vinden er evenementen en festivals plaats in Servieuml het zijn belangrijke publiekstrekkers voor het land Hetfestivalseizoen met bijvoorbeeld traditionele wijnfeesten bierfestivals en eigentijdse popfestivals vindt plaats in de

40

zomer Zo is het Exit Festival in de stad Novi Sad met muziekstijlen die varieumlren van hiphop en dance tot reggae enjazz ondertussen uitgegroeid tot Europas grootste internationale popfestival Een ander belangrijk muziekfestival is inNis waar jaarlijks in de zomer het Nisville Jazzfestival wordt georganiseerd Ook het Guca Festival isnoemenswaardig Het wordt jaarlijks gehouden in augustus en is geschikt voor mensen die geiumlnteresseerd zijn intraditionele Servische muziek In het dorpje Guca wordt dan gestreden om de gouden trompet en goed gefeest Denkaan marktkraampjes op allerlei plekken traditionele voorstellingen straatmuzikanten en dansende mensen

Eten en drinkenServieumlrs zijn vaak echte Bourgondieumlrs ze genieten van rijk en smakelijk eten Gewoonlijk wordt er in Servieuml driemaalper dag gegeten waarbij de lunch de belangrijkste maaltijd is De lunch bestaat vaak uit meerdere gangen

De keuken van de Balkan en dan vooral de landen van het voormalige Joegoslavieuml kenmerkt zich vooral door eenenorme variatie en het veelvuldig gebruik van kruiden Het gebied staat vooral bekend om de paprika zure room engerookt spek Veel gerechten komen van de gril Bekende Balkangerechten zijn burek (deeggerecht met gehakt ofkaas) lukanci (zelfgemaakte chorizo-achtige varkensworstjes met paprikaschijfjes) en raznjici (spies met gegrildestukjes varkensvlees)

Servieuml is bekend om zijn gegrilde vleesgerechten Regionale keukens varieumlren van pittige Hongaarse goulash totTurkse kebabs Ben je vegetarieumlr vraag dan om posna hrana (vleesloos eten) Bekend is ook de Servischebonensoep In Servieuml ontkom je niet aan kajmak (romig zuivelproduct vergelijkbaar met zure room) dit wordt op allesgeserveerd van brood tot hamburgers De nationale gerechten van Servieuml omvatten pljeskavica (een pittigehamburger van rund- of varkensvlees) ćevapi (gegrild gehakt vlees) en Karađorđeva šnicla (schnitzel)

Door zijn vruchtbare grond is Servieuml rijk aan groente fruit en andere natuurproducten zoals honing Zo is het landbijvoorbeeld een van de grootste exporteurs van frambozen ter wereld Het is dan ook logisch dat Servieumlrs gewend zijnhier volop gebruik van te maken Gedurende de oogsttijd legt iedereen een voorraadje aan en bereiden families typischServische gerechten en dranken Langs de weg zie je dan kraampjes met de verse oogst zoals aubergines bonen enpaprikarsquos Behalve al dat fruit en al die groenten vormt (witte) kaas een belangrijk onderdeel van de Servische keuken

Koffie is de meest geconsumeerde niet-alcoholische drank in Servieuml Vaak is dat Turkse koffie soms ingeschonkenvanuit traditionele kannetjes Wil je liever geen koffieprut onder in je kopje vraag dan om een Nescafeacute espresso ofcappuccino Ook is thee verkrijgbaar hoewel kruidenthee in Servieuml eerder als medicijn wordt gebruikt dan als drankHet mineraalwater Knjaz Milos wordt beschouwd als nationaal merk Een aantal merken fruitsap wordt lokaalgeproduceerd Rakija (brandewijn) is in Servieuml een algemene term voor gedestilleerde dranken die zijn gemaakt vanfruit Relatief veel mensen brouwen hun eigen rakija Wie van sterk gedestilleerd houdt kan proeven van deacute nationaledrank slivovitsj brandewijn gemaakt van pruimen Maar wees voorzichtig het alcoholpercentage bedraagt vaak meerdan 50 Ook bier wordt veel gedronken er zijn in Servieuml wel 14 brouwerijen Hoewel het land flink wat wijngaardentelt heeft Servieuml nog steeds weinig internationale erkenning als wijnproducent Proosten doe je door glazen te klinkenoogcontact te maken en luid te verklaren Živeli

TaalDe taal van Servieuml is het Servisch Het geschreven Servisch gebruikt zowel een gewoon Latijns alfabet als eenCyrillisch alfabet Daarnaast zijn er delen van het land waar Albanees Hongaars Roemeens en Bulgaars wordtgesproken In hotels en restaurants wordt vaak goed Engels gesproken

Enkele Servische woordenJa = daNee = neGoedemorgen = dobre jutroGoedemiddag = dobar danGoedenavond = dobro večeDank je wel = hvala vam

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Servieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Meestal is een fooi bij een restaurant in Servieuml op de rekening inbegrepen Is de fooi niet inbegrepen dan

41

is 10-15 gebruikelijk Voor een goede dienstverlening kun je het bedrag afronden of het kleine wisselgeld latenliggen Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden

De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hunwerk naar voldoening gedaan hebben Een richtbedrag voor de reisbegeleiding is 2 euro per persoon per dag

Weer en klimaatHet klimaat van Servieuml lijkt wellicht op het patroon van een landklimaat of continentaal klimaat maar omdat ervoldoende invloed is van de Middellandse Zee mag je in Servieuml toch spreken van een gematigd zeeklimaat Zo zorgt deaanwezigheid van de zee in de wintermaanden (december tot en met februari) ervoor dat de afkoeling van het landgeremd wordt In de zomermaanden (juni juli en augustus) kan de zee juist een afkoelend effect hebben waardoor devorming van extreme hitte veelal voorkomen wordt

Beste reistijd Voor een rondreis Servieuml kent de periode van mei tot en met september de beste reistijd

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddeldemaximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mmneerslag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)BELGRADO

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 4 2 12 -

Februari 6 3 11 -

Maart 12 5 12 -

April 17 6 12 -

Mei 22 7 13 -

Juni 25 8 12 -

Juli 27 9 9 -

Augustus 27 9 9 -

September 24 7 7 -

Oktober 18 5 5 -

November 11 3 3 -

December 5 2 2 -

AdressenNederlandse Ambassade in Servieuml

42

Milentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381112023900I httpswwwnederlandwereldwijdnl

Belgische Ambassade in ServieumlKrunska 18 11000 BelgradoT +381 11 323 00 16 of in geval van nood +381 63 468 669I httpsserbiadiplomatiebelgiumbenl

Servische ambassade in NederlandBurgemeester Van Karnebeeklaan 19 2585BA s-GravenhageT +31 70 363 68 00I httpwwwthehaguemfagovrs

Servische ambassade in BelgieumlBoulevard du Regent 53 1000 BrusselT +32 2 647-2652 647-5781 649-6545I httpbrusselsmfagovrsindexphp

CommunicatieIn vrijwel heel Servieuml is er in hotels en restaurants Wifi Soms gratis soms tegen kosten Servieuml is geen lid van deEuropese Unie Voor landen buiten de Europese Unie worden voor mobiel internetgebruik roamingkosten in rekeninggebracht Voor de exacte voorwaarden dien je contact op te nemen met je provider Of kijk hier voor meer informatiewwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Servieuml is +381 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Servieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Servieuml gebruikelijkzijn

GezondheidHoewel inentingen in Servieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodig hebthangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuisBij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties (alleen mogelijk in Nederland)

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort

43

Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Servieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Het niveauvan de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeen goedopgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeel Het isbelangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet worden betaaldvoor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Servieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ook meemaar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische luchtige kleding mee te nemen die zich makkelijk laatcombineren (laag over laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen een (fleece)trui of vest is dus handig Wijraden aan stevige wandelschoenen mee te nemen In religieuze gebouwen geldt vaak een kledingvoorschrift vrouwendragen hun rok of broek tot over de knie en de armen zijn geheel bedekt en mannen dragen daar een lange broek enbedekken hun armen tot op de elleboog

GeldzakenDe munteenheid van Servieuml is de dinar (RSD) Kijk voor de dagkoers op wwwoandacom Wissel voor je vertrekServisch geld weer om of geef het uit Buiten Servieuml is de Servische dinar niet of nauwelijks te wisselen

