Rimsko kovanje u zlatu:Republika i ranocarski period

Antička numizmatika

Prvi novac od zlata

• 216.g. pojava zlatnog novca , Rat sa Kartaginom • stateri (6.8 g)• polutateri (3.4 g)• A: mladoliki Janus• R: dva ratnika polažu zakletvu

211. i 209. g. pneIntenzivnije kovanje zlatnog novca: rat sa Kartaginom

• Novac u tri denominacije : 60: 40: 20 asa• Oznake: ↓X (60), XXXX (40), XX (20)• A: glava Marsa• R: orao na munji (fulmina)

155-124. g. pne.

• Opšte reforme: redukcija denara i uncijalna bronza

Građanski ratovi: Gaj Marije i Kornelije Sula, 91-79.g.pne

• Novac za plaćanje vojske na Istoku• Kovnice u Maloj Aziji i Grčkoj• Brojne emisije u zlatu• Aureusi (10.69g) 82-81. g. pne• Imena: - Kornelije Sula sa titulom imperatora/ diktatora- L. Manlius (prokvestor), A. Manlius (kvestor)• A: Roma• Sula na kvadrigi sa Viktorijom iznad (trijumf nad Mitridatom)• Kovnica: Atina

Pompeius Magnus 78-49. g. pne• Nasleđuje Sulu nakon smrti 78. g.• Pobjede u Španiji (Sertorijus) , Pontu (Mitridat) i suzbijanje pirata na Mediteranu.• A: bista personifikacije Afrike sa kapom u vidu glave slona i natpis MAGNVS• R: kvadriga (trijumf 61.g)• Postavlja se put predstavljanju zaslužnih Rimljana na novcu za života.

Pompeius Magnus 78-49. g. pne

• Galija: kovanje u srebru i zlatu za vojsku• A: glava Venere (veličanje Julijevaca, Cezar)• R: Tropeum sa galskim oružjem

Pompej / Cezar 49-44 g. pne• Građanski rat protiv Pompeja nakon povratka Cezara sa vojskom iz Galije• Kovnice: Grčka, Španija (Pompej), Rim (Cezar)• Cezarovi aureusi: navođenje funkcija- (46. g) COS TREI (treći Cezarov konzulat)

Trijumvirat 44-31. g. pne

• M. Antonije, Lepid, Oktavijan (Galija, Rim)• Brut i Kasije (Mala Azija)• Rim: serije u srebru i zlatu• A: Antonije u žalosti; R: konjanik• A: portreti trijumvira; R: scene vezane za same trijumvire.- Aureus: A: Oktavijanov portret• R: Eneja nosi Anhisa bežeći iz Troje

Brut i Kasije• Kovnice u M.Aziji i Grčkoj• Kasije - A: glava Libertas; R: rak i ruža ispod (osvajanje Rodosa 43. g. )• Brut - A: predak L.Junije Brutus(progon kraljeva); R: portret Cezarovog ubice Bruta

Sekstus Pompej• Komandant flote proklamovan od Senata 43.g.• Drži Siciliju u sukobu sa trijumvirima (42-38.g.)• A: Portret Pompeja Magnusa• R: Neptun (natpis SICILIA)• Drugi tip:• A: portret S. Pompeja (natpis: titula prefekta flote)• R: portret S. Pompeja I njegovog oca

Oktavijan – M. Antonije, 38-37.g.• Aureus: Antonije/ Oktavija (oženio je 40.g.)• Nakon bitke kod Akcijuma (31.g.) Oktavijan kuje za potrebe vojske srebrne

denare i zlatne aureuse• Veličanje vojske i flote• A: galja (brod)• R: legijski orao između dva bojna znaka

Zlatni novac Oktavijana Avgusta

Antička numizmatika

• Oktavijan Avgust (63 p.n.e.-14n.e.) • Pobjedom nad Antonijem i Kleopatrom kod Akcijuma 31. godine BC,

Oktavijan preostaje jedini vladar Rimske republike i trezori Egipta padaju pod njegovu vlast.

