786

Małgorzata BulandaWojciech dygaBarbara RusinekEwa CzaRnoBilska

Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej Katedra Toksykologii i Chorób Środowiskowych Uniwersytet Jagielloński Collegium MedicumKierownik: Dr hab. n. med. Ewa Czarnobilska, prof. UJ

Dodatkowe słowa kluczowe: alergia wziewnaimmunoterapia swoistatest aktywacji bazofilów

Additional key words:inhalant allergyspecific immunotherapybasophil activation test

Adres do korespondencji: Dr hab. n. med. Ewa Czarnobilska, prof. UJ Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej CMUJ ul. Śniadeckich 10, 31-531 Kraków Tel: (12) 424 88 98, fax: (12) 423 11 22, e-mail: ewa.czarnobilska@uj.edu.pl

prace oryginalne

Rola testu aktywacji bazofilów (BAT) w kwalifikacji do immunoterapii swoistej z alergenami wziewnymi

The role of the basophil activation test (BAT) in qualification for specific immunotherapy with inhalant allergens

Kwalifikacja do immunoterapii swoistej (SIT) wg wytycznych Euro-pejskiej Akademii Alergologii i Im-munologii (EAACI) obejmuje wywiad oraz testy skórne punktowe (SPT) i/lub pomiar stężenia sIgE. W przypad-ku niezgodności między wywiadem a wynikami SPT/sIgE lub rozbieżności między SPT i sIgE konieczne jest wy-konanie dodatkowych testów diagno-stycznych. Test aktywacji bazofilów (BAT) jest badaniem, w którym oce-nia się ekspresje markerów aktywacji tych komórek, np. CD63 lub CD203c po stymulacji. Celem naszego ba-dania była ocena użyteczności BAT w kwalifikacji do SIT w porównaniu do SPT i sIgE oraz w przypadku niezgod-ności między wynikami SPT i sIgE.

Do badania włączonych zostało 30 dorosłych pacjentów z alergicznym nieżytem nosa wywołanym alergią na roztocze kurzu domowego (Der-matophagoides pteronyssinus, Dp) lub brzozę przed kwalifikacją do SIT. U wszystkich pacjentów wykonano SPT, sIgE i BAT. Grupa pacjentów z alergią na brzozę stanowiła kontrol-ną dla grupy z alergią na Dp i odwrot-nie. Ocena aktywacji bazofilów przez pomiar ekspresji antygenu CD63 była przeprowadzona testem Flow2 CAST. Komórki były pobudzane preparatem alergenowym Dp i brzozy w następu-jących stężeniach: 50, 500 i 5000 SBU/ml. Wyniki BAT przedstawiono za po-mocą indeksu stymulacji. Dla optymalnych stężeń 50 i 500 SBU/ml parametry porównujące BAT do SPT oraz sIgE jako „złotych standar-dów” wynosiły kolejno: czułość 82-100% i 93-100%, swoistość 50-94% i 47-89%, wartość predykcyjna do-datnia 65-94% i 61-87%, wartość pre-dykcyjna ujemna 86-100% i 93-100%. Korelacja BAT - SPT oraz BAT - sIgE wahała się odpowiednio w granicach 0,59 do 0,84 i 0,51 do 0,72. Wynik BAT był pomocny u 2 z 30 pacjentów z nie-zgodnymi wynikami SPT i sIgE.

Optymalnymi stężeniami roztworów alergenowych stymulujących bazofile

Qualification for specific immu-notherapy (SIT) according to the guidelines of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI) includes medical history, skin prik tests (SPT) and/or meas-uring the concentration of sIgE. It is necessary to perform additional diagnostic tests in case of discrep-ancies between the history and the results of SPT/sIgE or differences between SPT and sIgE. Basophil activation test (BAT) assesses the expression of activation markers of these cells, eg. CD63 and CD203c af-ter stimulation. The aim of our study was to evaluate the usefulness of BAT in the qualification for the SIT in comparison to the SPT and sIgE and in case of discrepancies between the results of SPT and sIgE.

The study included 30 patients with allergic rhinitis (AR) caused by allergy to house dust mite (Der-matophagoides pteronyssinus, Dp) or birch pollen qualified for SIT. All patients had SPT, sIgE and BAT de-termination. The group of patients with allergy to birch was a control group for Dp allergic and vice versa. BAT with CD63 antigen expression was performed using a Flow2CAST test. Basophils were stimulated with allergen preparation (50, 500, and 5000 SBU/ml concentrations). BAT results were expressed as a stimu-lation index (SI). For optimal con-centrations of 50 and 500 SBU/ml parameters comparing BAT to SPT and sIgE as the gold standards were consecutively: sensitivity 82-100% and 93-100%, specificity 50-94% and 47-89%, positive predictive value 65-94% and 61-87%, negative predictive value 86-100% and 93-100%. Correla-tion BAT - SPT and BAT - sIgE ranged within 0.59 to 0.84 and 0.51 to 0.72. BAT was helpful in 2 of 30 patients with incompatible results of SPT and sIgE.

