REPUBLIKA E SHQIPËRISË - Donor · Web viewZhvillimi, miratimi, eksperimentimi dhe zbatimi i një...

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

Ministria e Arsimit dhe Shkencës

STRATEGJIASTRATEGJIAKOMBËTARE EKOMBËTARE E

ARSIMITARSIMITPARAUNIVERSITARPARAUNIVERSITAR2005 - 20152005 - 2015

Ministria e Arsimit dhe Shkencës STRATEGJIA KOMBËTARE 2005 - 2015

Tiranë, Nëntor ‘2007

- Faqe 2 -


Përmbajtja

LISTA E SHKURTIMEVE TË PËRDORURA ..............…………………...….........................................…… 4

HYRJE ..................………………………………………………………...........................…..….................….. 5

PJESA A

PRIORITETET PËR ZHVILLIMIN E SEKTORIT TË ARSIMIT PARAUNIVERSITAR

A. 1 QEVERISJA-REFORMIMI DHE FORCIMI I KAPACITETEVE MENAXHUESE ................................. 8A. 1.1 Reformimi i MASHA. 1.2 Decentralizimi A. 1.3 Autonomia e shkollave A. 1.4 Sistemi i menaxhimit të informacionit në sektorin e arsimit (EMIS) A. 1.5 Raportimi dhe sigurimi i cilësisë

A. 2 PËRMIRËSIMI I CILËSISË SË PROCESIT MËSIMOR (MËSIMDHËNIE/NXËNIE) .….....…............ 17A. 2.1 Zhvillimi i kurrikulës Korniza kurrikulare kombëtare Racionalizimi i lëndëveBrendia. Integrimi vertikal dhe horizontalStruktura e kurrikulës së arsimit parauniversitarZgjedhja e lëndëve nga nxënësit dhe kurrikula gjithëpërfshirëseA. 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësimdhënies Parashikim më i mirë i kërkesës për mësuesForcimi i Qendrës së Trajnimit dhe Kualifikimit për ArsiminPërmbajtja/procesi i kurrikulës për trajnimin e mësuesve.Skema motivuese të punësimit të bazuara në meritaShqyrtimi i modeleve të reja dhe alternative të trajnimit të mësuesveSigurimi i cilësisë/regjistrimi i mësuesveTrajnimi i mësuesve gjatë punës dhe rrjetet profesionaleA. 2.3 Tekstet shkollorë Përzgjedhje më e mirë e përmbajtjes dhe strukturës shpjegueseKoordinimi i kërkesës dhe ofertës për tekstet shkolloreMenaxhimi i kërkesës dhe ofertës për tekstet alternativePrivatizimiMbulimi i kostosA. 2.4 Burimet alternative të mësimdhënies A. 2.5 Provimet dhe vlerësimetForcimi i kapaciteteveMonitorimi i cilësisë dhe përdorimi i treguesve ndërkombëtarëZhvillimi dhe menaxhimi i provimeve kombëtare

A .3 FINANCIMI I ARSIMIT PARAUNIVERSITAR ……............………......…..................…...................… 24

A. 3.1 Instrumentet dhe proceset për transferimin e fondeve.Modeli “për nxënës” i financimit Financimi i Qeverisë VendoreMenaxhimi i shpenzimeve korrente nga MAShPërgjegjshmëria dhe transparencaKapaciteti i planifikimit të buxhetitA. 3.2 Rritja e efiçencës në financimin e nënsektoritKomunikimi dhe shkëmbimi i informacionitMbledhja e të ardhurave për shkollat

- Faqe 3 -


Përjashtimi nga taksat i investimeve në arsimRialokimi i fondeve.A. 3.3 Sistemet e ekspertizës dhe mbështetjes së reformës së propozuar

A. 4 KRIJIMI I KAPACITETEVE DHE ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE –NDRYSHIMI KONCEPTUAL ….....………….........................….............….…............................................ 27

A. 4.1 Arsimi si shërbim ndërsektoral A. 4.2 Racionalizimi i shpërndarjes së shkollave A. 4.3 Inspektimi dhe ndihma A. 4.4 Profesionalizimi i mësimdhënies A. 4.5 Lëndët me zgjedhje dhe specialitetet A 4.6 Shërbimi privat arsimorA. 4.7 Zhvillimi i politikave i bazuar në kërkim dhe i orientuar nga të dhënat.

