ARAŞTIRMA (Research)

ÖZET

Amaç: Bu çalışmanın amacı, çürüksüz servikal lez-yonlara uygulanan bir mikrohibrit kompozit ile üç farklı yapıda akışkan rezin materyalin kenar uyumu ve yüzey özelliklerinin SEM ile değerlendirilmesidir. Bireyler ve Yöntem: Çalışmada 7 hastada, toplam 28 çürüksüz servikal lezyon, Admira Flow, Dyract Flow, Filtek Flow ve Filtek Z250 ile üretici firmaların öneri-lerine göre restore edildi. Restorasyonlar uygulandık-tan bir hafta ve 24 ay sonra hazırlanan epoksi rezin replikalarda SEM ile restorasyonların kenar uyumları ve yüzey özellikleri incelendi.Bulgular: SEM değerlendirmelerinde, iki yıl sonunda, Admira Flow, Dyract Flow ve Filtek Flow restorasyon-ların kenar uyumlarında, Filtek Z250 restorasyonlara göre hafif bir bozulma izlendi. Restorasyonların yüzey özellikleri incelendiğinde ise Admira Flow restoras-yonların diğer restorasyonlara oranla yüzey düzgün-lüğünde olumsuz yönde değişiklik gözlendi.

ABSTRACT

Aim: The purpose of this study was to evaluate the marginal adaptation and surface texture qualities of one microhybrid composite and three different types of flowable resin materials in noncarious cervical lesions with SEM.Subjects and Methods: Noncarious cervical lesions were restored with Admira Flow, Dyract Flow, Filtek Flow and Filtek Z250 according to manufacturers’ instructions in 7 patients. One week after the resto-rative procedure and at the end of 24 months, epoxy resin replicas were performed from seven patients to examine the marginal adaptation and surface texture of the restorations with SEM.Results: At the end of two years, little change has been demonstrated in marginal adaptation of Admira Flow, Dyract Flow and Filtek Flow restorations com-pared to Filtek Z250 restorations in SEM analysis. Additionally, there was a little difference in surface characteristics of Admira Flow restorations against others.

Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi DergisiCilt: 31, Sayı: 1, Sayfa: 79-88, 2007

Çürüksüz Servikal Lezyonlara Uygulanan Akışkan Restoratif Materyallerin Kenar Uyumu ve Yüzey Özelliklerinin SEM ile

Değerlendirilmesi

The SEM Evaluation of Marginal Adaptation and Surface Characteristics of Flowable Restorative

Materials in Non-carious Cervical Lesions

*Dr. Çiğdem ÇELİK, **Prof.Dr. Gül ÖZGÜNALTAY, **Doç.Dr. Nuray ATTAR

*Başkent Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı**Hacettepe Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı

ANAHTAR KELİMELERÇürüksüz servikal lezyonlar, Akışkan kompozitler, SEM

KEYWORDSNon-carious cervical lesions, Flowable composites,

SEM

80

GİRİŞ

Akışkan kompozitler, 1996 yılında dişhekim-lerinin hizmetine sunulmuş ve kısa sürede popü-ler hale gelmişlerdir. Diğer kompozit rezinlere oranla daha az doldurucu partikül içerirler do-layısıyla rezin matriks miktarları fazladır1. Buna bağlı olarak yapılan in vitro çalışmalarda akışkan kompozit rezinlerin polimerizasyon büzülmesi hibrit kompozitlere göre daha fazla bulunmuş-tur1,2. Akışkan kompozit materyallerin elastisite modülleri düşüktür, ısısal genleşme katsayıları da diş dokusuna yakındır1,3. Akışkan kompo-zit materyallerin pek çok kullanım alanı olduğu öne sürülmektedir. Bunlardan biri de çürüksüz servikal lezyonların tedavi edilmesidir1,4-10. Son yıllarda farklı yapıda akışkan kompozit rezinler kullanıma sunulmuş ve pek çok in vitro çalışma yapılarak bunların fiziksel ve mekanik özellikleri incelenmiştir1,2,11-16. İn vitro çalışmalarda ağız or-tamıyla birebir uyum sağlamak olanaksızdır. Ağız ortamında, materyallerin fiziksel ve mekanik özelliklerini etkileyebilecek pek çok faktör çalış-manın sonucunu değiştirebilir17. Ayrıca bir mater-yalin gerçek başarısı yapılan restorasyonun ağız ortamında kullanım süresinin uzunluğuna bağlı olarak değerlendirilir. Dişhekimliği literatüründe servikal lezyonlara uygulanan akışkan restoratif materyallerin klinik performansları ile ilgili çok az sayıda klinik çalışma bulunmaktadır18- 20.

