1

ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ သမၼတႀကးႏငတကြ ျပညသ႔လႊတေတာ ဥကဌႏင အမးသားလႊတေတာ ဥကဌတ႔ထ တငျပေသာ

ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား အစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာ၀၀၀၀ငမား၏ဆး႐ႈးေနေသာ ငမား၏ဆး႐ႈးေနေသာ ငမား၏ဆး႐ႈးေနေသာ ငမား၏ဆး႐ႈးေနေသာ

တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊ တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊ တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊ တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရးမားက လ႔အခြငအေရးမားက လ႔အခြငအေရးမားက လ႔အခြငအေရးမားက

ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးပါရန ပနၾကားတငျပခက။ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးပါရန ပနၾကားတငျပခက။ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးပါရန ပနၾကားတငျပခက။ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးပါရန ပနၾကားတငျပခက။

ဦးခငေမာငခ(တရားလႊတေတာေ႔႐ေန)တငျပသည။

၂၀၁၂-ခႏစ၊ ၾသဂတလ(၁၅)ရက

2

သ႔

(၁) ဥးသနးစန

သမၼတႀကး

ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရအဖြ႕

(၂) သရဥးေရႊမနး

ဥကဌ

ျပညသ႔လႊတေတာ၊ ေနျပညေတာ။

(၃) ဥးခငေအာငျမင

ဥကဌ

အမးသားလႊတေတာ၊ ေနျပညေတာ။

ရကစြ ။ ၂၀၁၂-ခႏစ၊ ၾသဂတလ (၁၅)ရက။

အေၾကာငးအရာ ။ ။ ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား အစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာအစၥလာမဘာသာ၀၀၀၀ငမား၏ငမား၏ငမား၏ငမား၏ ဆး႐ႈးေနေသာဆး႐ႈးေနေသာဆး႐ႈးေနေသာဆး႐ႈးေနေသာ

တငးရငးသားတငးရငးသားတငးရငးသားတငးရငးသားအားအားအားအား အခြငအေရးမား၊အခြငအေရးမား၊အခြငအေရးမား၊အခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရးမားကလ႔အခြငအေရးမားကလ႔အခြငအေရးမားကလ႔အခြငအေရးမားက ကာကြယကာကြယကာကြယကာကြယ

ေစာငေ႐ာကေပးပါရနေစာငေ႐ာကေပးပါရနေစာငေ႐ာကေပးပါရနေစာငေ႐ာကေပးပါရန ပနၾကားတငျပျခငး။ပနၾကားတငျပျခငး။ပနၾကားတငျပျခငး။ပနၾကားတငျပျခငး။

ႏငငေတာသမၼတႀကႏငတကြ ျပညသ႔လႊတေတာဥကဌႀကးႏင အမးသားလႊတေတာဥကဌႀကးခငဗား -

အထကအေၾကာငးအရာပါကစၥႏငစပလဥး၍ ကၽြနေတာဥးခငေမာငခ(တရားလႊတေတာေ႔႐ေန)မ

ေအာကပါအတငး ႐းသားစြာအႀကျပတငျပအပပါသည။

၁။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာႀကးတြင လြနခေသာ ႏစေပါငး ၁၀၀၀ ေကာက စတင

တည႐ခေသာ ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားအစၥလာမဘာသာ၀ငမား၏ ဆး႐ႈးေနေသာ တငးရငးသား

အခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရး မားႏငစပလဥးၿပး ႏငငေတာအႀကးအကမားအား ယၾကညအားထား၍

တငျပျခငးျဖစပါသည။ အနႏသရယ အမတႀကး၏ မကေျဖလကၤာက ဖတ႐ႈရသကသ႔သေဘာပကကာ

ကၽြနေတာတ႔၏ တငးရငးသားအခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေ႐ာကေပးပါရန

ေမတာရပခ ပနၾကားအပပါသည။ (မတစ ၁ မ ၂၅ အထ ႐ႈပါ။)

3

၂။ ထေခတထအခါမားက ေ႐းျမနမာႏြယဖြား တငးရငးသားအစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည ျမနမာဘရငမား

ထ သစၥာခ၍ စစဗလ၊ စစမး၊ ေသြးေသာကႀကး၊ နာခစစသား၊ ကယရေတာ၊ စသည ရာထးရာခအမးမးျဖင

အသကစြန႔ကာ ကရာႏငငတာ၀နမားက ရြပရြပခၽြခၽြ၊ စြမးစြမးတမ ထမးေဆာငခၾကသျဖင အမးသား

အာဇာနညေခါငးေဆာငႀကး ဥးရာဇတအမန႔႐ခဖးသကသ႔ စစသားမးမားျဖစခၾကပါသည။ (မတစ - ၅၄ ႐ႈပါ။)

၃။ ထစဥက အစၥလာမဘာသာ၀ငတငးရငးသားမားအနက ျမနမာစာေပ၊ ဂႏ၀င၊ ပါဠ၊ ရာဇ၀င၊

ဇာတႀကးဆယဘြ႕၊ သဒၵါ၊ သၿဂဟ၊ ဆနး၊ အလကၤာ၊ အဘဓါန၊ ဧခငး၊ ရတ၊ ကဗာလကၤာ၊ ပ႕၊ အတတမားက

ကၽြမးကင တတေျမာကၾကသမား ေပၚထြနးခရာ ျမနမာစာေပသမငးတြင အေစာဆးေသာ ႏငငျခား

ခရးသြားမတတမးအျဖစ အသအမတျပခရသည စာဆေတာ ေ႐ႊေတာငသာဂသဥးႏ၏ ဗဒမငးတရားႀကးထ

တငဆကေသာ ဘဂၤလားသြား မတတမး လကၤာ(၅၅)ပဒသည အထငအ႐ားျဖစၿပး အျခားစာဆေတာ

အေကာအေမာမား အမားအျပားလညး ေပၚထြနးခပါသည။ စာေပတြငသာမက ျမနမာယဥေကးမႈ

အ၀တတနဆာမားျဖစေသာ ေမာကတေ႐ႊပနး၊ မဥးတ သကလပစမး၊ သကလပျပာ၊ မဥး႐ညသကလပန

စသညတ႔က ၀တစားဆငယင၍ ဂဏယ၀ငၾကြားစြာ ျမနမာ ယဥေကးမႈက အျပညအ၀ လကခကငသးခၾက

ပါသည။ ျမနမာဘရငမားကလညး ရာထး၊ ရာခ၊ ဘြ႕၊ ၿမ႕စား၊ နယစား၊ အပငစားမားအမးမးက

ေကာသားရငသားမခြျခားဘ ခးျမႇငေျမႇာကစားခပါသည။ (မတစ - ၂၁၊ ၂၂၊ ၂၆ မ ၃၀ အထ ႐ႈပါ။)

၄။ ကနးေဘာငေခတက ပဥၥမသဂၤါယနာတင မငးတနးမငးတရားႀကးသည မမ၏ႏငငသား အစၥလာမ

ဘာသာ၀ငမားအတြက စတဒသာတညးခႏငရန ေဆာဒအာေရးဗးယားႏငင၊ မကာဟၿမ႕တြင ျမနမာ

ဥးစြနးေဒါငးတဆပ ခတႏပထားေသာ ကသလေတာဇရပႀကးတစေဆာင ေဆာကလပလဒါနးခပါသည။

မငးတနးမငးလကထက မႏေလးၿမ႕သစတညရာတြင အစၥလာမဘာသာ၀ငမားေနထငရန ရပကြက(၁၆)ကြက

သတမတေပးၿပး ရပကြကတငး တြင ဗလေဆာကလပရနေျမေနရာ သတမတေပးခပါသည။ အမရပရေခတ

ေနျပညေတာတြငလညး အစၥလာမ ဘာသာ၀ငမသားစ(၉၀၀၀)ကးေထာငခန႔႐ၿပး ဗလေပါငး(၄၀)ခန႔ရခပါသည။

ဘးေတာမငးတရားႀကးသည အငး၀မ အမရပရသ႔ ေျပာငးေ႔ရႊစေတာမရာ မမ၏ အစၥလာမဘာသာ၀င

အမႈေတာထမးမားအတြက ဘးအး၊ စားၾကင၀၊ ၾကညျမငတင၊ ကယရေတာ၊ အပခပရပကြကဟ၍ ရပကြကမား

သးသန႔သတမတေနရာခေပးထားၿပး ရပကြကတငး တြငလညး ဗလမားေဆာကလပရန ေျမေနရာမား

သတမတေပးခပါသည။ ေရႊဘနယေျမထးၿမ႕မာလညး မနစ ေ႐ႊခဗလႀကး(၄)လး႐ခပါသည။ ဘရငကယရေတာ

တပမ အစၥလာမဘာသာ၀ငမား၀တျပႏငရန နနးၿမ႕႐းအတြငး အေ႔႐ေတာငေထာငတြင ဗလတစလး

ေဆာကေပးခၿပး မငးတနးမငးကယတင ပႏၷတ႐ကခ၍ ‘ေ႐ႊပႏၷတဗလ’ဟ အမညတြငခပါသည။ အမႈအခငး

မားကလညး အစၥလာမဘာသာတရားဥပေဒအရ ဆးျဖတေစခသည။ သာသနာပင မားလညး ခန႔ထားခသည။

ျမနမာဘရငမားအဆကဆကတြင အစၥလာမဘာသာ၀ငမား၏ တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊ လြတလပစြာ

ယၾကညကးကြယခြငသာမက ဘာသာေရးလြတလပခြငမား တငးျပညကပျပည ရ႐ခသညဟ ဆႏငပါသည။

(မတစ ၃၁ မ ၄၂ အထ ႐ႈပါ။)

4

၅။ ျမနမာႏြယဖြား တငးရငးသားအစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည သကဥးဆပငပေဒသရာဇေခတ

အဆကဆကတြင သာမက အဂၤလပနယခ႕ဆန႔ကငေရး၊ ဖကဆစဆန႔ကငေရး၊ ျမနမာလြတလပေရး

ႀကးပမးမႈတကပြအသးသးတြငလညး ျမနမာလြတလပေရးအတြက အစၥလာမဘာသာ၀ငမား အသကစေတး၍

အမားအျပားပါ၀ငခၾကပါသည။ ျမနမာ အာဇာနညေခါငးေဆာငမားအျဖစ တငးျပညအတြက အသကစြန႔လခၾက

ပါသည။ ဗလခပေအာငဆနးသည အဂၤလနတြင ျမနမာလြတလပေရးအတြက ေဆြးေႏြးေနစဥ ႐မးျပညလထက

ဗလခပေအာငဆနးအား ေထာကခ ေၾကာငး ေၾကးနနးပ႔ခၾကသကသ႔ ထစဥက အစၥလာမဘာသာ၀င

တငးရငးသားမား၏ ႏငငေရး အဖြ႕အစညးျဖစသည ဖဆပလတပေပါငးစ၀င ဗ.မ.က သည ဗမာမြတစလငမ

လထ၏ကယစား ဗလခပေအာငဆနးအား လး၀ေထာကခေၾကာငး ေၾကးနနးေပးပ႔ခပါသည။ ၁၉၄၆-ခႏစ

ေ႐ႊတဂဘရား အလယပစၥယတြငကငးပေသာ ဖ.ဆ.ပ.လ ညလာခႀကးတြင ဒးဒတဥးဘခတငသြငးေသာ

အဆအမတ-၆ ျဖစသည ‘တငးရငးသားလနညးစမား အေရး’အဆတြင ဗမာမြတစလငမလထသည ၎တ႔က

လနညးစမားရသငရထကေသာ အခြငအေရးမားတနးတ ေပးရန ဖ.ဆ.ပ.လ မ တာ၀နယေၾကာငး

အဆတငသြငးဆးျဖတ လကခခၾကပါသည။ လြတလပေရးရၿပး ေနာကပငးတြငလညး ျမနမာအစၥလာမ

ဘာသာ၀ငတငးရငးသားမားသည ႏငငေရးအရလညး အခြငအေရးအျပညအ၀ရ႐ခၾက ပါသည။ (မတစ ၄၃ မ

၅၁ အထ၊ ၅၅၊ ၅၆၊ ၆၂၊ ၆၄၊ ၆၅၊ ၆၆၊ ၆၇၊ ၆၈ ႐ႈပါ။)

၆။ သ႔ေသာ ယခအခါ ျမနမာႏြယဖြား အစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည တငးရငးသား အခြငအေရးမား၊

လ႔အခြငအေရးမား ဆး႐ႈးလက႐ေၾကာငး ေအာကပါအတငးစစစေတြ႕႐ရပါသည။

(က) - သမငးအေထာကအထားမားအရ ကနးေဘာငေခတအထ ပသလမးဟ တရား၀င သတမတခရျခငး။

(ကနးေဘာငေခတ မတစမား)

- ၁၉၄၁-ခႏစတြင အဂၤလပေရာ ဂပနကပါ ဗမာမြတစလငမဟ တရား၀ငသတမတျခငး (မတစ ၅၂၊

၅၃)

- လကေတြ႕သေဘာ (de facto)အရ ‘ဗမာ’ဟ တရား၀ငအသအမတျပခခရျခငး။ (မတစ ၅၅၊ ၆၃)

- ၁၉၄၈-ခႏစ ျပညေထာငစျမနမာႏငငသားျဖစမႈ အကဥပေဒပဒမ-၃(၁)အရ ‘တငးရငးသား’အဓပၸါယ

ဖြငဆခကတြင ဥပေဒသေဘာ(de jure)အရ အကး၀ငချခငး။

လလလလ၀၀၀၀ငမႈႀကးၾကပေရးႏငငမႈႀကးၾကပေရးႏငငမႈႀကးၾကပေရးႏငငမႈႀကးၾကပေရးႏင ျပညသ႔အငအားျပညသ႔အငအားျပညသ႔အငအားျပညသ႔အငအား၀၀၀၀နႀကးဌာနနႀကးဌာနနႀကးဌာနနႀကးဌာန ၀၀၀၀နႀကးနႀကးနႀကးနႀကး ဥးခငရသညဥးခငရသညဥးခငရသညဥးခငရသည ၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂၂၀၁၂----ခႏစခႏစခႏစခႏစ ဇလငလဇလငလဇလငလဇလငလ

((((၃၁၃၁၃၁၃၁))))ရကေန႔၌ရကေန႔၌ရကေန႔၌ရကေန႔၌ ရနကနၿမ႕၊ရနကနၿမ႕၊ရနကနၿမ႕၊ရနကနၿမ႕၊ ႏငငျခားေရးႏငငျခားေရးႏငငျခားေရးႏငငျခားေရး၀၀၀၀နႀကးဌာန႐း၌ကငးပေသာနႀကးဌာန႐း၌ကငးပေသာနႀကးဌာန႐း၌ကငးပေသာနႀကးဌာန႐း၌ကငးပေသာ ရခငျပညနယအေရးရခငျပညနယအေရးရခငျပညနယအေရးရခငျပညနယအေရး