A. 5 ZHVILLIMI I ARSIMIT PROFESIONAL ............................................................................................. 32A. 5.1 Panoramë e përgjithshme e Arsimit Profesional A. 5.2 Karakteristikat kryesore dhe problematika e AP A. 5.3 Objektivat strategjike të Arsimit Profesional

A 6 ZHVILLIMI I ARSIMIT PARASHKOLLOR ............………………….........................….………............. 34A. 6.1 Nevoja për një strategji të integruar për fëmijërinë e hershmeA. 6.2 Rëndësia e fëmijërisë së hershmeA. 6.3 Arsimi parashkollor në Shqipëri A. 6.4 Gjendja në ditët e sotme A. 6.5 Hapat për të ardhmen e arsimit parashkollor

PJESA BMATRICA E POLITIKËS: ÇËSHTJET E RËNDËSISHME, OBJEKTIVAT, PËRFITUESIT,

INDIKATORËT MONITORUES DHE AFATET KOHORE

B. 1 QEVERISJA - REFORMIMI DHE FORCIMI I KAPACITETIT MENAXHUES ................................… 36B. 2 PËRMIRËSIMI I CILËSISË SË PROCESIT MËSIMOR .................................................................... 38B. 3 REFORMA FINANCIARE PËR ARSIMIN PARAUNIVERSITAR …...........................................….… 40B. 4 KRIJIMI I KAPACITETEVE DHE ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE, ....................................... 42B. 5 ZHVILLIMI I ARSIMIT PROFESIONAL ............................................................................................. 43B. 6 PLANI I ZBATIMIT. MATRICA E OBJEKTIVAVE, VEPRIMTARIVE, INDIKATOREVE .................... 44

PJESA CPLANI I ZBATIMIT

C. 1 QEVERISJA-REFORMIMI DHE FUQIZIMI I KAPACITETIT MENAXHUES ..................................... 45C. 2 PËRMIRËSIMI I CILËSISË SË PROCESIT MËSIMOR (MËSIMDHËNIE/ NXËNIE) ….................... 48C. 3 FINANCIMI I ARSIMIT PARAUNIVERSITAR ………..…..............……..............................…............ 50C. 4 KRIJIMI I KAPACITETEVE DHE ZHVILLIMI I BURIMEVE NJERËZORE ….................................… 51

PJESA DPËRMBLEDHJE E PREVENTIVIT TË KOSTOVE .…...........................................................................… 54

PJESA EMATRICAT E INPUT-it TË BURIMEVE

E. 1 Qeverisja-reformimi dhe forcimi i kapaciteteve menaxhuese ............................................................ 58 E. 2 Përmirësimi i cilësisë së procesit mësimor ........................................................................................ 60 E. 3 Financimi i arsimit parauniversitar ...............................................……..................…..…..........…...... 63E. 4 Krijimi i kapaciteteve dhe zhvillimi i burimeve njerëzore ................................................................… 65

- Faqe 4 -


LISTA E SHKURTIMEVE TË PËRDORURA

BB Banka Botërore

BE Bashkimi Evropian

CARDS Asistenca e Komunitetit për Rindërtim, Zhvillim dhe Stabilizim

DAR Drejtoria Arsimore Rajonale

EFA Arsimi për të Gjithë

EMIS Sistemi i Menaxhimit të Informacionit në Arsim

GDP Produkti Kombëtar Bruto

IKS Instituti i Kurrikulës dhe Standardeve

ILO Organizata Botërore e Punës

INSTAT Instituti i Statistikave

LSMS Studimi Vlerësues i Standardit të Jetesës

MASH Ministria e Arsimit dhe e Shkencës

MBP Menaxhimi me bazë performancën

OECD Organizata për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim

OJF Organizatë Jofitimprurëse

PV Pushteti Vendor

QKAVP Qendra Kombëtare Arsimore e Vlerësimit dhe Provimeve

QTKA Qendra e Trajnimit dhe Kualifikimit për Arsimin

DAPPS Drejtoria e Analizës së Politikave dhe Planifikimit Strategjik

SKZHAP Strategjia Kombëtare e Zhvillimit të Arsimit Parauniversitar

TIK Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit

UNICEF Fondi i Kombeve te Bashkuara për Fëmijët

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

ZA Zyrë Arsimore

- Faqe 5 -


HYRJE

Kjo Strategji mbështetet në dokumentin ”Strategjia Kombëtare e Zhvillimit të Arsimit Parauniversitar 2004-2015”, i miratuar nga Qeveria shqiptare në Qershor ‘2004.