Optimal concentrations for baso-phil stimulation are 50 and 500 SBU/

M. Bulanda i wsp.

Badania wykonano w ramach pracy statutowej K/ZDS/005621

Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 12 787

ml. BAT may be useful diagnostic tool in the qualification for the SIT in case of discrepancies between the results of SPT and sIgE.

WstępImmunoterapia swoista (specific immu-

notherapy, SIT) stanowi jedyne leczenie przyczynowe w IgE-zależnych chorobach, takich jak alergiczny nieżyt nosa (allergic rhinitis, AR), astma oskrzelowa i atopowe zapalenie skóry oraz w alergii na jady owa-dów błonkoskrzydłych. Kwalifikacja do SIT wg wytycznych Europejskiej Akademii Aler-gologii i Immunologii (European Academy of Allergy and Clinical Immunology, EAACI) obejmuje wywiad oraz testy skórne punk-towe (Skin Prick Test, SPT) i/lub oznacze-nia stężenia swoistych IgE (sIgE) [1]. Za dodatni wynik SPT przyjmuje się średnicę bąbla 3 mm lub więcej, za pozytywny wynik sIgE ≥ 0,35 kU/l (klasa 1) [2], a za istotne klinicznie przyjmuje się wyniki sIgE ≥ 0,7 kUI/l (klasa 2) [2]. Powyższe punkty od-cięcia są ustalone arbitralnie i nie zawsze korelują z objawami. Ponadto wykazano, że stężenia specyficznych IgE mogą różnić się w zależności od wieku, czy naturalnej ekspozycji na alergeny w środowisku [3]. Podobnie reaktywność skóry w SPT zmie-nia się wraz z wiekiem [4].

W praktyce klinicznej przed kwalifika-cją do SIT wątpliwości stwarzają sytuacje niezgodności między wynikami SPT a sIgE wymagające poszerzenia diagnostyki. Test aktywacji bazofilów (Basophil Activation Test, BAT) jest badaniem, w którym ocenia się ekspresje markerów aktywacji tych ko-mórek po stymulacji. Do tej pory opisano kilka protokołów przeprowadzania BAT. Bazofile są identyfikowane przy użyciu róż-nych kombinacji przeciwciał w cytometrze przepływowym. Pierwszymi markerami, którymi znakowano bazofile były antygen CD45 oraz IgE. Innymi powszechnie sto-sowanymi kombinacjami są niskie rozpro-szenie boczne (Side Scatter, SCC) oraz CD123+/HLADR, CRTH2+, CD203c+ lub CD193+. Na spoczynkowych bazofilach można też oznaczać ekspresję CD193 (CCR3). Najczęściej stosowanym marke-rem aktywacji bazofilów jest ulegający eks-presji dopiero po ich degranulacji CD63. Natomiast CD203c jest stale obecny na powierzchni bazofila i jego ekspresja ule-ga zwiększeniu po aktywacji, dlatego może służyć zarówno jako marker identyfikacji, jak i aktywacji [5,6].

Celem naszego badania była ocena użyteczności BAT w kwalifikacji do SIT w porównaniu do SPT i sIgE oraz w przy-padku niezgodności między wynikami SPT i sIgE.

Materiał i MetodykaBadanie przeprowadzono w latach

2014-2016. Do badania włączonych zosta-ło 30 dorosłych pacjentów (18 kobiet, 12 mężczyzn; średni wiek 35,3 lat) do tej pory nie odczulanych, skierowanych na podsta-wie objawów klinicznych do Centrum Aler-gologii Klinicznej i Środowiskowej UJ CM z rozpoznaniem AR przed kwalifikacją do SIT. Badanych podzielono na 2 grupy. Gru-

pa 1 obejmowała 15 pacjentów z dodatnim wynikiem SPT z alergenami brzozy i ujem-nym wynikiem SPT z alergenami rozto-czy kurzu domowego (Dermatophagoides pteronyssinus, Dp). Grupa 2 obejmowała 15 pacjentów z dodatnim wynikiem SPT z alergenami Dp oraz ujemnym wynikiem SPT z alergenami brzozy. Grupa 2 stanowi-ła kontrolę dla grupy 1 i odwrotnie. Projekt badania uzyskał pozytywną opinię Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego: KBET/183/B/2014. Badanie zostało sfi-nansowane z pracy statutowej Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego: K/ZDS/005621.