အထးသတငးစာ႐ငးလငးပြတြငအထးသတငးစာ႐ငးလငးပြတြငအထးသတငးစာ႐ငးလငးပြတြငအထးသတငးစာ႐ငးလငးပြတြင ‘‘‘‘ျမနမာႏငငတြငျမနမာႏငငတြငျမနမာႏငငတြငျမနမာႏငငတြင ၁၈၂၄၁၈၂၄၁၈၂၄၁၈၂၄----ခႏစမတငမကခႏစမတငမကခႏစမတငမကခႏစမတငမက မညသညႏငငျခားသားမမညသညႏငငျခားသားမမညသညႏငငျခားသားမမညသညႏငငျခားသားမ

မ႐ေၾကာငးမ႐ေၾကာငးမ႐ေၾကာငးမ႐ေၾကာငး’’’’ေျပာၾကားခရာေျပာၾကားခရာေျပာၾကားခရာေျပာၾကားခရာ သမငးအေထာကအထားမားအရသမငးအေထာကအထားမားအရသမငးအေထာကအထားမားအရသမငးအေထာကအထားမားအရ ျမနမာႏြျမနမာႏြျမနမာႏြျမနမာႏြယဖြားအစၥလာမသာသနာယဖြားအစၥလာမသာသနာယဖြားအစၥလာမသာသနာယဖြားအစၥလာမသာသနာ၀၀၀၀ငမားသညငမားသညငမားသညငမားသည

တငးရငးသားမားျဖစေၾကာငးတငးရငးသားမားျဖစေၾကာငးတငးရငးသားမားျဖစေၾကာငးတငးရငးသားမားျဖစေၾကာငး အျငငးပြားဖြယရာအျငငးပြားဖြယရာအျငငးပြားဖြယရာအျငငးပြားဖြယရာ မ႐ေတာပါ။မ႐ေတာပါ။မ႐ေတာပါ။မ႐ေတာပါ။ သ႔ေသာ ၁၉၈၂-ခႏစ ျမနမာႏငငသားဥပေဒအရ

ပထမတနးစားႏငငသားႏင ဒတယတနးစားႏငငသားဟ၍ ခြျခားမႈေပၚေပါကေနပါသည။ ပထမတနးစား

5

ႏငငသားသည ေမြးရာပါအခြငအေရးအရ ႏငငသားမားျဖစၿပး ဒတယတနးစားႏငငသားသည ဥပေဒအရ

ႏငငသားအျဖစ အသအမတျပခရသမားျဖစပါသည။ ကြာျခားခကမာ ပထမတနးစားႏငငသားက တငးတစပါး

ႏငငသားအျဖစ ခယျခငး၊ တငးတစပါးသ႔ အၿပးအပငထြကခြာျခငးကစၥမားမအပ အျခားမညသည အေၾကာငး

ႏငမ ႏငငသားအျဖစမ ႐ပသမး၍မရပါ။ ဒတယတနးစားႏငငသားက ႏငငသားအျဖစမ ႐ပသမးႏငပါသည။

႐ပသမးခေသာ ထသမားသည ႏငငမ (Stateless)မားျဖစသြားႏငပါသည။ ဤတြင ၁၉၈၂-ခႏစ

ႏငငသားဥပေဒသည ႏငငတကာ ကြနဗငး႐ငးမား၊ စာခပစာတမးမားႏငညညြတရနလအပလာပါသည။

ယခအခါ ျမနမာႏငငသည ႏငငတကာမသားစအတြငး ေႏြးေထြးစြာဆကဆလက႐ၿပး ကလသမဂၢအဖြ႕၀င

ႏငငလညးျဖစျခငးေၾကာင ႏငငတကာဥပေဒမားႏငညညြတရနလအပပါသည။ ၁၉၈၂-ခႏစ ႏငငသားဥပေဒအရ

မညသညလမးသည တငးရငးသားျဖစ/မျဖစ ႏငငေတာေကာငစက ဆးျဖတႏငေၾကာငး ဥပေဒပဒမ(၄)တြင

ေဖာျပထားရာ ‘တငးရငးသား’ အဓပၸါယဖြငဆခြငအာဏာႏငစပလဥး၍ ၂၀၀၈-ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒႏင

ညညြတေစရန ၁၉၈၂-ခႏစ ႏငငသားဥပေဒက ေခတႏငေလာညစြာ ျပနလညျပငဆငေရးဆြရမညျဖစပါသည။

ျမနမာႏြယဖြား အစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည တငးရငးသားမားျဖစပါလက ဤ ၁၉၈၂-ခႏစ ႏငငသားဥပေဒအရ

ေမြးရာပါ ႏငငသားအခြငအေရးမား ဆး႐ႈးနစနာလက႐ပါသည။ ေ႐းအစဥအဆက ႏစေပါငးမားစြာ ရ႐ခစားခရ

ေသာ ႏငငေရးအခြငအေရးမား ဆး႐ႈးနစနာလက႐ပါသည။ အစၥလာမဘာသာ၀ငျဖစလင ျပညသ႔လႊတေတာ

တြင ပါ၀ငခြငမရ႐ျခငး၊ ရာထး ဌာနႏရမားခန႔ထားရာတြင ခြျခားမႈမ႐ျခငး၊ ႏငငသား စစစေရးကတျပားမား

ထတေပးရာတြင ခြျခားမႈမား႐လာပါသည။ ၂၀၀၈-ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခပဒမ-၂၁(က)၊ ၃၄၈ မားႏငလညး

ဆန႔ကငလက႐ပါသည။

အထကပါအခကအလကမားအရ ဤသ႔ေသာသမငးေၾကာငး႐ခ၍ ယခကငးပလက႐ေသာ ျပညသ႔

လႊတေတာ စတတပမနအစညးအေ၀းတြင ‘တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရးကာကြယ ေစာငေ႐ာကသည

ဥပေဒျပ႒ာနးေရး’အဆက လကခေဆြးေႏြးလက႐ရာ ‘တငးရငးသား’ဟ၍ အဓပၸါယဖြငဆရာ တြင ျမနမာႏြယဖြား

တငးရငးသား အစၥလာမဘာသာ၀ငမားအတြက တရား၀ငလမးေရးအသးအႏႈနးက ေနာကဆးသတမတခသည

အတငး တေျပးညျဖစေစရနအတြက ထညသြငးေဆြးေႏြးစဥးစားေပးပါရန ေမတာရပခပနၾကားအပပါသည။

(ခ) ျမနမာႏငငတြင ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား အစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည လြတလပစြာ

ယၾကညကးကြယခြငသာမက ဘာသာေရးလြတလပခြငမား တငးျပညကပျပညရ႐ခေၾကာငး ျမနမာသမငးအရ

ထင႐ားပါသည။ ဘာသာေရးလြတလပခြငဟဆရာတြင အျခားဘာသာတရားမား ကးကြယသမားအား

မထခကေစရနတာ၀နခရမညျဖစေၾကာငး ေကာငးစြာသေဘာေပါကပါသည။ သ႔ေသာ ဗလမားေဆာကလပခြင၊

တးခ ႕မြမးမျပငဆငခြငမား၊ ဘာသာေရးစာသငေကာငးမားဖြငလစျခငးမား ကန႔သတခရျခငးမား ႐ေနပါသည။

သာဓကအားျဖင ရနကနတငးေဒသႀကး၊ ေ႐ႊျပညသာၿမ႕နယကသ႔ေသာ အစၥလာမဘာသာ၀ငအမေျခ(၂၈၀၀)

ေကာ၊ မြတစလငမလဥးေရ (၁၄၀၀၀)ေကာခန႔႐ရာ ၎တ႔၀တျပရနအတြက ဗလေနရာသတမတေပးျခငး

မ႐သျဖင ဘာသာေရးစာသငၾကားျခငး၊ ၀တျပျခငးမားျပလပေသာေနရာမားက ခတပတခရျခငမားႀကေတြ႕

6

ေနရပါသည။ အခ႕ၿမ႕နယမားတြင ဗလမားခတပတခရျခငး၊ ဘာသာေရးစာသငေကာငးမား ခတပတခရျခငး

မား မၾကာခဏ ၾကားသေနရပါသည။

(ဂ) ၂၀၁၄-ခႏစသနးေခါငစာရငး (လဥးေရစာရငး)ေကာကယရာတြင ျမနမာႏငင႐ အစၥလာမ

ဘာသာ၀ငမား၏အေရအတြကက သ႐ႏငရန ကးကြယသညဘာသာတြင ‘အစၥလာမ’ဟ၍ စာလးေပါငးပပသသ

ေရးသားေဖာျပၾကရန အေရးႀကးပါသည။ (မဟာေမဒင၊ မဟာမကဘာသာ၊ မစလင၊ မဟာေမဒင၊ ေဇဘာဒဟ၍

မေဖာျပမရန အထးသတျပရပါမည။)

(ဃ) လႊတေတာအစညးအေ၀းမားတြင ‘အစၥလာမ’ဘာသာႏငသကဆငေသာအေၾကာငးအရာမား ေပၚေပါက

လာခလငလညး ေဆြးေႏြးေမးျမနးခြငျပေစလပါသည။ ျပညသ႔လႊတေတာအစညးအေ၀းတစရပတြင အစၥလာမ

ဘာသာ၀ငမားသည ေဆာဒအာေရးဗးယားႏငင မကာဟၿမ႕သ႔ ဟဂဘရားဖးသြားေရာကရာတြင ေတြ႕ႀက

ရေသာ အခကအခမားႏငပတသက၍ ေမြးခြနးမားတငသြငးခရာ ျပညသ႔လႊတေတာအတြငး၌ ေျဖၾကားျခငး

မ႐ဘ ‘ထပတနးလ႕၀က’ေခါငးစးျဖင ေရးသားေျဖၾကားချခငး ႀကေတြ႕ခရပါသည။

(င) အဓက႐ဏးမားႏငပတသက၍လညး တငျပလပါသည။ အဓက႐ဏးမားသည မလလားအပေသာ

ကစၥမားျဖစပါသည။ လနညးစမားအေနႏင စးရမပပနမႈမား႐ပါသည။ ႏငငေရးအာ႐ေျပာငးလေစရနအတြက

လညးေကာငး၊ လမးေရးအရေသာလညးေကာငး၊ ဘာသာေရအရေသာလညးေကာငး၊ မနးတးမႈမား

ဖနတးလႈ႕ေဆာသမားအား ဟန႔တားအေရးယႏငရန ၂၀၀၈-ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ-၃၆၄ႏငအည

ဥပေဒျပ႒ာနးရနအခနသငေနပါၿပ။ စမခကမားေရးဆြလက႐ေၾကာငး သ႐ရပါသျဖင ယငးဥေပဒျပ႒ာနးရန

ေဆာငရြကသငပါသည။

၇။ အခပအားျဖငတငျပရလင တစခနကသးႏႈနးခေသာ ဗမာမြတစလငမ (ခ) ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား

အစၥလာမဘာသာ၀ငမားသည ႏငငေတာအကးက အစဥအၿမသယပးထမးေဆာငခသမားျဖစၾကပါသည။

ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာဟ၍ ေပၚေပါကလာျခငး၏ ပငပမးေစျဖစေသာ ပငလစာခပခပဆရာတြင

ထစဥက ျမနမာႏြယဖြား အစၥလာမဘာသာ၀ငမား၏ ႏငငေရးအဖြ႕အစညးျဖစသည ဗမာမြတစလငမကြနဂရက

(ဗမက)သည အျခားတငးရငးသားမားကသ႔ အဓကကေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငခပါသည။ (မတစ - ၅၇၊ ၅၈၊

၅၉၊ ၆၀၊ ၆၁ ႐ႈပါ။)

၈။ မ႑ပတငတကျပေနျခငးမဟတပါ။ ဤမ ႏငငေတာအေပၚ သစၥာေစာငသ႐ေသၿပး ႏငငေတာ၏

အကးအတြက ေခတအဆကဆကပါ၀င၍ လြတလပေရးႀကးပမးမႈမားႏင အမးသားစညးလး ညညြတေရး

အတြက စြမးစြမးတမပါ၀ငခၾကသမားျဖစပါလက ယခေခတအခါတြင ခြျခားဆကဆခရျခငးအတြက ရငထမနာ

ျဖစရပါသျဖင ႏငငေတာအႀကးအကမားအား ေမတာရပခ၍ ဆး႐ႈးခရေသာ ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသား

7

အစၥလာမဘာသာ၀ငမား၏ တငးရငးသားအခြငအေရးမား၊ လ႔အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေ႐ာက

ေပးပါရန အႏးအညြတပနၾကားအပပါသည။

၉။ ျပနေျပာငးသတရေစရန ၁၉၄၈-ခႏစ ဇနန၀ါရလ(၄)ရကေန႔တြင ထတျပနခေသာ ‘လြတလပေရး

ေၾကညာစာတမး’ပါ အပဒ(၆)က ေဖာျပ၍ နဂးခပအပပါသည။

““““လြတလပေရးေၾကညာစာတမးလြတလပေရးေၾကညာစာတမးလြတလပေရးေၾကညာစာတမးလြတလပေရးေၾကညာစာတမး””””

၆။ သၾကကနေလာ၊ ယေန႔မဂၤလာအေပါငးႏငျပညစေသာ ဤအခနမစ၍ ငါတ႔၏ မလအပငျဖစေသာ

လး၀လြတလပေရးက ငါတ႔ျပန၍ ယၿပ။ တငးရငးသားအေပါငးတ႔ ေသြးစညးညညြတလက အခြငအေရး

အဆငအတနးတညသည ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာႀကးကတညေထာငၿပး ငါတ႔လြတလပေရးႏင

ငါတ႔ႏငငေတာႀကး၏သစၥာက ကမာၻဆးတင မယမးမယငတညမည။ ငါတ႔သည လြတလပေသာ ႏငင

ျဖစသညႏငအည ကမာၻ႔လြတလပေသာ ႏငငအေပါငးတ႔ တရားသျဖင ကငေဆာငအပေသာ လ႔ကင၀တက

ေစာငေ႐ာကကငေဆာငမည။ ငါတ႔၏ လြတလပေရးက ငါတ႔ခစျမတႏးသညႏငအည သတစပါးတ႔၏

လြတလပေရးကလညး ငါတ႔ေလးစား ေစာငစညးမည။ ငါတ႔သည ၿငမးခမးေရးက အလ႐သညႏငအည

ငါတ႔ကသ႔ လလားသမားႏငလကတြ၍ ကမာၻ႔ၿငမးခမးေရးက ကာကြယေစာငေ႐ာကမည။

ဤငါတ႔ ေၾကညာခကက တစကမာၻလး တစေယာကမကန သၾကားေစသတညး။

႐ေသေလးစားစြာျဖင

ခငေမာငခ

၁၂/ဥကတ(ႏင)၀၀၇၃၇၈

တရားလႊတေတာေ႔႐ေန

အမတ(၆)၊ ၈-လႊာ(၀)၊ ၁၀၁-လမး

မဂၤလာေတာငညြန႔ၿမ႕နယ၊ ရနကနၿမ႕။

* * * * * *

8

‘‘‘‘ျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားအစၥလာမဘာသာျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားအစၥလာမဘာသာျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားအစၥလာမဘာသာျမနမာႏြယဖြားတငးရငးသားအစၥလာမဘာသာ၀၀၀၀ငမားငမားငမားငမား’’’’