Ndryshimet kryesore të kësaj Strategjie në krahasim me atë dokument janë:

- Është shtuar kapitulli i arsimit profesional;- Është shtuar kapitulli i arsimit parashkollor;- Është shtuar një pjesëz e posaçme për shërbimin privat arsimor;- Nuk janë përfshirë ato fjali të cilat bëjnë fjalë ngushtësisht për veprimtarinë ose pikëpamjet e një qeverie të caktuar.

Strategjia Kombëtare e Arsimit është fryt i kontributeve disavjeçare i specialistëve shqiptarë dhe të huaj, si dhe i mësuesve e menaxherëve tanë arsimorë, të cilët ne i falënderojmë përzemërsisht.

Një mirënjohje e posaçme u përket institucioneve prestigjioze ndërkombëtare e në veçanti Bankës Botërore për asistencën e pazëvendësueshme që dhanë në hartimin e kësaj Strategjie dhe atë që po japin në zbatimin e saj.Kjo Strategji ka vlerën e një platforme kombëtare, brenda të cilës të gjitha grupet e interesit do të mund të japin kontributin e tyre. Ajo konkretizon një nga përpjekjet më të rëndësishme për një angazhim intensiv profesional, mirëkuptim ndërmjet aktorëve të ndryshëm dhe vendosjen e dialogut gjithëpërfshirës.Strategjia synon të garantojë një sistem arsimor kombëtar e modern, i cili nxit rritjen e qëndrueshme ekonomike dhe konsolidimin e demokracisë, si dhe suksesin në dialogun dhe konkurrencën me vendet e rajonit dhe më gjerë.Ky dokument ka konsensusin dhe është përvijuar pas këshillimeve të gjera e intensive me përfaqësues të grupeve të ndryshme të interesit, si mësues, menaxherë arsimorë, prindër, nxënës, intelektualë, përfaqësues të OJF-ve, sindikatave, përfaqësues të organizmave ndërkombëtare, të donatorëve dhe të trupit diplomatik të akredituar në Shqipëri, që mbështesin zhvillimin e arsimit në Shqipëri.

- Faqe 6 -


Në etapën e fundit të konsultimeve, Dokumenti i është nënshtruar ekspertizës së Grupit Këshillimor të Konsultimeve, të ngritur me urdhër të posaçëm të Kryeministrit, duke marrë njëherazi konsensusin e Komisionit Parlamentar për Edukimin dhe Median, si dhe të partive politike, proces i monitoruar nga Departamenti i Bashkërendimit të Strategjive dhe Koordinimit të Ndihmës së Huaj, në Këshillin e Ministrave.

Dokumenti është strukturuar në disa pjesë kryesore:

PJESA A - Identifikon fushat parësore në zhvillimin e arsimit parauniversitar. Kjo pjesë paraqet pikat e forta dhe të dobëta dhe sugjeron veprime të mundshme, që synojnë të forcojnë pikat e forta dhe të shmangin ato të dobëtat. Dokumenti identifikon disa prej zhvillimeve të rëndësishme gjatë periudhës 2006-2007, të udhëhequra nga zbatimi i ideve të kësaj strategjie.

Diskutimet në këtë strategji udhëhiqen nga parimet dhe praktikat më të mira të zhvillimit të arsimit, siç pasqyrohen në Organizatën për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik (OECD) dhe në vendet e BE-së. Element i rëndësishëm strategjik është përcaktimi në dokument i indikatorëve të monitorimit dhe analizës së zhvillimit dhe performancës së shërbimit arsimor. Në pjesën A identifikohen katër çështje me rëndësi jetike, të cilat janë: qeverisja dhe menaxhimi i arsimit, përmirësimi i cilësisë së mësimnxënies, financimi i arsimit dhe zhvillimi i kapaciteteve për zbatimin e strategjisë kombëtare të arsimit.

PJESA B - Bazohet në përshkrimet e fushave prioritare të Pjesës A dhe përmblidhet në katër matrica. Ajo specifikon në formën e matricave të politikave, për çdo çështje të trajtuar në pjesën A, objektivat dhe përfituesit, treguesit e monitorimit, rreziqet e mundshme dhe afatet kohore për realizimin e tyre.