Servieuml heeft voldoende geldautomaten in de grote steden Bankpassen worden geaccepteerd bij geld- enbetaalautomaten met een Cirrus- of Maestrologo Actuele informatie over geldautomaten in een bepaalde plaats isonder meer te vinden op mastercardcomatmlocator en visacomatmlocator Er geldt voor bankpassen meestal eenbestedingslimiet per dag of per week De meeste winkels en restaurants aanvaarden buitenlandse creditcards

Servieuml wordt over het algemeen niet beschouwd als een duur vakantieland Prijzen in steden zoals Belgrado Nis enNovi Sad liggen wel iets hoger dan op het Servische platteland Grof gezien liggen de prijzen er wat lager dan inNederland en Belgieuml

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenDe openingstijden van winkels in Servieuml verschillen per plaats In Belgrado zijn de meeste winkels bijvoorbeeld elkedag open tot 2200 uur en op zondag een halve dag De hoofdstad heeft zelfs enkele 247 supermarkten

De meeste banken zijn doordeweeks geopend tot 1700 uur en op zaterdag tot 1300 uur Musea zijn meestal geslotenop maandag Daarnaast zijn er veel musea die in het weekend slechts beperkt open zijn bijvoorbeeld alleen lsquosochtends

FotografieWil je personen fotograferen realiseer je dan dat niet iedereen het op prijs om zomaar gefotografeerd te worden Hetwordt zeker gewaardeerd wanneer je het eerst vraagt (je camera laten zien met vragende blik is al voldoende) Je magin Servieuml geen luchthavens militaire installaties grensovergangen en andere veiligheidsgevoelige objectenfotograferen Ook fotograferen in kerken en musea is vaak niet toegestaan maar dat staat meestal aangegeven

44

VeiligheidOver het algemeen is Servieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel (als die beschikbaar is) en neem niet te veel geldmee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Servieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Servieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenservieBelgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

Het landelijke alarmnummer in Servieuml is 112 Voor de politie bel je 192 Voor de brandweer 193 En voor de ambulance194

ReisdocumentenInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Servieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Slovenieuml

LandschapDe republiek Slovenieuml (Republika Slovenija) was tot de onafhankelijkheid in 1991 de meest noordelijke deelrepubliekvan het voormalige Joegoslavieuml De totale oppervlakte van het land bedraagt 20271 kmsup2 Dat is flink kleiner dan Belgieumlof Nederland Slovenieuml is dan ook een van de kleinere Europese landen Slovenieuml grenst aan Oostenrijk HongarijeItalieuml en Kroatieuml en heeft aan de Adriatische Zee een kustlijn van 46 km

Slovenieuml is over het algemeen bergachtig met toppen boven de 2500 meter in het midden en noordwesten van hetland In het noordwesten liggen de Kamniške Alpen en de Julische Alpen met de hoogste berg van Slovenieuml de Triglav(2864 meter) Om deze berg heen ligt het Triglavski Narodni Park Het oosten van Slovenieuml wordt steeds vlakker engaat over in het Karpatenbekken (Pannonische Vlakte) die vooral in Hongarije ligt In het zuiden en zuidoosten isSlovenieuml heuvelachtig Ca 50 van Slovenieuml is nog bedekt met bossen

Het zuid(west)en van het land is beroemd vanwege de talrijke grotten of jamarsquos die zich in het daar aanwezige poreuzekalkgesteente gevormd hebben In dit zogenaamde karstgebied liggen grottenstelsels met stalagmieten en stalactietendie tot de imposantste van de wereld behoren zo is het complex van Postojna circa 20 kilometer lang

Ook de meren van Slovenieuml zijn bewonderenswaardig Mooi gelegen zijn de meren Bled Bohinj de Triglav-meren ende Krn-meren De langste rivier van het land is de Sava De kust van Slovenieuml is rotsachtig en heeft geen natuurlijkezandstranden

Bevolking

45

Slovenieuml telt ongeveer 2 miljoen inwoners en ongeveer 83 daarvan bestaat uit Slovenen Slovenieuml is relatiefdunbevolkt het land telt 97 inwoners per kmsup2 Ter vergelijking Nederland telt 517 inwoners per kmsup2 Belgieuml telt 376inwoners per kmsup2 De grootste stad van Slovenieuml is Ljubljana met net geen 3000000 inwoners

In het westen vooral in de kustplaatsen woont een Italiaanse minderheid (circa 3000 personen) in het uiterstenoordoosten woont een Hongaarse minderheid (circa 9000 personen) Deze minderheden zijn de enige erkende enwettelijk beschermde minderheden in Slovenieuml en hebben een afgevaardigde in de Nationale Assemblee Anderebevolkingsgroepen zijn Kroaten (2 ) Serven (2) Bosnieumlrs (1 ) en Macedonieumlrs

ReligieDe meerderheid van de Sloveense bevolking is rooms-katholiek Ongeveer 70 van de inwoners hangt de leer vanRome aan De aartsbisschop zetelt in de hoofdstad Ljubljana Andere christelijke groepen zijn Servisch-orthodoxenoudkatholieken en Lutheranen Verder zijn er nog enkele kleine groepen joden en moslims

CultuurSlovenieuml is pas sinds 1991 als een onafhankelijk land maar van Slovenen als volk is al veel langer sprake De eerstetekenen van een Sloveense identiteit dateren uit de zestiende eeuw het eerste boek in de Sloveense taal dateert uitdie tijd Het was vooral dankzij hun gemeenschappelijke cultuur en de Sloveense taal dat de Slovenen zichzelf kondensmeden en als natie konden overleven Voor Slovenen zijn taal en cultuur dan ook eeuwenlang een vervanger geweestvoor het ontbreken van een eigen staat Slovenieuml is een van de weinige landen waar een lsquoDag van Cultuurrsquo eennationale feestdag is (8 februari)

Jaarlijks worden in Slovenieuml tal van culturele evenementen georganiseerd op het gebied van muziek dans film entheater Traditioneel eten en folklore nemen daarbij vaak een belangrijke plek in

Slovenen zijn vaak een stuk meer gesloten en meer bescheiden in vergelijking met Nederlanders en Belgen Hetsociale leven van de Sloveen speelt zich vooral af in het cafeacute of op een terras De bevolking komt niet vaak bij elkaarover de vloer maar spreekt liever ergens af voor een drankje Toch zijn Slovenen zijn van huis uit erg gastvrij zekerbuiten de toeristenoorden Kijk niet raar op als je bij een Sloveen thuis wordt uitgenodigd voor een alcoholischeversnapering of een zelfgemaakt hapje

De Sloveense bevolking is wereldwijs en het merendeel is goed opgeleid Slovenen zijn zelf vaak erg kritisch over hunland en gewoontes en benieuwd hoe mensen uit andere landen Slovenieuml ervaren Als je in gesprek met locals gaat zalongetwijfeld het traumatische verleden ter sprake komen Veel bewoners van Slovenieuml hebben meerdere oorlogenmeegemaakt sommigen hebben er erg onder geleden Dat hoor je ook terug in de volksmuziek die zowel blij alsmelancholisch klinkt

FeestdagenSlovenieuml heeft gedurende het jaar behoorlijk wat feestdagen Veel ervan hebben een religieuze oorsprong of hebben temaken met het verleden van Slovenieuml De meeste winkels en openbare instantie zijn op die dagen gesloten maarrestaurants en cafeacutes zullen wel geopend zijn

Dit zijn de nationale feestdagen in Slovenieuml1 en 2 januari (Nieuwjaarsdag) 8 februari (Dag van de Sloveens cultuur) Pasen 27 april (Dag van het verzet) 1 en 2mei (Dag van de arbeid) 25 juni (Onafhankelijkheidsdag) 15 augustus (Maria-Hemelvaart) 31 oktober (Reformatiedag) 1 november (Allerheiligen) 26 en 26 december (Kerstmis)

Vooral in de maanden juni tot en met september vinden er op veel plaatsen festivals plaats in Slovenieuml Deze varieumlrenvan folkloristische festivals met traditionele muziek en dans tot hippe dancefeesten