သမငးမတစမားသမငးမတစမားသမငးမတစမားသမငးမတစမား

၁။ ေအဒ ၇၈၈ မ ၈၁၀ ရာစႏစမားအတြငး မဟာတငစျႏၵာမငးလကထကတြင ရမးၿဗကၽြနးအနး၌ အာရဗ

သေဘၤာမားပက၍ ထစဥကပင ရခငျပည၊ ရမးၿဗကၽြနး (ရမၼာ၀တ)တြင အစၥလာမဘာသာ၀ငမား စတင

အေျခခေနထငခေၾကာငး (၁၈၉၇)ခႏစ ၿဗတသ ဘာမားေဂဇတအရ သ႐ရသည။ (ႏငငဂဏရည ပထမ

အဆင၊ ပါတစ ဒမကေရစအေထြေထြေရြးေကာကပြေကာမ႐ငအဖြ႕ ဆရာခယ (ခ) ဥးဘးခယေရး

‘ဗမာမြတစလငမတ႔၏ ေ႐းေဟာငး အတပၸတစာအပ၊ စာ - ၂၅’

၂။ အစၥလာမဘာသာသည ျမနမာႏငငသ႔ လြနခေသာ ႏစေပါငး ၁၀၀၀ ေကာ ၁၂၀၀ ေကာခန႔ကစ၍

အပစလကလညးေကာငး တစဥးခငးႏစဥးခငးအားျဖငလညးေကာငး ျပန႔ႏ႔၀ငေရာကခပါသည။ သမငး

အေထာကအထားမားအရ အစၥလာမဘာသာ ျမနမာႏငငသ႔ စတငေရာက႐လာချခငးမးမဟတပါ။

ျမနမာႏငငသ႔ အစၥလာမဘာသာေရာက႐လာပႏငပတသက၍ ေအာကပါသမငးမတတမး အေထာက

အထားမားအရ ေလလာသရရပါသည။ (သာသနာေရာင၀ါထြနးေစဖ႔၊ ဒတယဗလမးႀကး၀ငးေမင

ဥးစးအရာ႐(ပထမတနး) ညႊနၾကားေရးမး႐း၊ ကာကြယေရး၀နႀကးဌာန၊ စာ-၆၅)

၃။ သကရာဇ ၈-ရာစႏစမားအတြငး ပဂတြငစးစခေသာ ပမငးလကထက၌ အာရဗသေဘၤာမားသည

ဒမတစကတကၽြနးမ အေ႔႐အႏၵယကၽြနးစမားႏင တ႐တျပညအထ အ၀ငအထြကျပခၾကသည။ သထ၊

မတမဆပကမးမားတြင ရပနားခၾကသညဟ ေ႐းအာရဗမတတမးမားတြင ေတြ႕႐ရသည။ (ဥးၾကည

ရာဇ၀င ဂဏထးေရး၊ ျမနမာရာဇ၀ငမ သမတဖြယရာအျဖာျဖာစာအပ၊ စာ - ၁၅၆၊ ၁၅၇)

၄။ သကရာဇ (၇၃၅ - ၇၃၆)ခႏစတြင ေရးသားခေသာ စစကငးရတနာေစတေကာကစာတြင

‘ျမငစငးေရာက တ႐တမငးက ခနးတ႐တမငးႀကး’ဟဆသည။ ခနးကာဘြ႕ျဖစသည။ ကဘလငခနက

ဆလဟနတသည။ တ႐တကား ကာရကဆေသာ စကားမ ပကဟနတသည။ တ႐တလမးတ႔က မြနဂ

(ေမာငးဂြတ)လမး၊ မနခးရးယားလမး၊ မဟာမကဘာသာ၀ငျဖစေသာ တ႐တပနးေသးလမး စသည

ျဖင အမးမးယဆေခၚေ၀ၚသည။ (ဥးဘသနးေရး ေကာငးသး ျမနမာရာဇ၀င၊ စာ - ၉၆)

၅။ အေနာရထာဘရင (၁၀၄၄ - ၁၀၇၇) နနးသကစ (၁၄)ႏစအၾကာ မတလာကန ဆယဖ႔ရာတြင ပသ

လကနကကင တပသားမားပါ၀ငသည။ (ဟသာ၀တဥးဘရငေရး၊ ျမနမာယဥေကးမႈႏင လယသမား

ေရးရာ စာအပ၊ စာ - ၂၅)

၆။ သကရာဇ (၁၂၀၃)ခႏစတြင သာယာ၀တမငးတရားႀကး ဥကလာပသ႔ခတကေတာမရာ တပေရးဆင၍

အစအေ၀းႏငလကၾကရသညတြင အေျမာကသးဆယေကာႏင ပသကလား အေျမာကအျမားျဖင

အမႈထမး လတစရာေကာပါ၀ငခသည။ (ကနးေဘာငဆက မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ တတယတြ၊ စာ - ၆)

9

၇။ ပဂေခတအတြငး နရသဟပေတမငး (၁၂၅၄ - ၁၂၈၇)ခႏစ လကထက တရတတ႔ႏငစစျဖစၾကရာ

၁၂၇၇-ခႏစ ငေဆာငခမးတကပြတြင တတာတ႔က အႏငရလကသည။ ဗလမးနဇရြတဒငအပခပေသာ

တာတာစစသညမား (တရကႏြယ၀ငမား)သည ေကာငးစငၿမ႕ (ယခ ဗနးေမာၿမ႕)က သမးပကအေျခခ

ေနထငခၾကေၾကာငး စစကငးၿမ႕ ရတနာေစတေကာကစာတြင ပါ႐သည။ (ဥးၾကည

(ရာဇ၀ငဂဏထး)ေရး၊ ျမနမာရာဇ၀ငမ သမတဖြယရာအျဖာျဖာစာအပ၊ စာ ၈၂-၈၃) (ရာဇ၀ငဆရာႀကး

ဥးဘသနးေရး၊ ေကာငးသးျမနမာရာဇ၀ငစာအပ စာ ၁၉၅-၁၉၆)

၈။ ၁၃-ရာစႏစအတြငး ပါရငးလမးတ႔သည ပသမၿမ႕ကသမးပကၾကၿပး (၁၂)ႏစတင မငးသးဆကက

မငးလပအပခပခၾကသည။ ကလားပသမငးတ႔ကစြ၍ ပသၿမ႕ဟ ေခၚတြငခသည။ ပသမငသားက

မြနညေနာငတ႔ လပႀကၾကၿပးေနာက ပသမဟေျပာငးလေခၚေ၀ၚခသည။ (ျမနမာစြယစကမး၊ အတြ-၆၊ စာ

၃၅၀၊ ရနကနတကသလ ပသမေကာငးသား/သမား မဂၢဇငး (၁၉၅၅-၅၆)ခႏစ၊ စာ-၅ ႏင

စာေရးဆရာႀကး ဥးမာဃေရး ပသမရာဇ၀င၊ စာ - ၁၃၇)

၉။ ေတာငငေခတ၊ တပငေရႊထးလကထကတြင မငးေခါငေနာရထာ (၁၄၀၁-၁၀၁၂)ဥးေဆာငသည ဒတယ

အႀကမ မတလာကနဆယဖ႔ရာတြင ပသေသနတကင တပသားတစေထာင၊ ေ႐ြးလကာတပသား

တစေထာင ပါ၀ငခသည။ (ကငး၀နမငးႀကး စာေပါငးစ၊ စာ - ၈၆)

၁၀။ တပငေ႐ႊထးလကထက သကရာဇ ၈၉၇ က ဟသာ၀တသ႔ စစခရာ ပသကလားပနးေသးတ႔ တစဖကမ

တကခကခသည။ (မနနနးရာဇ၀င ၁၂ ဒတယတြ၊ စာ ၁၈၆)

၁၁။ ၁၄-ရာစမားအတြငး အာရဗကနသညမားက ၿမတၿမ႕ (ယခ ေနာကလယရပ)တြင အေျခခေနထငခ

သည။ (ေမာရစေကာလစေရး၊ Into Hidden Burma)စာအပ၊ ဥးခငေမာငႀကး ဘာသာျပန၊ စာ - ၂၁၁)

၁၂။ ပခးဘရင ‘ဗားငယားဥး’မကနးမမာစဥ သားေတာ ‘ဘားဂရားေငြ’မငးသားသည ပခး၊ မာတပငလမးေျမ

တေလာက႐ အထကႏစေပါငးမားစြာက လာေရာကေနထငလက႐ေသာ မြတစလငမလမးတ႔အား

အေၾကာငးၾကားေခၚယၿပး ၎တ႔၏အကအညျဖင တလငးစစသညတ႔ကေအာငႏငကာ ‘ရာဇဓရာဇဘြ႕

အမညခယ၍ ပခးဘရငအျဖစ ထးနနးစးစမငးျပေတာမသည။ (ေဂဇကတးယား ေအာဖဘားမား၊

ၿမ႕႐ြာမတတမး၊ စာ-၂၆၂၊ ေ႕႐ေနႀကးဥးျမေရး၊ ဗမာမြတစလငမသမငး၊ စာ-၁၃)

၁၃။ သကရာဇ(၁၅၅၀) မ (၁၅၈၁)ခတင ထးနနးစစေတာမခေသာ ျမနမာဘရငတ႔တြင ထင႐ားေသာ

ဘရငေနာင (ခ) ဟသာ၀တဆငျဖ႐င မငးတရားႀကးလကထကေတာတြင ျမနမာျပညအတြငး ေနထင

ၾကေသာ ပသလမးတ႔၏ ႏြား၊ ဆတတ႔ကသတ၍ ကြရဘာနျပေသာ ဘကရအစပြေတာက တားဆ

ပတပငခသည။ (မစၥတာ ဟာေဗးေရး၊ ျမနမာရာဇ၀ငအကဥးခပ၊ စာ - ၁၉၁)

10

၁၄။ ထမငးတရားႀကးလကထကေတာမာပင ကာလကတားသစာေရာက႐ေလလင ေလာကားႏင ငကႀကး

သကစားႏင ဇငးမယကလား၊ ပယာမဟာမကႏစေယာကတ႔ တငရသည။ (မနနနးရာဇ၀င တတယတြ၊

စာ ၁၈၇)

၁၅။ ၁၇-ရာစႏစမားအတြငး ေညာငရမးေခတတြင အေနာကဘကလြနမငး (၁၆၁၂ - ၁၆၂၈)ခႏစ

လကထက၌ ငဇငကာႏင စစျဖစပြားၿပ သေဘၤာ ၄-စးပါ အႏၵယသား (၃၀၀၀)ေကာ ဖမးဆးရမရာ

မြတစလငမမားပါ၀ငခသည။

၁၆။ ေညာငရမးေခတ သာလြနမငးတရားႀကး (၁၆၂၈ - ၁၆၄၆)လကထက စစသ႔ပနးလသတ႔က အၿမ႕ၿမ႕

အရြာရြာတ႔တြင ေနရာခမႈမားလ၏။ ပခးတက၊ သလငတက၊ ရခငတကတ႔မရေသာ ကလားပနးေသး

တ႔က ေ႐ႊဘနယ၊ စစကငးနယ၊ ရမညးသငးနယ၊ ေကာကဆညနယတ႔တြင လပေျမေနေျမေပး၍

ေနထငေစသည။ ၎ကလားတ႔အား အစဥအဆက ကယရေတာတပတြင ေသနတကငအမႈထမးမား

ျဖစၾကသည။ (ဥးဘသနး ေကာငးသးျမနမာရာဇ၀င၊ စာ - ၂၇၀)

၁၇။ အေနာကဘကလြနမငးလကထကတြင ငဇငကာႏငစစျဖစရာ ဖမးဆးရမသည စစသ႔ပနး

(၃၀၀၀)အနက အစၥလာမသာသနာ၀ငတ႔က အငး၀ၿမ႕အနး ျမစသာၿမ႕၏ေျမာကဘကတြင လပေျမ

ေနေျမေပး၍ အတညတက ေနထငေစခသည။ မငးမႈထမးမားအျဖစ ခန႔ခသည။ (မနနနးရာဇ၀င၊

တတယတြ၊ စာ - ၁၇၂)

၁၈။ အငး၀ေခတအစ စေနမငး (၁၆၉၈ - ၁၇၁၄)တြင အစၥလာမသာသနာ၀ငတ႔က ေနရာခထားေပးေသာ ၿမ႕

(၁၂)ၿမ႕မာ (၁) ေတာငင (၂) ရမညးသငး (၃) ေညာငရမး (၄) ယငးေတာ (၅) မတလာ (၆) ပငးတလ

(၇) တဘကဆြ (၈) ေဘာဓ (၉) စညသာ (၁၀) စညပတရာ (၁၁) ေျမထး (၁၂) ဒပယငး ၿမ႕ေပါငး

(၁၂)ၿမ႕တြင ေနရာခထားခသည။ (အႏၵယႏငင နယးေဒလၿမ႕တြငကငးပေသာ ‘အာ႐ သမငး

ကြနဂရက’တြင ဗလမးဘ႐င တငသြငးေသာစာတမး)

၁၉။ အငး၀ေခတ စေနမငးလကထက၌ အပစ (၃၇)စတ႔က ေနရာခထားရာ မြတစလငမတ႔က ေတာငင၊

ရမညးသငး၊ ေညာငရမး၊ ယငးေတာ၊ မတလာ၊ ပငးဒလ၊ တဘကဆြ၊ ေဗာဓ၊ စညသာ၊ စညပတရာ၊

ေျမထး၊ ဒပရငး တ႔ပါ၀ငသည။ (၁၈၀၁-ခႏစ အမရပရဘရင၏ ပဋကတတကေတာမ ေကာကတစလး

ဗလမး ရမငးလေကာထင ကးယေသာစစတမး)

၂၀။ အငး၀ေခတတြင ပသကလားတပသားေပါငး (၃၀၀၀)ႏငငေတာ၏ စစမႈထမး႐ြကလက႐ၾကၿပး

ကလားပစ၀နဟ၍ ခန႔ထားခသည။ (ေလာကဗဟာကမး)