Restorasyonların kenar uyumu, diş-restoras-yon birleşim sınırındaki bütünlüğün tam olarak sağlanmasıyla elde edilir ve restorasyonun klinik ömrünü etkileyen önemli bir faktördür. Kompo-zit rezin restorasyonların değiştirilme nedenleri arasında kenar uyumunun bozulması ilk sıralarda gelmektedir.21 Kenar uyumu, rezin materyallerde oluşan polimerizasyon büzülmesinden olumsuz yönde etkilenir, kavite duvarı ile rezin arasında bir boşluk oluşur ve kenar sızıntısı meydana ge-lir22.

Yüzey yapısının değerlendirilmesinde restoras-yon yüzeyinin çevre mine dokusu ile benzer özel-liklere sahip olup olmadığı incelenir. Restorasyo-nun düzgün ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olması,

plak retansiyonunu engelleyerek sekonder çürük oluşma olasılığını azaltmaktadır23,24. Kullanılan restoratif materyalin fiziksel özelliklerine, uygula-nan bitirme ve polisaj yöntemine bağlı olarak za-man içinde restorasyonların yüzey yapısında bir takım bozulmalar meydana gelebilir.

Restoratif materyallerin kenar uyumları ve yü-zey özellikleri laboratuvar koşullarında pek çok yöntemle değerlendirilmektedir. Bu yöntemler-den biri de, Tarama Elektron Mikroskobu (Scan-ning Electron Microscope-SEM)’nun kullanılma-sıdır25-38. SEM incelemeleri, görüntüyü büyütme seçeneklerinin çok fazla olması nedeniyle yüzey özelliklerini iyi yansıtması açısından oldukça ya-rarlıdır39,40. Restorasyon kenarlarında meydana gelen açıklıklar, görüntü büyütülerek kolaylıkla izlenebilir41-45.

Klinik çalışmalarda sadece gözle değerlen-dirme yapılması restorasyonlarda meydana gelen değişikliklerin saptanmasında yeterli olmamakta-dır. Bu nedenle bazı indirekt yöntemlerin gelişti-rilmesi zorunlu hale gelmiştir46. İndirekt yöntem-ler, klinik koşulların kayıtlı veri haline getirilmesi temeline dayanmaktadır. Bunun için ağız içi fo-toğraflar çekilebilir, dijital görüntüler alınabilir ya da replikalar hazırlanarak yüzey özellikleri sap-tanabilir46,47. Yapılan klinik çalışmalarda bu rep-likaların değerlendirilmesinde SEM incelemeleri-ne de gerek duyulmuştur. Ancak SEM inceleme-lerinin pahalı oluşu ve replika elde edilmesinde meydana gelen bir takım zorluklar nedeniyle bu tür çalışmalar sınırlı sayıda kalmıştır46,48.

Bu çalışmada, çürüksüz servikal lezyonlara uygulanan akışkan rezin restorasyonların kenar uyumu ve yüzey özelliklerinde iki yıllık bir sürede meydana gelen değişimlerin SEM ile değerlendi-rilmesi amaçlanmıştır.

BİREYLER VE YÖNTEM

Çalışmaya Katılan Bireylerin Seçimi

Bu çalışmaya, herhangi bir sistemik hastalığı olmayan, iyi oral hijyene sahip, yaşları 38 - 55 arasında değişen, 7 gönüllü birey katıldı. Ağız

81

içinde, birbirleriyle kontak halinde yan yana diş-

lerde konumlanan 4 adet çürüksüz servikal lez-

yonu bulunan hastalar çalışma kapsamına alındı.

Kama şeklinde servikal lezyonların derinlikleri

yaklaşık 1-2 mm olarak belirlendi.

Hastalar araştırma konusunda ayrıntılı olarak

bilgilendirildi ve katılımları için yazılı onayları

alındı.

Restoratif Materyallerin Uygulanması

Bu çalışmada servikal lezyonlar, bir ormoser

esaslı (Admira Flow), bir kompomer esaslı (Dyra-

ct Flow), bir hibrit esaslı akışkan kompozit (Filtek

Flow) ve bir mikrohibrit kompozit (Filtek Z250)

ile restore edildi (Tablo I).