PJESA C - Zbërthen realizimin e Strategjisë në aktivitetet e përshkruara më lartë në pjesën A dhe në pjesën B dhe përcakton afatin e përafërt të zbatimin të tyre. Strategjia Kombëtare e Arsimit Parauniversitar 2005 - 2015 është një dokument në nivel makro dhe, si i tillë, nuk merr përsipër të trajtojë detajet në nivel mikro. Gjatë zhvillimeve, që do të pasojnë, do të hartohen planet operative me

- Faqe 7 -


detajet përkatëse për çdo aktivitet. Devijimet nga parashikimet për realizimin e veprimtarive, që mund të ndodhin për arsye të ndryshme, duhet të respektojnë intervalet kohore të parashikuara për realizimin e tyre në pjesët A dhe B.

PJESA D - Paraqet një përmbledhje të preventivit të kostos për zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Arsimit Parauniversitar. Preventivi bazohet në kostot e njësive të mbledhura nga një sërë burimesh si MASH, Projekti i BB dhe nga OJF-të. Sqarojmë se ky element është vendosur në dokument për të dhënë një metodikë të përllogaritjes së kostos natyrisht dhe një vlerë orientuese të kostos së zbatimit të strategjisë. Aktualisht vlera e vërtetë e saj do të përcaktohet në PBA, e bazuar në projektet që marrin përsipër realizimin e aktiviteteve të parashikuara. Këto projekte, krahas zbatimit të veprimtarive të parashikuara në strategji, kanë mbi vete edhe detyrën e performancës së dokumentit dhe përfshirjes së ideve bashkëkohore, pasi koha e zbatimit nga ajo e projektimit janë të distancuar ndjeshëm. Ky arsyetim vlen edhe për kostot dhe tarifat e parashikuara në këtë pjesë të dokumentit.

PJESA E - Pasqyron Matricën e inputit të burimeve dhe supozimet e përdorura në paraqitjen dhe llogaritjen e preventivit të kostove. Kuptohet se arsyetimet e përdorura për pjesën D kushtëzojnë në parim edhe Pjesën E të dokumentit të paraqitur për miratim. 1.

HAPA ZHVILLIMORË STRATEGJIK

Në zbatim të ideve të Strategjisë Kombëtare të Arsimit Parauniversitar (SKAP) 2005 – 2015, me mbështetjen financiare dhe ekspertizën teknike të Bankës Botërore, janë hartuar projektet e mëposhtme që janë komplemente të SKAP, si:

1. Projekti i arsimit për të gjithë “EFA/FTI” i miratuar në nivel ndërkombëtar,

2. Decentralizimi i sistemit të arsimit, projekt në zbatim të ideve të SKAP 2005-2015

3. Strategjia Kombëtare e Arsimit dhe Formimit Profesional 2005 – 2015, projekt në zbatim të ideve të SKAP 2005-2015,

1Strategjia Kombëtare e Arsimit është një dokument në nivel makro dhe, si i tillë, nuk merr përsipër të trajtojë detajet në nivel mikro të të gjitha aktiviteteve dhe procedurave të lidhura me të. Në procesin e zbatimit të kësaj strategjie do të hartohen projekte plotësuese.

- Faqe 8 -


4. Strategjia Kombëtare e Arsimit parashkollor 2005 – 2015, projekt në zbatim të ideve të SKAP 2005-2015.

- Faqe 9 -


PRIORITETE PËR ZHVILLIMIN E ARSIMIT PARAUNIVERSITAR

A. 1. Qeverisja - Reformimi dhe forcimi i kapaciteteve menaxhuese

Zbatimi i një modeli menaxhimi ende tepër të centralizuar në qeverisjen e vendit në përgjithësi dhe në fushën e shërbimeve në veçanti, sjell uljen e efektivitetit dhe të eficiencës së administratës publike. Ndërsa ristrukturimi formal kah decentralizimi ka shënuar progres të dukshëm në disa sektorë, duke përfshirë edhe sektorin e arsimit, ritmet e decentralizimit të përgjegjësive dhe të autoritetit vendimmarrës nga niveli qendror drejt atij vendor për arsimin parauniversitar nuk kanë qenë të kënaqshme. Parë në këtë kontekst hapat zhvillimorë të ndërmarra kryesisht gjatë vitit 2006-2007 në kuadër të projektit “Cilësi dhe Barazi në Arsim”, që merr përsipër zbatimin e ideve të Strategjisë së Arsimit Parauniversitar 2005-2015, përbëjnë një hop të rëndësishëm zhvillimi dhe peformance për sistemin arsimor parauniversitar.