Eten en drinkenGelegen langs oude handelsroutes op het kruispunt waar de Adriatische Zee de Alpen en het Karpatenbekken (regiomet oa Hongarije) samenkomen is de Sloveense keuken beiumlnvloed door smaken uit diverse windstreken In degrensstreek met Oostenrijk vind je bijvoorbeeld apfelstrudel grote glazen bier en zuurkool met worst Aan de kust zijner juist weer Italiaanse invloeden en veel visgerechten

46

Bekende Sloveense nationale specialiteiten zijn bijvoorbeeld zlikrofi (gevulde pasta) brodet (rijk gevulde vissoep) enprsut (gedroogde ham) De braadworst kranjska klobasa is bekend tot ver over de grens Denk verder aan verse forelhuisgemaakte kazen van de Alpenweiden en verrukkelijke honing

Behalve koffie thee en frisdrank heeft Slovenieuml zijn eigen lokale biertjes Naast de twee grootste Sloveensebrouwerijen in Laško en Ljubljana zijn er veel andere kleinere brouwerijen Slovenieuml kent ook veel goede wijnen Wit ofrood weelderig aromatisch sterk vol of licht droog of zoet Voor ieders smaak is wel wat te vinden Water uit dekraan is bijna overal goed te drinken Twijfel je toch drink dan fleswater

TaalDe officieumlle taal van Slovenieuml is het Sloveens Deze taal behoort tot de Slavische talen (net als Kroatisch BosnischServisch Macedonisch en Bulgaars) De Slavische talen hebben behoorlijk wat overeenkomsten en verschillen alleenop details van elkaar

Een groot deel van de bevolking is het Engels machtig Met name mensen die in de toeristische sector werkzaam zijnspreken goed tot zeer goed Engels

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Slovenieuml een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting In een restaurant is een fooi van 5 - 10 gebruikelijk uiteraard als het eten lekker was Bij taxichauffeurskun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voor Koning Aap werken verwachteneveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatHet grootste deel van het bergachtige Slovenieuml heeft een landklimaat Vanwege de ligging ten zuiden van de Alpen valter relatief veel regen Het westelijk deel aan de kust heeft een mediterraan klimaat

Beste reistijd De beste reistijd voor een Slovenieuml rondreis is de periode mei tot en met oktober De zomer is meestalwarm en zonnig In juli en augustus komt de temperatuur gewoonlijk uit boven de 20deg Celsius (en vaak zelfs boven de30deg Celsius) De winter is in Slovenieuml meestal koud met sneeuw De temperatuur ligt dan rond het vriespunt

Klimaattabel De vier cijfers die worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur ingraden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag en de gemiddeldetemperatuur van het zeewater (indien van toepassing)LJUBLJANA

Maand T max Zon Neerslag Tw

Januari 2 2 12

Februari 6 4 12

Maart 10 5 13

April 15 6 15

Mei 20 7 16

Juni 23 8 17

Juli 26 9 15

47

Augustus 25 8 15

September 22 6 12

Oktober 16 4 12

November 8 2 13

December 3 2 12

AdressenNederlandse Ambassade in SlovenieumlPalaca Kapitelj Poljanski nasip 6 1000 LjubljanaT +38614201460I wwwnederlandwereldwijdnllandenslovenie

Belgische Ereconsulaat in SlovenieumlC- ODI Law Firm - Davčna ulica 1 1000 LjubljanaOpeningstijden Maandag tot vrijdag van 900-1200 uur en 1400-1600 uurT +386 59 086 600E consulatebeodilawcomI httpsdiplomatiebelgiumbenl

Buiten de openingstijden kun je contact opnemen met het noodnummer van de Belgische Ambassade in OostenrijkT +43 664 450 92 11 (Noodnummer buiten de openingsuren)

Sloveense Ambassade in NederlandAnna Paulownastraat 11 2518BA rsquos-GravenhageT +31 70 310 86 90I wwwhaagveleposlanistvosi

Sloveense Ambassade in BelgieumlRegentlaan 4546 1000 BrusselT +32 2 213 63 37I wwwbruseljveleposlanistvosi

CommunicatieBinnen de Europese Unie worden geen roamingkosten in rekening gebracht Slovenieuml behoort tot de EU en daardoorkun je met je smartphone uit je bundel bellen sms-en en internetten Vraag je provider naar de voorwaarden Of kijkhier voor meer informatie wwwbellencombellen-buitenlandroaming-tips

Het internationale landennummer van Slovenieuml is +386 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

Op veel plaatsen zoals in hotels en restaurants maar ook in de openbare ruimte is Wi-Fi beschikbaar Internetcafeacutesworden langzaam iets van het verleden Houd er rekening mee dat je bijvoorbeeld in bergachtige gebieden niet altijddekking hebt Een handige app die je thuis al kunt downloaden is MapsMe Met deze app kun je plattegrondendownloaden die je vervolgens offline kunt gebruiken

ElektriciteitDe netspanning in Slovenieuml is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml je hoeftdus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Slovenieumlgebruikelijk zijn

48

GezondheidHoewel inentingen in Slovenieuml niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties je nodighebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site van hetLandelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malaria InBelgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijkNiet het meest leuke deel van je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking metThuisvaccinatienl een oplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD ofhuisarts moet gaan komt een huisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen tezetten Thuisvaccinatienl is een landelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 wekenvoor vertrek contact met hen opneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handigalternatief voor de GGD Maak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

Reisapotheek Neem een kleine reisapotheek mee met daarin oa pleisters ontsmettingsmiddel en middelen tegenkoorts diarree verstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan eentekentang thermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor dehygieumlne op reis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch Paspoort Handig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een documentwaarmee je in urgente situaties veel problemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor dehulpverlener (in het buitenland) eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen enmedicijngebruik kan opzoeken Ook is vermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallengewaarschuwd kan worden Het medisch paspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheeken GGD

Goede reisverzekering In Slovenieuml vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidspostenop het platteland Het niveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijnover het algemeen goed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleidondersteunend personeel Het is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee datmogelijk contant moet worden betaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Slovenieuml met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Slovenieuml maakt

GeldzakenNet zoals in de Benelux is de euro een wettig betaalmiddel in Slovenieuml Slovenieuml heeft voldoende geldautomaten(bancomat) Pinpassen (zowel bankpassen als creditcards) worden vrijwel overal geaccepteerd

Let op Niet overal in de eurozone is geld opnemen met een bankpas gratis Exploitanten van geldautomaten mogenper transactie kosten in rekening brengen zowel een vast bedrag als een percentage Informeer bij je eigen bankwelke geldautomaten kosteloos zijn

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningsurenWinkels postkantoren en banken zijn gewoonlijk geopend van 0800 tot 1900 uur (tussen de middag soms dicht voor

49

lunch) en op zaterdag van 0800 tot 1300 uur De zondag is normaal gesproken de vaste sluitingsdag Musea hebbengewoonlijk de maandag als vaste sluitingsdag De overige dagen zijn ze geopend van 1000 tot 1700 uur Van oktobertot april hebben musea vaak kortere openingstijden

FotografieWil je mensen in fotograferen vraag dan altijd eerst om toestemming Oudere mensen of vrouwelijke bouwvakkersworden liever niet gefotografeerd in werkkleding en kunnen soms protesteren tegen je camera Het gebruik vanfototoestel of videocamera in musea en bij bezienswaardigheden is bijna overal toegestaan maar er moet vaak welextra voor betaald worden Flitsen is in kerken en musea meestal niet toegestaan Het is verboden om strategischeobjecten zoals bruggen militaire objecten en grensposten te fotograferen

VeiligheidOver het algemeen is Slovenieuml een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Slovenieuml en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Slovenieuml Kijk voor meerinformatie op httpswwwnederlandwereldwijdnllandenslovenieuml Belgen kunnen kijken ophttpdiplomatiebelgiumbenl

Het alarmnummer in Slovenieuml is net als in het overgrote deel van Europa 112

TraveldocumentsInternationaal paspoort Wij adviseren je om op reis te gaan met een geldig internationaal paspoort ofidentiteitsbewijs

Visum Voor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Opde website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Slovenieuml loopt gelijk aan die van de Benelux

Montenegro

LandschapHet Balkanland Montenegro heeft een oppervlakte van 13812 kmsup2 en is daarmee een stuk kleiner dan Nederland ofBelgieuml Hoewel het een relatief klein land is is het landschap erg gevarieerd Over het algemeen is Montenegrobergachtig Iets meer dan 60 van het land ligt boven de 1000 meter In het oosten en zuidoosten van het Montenegrovind je bergketens in het zuidwesten een indrukwekkende kustlijn en in het noorden vruchtbare vlakten