SPT, sIgE Za wynik dodatni SPT (wyciągi aler-

genowe Allergopharma) przyjęto średnicę bąbla w odczynie testowym na badany alergen większą lub równą 3 mm. Średni-cę bąbla obliczono z sumy największego wymiaru i wymiaru do niego prostopadłe-go podzielonej przez 2. Za punkt odcięcia wartości dodatniej sIgE uznano wartość ≥ 0,7 kUI/l (UniCapPhadia, oznaczenie wy-konywane według protokołu producenta).

BATDo wykonania BAT używano 400 μl

krwi pobranej do probówek zawierających wersenian sodu (EDTA). Ocena aktywacji bazofilów przez pomiar ekspresji antyge-nu CD63 była przeprowadzona testem Flow2 CAST (Bühlmann Laboratories AG, Schönenbuch, Switzerland). Jako kontro-lę pozytywną zastosowano przeciwciała monoklonalne anty-FcɛRI (przeciwciało przeciw receptorowi o wysokim powino-wactwie do IgE), jako kontroli negatywnej użyto buforu do rozcieńczania alergenów. Komórki były pobudzane preparatami aler-genowymi Dp lub brzozy, które są używane do testu prowokacji donosowej (nasal pro-vocation test, NPT) (Allegropharma GmbH, Reinbek, Germany) w następujących roz-cieńczeniach: 1:1, 1:10, 1:100, odpowia-dającym kolejnym stężeniom 5000, 500 i 50 SBU/ml (standaryzowanych jednostek biologicznych). Badanie zostało przepro-wadzone według instrukcji producenta [7]. Wyniki BAT przedstawiono za pomocą in-deksu stymulacji (stimulation index, SI), który zdefiniowano jako procent ilości ba-zofilów aktywowanych badanym alergenem w stosunku do procentu ilości bazofilów aktywowanych w kontroli niestymulowanej [8]. Przy określaniu progu odcięcia wartości dodatniej BAT korzystano zgodnie z zalece-niami z literatury z krzywych ROC (receiver operating characteristics curves) [9].

Analiza statystycznaRozkład danych oceniono za pomocą

testu Shapiro-Wilka. Wyniki zaprezentowa-no w postaci median. Krzywe ROC utwo-rzono za pomocą programu PQStat. Krzy-wych ROC użyto do oceny optymalnego punktu odcięcia dodatniego wyniku BAT.

Dla BAT, przyjmując kolejno SPT a następ-nie sIgE jako “złoty standard”, obliczono pole pod krzywą (Area Under the Curve, AUC), czułość, swoistość, wartość predyk-cyjną dodatnią (Positive Predictive Values, PPV), wartość predykcyjną ujemną (Nega-tive Predictive Values, NPV), dokładność (Accuracy, ACC). Powyższe parametry zde-finiowano następująco: czułość - zdolność testu do wykrywania osób rzeczywiście uczulonych, swoistość - zdolność testu do wykrywania osób rzeczywiście nieuczu-lonych, PPV - procent pacjentów z dodat-nim wynikiem testu, którzy rzeczywiście są uczuleni, NPV - procent pacjentów z ujem-nym wynikiem testu, którzy rzeczywiście nie są uczuleni, ACC - procent pacjentów prawidłowo zakwalifikowanych przez test diagnostyczny jako uczuleni lub nieuczule-ni i obliczono wg powszechnie przyjętych wzorów [10]. Korelację rang Spearmana zastosowano w celu oceny korelacji mię-dzy BAT a SPT oraz BAT a sIgE. Za istot-ną statystycznie uznano wartość p<0,05. Użyto pakietu statystycznego GraphPad-Prism 6.

WynikiW tabeli I zestawiono wyniki uzyska-

ne przez analizę krzywych ROC oraz ko-relacje indeksu stymulacji z alergenami roztoczy kurzu domowego i brzozy w po-równaniu do SPT. Dla rozcieńczeń alerge-nów Dp i brzozy 1:10 oraz 1:100 uzyska-no porównywalne do SPT wyniki SI. Przy rozcieńczeniu Dp 1:100 optymalny punkt odcięcia SI względem SPT ustalony został na poziomie 10,59; czułość SI wynosiła 86%, swoistość 88%, wartość predykcyjna dodatnia 88%, ujemna 88%, a dokładność 88%. Pole pod krzywą ROC dla Dp w roz-cieńczeniu 1:100 wyniosło 0,89 (p<0,001), co wskazuje na zgodność wyników BAT i SPT. Powyższe wartości dla rozcieńcze-nia 1:100 alergenu brzozy przy punkcie od-cięcia 4,2 wynosiły odpowiednio: czułość 100%, swoistość 94%, PPV 94%, NPV 100%, ACC 97%. Pole pod krzywą ROC dla brzozy w rozcieńczeniu 1:100 wyniosło 0,98 (p<0,00001).