11

၂၁။ ျမနမာဘရငမားလကထကျမနမာဘရငမားလကထကျမနမာဘရငမားလကထကျမနမာဘရငမားလကထက ခးျမႇငေျမႇာကစားခရေသာခးျမႇငေျမႇာကစားခရေသာခးျမႇငေျမႇာကစားခရေသာခးျမႇငေျမႇာကစားခရေသာ ပသမားပသမားပသမားပသမား

(၁) မငးႀကးမဟာမငးထငရာဇာ ငယမည ဥးခ အကပတျမငး၀နပငလယၿမ႕စား

(၂) မဟာမငးေကာသဟမငးထင ငယမည ဥးဘရစ တပယၿမ႕စား

(၃) မငးလမငးထငရာဇာ ငယမည ဥးေနထြနး ကလား၀န

(၄) မဟာေဘာဂဓန သရရာဇာ ငယမညမြလာအစၥမာအလ အေကာက၀နေကာကရၿမ႕စား

(၅) မဟာမငးလမငးထငရာဇာ ငယမည ဥးေနာခန ကေလးထနးညငရာဇဂၿမ႕၀န

(၆) ေရႊေတာငသာဂသ ငယမည ဥးႏ ရမၼာ၀တၿမ႕၀န

(၇) မဟာမငးေခါငေကာထင ငယမည ဥးျပား စဥကၿမ႕၀န

(၈) မငးလမငးထငသရန ငယမည ဥးအး အေနာကျပငေထာငမး

(၉) မငးထငရာဇာ ငယမည ဥးတာ အသညစာေရး

(၁၀) ေနမးသဟေကာထင ငယမည ဥးပနးည အမန႔ေတာရ

(၁၁) ေနမးရာဇာသခၤရာ ငယမည မာမကအဗရာဟင အမန႔ေတာရ

(၁၂) ေနမးရာဇာသခၤရာ ငယမည ဥးအပဒရာမန အမန႔ေတာရ

(၁၃) ေနမးမငးလရာဇသ ငယမည ဥးကငဥ ေ႐ြးလကာဗလ

(၁၄) မငးထငသဒၶရာဇာ ငယမည ဥးေခါင ေ႐ြးလကာဗလ

(၁၅) မဟာသ၀ဏၰေသ႒ ငယမည ဥးေမာငႀကး သေ႒း

(၁၆) မဟာေဘာဂဓနေသ႒သရရာဇာ ငယမည ဥးရနေအာင သေ႒း

(၁၇) မဟာသရသခေသနအနာထပန ငယမည ဥးေမာငစန သေ႒း

(၁၈) ေမ႑ကမဟာသလ ငယမည ဥးစေပာ သၾကြယ

(ကနးေဘာငမငးဆက မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ တတယတြပါ စာရငးအရ)

၂၂။ သရေသနတေထာငသးရာ၊ ေသနတကလားပ၊ ေသနတအစသားတ႔က ေမာကတေ႐ႊပနး၊ မဥးတ၊

သကလပစမး၊ သကလပျပာ၊ မဥး႐ည၊ သကလပန စသညတ႔ျဖင ဆငယငခြငျပခသည။

(ကနးေဘာငဆက မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ ဒတယတြ၊ စာ - ၄၄၇)

၂၃။ ကနးေဘာငေခတဥး ၁၈-ရာစႏစမားအတြငး အေလာငးမငးတရားႀကး ဥးေအာငေဇယ (၁၇၅၃ - ၁၇၆၀)

လကထကတြင ဟငးႀကးကၽြနးက ခတကတကခကရာ ေအာငျမငသျဖင ဖမးဆးေခၚေဆာငခကာ

သ႔ပနးမားတြင အစၥလာမသာသနာ၀ငမား ပါ၀ငသည။ (ကနးေဘာငေခတ မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး

ပထမတြ၊ စာ - ၁၄၄)

၂၄။ အေလာငးမငးတရားႀကး သလငကေအာငႏင၍ ရနကနသ႔ေရာကလင သလငရနကနတြင႐သည

ပသစ ပယာမာမက(ပရမာမက)ႏင ဒါ၀တတ႔က ေသြးေသာကႀကးမားခန႔၍ သကရာဇ (၁၁၁၈)ခ

၀ါေခါငလဆနး (၃)ရက၊ အဂၤါေန႔တြင ကယရေတာ ေသနတအစက ဖြ႕ေတာမသည။ (ကနးေဘာငေခတ

မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး ပတြ၊ စာ ၁၄၈၊ ၁၈၅၊ ၁၈၆)

12

၂၅။ အေလာငးမငးတရားႀကး မဏပရကသညးျပညက ေအာငျမငရာ ကသညးလမး (၄၀၀၀)ေကာ

ပါ၀ငခရာ အစၥလာမသာသနာ၀ငမား ပါခသျဖင ေျခေတာရငး၌ ခလႈခြငေပးေတာမသည။

(ကနးေဘာငေခတ မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ စာ ၂၉၈၊ ၂၉၉)

၂၆။ ‘ဗဒမငး (၁၁၄၃ - ၁၁၈၁)လကထက သကရာဇ ၁၁၆၇၊ နတေတာလဆနး ၁၀-ရက စေနေန႔ (၃၀

ႏ၀ငဘာ ၁၈၀၅)မ ဘဂၤလားက သြားခတ ဥးႏရ႕ ခရးစဥမတတမး လကၤာ ၅၅-ပဒက ဆကလကတငျပ

လပါေသးတယ။ ဗမာစာေပေလာကမာ အေစာဆး ႏငငျခားသြားမတတမးလ႔ဆရမာပ။ ဒမတတမးဟာ

၀နႀကးမဟာသညသဥးရြရ႕ လနဒနၿမ႕သြား ေန႔စဥမတတမးတ႔ထက အဆငအတနးမနမဘးလ႔ ဆခငပါ

တယ။ ဥးႏရ႕ မတတမးန႔ပတသကၿပး ဆကစပပါ၀ငေနတ ဘာသာေရးအေၾကာငးကလညး

ေျပာဖ႔လပါဥးမယ။ ဥးႏဟာ မြတစလငမတစဥးပါ။ အဒါေၾကာငလ သ႔ရ႕ခရးစဥ မတတမးထမာ

အစၥလာမဘာသာရ႕ သေဘာသဘာ၀န႔ တရားေတာေတြအေၾကာငး ႏလးသြငးစပဆသြားခတာျဖစပါ

တယ။’ (သမငးသေတသ တးလ၏ လမႈဘ၀ပေဖာတ ေခတေဟာငးစာေပေတြ ေဖာထတေရး စာတမး၊

စာေပအငအားစာအပ၊ ပႏပသဥးလ၊ စာမကႏာ ၃၄၄-၃၄၈)

၂၇။ ဥးႏသည ေ႐ႊေတာငသာဂသဘြ႕ခးျမႇငခရသညအျပင ရမၼာ၀တၿမ႕၀နအျဖစလညး ခးျမႇငေျမႇာကစားခ

သည။ (ကနးေဘာငေခတ မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ ဒတယတြ၊ စာ ၁၆၆)

၂၈။ ဗဒမငးလကထကတြင ကလားျပညသ႔သြား၍ ေကာကဆငးတ (၂)ဆ သကတကမး၊ ဟႏၵကမးႏင

ပသကမးမား စေဆာငးေရးအတြက ေစလႊတရာတြင ဆရာႀကးဥးႏက ေခါငးေဆာငအျဖစႏင

တာ၀နေပးအပခသည။ (ပါေမာကၡ ေဒါကတာေအာငေဇာေရး၊ တငးရငးသားမြတစလငမစာျပစာဆ

ပဂၢလေကာမား၊ စာ - ၁၂)

၂၉။ ဥးႏသညကမးဂနစေဆာငးေရးတာ၀နအျဖစ ႏငငေရးတာ၀နကပါ ထမးေဆာငရသည။ ဗာရာဏသ၊

ကာသ၊ ပဥၥာလ၊ လကၡေနာင ေနပစေသာ မငးမားႏငဆကသြယၿပး ျမနမာမငးမားႏင ပးေပါငး၍

အဂၤလပက ႏငထတရန အႀကျပၾကသည။ (ပဂ၀နေထာကမငး ဥးတင၊ ျမနမာအပခပပစာတမး၊

တတယတြ၊ စာ - ၆၂)

၃၀။ ဘးေတာဥး၀ငးေခတမာ စာဆေတာႀကး မဟမၼဒကာစင (ခ) ဆရာႀကးဥးႏက အစၥလာမသာသနာေရးရာ

တ႔က ‘သေတာဥးတငလႊာ’အျဖစေရးၿပး ဘးေတာႀကးဥး၀ငးသ႔ ဆကသြငးခသည။ ဘရငက လကခ

ၾကားနာခပါသည။ ၁၁၇၉-ခ (၁၈၁၈ ေအဒ)တြင ေရးသား၍ ဆဒၵနမငးသခငဘ၀႐ငမငးတရားႀကး

စစကငး ေတာင႐း ဧရာ၀တျမစဆပ (ၾကက ေထာင)အရပတြင စေတာမစဥ တငသြငးသည။ (ေခါငးမငး

သဒၶရာ ဆရာဥးရစႀကး၏ လကေရးမအရ ၁၉၆၀-ခႏစ မတလတြင အစၥလာမသာသနာေရးရာ ေကာငစ

ဌာနခပမ ၃၀၀၀ ျဖန႔ခသည။)

13

၃၁။ ‘ဥးႏဟာ ခလ ဗမာစာေပထ အစၥလာမဘာသာအယ၀ါဒက သြတသြငးလာႏငတအေၾကာငးကေတာ

ဗဒမငးအေနန႔ ဗမာႏငငအတြငးမာ ေနထငၾကသအားလးက လြတလြတလပလပပ ႀကကရာအယ၀ါဒက

ကးကြယယၾကညခြငျပခလ႔ပါပ။ ခြငျပ႐မက အားလအားေပးခပါေသးတယ။ ဥပမာေျပာရရင -

(၁) ၁၁၄၉-ခ၊ တနခးလဆနး ၁-ရက၊ (၇ မတ ၁၇၈၇) ဗဒၶသာသနာလႊအပတ အမန႔ေတာ

(၂) ၁၁၆၇-ခ၊ တနခးလဆနး ၆-ရက၊ (၂၄ မတ ၁၈၀၆) ဟႏၵသာသနာလႊအပတ အမန႔ေတာ

(၃) ၁၁၆၉-ခ၊ တနေဆာငမနးလျပညေကာ ၃-ရက (၁၇ ႏ၀ငဘာ ၁၈၀၇) ပသ(မြတစလငမ)

ဘာသာ လႊအပတ အမန႔ေတာ’ ေတြ ထတျပနခၿပး ဗဒၶဘာသာန႔တနးတ အခြငအေရးေပးခ

တယ။ ဒါတငမကေသးဘး။ အစၥလာမဘာသာ၀ငေတြန႔ပတသကၿပး ေပၚေပါကလာတ တရားအမႈအခငး

ေတြကလည မြတစလငမထးစအရသာ စစေဆးေစခတယ။ မြတစလငမ အမးသမးတစဥးက လကထပ

လသကလညး မြတစလငမထးစအရ လကနာေစခပါတယ။ အေလာကထ ဘာသာလြတလပခြင

ေပးခပါတယ။” (ျမနမာမငးအပခပပစာတမး(ဒ) ဥးတင၊ အစးရပႏပတက၊ ၁၉၆၅၊ စာ-၂၇၅၊ ၂၇၆)

(ေရစႀကခေတာျဖတထး၊ ရႏမတေကာထင၊ ဟသာ၀တတက ဒတယအႀကမ၊ ၁၉၆၄၊ စာ ၂၁၊ ၂၃၊ ၃၀၊

၃၁) (စာေပအငအားစာအပ(အထကဗမာႏငင စာေရးဆရာအသငး) ၁၉၇၀၊ ဒတယအႀကမ၊ ပႏပသ

ဥးလ၊ စာ - ၃၄၉)

၃၂။ ဗဒမငးလကထက၌ အာဗစ႐ားဟစငနသခငႀကးသ႔ ၁၁၁၆-ခႏစ၊ တနေဆာငမနးလျပညေကာ (၃)ရက၊

(၁၈၀၇-ခ၊ ႏ၀ငဘာလ ၁၇-ရက)ေန႔ ပသ(အစၥလာမဘာသာ)လႊအပသည အမန႔ေတာက ေအာကပါအတငး

ထတျပနခသည။ ‘အာဗစ႐ာဟစငနတပည ငေ႐ႊလး ၊ ငေ႐ႊေအးတ႔က ႏငငေတာအတြငး အရပရပၿမ႕႐ြာမားမာ

႐ေနသည ပသကလားတ႔က ဘာသာကမး႐အတငး အာဗစ႐ာဟစငနျပသရာနာခၾကေစ (အမန႔ေတာထတျပန

ခက) ထ႔ေနာက အမန႔ေတာထတျပနသညမာ ရခင ၄-ၿမ႕၊ ပသမ ၄-ၿမ႕၊ ဟသာ၀တ ၃၂-ၿမ႕၊ ေရး၊ ၿမတ၊

ထား၀ယ၊ တနသၤာရ၊ အာသ၊ မဏပရ၊ ယးဒယား၊ ကငးမင၊ ႐မးျပညႏငငေတာအတြငး႐ ကလားမားအေပၚ

ယေန႔မစ၍ ဆရာေတာဘရားဟေခၚေစ၊ အာဗစ႐ားဟဟေခၚလင လာကျဖစေစ၊ ေကာကစေတာငေ၀းႏင

ေကာကစေျခနငးစးနငးေစ၊ ဆရာေတာဘရားအလ႐၍ ဆငေခၚလင နနေတာတငက ဖကျငားေသာလညး

ခြာယေစ၊ ႏငငေတာအရပရပ ၿမ႕႐ြာမားမာ႐ေနသည ပသကလားတ႔က ဘာသာကမး႐သညအတငး (အာဗစ႐ာ

ဟ႔သႏၵ)ျပသရာ နာခၾကေစ (အမန႔ေတာ) ၁၁၆၉-ခ တနေဆငမနးလျပညေကာ (၃)ရက၊ ၁၈၀၇-ခ၊ ႏ၀ငဘာလ

(၁၇)ရကေန႔မာ နာခေတာဘယေကာထငတြငျပနသည။ (ယဥေကးမႈဌာန၊ ယဥေကးမႈဗမာနဥးစးဌာနမ

ထတေ၀သည ျမနမာမငးအပခပပစာတမး၊ အတြ-၄၊ ဥးတင၊ စာ - ၂၇၆ ႏင ဘးေတာဘရား၏ ရာဇသတ

ေခၚေသာ အမန႔ေတာႀကး၊ အတြ-၄၊ စာ-၂၇၆)