De kust naar het zuiden wordt onderverdeeld in verschillende regioacutes In de Kotor Riviera tref je verschillende soortenstranden met een mediterraan klimaat De Budva Riviera heeft de beste zandstranden van het Montenegro en wordtomzoomd door hoge rotswanden De Tivat Riviera telt in totaal 17 stranden en drie eilanden voor de kust De UlcinjRiviera heeft 18 inhammen en twee schiereilanden Marjan en Mandra die een subtropisch klimaat hebben

50

In het Durmitor Nationaal Park vind je de hoogste bergtop van het land (die geheel in Montenegro ligt) de Bobotov Kuk(2522 meter hoog) maar ook de diepste ravijn van Europa de Tara-ravijn (1300 meter diep)

BevolkingDe bevolking van Montenegro telt iets meer dan 600000 hoofden Meer dan 65 van de populatie woont in de stedenDe hoofdstad Podgorica is het grootst en heeft ongeveer 170000 inwoners De tweede stad is Nikšić met 60000inwoners De voormalige hoofdstad Cetinje heeft slechts 15000 inwoners Ongeveer 45 van de inwoners van hetland zijn etnische Montenegrijnen 28 zijn Servieumlrs 5 Albanezen en ongeveer 9 Bosnieumlrs

ReligieIn Montenegro is ruim 75 van de bevolking christelijk voornamelijk oosters-orthodox Ongeveer 4 van debevolking is katholiek Iets minder dan 20 van de inwoners is islamitisch Er is geen sprake van extremisme allegodsdiensten leven in Montenegro over het algemeen prima met elkaar samen

FeestdagenDe nationale feestdagen van Montenegro zijn als volgt Nieuwjaarsdag (1 januari) Orthodox Kerstmis (7 en 8 januari)1 mei (Dag van de Arbeid) 21 mei (Onafhankelijkheidsdag) 13 juli (Dag van de Staat) en 28 augustus (Orthodox MariaHemelvaart)

Omdat een meerderheid van de bevolking orthodox-christelijk is worden religieuze feestdagen op net wat anderedagen gevierd dan in Nederland en Belgieuml Daarom vieren Montenegrijnen Kerstmis bijvoorbeeld op 7 en 8 januari Allefeestdagen worden meestal twee dagen gevierd of geven in ieder geval recht op twee vrije werkdagen Valt defeestdag op zondag Dan ben je alsnog de eerstvolgende twee werkdagen vrij

Een deel van de bevolking van Montenegro is moslim de inwoners die mee doen met de Ramadan vieren ookSuikerfeest en het Offerfeest

CultuurMontenegrijnen kennen veel tradities en gebruiken die ook per regio en stad weer van elkaar verschillen Gastvrijheidis voor Montenegrijnen heel belangrijk Hoewel ze in eerste instantie misschien een beetje nors over kunnen komenzijn het meestal bijzonder vriendelijke en hartelijke mensen Tijdens een bezoek aan een lokale familie zul je dan ooknooit het huis verlaten voordat er iets te eten en te drinken is aangeboden Als welkom kunnen bijvoorbeeld priganice(een soort oliebolletjes) met honing en een glaasje eigengemaakte rakija (jenever) worden aangeboden

Vooral op het platteland en door de ouderen worden lokale gebruiken dialecten en eetgewoonten nog vastgehoudenlang leve de folklore Toch zul je in het dagelijks leven geen Montenegrijnen zien rondlopen in de traditioneleklederdracht Deze wordt bij bepaalde gelegenheden en festiviteiten nog wel uit de kast getrokken Een ongeschrevenregel is dat iedere Montenegrijn een folklore kostuum moet bezitten In sommige plaatsen worden de inwonersbegraven in traditionele klederdracht

Eten en drinkenOver het algemeen is het eten in Montenegro erg goed Er wordt veel gebruik gemaakt van verse ingredieumlnten DeMontenegrijnse keuken is beiumlnvloed door andere culturen maar vooral door de verschillende regiorsquos Zo vind je aan dekust vooral veel vis die op verschillende manieren wordt bereid Denk aan gegrild gekookt of gebakken Een veelvoorkomende visbereiding aan de kust is met een mengsel van olijfolie met knoflook en peterselie Dit wordt dangeserveerd met gekookte aardappels en blitva een groente die je wat smaak betreft een beetje met spinazie kuntvergelijken Aan de kust vind je ook de vissoep brodet een mix van stukken vis verschillende groenten en olijfolie Bijde brodet wordt vaak proja geserveerd maisbrood gemaakt van maiumlsgriesmeel De beste brodet schijn je in de Baaivan Kotor te vinden

In het centrale gedeelte van Montenegro vind je veel zoetwatervis uit het Skadarmeer Karpers paling en alver vind jeeveneens terug met verschillende bereidingswijzen De bekendste visgerechten in deze regio zijn gerookte karper engedroogde ukljeva (alver) Ze worden vaak geserveerd met gedroogde pruimen appel en kweepeer

51

In de bergen van Durmitor Sinjajevina en Bjelasica vind je juist veel vleesgerechten met lams- en kalfsvlees Ook zijnhier veel verschillende kaassoorten te krijgen

Door heel Montenegro maken de inwoners zelf veel vruchtensappen De meest genuttigde alcoholische dranken inMontenegro zijn wijn bier en jenever Montenegrijnse wijn is misschien niet zo bekend maar heeft een prima prijs-kwaliteit verhouding Het meest verkochte lokale biermerk is Nikšicko Medovava is een jenever (ook bekend alsrakija) van pruimen of druiven in combinatie met honing

TaalIn Montenegro spreekt men Montenegrijns dit is de officieumlle taal Deze taal lijkt sterk op het Servisch Bosnisch enKroatisch Vroeger heetten deze talen samen ook Servo-Kroatisch Langs de kust van Montenegro worden een aantaldialecten gesproken maar deze sterven langzaam uit In Montenegro wordt zowel het Latijnse als het cyrillischeschrift gebruikt

Het woord lsquoMontenegrorsquo komt overigens uit het Venetiaans en betekent zwarte berg

FooienNet als in Nederland en Belgieuml is een fooi in Montenegro een blijk van waardering voor goede service maar geenverplichting Als er geen bedieningsgeld of service charge op de rekening staat dan is in een restaurant een fooi van 5- 10 gebruikelijk Bij taxichauffeurs kun je het bedrag afronden De reisbegeleiders gidsen en chauffeurs die voorKoning Aap werken verwachten eveneens een fooi mits ze hun werk naar voldoening gedaan hebben

Weer en klimaatMontenegro ligt aan de Adriatische Zee naast Dubrovnik in Kroatieuml en tegenover Italieuml Aan de kust van Montenegroheerst een mediterraan klimaat met zonnige zomers Het binnenland is bergachtig waardoor de zomers mild zijnmaar in de wintermaanden vaak sneeuw valt In centraal Montenegro heerst juist weer een landklimaat

Beste reistijd Voor de reizen naar Montenegro met Koning Aap is de beste reistijd in de maanden mei tmseptember De andere maanden zijn herfst- en winterachtig en kan er veel neerslag vallen

Klimaattabel De vier cijfers die telkens worden genoemd zijn van links naar rechts de gemiddelde maximumtemperatuur in graden Celsius aantal zonuren per dag aantal dagen per maand met minimaal 1 mm neerslag perdag en de gemiddelde temperatuur van het zeewater (indien van toepassing)

BUDVA

Maand T gem Zon Neerslag T w

Januari 7 4 13 14

Februari 8 4 12 14

Maart 12 5 13 14

April 15 6 13 15

Mei 21 8 12 18

Juni 25 9 11 21

52

Juli 28 10 7 23

Augustus 28 9 8 25

September 24 8 9 23

Oktober 19 6 10 20

November 13 4 13 17

December 8 3 14 15

AdressenMontenegro heeft geen ambassade in Nederland Voor het aanvragen van een visum of andere consulaire zaken kunje terecht bij

Ambassade van Montenegro in BelgieumlRue du Trocircne 117 1050 BrusselT +32 2 705 28 51E belgiummfagovme