Przyjmując zalecany w literaturze punkt odcięcia wartości dodatniej SI na poziomie 2 otrzymaliśmy dla Dp w rozcieńczeniach 1:10 oraz 1:100 odpowiednio: wysoką czu-łość (100% i 93%) i wartość predykcyjną ujemną (100% i 91%) przy niższych swo-istości (50%, 63%) oraz wartości predyk-cyjnej dodatniej (65%, 70%) i dokładności (74%, 77%). Dla brzozy w rozcieńczeniach 1:10 oraz 1:100 z uwzględnieniem powyż-szego punktu odcięcia SI≥2 zarówno czu-łość jak i NPV wynosiły 100% przy wyso-kiej swoistości (81%, 88%) oraz PPV (93%, 88%) i ACC (90%, 94%).

W tabeli II przedstawiono wyniki uzy-skane przez analizę krzywych ROC oraz korelacje dla indeksu stymulacji z alerge-nami roztoczy kurzu domowego i brzozy w porównaniu do sIgE. Zestawienie to

są 50 i 500 SBU/ml. BAT może być pomocnym narzędziem diagnostycznym w kwalifikacji do SIT przy niezgodności między wynikami SPT a sIgE.

788 M. Bulanda i wsp.

wykazało wysoką czułość, swoistość, PPV oraz NPV SI.

Obliczono korelację między SI a SPT oraz sIgE - wyniki zestawiono w tabelach I i II. Dla rozcieńczeń 1:10 oraz 1:100 Dp i brzozy, a także dla rozcieńczenia 1:1 aler-genu Dp otrzymano istotne statystycznie wyniki. U 2 spośród 30 osób stwierdzono niezgodność wyników SPT i sIgE (tabela III). W przypadku pacjenta zgłaszającego objawy całorocznego nieżytu nosa z do-datnimi wynikami testów skórnych punk-towych (średnica bąbla 4 mm, przy hista-minie 4 mm) dla Dp i niskimi sIgE (0,51 kUI/l) wykonany NPT z alergenami Dp dał wynik ujemny. SI dla rozcieńczenia 1:100 był negatywny. Z kolei u 1 osoby z obja-wami alergicznego nieżytu nosa w okresie pylenia brzozy i dodatnimi testami skór-nymi punktowymi dla tego alergenu sIgE były niskie. Natomiast BAT był dodatni dla wszystkich rozcieńczeń, co odpowiadało dodatniej NPT z alergenem brzozy. Wynik BAT był pomocny u 2 spośród 30 pacjen-tów z niezgodnymi wynikami SPT i sIgE, tj. 7% pacjentów spełniających kryteria EAACI byłoby nieprawidłowo zakwalifiko-wanych do SIT.

DyskusjaBAT okazał się użytecznym testem

in vitro w diagnostyce alergii wziewnej. W opisywanym badaniu użyliśmy testu Flow2 CAST (Bühlmann Laboratories AG, Schönenbuch, Switzerland) z CD63 jako markerem aktywacji. Wyniki naszych ba-dań [11,12], jak również doświadczenia innych autorów [5] pokazały wysoką czu-łość i swoistość komercyjnie dostępnych odczynników do BAT. Modyfikowane [13] i rekombinowane [14,15] preparaty mogą być również stosowane z dobrymi efektami diagnostycznymi. Khan i wsp. oraz Pota-pińska i wsp. używali tego samego aler-genu w różnych stężeniach do przeprowa-dzenia BAT i SPT z pospolitymi alergenami wziewnymi [16,17]. W opisywanym bada-niu do stymulacji bazofilów użyliśmy tak-że preparatów alergenowych Dp i brzozy przeznaczonych do NPT (Allegropharma GmbH, Reinbek, Germany) [7,18].

W analizie wyników BAT można wy-korzystywać procent aktywowanych ba-zofilów, indeks stymulacji lub niedawno opisane parametry takie jak reaktywność (basophil reactivity) i czułość (basophil sensitivity) bazofilów. W naszym bada-niu interpretowaliśmy indeksy stymulacji w celu uwzględnienia wpływu niespecyficz-nej stymulacji bazofilów [7].

Uzyskane wyniki dotyczące porów-nania BAT – SPT korespondują z danymi z literatury. Sanz i wsp. dla Dp i życicy ustalili za pomocą krzywych ROC punkt odcięcia wartości dodatniej BAT wynoszą-cy 15% aktywowanych bazofilów oraz wy-kazali wysoką czułość (93,3%), swoistość (98,4%), PPV (99%), NPV (89,7%), a także znamienną korelację wyników BAT z SPT (r=0,72; p<0,001) [19]. W badaniu Czar-nobilskiej i wsp. czułość i swoistość BAT z alergenami Dp i Dermatophagoides fari-nae (Df) wynosiły odpowiednio 89,3-96,6% oraz 88,9-100% (przyjęty punkt odcięcia

Tabela IWyniki uzyskane przez analizę krzywych ROC oraz korelacje dla indeksu stymulacji z alergenami roztoczy kurzu domowego i brzozy w porównaniu do punktowych testów skórnych. The results obtained by analyzing the ROC curves and correlations for the stimulation index with house dust mites and birch allergens compared to skin prick tests.

