Resat Nuri Yaprak dokumu

7/30/2019 Resat Nuri Yaprak dokumu

1/84

Reat Nuri Gntekin _ Yaprak Dkmwww.kitapsevenler.comMerhabalarBuraya Yklediimiz e-kitaplarGrme engellilerin okuyabilecei formatlarda hazrlanmtr.Buradaki E-Kitaplar ve daha pek ok konudaki Kitaplar bilhassa grme engelli

arkadalarn istifadesine sunuyoruz.Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum.Ekran okuyucu program konuan Braille Not Speak cihaz kabartma ekran ve benzeri yardmcaralarsayesinde bu kitaplar okuyabiliyoruz. Bilginin paylaldka pekieceine inanyorum.Siteye yklenen e-kitaplar aada ad geen kanuna istinaden tmkitap sever arkadalar iin hazrlanmtr.Amacmz yayn evlerine zarar vermek ya da eserlerden menfaat temin etmek deildir elbette.Bu e-kitaplar normal kitaplarn yerini tutmayacandan kitaplar beenipte engelli olmayan okurlar,kitap hakknda fikir sahibi olduklarnda indirdikleri kitapta ad geenyaynevi, sahaflar, ktphane ve kitaplardan ilgili kitab temin edebilirler.Bu site tamamen cretsizdir ve sitenin ieriinde sunulmu olan kitaplarhibir maddi kar gzetilmeksizin tm kitap dostlarnn istifadesine sunulmutur.

Bu e-kitaplar kanunen hi bir ekilde ticari amala kullanlamaz ve kullandrlamaz.Bilgi Paylamakla oalr.Yaar MUTLUlgili Kanun: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilimve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin birengellinin kullanm iin kendisi veya ncbir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibikurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braillalfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinleralnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekildesatlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bunshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas

ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynnageilmitir.T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi BakanlANKARAbu kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.Kitab Tarayan ve Dzenleyen Arkadaa ok ok teekkrler.bu kitaplar bu hale gelene kadar verilen emee sayg duyarak ltfen bu aklamalar silmeyin.Reat Nuri Gntekin _ Yaprak DkmREAT NUR GNTEKN DZS: 23YAPRAK DKMReat Nuri GNTEKN25. Bask

REAT NUR GNTEKN'N ESERLER

1 - alkuu2 - Dudakten Kalbe3 - Akam Gnei4 - Acmak5 - Damga6 - Kzlck Dallar7 - Eski Hastalk8 - Miskinler Tekkesi9 - Anadolu Notlar 1-210 - Yaprak Dkm11 - Ate Gecesi

12 - Bir Kadn Dman13 - Gkyz


2/84


3/84

lira aylkla geinemiyordum. Bamda iki kk kardele hastalklbir ana var... Arasra anam souktan, kardelerim yemektenikayet ederlerdi. Ben, omuz silker: Ne yapaym, bu terazibu kadar ekiyor. Elime geeni ben barda, baloda yiyip sizi buhalde braksam bana bir ey demee hakknz olur. Fakat hesapmeydanda derdim. Bu ak hakikati anlarlarsa ne ala. Anlamazlarsa:

(Hanmlar, efendiler, bu otelin sofrasn beenmiyorsanzakeyi eksik verirsiniz. Daha iyisini bilen varsa haberverin, hep birden oraya g edelim) der, viran kapy vurduumgibi, giderim. Anam, ihtiyar kadn... Kardeler: Allahniki biaresi... Ben byle knca ister istemez yelkenlerisuya indiriyorlard. Fakat canavarn byne, yani kendimenasl laf anlatrsn? Ya otuzu buldu... Shhatim, kuvvetim yerinde...arsz bir tabiatm var... ne grsem iim eker... yiyecekgrrm isterim, elbise grrm, isterim... Fazla olarak bunlarbakalar kadar kendimde de hak bulurum... byle oluncaiimde kopacak kyameti varn siz dnn.

Karanlk k akamlar, delik tabanmdan giren amurun souu

cierime ilemi, alacakl dkkanlarn nnden gemeyeyimdiye sokaklar dolana dolana evime giderken omuzbamdanlks otomobiller geer. Bunlarn iindekilerin bir ksmn tanyorum.Elenmeye, avu dolusu para yemee gidiyorlar. imyle bir burkulur, kendi kendime sorarm: Bunlarn hepsi bendendeerli insanlar m? Onlar, byle alabildiklerine yaayp giderlerkenben, niin kpek gibi sokaklarda srneyim?stediimi yiyip giymeyeyim? Canmn ektii bir kadn bir kerekoynuma almayaym?

Byle yllarca, senelerce kendi kendime ekitikten sonra nihayetu neticede karar kldm: Babam, fazla namuslu adamm...Bir babann ocuklarna brakaca en kymetli miras

temiz bir isimdir der gidermi... Temiz bir isim, bir miktar dnyalklaberaber olursa ala; fakat zrt evlatlarda ancak bir, nihayetiki gbek dayanabilir. Her neyse babam iyi etmi, ktetmi, o ayr bahis... Fakat etrafmzdaki zenginlerin hepsi koltuklarndaek defterleriyle analarndan kmadlar ya... Allah'nkafalarna koyduu iz'an ebcet gibi lye, diriye yaramazeylere sarfedeceklerine yerine sarfetmiler, yklerini tutmular...Mademki pek beyinsiz, eek gibi bir ey olmadn iddia ediyorsun.Elini kolunu balayan yok ya! Dilenci gibi bo yere szlanacanasen de talihini bir tecrbe et... Muvaffak olursan neala... Olamazsan: Ne yapalm; elimizden geleni yaptk ammaolmad der, kabahati kr talihe ykler geersin.

Bu szleri syleyen adam, bir ay evvel irketin muhasebe katipliindenistifa etmi sansar yzl, keskin beyaz dili, kara yazbir genti. O gn hem unuttuu birka eyay almaya hem deeski kap yoldalarn yoklamaya gelmiti.

le paydosuydu. Memurlarn kibar ksm kar muhallebicideyumurta salatas, ba s, fasulye pilakisi yemee gitmilerdi,se harcanacak paras olmayanlar bir yandanpeynir, zeytin, lop yumurta ile karnlarn doyuruyorlar, bir yandanarkadalarn dinliyorlard. O, masalardan birinin stneboylu boyunca uzanm, iskarpinlerinin topuu ile dank katlaravura vura szne devam ediyordu:

- Byle mutlaka bir eyler yapmaya azmettikten sonra ibretgz ile etrafma baktm... Bir alay sal sakall adamlar mektep


4/84

ocuklar gibi art arda dizilmi, bir acayip srye katlm,yerimizde sayyoruz. Bulunduun yerde ne kadar alp abalasannndeki, yanndakini ne kadar itip kaktrsan nafile...Bilmem ka yl geecek de ayln bilmem ka kuru artacak.Biri kovulacak, lecek de iki adm ileri gideceksin. Onun iinya devlet baa, ya kuzgun lee dedim, kendimi bu kafileden,

yani Altn Yaprak Anonim irketinden dar attm... Aranzdanayrlal bir ay var m? Belki yok bile... ulu derhal dzelttimdeil mi?

Yerinde dorulmu, fantazi ipek oraplarn, yeni gmleinigururla gstererek glyordu:

- Mamafi, fena bir ey mi yapyorum? Kimsenin malna, hayatna,rzna m dokunuyorum? Kat'iyyen... Sadece Havyar hanndabir komisyoncunun yannda alyorum... Onun hesabnagmrkten mal ekiyorum. imdilik ehemmiyetsiz bir maa, yinenispeten ehemmiyetsiz bir anafor... Fakat Allah bereket versin,gl gibi geiniyorum...

ksrkl bir ihtiyar, derin derin gs geirerek; Hakknvar... ne are ki bizden geti diye syleniyor; yirmi yalarndaiki saf ehreli ocuk muzaffer bir spor ampiyonu seyreder gibihayretle, hasetle ona bakyorlard. Yalnz, yznn bir yan muharebedeyanm krklk bir memurun ne dndn anlamakkabil deildi. Yumruunu enesinin altna dayam, yemeiniyarm brakm, gzlerini kapayarak dnyordu.

Gen adam, masadan inmiti. Sobann aznda grnen atelerdenbir sigara yaktktan sonra dolamaya, Havyar hanna,gmre dair vurgun, anafor hikayeleri anlatmaya balad. Bunlarnou bire bin katmak suretiyle iirilmi masallard. Fakat

bu mahrum adamlar, onlar olduu gibi kabul ediyorlar, bakalarkrekle altn krerken kendilerinin bu rutubetli odada birkalira iin yar a rmelerine hayflanyorlard. Hatibingzleri bir aralk, odann karanlk bir kesinde, yksek bir yazhaneninarkasndan kendisine bakan bir ihtiyar adamn gzlerineiliti. Birdenbire utanm ve cesaretini kaybetmi gibi sustu.

Bu, Ali Rza Bey isminde altm yalarnda bir eski mutasarrft.Odann bir kesindeki yazhanesinde, bir l ortasnda gibi,daima yalnz ve unutulmu, alr, kimse ile konumazd.

ok iyi ve terbiyeli bir adam olduu iin, byk, kk herkes,hatrn sayard.

Ali Rza Bey de le yemeine kmayan memurlardand.Alminyum bir sefertas iinde getirdii kuru kftesiyle yeilzeytinlerini yerken, gayriihtiyari bu konumayla alakadar olmu,iittii eyler itahn kesmi gibi ataln brakarak bankaldrmt.

Misafir, bir kabahat ilerken yakalanm gibi mahuptu; fakatbozulduunu belli etmek istemedi; glmseyerek:

- Beyefendi, bu szlerim her halde hounuza gitmez, dedi,fakat ne yapalm ki hakikat...

Ali Rza Bey, mektep ocuu mahupluu ile cevap verdi:


5/84

- Bilirsiniz ki kimsenin fikrine karmam, keyfinize ve menfaatinizeuygun olan her eyi yapmakta serbestsiniz. Ancak msaadeederseniz size baka bir cihetten sitem edeceim. Kendikesinde alan, belki de kendi halinden, hayatndan memnunolan insanlarda olmayacak birtakm arzular ve isyanlar uyandrmakdoru mu? Vicdannzdan eminim... Dnrseniz bana hak vereceksiniz.

htiyar memurun fazla konumak istemedii anlalyordu; fakatmisafir, onu brakmad. ok terbiyeli bir tavrla:

- Bu ac hakikatleri onlara syleyen yalnz ben olsaydm hakknzolurdu beyefendi, dedi, ne are ki yeni zaman insanlarbu hakikatleri birbirlerinden deil, hayattan, gazetelerin erait-ihayatiye, erait-i iktisadiye dedii eylerden reniyorlar.

Bilhassa Byk Muharebeden sonra btn dnyada bir garipuyanklk oldu. imdi insanlar artk sizin zamannzn insanlardeil. Gzlerin almas emelleri, hrslar artrd. Kimse artkkendi halinden memnun olmuyor. Bu cereyan neticesinde eski

ahlak kaidelerinin yklp deimemesine nasl imkan grrsnz.

Ali Rza Bey sarard, dudaklarnn ve sakalnn hafife titrediinibelli etmemee alarak glmsedi:

- Ben, eski bir insanm. Anlamamza imkan yok. nsanlarnparadan baka eylerle de mesut olacaklarna inanarak yaadm.O kanaatle leceim.

Gen adam, Ali Rza Bey'e acr gibi bir tavrla cevap verdi:

- Tamamyle haksz deilsiniz. nsan, mesela ibadet, yahutalg ile megul olmakla; zerzevat, iek, yahut ocuk yetitirmekte

de bir teselli bulabilir. Ancak bunun iin de hi olmazsayaayacak kadar bir para lazmdr. iek meraklssnz; fakatbiraz paranz yok deil mi? Ne kadar urasanz topraktan istediinizrenkte, kokuda bir iek alamayacanza emin olun...Babasnz, ocuklarnz var, paranz yok deil mi? Evlatlarnzahir mrnzde size bir feci yaprak dkm manzaras seyrettirmektengayri saadet vermezler.

Sz, burada bitti. Ali Rza Bey, yemeine devam iin tekrarban edi. Fakat artk lokmalar boazndan gemiyordu.Bilhassa son szler ona ok fena tesir etmiti. Be ocuk babasyd.Bunlarn hi biri daha tamamiyle meydana km saylmazd.Bu adamn bu ac hakikatleri insanlara erait-i

hayatiye, erait-i iktisadiye retiyor demesi pek ho bir szdeildi.

Btn hayatn ocuklarna iyi fikirler ve iyi bir ahlak vermeyesarfetmiti. Acaba yeni zamanlarn bu havas onlar da sarsacak,ihtiyar babaya son deminde bir yaprak dkm m seyrettirecekti?

Ali Rza Bey, pek gz kapal bir adam deildi. Bu korku dahaevvel de onu birok kereler yoklamt. Fakat hi bir zaman bukadar yakn tehlike eklinde grnmemiti. tikatsiz bir adamolmasna, gkten beklenecek bir ey bulunmamasna ramen duaediyor: Yarabbi; sen ocuklarm muhafaza et! diye elleriniayordu.

--


6/84

AL Rza Bey, Babali yetitirmelerinden bir mlkiye memuru

idi. Otuz yana kadar Dahiliye kalemlerinden birinde almt.

Belki lnceye kadar da orada kalacakt. Fakat kzkardeiyleannesinin iki ay ara ile lmesi onu birdenbire stanbul'dan

soutmutu. Suriye'de bir kaza kaymakaml alarak gurbete kmasnasebep olmutu.

Ekseri tecrbesiz hastalar gibi sanmt ki insann straplaryatt yataktan, etrafndaki eyadan gelir ve yer deitirmek, onlardankurtulmak iin en iyi aredir.

Ali Rza Bey, o zamandan sonra bir daha stanbul'a dnmemi,yirmi be sene muhtelif memuriyetlerle Anadolu'da dolamt.

ok malumatl, alkan bir adamd. Fakat ne malumat, nede alkanl ie yarar cinsten deildi.

Arabi ve Farisiden baka ngilizce ve Franszcay da bilirdi.Genliinde edebiyatla uram, mecmualarda takma isimle oldukadzgn gazeller neretmiti. Sonra felsefe ve tarihe de meraketmiti. Sade bo zamanlarn deil, biraz da i zamanlarnkitap okumakla geirirdi. Bu, onun uzun memurluk hayatnda,devlet hazinesinden ald yegane eydi.