Lezyonların mine ve dentin duvarlarında, re-

tansiyonu artırmak amacıyla herhangi bir meka-

nik aşındırma veya bizotaj işlemi yapılmadı. Bü-

tün restoratif materyaller üretici firmaların öneri-leri doğrultusunda uygulandı (Tablo I).

Restorasyonların bitirme işleminde uca doğru incelen formda ultrafine ve extrafine elmas bi-tirme frezleri (Diatech, İsviçre) kullanıldı. Daha sonra polisaj işlemine geçildi ve bu işlem alumin-yum oksit kaplı disk seti (Sof-Lex Bitirme ve Poli-saj Disk Seti, 3M/Espe, ABD) ile yapıldı.

Restorasyonlardan Ölçü Alınması

Restorasyonlar uygulandıktan 1 hafta sonra, yedi hastanın ilgili dişlerinden ölçüler alındı. Bu işlem, yirmidördüncü ayda tekrarlandı. Ölçü al-mak amacıyla hastanın ağız ölçülerine uyumlu metal ölçü kaşıkları kullanıldı. Kaide elde etmek için Panasil Putty ve ayrıntıların iyi elde edilmesi için polivinil siloksan esaslı ölçü maddesi Pana-sil Contact Plus (Kettenbach, Almanya) tercih edildi. Tek aşamalı ölçü yöntemi kullanılarak iki

TABLO I

Çalışmada kullanılan restoratif materyaller ve uygulama şekilleri

Restoratif materyal/adeziv sistem

Uygulama Şekli Kimyasal İçeriğiDoldurucu Partikül İçeriği (Hacimce)

I- Admira Flow/ Admira Bond (Voco / Almanya)

Asitle pürüzlendirme(%37 fosforik asit) mine (30sn), dentin (15), adeziv

uygulama (30sn), hava ile yayma (5sn), ışık ile polimerizasyon (20sn),

restoratif materyali yerleştirme, ışık ile polimerizasyon (40sn)

İnorganik-organik kopolimerler

(Ormoserler), alifatik ve aromatik bileşikler

% 50.5

II- Dyract Flow/ Prime&Bond NT

(Dentsply / Almanya)

Asitle pürüzlendirme(%37 fosforik asit) mine (30sn), dentin (15), adeziv

uygulama (15sn), hava ile yayma (5sn), ışık ile polimerizasyon (20sn),

restoratif materyali yerleştirme, ışık ile polimerizasyon (40sn)

İnorganik-organik kopolimerler,

alifatik ve aromatik dimetakrilatlar

% 38

III- Filtek Flow/ Single Bond (3M ESPE / ABD)

Asitle pürüzlendirme(%37 fosforik asit) mine (30sn), dentin (15), adezivi iki kat

halinde uygulama (15sn), hava ile yayma (2-5sn), ışık ile polimerizasyon (20sn), restoratif materyali yerleştirme, ışık ile

polimerizasyon (40sn)

BisGMA, TEGDMA, Zirkonya/Silika

% 47

IV- Z250/ Single Bond (3M ESPE / ABD)

Asitle pürüzlendirme(%37 fosforik asit) mine (30sn), dentin (15), adezivi iki kat

halinde uygulama (15sn), hava ile yayma (2-5sn), ışık ile polimerizasyon (20sn), restoratif materyali yerleştirme, ışık ile

polimerizasyon (40sn)

BisGMA, UDMA, Bis- EMA, Zirkonya/silika

% 60

82

ölçü maddesi eş zamanlı olarak hazırlanıp ölçü kaşığına yerleştirildi. Bir miktar ölçü maddesi hava boşluklarını önlemek amacıyla ilgili dişlere akıtıldı. Ölçü kaşığı dişlere değmeyecek şekilde ağıza yerleştirildi ve polimerizasyonu için 2 dak 30 sn beklendi. Kaşığın kenarlarına vertikal ba-sınç yapılarak ağızdan çıkarıldı, su ile çalkalandı ve kurutuldu.

Replikaların Hazırlanması

Replika elde etmek için epoksi rezin (Araldite CY 212, Agar Scientific Limited, Essex, Eng-land) ölçülerin içine döküldü ve sertleşmesi için 60 oC sıcaklıktaki etüvde 24 saat bekletildi. Daha sonra ölçülerin içinden çıkarılan replikalar, SEM incelemesi için distile su ile ultrasonik temizleyi-cide (Amsco, Reliance Sonic 250, ABD) 5 dak süreyle temizlendi ve önceden numaralandırılmış kutulara sırasıyla yerleştirildi.