Alergen (SBU/ml) aUc Czułość

(%)Swoistość

(%)ppV (%)

npV (%)

acc (%) r

Dp SI 5000

0,81(p<0,01)

60 (67)*

88 (69)*

82 (67)*

70 (69)*

74 (68)*

0,60 (p<0,001)

Dp SI 500

0,85(p<0,001)

82 (100)*

75 (50)*

76 (65) *

86 (100)*

81 (74)*

0,59 (p<0,001)

Dp SI 50

0,89(p<0,001)

86 (93)*

88 (63)*

88 (70)*

88 (91)*

88 (77)*

0,69 (p<0,0001)

Brzoza SI 5000

0,63(p=0,21)

60 (53)*

88 (88)*

82 (80)*

70 (67)*

74 (71)*

0,18 (p=0,35)

Brzoza SI 500

0,971(p<0,00001)

93 (100)*

94 (81)*

93 (93)*

94 (100)*

94 (90)*

0,84 (p<0,000001)

Brzoza SI 50

0,98(p<0,00001)

100 (100)*

94 (88)*

94 (88)*

100 (100)*

97 (94)*

0,84 (p<0,000001)

*Punkt odcięcia wartości dodatniej SI≥2Skróty: Dp SI 5000, 500, 50 - indeks stymulacji dla alergenu roztoczy kurzu domowego w kolejnych stężeniach 5000, 500, 50 SBU/ml; Brzoza SI 5000, 500, 50 - indeks stymulacji dla alergenu brzozy w kolejnych stężeniach 5000, 500, 50 SBU/ml; AUC - pole pod krzywą; PPV - wartość predykcyjna dodatnia; NPV - wartość predykcyjna ujemna; ACC - dokładność; R – współczynnik korelacji

Tabela IIWyniki uzyskane przez analizę krzywych ROC oraz korelacje dla indeksu stymulacji z alergenami roztoczy kurzu domowego i brzozy w porównaniu do sIgE. The results obtained by analyzing the ROC curves and correlations for the stimulation index with house dust mites and birch allergens compared to sIgE.

Alergen (SBU/ml) aUc Czułość

(%)Swoistość

(%)ppV (%)

npV (%)

acc(%) r

Dp SI 5000

0,79(p<0,01)

57 (64)*

94 (65)*

89 (60)*

73 (69)*

77 (65)*

0,57 (p=0,01)

Dp SI 500

0,87(p<0,001)

93 (100)*

76 (47)*

76 (61)*

93 (100)*

84 (71)*

0,51 (p=0,03)

Dp SI 50

0,93(p<0,0001)

93 (100)*

88 (65)*

87 (70)*

94 (100)*

90 (81)*

0,60 (p=0,007)

Brzoza SI 5000

0,70(p=0,06)

58 (58)*

89 (84)*

78(70)*

77 (76)*

77 (74)*

0,36 (p=0,13)

Brzoza SI 500

0,96(p<0,0001)

100 (100)*

89 (68)*

86 (66)*

100 (100)*

94 (80)*

0,72 (p<0,001)

Brzoza SI 50

0,94(p<0,0001)

100 (100)*

79 (74)*

75 (71)*

100 (100)*

87 (84)*

0,72 (p<0,001)

*Punkt odcicia wartości dodatniej SI≥2Skróty: Dp SI 5000, 500, 50 - indeks stymulacji dla alergenu roztoczy kurzu domowego w kolejnych stężeniach 5000, 500, 50 SBU/ml; Brzoza SI 5000, 500, 50 - indeks stymulacji dla alergenu brzozy w kolejnych stężeniach 5000, 500, 50 SBU/ml; AUC - pole pod krzywą; PPV - wartość predykcyjna dodatnia; NPV - wartość predykcyjna ujemna; ACC - dokładność; R – współczynnik korelacji

Tabela IIIAnaliza przypadków niezgodnych wyników SPT oraz sIgE.Analysis of cases with inconsistent results of SPT and sIgE.

SPT* [mm] sIgE [kUI/l] npT SI 5000 SBU/ml

SI 500 SBU/ml

SI 50 SBU/ml

1 4 0,51 ujemna 6,5 2,86 0,8

2 5 0,25 dodatnia 2,0 2,57 5,3*Średnicę bąbla obliczono przez zsumowanie najdłuższego wymiaru oraz wymiaru do niego prostopadłego i podzielenie przez 2. Skróty: SPT - test skórny punktowy, sIgE - stężenie swoistych IgE, NPT - test prowokacji donosowej, SI - indeks stymulacji

Przegląd Lekarski 2016 / 73 / 12 789

wartości dodatniej: 15% aktywowanych bazofilów) [12]. Podobnie Wolanczyk-Me-drala i wsp. podają wysoką czułość i swo-istość BAT z alergenami Dp (punkt odcięcia wartości dodatniej 15%) i pyłku traw (punkt odcięcia wartości dodatniej 9% aktywowa-nych bazofilów) wynoszące odpowiednio 75-93,75% oraz 100% w porównaniu do SPT jako złotego standardu [20].