၃၃။ ငျမတေထြးသမး မရမၻ (မရရမဘ)ႏင ငဥးတ႔ သငယခငးရညင၍ အမေအာကတြင ငဥးကဖမးမရာ

စစေမးလင လဆးသခးမဟတေၾကာငးအစစခ၍ ေထာငမလြတသည၊ မရမၻႏင ငဥးခစႀကကေၾကာငးကလညး

ႏစဥးအဆတြင ေျဖာငညၾကသည။ မရမၻအဖ ငျမတေထြးက အမးဇာတဘ၀မတ ကြျပားသကမေပး

မထမးျမားလ၊ ႀကကသညမနလင ဇာတအစက၀င၍ သငေန၀မ ေပးစားလသညအဆ႐၍ ငဥးကစစျပနလင

ကာလအဓြန႔႐ညစြာ ႀကကခစ၍႐သည။ မရမၻႏင မကြမကြာလပါဟဆ၍ ကလားတ႔ဘ၀ထးစကစစလင

ငျမတေထြးသမးႏင ထမးျမားရမညမာ မငးဘးအရပတြင မဂၤလ၊ အမဂၤလက ကၽြမးသသကလားဆရာမ႐၊

14

ေ႐ႊဖ၀ါးေတာေအာကမသာ႐သည။ ကလားဆရာ႐ရာ ငဥးကေခၚသြားၿပးလင ကလားတ႔ထးစ႐ရာ နာခ၍ၿပးမ

ေပးစားျခငးျပေစ (အမေထာငမႈတရားျဖတထး၊ ေရစႀက ခေတာျဖတထး - ၃၀)

၃၄။ ဗဒမငးသည ျပညသျပညသားအမားစ ကးကြယဆညးကပရာျဖစေသာ ဗဒၶသာသနာက (စငၾကယ

သန႔႐ငးေအာင) ေဆာင႐ြကသကသ႔ လနညးစမားအတြက သကဆငရာ သာသနာေရးရာကစၥမားတြင

လစလမ႐ႈပ သာသနာေရးဥးစးေခါငးေဆာငတ႔အား တာ၀နလႊေပးလက မမတ႔သာသနာ၀ငမားအတြက

အကြအျပားမ႐ေစရန စေဆာငရြကေစသည။ ထ႔ျပင ထသာသနာေရးအႀကးအကတ႔၏ ဆးမၾသ၀ါဒေပးသည

အတငး လကနာကငသးၾကေစရန အမန႔ထတျပနေပးသည။ ၁၁၄၉-ခႏစထတ အမန႔တြင ဗဒၶဘာသာက

လကနာေသာ သဃာမႈမားမာ သဃာအမးအႀကးတ႔က ဟႏၵဘာသာလကနာေသာ ဟႏၵအႀကးအမးတ႔က ပသ

သာသနာက လကနာေသာ အယ၀ါဒအမႈမားမာ ပသအႀကးအမးတ႔က ဆးျဖတစရငေစရန လႊေပးခသည။

(ဗဒမငးေခၚ ဘးေတာဘရားလကထကေတာတြင လြတလပစြာ ကးကြယခြင”ဟေသာ ေခါငးစဥျဖင လပသား

ျပညသ႔ေန႔စဥ (၆-၁၂-၁၉၆၈)ေသာၾကာေန႔ထတ သတငးစာ၊ စာ-၆)

၃၅။ အမရပရ ျမနမာ အေျမာကတပတြင စစသညေတာ အမႈထမး ၅၀၀-႐သည။ ၎တ႔အနက

႐စေယာကမာ အမရပရၿမ႕တြင ေနထငၾကသည ကလားစစပါရမားျဖစသည။ ကနသမားမာ ကသညးႏင ပသ

ကလားမားျဖစသည။ (၎တ႔သည ဗးအးေကး႐ြာတြငေနထငသမားလညးပါသည။)ကသညးမားႏင မြတစလငမ

စစမႈထမးမားသည တစလင ရကၡာဆန ႏစတငးသာရသည။ ျမနမာမားမာ လယေျမမားက အခမ ထြကယက

စားေသာကခြငရသည။ ပသကလားမားကမ အခြနေတာအမးမးမ လြတၿငမးခမးသာခြငေပး၍ စစမႈထမးေစ

ပါသည။ (ကပၸတနအာသာယးလ၏ အႏၵယဘရငခခပထ ျမနမာျပည အေျခအေနအရပရပႏငပတသကေသာ

အစရငခစာ)

၃၆။ အမရပရေခတ၌ ေနျပညေတာတြငပင အစၥလာမဘာသာ၀င မြတစလငမ အမေထာငစ မသားစ (၉၀၀၀)

ကးေထာငခန႔႐၍ ဗလေပါငး(၄၀)ခန႔႐သည။ (Captain Henry Yule ေရး တကသလေန၀ငး ဘာသာျပန၊ အငး၀

ေ႐ႊနနးေရာက ၿဗတသ သအဖြ႕မတတမး)

၃၇။ ဘးေတာမငးတရားႀကး အငး၀မ အမရပရသ႔ ေျပာငးေ႔႐ႊခရာ ဘရငအမႈထမးမားအတြက အတညတက

ေနထငရန ဗးအး၊ ဆကင၀၊ ၾကညျမငတင၊ ကယရေတာ၊ အပခပရပႏင အစၥလာမဘာသာ၀ငမားအတြက

သးသးသန႔သန႔ ရပကြကမား သတမတေပးခသည။ ရပကြကတငးတြင ဗလမားေဆာကလပရန ေျမေနရာမား

သတမတေပးခသည။ ေတာငသမနရြာအပႀကး ဥးပန၏ ထငေပၚေကာေစာေသာ အလသညကား အမရပရ

ေတာငသမနအငးႀကးက ျဖတကးရန တတားႀကးတစခ ေဆာကလပလဒါနးခသည။ (ရတနာသခၤ မဟာရာဇ၀င

၃၆၈)

၃၈။ ေ႐းျမနမာဧကရာဇတ႔လကထကအခါက ေဒါနပနးေတာ (၁၇)ဥးက တစလလင စပါးတငးေရ

(၁၉၀)ေပး၍ ခန႔ထားေၾကာငး ႏစစဥ တနေဆာငမနး နတေတာျပာသ တပ႔တြလမားတြင (ေဒါနၿခရပ) (မႏေလး

ေတာငျပငအမရပရကားလမး အေနာကဘက၌ ေဒါနပနးေတာမားက စကပး၍ ဥယာဥအပက တဆငဆကသ

15

ရေၾကာငးက ၀နေထာကမငးဥးေမာငေမာငတင၏ ေရႊနနးသးေ၀ါဟာရ အဘဓါနတြင ျပဆလက႐သည။ ေဒါန

ပနးေတာမားကစကပးေသာ အမႈထမးမားမာ အားလး ပသကလားမားျဖစၾကေလသည။ (ဆရာမငးသ၀ဏ၏

ျမနမာစာ ျမနမာမႈကမး၊ စာ - ၃၂၆)

၃၉။ ၁၈-ရာစႏစမားအတြငး အႏၵယမ ရခငျပညနယသ႔၀ငေရာကလာၾကသမားတြင မားစြာေသာ မြတစလငမ

မား ပါ၀ငခသည။ (အႏၵယႏငင ေဒလၿမ႕တြငကငးပေသာ အာ႐သမငးဆငရာ ကြနဂရကတြင ဗလမးဘ႐င

တငသြငးေသာ Coming of Islam to Burma Down စာတမး၊ စာ-၆)

၄၀။ ကနးေဘာငေခတဘရင မငးတနးမငးတရားႀကးလကထကေတာတြင မႏေလးၿမ႕ေတာသစတညရာတြင

အစၥလာမဘာသာ၀ငမားအတြက ရပကြကႀကးမား သးသန႔သတမတေပးခပါသည။ စၾကာႏြယစဥရပကြက

(၈)ကြက၊ ကယရေတာရပကြက၊ အပခပရပကြက၊ ေတာငပလရပကြက၊ ဂၽြနးတနးရပကြက၊ စစကငးတနး

ရပကြက၊ ကနး႐းရပကြက၊ ၀လခနရပကြက၊ ကငးတားကလားပရပကြကဟ၍ ရပကြကေပါငး (၁၆)ကြက

သတမတေပးခၿပး ရပကြကတငးတြင ဗလေဆာကလပရနေျမေနရာမား သတမတေပးခပါသည။ ထစဥက

အဆကအႏြယမား ယေန႔တင အေျခတကေနထငလက ႐ၾကပါသည။ (ဥးေမာငေမာငတင (မဟာ၀ဇၨာ)၊ ျမနမာ

မငးလကထကေတာစာတမး၊ စာ-၇၂)

၄၁။ မငးတနးမငးတရားႀကး၏ သ၀စၥရ အလေတာစာရငး၌ မကဟၿမ႕႐ ပသလမးတ႔ ကးကြယသည

ပသေကာငးႀကးအနး စတဒသာတညးခရန အတဇရပေတာႀကးေဆာကလပလဒါနးေတာမသည။ (ကနးေဘာင

ဆက မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ တတယအပ၊ စာ - ၄၄)

၄၂။ ဘရငကယရေတာတပက အစၥလာမဘာသာ၀ငမား ၀တျပႏငရန နနးတြငးၿမ႕႐းအတြငး အေ႔႐ေတာင

ေထာငမာ ဗလတစလးေဆာကလပၿပး မငးတရားႀကးကယတင ေ႐ႊပႏၷတ႐ကေပးခလ႔ ‘ေ႐ႊပႏၷတဗလ’ဆၿပး

အမညတြငခတယ။ (ပသဥးကကေလးေရး၊ ျမနမာႏငငႏင အစၥလာမသာသနာ၊ စာ - ၃၅)

၄၃။ ၀နႀကးသတး မဟာဗႏၶလသည ကလားတ႔၏ ဗးအေျမာကတ႔က လကနကမမတ၊ ေ႐ႊထးျဖန႔လက

တပထပသ႔လညကာပတကာမျပတသြားလာ၏။ တငျပငသ႔လညး ျမငးႏင ျမငးစးသရတ႔က လ႐ညအေမာငး

တ႔ကစြကငလက တပဗလေနမးဂဏနရတႏင ျမငးစးေရ(၇၀)ေကာတ႔ ျမငးေရးကစားေစသည။

(ကနးေဘာငေခတ မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး၊ ဒ-တြ၊ စာ-၃၉၂) (ေနမးဂဏနရတမာ ခနဆပဗလဆသျဖစၿပး

မငးတနးမငးႏင သေပါငမငးႏစဆက နာမညေကာ ျမငးတပဗလ၀လခန၏ဖခငျဖစသည။) ကနးေဘာငဆက

ဘႀကးေတာမငး (၁၈၁၉ - ၁၈၃၇) ေခတ စစသႀကးမဟာဗႏၶလဥးေဆာငေသာ ရမး-ပနး၀ါတကပြမာ ခနဆပဗလ

(၀လခန၏ဖခင)ဥးေဆာငေသာျမငးတပပါ၀ငခသည။ (ကနးေဘာငေခတ မဟာရာဇ၀င၊ ဒတယတြ၊ စာမကႏာ

၃၇၇)

၄၄။ မငးတနးမငးတရားႀကး ဘရငျဖစလာခၿပးေနာက ညေတာ ကေနာငမငးသားႀကးႏငတငပင၍

စပါးႀကတစက၊ စာပႏပစက၊ ရကနးစက၊ လႊ၀ငးစက၊ ပနကလပစကမားက အေနာကႏငငႏင ကာလကတားၿမ႕

16

မားမ၀ယယၿပး စကမႈႏငငထေထာငရာတြင အစၥလာမဘာသာ၀င အလပသမားမားပါ၀င၍ မာလာမြန(ခ)ဥးပြင

(အစၥလာမဘာသာ၀င)သည အတတပညာသငသြားရၿပး ပညာသငျပနလာေသာအခါ ယမးခက၀နအျဖစ

တာ၀န ေပးအပခခရသည။ ယငးစကမႈလပငနးမားတြငသာမက ပသမားျဖစၾကေသာ ကလားပကငးတား

အမႈထမးတ႔သည (၁) ရနၿပအေျမာက (၂) ရနပခြငးအေျမာက (၃) ရနကငးအေျမာက (၄) ရနလငးႀကး

အေျမာက (၅) လကမႏပအေျမာကစေသာ အေျမာကစအမႈေတာထမးတ႔၌တစသငးတြင လ(၁၀၀၀)ခန႔

အမႈေတာထမး႐ြကၾကသည။ ကလားအမႈထမးတ႔မာကား ကလားပ ကငးတားအေျမာကစစသညတ႔အျဖစ မမတ႔

တတစြမးရာက အမႈထမးရြကေစခပါသည။ (ဥးေမာငေမာငတင(မဟာ၀ဇၨာ)၊ ပဂစာအပတကထတ၊

ျမနမာမငးလကထကေတာစာတမးမားစာအပ၊ စာ ၆၆၊ ၇၁၊ ၇၂)

၄၅။ ၁၈၈၅-ခ အထကျမနမာႏငငကသမးရန သရကၿမ႕မ အဂၤလပတပမား ခတကလာေသာအခါ

သေပါဘရငက စစေၾကာငးသးေၾကာငး (၁) ေတာငငစစေၾကာငး (၂) ေအာကျမစစစေၾကာငး၊ (၃) ဧရာ၀တ

စစေၾကာငးႏင ခခရန အမန႔ေတာထတျပနခရာ အကပတျမငး၀န၊ ပငလယၿမ႕စားႀကး မဟာမငးထငရာဇာ

(ငယမည - ဥးခ၊ အစၥလာမဘာသာ၀င)က ေတာငငစစေၾကာငးက ဥးေဆာငေစခသည။ (ကနးေဘာငဆက

မဟာရာဇ၀ငေတာႀကး တတယတြ စာ-၇၀၀)

၄၆။ ၁၈၈၅-ခ၊ ႏ၀ငဘာလ (၂၉)ရကေန႔မာ သေပါဘရငပါေတာမၿပး ေခတဥးနယခ႕ဆန႔ကငေတာလနေရး

ကာလမာ (ဗလခပေအာငဆနး၏အဘး ဗလမငးေရာငတ႔ႏငေခတတ) ပခက၊ မတလာ၊ ေကာကဆညနယ

တစ၀ကမာ သပနအျဖစ တာ၀နယ ထမးေဆာငခသ ဗလရာကြတက အဂၤလပက ဖမးမသညအခါ သစၥာခလင

ရာထးေပးမညဟ ကမးလမးချခငးကလကမခဘ ဘရငခးျမႇငထားေသာ ကတပါအကၤ စမးက၀တၿပး ႀကးစင

တကခသည။ (ဆငျဖကၽြနးေအာငသနးေရး ‘နယခ႕ေခတဥးေတာလနေရးသမားႀကးမား’စာအပ)