Projekti “Cilësi dhe Barazi në Arsim” (VKM Nr. 234 dt. 26.04.06)Projektit BCA, i përgatitur me asistencën teknike dhe mbështetjen financiare të Bankës Botërore, përbën arritjen kulmore në reformimin e shërbimit arsimor për periudhën 2007-2010. Ai do të mbështesë zbatimin e fazës së parë të strategjisë kombëtare të arsimit. Objektivi i BCA është përmirësimi i cilësisë së kushteve të të nxënit për të gjithë nxënësit dhe studentët, si dhe rritja e frekuentimit në arsimin e mesëm të përgjithshëm, në veçanti për të varfrit dhe parashikon katër prioritete kryesore zhvillimore afatmesme, si:

1. Forcimi i i lidershipit, menaxhimit dhe qeverisjes së sistemit të arsimit (US$10 milionë)

2. Përmirësimi i kushteve të mësimdhënies dhe të nxënit (US$26 milionë)

3. Përmirësimi dhe racionalizimi i infrastrukturës arsimore, në veçanti në arsimin e mesëm (US$32 milionë)

4. Përgatitja për reformën e arsimit të lartë (US$7 milionë).

- Faqe 10 -


Projekti BCA përbën zhvillimin kulmor në drejtim të reformimit të sistemit arsimor, natyrisht i shoqëruar me sfida të rëndësishme, si:

Agjenda ambicioze e qeverise që përfshin arsimin fillor deri tek arsimi i lartë kërkon një mbështetje serioze, sistematike dhe të mirëkoordinuar në këtë sektor.

Mbështet implementimin e fushave parësore të Strategjisë Kombëtare të Arsimit për periudhën 2007-2010.

Programi financohet nga Qeveria Shqiptare, Banka Botërore, Banka Evropiane e Investimeve dhe Banka e Këshillit te Evropës për Zhvillim.

Zbatohet nga MASH dhe struktura administrative e dekoncentruar dhe decentralizuar, me ekspertizën e Bankës Botërore, duke aplikuar përqasjen ndër-sektoriale (SWAP), një pilotim i parë i llojit të vet në rajon.

Suksesi i reformimit bazohet gjithashtu në realizimin e disa hapave të rëndësishëm si:

Rritja e financimeve të sektorit nga Buxheti i Shtetit Ristrukturimi i sistemit, përcaktimi i saktë i detyrave dhe

përgjegjësive në të gjitha nivelet deri tek vendi i punës, e shoqëruar me një skemë të qartë të përgjegjësive dhe llogaridhënies;

Zhvillimi i kapaciteteve sektoriale përkatësisht detyrave dhe përgjegjësive,

Ngritjen e institucioneve dhe të mekanizmave realizuese, monitoruese e vlerësuese,

Hartimi dhe përmirësimi i legjislacionit, Fuqizimi i autonomisë institucionale dhe financiare. Përmirësimi i infrastrukturës së mësimit dhe studimit.

Hapa konkrete për reformimin e sistemit arsimor parauniversitar, realizuar në kuadër të projektit “Cilësi dhe Barazi në Arsim”:

1. Master-plani Programi E-shkollave në Shqipëri. Programi E-shkollave synon sigurimin e aksesit të shfrytëzimit të gjerë të informacionit në nivel ndërkombëtar, nëpërmjet krijimit të parkut të TIK, sigurimit të aksesit për internetit në çdo shkollë (urbane apo rurale).

2. Zhvillimi i teksteve shkollorë dhe liberalizimi i botimit të tyre (VKM Nr. 144 dt. 08.03.06)Zhvillimi i teksteve mësimore dhe liberalizimi i botimit të tyre përbën një nga projektet më të rëndësishëm të ndërmarrë nga MASH gjatë vitit 2006 e në vijim. Projekti është përvijuar në dy drejtime bazë:

- Faqe 11 -


a. Përmirësimi i cilësisë së teksteve shkollore b. Liberalizimi i botimeve shkollor, shpërndarjes dhe delegimi i të

drejtës së përzgjedhjes së teksteve konsumatorit (specialistëve dhe strukturave të shkollës).