Replikaların Tarama ElektronMikroskobu (SEM) ile İncelenmesi

Restorasyonların SEM incelemeleri Kırıkkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fizik Bölümü Elektron Mikroskobu Laboratuvarı’nda yapıldı.

Replikaların yüzeyi, iletkenliğin sağlanması için yüksek vakum altında yaklaşık 20 nm ka-lınlığında altın tozuyla kaplandı (Polaron SC500 Sputter Coater, VC Microtech, East Sussex, İn-giltere). Replikalar, SEM ile değerlendirmelerin yapılabilmesi amacıyla, cihazdaki aluminyum tutucu tablaya sırasıyla yerleştirildi. Daha sonra örnekler, çalışmayı yapan araştırmacılar ve de-neyimli bir fizikçi tarafından, Tarama Elektron Mikroskobu’nda (SEM) (JEOL JSM-5600 LV, Tokyo, Japonya), yüzey yapısı ve diş-restorasyon birleşim sınırı açısından incelendi, x18 ve x100 büyütmelerde 20 kV’da fotoğraflar alındı.

SEM DEĞERLENDİRMELERİ

Restorasyonların SEM değerlendirmelerinden elde edilen görüntüler Şekil 1- 8’de gösterilmiş-tir.

Şekil 1 (a)’da Admira Flow restorasyonun uy-

gulandıktan 1 hafta sonra alınan görüntüsü, Şe-kil 1 (b)’de aynı restorasyonun 24. ay sonundaki görüntüsü izlenmektedir (x18). Görüntüler ince-lendiğinde restorasyonun yüzey yapısında 24 ay sonunda olumsuz yönde bir değişiklik oluştuğu gözlenmektedir.

Şekil 2 (a)’da Admira Flow restorasyonun uy-gulandıktan 1 hafta sonra, Şekil 2 (b)’de 24. ay sonunda diş ile restorasyonun birleşim sınırı göz-lenmektedir (x100). 24. ay sonunda restorasyo-nun kenar uyumunda hafif bir bozulma oluştuğu izlenmektedir.

Şekil 3 (a)’da Dyract Flow restorasyonun uy-gulandıktan 1 hafta sonra alınan görüntüsü, Şe-kil 3 (b)’de aynı restorasyonun 24. ay sonundaki görüntüsü izlenmektedir (x18). Görüntüler ince-lendiğinde 24. ay sonunda restorasyonun yüzey yapısında herhangi bir bozulma gözlenmemekte-dir.

Şekil 4 (a)’da Dyract Flow restorasyonun uygulandıktan 1 hafta sonra, Şekil 4 (b)’de 24. ay sonunda diş ile restorasyonun birleşim sınırı gözlenmektedir (x100). 24. ay sonunda restoras-yonun kenar uyumunda bozulma oluştuğu izlen-mektedir.

Şekil 5 (a)’da Filtek Flow restorasyonun uy-gulandıktan 1 hafta sonra alınan görüntüsü, Şe-kil 5 (b)’de aynı restorasyonun 24. ay sonundaki görüntüsü izlenmektedir (x18). Görüntüler ince-lendiğinde 24. ay sonunda restorasyonun yüzey yapısında herhangi bir bozulma gözlenmemekte-dir.

Şekil 6 (a)’da Filtek Flow restorasyonun uy-gulandıktan 1 hafta sonra, Şekil 6(b)’de 24. ay sonunda diş ile restorasyonun birleşim sınırı gözlenmektedir (x100). 24. ay sonunda restoras-yonun kenar uyumunda hafif bir bozulma izlen-mektedir.

Şekil 7 (a)’da Filtek Z250 restorasyonun uygu-landıktan 1 hafta sonra alınan görüntüsü, Şekil 7 (b)’de aynı restorasyonun 24. ay sonundaki gö-rüntüsü izlenmektedir (x18). Görüntü incelendi-ğinde 24. ay sonunda restorasyonun yüzey yapı-sında herhangi bir bozulma gözlenmemektedir.

83

Şekil 8 (a)’da Filtek Z250 restorasyonun uy-

gulandıktan 1 hafta sonra, Şekil 8 (b)’de 24.

ay sonunda diş ile restorasyonun birleşim sınırı

gözlenmektedir (x100). 24. ay sonunda restoras-

yonun kenar uyumunda herhangi bir bozulma

izlenmemektedir.