• Posle pobjede na istoku Oktavijan kuje zlatan i srebrni novac, ali se njegov lik ne pojavljuje sve dok «ustavom» nije dobio vlast. Ove kovnice uglavnom registruju njegove vojničke uspjehe, a posle 19. godine BC kovanje je sporadično.

• 27. postiže dogovor sa Senatom (kuje zlatan i srebrni novac).

• Zlatni novac, aureus, koji je u doba Republike rijetko kovan, postaje osnova novčanog sistema. Avgust je uglavnom zadržao standarde iz Republike, s tim što je aureus bio nešto lakši. Iz jedne libre kovana su 42 aureusa, dok je u vrijeme Republike kovano 40 komada.

• Novac od zlata: aureus = 25 denarakvinar = 12,5 denara

• Oko 23. godine BC Oktavijan otvara kovnicu u Španiji u kojoj u početku kuje bronzani novac, a kasnije i srebrni i zlatni. Od 19. godine BC novac od zlata i srebra kuje se i u Rimu i to kovanje traje do 12. godine BC kada je kovnica zatvorena

• Avgust kovnicu srebrnog i zlatnog novca premješta u Lugdunum 15. godine p. n.e. i ona ostaje glavni snabijevac Carstva novcem plemenitih metala

• Na A: nalazi se glava, odnosno poprsje Avgusta • Natpis podrazumijeva:• Aug(ustus)• Caesar• IMP(erator) – sa izvjesnom cifrom (vojna priroda vlasti)• Co(n)s(ul) – sa brojem konzulata• Trib(unicia) P(otestate) • P(ontifex) M(aximus)• P(ater) P(atriae)• Divi f(ilius) • R: Glave i poprsja članova carske kuće, pored predstava kapitolinske trijade –

Jupiter, Junona i Minerva; razvija se i kult Apolona, zaštitnika i pomagača na bojnom polju.

• Predstave Avgustovih vojnih pohoda i pobjeda.

28 BCVjerovatno iskovan na podrucju danasnje Turske.Novcic predstavlja “republicku monarhiju”

Avgust kao imperator-republikanac – gospodar Republike

Nemogucnost ignorisanja republikanske svijesti rimskih gradjana

Aureus, Brundizijum oko 32-29, 7.71 g. glava na aversu,Na reversu pobjeda u brzim dvokolicama drzeći u desnoj ruci vijenac, a u lijevoj uzde, u trku.

Aureus (7.74 g, ). (Rim ?) glava / na reversu natpis CAESAR • DIVI • statua Octavijana, gologlav i go do pojasa na ledjima konja galopirajuci ulijevo sa podignutom desnom rukom.Aureus, (Brundizij ?) 29-27 p.n.e. 7.73 g. glavaRevers sa natpisom IMP - CAESAR pobjeda stoji na globusu gledajući naprijed, držeći vijenac u desnoj ruci a veksil preko lijevog ramena.

Aureus (7.77 g). (Rim ?) kovnica. posle 16. januara 27 p.n.e. Sa natpisom CAESAR COS VII CIVIBUS SERVATIES, / revers AVGVSTVS iznad, S C preko donjeg polja, orao sa rasirenim krilima, stojeci okrenut licem na vijencu, iza savijene grane

Aureus (8.05 g, ). Rimska kovnica. L. Mescinius Rufus, 16 p.n.e. IMP • CAESAR TR • POT • IIX, glava sa vijencem /revers L • ME-SCI-NIVS , AVG Avgust, gologlav u togi, sjedi na stolici, dajući sufimentu (kad) iz kutije pored stopala, jednoj od osoba u togama.

Aureus (7.88 g). Španska kovnica - Emerita. Iskovana 19-18 p.n.e.. AVGVSTVS, gologlav na aversu / OB /CIVIS/ SERVATOS u 3 reda unutar hrastovog vijenca.

Aureus (7.81 g). Španska kovnica- Emerita. Iskovana 19-18 p.n.e. Na aversu Glava ukrasena okrenuta ulevo /revers pravougaoni oltar sa natpisom FORT • RED /CAES • AVG /S • P • Q • R • u 3 reda

Aureus (7.88 g).Emerita. posle 19-18 p.n.e.. Na aversu AVGVSTVS, gologlav / Na reversu preko polja S • P • Q • R pobjeda leti, glava je ulijevo, krila rasirena držeći sa obje ruke štit na kojem je napisano CL V.