Titiz denecek kadar temiz, gln denecek kadar nazik vemahup bir adamd. Hak yemek, kanuna aykr bir ey yapmak,kalp krmak korkusuyla bir trl i gremezdi.

sterdi ki elinden kacak i, sadece kanuna deil, teamle,insanlk ve nezaket kaidelerine de uygun, yani drt ba mamur

olsun...

Ondan bahsedenler: yi adam... Peygamber gibi adam... Elinip... dua ettir... limden bahsettir... iir okut..,. Ne yaparsanyap... Fakat i isteme derlerdi.

Evlendii zaman krkna yaklayordu. Bir aile kurmak onungznde yeni bir devlet kurmak kadar ehemmiyetli bir iti. Bununiin belki de hi evlenmeyecekti; fakat yakn bir arkadabir gece, akrabasndan bir kz teklif etmi. Ali Rza Bey dehayr demee utand iin pekala diye cevap vermiti.

Kars, talihine pek arbal ve temiz bir kadn kmt. Yirmi

yanda olduunu temin etmelerine ramen ferah ferah yirmibe vard. Ali Rza Bey, nfus ilerinde -devletin baka hibir ubesinde gsteremedii- bir faaliyet gsterdi. Yedi seneiinde birbiri ard sra drt ocuu dnyaya geldi. Nihayet drtsenelik bir dinlenme mddetinden sonra da -elli yana girdiign- son bir kzla ocuklarnn says bei buldu.

Baz bo vakitlerinde hala ktalar, gazeller yazan Ali Rza Bey'insevdii bir tebihi vard: Vak'alar cokun bir sesle, kendiniuzaktan bu seli seyreden bir insana benzetirdi. Byyecek birmemur olmasna ramen hi bir zaman bu sele katlmayacak,hayatta daima bir seyirci mevkiinde kalacakt... Fakat onun kanaatincebu seli ezeli yatandan evirmeye almak bo bir

emekti. Bu, byle gelmi, byle gidecekti.


7/84

Ancak, birbiri ard sra gelen bu be ocuk, Ali Rza Bey'ibu vaziyeti deitirmeye mecbur etti. Bytlecek be ocuuolan bir adam, hayata kar bir kaytsz seyirci mevkiinde kalamazd.O zamandan itibaren eski gevek ve emelsiz memur gitti,yerine ocuklar iin her fedakarl gze alm bir gayretli ailebabas kt.

ocuklar iin geceli, gndzl didinmek onu yormuyor, bilakismesut ediyordu. Yalnz bir dncesi vard: Acaba fazlage kalmam myd?

Baz yorgun ve bedbin saatlerinde bu dnce, onu biraz rahatszederdi. Fakat bu fikir stnde fazla durmaz:

- Kuvvetli bir vcudum var... Bir kaza lmne uramazsamdaha ferah ferah yirmi sene yaar ve alrm, diye kendiniteselli ederdi.

Bu yirmi sene son derece geni tutulmu bir hesapt. Pek skya

gelirse bunun yars kadar bir zaman da ona yetebilirdi. Gerison numara ocuu olan Aye ok vakitsiz gelmiti. Fakatbunda o kadar korkulacak bir ey yoktu. cabederse ona ait olanvazifelerini byklerine de brakabilir, gz arkada kalmazd.Elverir ki onlar dnd gibi yetimi olsunlar...

Fakat hi akla gelmeyen bir vaka, Ali Rza Bey'in bu hesaplarnaltst etmi, onu elli be yanda devlet memuriyetindenekilmeye mecbur brakmt.

O zaman, Trabzon sancaklarndan birinde mutasarrft. Birgn bir kadn karma vakas olmu, kadnn kocas ile onu karmayakalkan adam bakla birbirini yaralamlard.

Koca, arkasz bir ifti; teki btn kasaba halknn tuttuubir eraf olu idi. Onun iin asl kabahatlinin kollarn sallayasallaya ortada dolamasna gz yummak ve namusuna kastedilenadam -gsndeki yaralaryla- hapse atmak lazm geldi.Etliye, stlye karmamay teden beri meslek edinen Ali RzaBey, bu meselede ate kesilmi, kendini attrncaya kadar uramt.Ne yapsn? Bu, bir hak, bir vicdan ve namus ii idi.Vazifesini yapmakta kusur ederse Allah onu ocuklarnda cezalandrrd.

Ali Rza Bey, stanbul'da bir zaman isiz gezdi. Hazr parasyoktu. Be ocuk babas bir mutasarrf, ne artrm olabilirdi?Bereket versin Balarba'nda babadan kalma eski evi vard. Karsnn

birka para mcevherlerini satarak onu tamir ettirdi veocuklarn barndrd.

Ali Rza Bey, yeniden bir memuriyet almak iin Babali koridorlarndadolamaya balamt. Bir gn Dahiliye Nazr'nnodasndan kan uzun boylu bir gen yaklat, pmek iin elinesarlarak:

- Beni tanmadnz m hocam? Eski talebeniz Muzaffer, dedi.

Ali Rza Bey, dikkatle baknca onu hatrlad: Bir tarihte vilayetlerdenbirinin idaresinde, be alt ay, hasta bir tarih hocasnavekalet etmiti. Bu Muzaffer o zaman mektepte talebeydi.

ok zeki ve alkan bir ocuk olduu iin Ali Rza Bey'de iyibir tesir brakmt. Serbest bir tavrla Dahiliye Nazr'nn yanndan


8/84

kmasna, koridorlarda yrekli yrekli glp sylemesinebaklrsa bu gen, her halde ok ilerlemiti. Biraz sonra AliRza Bey bu tahmininde aldanmadn grd.

Muzaffer, iki byk irkette meclis-i idare azas ve AltnYaprak Anonim irketinin umumi mdr idi. Eski hocasnn

vaziyetini rencine ona bir teklifte bulundu. Bu yatan sonratekrar gurbete kmas doru deildi. Bilhassa Msr ve ngiltereile i yapan irketin Arapa ve ngilizce bilen bir memura ihtiyacvard. Hocasnn ne kymetli bir insan olduunu biliyordu.Eer o isterse, devletten alaca paray, hatta daha fazlasn, irkettende alabilirdi. Ali Rza Bey, bu teklifi byk bir sevinlekabul etti. irket, ona devletten alacann fazlasn deil, eksiinide verse pp bana koyacakt.

Artk stanbul'dan kmay istemiyordu. ocuklar bymt.Onlar eskisi gibi peine takp memleket memleket gezdiremezdi.

Eski mutasarrf, be seneden beri Altn Yaprak Anonim irketinin

en iyi memuru olmutu. Sabahtan geceye kadar durmadanalyor, kii kadar i karyordu. Bunun balca ikisebebi vard: Birincisi Muzaffer'i yapt iyilie piman etmemek,ikincisi grd iin tercmeden, zevalsiz bir eliliktenibaret olmas, kelimelerden baka kimsenin hakkn tehlikeyedrmemesi..

--

HTYAR bir odac, Ali Rza Bey'in yanna geldi:

- Bey, bir kadn gelmi, seni grmek istiyor; Leman Hanmn'nannesi imi, dedi.

Leman, irketin daktilosu idi. Ali Rza Bey'in on, on iki seneevvel vilayetlerden birinde tand bir orman mdrnn kzidi. O zaman, yedi, sekiz yalarnda bir ocuktu. Arasra kzlarylaoynamaya gelirdi.

Bir sene evvel skdar iskelesinde Ali Rza Bey'in karsnagzel bir gen kz km: Ben kzlarnzn arkada, Leman'mbey amca diye teklifsizce elini pmt. Leman be seneevvel babasn kaybetmiti. imdi, annesiyle beraber Fndkl'daoturuyordu. Geinmek iin ok sknt ekmilerdi. Gen kznaka halini sylemesi Ali Rza Bey'e dokundu. Geribabasyla pek sk fk bir ahbapl yoktu; fakat Leman'n kendi

ocuklar yata kimsesiz bir kz olmas ihtiyar adamda derin biryardm arzusu uyandrmaya kafi geldi. Leman dzgn bir tahsilgrmemiti; fakat okuyup yazyordu. Fazla olarak biraz dadaktilografi renmiti. Ali Rza Bey, ne yapt yapt, onu 45 liraaylkla irkete aldrd.

htiyar adamn bu gen kza etmek istedii iyilik bundan daibaret deildi. Leman'a babalk etmek, bu yata kimsesiz kzlartehdit eden tehlikelerden onu korumak istiyordu. Bugn bukzcazn bana gelen ey yarn da kendi ocuklarnn banagelebilirdi.

Ali Rza Bey, bu babalk ve hamilik vazifesine byk bir gayretle

balamt. Fakat, birka hafta sonra teessfle grd ki buite hayli ge kalmtr.


9/84

Leman, belki temiz bir kzd; fakat ok hafif ve cahildi. Kendini

idare etmesini bilmiyor, irketteki memurlara mnasebetsizakalar ediyordu.

Ali Rza Bey, birka defa ona nasihat verdi. Gen kz, onu

dinlerken hak verir, yaptklarndan utanr gibi grnrd. Fakatyarm saat gemeden yine eski mnasebetsiz akalarabalard.

Ali Rza Bey, bir gn dayanamayarak onu kacak olmutu.Gen kz, derhal titizlenmi, kimsenin kahyalna tahammledemeyeceini anlatmt. Ali Rza Bey, onu irketeyerletirmekle, Allah raz olsun, byk bir iyilik etmiti, fakatbunu ikide birde bana kakmas, her yaptna karmas doruolamazd.

htiyar adam, ban nne eerek ac ac glmsemi: Sizbilirsiniz ocuum, darlmaynz demiti. htiyar adam, Leman'n

o gn bugndr ne adn anyor, ne yzne bakyordu.Yalnz onu bazen rezalet halini alan hoppalklarn grdke:Ne dedim de onun buraya gelmesine vasta oldum? diye kendinekzyordu.

Leman, sekiz, on gnden beri irkette grnmyordu. Galibahasta idi. Fakat, nedense fazla arayp sormak iinden gelmemiti.

Leman'n annesi, imdiye kadar hi yzn grmedii bu kadn,kendisinden ne istemeye gelmi olabilirdi?

Ali Rza Bey, koridorda eski siyah arafl, ksa boylu bir kadngrd. Evvela yzne bakmaya cesaret edemeyerek:

- Ho geldiniz hemire hanm bir emriniz mi var?

Diye sordu. Kadn, birdenbire cevap vermedi. Vcudu, elleristma tutmu gibi titriyordu. htiyar adam, hayretle gzlerini kaldrd.Alamaktan gzleri imi bitkin bir ehre grd. Aklndanfena bir ihtimal geti. Leman'a olan btn kinini unutarak:

- ocuk nasl?

Dedi. Kadn, alayarak cevap verdi:

- Leman, iyi fakat keki lm olsayd!...

Ali Rza Bey, biraz sonra hakikati renince ihtiyar anaya hakverdi: Evet, keki Leman, bu felakete urayacana namusu ilelseydi.

Hakikat u idi:

Mdr Muzaffer Bey, batan karm... Leman on gn evvel:Adada bir arkadamn dnne davetliyim, drt gngelmiyeceim diye annesinden izin alm... Bir hastanede ocukdrm! Dn bir deri bir kemik halinde eve getirip brakmlar...Annesine her eyi olduu gibi sylemi...

Ali Rza Bey'e, inme iner gibi oldu. Durduu yerde elleri,ayaklar karncalanyor, kz batan karan kendisi imi gibi lgn


10/84

bir korku ve utanma iinde yzn kapayarak: Vah, vah,vah... diye dvnyordu.

htiyar kadn, onun ayaklarna kapanmak ister gibi tavrlarlayalvaryordu:

- Sizden baka kimsemiz yok. Bizim halimiz ne olacak? Bizebir akl retin. Siz de evlat sahibisiniz...

Ali Rza Bey'in teessr bir apknn kz mahvetmesinden deil,bu ie dolaysyle kendisinin vasta olmasndan ileri geliyordu.

yle ya, bu kz irkete almasyd bu felaket olacak myd?htiyar kadn, srf baka kimse tanmad iin, eski bir aile dostudiye, ona koup gelmiti. Fakat Ali Rza Bey, onun szlerinde:Yaptn temizle! der gibi bir mana buluyordu. htiyar adam,biraz kendine geldikten sonra kadn teselli etti:

- Hemire hanm... Size Merak etmeyin! diyemem. in

nereye varacan imdiden kestiremiyorum. Fakat elimden geleniyapacam. Benim tandm Muzaffer Bey, insan bir ocuktur.Bir gen kzn gz gre gre mahvolmasna vicdan razolamaz. Umarm ki Leman' nikahla alr. Yapt fenal tamireder... Mteessir olmayn... nsanlarda iyilik asldr.

imdiye kadar drt duvar arasnda yaam bu saf ve cahilkadn, insanlarda iyiliin asl olduuna, nedense bu gngrm,sal sakall idare adam kadar inanmak istemedi ve geldiigibi alaya alaya irketten kp gitti.

-V-

, baa dmt. Vakit geirmeden Muzaffer Bey'le grmek,bu zavall insanlarla beraber kendi namusunu da temizlemeklazm geliyordu.

Ali Rza Bey'in fikrine gre, mdr, kendi getirdii ve himayeettii bir kza satamakla dorudan doruya onun namusunakastetmi oluyordu: Birka ay evvel sekiz on lira bir zamgrmt. O sralarda irket'in sarho ve ahlaksz bir memurununElbette velinimetler dururken bizim aylmza zammedilecekdeil ya! diye sylendiini kulayla iitmiti.

Ali Rza Bey, o zaman bu sze fazla ehemmiyet vermemiti;fakat imdi, onu byk bir dehetle hatrlyor, ona bsbtn

baka bir mana veriyordu. Herkes, kendisi gibi vurdumduymazdeildi. Bakalar, mdrle Leman arasndaki mnasebeti phesizoktan sezinlemiler, bu ite onun da parman grerekhaksz yere gnaha girmilerdi.

Grnte hala ona hrmetle muamele eden bu insanlar, arkasndan,kimbilir, neler sylyorlard.