3. Matura Shtetërore (VKM Nr. 78, dt. 08.02.06)Bazuar në principin e vlerësimit të standardizuar dhe unifikuar të nivelit të njohurive të nxënësve, Matura Shtetërore shërben edhe si test për pranimin e studentëve në universitet, duke i dhënë fund aferave dhe skandaleve korruptive që kanë shoqëruar pranimin mjaft të përfolur të studentëve në universitete. Instalimi i Maturës shtetërore është një proces i cili do të vazhdojë disa vjet për t’u integruar plotësisht në sistem.

4. Trajtimi me përparësi i gjuhës anglezeNdër të tjera, këtë vit të dytë të maturës shtetërore, filluam trajtimin përparësor të gjuhës angleze, me qëllim zotërimin sa më të mirë saj. Për këtë qëllim është vendosur mësimi i gjuhës angleze që në klasën e tretë fillore, janë shtuar departamentet e gjuhës angleze në universitete, është hapur tregu shqiptar i botimeve për botuesit anglisht-folës, në provimet e pranimit në universitet këtë vit gjuha angleze do të ketë koeficientin më të lartë.

5. Reformimi i kualifikimit 2007 Si një pilotim i disa elementeve të sistemit të ri të zhvillimit profesional të mësuesve, po zhvillohet pikërisht tani reforma “Kualifikimi 2007”, që parashikon provimet e jashtme kombëtare për mësuesit që aplikojnë për një shkallë më të lartë të kualifikimit, me teste unike të hartuara në mënyrë qendrore dhe vlerësim standard qendror.

6. Reformimi i sistemit të zhvillimit profesional të mësuesve (VKM Nr. 230 dt. 29.04.06 për përmirësimin e pagave te mësuesve) Kjo është një ndër reformat më komplekse e vendimtare për përmirësimin e kushteve të të nxënit, karakteristikat kryesore të së cilës janë:

Kalimi nga sistemi i bazuar në ofertë në sistemin e bazuar në kërkesë dhe aftësitë e nxënësve;

Kalimi nga sistemi i trajnimit të centralizuar të mësuesve në punë në një sistem të decentralizuar

Në këtë sistem do të bazohet vendosja e sistemit të pagave të bazuar në merita.

7. Përgatitja e Kornizës Kombëtare të Kualifikimeve Mbështetur në Kornizën europiane të kualifikimit po përgatitet Korniza Kombëtare e Kualifikimeve që synon zhvillimin e një kornize kualifikimesh nga niveli bazë deri tek doktoratura. Zhvillimi i kornizës

- Faqe 12 -


së kualifikimeve do të lehtësojë mobilitetin e studentëve shqiptarë, transferimin e krediteve sipas kualifikimeve, përputhjen në dinamikë të kualifikimeve me kërkesat ekonomike e sociale të vendit, do të mundësojë njohjen ndërkombëtare të tyre, do të rrisë aftësitë konkurruese në tregjet e ndryshme të punës.

8. Përmirësimi i kushteve të studimit dhe sigurimi i aksesit për të gjithë fëmijët. Sigurimi i kushteve të përshtatshme të studimit për të gjithë nxënësit dhe sidomos të atyre të zonave rurale përbën një prioritet strategjik dhe programor qeveritar të MASH. Studimi “30 nxënës për klasë” që parashikon hapjen e shkollave të reja për 18 bashki në të gjithë vendin dhe në periferinë e Tiranës dhe ai “Për zgjerimin e rrjetit të konvikteve të shkollave të mesme të përgjithshme”, mundësojnë shkollimin nëpërmjet ndërtimit të rrjetave të konvikteve pranë shkollave në qendra urbane dhe nëpërmjet racionalizimit të shtrirjes së shkollave në të gjithë territorin.

9. Edukimi i nxënësve me elementë të “sipërmarrjes” (Marrëveshja me USAID, 09.05.2007).Orientimi i reformave arsimore për përgatitjen e individit të aftë për t’u përballur me efektivitet me kërkesat e tregut të punës për të gjitha nivelet arsimore, lidhet me edukimin e “sipërmarrjes” dhe pajisjen e të rinjve me njohuritë dhe aftësitë e nevojshme. Bashkëpunimi me Fondacionin për Edukimin Ekonomik të të Rinjve (FEER) - Albanian Junior Achievement (AJA), ka krijuar kushte mjaft favorizuese për realizimin e enterpreneur ship learning në sistemin arsimor shqiptar.