၄၇။ ဗမာလြတလပေရးတပမေတာ (ဘအငေအ) ဗမာကာကြယေရးတပမေတာ (ဘဒေအ)တ႔တြင သ႐ရ

သေလာက စာရငးမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

(၁) ရေဘာေမာငေမာင (ဗလေမာငေမာင)သည ဒတယပတဗလသငတနးဆငးၿပး ဘဒေအ တပရငး(၆)တြင

တာ၀နက၍ အဓပတတပ ကယရေတာတပတြင ကငးဗလအျဖစ တာ၀နထမးေဆာငခသည။

(၂) ရေဘာဘလ(ကန႔ဘလ)သည တတယပတဗလသငတနးဆငး၍ တငး(၇)၌ ဂပနေတာလနေရး တြင

ပါ၀ငခသည။ ဒတယကမာၻစစအၿပး တပမေတာမ အနားယခသည။

(၃) က၀ငးေမာင(ကသာ)သည တတယပတဗလသငတနးဆငး၍ အေမရကနတပဥးႏင

ဆကသြယေရးတာ၀နေပးအပခခ၇သည။ ဒတယကမာၻစစအၿပးတြင တပမေတာမ အနားယခသည။

(၄) ဗလေအာငေဇယ (ကတငႀကး)သည ဘဒေအတြငပါ၀ငခ၍ ဂပနေတာလနေရးတြငပါ၀ငခၿပး ဂပနမား

ဖမးမ၍ သတပစခခရသည။

(၅) ဗလဘ႐င (သမငးေကာမ႐င ဗလမးဘ႐င)သည ဂပနေခတတြင အာ႐လငယအဖြ႕ခပ၏ ဥာဏဗလ

တာ၀နယခသည။ ဘဒေအသ႔၀ငေရာက၍ ဂပနေတာလနေရးတြင တငး(၄)တြင တာနယခသည။

(၆) ဗလတငေမာင(ပဥးမနား)သည ဘဒေအတြင ဗလအဆငတာ၀နထမးေဆာငသည။ ဂပနေတာလနေရး

တြငပါ၀ငခၿပး ဗမာတပမေတာတြငဆကလကတာ၀နထမးေဆာငသည။

17

(၇) ရေဘာဥးသည ဘဒေအတြငပါ၀ငခ၍ အထကဗမာျပညဗလမးဗထး၏ ဗလအာဠာ၀ကတပတြင

တာ၀နယ၍ ဂပနေတာလနေရးတြင ပါ၀ငခသည။

(၈) ရေဘာလျမင(ေပါငးတည)သည ဘဒေအတြင၀ငေရာကခၿပး ဂပနေတာလနေရး ျမစ၀ကၽြနးေပၚတငး၌

ပါ၀ငထမးေဆာင၍ တပမေတာ၌ ဆကလကတာ၀နထမးေဆာငခသည။

(၉) ရေဘာဘ႐န(လယေ၀း)သည ဘဒေအတြင ပါ၀ငခၿပး ဂပနေတာလနေရး တငး(၆)၌ တာ၀နကခသည။

(၁၀) ဗလေကာျမ(လယေ၀း)သည ဘဒေအတြငပါ၀ငခၿပး ဂပနေတာလနေရးတြင တငး(၄)၌ တာ၀နထမး

ေဆာငခသည။

(၁၁) ရေဘာလေအာင(အငးစန)သည ဘဒေအတြငပါ၀ငခၿပး ဂပနေတာလနေရးတငး (၄)၌ ပါ၀ငခသည။

(ပသဥးကကေလးျပစေသာ ‘ျမနမာႏငငႏင အစၥလာမသာသနာ’စာအပ၊ စာ ၁၂၆ - ၁၂၇)

၄၈။ ၁၉၀၆-ခႏစတြင ‘ဗဒၶကလာနယ၀အသငး’(၀ငအမဘေအ)ကသ႔ ၁၉၀၉-ခႏစမာ ‘ဘားမားမြတစလငမ

ဆဆကတ’က ေဆာင႐ြကခသည။ (ပသဥးကကေလးေရး၊ ျမနမာႏငငႏင အစၥလာမသာသနာ၊ စာ - ၃၈)

၄၉။ ေကာငးသားေခါငးေဆာငမားသည တနေဆာငမနးလျပညေကာ (၈)၇က၊ ဒဇငဘာလ (၃)ရကေန႔တြင

ေ႐ႊတဂေစတရငျပငေတာစေနေထာင၌ စညးေ၀းတငပငလက သစၥာဆ လကမတေရးထးၿပး သပတေမာကရန

ဆးျဖတခက ခၾကသည။ ထေကာငးသားေခါငးေဆာင (၁၁)ဥးအား (၁) ဥးဘဥး (၂) ကဘးဘကြနး (၃) သတြ

ကဘ႐င (၄) ေတာငငကသာညြန႔ (၅) ကလတင (၆) ကေအး (၇) ကညပက (၈) ကေအာငဒင (၉) ကေဖသနး

(၁၀) ကဘ႐င (၁၁) ကထြနး၀ငးတ႔ျဖစၾကသည။ (၁၉၂၀-ျပညႏစ တကသလေကာငးသားမား သပတ

ဥးေဆာင ခသ(၁၁)ဥးတါင ဥးဘ႐င-သတြ သည အစၥလာမဘာသာ၀ငျဖစသည။) (ျမနမာဆ႐ယလစလမးစဥ

ပါတထတ ‘ျမနမာႏငငေရးအေျချပသမငး၊ စာ-၂၀၀) (အးေ၀၏ ေ႐ႊရတသဘင လကေ႐ြးစငေဆာငးပါးမား၊ ဒ-

ႀကမ၊ စာ - ၂၀၁)

၅၀။ ဤဆးျဖတခကအရ ဘေအတနးမ ကဘဥး၊ ကလေဖ၀ငး၊ မစၥတာရာဇတတ႔အပါအ၀င

ေကာငးသား(၈၀)ဘဘကစအထကတနးမ ကဘးကြနးအပါအ၀င (၃၀)၊ ဘေအ ေအာကတနးမ (၂၈)၊

ဘအကစေအာကတနးမ (၁၃)၊ အငေအအထကတနးမ (၇၈)၊ ဘအကစအထကတနးမ (၇၈)၊ ဘအကစ

အထကတနးမ(၈၆)၊ အငေအေကာကတနးမ (၃၇)၊ အငအကစေအာကတနးမ (၁၀၀)ေကာတ႔သည အာဏာပင

တ႔အေနျဖင မမတ႔ လလားခကမားက လကေလာသညျဖစေစ။ မလကေလာသညျဖစေစ မညသညနညးႏငမ

သပတမလန (Unconditional Boycott) ေတာရနဆးျဖတလကၾကသည။ ေနာကဆးတြင တငးလြနးေတာ

ျပတခၾကေပသည။ (အးေ၀၏ ေ႐ႊရတသခင လကေ႐ြးစငေဆာငးပါးမား၊ ဒႀကမ၊ စာ-၂၀၂)

၅၁။ ၁၉၃၀-ျပညႏစ ဆရာစေတာငသလယသမား ပနကနမႈတြငပါ၀ငခသည ဆရာစ သပနဌာနခပ

အလေတာငအနး႐ ၀ကက႐ြာ (ဥကၿမ႕ေျမာကဖက သပနဌာနခပ၏ အေနာကဖက)မ ‘ဥဒဒး’ဆသသည

အစၥလာမဘာသာ၀ငျဖစသည။ ၎႐ြာတြင အမေျခ(၁၈၀)႐ၿပး၊ ဗလႏစလး႐သည။ (ႀကးကကၽြနးျပန ဥးဘးျဖ

ျပစေသာ ၿဗတသအစးရအား ကၽြႏပတ႔ ေတာလနခစဥက စာအပ၊ စာ ၄၁၊ ၄၆-၄၇)

18

၅၂။ ကယစားလယလႀကးမားက ျမနမာမြတစလငမလမးမားသည ေဇရဘာဒဟေခၚေ၀ၚျခငးက အၿမပင

မႏစသကခၾကေၾကာငး၊ ၎တ႔မာ ျမနမာျပညတြင ဆငးသကေပါကပြားလာခ၍ ျမနမာလမးမားႏငအတ

ျဖစလေသာဆႏၵအၿမ႐ခၾကသျဖင သနးေခါငစာရငးႏငပတသက၍ ၎တ႔အား ျမနမာမြတစလငမလမးဟ

ေခၚေ၀ၚေစလေၾကာငးေျပာျပၾက၍ ဥးေစာ နနးရငး၀နျဖစစဥက ‘ျမနမာမြတစလငမ’ဟ ေခၚေ၀ၚသးစြရန ျပနတမး

တစေစာင တရား၀ငေၾကညာခသည။ (ပသဥးကကေလးေရး၊ ျမနမာႏငငႏင အစၥလာမဘာသာစာအပ၊ စာ-၁၅၈)

၅၃။ ၁၉၄၁-ခႏစ စကတငဘာလ(၂၇)ရကေန႔စြျဖင ေနာငအခါတြင ျမနမာႏငငဆငရာ ဘရငခမငးႀကး

ဆာေဒၚမနစမစက ‘ေဇတဘာဒ’ဟသည စကားရပအစား ‘ဗမာမြတစလငမ’ဟ ေခၚေ၀ၚသးစြရန ျပနတမး

တစေစာင တရား၀ငေၾကညာခသည။ (ပသဥးကကေလးေရ၊ ျမနမာႏငငႏင အစၥလာမဘာသာစာအပ၊ စာ-၁၅၈)

၅၄။ ၁၉၄၁-ခႏစ ေမလ(၃)၇ကေန႔တြင ရမညးသငးခ႐င ယငးေတာ႐ြာႀကး၌ တတယအႀကမ ႏးၾကားေရး

ညလာခႀကးကကငးပခရာ ထညလာခႀကးတြင ဆရာႀကးဥးရာဇတဥးေဆာငေသာ အမႈေဆာငအဖြ႕က ေရြးခယ

တငေျမႇာကၾကသည။ ထညလာခတြင ဆရာႀကးက သဘာပတမန႔ခြနးေျပာၾကားရာတြင ေအာကပါအတငး

ေျပာၾကားခသည။

“ဆရာႀကးဥးရာဇတ၏မန႔ခြနးတြင ဗမာမြတစလငမတ႔သည စစသားမးျဖစေၾကာငး၊ မႏေလး႐ ဗမာမြတစလငမ

မား ေနထငရာရပကြကႀကးမား၏ အမညမားက ေထာကျပသြားေၾကာငး၊ ဗမာဘရငလကထကက

ဗမာမြတစလငမ အေျမာကတပသားမားေနထငခရာက ဂၽြနးတနးဟ၍လညးေကာငး၊ ကငးတားကလားပစစသား

မားေနထငခရာရပကြကက ကလားပတနးဟ၍ လညးေကာငး၊ ဗးတပသားမားေနထငရာအရပက ဗးအးဟ၍

လညးေကာငး စသညျဖငေခၚတြငခရာ ယခထကတင အစၥလာမဘာသာ၀င တငးရငးသားမား ေနထငလက

႐ေၾကာငး ေထာကျပသြားခေလသည။ (ဆရာခယ(ခ)ဥးဘးခယေရး ‘ကၽြႏပအေၾကာငးမ သေကာငးစရာမား၊ စာ

၁၈၄-၁၈၅)

၅၅။ ၁၉၄၆-ခႏစ ဇနန၀ါရလ (၁၈)ရကမ (၂၁)ရကအထ ေ႐ႊတဂအလယပစၥယတြငကငးပေသာ ဖဆပလ

ညလာခႀကးမာ -

(က) အဆအမတ(၁) - လး၀လြတလပေရးအဆက သခငျမက တငသြငးၿပး၊ သခငစး၊ သခငေအာငစန

(ဗမက)ႏင ျမငးၿခကယစားလယ ဥးၾကညလြငတ႔က ေထာကခၾကသည။

(ခ) ဘလပသြားအဆက ဥးဘဥး(မႏေလး)ကတငသြငးၿပး ဥးညည(ဗမက)က ေထာကခခသည။

(ဂ) အဆအမတ(၆) - တငးရငးသားလနညးစမားအေရးက ဒးဒတဥးဘခက တငသြငးခသည။ ၎အဆ

တြင ‘ဗမာမြတစလငမလထသည အႏၵယသားမားႏင လမးခြၾကၿပး ျမနမာမားအျဖစ ခယလာၾကသညက

ႀကဆေၾကာငး၊ ၎တ႔က လနညးစမား ရသငရထကသည အခြငအေရးမား တနးတေပးရန ဖဆပလမ

တာ၀နယေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

(ဃ) ျပညနယျပညမ မခြထားေရးအဆက ဥးေဖခင (သအမတႀကး-ၿငမး) (ဗမက)က အဆတငသြငးခသည။

(င) ႏငငတကာေရးရာအဆက ဥးသနးေဖက တငသြငးၿပး ဥးၾကြယ၀ (ဗမက)က ေထာကခခသည။

(ဗလခပေအာငဆနး၏ လြတလပေရးႀကးပမးမႈျဖစစဥမတတမးစာအပ၊ စာ-၂၅၅၊ ေမၿမ႕ခစေဆြေရး၊

၁၉၈၁-ခ၊ ပဂစာအပတက)

19

၅၆။ ဖဆပလညလာခႀကးမာ ဆရာႀကးဒးဒတဥးဘခတငသြငးေသာ အဆအမတ(၆)တြင ေဖာျပထားေသာ

‘ဗမာမြတစလငမ’ဆသတ႔က လနညးစမား ရသငရထကသည အခြငအေရးမားေပးရန ဖဆပလအဖြ႕ခပႀကးက

တာ၀နယသည’အဆႏငပတသကၿပး ၁၉၄၆-ခႏစ ဒဇငဘာလတြငကငးပေသာ ဗမကအဖြ႕ခပ ႏစပတလည

ညလာခႀကးတြင လနညးစအခြငအေရးယလသမားက (၃၇)မ၊ လနညးစ အခြငအေရးမယလသမားက (၃၇)မ

ႏင မခငးတေနရာ သဘာပတအဆးအျဖတမက ဆရာႀကးဥးရာဇတက လနညးစ အခြငအေရးမယသငသည

ဘကမ မေပးဆးျဖတခသည။ (ပသဥးကကေလးေရး၊ တငးရငးသား ႏငငသား အစၥလာမဘာသာ၀ငတ႔အတြက

ေခါငးစဥ(၄)ရပ၊ စာ-၄၅)

၅၇။ ကးကြယသညဘာသာေရးမာ လအသးသးတ႔၏ သက၀ငယၾကညမႈျဖစ၏။ ႏငငေရးမာကား လအသးသး

တ႔၏ေပါငးသငးဆကဆမႈ သပၸအတတသာလငျဖစ၏။ သပၸအတတအေနအားျဖင ႏငငေရးသည လအသးသး

တ႔၏ အခြငအေရးက ေစာငေ႐ာကရေပလမမည။ အခြငအေရးမားတြင လြတလပစြာဘာသာကးကြယႏငမႈလညး

ပါ၀ငေလ၏။ ဤအခြငအေရးေပးရာ၌ပင ကၽြႏပတ႔သည ႏငငေရးႏင ကးကြယသညဘာသာေရးႏစ႒ာနစပၾကား

တြင စညးထားရေပလမမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ႏငငေရးႏင ဘာသာေရးမာ သေဘာမတမႈ အမႈ ကြျပား