Bu yatan ve bu kadar temiz bir hayattan sonra bu da m banagelecekti?

Bir aralk Muzaffer'i hi grmeden kp gitmeyi de dnd.Yaplacak eylerin en temizi muhakkak ki buydu. Fakat bu

fikir zerinde fazla durmad. Viran olan hanede evlad- ayalvard. Sonra mdrn bu meseleyi namuslu bir adama yakacak


11/84

tarzda halledeceinden phe edemiyordu.

Aksi gibi o gn irketin en gaileli bir gn idi. Mdrn odasar kovan gibi iliyordu. Ali Rza Bey, sca scana Muzaffer'legremezse cesaretini kaybetmekten korkuyordu. Sonra,tereddt iinde geecek gecenin dehetini gz nne getirdi ve

icabederse karanla kadar beklemee karar verdi.

htiyar memur, o gn akama kadar almad; oturduu yerdeMuzaffer'e syleyecei eyleri hazrlad. Aklna yle eyler geliyorduki, tesirlerine kendi de dayanamayp alyor, mendilinucuyle ikide birde gzlerini siliyordu.

Ali Rza Bey, yaz, k, ii olsun olmasn her gn saat dokuzdavazife banda bulunuyordu.

Buna mukabil akamlar herkesle beraber irketten kmaz,gn batncaya kadar alrd.

Mdr, onu bu saatte karsnda grnce:

- Hocam, yine ge kalmsnz, dedi, kendinize hi acmyorsunuz...Bir iiniz varsa yarna brakalm.

Muzaffer Bey, ihtiyar memurun ne kadar iltifat grse marmayacakbir adam olduunu bildii iin ona herkesten bakatrl muamele ederdi. Her zamanki hrmetle ayaa kalkarakyanna oturttu, sigara verdi.

Ali Rza Bey, saatlerden beri hazrlad nutku birdenbireunutmutu.

Bann ii bombotu. Buna mukabil mutlaka konumak lzumunukuvvetle hissediyor, rastgele bir eyler geveliyordu.

Muzaffer Bey, onun ne dediini, ne istediini birdenbire anlayamamt.Glmseyerek, nndeki bir zarfn kenarna rakamlaryazarak onu dinliyordu. Fakat, biraz sonra ayaklar suyaerince birdenbire irkildi, yava yava ehresini ve tavrlarndeitirmeye balad.

htiyar adam, onun kzaracan, ezilip bzleceini ummutu.O, bilakis arpmaya hazrlanan bir adam gibi sert bir tavralyor, gzlerini Ali Rza Bey'in gzlerine dikerek adamcazbsbtn artyordu.

htiyar memur, yreindeki skntya, bandaki aknla ramen,bir an iinde anlad ki, karsndaki insan, senelerden beriyapt hayalden bsbtn baka bir insandr; imdiye kadar grdgzel muamele, srf zararsz, terbiyeli bir ihtiyarck addedilmesindenileri gelmitir.

Evet, bu korkun bir aldant. Zavall adam, uzaktaki bir kayayakardan seslenmi, ondan ald tatl cevaplarn, kendi yumuakve nazl sesinin akislerinden baka bir ey olmadnanlayamamt. imdi bu kayaya eliyle dokunuyor ve onun naslbir madenden yapldn anlyordu.

Partinin kaybolduuna phe yoktu.


12/84

Muzaffer, kendine ait ilere bakalarnn burnunu sokmasnamsaade edecek; hayatyle, menfaatiyle oynatacak adamlardandeildi. Ali Rza Bey, bunu bildii halde bir trl duramyor,bir girdaba dm de kurtulamyormu gibi hep ayn daireniniinde dnyordu.

Mdr Bey, biraz daha bekledikten sonra sz rastgele biryerinden kesti:

- Anladm, msaade ederseniz, biraz da ben syleyeyim, dedi.Size olan hrmetimden, muhabbetimden phe etmezsiniz.Siz, fevkalade iyi, bu asrda, bu dnyada emsali bulunmayacakkadar baka bir insansnz. Yalan sylemeyeceim, Leman vakasdorudur. Byle bir ey olmamal idi.! Ben de istemezdim.Fakat ne yapalm oldu. Mamafih, inannz ki bu vaka zihninizdebyttnz kadar fevkalade bir ey deildir. Anladmagre, bana bu kzla evlenmeyi teklif ediyorsunuz. Ak syleyeyim,buna imkan yoktur. nk bu Leman Hanm ilk batankaran ben deilim.

Bu sz, Ali Rza Bey'e bir krba gibi tesir etti. htiyar adam,yerinden dorularak:

- Beyefendi olum... gnahtr... Leman, ne de olsa parmakkadar bir kz ocuu ki...

Diye bir eyler sylemek istedi. Fakat Muzaffer, tekrar onunszn kesti, ihtiyarn sadeliine glmseyerek:

- Beyefendi, emin olun, size yalan sylemiyorum. Lemanzannettiiniz gibi masum bir kz deildi... nne gelenle dpkalkyordu. sterseniz bunu size ispat da edebilirim. Hatta doacak

ocuun babas olduum da pheli idi. Fakat her nedense,belki de mevkiim sebebiyle, o eref teki babalardan ziyadebana layk grlmtr. Ah, Ali Rza Bey, dnya keki sizin bildiinizebenzeseydi!

Mdrn srarlarna ramen Ali Rza Bey, titreye titreye ayaakalkmt:

- imdi, bu zavall kza yaplacak hi bir eyiniz yok mu?Bu suali hala vicdannzn temizliinden phe etmediim iinsoruyorum.

- Ona ancak para yardmnda bulunabilirim... Nitekim bunu

kendisiyle de konutum.

- Bu kadar m?

- Bu zamanda bir insana para yardmndan daha ciddi birmuavenet olabileceine emin misiniz?

Gen adam, bunu hafif bir merhamet ve istihza ile sylemiti.Fakat tekrar tavrn deitirerek tatl bir ciddiyetle sordu:

- Hocamsnz; bu itibarla biraz babam saylrsnz, ben desize bir sual soruyorum. Bu vaziyette bir kadn nikahma almamsiz mnasip grr mydnz? Biraz evvel sizin bana sylediiniz

gibi ben de sizin vicdannzdan, insanlnzdan pheetmediim iin size soruyorum. Siz, bir babasnz. Benim yaptm


13/84

olunuz yapm olsayd bunu ona da tavsiye eder miydiniz?Leman gibi bir maceradan arta kalm bir kz gelin diyeevinize kabul eder miydiniz?

Ali Rza Bey, fena halde sarslmt. Bir an gzlerini kapayarakdnd. Bu ii yapan hakikaten kendi olu olsayd Leman

gibi pheli bir kz evine, kendi masum ocuklarnn arasnasokar, ona gelinim der miydi?

htiyar adam hayr demekle davasn birdenbire kaybetmiolacakt. Fakat buna ramen, zaten mitsiz olan bu davay kaybetmeyiyalan sylemeye tercih etti; mayus bir tavrla:

- Hakknz var, dedi, raz olmazdm.

Mdr, onu nazik bir yerinden yakaladna memnun, dahakskvrak balamak isteyerek:

- O halde, dedi, bahusus, benim de bir talebeniz, bir evladnz

olduumu dnerek?

Mutlaka istedii gibi bir cevap bekleyerek ihtiyarn gzlerinebakyordu.

Fakat Ali Rza Bey, dargn bir inatla ban nne edi:

- Olum byle bir i tutsayd yapacam ey akt: Onu reddederdim,bir daha yz yze gelmezdim.

- Ali Rza Bey, biraz tabii olalm. Bu kz, mutlaka bir partivurmak, benimle evlenmek istiyordu. Bu, kabil olmad; fakatbuna mukabil kendisine mmkn olduu kadar yardm edeceim.

Ayl artacak, ayrca bir tazminat da vereceim. Kendi de,annesi de skntdan kurtulacak.

Mdr, Ali Rza Bey'in yanna gelmiti.

Hafif hafif omuzlarn okuyor, gnln almaya alyordu:

- Ne kadar gzel kalplisiniz. Emin olun ki bu derecesi fazla...Adamakll zlyorsunuz.

htiyar adam, gzlerini yerden kaldrmayarak mahzun mahzunglmsyordu:

- zlyorum. Muhakkak ki ok zlyorum. Fakat zannettiinizgibi o kza deil, kendi ocuklarma zlyorum.

- Kendi ocuklarnza m, ne mnasebet?

- nk bu vak'a zerine sizden ayrlmaya mecburum. ocuklar,belki a kalacaklar da...

Muzaffer Bey, bunun bir naz, kuru sk bir tehdit olmadnderhal hissetmiti. Fakat anlamyor, inanmyor gibi grnd:

- Ne sylyorsunuz, dedi, size ne yaptm? Benden ne fenalkgrdnz?

Ali Rza Bey, deimesine imkan olmayan kararlarn verdii


14/84

skunetle ve biraz evvelki karkla mukabil byk bir intizamile sylemeye balad:

- Bilakis, sizden ok iyilik grdm. En mkl bir zamandaelimden tuttunuz. Bana daima nezaketle, hrmetle muamele ettiniz.Bunun iin size minnettarm. Fakat, bu vak'adan sonra

nasl burada kalabilirim? Biraz evvelki szlerimi hatrlaynz.Olum byle bir i tutsayd onu reddederdim, artk yz yzegelmezdim demitim, deil mi? Siz de baka bir evladmsnz.Demek sizi de reddetmeye mecburum. Siz, buraya benim vastamlagirmi bir kza el uzattnz. Ben size kadn getirmi bir insanmevkiinde kaldm. Hakikat byle olmasa bile bunu herkesenasl anlatrsnz? Leman'n anas gibi benim ve benim ocuumunda bu kapdan yiyeceimiz ekmek artk temiz ekmek olamaz.

Muzaffer Bey, iin ciddilii karsnda hakikaten telalanmt:

- Hocam, rica ederim, msaade edin, ben de syleyeyim, diyeszn kesmek istiyordu. Fakat Ali Rza Bey inatla ban sallayarak

devam etti:

- Hacet yok, syleyeceklerinizi biliyorum. Bunlar belki dorudurda... Fakat bunlar benim ihtiyar kafamn alaca eyler deil...

Mdr, ihtiyar memurun inadn kramayacan anlaynca:

- Hocam, bari size baka trl bir yardmda bulunmama msaadeedin, dedi.

Ali Rza Bey, bir ocuk sadeliiyle glmser gibi:

- Artk sizden hi bir ey kabul edememeye mecburum, dedi.

zlmeyin, ne yapalm? Bsbtn lmedim ya, elbet bir aresinibuluruz.

- Tekrar grrz deil mi?

- Elbet ocuum, ona ne phe?

Ali Rza Bey, byle sylemekle beraber bir daha onunla maherdebile yz yze gelmeyeceini gayet iyi biliyordu.

-V-

AL Rza Bey, o akam son vapura kald iin otobs bulamamt.

Bu, onun ilk defa bana gelen bir ey deildi.

irkette geciktii akamlar krk, elli kuruu gzden kararakbir paraola binerdi. Ne yapsn, bu, bir meslek mecburiyeti idi.O akam da iskeleden knca dalgn dalgn arabalarn durduuyere doru yrmt. Fakat birdenbire isiz, aylksz biradam olduunu hatrlad.

Artk byle lkslere hakk kalmamt. Yolunu evirdi. ,be ayak satcs iportalarndaki son yemileri ve zerzavatlarbir an evvel satp gitmek iin alabildiine baryorlard.

Ali Rza Bey, onlarn nnde biraz oyaland. Mallarn en kts

ve r kalmt amma fiyatlar da sabahkine nispetle,yar yarya dmt. Bundan sonra alverii bu saatlerde yapmal


15/84

idi. Ah, niin bu ince hesaplara daha evvel akl erdirememiti?

Gittike tenhalaan skdar sokaklarn ar ar geti. Karacaahmetmezarlnn yokuunu trmanmaya balad. Ali RzaBey'in, teden beri yola yz yoktu. Hele yokular kardangrd vakit gs tkanrd.

Byle olduu halde bu en yorgun olmas lazm gelen gecedevcudunda garip bir kuvvet duyuyordu. Bir aralk yol kenarndakitalardan birine oturmay dnd. Fakat buna cesaret edemedi.Bu korku, yolun tenhalndan yahut etrafndakimezarlardan ileri gelmiyordu.

Bilakis, her zaman olduka vehimli bir adam olmasna ramen,bu gece, tehlikenin her trlsne kar iinde byk birkaytszlk ve pervaszlk vard. Fakat oturup dnmeye balarsaservilerin arasnda, etrafndaki gecenin derinliinden umulmazbir mitsizlik gelip kecek ve bu ye'sin penesinden birdaha kendini kurtaramayacak sanyordu.

Ali Rza Bey'in evi o gece her zamankinden ziyade aydnlkgibiydi. Bunu evvela uzun mddet karanlkta yrm olmaktanileri gelen bir vehim sand.

Fakat, daha ziyade yaklanca anlad ki bu grd; hakikattir.Evinde bu gece anlalmaz bir fevkaladelik vard. Bahe kapsakt. erde aalarn arasnda fenerler yanyordu. Dahaepeyce uzakta Aye'nin ince sesi ile geliyor! diye haykrdniitti. Kzlar, hatta daha garibi, pek ehemmiyetli bir i olmadkabaheye bile kmayan kars onu karlamak iin sokaakouyorlard. Bunun sebebi neydi acaba? Bu gece, bu evin onuher zamandan daha karanlk ve sessiz karlamas lazm gelmez

miydi?

Fevkalade armasna ramen ne Ali Rza Bey bir ey sylyor,ne de onlar bir ey sylyorlard.

Aye, heyecanla babasnn elini yakalam, acele acele onu ierigtryordu.

Nihayet, bahedeki ardan altna kurulmu ssl bir sofrabanda ona mjdeyi verdiler.

Byk olu evket, msabakay kazanm, yz lira aylkla birbankaya memur olmu.

Ali Rza Bey, o gn ikinci defa olarak gzlerini gkyznekaldrd. Bu, ne tesadft ya Rabbi! Yz lira... Hemen hemenkendi kaybettii ayla yakn bir para. Muharebe ederken vurulmubir asker gibi kendi dt yerden bir bakasnn kalktn,omuzlarndan arln, elinden silahn alarak arpmayadevam ettiini gryordu.