• Aureus (7.77 g). Emerita. • 19 -18 p.n.e. CAESAR AVG. AVGVSTVS,• gologlav, udesno/ na reversu štit iznad kojeg,

RE SIGNIS ispod IRECEPTIS • samome štitu CL • V;

• .

Aureus (7.88 g). Emerita. 19-18 p.n.e. Avers CAESAR AVGVSTVS, gologlav okrenut ulijevo / revers identičan predhodnom.

Aureus (7.84 g). Španska kovnica Tarraco. 17-16 p.n.e. Avers S • P • Q • R • CAESARI AVGVSTO, gologlav, udesno / revers VOT • P • SVSC • PRO • SAL • ET • RED • I • O • M • SACR •, Mars, sa šljemom, nag, stojeci ulijevo, drži vertikalni vexillum u desnoj ruci i parazonijum u lijevoj preko ramena.

Aureus (7.88 g). Tarraco. 17-16 p.n.e.avers S • P • Q • R • CAESARI AVGVSTO, gologlav udesno /Revers QVOD • VIAE • MVN • SVNT •, Avgust stoji udesno na trijumfalnoj kvadrizi konja, držeći granu u desnoj ruci, krunisan od strane pobjede, koja stoji iza njega, postavljen na dupli trijumfalni luk, koji je na viaduktu.

Aureus (7,83 g), (Tarraco? Colonia Patricia?) 18-17 p.n.e.Avers SPQR IMP CAESARI AVGV COS XI TR POT VI, gologlav, udesno. Revers: CIVIB ET SIGN MILIT A PART REC-VPER, trijumfalni Avgustov luk: centralni luk okrenut ka kvadrizi; na sporednim lukovima figure, na lijevom, figura stoji udesno držeći signum u podignutoj desnoj ruci, figura lijevo drži luk.

Aureus (7.78 g). 18 p.n.e. Avers: CAESARI AVGVSTO, glava ukrasena vijencem/Revers S • P • Q • R • in exergue. Hram Marsa Ultora: sa kapelom, tetra-stilski hram smešten na podijumu sa 3 stepenika unutra je dvokolica i minijaturna kvadriga

Aureus, Colonia Patricia oko 19 p.n.e., 7.82 g. Gologlav, udesno; ispod AVGVSTVS. Revers. Pobjeda leti udesno. Sa vijencem iznad štita sa CL V i naslanja se na zid, na čijem vrhu se nalazi S·P·Q·R·. 

Aureus, Colonia Patricia oko 19 p.n.e., 7.80 g. Avers:CAESAR – AVGVSTVS gologlav udesno. Revers. IOV – TON, Jupiter stoji ulijevo, držeći munju naslanjajući se na skiptar , unutra hrama

Aureus (7.83 gm). Španska kovnica (Colonia Patricia?). 19 p.n.e. Avers: CAESAR – AVGVSTVS, gologlav, udesno. Revers: IOVIS – TONANT, Jupiter stoji ulijevo, kao i prethodna

. Aureus, Colonia Patricia 19 p.n.e. 7.79 g. Avers  CAESAR – AVGVSTVS . Revers. OB CIVIS / SERVATOS Štit, sa urezanim S P Q R / CL V, unutar hrastovog vijenca. 

 

Aureus, Colonia Patricia 19 p.n.e.7.84 g.Avers: CAESAR – AVGVSTVS glava udesno Revers: SIGNIS – RECEPTIS, Mars, sa šljemom i oklopom ulijevo okrenut sa glavom udesno, držeći akvilu i standard.