TARTIŞMA

Yapılan araştırmalarda pek çok ayrıntının ya-

kalanması için SEM incelemelerine gereksinim

duyulmaktadır. Restorasyonların yüzey özellikle-

rinin, kenar uyumlarının ve anatomik form de-

ğişikliklerinin modern cihazlarla mikroskobik dü-zeyde değerlendirilmesi ile daha doğru sonuçlara ulaşılmaktadır41,43.

Bir restorasyonun kenar uyumunda zaman içinde meydana gelen bozulma başarısızlığın önemli bir göstergesidir21. Yapılan bir klinik ça-lışmada, hibrit kompozit uygulanan restorasyon-ların kenar uyumlarının, mikrofil kompozit resto-rasyonlardan daha iyi olduğu görülmüştür49. Bazı araştırmacılar elastisite modülü yüksek olan hib-rit kompozitlerin, mikrofil kompozitlere oranla gerilme streslerine karşı daha dayanıklı olduğunu belirtmişlerdir16,50.

ŞEKİL 1

(a) Admira Flow restorasyonun uygulandıktan 1 hafta sonraki SEM görüntüsü(x18) (b) Admira Flow restorasyonun 24. ay

sonundaki SEM görüntüsü(x18).

ŞEKİL 2

(a) Admira Flow uygulandıktan 1 hafta sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100) (b) Admira Flow

uygulandıktan 24 ay sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100).

84

Lambrechts ve ark.nın yaptıkları bir klinik ça-lışmada, hibrit kompozitlerle karşılaştırıldığında mikrofil kompozitlerde kavite sınırlarında adeziv ve koheziv kırıkların daha sık görüldüğünü sap-tamışlardır40. Araştırmacılar, kenar uyumundaki bu başarısızlığı, mikrofil kompozitlerde, termal genleşmenin, su emiliminin ve polimerizasyon büzülmesinin fazla olmasına ve bu materyallerin gerilme streslerine olan dayanıksızlığına bağla-mışlardır.

Kenar uyumunda zaman içinde meydana ge-len değişiklikler, klinik çalışmalarda ancak gözle-nebilir hale geldiklerinde kaydedilebilmekteyken,

SEM incelemeleri restorasyon kenarında meyda-na gelen aralanmaların erken değerlendirilmesi-ne olanak sağlayarak, klinik çalışmaların sonuç-larını desteklemektedir.43 Bu çalışmada, repli-kalardan elde edilen SEM görüntülerinde Filtek Z250 uygulanan restorasyonlarda, iki yıllık süre içinde kenar uyumunda herhangi bir bozulma saptanmamıştır. Akışkan rezin restorasyonlarda ise kenar uyumu zaman içinde hafif bir bozulma-ya uğramıştır.

Kompozit rezinlerde organik matriks ve inor-ganik doldurucu partiküllerin farklı sertlikte ol-maları kompozitin yüzey yapılarını etkiler22. Me-

ŞEKİL 4

(a) Dyract Flow uygulandıktan 1 hafta sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100) (b) Dyract Flow

uygulandıktan 24 ay sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100).

ŞEKİL 3

(a) Dyract Flow restorasyonun uygulandıktan 1 hafta sonraki SEM görüntüsü(x18) (b) Dyract Flow restorasyonun 24. ay

sonundaki SEM görüntüsü(x18) .

85

kanik özelliklerinin güçlü olmasının yanı sıra, iyi polisajlanabilmeleri; hibrit kompozitlerin restora-tif materyal olarak tercih edilmelerinde önemli bir etkendir. Yapılan klinik çalışmalarda hibrit kompozit rezinlerin yüzey yapısında, zaman içe-risinde çok düşük oranda değişiklik gözlenmiş-tir51,52. Kompozit rezin restorasyonların yüzey yapısını etkileyen faktörlerden biri de uygulanan bitirme ve polisaj yöntemidir. Bitirme ve polisaj işleminde, elmas ve karbid bitirme frezleri, abra-ziv diskler, arayüz zımparaları, polisaj lastikleri ve patları kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar, alu-minyum oksit emdirilmiş disk kullanımının uygu-lanan diğer yöntemlerden daha başarılı olduğunu

göstermektedir26,27,53. Bu çalışmada literatür bil-gileri rehber alınarak, bitirme ve polisaj işlemin-de elmas bitirme frezleri ve Sof-Lex disk sistemi kullanılmıştır. SEM incelemesinde iki yıl sonunda Admira Flow restorasyonların yüzey yapısında olumsuz yönde bir değişiklik izlenmiştir. Gladys ve ark.nın klinik çalışma kapsamında yaptıkları SEM incelemesinde ise 18 ay sonunda kompo-mer restorasyonların yüzeyinin cam iyonomer-lerden daha düzgün olduğu görülmüştür54.