Także parametry diagnostyczne BAT w porównaniu do sIgE odpowiadają da-nym z literatury. Ozdemir i wsp. wskazują na wyższą czułość BAT od oznaczeń sIgE oraz umiarkowanie dodatnią korelację między tymi testami dla stężeń alergenu stymulującego bazofile 4,5 x 10-4 i 4,5 x 10-5 µg/ml, i słabszą korelację dla stężeń 45,1 i 4,5 µg/ml [21]. Podobnie w badaniu Pâris-Köhler i wsp. BAT cechował się wyż-szą czułością (91,2%) niż pomiar stężenia sIgE (76%) [22]. González-Muñoz i wsp. za pomocą krzywych ROC ustalili punkt odcięcia wartości dodatniej BAT na pozio-mie 18% aktywowanych bazofilów z czuło-ścią i swoistością wynoszącą 96% dla Dp w stężeniu 16 ug/ml. Autorzy uzyskali dwa fałszywie dodatnie wyniki sIgE (>43 kU/l) przy ujemnym SPT i BAT dla Dp, które wy-nikały z krzyżowej reaktywności z krewet-kami [23]. Do innych wniosków doszli Khan i wsp. - przy zastosowaniu SPT jako złote-go standardu czułość BAT i pomiarów stę-żeń sIgE była podobna, przy niższej swo-istości BAT. Korelacja pomiędzy wynikami BAT i SPT była istotna statystycznie (ale nie doskonała) dla wszystkich badanych alergenów wziewnych (kot, pies, Dp, Df, Alternaria, Hormodendrum/Cladosporium, tymotka, ambrozja, brzoza) [16]. Z kolei w badaniu Bokanovic i wsp. żaden z wy-konywanych testów, czyli BAT, SPT, test prowokacji dospojówkowej ani oznacze-nia sIgE dla komponentów alergenowych (Component-Resolved Diagnosis, CRD) u 49 pacjentów z alergią na pyłek traw nie korelował z objawami klinicznymi. Autorzy podkreślają niższą swoistość BAT w gru-pie pacjentów z atopią (58%, w porów-naniu do 100% w grupie bez atopii) oraz z wyższym całkowitym IgE (67% w grupie z cIgE>100 kU/l oraz 84% w przypadku cIgE≤100 kU/l) [24].

Wymienianą w literaturze przewagą BAT w stosunku do SPT i sIgE jest fakt, że BAT jest testem, na którego wynik wpływa-ją: stężenie, specyficzność, różnorodność i powinowactwo sIgE, a także inne czynniki surowicze [25,26].

Według wytycznych niemieckich, w przypadku objawów całorocznego nie-żytu nosa przed kwalifikacją do SIT po-winno się potwierdzić istotność kliniczną uczulenia na roztocze kurzu domowego za pomocą NPT [27]. W badaniu Haxel i wsp. obejmującym 161 pacjentów oceniano zgodność wyników SPT i sIgE z NPT. U pa-cjentów z dodatnim wynikiem SPT (≥ 3 mm) alergia została potwierdzona NPT u 69% w przypadku alergenu Dp i 71% dla Df. Dla pozytywnego wyniku sIgE (punkt odcięcia wartości dodatniej przyjęty przez autorów dla testu ImmunoCAP klasa ≥ 2) uzyskano dodatnią NPT podobnie u 69% z Dp i 70% z Df. Warto podkreślić, że wartość predyk-

cyjna dodatnia kombinacji SPT i sIgE wy-nosiła tylko 0,77 dla Dp i 0,69 dla Df [28]. W naszej grupie u 1 z 15 analizowanych pacjentów kwalifikacja do SIT zgodnie z wytycznymi EAACI jedynie na podsta-wie zgłaszanych objawów oraz dodatnich wyników SPT byłaby nieprawidłowa. Prze-prowadzony NPT był negatywny, podobnie indeks stymulacji dla rozcieńczenia 1:100 dał wynik ujemny. Także w badaniu Czar-nobilskiej i wsp. u dwojga dzieci zakwalifi-kowanych do SIT na podstawie dodatniego SPT z Dp i Df, BAT wykazał nieswoiste pobudzenie bazofilów. Testy prowokacji donosowej Dp i Df były także ujemne, po-twierdzając fałszywie dodatni wynik SPT, co może być tłumaczone współistnieniem pokrzywki u obu tych dzieci [12]. Ww. przy-kłady sugerują, że w praktyce klinicznej należy z dużą ostrożnością podchodzić do interpretacji uzyskanych wyników testów diagnostycznych, gdyż mogą być one fał-szywie dodatnie [10].