Er is geen Nederlandse vertegenwoordiging in MontenegroJe kunt contact op te nemen met

Nederlandse ambassade in BelgradoMilentija Popovica 5b 11070 BelgradoT +381 11 202 39 00E belminbuzanl

CommunicatieIn Montenegro beschikken veel hotels restaurants en cafeacutes over wifi Montenegro is nog geen lid van de EuropeseUnie en daarom zullen er roamingkosten gerekend worden met internetten op je mobiele telefoon Vraag je providernaar de voorwaarden Of kijk hier voor meer informatie

Het internationale landennummer van Montenegro is +382 Wil je naar huis bellen Gebruik dan voor Nederland +31 envoor Belgieuml +32

ElektriciteitDe netspanning in Montenegro is 230 volt Er worden dezelfde stopcontacten gebruikt als in Nederland en Belgieuml jehoeft dus geen wereldstekker mee te nemen Kijk hier als je wilt zien wat voor stopcontact en stekkers in Montenegrogebruikelijk zijn

GezondheidHoewel inentingen voor Montenegro niet verplicht zijn worden ze wel aanbevolen Hoeveel en welke vaccinaties jenodig hebt hangt af van het soort reis en het gebied dat je bezoekt Actuele informatie staat op wwwlcrnl de site vanhet Landelijk Cooumlrdinatiecentrum Reizigersadvisering dat richtlijnen uitgeeft voor vaccinaties en preventie van malariaIn Belgieuml kun je vergelijkbare informatie krijgen bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpenwwwwandabe

Vaccineren bij je thuis

53

Bij veel reizen die we aanbieden zijn inentingen tegen de belangrijkste ziekten noodzakelijk Niet het meest leuke deelvan je reisvoorbereiding maar wel onvermijdelijk Koning Aap heeft in samenwerking met Thuisvaccinatienl eenoplossing gevonden voor deze vaak tijdrovende klus In plaats van dat jij naar de GGD of huisarts moet gaan komt eenhuisarts bij je thuis op het moment dat het jou schikt om de benodigde inentingen te zetten Thuisvaccinatienl is eenlandelijk werkend vaccinatiecentrum (enkel in Nederland) Als je minstens 4 weken voor vertrek contact met henopneemt garanderen we dat je gebruik kunt maken van deze unieke service Een handig alternatief voor de GGDMaak hier een afspraak voor jouw vaccinaties

ReisapotheekNeem een kleine reisapotheek mee met daarin oa jodium pleisters sterilon en middelen tegen koorts diarreeverstopping insectenbeten zonnebrand en eventueel een middel tegen reisziekte Denk ook aan een tekentangthermometer (onbreekbaar) ORS (Oral Rehydration Salts tegen uitdroging) en vitaminetabletten Voor de hygieumlne opreis oa een flesje desinfecteergel en ontsmettingsdoekjes

Europees Medisch PaspoortHandig om mee te nemen is het Europees Medisch Paspoort een document waarmee je in urgente situaties veelproblemen kan voorkomen Het paspoort is opgesteld in elf talen waardoor de hulpverlener (in het buitenland)eenvoudig de gegevens van de patieumlnt zijn of haar ziekten aandoeningen en medicijngebruik kan opzoeken Ook isvermeld wie de behandelende arts is en wie er in dringende gevallen gewaarschuwd kan worden Het medischpaspoort is onder andere verkrijgbaar bij huisarts de Reisdokter apotheek en GGD

Goede reisverzekeringIn Montenegro vind je ziekenhuizen in de grotere plaatsen en klinieken en gezondheidsposten op het platteland Hetniveau van de medische zorg is in de meeste landen lager dan in West-Europa De artsen zijn over het algemeengoed opgeleid maar het ontbreekt vaak aan faciliteiten geneesmiddelen en goed opgeleid ondersteunend personeelHet is belangrijk om een goede reisverzekering af te sluiten Houd er rekening mee dat mogelijk contant moet wordenbetaald voor de verlening van medische zorg

Bagage en kledingHet makkelijkste is om in Montenegro met een rugzak of weekendtas met wieltjes te reizen Een harde koffer mag ookmee maar deze is vooral vaak moeilijk op te bergen in de bus

Wat betreft je kleding raden we je aan om praktische kleding mee te nemen die zich makkelijk laat combineren (laagover laag) Zelfs in de zomer kan het rsquos avonds afkoelen Wij raden aan stevige wandelschoenen mee te nemen voorde wandeltochten die je tijdens je rondreis in Montenegro maakt

GeldzakenDe munteenheid van Montenegro is de euro Dit is best bijzonder want Montenegro is nog geen lid van de Europeseunie Naar verwachting wordt Montenegro in de aankomende jaren wel lid van de EU Er zijn voldoende pinautomatenin Montenegro meestal is het voordeliger om geld op te nemen met je pinpas dan met je creditcard

Het door ons geadviseerde zakgeld is een minimumbedrag voor je maaltijden drankjes optionele excursiesentreegelden ter plaatse te betalen luchthavenbelastingen en fooien Het bedrag dat je uiteindelijk uitgeeft hangtnatuurlijk sterk af van je eigen uitgavenpatroon souvenirs zijn mede daarom niet inbegrepen

OpeningstijdenOver het algemeen zijn de winkels in Montenegro geopend van 900 tot 2100 uur Supermarkten en buurtwinkelshebben vaak bredere openingstijden Ook in toeristische gebieden zijn veel winkels met name in de zomermaandenlanger geopend

FotografieIn Montenegro is het meestal geen probleem om te fotograferen tenzij er duidelijk staat aangegeven dat dit verbodenis Dit zal je vooral in kloosters en kerken tegenkomen Als je personen wilt fotograferen vraag dan altijd eerst netjesom hun toestemming

54

VeiligheidOver het algemeen is Montenegro een veilig land om doorheen te reizen Net als in elk ander land moet je letten opzakkenrollers Bewaar waardevolle spullen in de kluis van het hotel en neem niet te veel geld mee op zak

De Nederlandse overheid heeft een website waar je informatie vindt over alle Nederlandse vertegenwoordigingenwereldwijd Hieronder vallen bijvoorbeeld ambassades en consulaten Hier vind je ook actuele informatie over je reisnaar Montenegro en de adressen en locaties van de ambassade en de eventuele consulaten in Montenegro Kijk voormeer informatie op wwwnederlandwereldwijdnl Belgen kunnen kijken op httpdiplomatiebelgiumbenl

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit Op dewebsite van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaal paspoorten eventuele aanvullende informatie Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelenReizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te informeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

TijdsverschilEr is geen tijdsverschil met Nederland en Belgieuml De zomertijd van Montenegro loopt gelijk aan die van de Benelux

ReisdocumentenInternationaal paspoortWij adviseren je om op reis te gaan met een internationaal paspoort dat bij terugkeer van je reis nog minimaal zesmaanden geldig is

VisumVoor deze bestemming is geen visum nodig voor reizigers met de Nederlandse of Belgische nationaliteit

Op de website van onze partner Visumloket vind je alle informatie met betrekking tot geldigheid van je internationaalpaspoort en eventuele aanvullende informatie

Kijk op de website van Visumloket voor meer informatie- Nederlandse reizigers bezoeken koningaapvisumloketnl- Belgische reizigers bezoeken koningaapvisumloketbe

Reizigers die niet beschikken over de Nederlandse of Belgische nationaliteit dienen zelf contact op te nemen met debetreffende ambassade(s) en hun eventuele visum te regelen

Reizigers met meereizende kinderen onder de 18 jaar dienen zelf bij de betreffende ambassade te infomeren naareventuele aanvullende toelatingseisen

Accommodatie en transportVervoerTijdens onze reis maken we overwegend gebruik van een eigen (mini)bus Het hebben van een eigen bus heeft veelvoordelen in de landen van het voormalig Joegoslavieuml Veel bezienswaardigheden liggen niet op de gangbare routes enzouden met openbaar vervoer moeilijk te bezoeken zijn In verband met de soms complexe regelgeving voor