Ali Rza Bey, olunu en kk yatan beri: Benden sonrabu ailenin babas sensin; ben lnce sen benim yerime geeceksin!diye bytmt.

htiyar adam, olunun nahif, kumral ban gsne ekmi,

gzlerindeki yalar bir trl saklayamyordu.


16/84

ocuklar, o gne kadar babalarnn aladn grmemilerdi.Hepsi de bu yalar sevinten, iftihardan geliyor, sandlar.

-V-

EVKET, Ali Rza Bey'in byk olu idi. Yirmi yan iki

ay evvel bitirmiti. Tahsili olduka dzgnd. Bilhassa iyi lisanbilirdi. Fakat bunu btn gezginci memur ocuklar gibi iki, seneden fazla devam edemedii mekteplerden ziyade babasnngayretine borlu idi.

Ali Rza Bey, bu ilk ocuu ile, iek merakls bahesi ile oynargibi oynam, onu ancak kendi hayalinde yaayan mkemmelinsan modeline gre ilemiti. Byk bir ksm bugne, hattadnyann hi bir gnne yarar eyler olmamakla beraber evket,pek ok eyler renmiti. Ali Rza Bey'in fikrince onuntam bir insan olmas iin bir de yksek tahsil lazmd. Ne areki kader buna msaade etmemiti. Buna ramen evket'e yarmbir eser de denemezdi.

nk bu yanda, deil stanbul'un, Avrupa'nn yksek mekteplerindeokumu genlerle ba kouyor, ihtiyar babasnn enbunald bir saatte imdadna yetiiyordu. Gklerden gelmi biryardma benzeyen son muvaffakiyet, bunun en parlak bir delili idi.

Fakat Ali Rza Bey'in asl tesiri evket'in kafasndan ziyadekalbinde olmutu. htiyar memur, dnyada her eyden pheeder, olunun ahlakndan phe etmezdi. Ona gre evket, dnyannhi bir kuvvetinin krp kirletemeyecei bir elmas paras idi.

Altn Yaprak Anonim irketini bu kadar pervasz bir ekildetekmelemesinin asl sebebi de bu ocua gvenmesiydi. Fakat

ne de olsa bekledii imdadna bu kadar abuk geleceini mitedemezdi.

evket, babas gibi marurdu. Belki kazanamam, kk derimdncesiyle msabakaya girdiini ailesinden saklamt.

Evdeki aydnla, bahedeki sofraya gelince, bu evket'in okeski bir vaadi idi. Ali Rza Bey, onu ilk mektebe balatt gn:evket, byyp memuriyete getiin gn senden bir hindi ziyafetiisterim. demiti.

Aradan geen uzun senelere ramen, vaadini unutmam, osabah gazetede msabakay kazananlarn banda ismini okuyunca

ilk ii arya koup bir hindi almak olmutu.

Bu ziyafetin hazrlnda byk, kk btn ev halknn payvard: Hayriye Hanm, byk kz Fikret ile mutfakta alm,Leyla ile Necla sofray hazrlamlar, Aye, komu bahelerdendemet demet iek toplayp getirmiti.

Ali Rza Bey, biraz evvelki ye'sini tamamyla unutmutu. Yalnz,sofraya kendi iin hazrlanan ba iskemleye oturaca vakitbir ey dnerek durdu. Sonra, dikkatle oluna glmseyerek:

- evket, seninle yerimizi deitireceiz, dedi. Sen baba, benailenin byk ocuu olacaz.

Herkes, ard.


17/84

Fakat o, inad ediyor, emrediyor; olunu kolundan ekerek:

- yle istiyorum... Bana itaate borlusun... diyordu.

Ali Rza Bey, mecburiyet karsnda, tahtn oluna terkeden

bir hkmdar tavryle evket'i yerine oturttu. Kendi, onun soluna,karsnn yanna geti.

- Ailede, onun yeri erge oras olacak, diyordu. itiyor musunuzocuklar?... Zaman geldii vakit benim yerime onu babatanyacaksnz, onu sayacaksnz.

htiyar adam, urad felaketi, bu son szleri sylerken sesineverdii ar manadan baka bir eyle hissettirmedi.

Daha bu geceden oluu ocuu telaa drmekte mana yoktu.Bilhassa evket, srtna yklenen ar mesuliyeti haber almadanson bir gece rahat ve mesut uyumalyd.

-V-

AL Rza Bey, kars ve byk olu ile beraber erken uyanmayaalmt. nn de sokakta ve evde ayr ayr vazifeleriolduu iin yle yapmaya mecburdular.

Fakat kzlara henz dnya gailesi kmemiti. Onlarn birkasaat yatakta tembellik etmelerinde imdilik bir zarar yoktu.Artk, kendisi evin bu tembelleri arasna karm olmasna rameno sabah, yine gneten evvel kalkmt. Her gnk gibi elinebir kitap alp pencerenin nne geti. Fakat bir trlokuyamad. Kars atei yakp sabah ayn hazrlayncaya kadar

ak bir sayfann karsnda dnd.

Kahvaltdan sonra Hayriye Hanm, kocasnn le yemeinihazrlamaya balamt. Ali Rza Bey, kzararak:

- stemez hanm, zahmet etme... dedi.

Onun vapur ilemeyecek kadar frtnal zamanlarda bile birgn iinden kalmadn bilen Hayriye Hanm telaa dt:

- e gitmeyecek misin bey?

- Hayr, gitmeyeceim.

Ali Rza Bey, bunu sylerken hocasna kzd iin mektebegitmek istemeyen sulu ocuklara benziyordu:

- Niin?

htiyar adam, biraz evvel yanna oturduu evket'in yznokad. Heyecann belli etmemeye alarak:

- evket'e danacak bir meselem var, dedi. Olum, beni iyicedinledikten sonra hkmn verecek... O, ne derse kabul etmeyehazrm.

Ali Rza Bey, yle bir ses, yle bir tavrla sz sylyordu ki,kars ile olu bunlarn aka m, yoksa sahi mi olduunu anlayamyorlar,


18/84

birbirlerine bakyorlard.

htiyar adam, vak'ay olduu gibi anlatt. Olu ile ak seikeyler konumaya alk olmad iin hikayenin ayp taraflarnageldike gzlerini baka taraflara eviriyor, sesini arlatryordu.Hayriye Hanm'n yznden aknlktan baka bir ey

okumak kabil deil. Fakat evket, babasn dinlerken yava yavaheyecanlanyor, kara gzleri garip bir atele parlamaya balyordu.Babas: Bu vaziyet karsnda istifadan baka bir eyyapabilir miydim? diye szn bitirdii vakit, o, hi tereddtetmeden:

- yi ettin baba!... dedi.

Bu seste yle bir isyan vard ki, Ali Rza Bey, alaya alayaoluna sarlmamak iin kendini zor zaptetti.

Mahup bir tavrla boynunu bkerek asl sualini sordu:

- Yalnz, bir ey var ki, onu da konumak lazm oulcuum...Bu irket, benim iin son bir ekmek kaps idi... Beni bilirsin.Kollarm kavuturup oturmak istemem... Belki artk i bulamam...Kardelerin daha meydana km saylamaz... Benimtekat maam pek az... Ailenin btn yk senin omuzlarnayklacak... Bu, sana ar gelmez mi?

evket, babasnn bu teredddne adeta isyan etti. Yirmi biryann lsz cesareti ile gsne vuruyor:

- Bunu sylemeye nasl dilin varyor baba? Benden phenmi var? cabederse daha baka trl de alrm. Kardeleriminasl olsa meydana karrz! diyordu:

evket, dn gece sofrada babasnn yerine niin oturduunuimdi anlamt. Vak'aya can sklmak yle dursun, bu yatabir aile babas mevkiine getii iin adeta gururlanyordu. Baba,oul heyecanla birbirlerine ptler.

Ali Rza Bey biraz sonra kars ile yalnz kald zamanmemnuniyetinden glerek:

- Bir baba iin bu, ne saadet! dedi.

Ar ar sofray temizlemekle megul olan Hayriye Hanm,ban evirmeden:

- Evet... yle... dedi.

Kadnn ehresi nedense atknd, szler adeta azndan dklyordu.Ali Rza Bey kukuland:

- Neye yle yarm azla cevap veriyorsun?... diye sordu.Hayriye Hanm, hafife titizlenerek:

- Yarm, btn var m? Evet... yle... diyorum! dedi.

- Yok amma, baka trl sylyorsun.

Kadn, iini brakarak Ali Rza Bey'e dnd:


19/84

- Darlma amma, sen ihtiyarladka tuhaflayorsun.

- una aka bunuyorsun desene!

Bunu sylerken karsndan bir protesto bekliyordu; fakat o,cevap vermeden arkasna dnd. ciddileiyor, sebebini bilmedii

bir korku, Ali Rza Bey'in yreini skmaya balyordu.

Ali Rza Bey, arasra merhamet, yahut yz yumuakl sebebiylebirine para kaptrd yahut evine lzumsuz bir ey satnald zaman garip bir znt duyar, kars: Ziyan yok... zlme,ne yapalm. Olmu bir ey... diye teselli etmedike bir trlyrei rahatlamazd.

Ancak, Hayriye Hanm, ailenin menfaatine dokunan ilerdehi akas olmayan maddi, hesapl bir kadnd. Kocasn epeycezp yaptna piman etmedike bekledii teselliyi vermezdi.Hatta bu yzden aralarnda kavga kt bile olurdu. Ali RzaBey, yz yze kavga etmeye cesaret ettii tek insan kars olduu

iin, ocuk gibi hrnlar:

- Sen, zaten bylesin... nsann iine sindirmezsin. nallahgeberirim de kurtulursun! diye barp arrd.

Hayriye Hanm onu bir zaman zp barttktan ve yaptniyice burnundan getirdikten sonra politikay deitirirdi.

htiyar adam, bugn karsnda bir eyler sezinledi. Yapt eyindoru olduuna zaten iinden kendi de pek inanmyordu.

Ancak, karsnn birka tatl sz idi ki, onu bir dereceye kadarsakinletirecekti. Fakat aksi kadn, Ali Rza Bey'in hayatta

en sk ve ac bir gnn yaadn anlamyor, kalarn ataraksomurtmakta devam ediyordu. Ali Rza Bey, biraz sustuktan sonra:

- Hanm, bana bak! dedi; bugn yle bir muamele ediyorsunki lsem unutamayacam... Yazk sana.

Hayriye Hanm, ikinci defa olarak dnd, en iddetli azarlardanziyade tesir edeceine emin olduu bir hzn ve samimiyetle:

- Niin byle sylyorsun, Ali Rza Bey? dedi, seni iitenbir rtbe filan almsn da seviniyorsun zanneder. irketten aldnyz on be lira ile zaten kt kanaat geiniyorduk. Bugnonu da elinden kardn syledin. Bu, bizim iin alk demektir...

Sevinip boynuna m sarlmalydm?... Sen de biraz insaf et!...

Ali Rza Bey, lakrd bulamayarak gln bir surette birkakere yutkundu:

- Evet, amma namus... dedi, namusu kurtardk!...

Namus sz bu saf, temiz ev kadnnda her vakit byk birtesir yapard. Fakat aln kaplarna vurduu bu saatte bu kelimeonun stndeki kuvvetini kaybetmi gibi grnd.

- Ali Rza Bey, insaf et. Bunca yllk karnm. Bana ahlakszbir kadn gzyle bakarsan hem ayp, hem gnah olur. Ben

de senin kadar namuslu bir insanm. Fakat, ben senin yerindeolsam, ocuklarn hatr iin buna gz yumardm.


20/84

Ali Rza Bey, bu szler zerine ate kesildi:

- Ne dedin bakaym, ne dedin?... Bir daha syle.. Byle bireye gz m yumardn? Yazk... Yazk sana!...

Diye barmaya balad. Hayriye Hanm, gzlerini tavanakaldrd.

Sonra, ayn sakin hznle devam etti:

- Evet, Ali Rza Bey! Sen ne dersen de. Onlarn hatr iinben, hereye katlanrm. nk ekmeksiz kalrsak onlarn namusutehlikeye girer.

Bu sz, Ali Rza Bey'in kafasna bir sopa gibi indi. Bir gnevvel irkette bir bakasndan iittii sz hatrlyordu: Parasznamus nihayet bir, iki gbek dayanr. Hangi korkun kuvvettiki bu iki ayr dnya kadar farkl insan birbirlerine

tanmadan, ayn dilden konumaya sevkediyordu?

Ali Rza Bey, karmakark zihninde bu muammaya bir cevapararken kadn, devam ediyordu:

- Darlma Ali Rza Bey... Kalbimde ne varsa syleyeceim.Sen, ocuklarnn menfaatini daima vehimlere feda ettin. Onlar,onbeer, yirmier yalarna girdikleri iin vazifeni bitmi sanyorsun. yle deil. Asl vazifen imdi balyor. Onlar,eskiden minimini bebeklerdi. Ellerine krk paralk bir ddk,bir krk bebek versen dnyay vermisin gibi bayram ederlerdi.Bu ocuklarn her biri imdi byk bir insan oldu. Her eyi anlyorlar,istiyorlar... Her birinin ne arzular var? Bilmem amma

galiba onlarn terbiyelerinde de yanllk oldu.

- ldrmsn hanm, benim ocuklarm yle melekler ki...

- Onu ben de inkar etmiyorum. ocuklarmz imdiki haldemelek gibi ocuklar... Fakat bir yandan da zihinlerini ok atk...Dediim gibi her eyi gryorlar, istiyorlar. Bu hal ile ilerdede melek gibi kalacaklar m? Kalsalar da ilenmeyecekler mi?Sen, imdiye kadar darda alyordun, evinin iini, ocuklarnpek yakndan grmyordun. te sana haber veriyorum bey.ocuklarmz iin tehlike var. Benden gnah gitti.

Ali Rza Bey, bu davann yle kavga grlt ile halledilecek

bir i olmadn anlamt. imdi yalvaryordu:

- Kuzum hanm... ocuk olma... Bu cihetleri ben de dnmedimdeil. Fakat olumuzu iittin. Yavrum, kardeleri iinher fedakarla hazr. Ondan phe etmezsin deil mi?