SEM çalışmalarında, ağızdan direkt ölçüm yapılamadığı için indirekt bir yöntem olan replika tekniğine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yöntem tek-nik hassasiyet gerektiren vakit alıcı bir işlemdir.

ŞEKİL 5

(a) Filtek Flow restorasyonun uygulandıktan 1 hafta sonraki SEM görüntüsü(x18) (b) Filtek Flow restorasyonun 24. ay

sonundaki SEM görüntüsü(x18).

ŞEKİL 6

(a) Filtek Flow uygulandıktan 1 hafta sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100) (b) Filtek Flow

uygulandıktan 24 ay sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100).

86

Bu nedenle SEM çalışmaları daha az sayıda has-ta üzerinde yapılmaktadır44. Replikaların servikal bölgeye yapılan restorasyonlardan düzgün bir şekilde elde edilmesi oldukça güçtür. Başarılı bir replika elde edilse bile dişin anatomik yapısına uygun olan kurvatür SEM’de düzgün bir görüntü elde edilmesini engeller.

SEM çalışmaları ülkemiz koşullarında oldukça kısıtlı olanaklarla yapılmaktadırlar. Çok pahalı bir cihaz olduğundan her üniversite veya araştırma laboratuvarı kapsamında SEM bulunmamakta-dır. Çalışmamızda uzun süre içinde oluşan fark-lılıkların görülebilmesi için çalışmanın başında

ve sonunda olmak üzere hastalardan elde edilen replikalar üzerinde iki kez SEM incelemesi yapıl-mıştır. Daha fazla sayıda hastadan örnek almama nedenimiz ise SEM çalışmalarının araştırma ma-liyetini fazlasıyla artırmasıdır.

Bu çalışmada SEM görüntülerinde herhangi bir ölçüm yapılması planlanmamıştır. SEM de-ğerlendirmesinin yapılan ölçümlerle pekiştirilme-si, o çalışmanın mikromorfolojik değerlendirme bölümünü kuvvetlendirebilir. Bizim çalışmamızda SEM incelemesi restorasyonların yüzey özellikle-rinin ve kenar uyumlarının değerlendirilmesi açı-sından bize kısıtlı bir bilgi sunmaktadır.

ŞEKİL 8

(a) Filtek Z250 uygulandıktan 1 hafta sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100) (b) Filtek Z250

uygulandıktan 24 ay sonra diş-restorasyon birleşim sınırının SEM görüntüsü(x100).

ŞEKİL 7

(a) Filtek Z250 restorasyonun uygulandıktan 1 hafta sonraki SEM görüntüsü(x18) (b) Filtek Z250 restorasyonun 24. ay

sonundaki SEM görüntüsü(x18).

87

KAYNAKLAR

1. Bayne SC,Thompson JY, Swift EJ, Stamatiades P, Wilkerson M, A characterization of first-generation flowable composites. J. Am. Dent. Assoc. 1998;129:567-577.

2. Labella R, Lambrechts P, Van Meerbeek B, Vanherle G. Polymerization shrinkage and elasticity of flowable composites and filled adhesives. Dent. Mater. 1999;15:128-137.

3. Chuang S, Liu JL,Chao C, Liao F, Chen YM. Effects of flowable composite lining and operator experience on microleakage and internal voids in class II composite restorations. J Prosthet Dent 2001; 85(2):177-183.

4. Kiremitçi A. Akışkan(Flowable) kompozitler. H.Ü. Dişhek. Fak. Derg. 2000; 24(1):10-12.

5. Kubo S, Yokota H, Hayashi Y. Microleakage of cervical cavities restored with flowable composites. Am. J. Dent. 2004;17:33-37.

6. Leevailoj C, Cochran MA, Matis BA, Moore BK, Platt JA. Microleakage of posterior packable resin composites with and without flowable liners. Operative Dent. 2001;26:302-307.

7. Payne JH. The marginal seal of Class II restorations: flowable composite resin compared to injectable glass ionomer. J. Clin. Pediatr. Dent. 1999;23(2):123-130.

8. Roberts HW, Charlton DG, Murchison DF. Repair of non-carious amalgam margin defects. Operative Dent. 2001;26:273-276.

9. Unterbrink GL, Liebenberg WH. Flowable resin composites as “filled adhesives”: Literature review and clinical recommendations. Quintessence Int. 1999;30:249-257.