55

chauffeurs en de soms benodigde visa voor chauffeurs (afhankelijk van nationaliteit) die Kosovo bezoeken zal ertijdens de reis 2 maal van chauffeur worden gewisseld De eerste keer vlak voor de grens met Kosovo De chauffeurdie de groep door Kosovo rijdt zal vervolgens weer worden vervangen bij aankomst in Ohrid in Noord-Macedonieuml ReisafstandenLjubljana Airport naar Ljublana 52 km 1 uur Ljubljana naar Zagreb 143 km 2 uur Zagreb naar Bihac via Plitvice Nationaal Park 155 km 2 uur en 45 minuten Bihac naar Travnik via Cardaklije en Jajce 217 km 3 uur en 45 minutenTravnik naar Sarajevo via Visoko 103 km 2 uurSarajevo naar Mostar via Konjic 130 km 2 uur en 30 minutenMostar naar Dubrovnik via Blagaj 138 km 2 uur en 30 minutenDubrovnik naar Budva via Herceg Novi en Kotor 150 km 3 uurBudva naar Kolasin via Cetine 146 km 2 uur en 45 minutenKolasin naar Prizren via Pristina 315 km 5 uur en 20 minutenPrizren naar Tetovo 133 km 2 uur en 15 minutenTetovo naar Ohrid 133 km 2 uur en 10 minutenOhrid naar Skopje via Sveti Jovan Bigorski 254 km 3 uur en 40 minutenSkopje naar Nis 212 km 2 uur en 30 minutenNis naar Belgrado 238 km 2 uur en 45 minuten

NB De genoemde reisduur per dag is uiteraard bij benadering Houd er rekening dat de kwaliteit van het wegdek in deverschillende landen van het voormalige Joegoslavieuml kan verschillen Vertragingen liggen altijd op de loer

AccommodatieBij de selectie van onze hotels hebben we met name gelet op locatie hygieumlne en sfeer In de hotels hebben we debeschikking over eacuteeacuten- en tweepersoonskamers Je verblijft hier op basis van logies met ontbijt

Wifi is voor veel reizigers prettig om (via lsquosocial mediarsquo) contact met het thuisfront te houden Enkele van de geplandehotels beschikken over wifi soms tegen betaling soms alleen in de lobby van het hotel Houd er rekening mee dat dekwaliteit en snelheid van de internetverbinding zeker niet overal optimaal zijn

Deelnemers die zich individueel inschrijven delen een kamer met een andere deelnemer We houden er uiteraardrekening mee dat je bij iemand op de kamer komt van hetzelfde geslacht Het is mogelijk om daar waar aanwezigeen eenpersoonskamer aan te vragen (tegen meerkosten)

Let op De eenpersoonskamertoeslag is euro 100 hoger in de maanden juli tm september

Kom met de trein en krijg een extra hotelovernachting cadeauJe kunt er bij Koning Aap ook voor kiezen om de internationale vlucht te vervangen door een treinreis Je bent danzeker langer onderweg maar reist wel veel duurzamer Natuurlijk kun je al een dag eerder vertrekken zodat je nietteveel van het programma ter plaatse mist Kijk op de website van Treinreiswinkelwelke treinen passen bij je reis

Besluit je met de internationale trein naar je bestemming te reizen dan krijg je de extra overnachting voorafgaand aande reis van ons cadeau Zo dragen jij en wij ook een steentje bij aan een betere wereld

Zwaarte van de reisVaak krijgen we de vraag of een reis zwaar is Dit vinden we een moeilijke vraag omdat iedereen een reis op eenandere manier ervaart In het algemeen kun je stellen dat iedereen met een goede lichamelijke en geestelijke conditiezonder problemen kan deelnemen aan onze reizen Dit betekent bijvoorbeeld dat je altijd je eigen bagage naar jekamer kunt brengen - ook als er geen lift is - of dat een uitgebreide stadswandeling voor je geen probleem isCulturele verschillen respecteer je en je kunt goed omgaan met onverwachte gebeurtenissen Op basis van onzeervaring en de terugkoppeling van onze reizigers en reisbegeleiders geven we voor iedere reis tevens een indicatievoor de ervaren zwaarte Zo hopen we je te helpen om de reis te kiezen die bij je past zodat jij zelf - eacuten ook jemedereizigers ndash optimaal kunnen genieten Bij deze indeling houden we rekening met de gebruikte accommodatiereisduur hoogteverschillen zwaarte van wandelingen amp ruimte om zelf invulling te geven aan programma

Deze reis valt in categorie 2 Er zijn korte reisdagen en veel gelegenheden om de dag zelf in te vullen Het toerisme in

56

de landen van voormalig Joegoslavieuml verschilt in ontwikkeling De accommodatie is hier een afspiegeling van Zeermooie hotels kunnen worden afgewisseld met meer eenvoudige hotels

Categorie 1 Ontspannen reis voor iedereen goed te doen Korte reisafstanden goede hotels lichte wandelingenreis met een laag tempoCategorie 2 Voor iedereen goed te doen Soms wat langere reisafstanden Goede hotels soms avontuurlijkeovernachting eenvoudige wandelingen reis in een gewoon tempo Voldoende ruimte om ook zelf invulling te gevenaan je reis door verblijf in grotere stedenCategorie 3 Goed te doen voor iedereen die zich voorbereidt en zich flexibel opstelt Er zitten zwaardere trajecten inde reis zoals langere reisafstanden (gt 6 uur) treinreizen wandelingen over ongebaande paden enof ongelijkeondergrond geringe hoogteverschillen enof (meerdere) overnachtingen in eenvoudige accommodatie enof je ervaartgrote culturele verschillen Soms minder ruimte om zelf zonder de overige deelnemers op pad te gaan (denk aanverblijf in wildpark)Categorie 4 Redelijk stevige reis door lange reisafstanden diverse zwaardere enof meerdaagse wandelingenhoogteverschillen regelmatig eenvoudige accommodatie minder ruimte voor eigen invulling omdat veel ingroepsverband gedaan moet worden (verblijf in wildpark reizen door ruige natuur)Categorie 5 Zware reis die we alleen aanraden voor ervaren reizigers die beschikken over uitgebreide reiservaring eneen zeer goede lichamelijke en geestelijke conditie hebben Denk hierbij aan meerdaagse trektochten reizen door ruigterrein lange wandelafstanden per dag enof grote hoogteverschillen

Neem bij twijfel contact met ons op Wij adviseren jou graag bij de keuze voor een passende reis

ReisbegeleidingAl onze groepsreizen worden ter plekke uitgevoerd door Nederlandstalige of lokale Engelstalige reisbegeleidersBij de vertrekdatum van een reis wordt dit op onze website duidelijk vermeldVeel klanten vragen ons of er veel verschil is tussen een reisbegeleider uit BelgieumlNederland of een lokaleEngelssprekende reisbegeleider Wij vinden dat er aan beide keuzes voor- en nadelen verbonden zijn en datiedereen daarom zelf moet afwegen welke keuze voor hemhaar de beste isEen Nederlandstalige reisbegeleider is meestal opgegroeid in Belgieuml of Nederland en maakt daarom deel uit vanonze westerse cultuur Met hen is het over het algemeen makkelijker communiceren tijdens de reis zowel wat betreftde taal als de culturele achtergrond Daardoor kan deze reisbegeleider het groepsproces makkelijker volgen enbijsturen waar nodig Vaak hebben zij ook uitgebreid gereisd of gewoond op de bestemming en hebben dus veelkennis over de lokale gebruiken en delen dit graag met je Ook is de Nederlandstalige reisbegeleider zich zeer bewustvan het belang van duurzaam toerisme ze stimuleren het bezoeken van kleinschalige lokale restaurants beperken hetgebruik van plastic en geven duurzame tips tijdens de reisEen lokale Engelstalige reisbegeleider is natuurlijk op de bestemming opgegroeid en lsquoademtrsquo daarom dezebestemming Hij of zij is hierdoor de aangewezen persoon om je in te wijden in de lokale gebruiken en cultuur Overalis hijzij thuis en dit communiceert erg makkelijk met de lokalen Zijn of haar Engels heeft vaak een accent waardoor decommunicatie iets moeilijker kan verlopen dan met een Nederlandstalige reisbegeleider Positief is dat zo lokaal werkgecreeumlerd wordt op de bestemming zodat de lokale economie meer profiteert van je bezoek Tenslotte geldt vaak eenkorting op een reis met een lokale Engelstalige reisbegeleider omdat bijvoorbeeld geen intercontinentaal vliegticketvoor hen betaald hoeft te worden en wij dit verrekenen in onze prijzenKoning Aap stelt hoge eisen aan de reisbegeleiding Een goede reisbegeleider is van grote meerwaarde op dereis Wij zijn dan ook trots op ons team van professionele reisbegeleiders Het zijn stuk voor stuk enthousiastelingendie allemaal de liefde voor hun land(en) graag aan anderen over brengen Ruime reiservaring eacuten ervaring in hetomgaan met groepen en (bij voorkeur) actieve kennis van lokale gebruiken en de taal zijn bij ons belangrijkeselectiecriteria bij de keuze voor onze reisbegeleiders Voor onze nieuwe reisbegeleiders worden speciale trainingengeorganiseerd om ze voor te bereiden op hun rol tijdens de reis Tijdens deze trainingen krijgen ze ook lastigepraktijksituaties voorgeschoteld en leren ze waar de Koning Aap reisformule voor staatDaarnaast worden er met regelmaat bijeenkomsten georganiseerd voor de Nederlandstalige reisbegeleiders omessentieumlle kennis en ervaring uit te wisselen met elkaar en met medewerkers op kantoor zodat de reizen op allerleivlakken verbeterd kunnen wordenDe primaire taak van onze reisbegeleiding is toezien op een goede logistiek van de reis (vervoer enaccommodatie) Ook waakt de reisbegeleiding over het verloop van het programma en over de aandacht die elkonderdeel krijgt De reisbegeleider organiseert ter plekke een scala aan facultatieve excursies Daarnaast fungeert hijof zij natuurlijk als centrale vraagbaak Onze medewerkers kunnen veel vertellen over het land en de plaatselijkegewoonten Realiseer je wel een reisbegeleider is geen wandelende encyclopedie Hoe je uiteindelijk het land ervaart