- Dorusunu istersen phe ederim Ali Rza Bey. Ne olsao da gen bir ocuk... Onun da kendine gre arzular olacak.Hem olmasa bile parmak kadar ocuun boynuna yk olmakgnah deil mi?

Bu kar koca, bir sene mnakaa etseler bu noktada anlaamazlard.Ali Rza Bey, muhakkak, babalarn en iyisiydi. Kendi

yznden ocuklarnn herhangi birine en kk bir zarargelmesine raz olamazd. Fakat o, ocuunu kendi yerine aile


21/84

reisi yapmakla ona dnya saadetlerinin en byn verdiinekaniydi. Onun iin evket'in aile yknden ikayet etmesi kralolan bir insann bana giydii tac ar bulmas nevinden anlalmazbir eydi.

Fakat Hayriye Hanm, bu yksek hikmetleri, ilenmemi saf

kafasna bir trl aldramyor, dakikadan dakikaya artan birheyecanla ate pskryordu.

- Sam aarncaya kadar sana ocuk gibi inandm. Ne bileyimsal sakall, okumu, yazm adam. Elbette bir bildii vardiyordum. Artk yeter... Mademki bu ii brakmak namus icabimi, brak... Lakin unutma ki pahallk gnden gne artyor.Bak, artk saklamyorum. Melek gibi ocuklarn zaptedilmezhale geliyorlar. Yokluk yznden evlatlarm birer birer dklmeyebalarsa iki elim, on parmam yakandadr. lp gitsenbile seni mezarnda rahat brakmam...

Kadn, artk ocuklarna ittirmekten korkmayarak yksek

sesle alaya alaya mutfaa girdi. Ali Rza Bey, olduu yerdedonup kald.

Demek ki bunca senelik kuzu gibi yumuak bal kars da nihayetisyan bayran amt.

Elinde bir kova, bahede dolayor, ieklerin dibini eeliyor,zerzavatlara su veriyor, fidanlarn bceklerini ayklyordu. Fakataklnda yalnz ocuklar vard. Kars phesiz cahil bir kadnd.Fakat tela pek sebepsiz grnmyordu. ocuklarhakikaten tehlikede miydi? Daha fenas karsnn syledii gibiacaba onlarn terbiyelerinde bir yanllk olmu muydu? Evvela,byk kz Fikret'i gznn nne getirdi.

Bu, on dokuz yanda ufak tefek bir kzd. Fakat otuz yandabir insandan daha ard.

Evde annesi iin en kymetli bir yardmc, aralarndaki ehemmiyetsizya farkna ramen kardeleri iin bir ikinci anne idi.Fikret, gzel deildi. Fazla olarak sa gznde bir leke vard.Bu leke, zavall kzn Anadolu memleketlerinden birinde ektiiuzun bir gz hastalndan yadigard. Ali Rza Bey, o vakitbir yolunu bulup ocuu stanbul'a atsayd belki bir are bulunurdu.Ne yazk ki hastalk, ilerinin en sk ve kark bir zamannarastgelmiti.

Fikret'te yle emsalsiz bir ahlak gzellii vard ki onun btnkusurlarn kapard.

Hatta Ali Rza Bey'e gre o leke bile kusur saylmazd. Bilakisbu, ehreye getirdii mazlumluk, yree verdii rikkatle birayr gzellik bile tekil ederdi. Ne are herkes, bahusus evlenecekgenler onu kendi baba gzyle gremezdi.

Ali Rza Bey, Fikret'i de hemen olu kadar ihtimamla yetitirmeyealmt. Yalnz o kzd; kardei gibi hayata atlacakdeildi. Pratik bilgilere ihtiyac pek olmayacakt. Bunun iin AliRza Bey ona, daha ziyade ss ve fantezi mahiyetinde eyler retmiti.

Gen kz, hasta gz iin bir tehlike tekil edecek kadar okkitap okurdu. Bunlarn ou romand.


22/84

Ali Rza Bey, kznn mehur sanatkarlardan, mehur eserlerden

bahsettiini, hayat hakknda arbal mtalaalar yrttngrdke iftihardan az kulaklarna varrd.

Kznn yzndeki btn kusurlar affettirecek kadar zeki, malumatl

olmasn istemiti. ok kr, bu arzusunda muvaffakolmam denemezdi. Fazla olarak onu annesi derecesinde iyi birev kadn olarak da yetitirmiti. ocuunun bugn hi bir eksiiyoktu. Herhangi bir erkei tam manasyla memnun etmeyemuktedirdi. Ancak...

Ali Rza Bey'in zihninde zc pheler uyanmaya balyordu:Evet, kzn hemen hi bir kusuru yok saylrd. Fakat onu anlayacakerkei nereden, nasl bulacaklard? Gnden gne artacakfukaralklar bunu bir kat daha gletirmeyecek miydi?

Her gn etrafnda birtakm genler gryordu. Bunlarn ouaz birlii etmi gibi evlenmekten korkuyor veyahut alayla

bahsediyorlar; birou da bunu bir ticaret ii addettiklerini, yaniparal kz aradklarn aka sylyorlard. Evet, kars pekhaksz deildi. Fikret, galiba yanl terbiye edilmiti. irkin birkalbin iine uyank bir ruh koymak niin? Beenilmediini, heryerde, her eyde ihmal edildiini daha abuk farketsin diye mi?irkinin azndaki gzel sz, acizin azndaki hakl sz kadarbo, faydasz bir eydi.

Ali Rza Bey, bu nokta zerinde dndke iindeki phelerkuvvetleniyordu: Evet, Fikret, yanl terbiye edilmitir. Buirkin kz ne kadar anlarsa o kadar isteyecek, neticede o kadarstrap ekecekti. Keki onu hayatta bir erkek gibi alp arpacakdili, trnakl, duygusuz ve fikirsiz bir kz olarak yetitirseydi.

ocuu geri bugnk emsalsiz Fikret olmaz, kendisi onukzm diye dnrken duyduu saadetten mahrum kalrd.Fakat ne ziyan var; o, mesut olurdu ya!

Ali Rza Bey, Fikret'ten sonra Leyla ile Necla'y gznn nnegetirdi. Onlar, ablalar kadar zeki deildiler; fakat tam manasylagzeldiler. Leyla, on sekizini sryordu.

Necla on altya daha yeni basmt. Bu zamanda onlara aklbanda, helal st emmi birer koca bulmak da mesele idi. Maamafihbu, o kadar g deildi.

Zamane genleri Fikret'teki ruh gzelliinden bir ey anlamayabilirlerdi.Fakat Leyla ile Necla, yzleri sayesinde nasl olsakendilerini satarlard. , o gne kadar bu temiz, fakat her gengibi zayf ve hoppa ocuklar, etraftaki grnr grnmez kazalardanmuhafaza etmekte idi.

Aye'ye gelince, Ali Rza Bey, onu teden beri kardelerininmal addetmeye almt. Kendi olsa da, olmasa da evket onudaima himaye etmeye muktedirdi.

htiyar baba, o gn bahe ile urarken mtemadiyen bunlardnd.

- V -


23/84

LK tekatlk ve isizlik gnleri...

Bugnn erge gelip atacan, her alkan insan gibi bir gnkendinin de rkle atlacan biliyordu. Fakat o, bugnleribsbtn baka trl dnmt.

Tekat olduu zaman ocuklarna kar btn vazifesini bitirmi,onlarn hepsini ev bark sahibi etmi olacakt.

Gzlerini kapayp ilerisini dndke daima u ryay grd.Tektk torunlar domaya, yetimeye balam, kendi havalarndaolan gen babalar, cahil anneler bu ocuklarn btnykn onunla karsnn stne ykmlar. Sen misin artk hayattanekildim, bir kede lm beklemekten baka iim kalmaddiyen, al bakalm diyorlar.

Bykbabann artk ban kamaya vakti yoktur. Kah ocuklarkrda oynamaya gtryor, kah onlara ocak banda masallarsylyor. Sonra biraz kabacalarna ailenin tarihini

retmek; vaktiyle babalarna, analarna olduu gibi onlara dafazilet, doruluk dersleri vermek lazmdr.

Hasl, bu zamanlar o kadar ie, grlt ile doluyor ki, vakit,saat gelince lm deine yatmaya vakit bulamyor, ocuklarnddk sesleri, davul, trampet patrtlar iinde, belki farkndaolmadan, lyor. Bir insan iin saadetin bundan bydnlr m?

Ali Rza Bey'in teden beri en byk ikayetlerinden biri dekitap okumaya vakit bulamamas idi. Her zaman okuduu sayfannen tatl yerinde bir i kard. Hele sabahlar karsnnHaydi Ali Rza Bey, vakit geldi; vapura yetiemeyeceksin diye

Azrail gibi bana dikilmesi o kadar zddna giderdi ki...

Ali Rza Bey, kitab kapatrken daima: Ah, bir tekat olsamdiye sylenirdi. stedii gn gelmiti. Artk kars: HaydiAli Rza Bey... kitab brak diye onu rahatsz etmeye gelmiyordu.Fakat aksilie bakn ki artk kitaplarda eski tadkalmamt.

Karsnn ilk gnlerindeki atknl, titizlii bir trl gemiyordu.

Ali Rza Bey, evvela uzun mddet onunla dargn durmu; fakatkarsnn aldrmadn grnce yine kendiliinden barmt.

Hayriye Hanm'n bu hareketi kadar ona dokunan bir ey yoktu.Bir gn ona:

- Yazk, hanm sana... Demek sen, bana srf memuriyetimiin, kazandm para iin ehemmiyet veriyormusun, dedi.

Onun kzmaya bile lzum grmeden dudak bktn grnceyalvarr gibi tavr ald:

- Biz hayatta iki silah arkada gibi idik. Elimdeki silahmaldklar bir zamanda beni arkamdan vurmak doru mu?

Bu sz uzun zamandan beri zihninde hazrlamt. yle sanyordu

ki, kars bunu iitince alayarak boynuna sarlacak vearalarndaki ihtilaf nihayet bulmu olacak. Fakat aklnca ok


24/84

messir olan bu sz, Ali Rza Bey'in yalnz kendi gzlerini yaartt.Hayriye Hanm bilakis ok hissiz bir bak, kapal bir ehreile omuz silkti:

- Ne yapalm?... Kendi den alamaz!

-X-

AL Rza Bey'in btn tekat memurlara benzemesi iin biray kafi geldi.

Dnerken eskilii grnmeyen araba tekerlekleri gibi onunda ilerden grnmeyen ihtiyarl birdenbire durunca, btnharapl ile meydana kt. ki yannda bo yere sallanan kollarnnarl omuzlarn kertmeye, srtn kamburlatrmayabalad.

Kl kyafeti bozuldu. Pantolonunun diz kapaklar, kollarnndirsekleri sarkt. Halbuki eskiden ne kadar gzel ve temiz

giyinen bir adamd. stndeki tozlar artk sprlmekle gitmiyor,elbiselerine ilemeye balyordu. Sabahlar yine gnele beraberkalkyordu. Fakat o saatlerde artk eskisi gibi tazelendiiniduymuyor, bilakis gkyznde gnein o gn geecei yollarnuzunluuna baktka vcudunda derin bir yorgunluk duyuyordu.Ne kitaplarnda, ne bahesinde artk eski bir renk kalmamt.

Mamafih, alkanlk kuvvetiyle yine divanlarn kartryor;baheyi kaplayan fena otlar yoluyor, iekleri sulamaya urayordu.Fakat aradan uzun zamanlar geti hissiyle ban kaldrpgnei yine olduu yerde grnce ne yapacan aryordu.Sabah, akam vapur saatlerinde sokak kapsna kmay adetedinmiti. Elleri arkasnda, bahe duvarnn boyunca ar ar

gidip gelir, havada leylek srlerinin utuuna bakan krk kanatlbir leylek mahzunluu ile memurlarn kafile halinde ilerinegidip gelmelerini seyrederdi.

Ali Rza Bey, teden beri kahvelerin, gazinolarn ba dmanidi. Memurluu zamannda mtemadiyen: Nedir bu miskinhanelerefendim? Elimde kuvvet olsa bunlarn hepsinikapatrm! diye sylenmiti.

Onlarn, ii, ekmei ve evinde rahat olmayan zavall tekatleriin ne bulunmaz teselli keleri olduunu imdi anlyordu.

Evvela amlca'ya, yahut skdar arsna doru yapt

uzun yryler esnasnda kr kahvelerinde dinlenmekle balamt.Sonra, yava yava ar ve mahalle kahvelerine alt. lkzamanlarda kendi kendine bir keye ekilerek gazete okuyordu.Bunlarn daimi mterilerine kar duyduu tiksinme halagememiti.

Kat'iyyen onlarn aralarna karmamak azmindeydi. Kendisiburalarda hi bir zaman seyirciden baka bir ey olmayacakt.Neler grp iitiyordu? yle yal bal erkekler vard kievlerinin iyzn hi sklmadan anlatyorlar, ne yediklerini,hatta bazen, hi yiyecek bulamayarak a kaldklarn sylyorlard.

Bazlar mtemadiyen tavla, iskambil oynuyorlar, arada bir

durarak aza alnmayacak kfrlerle birbirlerine satayorlar,sonra hi bir ey olmam gibi oyunlarna devam ediyorlard.


25/84

Hatta bir gn, vaktiyle byk ilerde bulunmu bir tekadndayak yediini grmt.

Ali Rza Bey'e gre bu adamn bu rezaletten sonra artk insaniine kmamas hatta arndan lmesi lazmd. Halbuki ertesign onu ayn kahvede, hi bir ey olmam gibi tavla oynar

bulmutu.

Evvela, dertlemek iin adam arayan bir iki biareyi dinledi.Sonra yava yava ahbaplar oald. Fakat gururu hala devamediyordu.

Bakalarn her zaman dinledii halde kendi derdine dair birtek kelime sylemiyordu.

Nihayet, anlad ki, kahve isizlikten ve aile dirliksizliindendoan straplara kar snlacak tek kedir. O da olmasa, mtekaitleriin lmekten baka yaplacak i kalmayacakt.

-X-

AL Rza Bey'in de nihayet bir kahvesi ve sekiz on yal mtekaittenmrekkep bir grubu oldu. Ne yapsn, vakalarn nnde durulmazd ki...