Aureus, Colonia Patricia 19 p.n.e.7.84 g.Avers:  CAESAR – AVGVSTVS . Revers: S·P·Q·R Nika leti noseći stit u desnoj ruci sa upisanim CL V i granu u drugoj

Aureus oko 18 p.n.e. (Colonia Patricia?). 7,90 g. Avers:CAESARI AVGVSTO, glava udesno ukrašena vijencem Revers: spora trijumfalna kvadriga udesno, sadrži akvilu i i 4 galopirajuća mijaturna konja,  S P Q R

Aureus, Colonia Patricia 18 p.n.e. 7.84 g. Avers:CAESARI – AVGVSTO glava ukršena vijencem, ulijevo. Revers: mala kvadriga ulijevo koja sadrži akvilu, iznad manja kvadriga. S·P·Q·R. 

Aureus, Colonia Patricia oko 18-16 p.n.e. 7.90 g. Avers:gologlav, udesno Revers: AVGVSTVS, jarac udesno, drži globus prikačen za kormilo,rog izobilja na leđima. 

Aureus, 17 p.ne. Colonia Patricia. 7.89 g. avers:  CAESAR - AVGVSTVS. Glava udesno. Revers: IMP. Oltar s natpisom LVDI / SAECVL u 2 reda, okružen sa 2 figure koje su ukrašene vijencima

Aureus, Colonia Patricia Jul 17/16 p.n.e., 7.82 g. Avers:CAESARI – S·P·Q·R·IMP glava udesno. Revers: QV – OD· – VIAE·MVN·SVNT Avgust, krunisan od strane Viktorije koja stoji udesno u dvokolici sa 2 slona

Lugdunum

Aureus, 14-12 p.n.e. Lugdunum. 7.96 g. Glava udesno., AVGVSTVS DIVI F. Revers: 2 ratnika okrenuta ka Avgustu koji sjedi na tronu i nude mu grančicu masline, IMP.X 

Aureus, Lugdunum 15-13 p.n.e. 7.95 g. AVGVSTVS – DIVI·F gologlav, udesno Revers: 2 ratnika sa parazonijumom nude grančice masline Avgustu,ispod IMP·X

Aureus 15/13, Lugdunum. 7,88 g. Identična predstava glava ulijevo

Aureus, Lugdunum 15-13 p.n.e. 7.87 g. AVGVSTVS - DIVI·F gologlav, udesno Revers: predstava bika, IMP·X. 

Aureus, Lugdunum oko15-13 p.n.e. 7.80 g. AVGVSTVS – DIVI·F gologlav, udesno Revers: IMP – X, Diana, u kratkoj lovačkoj tunici, ulijevo a glava udesno, drži koplje i strijelu, pas kod njenih nogu, natpis SICIL. 

AV Aureus (19mm, 7.81 g). Lugdunum 10 p.n.e. AVGVSTVS DIVI • F, glava s vijencem / Revers: IMP XII, Apolon nosi dugačku haljinu,glava ulevo, držeći plektrum u desnoj i liru u levoj ruci. 

Aureus, Lugdunum 11-10 p.n.e. 7.85 g.Avers: AVGVSTVS – DIVI F glava sa vijencem, udesno Revers: IMP – XII ,Apollo Citharedus, okrenut udesno, ista predstava

Medallion of four aurei, Lugdunum 8 p.n.e.; 30.88 g. CAESAR AVGVSTVS· - DIVI F PATER PATRIAE glava ukrašena vijencem udesno okrenuta.

Aureus, Lugdunum 2 p.n.e. - 4 n.e. 7.68 g. Avers:CAESAR AVGVSTVS· - DIVI F PATER PATRIAE glava s vijencem. Revers: AVGVSTI F COS DESIG PRINC IVVENT Caius i Lucius stoje jedan nasparam drugog u togama odmarajući ruke na štitu.

Aureus, Lugdunum 15-13 p.n.e. 7.79 g. AVGVSTVS – DIVI·F gologlav, udesno. Revers: IMP – ·X Apollo Citharoedus stoji ulijevo., držeći plektrum i liru. 

Obavezna literatura

• J. Babelon, Antička numizmatika, Beograd 1970.

• R.A.G. Carson, Coins, vol I, London 1970.

- Dopunska literatura:

B. Borić-Brešković, Novac Rimske Republike: Zbirke Narodnog muzeja u Beogradu i Beogradskog Univerziteta, Beograd 2006.