57

bepaal je zelf neem dus altijd een goede reisgids meeNatuurlijk heeft een reisbegeleider ook niet alles in de hand Soms is er sprake van overmacht door overstromingen ofaardverschuivingen is de weg versperd de overheid heeft de treinkaartjes geconfisqueerd of het hotel heeft de kamersal weggegeven Bij dit soort tegenslagen zal de reisbegeleider op zoek gaan naar een alternatiefOndanks alle voorbereidingen en inspanningen van de reisbegeleider kan het gebeuren dat de reis toch niet geheelnaar je verwachting verloopt De reisbegeleider hoort dit dan graag van je zodat er ter plekke naar een oplossinggezocht kan wordenHet functioneren van onze reisbegeleiders evalueren we na iedere reis aan de hand van door deelnemers ingevuldeevaluatieformulieren Zo hebben wij te allen tijde zicht op hoe onze mensen in het veld opererenJe reisbegeleider verwacht aan het einde van de reis een fooi als zijhij het werk goed heeft gedaan Koning Aapbetaalt de Nederlandse reisbegeleiders een hoger loon dan wat vastgesteld is in de cao Ons advies voor deze fooi iseuro 1- tot euro 2- per reiziger per dag

Bewust op reisReizen is andere culturen leren kennen lokale mensen ontmoeten en prachtige natuur zien En dat willen we ook nogtot ver in de toekomst Daarom houden wij bij onze reizen rekening met milieu mensen natuur en cultuur Dit isniet alleen noodzakelijk maar ook nog eens heel leuk Voor meer informatie kijk je op Feelingresponsibleorg

Local Impact ScoreVoor elke reis streven we naar een minimale impact op het klimaat en een maximale positieve impact op de lokaleomgeving Om inzichtelijk te maken welk deel van onze uitgaven en de uitgaven van onze reizigers bij de lokalegemeenschap (accommodaties restaurants en transport) terecht komt hebben wij een Local Impact Scoreontwikkeld

De Local Impact Score bestaat uit twee elementen Het eerste deel is opgebouwd uit een berekening van de vluchthet landarrangement en het geschatte zakgeld Het tweede deel is opgebouwd uit een waardensysteem van tienduurzaamheidscriteria waarvan wij vinden dat deze de lokale impact vergroten Deze twee elementen samen vormensamen onze Local Impact score Hoe hoger de score hoe meer geld er in de lokale gemeenschap blijft Lagerescores hebben uiteraard meer aandacht nodig in de toekomst We doen er alles aan om een score waar mogelijk teverbeteren samen met onze lokale partners We zullen de scores jaarlijks bijwerken en herzien

De Local Impact Score van deze reis is 96

Wil je meer lezen over de Local Impact Score of ben je benieuwe uit welke duurzaamheidscriteria de score isopgebouwd Wij leggen je dit graag uit op FeelingResponsibleorg

LandarrangementHet is ook mogelijk om van deze rondreis alleen het landarrangement te boeken Je regelt dan zelf de internationalevluchten en de transfer bij aankomst en vertrek Met de andere deelnemers maak je vervolgens de reis volgensprogramma Zo heb je een optimale vrijheid om zelf je reis samen te stellen en de vlucht te kiezen die bij je reisplannenpast

Op het boekingsformulier kun je ook aangeven of we tegen betaling nog een extra overnachting bij aankomst moetenregelen Ook de transfer bij aankomst kan Koning Aap op individuele basis voor je regelen

Voor al onze reizen hebben we een minimum aantal deelnemers nodig Houd hier rekening mee voordat je zelf ticketsgaat reserveren

Het is in alle gevallen je eigen verantwoordelijkheid om op tijd bij het beginpunt van de reis aanwezig te zijn Daarnaastzijn wij niet verantwoordelijk voor sporadische wijzigingen in de vertrekdata van onze groepsreizen

De prijzen voor dit landarrangement zijn vanaf euro 2720-

Verzekeringen

58

Zoals in onze reisvoorwaarden vermeld staat stellen we het afsluiten van een reisverzekering verplicht Mocht je noggeen reisverzekering hebben afgesloten dan ben je verplicht hier voacuteoacuter vertrek alsnog voor te zorgen Mocht eronverhoopt iets gebeuren tijdens de reis of voor aanvang van de reis dan kan dit je veel geld kosten Door het afsluitenvan een verzekering voorkom je hoge kosten Koning Aap werkt al jaren samen met de bekende reisverzekeraarAllianz Global Assistance Zij hebben een speciaal pakket van reis- en annuleringsverzekeringen samengesteld dataansluit op het avontuurlijk karakter van onze groepsreizenJe verzekeringen bij Koning Aap afsluiten de voordelenHoewel het niet verplicht is om de verzekeringen bij Koning Aap af te sluiten raden we dit wel aan Omdat we goed opde hoogte zijn van de af te leggen reisroutes en ter plaatse beschikken over de medewerking van lokale agenten zijneventuele problemen makkelijker op te lossen wanneer de reisverzekering via Koning Aap is afgesloten Eenbijkomend voordeel is dat wanneer een reis onverhoopt niet door mocht gaan de kosten van de afgesloten reis- enofannuleringsverzekeringen geheel gerestitueerd wordenReis je met een reisgenootDeelnemers die zich samen inschrijven op een reis raden we aan om een reisverzekering af te sluiten bij dezelfdeverzekeringsmaatschappij Bij een eventuele repatrieumlring van je reisgenoot voorkom je zo dat je als medereiziger (meteen andere verzekering) geen toestemming krijgt om ook zonder kosten terug te kerenAvontuurlijke excursies zijn op eigen risicoMet nadruk willen we er op wijzen dat reizigers die tijdens hun reis deel willen nemen aan avontuurlijke excursies (alsraften duiken snorkelen (bamboe)vlotvaren kanoeumln (water)skieumln (wind)surfen parasailing deltavliegenparachutespringen ballonvaren bungee jumpen canopy tour canyoning speleologie mountain trekking tokkelensandboarden mountain biking downhill biking en snowboarden) dit voor eigen risico doen en dat we hen dringendaanraden vooraf te controleren of hun reisverzekering deze activiteiten dektHoe sluit je een verzekering via ons afDat is heel makkelijk Bij het boeken van een reis kun je in het boekingsformulier aangeven welke verzekering(en) jewilt bijboekenOverzicht verzekeringenVoor meer informatie verwijzen we je door naar een pagina met meer uitleg over alle verzekeringsmogelijkheden