A 1.1 Sistemi menaxhues i performancësNdërsa është realizuar një ristrukturim i MASH nën asistencën e Bankës Botërore dhe disa hapa janë hedhur në riorganizimin e nivelit të dytë (DAR/ZA), sfida pasuese është funksionimi i sistemit menaxhues të performancës në të gjitha nivelet e qeverisjes arsimore. Kjo nënkupton rritjen e transparencës për rolet e vendeve të punës në të gjithë piramidën administrative dhe qartësimin më të mirë të detyrave, përgjegjësive dhe detyrimeve reciproke institucionale për secilin vend pune. Për pasojë do të rritet shkalla e performancës së çdo individi të angazhuar në menaxhimin e sistemit, do të sigurohet dhe ruhet niveli minimal i performancës, si dhe do të krijohen përgjegjësi individuale më të mëdha për vetëzhvillim dhe novacione. Sistemi i ri menaxhues i performancës do të sigurojë raportimin dhe auditimin në disa drejtime, përmes mekanizmave të brendshme dhe të jashtme,duke rritur në këtë mënyrë transparencën për veprimtarinë e tij.

- Faqe 13 -


Në një periudhë afatshkurtër, MASH do të operojë sipas modelit të menaxhimit me bazë performance dhe më pas do të kalohet në nivel rajonal (drejtoritë arsimore), lokal (ZA) dhe deri në nivel shkolle.

A. 1.2 DecentralizimiDecentralizimi në sektorin e arsimit do të sigurojë zgjerimin e pjesëmarrjes dhe rritjen e efektivitetit të grupeve të interesit në përvijimin e projekteve arsimore dhe zbatimin e tyre. MASH, në bashkëpunim me ministri të tjera, do të realizojë delegime të përgjegjësive te qarqet, bashki/komunat, drejtoritë arsimore rajonale, zyrat arsimore dhe shkollat. Ky proces do të realizohet përmes një balance të kujdesshme ndërmjet centralizmit dhe decentralizmit dhe do të shoqërohet me ndërgjegjësimin për rreziqet e mundshme dhe gjasat e suksesit.Është me interes të evidentohet përgatitja, me mbështetjen Bankës Botërore, e Letrës së Politikave dhe Projektit Pilot për Decentralizimin e Shërbimit Arsimor, të miratuar nga Këshilli i Ministrave, në zbatim të ideve të strategjisë

A. 1.3 Autonomia e shkollaveNën këtë sistem të decentralizuar, shkollave do t’u kërkohet të marrin përgjegjësi të mëdha në planifikimin, menaxhimin dhe përmirësimin cilësor të shërbimeve që ato sigurojnë. Aktualisht, strukturat dhe personeli ekzistues kanë kapacitete të kufizuara për ta kthyer këtë në realitet. Në të kaluarën, komunitetet lokale dhe prindërit janë përfshirë shumë pak në planifikimin e veprimtarive shkollore dhe zgjidhjen e problemeve eventuale që shoqëronin procesin mësimor, prandaj ata e ndjejnë jo si duhet përgjegjësinë, që kanë për zhvillimin dhe ruajtjen e cilësisë së shërbimeve të cilat ofrohen nga shkollat. Realizimi i autonomisë shkollore përfshin ndryshimin e një pjese të legjislacionit. Legjislacioni aktual nuk nxit dhe nuk mbështet sa duhet pjesëmarrjen e prindërve apo drejtorëve të shkollave për të marrë nisma novatore, që lidhen me përmirësimin e cilësisë së shërbimit shkollor. Skema e grandeve për shkollat, si element thelbësor i autonomisë shkollore, do të favorizojë krijimin e kapaciteteve për planifikim dhe buxhetim në nivel shkolle dhe në nivelet e qeverisjes lokale. Me gjithë luhatjet, që mund të shoqërojnë procesin, progresi kah autonomia shkollore do të jetë i qëndrueshëm në 10 vitet e ardhshme.