တစျခားစ ျဖစေသာေၾကာငတညး။ ဘာသာေရးႏင ႏငငေရးက ေရာစပပါမ ဘာသာေရး၏ သေဘာတရားက

ဆန႔ကငရာေရာကေပ၏။” (၁၉၄၆-ခႏစ ဇနန၀ါရလ (၂၀)ရကေန႔တြငကငးပေသာ ပထမအႀကမ ဖဆပလ

ညလာခမ ဗလခပေအာငဆနး၏ မန႔ခြနးမ ေကာကႏႈတခက)

၅၈။ ကၽြနေတာတ႔တငးျပညမာ အေလာငးဘရားလကထကကတညးက မဆလငေတြ႐တယ။ ဘရငဂေတြ

႐တယ။ အစတးက ႐လာၾကတ နတကးကြယတ ေတာငတနးသားေတြ႐တယ။ အဒ ေတာငတနးသားေတြဟာ

အဂၤလပ လကေအာကတနးက အခ႕ခရစယာနေတြျဖစၿပး အ႐းစြေနၾကတာ႐တယ။ သတ႔တေတြဟာ အားလး

ႏငငသားေတြပါပ။ တငးျပညက ကၽြနတြငးက လြတေအာငတကၾကတနးက ကၽြနေတာတ႔ခညးမဟတဘး။

သတ႔တစေတြပါ ပါၾကတယ။ အခကၽြနတြငးက လြတမညမႀကေသးဘး။ သတ႔တေတြေပၚမာအႏငကငၿပး

ကၽြနေတာတ႔ဟာ တငးျပညတစခလး စညးလးၾကဖ႔လတယ။ အခအခနမာ လခငတာက ျပညေထာငစထမာ

႐ေနၾကတ လမးအားလး ဘာသာအားလး ဘယေတာမ မၿပကြဘ ခြထြကသြားမယလေတြ မလာေစဘ

ႏငငစတဓါတ တစခတညး႐ေအာင သြငးၿပး၊ စညးလးဖ႔။ (၁၉၄၇-ခႏစ ေမလတြငကငးပေသာ ဖဆပလျပငဆငမႈ

ညလာခတြင ဗလခပေအာငဆနး၏ ေျပာၾကားခက)

၅၉။ ႐မးျပည အထးသျဖင ေတာငႀကးက ကၽြနေတာတ႔ ေကာငးသားလငယမားႏငလညး ခငမငရငးႏးသျဖစ

ေလသည။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားခစၾကည ညညြတေရး ပငလစာခပႀကးက ခပဆႏငေအာင ကၽြနေတာတ႔

၀ငး၀နးႀကးပမးလပေဆာငၾကရာ၌ ဥးေဖခငသည ဖဆပလအဖြ႕ခပႏင ကၽြနေတာတ႔ ႐မးျပညလြတလပေရး

အဖြ႕ခပတ႔ၾကား ေအာငသြယေတာႀကးသဖြယျဖစခေပသည။ (ပငလစာခပ လကမတေရးထးသတစဥးျဖစေသာ

ႏငငေတာေကာငစ၀င(အၿငမးစား)ဥးတငဧ၊ ပငလ ကယေတြ႕၊ စာ-၁၅)

20

၆၀။ ဤစာအပတြင သအမတႀကး(အၿငမးစား)ဥးေဖခငသည ေ႐ြတဂအလယပစၥယညလာခႀကးမသည ၁၂-

၂-၄၇ ေန႔ ပငလစာခပ လကမတေရးထး ခပဆၿပးသညအထ သကယတင ေတာကေလာကပါ၀ငခေသာ

တငးရငးသား စညးလးညညြတမႈ တညေဆာကေရးႀကးပမးမႈအေၾကာငးက ကြကကြကကြငးကြငး အေသးစတ

ေရးသားေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ (ဗလခပေအာငဆနး၏ အပါးေတာၿမ အတြငး၀နေဟာငး၊ ႏငငဂဏရည

ပထမအဆင ဗလထြနးလ(တကသလေန၀ငး) ပငလကယေတြ႕၊ စာ-၁၉)

၆၁။ ကၽြနေတာသည ဖဆပလအဖြ႕ခပ၏ ေတာငတနးနယေဒသေရးရာဌာနတြင အတြငးေရးမးအျဖစ

ေဆာင႐ြကရသျဖစသညအားေလာစြာ အစညးအေ၀းတငးတြငလညးေကာငး၊ အလြတသေဘာ ေတြ႕ဆမႈမား

တြငလညးေကာငး ပါ၀ငခရေပသည။ ယငးသ႔ ပါ၀ငရာတြင တစဖကႏငတစဖက သေဘာထားအျမငမား ညႇႏႈငး

ေပါငးစပေပးရျခငး၊ ႐ငးလငးေဆြးေႏြးရျခငးမား ေဆာင႐ြကခရပါသည။” (မဟာသေရစညသ အၿငမးစား

သအမတႀကး ႏငငဂဏရည ပထမအဆင၊ ဥးေဖခငေရး၊ ပငလ ကယေတြ႕၊ စာ-၇၈)

၆၂။ တငးျပျပညျပလႊတေတာ၏ ေ႐ြးေကာကပြႀကးၿပးသညေနာက ဖြ႕စညးသည ဖဆပလအစးရအဖြ႕တြင

(ဗမကဥကဌ)ဆရာႀကး ဥးရာဇတသည အမးသားစမကနးႏင ပညာေရး႒ာန၀နႀကးျဖစလာၿပး ဥးခငေမာငလတ

သည ပညာေရးပါလမနအတြငး၀နျဖစလာခသည။ (တငးျပျပညျပလႊတေတာ ညလာခမတတမး အတြ(၁)၊

အစညးအေ၀းအမတ-၄)

၆၃။ ဗမာေတြဟာ ဗမာေတြပါ။ မြတစလငမဘာသာယထားတဗမာေတြပါ။ မြတစလငမဘာသာယထား ပလ႔

သးျခားဖြ႕သငတယလ႔ ခငဗားတ႔က ေျပာလာရင၊ ဗမာခရစယာနေတြကလညးဖြ႕၊ ဗမာဟႏၵေတြကလညးဖြ႕လာ

လမမယ။ ဗမာဗဒၶဘာသာေတြကလညးဖြ႕လာၾကလမမယ။ ျပညေတာသာလပငနးေတြျပၿပး စညး႐းတာန႔

ဘာသာေရးကျပၿပး စညး႐းတာက ပၿပးလြယကပါတယ။ ဘာသာျပၿပး စညး႐းတအဖြ႕အစညးေပၚလာရင

တငးျပည အတြက မေကာငးပါ။ ဘာသာေရးက လြတလပစြာကးကြယႏငေပမယ ဘာသာေရးညညြတမႈမ႐ရင

ဘသာေရးအဓက႐ဏးျဖစၿပး တငးျပညအတြငး ေသြးေခာငးစးပါလမမယ။ ဗမကေတြထမာ႐တအယသညးတ

လေတြက ထနးသမးထားဖ႔လညး အေရးႀကးပါတယ။ ဗမကက အခနမ မဖကသမးရင အျခားဘာသာေရးအဖြ႕

အစညးေတြ မႈလေပါကလာၿပး လြတလပေရးက ထခကႏငပါတယ။ ၁၉၄၈-ခႏစ လြတလပေရးရၿပးကတညးက

ဗမက မ႐သငေတာေၾကာငး ကၽြနေတာေျပာခဖးပါတယ။ (ဗမကကဖကသမးရန ၁၉၅၅-ခႏစ ဒဇငဘာလ ၂၇-

ရကေန႔တြင ၀နႀကးခပဥးႏက ညႊနၾကားခ၍ ေျပာၾကားေသာ မန႔ခြနး)

၆၄။ တငးျပျပညျပလႊတေတာတြင ဖဆပလအမတမားအျဖစ ေ႐ြးခယခရသမား

(၁) ဥးရာဇတ (မႏေလး၊ ၿမမေ႔႐ပငး)

(၂) ဥးသနးညြန႔(ေမၿမ႕) (မႏေလး၊ ေကးလကေတာငပငး)

(၃) ဥးခငေမာငလတ (ေျမာငးျမ၊ ေကးလကေတာငပငး)

(၄) ဥးေဖခင (ရမညးသငး၊ ေကးလကေျမာကပငး)

(၅) ဥးသနးျမင (ေမာလၿမင၊ ေျမာကပငး)

(၆) ေဒၚေစာေ႐ႊ (ရနကနၿမ႕မ၊ လမးမေတာ)

21

(ပသဥးကကေလးေရး၊ တငးရငးသားႏငငသား အစၥလာမသာသနာ၀ငတ႔အတြက ေခါငးစဥ(၄)ရပ၊ စာ-၂၀)

၆၅။ တငးျပျပညျပလႊတေတာမ ႏငငေတာဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ အေကာငအထညေဖာေရး

စဥးစားၾကသည။ လႊတေတာကငးပခၾကသည။ လႊတေတာတြင ဗလခပေအာငဆနးသည တငးျပည၏

အနာဂတ အတြက ဥပေဒၾကမးက တငခသည။ အမတမားက ေထာကခခၾကသည။ ဆရာမႀကး ေဒၚေစာေ႐ႊ၏

ေထာကခမႈတြင “ဗမာအမးသမးေတြက ကမာၻ႔အဆငအတနးမေအာင လကႏငဖ႔ ဥပေဒမာ ျမႇငတငေပးထားတာ

ထင႐းပါတယ။ ဒါေၾကာင ဒအဆက လး၀ေထာကခပါတယ။ အျခားတခကကေတာ ကမတ႔ ဗမာမြတစလငမ

ေတြဟာ ဗမာပါလ႔ေၾကျငာၿပး ဗမာတငးရငးသားေတြန႔ ရငေပါငတနးၿပး ဗမာျပညႀကးရ႕ လး၀ လြတလပေရးရဖ႔

အသကက ပဓါနမထားဘ ႀကးစားေဆာင႐ြကပါမယဆတကတေပးပါတယ။ (တငးျပျပညျပလႊတေတာ ညလာခ

မတတမး အတြ(၁)၊ အစညးအေ၀းအမတ(၄)မ ေကာကႏႈတခက)

၆၆။ ဤကား အမးသားေအာငပြေန႔၏ ၉-ႀကမေျမာက ႏစပတလညအခမးအနားတြင ကၽြနေတာမတမသမ

တငျပျခငးျဖစ၏ အျဖစအပကအားလးကကား ေသခာကန မမတမေတာေပ။ အမနဆေသာ သပတေမာက

ခေသာ ေန႔မားက ကၽြနေတာတ႔သည အစဥသတရေနလက ေအာငျမငမႈမားအတြက ဂဏယ၀ငၾကြားေနရဥး

မညျဖစ၏။ ဤ ၉-ႀကမေျမာက အမးသားေအာငပြေန႔တြင ကၽြနေတာတ႔ သပတေမာကရေဘာ ေကာငးသားမား

အားလး ႐ႊငၿပးခမးသာရၾကေစရန ဆေတာငးေမတာပ႔သလကပါသည။ အမးသားအထကတနးေကာငး၏

ေကာငးအပဆရာႀကးတစဥးအေနျဖင ကၽြနေတာေကာငးမ ေကာငးသားေကာငးသမားသည အမႏငငႏင

အမးသားတ႔၏ တးတကျမငမားေရးတာ၀နမားက ထမးေဆာငလေသာစတဓါတျမငမားလာေစရန အတတႏင

ဆး ႀကးပမးတာ၀နယ ေဆာင႐ြကမညျဖစပါသည။ (“ဗမာဆတာ ဘယမာစညးကမးမလ႔လ” ေရးသ ဥးရာဇတ၊

အးေ၀၏ ေ႐ႊရတသဘင လကေ႐ြးစငေဆာငးပါးမား၊ စာ-၂၄)

၆၇။ ေကာငးသားရေဘာအေပါငးတ႔ ကၽြနေတာဒေနရာကေနၿပး စကားအနညးငယေျပာပါရေစ။ ဒမာေရာကေန

ၾကတ ကၽြနေတာတ႔တစေတြဟာ ျမနမာတငးရငးသားေတြျဖစၾကပါတယ။ အဂၤလပကလာၿပး စာသငေနၾကတ

အဂၤလပမကႏာျဖလမး ေကာငးသားရယလ႔ တစဥးတစေယာကမ မ႐ပါဘး။ ယခ ျမနမာတငးရငးသား

ေကာငးသားေတြရ႕ အစညးအေ၀းမဖြငခင ခငဗားတ႔သဆခၾကတ အမးသားသခငးဆတာက (ဘရားသခင

သည ကၽြႏပတ႔၏ ဘရငျမငးျမတက ကယတငႏငပါေစသတညး)တ။ ေသခာစဥးစားၾကညစမးပါ။ ကၽြနေတာတ႔

ဆတ စကားတစလးဟာ အငမတနမ အေရးႀကးပါတယ။ အဂၤလနမာ႐ေနတ အဂၤလပဘရငဟာ မကႏာျဖ

လမးေတြရ႕ ဘရငျဖစတယ။ ဗမာတငးရငးသားေတြရ႕ ဘရငမဟတပါဘး ဆတာစဥးစားၿပး အမနတရားက

ျမငတအတငး အလြယတကႏငပင သႏငပါလမမယ။ ကၽြနေတာတ႔ ဗမာတငးျပညႀကးက အႏငကငၿပး

သမးပကထားတ နယခ ႕ေတြရ႕ ဘရငမငးျမတကကယတငပါေစလ႔ ဆေတာငးေနၾကတာဟာ အလြနတရာမ

႐ကစရာေကာငးလပါတယဆတာ ကၽြနေတာရေဘာတ႔အားလးက ေျပာျပခငပါတယ။

သညအေၾကာငးႏငပတသကၿပး ယခေရာက႐လာၾကတ ရေဘာေကာငးသားအားလး ဤေန႔ဤရက

ဤအခနမစၿပး ေကာငးသားသမဂၢအေဆာကအဥး အစညးအေ၀းပြမာျဖစေစ၊ အျခားေသာ ေကာငးသား ပြလမး

သဘငမာျဖစေစ ဒသခငးက လး၀မဆဘေနၾကရန အဆတငသြငးပါတယ။ (ရနကနတကသလသမဂၢ၏

ပထမဆး ဥကဌ ကထြနးစန၏ ေျပာၾကားခက၊ အးေ၀၏ ေ႐ႊရတသဘင လကေ႐ြစငေဆာငးပါးမား၊ စာ ၆၄-၆၅)