10. Wakefield CW, Kofford KR. Advances in restorative materials. Dent. Clin. North Am. 2001:45(1); 7-29.

11. Attar N, Tam LE, McComb D. Flow, strength, stiffness and radiopacity of flowable resin composites. J. Can. Dent. Assoc. 2003;69(8):516-521.

12. Attin T, Vataschki M, Hellwig E. Properties of resin-modified glass-ionomer restorative materials and two polyacid-modified resin composite materials. Quintessence Int. 1996;27:203-209.

13. El-Kalla IH, Garcia-Godoy F. Mechanical properties of compomer materials. Operative Dent. 1999;24:2-8.

14. Fortin D, Vargas MA. The spectrum of composites: New techniques and materials. J. Am. Dent. Assoc. 2000;131:26-30.

15. Gladys S, Van Meerbeek B, Braem M, Lambrechts P, Vanherle G. Comparative physico-mechanical characterization of new hybrid restorative materials with conventional glass-ionomer and resin composite restorative materials. J. Dent. Res. 1997;76(4): 883-894.

16. Willems G, Lambrechts P, Braem M, Celis JP, Vanherle G. A classification of dental composites according to their morphological and mechanical characteristics. Dent. Mater. 1992;8:310-319.

17. Abdalla AI, Mahallawy SEL, Davidson CL. Clinical and SEM evaluations of three compomer systems in class V carious lesions. J. Oral Rehabil. 2002;29: 714-719.

18. Baratieri LN, Canabarro S, Lopes GC, Ritter AV. Effect of resin viscosity and enamel beveling on the clinical performance of class V composite restorations: Three-year results. Operative Dent. 2003;28(5):482-487.

19. Estefan D, Schulman A, Calamia J. Clinical effectiveness of a class V flowable composite resin system. Compendium. 1999;20(1):11-15.

20. Tyas MJ, Burrow MF. Three-year clinical evaluation of One-Step in non carious cervical lesions. Am. J. Dent. 2002;15: 309-311.

21. Browning WD, Dennison JB. A survey of failure modes in composite resin restorations. Operative Dent. 1996;21(4);160-166.

22. Dayangaç GB. ‘Kompozit rezin restorasyonlar’. Güneş Kitapevi Ltd. Şti.,Ankara, 2000:1-99.

23. Weitman RT, Eames WB. Plaque accumulation on composite surfaces after various finishing procedures. J. Am. Dent. Assoc. 1975;91(1):101-106.

24. Neme AL, Frazier KB, Roeder LB, Debner TL. Effect of prophylactic polishing protocols on the surface roughness of esthetic restorative materials. Operative Dent. 2002; 27(1): 50-58.

25. Chung KH. Effects of finishing and polishing procedures on the surface texture of resin composites. Dent. Mater. 1994;10(5):325-330.

26. Tate WH, Powers JM. Surface roughness of composites and hybrid ionomers. Operative Dent. 1996;21(2):53-58.

27. Hoelscher DC, Neme AM, Pink FE, Hughes PJ.The effect of three finishing systems on four esthetic restorative materials. Operative Dent. 1998;23(1):36-42.

28. Kaplan BA, Goldstein GR, Vijayaraghavan TV, Nelson IK.The effect of three polishing systems on the surface roughness of four hybrid composites: a profilometric and scanning electron microscopy study. J. Prosthet. Dent. 1996;76(1):34-38.

29. Roeder LB, Tate WH, Powers JM. Effect of finishing and polishing procedures on the surface roughness of packable composites. Operative Dent. 2000; 25(6):534-543.

30. Marigo L, Rizzi M, La Torre G, Rumi G. 3-D surface profile analysis: different finishing methods for resin composites. Operative Dent. 2001;26(6):562-568.

31. Jung M, Bruegger H, Klimek J. Surface geometry of three packable and one hybrid composite after polishing. Operative Dent. 2003;28(6):816-824.

32. Özgünaltay G,Yazıcı AR,Görücü J. Effect of finishing and polishing procedures on the surface roughness of new tooth-coloured restoratives. J. Oral Rehabil. 2003;30(2):218-224.

33. Türkün LS, Türkün M. The effect of one-step polishing system on the surface roughness of three esthetic resin composite materials. Operative Dent. 2004;29(2): 203-211.