W naszym badaniu u 1 pacjenta mimo dodatniego SPT dla brzozy stwierdzono ni-skie miano sIgE. Wątpliwości rozstrzygnęło wykonanie NPT, który dał pozytywny wynik oraz oznaczenie indeksu stymulacji dla alergenu brzozy. W przypadku przeciwska-zań do NPT testem potwierdzającym istot-ność kliniczną uczulenia może być BAT, wnioski te wymagają jednak potwierdzenia w dalszych badaniach [18,29]. Biorąc pod uwagę koszt i czasochłonność SIT oraz brak efektu przy nieprawidłowej kwalifikacji w wątpliwych przypadkach przed wdroże-niem terapii należy poszerzyć diagnostykę alergii o dodatkowe testy, wśród których obiecującym wydaje się BAT [12].

WnioskiOptymalnymi stężeniami roztworów

alergenowych stymulujących bazofile są 50 i 500 SBU/ml.

BAT może być pomocnym narzędziem diagnostycznym w kwalifikacji do SIT przy niezgodności między wynikami SPT a sIgE.

Piśmiennictwo1. Alvarez-Cuesta E, Bousquet J, Canonica GW,

Durham SR, Malling HJ. et al: Standards for practical allergen-specific immunotherapy. Allergy 2006; 61 (Suppl. 82): 1-20.

2. Custovic A, Lazic N, Simpson A: Pediatric asth-ma and development of atopy. Curr Opin Allergy Clin Immunol. 2013; 13: 173-180.

3. Matsui EC, Sampson HA, Bahnson HT, Gruchal-la RS, Pongracic JA. et al: Allergen-specific IgE as a biomarker of exposure plus sensitization in inner-city adolescents with asthma. Allergy 2010; 65: 1414-1422.

4. Al-Mousawi MSH, Lovel H, Behbehani N, Ar-ifhodzic N, Woodcock A, Custovic A: Asthma and sensitization in a community with low indoor allergen levels and low petkeeping frequency. J Al-lergy Clin Immunol. 2004; 114: 1389-1394.

5. Hoffmann HJ, Santos AF, Mayorga C, Nopp A, Eberlein B.et al: The clinical utility of baso-phil activation testing in diagnosis and moni-toring of allergic disease. Allergy 2015; 70: 1393-1405.

6. Boumiza R, Debard AL, Monneret G: The ba-sophil activation test by flow cytometry: recent developments in clinical studies, standardization

and emerging perspectives. Clin Mol Allergy 2005; 3: 9-17.

7. Leśniak M, Dyga W, Porębski G, Czarnobilska E: Basophil activation test-a practical approach to diagnosis of common respiratory allergy. Przegl Lek. 2015; 72: 725-730.

8. Valent P, Hauswirth AW, Natter S, Sperr WR, Bühring HJ, Valenta R: Assays for measuring in vitro basophil activation induced by recombinant allergens. Methods 2004; 32: 265-270.

9. De Weck AL, Sanz ML, Gamboa PM, Aberer W, Bienvenu J. et al: Diagnostic tests based on hu-man basophils: more potentials and perspectives than pitfalls. II. Technical issues. J Investig Allergol Clin Immunol. 2008; 18: 143-155.

10. Gregorius A, Śpiewak R: Podstawy racjonalnego wyboru testów diagnostycznych w alergologii. Aler-gia Astma Immunologia 2013; 18: 221-230.

11. Leśniak M, Leśniak M, Czarnobilska E: Use-fulness of basophil activation test for the diag-nosis of inhaled allergies. Przegl Lek. 2015; 72: 773-778.

12. Czarnobilska E, Gregorius A, Porebski, Spiewak R, Sacha M: The benefits of using ba-sophil activation test as a diagnostic tool prior to specific immunotherapy with inhalant allergens. Przegl Lek. 2012; 69: 1249-1253.

13. Ceuppens JL, Bullens D, Kleinjans H, van der Werf J, PURETHAL Birch Efficacy Study Group: Immunotherapy with a modified modified birch pol-len extract in allergic rhinoconjunctivitis: clinical and immunological effects. Clin Exp Allergy 2009; 39: 1903-1909.

14. Ocmant A, Peignois Y, Mulier S, Hanssens L, Michils A, Schandene L: Flow cytometry for basophil activation markers: the measurement of CD203c up-regulation is as reliable as CD63 ex-pression in the diagnosis of cat allergy. J Immunol Methods 2007; 320: 40-48.