22

၆၈။ “အေၾကာငး(၄)က အဒလ ဥးႏေရာ၊ ကေအာငဆနးေရာ ေကာငးထတၿပးခနမာ တစဗလက

တစဗလတကဆသလ သမဂၢ ဒ-ဥက႒ျဖစသ ဥးရာ႐စက ေခါငးေဆာငတာ၀နမားက ခယတယ။ ေကာငးသားထ

စညးေ၀းပြႀကးကငးပတယ။ သပတေမာကဖ႔ လႈ႔ေဆာတယ။ သပတေမာကေတာလညး ရြပရြပခၽြခၽြ

ေခါငးေဆာငမႈ ေပးခတယ။ အဒ အဓကသပတတရားခ (၄)ဥးဟာ ၁၉၃၆-ခ တကသလသပတအေရးေတာပရ႕

လမးလမးေတာက ဇာတလကႀကးေတြလ႔ မဆလပါဘးခငဗား။ ရငဘတစညတး ပါၾကြားျခငးမဟတပါခငဗားး၊

ျဖစပျဖစရပက အ႐ငးဆးနားလညေအာငသာတငျပျခငးပါ။ အမနမာ တရားခ(၄)ဥးဟာ စစဥးဘလးဆသလ

ပြဥးထြက ဇတေကာငမားသာျဖစပါတယ။” (‘ကၽြနေတာ ငရေခြးေဆာငးပါးေရးစဥက’ ေရးသ ညျမ၊ အးေ၀၏

ေ႐ႊရတသဘင လကေ႐ြးစငေဆာငးပါမား၊ စာ-၇၆)

၆၉။ “သာသနာေရာင၀ါထြနးေစဖ႔”က ဒတယဗလမးႀကး၀ငးေမာင၊ ဥးစးအရာ႐ (ပထမတနး) ျပနလညေနရာ

ခထားေရး၊ ညႊနၾကားေရးမး႐း၊ ကာကြယေရး၀နႀကး႒ာနက ၁၉၉၇-ခႏစ မတလတြင ထတေ၀ခရာ ‘အစၥလာမ

ဘာသာႏင ျမနမာႏငင’အေၾကာငး ေနာကဆကတြ(က)အျဖစ ပးတြတငျပအပပါသည။

23

ေနာကဆကတြ(က)

အစၥလာမဘာသာႏငအစၥလာမဘာသာႏငအစၥလာမဘာသာႏငအစၥလာမဘာသာႏင ျမနမာႏငငျမနမာႏငငျမနမာႏငငျမနမာႏငင

အစၥလာမဘာသာစတငအစၥလာမဘာသာစတငအစၥလာမဘာသာစတငအစၥလာမဘာသာစတင၀၀၀၀ငေရာကပငေရာကပငေရာကပငေရာကပ

အစၥလာမဘာသာသည ျမနမာႏငငသ႔ လြနခေသာ ႏစေပါငး(၁၀၀၀)ေကာ (၁၂၀၀)ခန႔ကစ၍

အပစလကလညးေကာငး၊ တစဥးခငး ႏစဥးခငးအားျဖငလညးေကာငး ပ႕ႏ႔၀ငေရာကခပါသည။ သမငး

အေထာကအထားမားအရ အစၥလာမဘာသာ ျမနမာႏငငသ႔ စတငေရာက႐လာခပမာ ျပညပ အစၥလာမ

သာသနာျပမားက ျမနမာႏငငသ႔ လာေရာကသာသနာျပသျဖင ေရာက႐လာချခငးမးမဟတပါ။

ျမနမာႏငငသ႔ အစၥလာမဘာသာေရာက႐လာပႏငပတသက၍ ေအာကပါ သမငးမတတမး အေထာကအထား

မားအရ ေလလာသ႐ပါသည။ ေအဒ ၁၄-ရာစႏစမားအတြငး စမားၾတား၊ ဂာဗား၊ မာလာယ ကၽြနးဆြယမား

မတစဆင အာရဗကနသညမားသည ၿမတၿမ႕သ႔ ေရာက႐ေနၾကၿပးျဖစသည။ (ဥးခငေမာငႀကး ျမနမာျပန၊

ေမာရစေကာလစေရး Into Hidden Burma စာ-၂၁၁) ေအဒ ၇၀၀ ႏင ၁၅၀၀ အၾကားတြင အေနာကတငးမ

အာရဗကနသည၊ ပါ႐ငးကနသညႏင ေရာမကနသည တ႔သည မမတ႔ ပငရငးတငးျပညမားမ ႐ြကသေဘၤာမား

ျဖင ျမနမာႏငင ပငလယကမး႐းတနးကလညးေကာငး၊ ယငးကေကာလြနကာ အေ႔႐ဘက တ႐တျပည

ကမးေျခသ႔လညးေကာငး ကးသနးေရာငး၀ယေရးအတြက ေရာက႐ခၾကသည။ ရမးၿဗကၽြနးအနး ပကစးေသာ

အာရဗသေဘၤာ႐ မြတစလငမတ႔သည ထအခါကပင ရမးၿဗကၽြနးတြင အေျခခေနထငခေၾကာငး ေတြ႕ရေပသည။

ရခငဘရင မဟာတငစႏၵလကထက ေအဒ ၇၈၈-၈၁၀ တြင ရမးၿဗကၽြနးအနး သေဘၤာမားစြာ

ပကစးခေၾကာငး အစၥလာမဘာသာ၀င သေဘၤာသားမားအား ရခငျပညမသ႔ပ႔ကာ ေကးရြာမားတြင

အတညတက ေနရာခထားေပးခေၾကာငး ေတြ႕ရ၏။ ျမနမာႏငင ပငလယဆပကမးၿမ႕မားျဖစေသာ ေကာကျဖ၊

ပသမ၊ သနလင၊ မတမ၊ ၿမတ စသညတ႔တြင အလားတ သေဘၤာမားပကျပားျခငးဆငရာ အေၾကာငးအရာမားမာ

အခနကာလေစာစြာကပင ရခသည။ မြနႏငျမနမာ ရာဇ၀ငမားႏင အခ႕ေသာဘရားသမငးမားတြင သေဘၤာပက

စစသားမား၊ ကနသညမား၊ သေဘၤာသားမားအေၾကာငး ေရးသားထားသညက ေတြ႕႐ရပါသည။

ထ႔ေၾကာင ျမနမာႏငင ပငလယကမး႐းတနးတစေလာက အစၥလာမဘာသာ ဒါရဂါမားေခၚ သေတာစငမား၏

ဂဗမာနမားက သကေသခေနသည။ (၁၈၇၉-ခႏစ ၿဗတသဘားမား ေဂဇကက ကးကား၍ ဆရာခယေရး

ဗမာမြတစလငမ ေ႐းေဟာငး အတပၸတ စာ-၁၆) သကရာဇ ၈-ရာစအတြငးက ပဂဘရငပတသမငးလကထက

သထ၊ မတမေဒသမားသ႔ အာရဗကနသညမား ေရာက႐၀ငထြက သြားလာေလ႐ေၾကာငး အာရဗသေဘၤာမား

သည အေနာကဘက ဒမတစတကတကၽြနးမ အေ႔႐အႏၵယကၽြနးစမားႏင တ႐တျပညမအထ အာရဗမား

ခရးေပါကေရာကၿပးျဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ (ဥးၾကည၊ ဘေအ၊ ရာဇ၀ငဂဏထးေရး၊ ျမနမာရာဇ၀ငမ

သေကာငးစရာမား၊ စာ ၁၅၆-၁၅၇) တပငေ႐ႊထးလကထက သကရာဇ ၈၉၇ က ဟသာ၀တသ႔ စစခရာ

ပသကလားပနးေသးတ႔ တစဖကမ တကခကခချခငး (မနနနးရာဇ၀င(ဒတယတြ) စာ ၁၈၆) အရလညးေကာငး

သမငးသေတသ ပညာ႐ငမား၏ ေရးသားျပစထားေသာ မတတမးမားအရ အစၥလာမဘာသာသည

ျမနမာႏငငသ႔ လြနခေသာ ႏစေပါငး ၁၀၀၀ ေကာ ၁၂၀၀ ခန႔မစ၍ ေရာက႐ အေျခခ ေနထငခၾကေၾကာငး

သ႐ရပါသည။

24

ျပန႔ႏ႔ပျပန႔ႏ႔ပျပန႔ႏ႔ပျပန႔ႏ႔ပ

ျမနမာႏငငအတြငး အစၥလာမဘာသာ ျပန႔ႏ႔ပက ေလလာခရာ ေအဒ ၈-ရာစႏင ၁၆-ရာစအတြငး

ပါ႐နးႏင အာရဗသေဘၤာမား ေရေၾကာငးသြားလာျခငးသည အေ႔႐ဖားပငလယမားတြင လႊမးမးခသည။ ၎ျပင

ျမနမာႏငင၏ ေရာငး၀ယေရးစခနးမားသ႔လညး ပါ႐နႏင အာရဗကနသညတ႔ အေျခခေနထငခသည။ ေအဒ

၁၆၆၀ တြင အႏၵယျပည၌ ႐ာဂဟနဘရင ကြယလြနခရာ သားေတာ ႐ာ႐ႈဂာသည ေနာငေထာင ၾကရနအဇစႏင

နနးလခရာ အေရးနမသျဖင ရခငဘရင စႏၵသဓမၼမငး (၁၆၅၂-၁၆၈၄)ထ အကအညေတာငး ခ၀ငလာခသည။

စႏၵသဓမၼမငးအား ကတမတညဟဆရာ ႐ာ႐ႈဂာက ပနကနခရာ ႐ာ႐ႈရာကဆးခၿပး သ၏ အေျခြအရမား

ကမန(ေလးသညေတာ)တ႔အား ရခငဘရင၏ ကယရေတာတပဖြ႕ ခန႔ထားခသည။ စႏၵ၀ဇယ (၁၇၁၀-

၁၇၃၁)လကထကကမ ထကမနတ႔အား ႏပကြပခသည။ မားစြာေသာ ကမနတ႔အား ရမးၿဗကၽြနး၊ စစေတြအနး

သငးဂနက၊ သာယာကနးေကး႐ြာမားသ႔ ပ႔ထားခသည။ ရခင ျပညနယ ကမန မြတစလငမတ႔အျပင စစေတြၿမ႕

အေ႔႐ပငးေဒသမား၊ ရမးၿဗကၽြနးႏင သတြ တစ၀ကတြင တငးရငးသား ျဖစၾကေသာ အစၥလာမဘာသာ

ကးကြယသည ရခငမား အႏ႔အျပား႐ေနသည။ ၁၅၃၉ ေအဒတြင တပငေ႐ႊထး ပခးက တကခကခစဥ ၁၅၉၉

ေအဒတြင ေတာငငဘရင ပခးက တကခကခစဥတြင ဖမးဆးရမေသာ မြတစလငမမား ၁၅၄၇ ေအဒတြင

တပငေရႊထး ၿမ႕ေဟာငးၿမ႕က ၀ငတကခစဥႏင ၁၇၀၇ ေအဒတြင စေနမငး၏ အရာ႐မား သတြက

တကခကခစဥ ဖမးဆးရမခေသာ မြတစလငမမား၊ ၁၆၁၃ ေအဒတြင အေနာကဘက လြနမငး သနလငက

တကခကခစဥ သနလငၿမ႕ ကၿပးစအခါ ဒဗရစတ၏ ေနာကလက မြတစလငမား (သ႔မဟတ) စစပြၿပးစ

အခနေနာငးမ ေရာက႐လာေသာ သေဘၤာမားမ မြတစလငမားအား ေ႐ႊဘခ႐င၊ ေျမဒး၊ စစကငးခ႐င၊ ပငးယႏင

ခလး၌လညးေကာငး၊ ေကာကဆညခ႐င လကပ၌လညးေကာငး၊ ရမညးသငးခ႐င ယငးေတာတ႔၌လညးေကာငး

ေနရာခထားခေၾကာငး ေတြ႕ရသည။ ဘးေတာဘရား လကထက ျမနမာသကရာဇ ၁၁၆၃-ခႏစ (၁၈၀၁ ေအဒ)

နယနလျပညေကာ ၂-ရကတြင ေ႐ႊတကပရပကမ ေကာကတစလးက ဗလမငးရလေကာထင ေရးကးေသာ

စစတမးတြင ျမနမာသကရာဇ ၁၀၆၀ မ ၁၀၇၆ အထ နနးစေသာ အငး၀ စေနမငး လကထကတြင ရခငဘကမ

၀ငေရာကလာေသာ မြတစလင ၃၀၀၀ ေကာအား ျမနမာသကရာဇ ၁၀၇၀ (၁၇၀၉ ေအဒ)တြင ေအာကေဖာျပပါ

၁၂-ေနရာ၌ ေနရာခထားခေၾကာငးေတြ႕ရသည။ (၁) ေတာငင (၂) ရမညးသငး (၃) ေညာငရမး (၄) ယငးေတာ

(၅) မတလာ (၆) ပငးတလ (၇) တဘကဆြ (၈) ေဘာဓ (၉) သာစည (၁၀) စညပတရာ (၁၁) ေျမဒး (၁၂)

ဒပယငး စသညတ႔တြင ျဖစသည။ အထကေဖာျပပါအတငး အစၥလာမဘာသာ၀ငတ႔သည အာရဗသေဘၤာမား

ပက၍ ၀ငေရာက ေနထငချခငးျဖငလညးေကာငး၊ အာရဗပါ႐န ကနသညမား ကးသနးေရာငး၀ယေရးစခနးမား

ဖြငလစချခငးျဖငလညးေကာငး၊ ေရၾကညရာ ျမကႏရာသ႔ ေ႔႐ႊေျပာငးေနထငချခငးျဖငလညးေကာငး ပ႕ႏ႔လာခ

ေၾကာငး သ႐ရသည။ ၁၉၉၃-ခႏစ ေကာကယရ႐သည သနးေခါငးစာရငးအရ အစၥလာမဘာသာ၀ငမားမာ

ျမနမာႏငင ျပညနယ တငးမားတြင လဥးေရ ၁၆,၂၀,၂၃၃ ဥး ႐သျဖင ျမနမာႏငင လဥးေရ၏ ၃ ဒမ ၇၉ %

မ႐ေလသည။ အစၥလာမဘာသာ၀ငမား တစေန႔ ငါးႀကမ ၀တျပႏငရန ရနကနၿမ႕တြင ဗလေကာငး ၁၇၁-

ေကာငးႏင တစႏငငလးတြင ဗလ၀တေကာငးေပါငး ၂,၂၆၆ ခန႔႐ပါသည။

(သာသနာေရာင၀ါထြနးေစဖ႔စာအပ၊ စာမကႏာ ၆၅-၆၈)မ

* * * * * *