34. Üçtaşlı MB, Bala O, Güllü A. Surface roughness of flowable and packable composite resin materials after

88

finishing with abrasive discs. J. Oral Rehabil. 2004, 31, 1197-1202.

35. Hofmann N, Hunecke A. Influence of curing methods and matrix type on the marginal seal of class II resin-based composite restorations in vitro. Operative Dent. 2006;31(1):97-105.

36. Li Q, Jepsen S, Albers HK,Eberhard J. Flowable materials as an intermediate layer could improve the marginal and internal adaptation of composite restorations in Class-V-cavities. Dent Mater. 2006;22(3):250-257.

37. Duarte SJ, Lolato AL, de Freitas CR, Dinelli W. SEM analysis of internal adaptation of adhesive restorations after contamination with saliva. J. Adhes. Dent. 2005;7(1):51-56.

38. Chuang SF, Jin YT, Liu JK, Chang CH, Shieh DB. Influence of flowable composite lining thickness on Class II composite restorations. Operative Dent. 2004;29(3):301-308.

39. Jung M, Hornung K, Klimek J. Polishing occlusal surfaces of direct Class II composite restorations in vivo. Operative Dent. 2005;30(2):139-146.

40. Lambrechts P, Ameye C, Vanherle G. Conventional and microfilled composite resins, Part II:Chip fracture. J. Prosthet. Dent. 1982;48(5):525-538.

41. Van Dijken JWV, Hörstedt P. Marginal adaptation of composite resin restorations placed with or without intermediate low-viscous resin: A SEM investigation. Acta Odontol. Scand. 1987;45:115-123.

42. Doglia R, Herr P, Holz J, Baume LJ. Clinical evaluation of four amalgam alloys: A five year report. J. Prosthet. Dent. 1986;56:406-415.

43. Federlin M, Thonemann B, Schmalz G, Urlinger T. Clinical evaluation of different adhesive systems for restoring teeth with erosion lesions. Clin. Oral Invest. 1998;2:58-66.

44. Gladys S, Van Meerbeek B, Inokoshi S, Willems G, Braem M, Lambrechts P, Vanherle G. Clinical and semiquantitative marginal analysis of four tooth-coloured inlay systems at 3 years. J. Dent. 1995;23(6): 329-338.

45. Gaengler P, Hoyer I, Montag R, Gaebler P. Micromorphological evaluation of posterior composite restorations - a 10-year report. J. Oral Rehabil. 2004;31(10):991-1000.

46. Roulet JF. Margin quality: Criteria and techniques for assessment, ‘Quality Evaluation of Dental Restorations, Criteria for Placement and Replacement(Ed. K.J. Anusavice), Quintessence Publishing Co., Chicago, 1989:223-241.

47. Knibbs PJ. Methods of clinical evaluation of dental restorative materials. J. Oral Rehabil. 1997;24:109-123.

48. Barnes IE. Replication techniques for the scanning electron microscope: I. History,materials and techniques. J. Dent. 1978;6:327-341.

49. Van Meerbeek B, Braem M, Lambrechts P, Vanherle G. Evaluation of two dentin adhesives in cervical lesions. J. Prosthet. Dent. 1993;70:308-314.

50. Braem M, Lambrechts P, Vanherle G. Clinical evaluation of dental adhesive systems. Part II: A scanning electron microscopy study. J. Prosthet. Dent. 1986;55(5):551-560.

51. Brackett WW, Dib A, Brackett MG, Reyes AA, Estrada BE. Two-year clinical performance of class V resin-modified glass-ionomer and resin composite restorations. Operative Dent. 2003;28(5): 477-481.

52. Folwaczny M, Loher C, Mehl A, Kunzelmann KH, Hinkel R. Tooth-colored filling materials for the restoration of cervical lesions: a 24-month follow-up study. Operative Dent. 2000;25: 251-258.

53. Setcos JC, Tarim B, Suzuki S. Surface finish produced on resin composites by new polishing systems. Quintessence Int. 1999;30(3):169-173.

54. Gladys S, Van Meerbeek B, Braem M, Lambrechts P, Vanherle G. Marginal adaptation and retention of a glass-ionomer, resin-modified glass-ionomer and a polyacid-modified resin composite in cervical class-V lesions. Dent. Mater. 1998;14:294-306.

İLETİŞİM ADRESİ

Dr. Çiğdem ÇELİKBaşkent Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi, 11. sokak No:26 Bahçelievler 06490 Ankara

Tel: +90 312 2151336, Faks:+90 312 2152962, E-mail: ccivelek@yahoo.com