Bunlar, geinme cihetinden sknt eken ihtiyarlard. Tekataylklar, gnn ihtiyalar karsnda devede kulak gibi kalyordu.

Birou temiz, namuslu adamlard. Bazlar Elimize frsatgetii zaman neye almadk? diye hayflanyorlar; bazlar da:alamadk; fakat mademki sonu byle olacakt; vaktimizi hoda m geiremezdik? Geceli gndzl alp abaladk; bizi limongibi skp suyumuzu aldktan sonra posamz attlar diyorlard.

Ali Rza Bey, kendi gibi, onlara da iin iin acyordu; fakatszlerine hak veriyordu. Hatta bu yzden ufak tefek mnakaalarbile ediyordu.

Ali Rza Bey'in en byk kar yeni arkadalarndan ucuz alveri usulleri renmek olmutu.

Kmr, eti, ya ve zerzevat nereden, nasl alacan artkbiliyordu. Yalnz rendii usullerin hepsini tatbike imkan yoktu.Bunun iin esnafla laubali olmak onlara kah aksilik, kah dalkavukluketmek lazm geliyordu. Bunlar, hi bir zaman Ali RzaBey'in ar tabiatna uyacak eyler deildi. Bir gn, uzun zaman

belediye reisliinde bulunmu bir arkadayle arya kmt.Zerzevat alacaklard. Pazarlk esnasnda kavga km,dkkanc eski belediye reisinin elindeki kabaklar ekip alm:Git iine ihtiyar... Sen al verie deil, elenceye kmsn...Paran yoksa ayrdan ot topla da onlar ye! diye adamcazgsnden ittii gibi zerzevat kfelerinin iine yuvarlamt. AliRza Bey, utancndan yerin dibine girmi, bir daha kimse ile aryakmamaya tvbe etmiti.

Ali Rza Bey, tekat arkadalarndan hemen hepsinin evlerindenikayet ettiklerine dikkat etti. Demek bu cihette de yalnzdeildi. Kavga, bu fakir tekatlerin evini, bir salgn gibi kaspkavuruyordu. Ali Rza Bey, bu geimsizliklerin hep ayn sebepten

erait-i iktisadiyeden, o melun kuvvetten ileri geldiineartk iman etmiti.


26/84

Zavall ihtiyarlar, sabah oldu mu bir yangndan kaar gibi,

kendilerini evden dar atyorlar, gece yarsna kadar kahvede oturuyorlar,kavga ediyorlar, uyukluyorlard. Halbuki, onlar scakbir aile ocana imdi her zamandan ziyade muhtatlar. Hepbu ihtiyarlk gnlerini dndkleri iindir ki, ailenin bin trl

zahmetlerine imdiye kadar hi ikayetsiz katlanmlard. Ne ummular,ne kmt!, Ya, Allah esirgesin, bu kahveler de olmasayd!

En garibi bu ihtiyarlarn ou imdiye kadar en ok nedenkorkmularsa ona uramlard. Mesela bugn hayatnda boretmekten delicesine rkm eski bir kalem mdr vard ki, aylkkadn bir trl sarrafn elinden kurtaramyor; denmesineimkan olmayan bakkal, kasap borlar iin hapse girmeye hazrlanyordu.Alacakl esnaf ilk defa kaps nnde barp armayabalad zaman lecek gibi olmutu. Fakat imdialdrmyor, hatta hapis tehlikesini bile feylesofa bir tevekkllekarlyordu: Ne yapalm... Heriflerin hakk kalmasn. Borcumuzupara vermekle demiyoruz; bari hapis yatmakla deyelim.

Yine bir eski malmdr vard ki, genliinde delice titizliiylehret almt. Ayandan km bir orab ykanmadan birdaha giymezdi. imdi bu adamcazn yakasnda bitler geziyordu.Kars iki sene evvel ktrm olmutu. Evinde baka kimsesiyoktu. Btn iler onun stne yklmt. Fazla olarak da gecegndz hasta kahr ekiyordu.

Bir ncs birka gnde bir gelininden, damadndan dayakyer. Bir daha bu eve dnersem bana lanet olsun! diyeelinde bir boha ile kahveye gelirdi.

Gece, mterilerin dalmasna yakn uyku bastrnca ve gecenin

ayaz romatizmal ayaklarn szlatmaya balaynca kararndeitirir, yine bohas kolunda, ks ks evinin yolunututard. Arkadalar ona acmaktan ziyade glerler: Ettiiniekiyor! derlerdi. Bu, bir derece kadar doru idi. Eskiden uzunseneler askeri rtiyede hocalk etmi olan bu adam, kim bilirne kadar ocuun cann yakmt!...

Kahvenin mterileri arasnda bir de Sermet Bey isminde bireski vali vard. Fakat bu, teki tekatler gibi deildi. Bilakiskyafetinden, szlerinden, hali vakti yerinde bir adam olduu anlalrd.

Sermet Bey memurluk hayatnda doruluu ve namusu ile hretalm bir adamd. Yetmi yana ramen krmz ehresi, alabros

beyaz salar, tertemiz kyafetiyle dimdik durur, yksek seslekonuurdu.

Herkes gibi Ali Rza Bey de adama evvela ehemmiyet vermi,szlerini hrmetle dinlemiti. Fakat sonradan Sermet Bey hakkndafena eyler iitti, bu kibar kyafetli adamdan teki bitlenenlerve dayak yiyenlerden daha ok irenir oldu. Sylendiinegre bu adamn kzlar salam ayakkab deildi. O, burada yineeskisi yksek sesle ahlaktan, faziletten bahsederken evindetyler rpertici kepazelikler oluyordu. Zaten bu kadar temiz giyinmesininsebebi de bundan baka bir ey deildi.

Bazlar Sermet Bey'in hi bir eyden haberi olmadn sylerdi.

Bazlarna gre ise bu adam oluk ocuk azna den burezaletleri sezinlemeyecek kadar ahmak, evde oluk gibi akan parann


27/84

memban kefedemeyecek derecede bunak deildi. Domuzgibi her eyi biliyordu.

Ali Rza Bey, bu dedikodulara karmaktan fevkalade ekinmekleberaber bir gn korka korka dedi ki:

- Bu ikinci ihtimal bana zayf geliyor. nsan, byle eyi bilirde nasl tahamml eder?

Gltler, Allah ne verir de kul gtrmezdi?

Adamcaz, ilk zamanlarda, hi phesiz bir para sknt ekmiti.Fakat sonra yava yava almt.

Hasl, bu kahvenin vakalar Ali Rza Bey'e ksa bir zamaniin de olsa kendi dertlerini unutturuyordu.

-X-

FUKARALIK; Ali Rza Bey iin ne gzel bir mektep olmutu.Her eyi hakiki rengiyle, hakiki ehresiyle grmeye balad.Artk kimse bu parasz ihtiyara kendini olduundan baka trlgstermek iin cann skntya sokmuyordu. Hatta ocuklarbile...

Fikret'te kendisine kar garip bir uzaklk ve soukluk hissediyordu.Bu ocukta iin iin anlalmaz bir eyler geiyordu.Artk babasna sokulmuyor, ona eskisi gibi inanmadn akagsteriyordu. Halbuki Ali Rza Bey, bu skntl zamanlardabu nazik ve ar ocuktan neler ummutu!

Leyla ile Necla'ya gelince onlar da hemen hemen ayn halde

idiler. Grnt babalarna kar hi bir yolsuzluklar yoktu.Fakat bilinmez bir sebepten ona kinlenmi gibi gz gze gelmektenekiniyorlar, o, daha azn aarken iitecekleri eylere inanmamayaevvelden karar vermi gibi inat bir tavrla balarnte tarafa eviriyorlard.

Ali Rza Bey, bu maceraya atlrken en ziyade ocuklar stndekinfuz ve tesirine gvenmiti. Bu, byle bir dalga idi ki,ancak evin iinde herkes, kendisine inanr ve itaat ederse almasmmkn olurdu.

Halbuki onlar, daha ilk sarsntda dalyorlar, byk felaketinkarsnda onu yapayalnz brakyorlard.

htiyar adam, bu bozgunu evvela Hayriye Hanm'dan bilmive Kendi ettii yetmiyormu gibi evlatlarn da zehirliyor, banakar kkrtyor! diye karsna kinlenmiti. Fakat sonradananlad ki yok yere o fakirin gnahna girmiti. ocuklarn teviketmek yle dursun, belki onu byle ac ve hrn yapan bilakisocuklardr. Bu fikri kuvvetlendirecek baka bir ey devard. Hayriye Hanm, kocasna uzak durmakla beraber ev kadnvazifesini hi ihmal etmiyordu.

Zaten teden beri iktisada son derece riayet eden bir kadnd.imdi, bunu adeta hasislik, ingenelik derecesine karmt. Birerkek, bu kadar hakir bir zamanda karsndan daha ne bekleyebilirdi?

Olu evket'e gelince; ihtiyar baba iin dnyada teselli ve saadet


28/84

namna yalnz o kalmt. Bu evket, ne fevkalade bir mcevherkmt. Gen adam, babasnn gznde yava yava birilah mertebesine kmaya balyordu.

Ali Rza Bey'i yakan atei imdilik yalnz o, anlyordu. Aileninbtn ykn stne ald, en ac titizliklere hak kazanacak

kadar yorulup asabiletii halde terbiyesini bozmuyor, srasdtke babasnn dizlerine oturup sakallarn okayarak onuteselli ediyordu:

- Korkma baba... Ben hi bir zaman mitlerini boa karmayacam...Greceksin ne kadar iyi olacaz, sonunda ne kadarrahat edeceiz... Her eyden evvel kardelerimi yetitirmeliyiz.Biz bize kaldktan sonra kolay. Seninle annemi nasl olsamesut edebilirim.

evket, kardelerinin hepsini ayr ayr dnyordu; evde ihmalettii yalnz bir kii vard; kendisi.

Ali Rza Bey, bir gn onun azn arad:

- Benden saklama evket; dedi, elbette sen de bir eyler olmakistiyordun... Bu felaket bamza gelmemi olsayd ne yapacaktn?

- yi bir mimar olmak isterdim, baba... Bymek, para kazanmak,hret kazanmak isterdim... Fakat ne yapalm... Ksmet deilmi...

Belki daha fazla syleyecekti, fakat babasnn gzlerindeki acygrd. Glerek szn deitirdi.

- Fakat bunu yle ehemmiyetli bir arzu sanma, dedi. Benimdiki hayatmdan da ok memnunum. Hem gencim; ilerimiz

dzelirse. belki buna da vakit kalr.

Ali Rza Bey oluna inanm grnd.

Sz deitirdiler; baka eyler konumaya baladlar.

Kahvedeki tekat arkadalarndan bazlar ibadette bir tesellikefetmilerdi. Ali Rza Bey'in ibadeti olunu dnmekti. Zamanzaman iindeki mitsizlik dayanlmaz bir dereceye ktkaevket'i aklna getirir, iine bir mabet serinlii ktnduyard.

Bir gn, bunu gzlerinde saklanamam yalarla itiraf etti:

- Oulcuum, ben kendimi faziletli bir insan sanr, budalagibi gururlanrdm. Meer ben, senin yannda hi kalyormuum,dedi.

evket ard:

- Ne sylyorsun baba... Dnyada senin gibi insan tasavvuredilir mi? Ne ocukluk? diye glmee balad.

Ali Rza Bey, inatla ban sallad:

- Ben, senin yannda hi kalrm olum, dedi. Niin? dersen

ben, yaadm mddete zaten bir ey duymadm, istemedim.Halbuki sen, ok hisli bir ocuksun. Her eyi anlyorsun,


29/84

istiyorsun... Byle olduu halde istediklerinden kendi ihtiyarnlakendini mahrum ediyorsun. Aramzdaki fark bu yavrucuum.Bunun iindir ki, sen benden ok ykseksin...

-X-

EVDE ocuklar arasnda hafiften hafife kavgalar balamt.Bu, evvela gizli oluyor ve Ali Rza Bey, hakiki sebepleri kefedemiyordu.

Bir gn Fikret, kardelerine kyor, ikinci gn Leyla'nnodasnda alad iitiliyor, nc gn Necla yemee inmiyordu.

Hayriye Hanm, artk imdi btn btn yanna varlmaz birhale gelmiti. Ali Rza Bey, mutlaka aksi bir cevap alacan bildiiiin ona hi bir ey sormaya cesaret edemiyordu.

Gitgide grlt byd. Kimse kimseden ekinmez oldu. Ovakit ihtiyar ocuklarn ikiye ayrlm grd: Bir yanda Fikret,bir yanda Leyla ile Necla.

Bu, artk evde bir baba nfuzu, hrmet edilecek bir reis kalmadngsteren en gzel bir delildi.

Leyla ile Necla, ailenin yaay tarzn beenmiyorlar; yenilik,elence ve daha birok eyler istiyorlard.

Bu iki kz, teki kardelerine nispetle daha hoppa, nazl vemark bymlerdi. Ali Rza Bey, onlarn fikir ve terbiyeleriylefazla megul olmamt. Bu kadar gzel kzlar mmkndeil, uzun zaman kendilerine brakmayacaklard. Daha, nihayet,, be sene misafirdiler.

Ali Rza Bey Leyla ile Necla namuslu birer kadn olarak yetiirlersekafidir derdi. Btn tedbir onlar kapal bytmektenibaret kalmt. Kzlarn fazla sokaa kmalarna, arbaltannmayan ailelerin kzlariyle arkada olmalarna izin yoktu.Karsna daima: Bu yata ocuklar iin gzellik en byk tehlikedir.Gzn iyi a! diye tembihler verirdi. Ancak bu skntnnda bir aksi tesir yapmasndan korktuu iin evde onlarfevkalade okamt. Bir dedikleri iki olmazd.

Son zamanlarda karsyle kan kavgalar birou bu yzdendi.Hayriye Hanm Leyla ile Necla iin fazla para sarfedildiindenikayet ettike Ali Rza Bey: Senin akln ermez hanm! ocuklareve kapyoruz... stediklerini yedirip giydirmezsek olmaz.