Verzekeringspakketten voor reizigers uit NederlandVerzekeringspakketten voor reizigers uit Belgieuml

Veilig op reisWij zijn aangesloten bij de SGR en de ANVR Voor jou als reiziger is dit een veilig gevoel omdat je bij eventueleproblemen altijd kunt terugvallen op deze organisatiesOok ons lidmaatschap van het Calamiteitenfonds geeft je de zekerheid dat bij erkende calamiteiten die niet verzekerdzijn door je reisverzekering extra kosten vergoed worden

Veelgestelde vragenVeelgestelde vragen over Bosnieuml-HerzegovinaVeelgestelde vragen over KosovoVeelgestelde vragen over KroatieumlVeelgestelde vragen over Noord-MacedonieumlVeelgestelde vragen over ServieumlVeelgestelde vragen over SlovenieumlVeelgestelde vragen over Montenegro

LandinformatieMeer informatie over Bosnieuml-HerzegovinaMeer informatie over KosovoMeer informatie over KroatieumlMeer informatie over Noord-MacedonieumlMeer informatie over ServieumlMeer informatie over SlovenieumlMeer informatie over Montenegro

Verder nog belangrijk

59

We raden je aan om goed voorbereid op reis te gaan lees daarom voldoende over je reisbestemming en vraag goedna welke vaccinaties en andere medicatie je nodig hebt Hieronder volgen nog een paar belangrijke zakenPersoonsgegevens Zorg dat je je persoons- en paspoortgegevens (als geslacht geboortedatum voornamen en achternaam zoalsvermeld in je paspoort) correct invult aangezien deze uiteraard nodig zijn voor het inboeken van je vluchten eventueletreintickets of accommodatie Check na ontvangst van je (digitale) boekingsbevestiging of deze gegevens correctstaan vermeld Je bent zelf verantwoordelijk voor het verstrekken van correcte gegevens Met onjuiste gegevens loopje het risico niet toegelaten te worden op een vlucht of buitenlandse luchthavenFeedbackHoewel wij veel aandacht besteden aan het goed uitvoeren van onze reizen is het mogelijk dat een deelnemeraanmerkingen heeft over de uitvoering van de reis Om te bewerkstelligen dat deze aanmerkingen direct tijdens de reisnaar tevredenheid opgelost kunnen worden is de deelnemer verplicht de aanmerkingen per omgaande schriftelijk aande reisbegeleiding mee te delen Klachten die niet tijdens de reis schriftelijk aan de reisbegeleiding zijn meegedeeldzullen door ons na afloop van de reis niet in behandeling worden genomenAantal deelnemers Mocht het gepubliceerde minimum aantal deelnemers niet gehaald worden dan hebben wij de mogelijkheid om dezereis schriftelijk of mondeling te annuleren Ook het uiteindelijk niet verkrijgen van de benodigde vliegtickets kan leidentot het annuleren van de reis Wij verplichten ons dit uiterlijk drie weken voor vertrek aan de deelnemers mee te delenAdventure Specialists BV Koning Aap maakt deel uit van een groep avontuurlijke reisorganisaties die vallen onder Adventure Specialists BV Zijwerken op diverse manieren samen om te zorgen dat de reiziger zo veel mogelijk waar krijgt voor zijn geld Achter deschermen wordt er samengewerkt op het gebied van inkoop en afhandeling en voor de reiziger betekent het dat we dekans vergroten dat de reizen doorgang vinden doordat we belangstellenden naar elkaar kunnen doorverwijzen In hetenkele geval dat een reis wordt geannuleerd gaan we eerst kijken of we de reiziger kunnen onderbrengen bij eacuteeacuten vande andere reisorganisaties (Koning Aap Nederland Koning Aap Belgieuml Shoestring)Boek niet te laat Wacht met het boeken van een reis niet te lang omdat we een maand voor een reis vertrekt (en in sommige gevalleneerder) onze vliegtuigstoelen moeten retourneren aan de desbetreffende luchtvaartmaatschappij Daarna zijn destoelen lsquoop aanvraagrsquo Bovendien kan laat boeken afwijkende vluchtschemarsquos met bijbehorende vluchttoeslagen extratransfers en eenpersoonskamertoeslagen met zich meebrengenTe Gast In Een deel van de achtergrondinformatie over je reisbestemming is in deze uitgebreide reisbeschrijving door InformatieVerre Reizen de uitgever van lsquoTe Gast Inrsquo met de grootste zorg samengesteld Indien deze echter onjuistheden blijktte bevatten aanvaardt IVR geen enkele aansprakelijkheid voor de gevolgen van foutieve enof gewijzigde informatieLaatste Nieuws In de uitgebreide reisbeschrijving vind je de meest actuele informatie over onze reizen In de loop van het jaar kunnenechter veranderingen optreden waardoor mogelijk het dag-tot-dag-programma of het vluchtschema aangepast dient teworden Uiteraard zoeken we dan altijd naar een zo goed mogelijk alternatief Al deze veranderingen worden zodrabekend vermeld op onze website bij de betreffende reis onder Laatste Nieuws Indien de inhoud van de uitgebreidereisbeschrijving afwijkt van de informatie in onze algemene brochure is de beschrijving op onze website bindendVerlenging van de reis Mocht je je reis willen verlengen dan kun je dit aangeven op je boekingsformulier Voor het wijzigen van de vlucht tenopzichte van de groepsvlucht brengen we standaard euro 50- per boeking in rekening

Bij de verlenging van je reis kun je te maken hebben met extra kosten zoals meerkosten voor de vlucht (doorbijvoorbeeld een andere luchtvaartmaatschappij of boekingsklasse) het regelen van eigen transfer extra hotelnachtenetc Wij nemen (na ontvangst van je boekingsformulier) zo spoedig mogelijk contact met je op om de prijs met je tebespreken Pas nadat je hiermee akkoord bent gegaan wordt je boeking definitief Als je besluit om een reis teverlengen met een door Koning Aap aangeboden verlenging betaal je geen wijzigingskostenReisvaccinaties aan huisHet is altijd belangrijk om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie is de grootste aanbieder van vaccinatiesaan huis Haar gespecialiseerde artsen komen ook s avonds of in het weekend bij jou thuis om reisvaccinaties tezetten Bovendien geven de artsen jou tips en advies om goed beschermd op reis te gaan Thuisvaccinatie brengtgeen extra kosten in rekening voor de service aan huis en haar prijzen zijn vergelijkbaar met de GGD Vaak worden dekosten geheel of gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraarTenslotte Onze rondreizen gaan door landen waar het klimaat en andere factoren kunnen zorgen voor problemen Dit kanbetekenen dat we soms moeten afwijken van het bovenstaande programma Tussentijdse aanpassingen van

60

dienstregelingen en prijzen van de luchtvaartmaatschappijen kunnen eveneens leiden tot gewijzigde vluchtdagen enreissommen We doen ons uiterste best om eventuele veranderingen zo snel mogelijk door te geven en de gevolgenervan zo beperkt mogelijk te houden maar we zijn niet verantwoordelijk voor factoren die buiten onze macht liggen Jekunt op onze website kijken voor eventuele wijzigingen

AdresBEZOEKADRES KONING AAP NEDERLANDEntrada 223 1114 AA Amsterdam - DuivendrechtEmail infokoningaapnlTelefoon 020-7887700

In geval van uiterste nood - 24 uur bereikbaar Tel +31 (0)6-53313932Openingstijden Ons kantoor is geopend op de volgende tijden Maandag tm vrijdag van 10-16 uurAfspraak met een landenspecialist Wil je een afspraak maken met eacuteeacuten van onze landenspecialisten bel dan van tevoren voor een afspraak zodat je erzeker van bent dat je de juiste persoon te spreken krijgt

61

62

Page 14: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 15: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 16: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 17: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 18: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 19: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 20: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 21: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 22: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 23: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 24: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 25: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 26: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 27: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 28: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 29: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 30: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 31: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 32: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 33: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 34: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 35: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 36: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 37: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 38: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 39: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 40: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 41: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 42: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 43: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 44: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 45: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 46: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 47: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 48: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 49: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 50: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 51: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 52: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 53: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 54: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 55: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 56: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 57: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 58: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 59: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 60: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 61: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 62: Rondreis VOORMALIG dagen
Page 63: Rondreis VOORMALIG dagen