15. Hauswirth AW, Natter S, Ghannadan M, Majlesi Y, Schernthaner GH. et al: Recombinant aller-gens promote expression of CD203c on basophils in sensitized sensitized individuals. J Allergy Clin Immunol. 2002; 110: 102-109.

16. Khan FM, Ueno-Yamanouchi A, Serushago B, Bowen T, Lyon AW. et al: Basophil activation test compared to skin prick test and fluorescence enzyme immunoassay for aeroallergen-specific immunoglobulin-E. Allergy Asthma Clin Immunol. 2012; 8: 1-13.

17. Potapińska O, Górska E, Zawadzka-Krajewska A, Kulus M, Wasik M, Demkow U: The useful-ness of CD203c expression measurement on basophils after activation with grass pollen and Dermatophagoides pteronyssinus antigens. Pre-liminary study. Pneumonol Alergol Pol. 2009; 77: 138-144.

18. Leśniak M, Dyga W, Rusinek B, Mazur M, Czar-nobilska E: Comparison of the basophil activation test versus the nasal provocation test in qualifying for specific immunotherapy. Pol Arch Med Wewn. 2016; 126: 521-529.

19. Sanz ML, Sánchez G, Gamboa PM, Vila L, Uasuf C. et al: Allergen-induced basophil activation:CD63 cell expression detected by flow cytometry in pa-tients allergic to Dermatophagoides pteronyssinus and Lolium perenne. Clin Exp Allergy. 2001; 31: 1007-1013.

20. Wolanczyk-Medrala A, Gogolewski G, Liebhart J, Gomulka K, Litwa M. et al: A new variant of the basophil activation test for allergen-induced basophil CD63 upregulation. The effect of cetiri-zine. J Investig Allergol Clin Immunol. 2009; 19: 465-473.

21. Ozdemir SK, Guloglu D, Sin BA, Elhan AH, Ik-inciogullari A, Misirligil Z: Reliability of basophil activation test using CD203c expression in diag-

790 M. Bulanda i wsp.

nosis of pollen allergy. Am J Rhinol Allergy 2011; 25: 225-231.

22. Pâris-Köhler A, Demoly P, Persi L, Lebel B, Bousquet J, Arnoux B: In vitro diagnosis of cy-press pollen allergy by using cytofluorimetric analy-sis of basophils (Basotest). J Allergy Clin Immunol. 2000; 105: 339-345.

23. González-Muñoz M, Villota J, Moneo I: Analysis of basophil activation by flow cytometry in pediatric house dust mite allergy. Pediatr Allergy Immunol. 2008; 19: 342-347.

24. Bokanovic D, Aberer W, Hemmer W, Heinemann A, Komericki P. et al: Determination of sIgE to rPhl p 1 is sufficient to diagnose grass pollen al-lergy. Allergy 2013; 68: 1403-1409.

25. Santos AF, Du Toit G, Douiri A, Radulovic S, Stephens A. et al: Distinct parameters of the basophil activation test reflect the severity and

threshold of allergic reactions to peanut. J Allergy Clin Immunol. 2015; 135: 179-186.

26. Rubio A, Vivinus-Nébot M, Bourrier T, Saggio B, Albertini M, Bernard A: Benefit of the baso-phil activation test in deciding when to reintroduce cow’s milk in allergic children. Allergy 2011; 66: 92-100.

27. Pfaar O, Bachert C, Bufe A, Buhl R, Ebner C. et al: Guideline on allergen-specific immunotherapy in IgE-mediated allergic diseases: S2k Guideline of the German Society for Allergology and Clinical Immunology (DGAKI), the Society for Pediatric Al-lergy and Environmental Medicine (GPA), the Med-ical Association of German Allergologists(AeDA), the Austrian Society for Allergy and Immunology (ÖGAI), the Swiss Society for Allergy and Immunol-ogy (SGAI), the German Society of Dermatology (DDG), the German Society of Oto- Rhino-Laryn-

gology, Head and Neck Surgery (DGHNO-KHC), the German Society of Pediatrics and Adolescent Medicine (DGKJ), the Society for Pediatric Pneu-mology (GPP), the German Respiratory Society (DGP), the German Association of ENT Surgeons (BV-HNO), the Professional Federation of Paedia-tricians and Youth Doctors (BVKJ), the Federal As-sociation of Pulmonologists (BDP) and the German Dermatologists Association (BVDD). Allergo J Int. 2014; 23: 282-319.

28. Haxel BR, Huppertz T, Boessert P, Bast F, Fruth K: Correlation of skin test results and specific im-munoglobulin E blood levels with nasal provocation testing for house-dust mite allergies. Am J Rhinol Allergy 2016; 30: 60-64.

29. Heffler E: Basophil activation test: a reliable bio-marker for allergen immunotherapy? Pol Arch Med Wewn. 2016; 126: 459-460.