Sonra evden, ev hayatndan nefret ederler. Keki elimizden gelsede onlar evin iinde daha fazla memnun etmenin yolunu bulsak! derdi.

lk arpma Hayriye Hanm'la ortanca kzlar arasnda oldu.Kzcaz Leyla ile Necla'nn gz yalarna, hkrklarnaepeyce zaman mukavemet etmiti. Arbal Fikret, grltnnbu son safhasnda annesine gizli gizli yardm ediyordu. Sonra,ihtiyar kadnda yorgunluk ve bozgunculuk alametleri belirdi.ki yetimi evladn geceli gndzl aladn grmek dayanlrey miydi? Hayriye Hanm, Leyla ile Necla'nn tuvaletleriiin evin en zaruri masarifini krpmaya balad. Nihayet, yavayava hesabn ard. Bu defa Fikret, annesinin bu zaafn tenkidetti: Onlar memnun etmek iin bizi ihtiya iinde kvrandrmaya,

evi felakete srklemeye hakkn yok anne!... demeye balad.


30/84

Hayriye Hanm kendini mdafaa iin Leyla ile Necla'y damdafaa etmeye mecbur oldu: Onlarn da hakk var... Herkesinkz gibi onlar da giymek ister... ss isterler... dedi.

Fikret, o vakte kadar kk kardelerine kendi ocuklar gzylebakmt. Bu, onda, babasnn mtemadi telkinleri neticesinde

doup bym bir duygu idi.

Fakat, asl annesi Leyla ile Necla'y bu ekilde mdafaa edinceFikret dayanamad:

- Peki, ya biz? Biz kpek yavrular myz anne? Haydi, benkendimi hesaba katmayaym... Aye'ye gnah deil mi? diye isyanetti. O zaman kadar surat asmalar, gizli aylp baylmalar,sessiz gz yalaryla devam eden kavga, bylece aa vurulmuoldu. Partiler ayrld; karlkl atmalar balad. Bir yandaLeyla, Necla, Hayriye Hanm, br yanda Fikret ile Aye vard.

Yalnz, iki tarafn kuvvetleri msavi deildi. Aye, pek kk

olduu iin Fikret yalnz saylrd. Gen kz, evket ile AliRza Bey'i kendi tarafna ekmeyi dnd. evket kardeiniuzun uzadya dinledikten sonra:

- Bu ilere beni kartrmak doru olmaz Fikret, dedi, evekk bir hizmetim oluyor diye kafa tutmaa kalkyorum zannederler,kalpleri krlr. Fakat ilerimiz iin tehlike grrsem bende bo durmam.

Ali Rza Bey'e gelince, o artk evinde bir bostan korkuluumevkiine dmeye baladn gayet iyi gryordu. Bu kavgayakarmak ocuklarla beyhude yere yzgz olmaktan baka birnetice vermeyecekti.

imdi, baba diye -bir dereceye kadar- hatrn sayyorlard.O vakit, ona da lzum grmeyecekler, zavall korkuluk bsbtnyklm ayak altnda kalm olacakt.

Onun iin Ali Rza Bey, evde seslerin titizlemeye, ykselmeye,baladn iittii zaman ya odasna kapanyor, yahut mutfakkapsndan sokaa kayordu.

- X -

HTYAR baba, hi bir eyin farknda deil saylrd. Fakatocuklarn eskisinden ok daha iyi gryor ve anlyordu.

Ar bir hastalk nasl bir vcuttaki gizli illetleri aa vurdurursabu buhran da onlarn rk ve sakat taraflarn yle meydana karmt.

Fikret de, teki kzlar da bildiinden ne kadar baka insanlarm!Kavga, yava yava eklini deitiriyordu. Leyla ile Necla,asl istediklerini ak ak sylyorlard; ne hakla kendilerinieve kapatmlard? Herkesin kzlar istedikleri yerde, istedikleriinsanlarla gezip elenirken kendileri neye bu cehennemde iledolduruyorlard?

Evin ad artk (cehennem) olmutu. Onlar da gen deil miydiler?nsan iine kmak, sosyetelere girmek, dansetmek istemezler

miydi? Genlikleri geiyor saylrd. Bu gidile sonlar neolacakt? Babalar kendileri iin bir ey hazrlam myd? Ev,


31/84

delik deik bir gemi gibi, gnden gne batyordu. Byle zamanlardaherkese bann aresine bakmak hakk neden verilmiyordu?stlerindeki basky kaldrmak zaman gelmi de geiyordu.Kendi balarna braklrlarsa belki birer hayrl koca bulur, canlarnkurtarrlard. Byle zamanda kimin kapsn alp Evlenecekkznz var m? diye soruyorlard?

Ali Rza Bey'deki Fikret'i yanl terbiye ettim fikri de artkdeimiti.

Her ey gibi ocuklarn terbiyesine verilen emek de bo birgayretti. Kanlarn mayasnda, douta ne varsa vakti, saati geldiigibi meydana kyor, hi bir ey onu deitiremiyordu.

htiyar baba, bu kanaatine ramen baz skun ve mit saatlerindeNecla ve Leyla'y karsna alr, btn yreini yakaneyleri onlara anlatmaya balard. Ah, bu ocuklara bir parakendini anlatmak mmkn olsayd! Yazk ki buna bir are yoktu.Ne kadar barsa sesini onlara iittirmeye muvaffak olamayacakt.

El ile dokunulacak kadar yakn grnen bu balarkendisine yldzlardan daha uzak yabanc dnyalardr.

Ali Rza Bey, bu saatlerde kzlarn kurbanlk koyunlar gibigrr; ii kan alard.

-XV-

CEHENNEM!... lk defa Leyla ile Necla'nn kulland bukelime tutmutu. Kk Aye'ye varncaya kadar btn aile imdieve Cehennem diyordu.

Fakat bu cehennemin her gn yarm saatlik bir mtarekesi

vard: akam yemekleri... Yarm saat esnasnda boumalar, gzyalar durur, yemek odasnda eski zamanlar hatrlatan bir skunve muhabbet havas eserdi. Bu mucizenin sebebi evket'ti.Nedense btn aile onu sevmekte ve saymakta devam etmiti.Bu, belki kavgalara karmad iindi. Yahut da kendileri iinsabahtan akama kadar didinip harap olmasna acyorlard.

O, sofraya oturduu zaman btn ehreler deiir, yemek devamettii mddete herkes birbirleriyle gzel gzel konuurdu.Fakat bir zamandan beri evket'te de bir deiiklik balamt.Eski neesini, canlln kaybetmi gibi idi. Sofrada eskisi gibiglp sylemiyor, arasra enesini eline dayayarak dnceleredalyordu.

Ali Rza Bey, onun rengindeki uukluu, gzlerinin altndakiglgeyi evvela geceden ve petrol lambasnn fena ndan ilerigeliyor sand.

Fakat, ocuun konuma tarz da deimiti. Her zamankiateli, heyecanl sesiyle mit verici eyler sylerken birdenbireyorulmu gibi duruyor hi sebepsiz bedbinleiyordu. Acaba olu,ok fazla m yoruluyordu? Birka defa bu korkusunu karsnaamak istedi. Fakat cesaret edemedi. Hayriye Hanm, yannayaklalmaz bir kadn olmutu.

Kocasnn endiesini hissederse inadna aksi bir eyler syler,

onu bsbtn telaa drrd. Fakat Hayriye Hanm daha evvel ald.


32/84

Bir k gecesi Ali Rza Bey, elinde bir kitap mangal bandauyukluyordu: Hayriye Hanm kapy aralayarak:

- Daha yatmadn m? diye sordu; sonra ieri girdi. Riyakarbir ehre ile:

- Oda ok souk myor musun? dedi.

Mangal eeledi. Rzgar giren bir pencere araln katla tkad.Sonra, Ali Rza Bey'in entarisindeki skkleri grd:

- Onu biraz kar da dikeyim... dedi.

Fakat kocasnn entariyi verip fanile ile kaldn grnce mesindenkorktu, minderin stndeki battaniyeyi ekerek omuzlarna att.

Ali Rza Bey, bu iltifatlar hayra yormad. Karsnn bu gecekisinsi sinsi etrafnda dolamas, her zamanki sertlie, aksiliemukabil yaltaklanrcasna bir tatllk gstermesi beyhude olmayayd.

Aklna vaktiyle iyi zamanlarda kullandklar hizmetilergeliyordu. Hayriye Hanm, bu kadnlar mtemadiyen azarlar,hrpalard. Derken bir gece birdenbire muamele deitirirdi. Biryumuaklk, bir iltifat, bir nezaket... Hizmeti o gece adeta hatrlbir misafir muamelesi grrd. Hakikaten de yleydi... nkertesi sabah mutlaka bohasn eline verip evden kovmayakarar verilmi bulunuyordu.

Ali Rza Bey, yle anlyordu ki bu gece kendisinden bykbir fedakarlk istenecektir.

htiyar kadn, iki dakika kadar dikile uratktan sonra:

- Ali Rza Bey, seninle konuacak ok ehemmiyetli bir eyimvar, dedi, aklm bamda yok. imdi evket'in odasndangeliyorum. Uzun uzun konutuk.

htiyar adam, ameliyat masasna yatacak bir hasta gibi aknbir tevekklle neticeyi bekliyordu.

Kars onun azabn uzatmak ister gibi bitip tkenmez bir mukaddemeyaptktan sonra:

- Olumuz bir kadn seviyor, mutlak onu almak istiyor, dedi.

evket, ok genti. nsanlarn dnyada sevmekten daha ehemmiyetli

ve ciddi bir eyi olamayacana inandklar bir yata idi.Ali Rza Bey, bunu gayet iyi bildii halde bir trl karsna inanmad.Onun fikrinde ak; hali, vakti yerinde, ii gc yolundaolan bir ksm insanlarn bilerek ve isteyerek balarna satn aldklarbir dertti. evket gibi ii bandan akn, ar ve akllbir ocuk byle bir delilii nasl yapard?

Ali Rza Bey, uzun uzun dndkten sonra boynunu bkt:

- Mademki yledir, evlensin, ne yapalm? dedi. Hakkdr...Kimseden zorla fedakarlk istenemez...

Hayriye Hanm onu tasdik etti:

- Oras yle dedi, yalnz bir ey var ki beni biraz dndryor...


33/84

Bilmem sen ne diyeceksin?

- Daha baka bir ey mi var dedin? Neye tereddt ediyorsun?Sylesene...

- htiyarsn, fazla meraklanmandan korkuyorum.

Ali Rza Bey, titremeye balad. Kars, onu birdenbire fazlamteessir etmekten ekiniyordu. O, Hayriye Hanm ki bir zamandanberi onu her vesile ile kvrandrmaktan adeta zevk duyarolmutu. Demek ki tasavvur edilemeyecek kadar ac vekorkun bir ey iitecekti. htiyar adam, telan gizlemeyealarak:

- ekinme, syle, dedi, ben artk her eye altm.

Kadn dikiini bitirmiti; mangal bana, kocasnn karsnameldi; maa ile klleri eeleye eeleye syledi:

- evket bankada daktilolardan biriyle sevimi... bu, kocalbir kadnm... Bir zaman gizli gizli tede, beride bulumular...Nihayet, i meydana km... Kadn, kocas tarafndansokaa atlm... imdi arndan bankaya gelemiyormu... evket'leevlenmezse mutlaka intihar edecekmi.

Ali Rza Bey, karsnn bekledii gibi arpnp rpnmyordu.Bilakis halinde, baklarnda derin bir skunet vard. Acac glmseyerek:

- evket bu kadnla evlenmek mi istiyor? dedi.

- Sen raz olursan yle. ki can birden kurtarm olacaksn...

- evket, artk kocaman bir erkektir... Nasl isterse tabii ylehareket eder. Ben, kendi hesabma byle bir izdivaca raz olmam...

- Ne sylyorsun Ali Rza Bey?

- Gayet erkeke bir sz, kadnm... Olum byle bir ey yaparsaonu lm farzederim. Bir evladm vard; Allah elimdenald, derim, barma ta basarm... Maalesef bence yaplacakbir ey...

Hayriye Hanm, kocasn tanyor, bu meselede ne sylerse tesirsizkalacan gayet iyi biliyordu. Onun iin fazla bir ey sylemeyerek

olduu yerde sessiz, sedasz alamaya balad. Ali RzaBey, ayn skunetle:

- Beyhude alyorsun Hanm, dedi. Tekrar ediyorum: Ben,byle bir kadn evime sokmam. evket, bana itaat etmezse: Buevi ben besliyorum... senin ne demee hakkn var? derse i deiir.Ben, bir daha hibirinizle yz yze gelmemek zere bamalr, giderim. Bu sylediklerimi oluma da tekrar edersin.Sana acmyor deilim. Fakat, ne yapalm ki benim iin bakatrl hareket etmeye imkan yok.

Hayriye Hanm, alayarak odadan kt. Ali Rza Bey, o geceuyuyamayacan anlad iin yataa girmedi, battaniyesine

sarlarak sabaha kadar bo mangal kartrd ve dnd.


34/84

-XV-

EV, tekrar iki partiye ayrlmt. Fikret, bu izdivaca iddetlealeyhtard. Bir kere yenge sfatyle aralarna girecek kadn, bandantrl maceralar gemi, pheli bir insand. Sonra, evdekisefalet ve para sknts bsbtn artacakt. Leyla ile

Necla'ya gelince, onlar, evket'in evlenmesini delicesine istiyorlard.Ne olursa olsun bu kadnla beraber eve biraz yenilik veelence girecekti. Babas gibi eski kafal evket, karsnn tevikiylemutlaka deiecekti.

ki parti arasnda iddetli bir arpmadr balad. Ali RzaBey, bu meselede bir granit gibi sert duruyordu. Fazla olarakda Fikret, onun iin umulmaz derecede kuvvetli bir silah arkadaolmutu.

Fakat Hayriye Hanm, kocasn malup etmekten mit kesmiyor,ak hcumlarda bulunmakla beraber sinsi bir mcadeleile onu yava yava andrmaya urayordu. Mademki para

ve kuvvet kendilerindeydi; erge bu manasz ihtiyarn inadnyeneceklerdi. Yalnz, u vard: evket, pek gevek davranyordu.Ah, o babasna biraz kar durabilecek kuvvette bir insanolsayd? Ne are ki koskoca delikanl, kz ocuklar gibi gizligizli alamaktan ve her gn bir para daha sararp solmaktanbaka bir yapamyordu. Grnt baba ile oul arasnda hibir ey deimemi gibiydi. evket, babasna her zamankindendaha hrmet gsteriyor, ne pahasna olursa olsun, onu krmayacanhaliyle, szleriyle anlatyordu.

Hayriye Hanm, arasra oluna:

- evket, babana itaatsizlik etmeni ben de istemem, ama hi

olmazsa, biraz surat as, diye nasihat veriyordu.

- Bu adam nasl anladm ve sevdiimi bilemezsin anne...Darlma, hatrn kalmasn... seni de ok seviyorum. Fakat onunsevgisi bsbtn baka adeta ibadet nev'inden bir ey, diyordu.

Hayriye Hanm, kocasn evvela evket'e lgn muhabbeti tarafndanavlamaya yumuatmaya alt. Bu izdiva olmazsaoullarnn ya leceini, ya intihar edeceini uzun tasvirlerle anlatt.Zaten sinirleri gevemi olan ihtiyar baba, ocuunu lmdeine yatm gryor; ellerini gzlerine kapayarak katla katlaalyor, fakat neticede hi sarslmam bir kanaatle lmnnbu izdivatan bin kat daha hayrl olduunu sylyordu.

evket'in ok fazla meyus grnd bir gece kar koca arasnda,korkun bir vaka geti. Hayriye Hanm, iddetli bir sinirbuhran iinde kvranmaya: Gz gre gre ocuu sana ldrtemem!diye feryat etmeye balad.

- Peki, zlme... evket, istediini yapsn. Beni dnmeyin.Ben, aranzdan karm. Bir daha ismimi bile iitmezsin... dedi.

Kadn, onun yakasna sarlarak daha kuvvetle barmayabalad:

- Bu sz ne yzle sylyorsun? Koca bir aileyi, bir alay ocuu

aciz bir kadnn bana brakp kamak hrszlktan daham namusludur sanyorsun?


35/84

Bu vaka zerine Hayriye Hanm anlad ki btn bu iddet beyhudedir.

Biraz daha kuvvetli bir heyecan bu ihtiyar ldrebilir,fakat fikrinde zerre kadar bir deiiklik yapamaz. O vakit,politikay deitirdi.

Mademki kocas bu izdivac bir namussuzluk addediyor, o haldeona ispat etmelidir ki bilakis olunun bu zavall kadn yzstbrakmas en byk bir namussuzluktur. Hayriye Hanm,bir zaman da ona bu cepheden hcum etti:

- Olun bir ailenin namusunu mahvetti, biare bir kadnnsokakta kalmasna sebep oldu. Can canla l! O zavall da seninFikret gibi; Leyla ve Necla gibi tecrbesiz bir ocuktur...Allah, sonra bize kendi evlatlarmzdan ektirir. Bu kadnn namusunutemizlemek olunun boynuna bor olmutur.

Ali Rza Bey, geri bir vakit bu manta kulak vermiyor grnd.Fakat bu sarslmaz zannedilen kayann altnda grnmez

birtakm kntler olmutu.

Gnn birinde hi sebep yokken karsn ard, mazlum birskunetle:

- Hanm, ben, uzun uzadya dndm dedi. Olumuzunbu kadn yzst brakmas doru olmayacak. Benim tarafmdanevket'e syle. stedii kadn kabul etmeye, ona kendi kzmzgibi kollarmz amaya hazrz, dedi.

-XV-

DN gecesi... Ev, batan baa aydnlk iinde... Kaplar,

pencereler, alm. kide bir cazbant alyor. O, susunca neelikahkahalar, haykrlar, lklar...

Sokakta kuvvetli bir n etrafna toplanan gece bceklerininkaynamasna benzer bir gizli hayat var. Ta uzaklardan algyave aydnla doru akp gelmi bir kalabalk. Kadnlar,erkekler, ocuklar. Bunlarn bir ksm dn evinin saadetini sokaktaseyrediyor; bir ksm ierdeki kargaalktan ardna kadaralm kaplardan cesaret alarak yava yava baheye yaylyor.Ali Rza Bey'in zene bezene iledii iek tarhlarnn kenarnaoturuyor.

Ali Rza Bey, usulca arkadaki mutfak kapsndan kat, drt

be yz adm uzaktaki bir tepeye kt. Byk bir kayann kenarnaoturdu, akaklarn elleri iine ald. Bu haliyle evinin yandnuzaktan seyreden bir zavallya benziyordu. Artk yzdebir mit kalmamt. Balarba'ndaki harap ev, karanlk penceresiyle,kapal kaplar ile dardaki frtnann gnden gne artanzoruna uzun seneler kahramanca dayanmt! Bu beyhudemukavemet, ne gz yalarna, ne mahrumiyetlere mal olmutu.

imdi, bu dn, sk bir rzgar hcumu gibi, bir anda kaplararkalarna dayyor, ihtiyar babann btn korktuu eylerevi birdenbire istila ediyordu.

Evet, artk mit kalmamt. evket'le beraber en kuvvetli silah

arkadan kaybediyor, dnyada yapayalnz kalyordu.


36/84

Ali Rza Bey, haftalardan beri arlk basm gibi bir haldeyaamt. Ancak her eyin bittii bu gecede ak bir kafa ile dnmeyeve grdklerini hatrlamaya vakit buluyordu.

Dn lakrds ortaya knca arbal Fikret'e varncaya kadarbtn ocuklar elbise diye stne mlerdi. Karsndan

yardm bekleyemezdi. evket'ten de hayr yoktu. Zavall ocuunbanda ate yanyordu.

Ali Rza Bey, bir zaman akn akn arpm, ocuklarnnhepsine ayr ayr anlatmaa almt ki bu dn bildiklerigibi ferahl ve iftiharl bir dn deildi. Naslsa olmu birfelaketin tamiridir; kendilerine den ey bu ayb davul zurnaile aleme ilan etmekten ziyade mmkn olduu kadar sessiz, sedaszgeitirmektir.

Byle olmasa da ne ile elbise ve dn yapacaklard? Elde,avuta bir ey kalmamt.

Bor etmeye kalksalar ipin ucunu bsbtn karacaklar, birkaay sonra muhakkak a kalacaklar ve elaleme rezil olacaklard.

htiyar adam, bir gn aknlktan Aye'yi karsna alm, buon bir yandaki bebee saatlerce para hesaplar yapm, bakkaldefterleri, senetler, katlar gstermiti. Fakat, artk, ocuklar,saygy da kaldrmlard. imdi, onlarn hepsi birer kkHayriye Hanm'd. Kzdklar zaman tpk annelerinin ehresinebenzeyen yzleriyle baryorlard: Bir doruluktur tutturdun.Bizi dnmedin. Dilenci ocuklarndan beter ettin.Herkes, ocuklarnn bir dediini iki etmezken kardeimizin dnndebizi hizmeti gibi gezdirmeye nasl raz olacaksn?

Ali Rza Bey, filozof adamd. nsan olann bana her eyingelebileceine ihtimal verirdi. Fakat, doruluk ve namusununbir gn, ocuklar tarafndan bir byk ayp, affedilmez bir kabahatgibi bana kaklacan hi aklna getirmemiti.

Dert, sade elbise derdinden ibaret de deildi. Ev eyas, hemenbatan baa deiiyordu. Eski krk oda takmlar, kerevetler,masalar, sandalyeler, satlyor, yerine yenileri geliyor, bazodalarn duvarlar katlanyordu.

Bunlar para ile olan eylerdi. Ali Rza Bey, evket'in btnbu masraflara dayanmak iin neler yaptn, neler ektiini dnmeyebile cesaret edemiyordu. Birka defalar, ne olursa olsun

olu ile konumak istemiti. Fakat artk babasyla gz gzegelmekten ekinen evket, meyus ve sulu bir tavrla ban nneemi: Biliyorum baba. Fakat zaruri, demi ve ondan kamt.

Hayriye Hanm, sandnda, sepetinde ne varsa ortaya dkm,son kalan bir iki para elmasn mezada gtrmt. Btnbunlar evde yine kimseyi memnun etmiyor, her akamlklar kopuyor, aylp baylanlar oluyor, elinde sarfedilecekpara bulunduka Ali Rza Bey'i adam yerine saymayan HayriyeHanm, ba skt zaman: Ayol, evin erkei deil misin?Ben, aciz bir kadnm... Elimden ne gelir?... Bir are bul...diye kocasnn stne kouyordu.

in asl fena taraf Ali Rza Bey'in gelini Ferhunde'yi de gztutmamas idi. htiyar adam, onu ilk grd gn unutamyordu.


37/84

O, namusu temizlendii, iyi bir aileye kabul edildii iinsevincinden alayan mahup ve mtevazi bir kadncazla karlaacanzannediyordu. Halbuki bilakis, gayet yksektenatan, kendisinde tkenmez haklar gren kstah, hafif, markbir mahluk buldu.

Olunun saadeti ve ailenin erefi namna bu kadna sylenecekbaz szler vard. Fakat bir bakta onun konuulamayacakbir insan olduunu anlaynca vazgeti ve artk kendini vakalarbrakmaktan baka are grmedi.

Cazbant, durmadan alyor, iki gn evvel kafesleri sklmpencerelerin arkasnda bir alay insann mtemadiyen srayptepindii grnyordu.

Ali Rza Bey, Hayriye Hanm' dnd. O imdi mutlakaaada, kr bir lamba nda, kirli tabak ynlar arasndadidiniyor, sarho mezesi hazrlamaya alyor olmalyd. Ali RzaBey, en mkl zamannda kendisini yalnz brakan bu kadna

uzun zamandan beri dargnd. Fakat buna ramen bu geceona acyordu.

Bu zayf kadn, bu be ocuu yetitirinceye kadar neler ekmiti?Vazifesini bitirmi bir insan skunetiyle bir keye oturaca,rahat bir nefes alaca bir zamanda byle mutfakkelerinde didinip rpnmas, her gn bir sknt iinde kendinihelak etmesi ok ac bir akbetti.

Bu olan eyleri muhakkak ki o da ho grmyordu, gremezdi...

mrn drt duvar arasnda geirmi, ocuklarndan bakainsan yz grmemi temiz bir ev kadnnn birdenbire deimesine

imkan yoktu. Bu deiikliin sebebini belki de onun buocuklara olan fazla muhabbetinde aramak lazm gelirdi. Ne deolsa dncesiz, saf bir kadnd. Fazla ilerisini grmeye kafacmsaade etmemi, srf hisleriyle, ocuklarn ne pahasna olursaolsun alamalarna mani olmak isteyen zayf ana hisleriyle hareketetmiti. rendii muhakkak olan birok eylere, srf onlaristiyor diye, onlar mesut etmek iin katlanyor, bunca senelikkocasn hrpalamaktan ekinmiyordu. Evet, ikisi de ocuklarnihtimal, ayn kuvvetle seviyorlard; fakat, ne yazk bu sevitarzlar baka idi.

Ali Rza Bey, iinden evket'e de biraz krgnd; fakat bu geceonu da affediyor ve ocua ldrrcasna acdn duyuyordu.

O gn, birka defa karlamlard. Pek dikkatli bakmamaklaberaber olunu ok meyus ve akn grmt. Gzelve zeki ba siyah gveylik elbisesinin stnde balmumu gibirenksizdi.

Bir aralk tenha bir kede Ali Rza Bey'e yaklam, Baba,bir para beni dinler misin? demiti. Fakat sesi birdenbire gzyalaryle dolmu, yukardan birisinin, evket... evket... diyekendisini armasn bahane ederek kamt.

ocuk, acaba ne sylemek istemiti? Ali Rza Bey, bunu bilmiyordu.Fakat yle sanyordu ki konumu olsalard imdi busaatte bu ayr ayr yerlerde ikisi de daha ferah ve daha az bedbin

olacaklard.


38/84

- XV -

LEYLA ile Necla tahminlerinde yanlmamlard.

Yengeleri, ak fikirli, cesur bir kadnd.

Daha dn gn onlarla konuurken etraf koklar gibi hareketyapm:

- Bu evde bir trbe kokusu var, demiti, benim fikrimce pencereleri,kaplar amak, biraz hava deitirmek lazm. Bilmembelki siz altnz iin bir ey hissetmiyorsunuz.

Kzlar, en gzel sinema yldzn kskandracak kadar mahzunve gzel tavrlarla balarn gkyzne kaldrmlard. Birey hissetmiyorlar myd? Siz, bir de onlarn iine sorun. Zavallocuklar, havas boalm bir ie iindeki kular gibi adetanefessizlikten can ekiiyorlard. Fakat ellerinde ne vard? Babalareski kafal bir ihtiyar, analar aciz bir kadnd. Fikret ablalar

bir arballktr tutturmutu. Yirmi yanda bir gen kzolmasna ramen eski kafallkta babasna ta kartyordu. evket'egelince... nedense imdiye kadar o da pek yenilik ve elencetaraftar grnmemiti.

nallah yengeleri sayesinde o da bir para alr, kendi yandakiAsri genlere benzerdi. Fakat o biarenin elinden dekendileriyle beraber alamaktan baka bir ey gelmiyordu.

Grmcelerinin daha ilk gnde byle byk bir emniyetle alpsalmalar yal gzlerle adeta kendisinden imdat istemeleri,Ferhunde'nin kalbine dokunmutu. Gen kadn, Leyla ileNeclann salarn okayarak:

- Vah zavall masumlar! dedi; bu gzel gzleri byle alatmayanasl dayanyorlar? Siz hi merak etmeyin. imdi artk kii olduk. Nasl olsa derdimizi anlatrz.

Ferhunde'nin kii olduk demesi tevazudan baka bir eydeildi. Yoksa bugnden itibaren evin diktatr kendisi olduunugayet iyi anlamt.

Bu gen kadn, zeki olduu kadar da hilekar ve cesurdu. Birkagn iinde idareyi eline ald ve eve tek bana hkmetmeyebalad.

Evin iinde zaten bir glge gibi gezen Ali Rza Bey, bsbtnortadan kayboldu. Sabahlar erkenden sokaa kyor, gn kendikendine krlarda gezmekle, yahut kahvelerde oturmakla geiyordu.

Fikret'in babasyle aras alm. Gen kz, bir trl yengesive kardeleriyle anlamak istemiyor

Resat Nuri Yaprak dokumu

Documents

Transcript of Resat Nuri Yaprak dokumu