- Faqe 14 -


Shkolla të mëdha ose grupe shkollash të vogla do të testojnë modelin e autonomisë.Është me interes të evidentohet përgatitja, me mbështetjen Bankës Botërore, e Projektit për përmirësimin e shkollës dhe fuqizimit të Autonomisë Shkollore, në kuadër të projektit “Cilësi e Barazi në Arsim” dhe të miratuar nga Këshilli i Ministrave, në zbatim të ideve të strategjisë

A. 1.4 Sistemi i menaxhimit të informacionit në sektorin e arsimit (EMIS) Baza jo e plotë e të dhënave paraqet pengesa të mëdha në zhvillimin e politikave dhe procedurave për përmirësimin e cilësisë së sistemit arsimor. Ngritja e një njësie të posaçme në MASH për analizën e politikave dhe planifikimin strategjik shtron imperativin e një sistemi të përparuar të menaxhimit të informacionit arsimor. Kjo njësi e politikave, në bashkëpunim me Drejtorinë e Informacionit dhe Statistikës në MASH, do të vazhdojë të bashkëpunojë ngushtësisht me INSTAT, për përcaktimin e kategorive dhe niveleve të përpunimit të të dhënave që do të grumbullojë sistemi arsimor e më gjerë. Projekti i BB “CBA”, mbështet zhvillimin e një sistemi EMIS, i cili do të ndihmojë MASH-in në realizimin e misionit të saj. Sistemi EMIS nënkupton edhe kërkimin konceptual dhe hetimin analitik të të dhënave për qëllime studimore. EMIS duhet të ketë kapacitetin për të kategorizuar të dhënat ekonomike, infrastrukturore, sociale (duke përfshirë grupet e minoritetit) dhe arsimore sipas niveleve: rural, urban dhe qendror, qarku, bashkie/komune, deri në nivel shkolle. Në këtë optikë, ngritja e Drejtorisë së Analizës së Politikave dhe Planifikimit Strategjik, një strukturë me 9 specialistë, i përgjigjet realizimit të idesë së strategjisë për instalimin e një politikë të re për monitorimin, analizën dhe vendimmarrjen bazuar në të dhëna për realizimin e objektivave të parashikuara.Si një zhvillim konkret i instalimit të kësaj ideje është lista e indikatorëve të monitorimit të zhvillimit dhe performancës së shërbimit arsimor për periudhën 2007-2015 parashikuar në projektin “Cilësi dhe Barazi në Arsim”, realizuar me ekspertizën dhe mbështetjen financiare të Bankës Botërore, që po zbatohet në kuadër të reformimit të shërbimit arsimor në Shqipëri, që paraqesim më poshtë.

Treguesit e performancës të sistemit arsimor (2006-2015)

Treguesi i performancës së sistemit Niveli aktual (të dhënat e fundit)

Objektivat për Shqipërinë

Shqipëria Mesatarja për EU

(04)

2009 2012 2015

1 Pritshmëria shkollore për fëmijët 05 11.1 17.4 13 14 15

- Faqe 15 -





(04)

2009 2012 2015

vjeç (ISCED 0-6)2 Mësimdhënia dhe koha e të nxënit

në shkollaNumri mesatar i orëve për vit për moshat e arsimit të detyrueshëm 7-8 vjeç 15 vjeçNumri i ditëve të mësimitNumri i javëve të mësimit

57078016735

(përllogaritjet)

75090018537

60080017535

66085018036

75090018536

3 Koeficienti i frekuentimit netoparashkollore (ISCED 0)arsimi i detyrueshëm tetëvjeçar (ISCED 1 – 2)arsimi i mesëm (ISCED 3)o ruralo urbanPërqindja e nxënësve në arsimin e mesëm profesional

509455258519

75.095.085.0

62.7

599472328525

689575368630

759580409035

4 Pjesëmarrja e rinisë në arsimPërqindja e të rinjve nga 15 deri 24 vjeç në arsim dhe trajnim Meshkuj Femra Përqindja e popullsisë nga mosha 18-24 vjeç me vetëm arsimin e mesëm (ISCED 1-2) dhe që nuk janë më me arsim/trajnim

3333

62.665.915.9

4040

5050

5555

5 Pjesëmarrja në arsimin e lartë

Numri i studentëve me kohë të plotë (full-time) dhe të pjesshme (part time) në arsimin e lartë Studentët në arsimin e lartë (ISCED 5 dhe 6) si përqindje e totalit të gjithë studentëve Përqindja e studentëve në lëndët e shkencave, matematikës dhe kompjuterëve, si edhe në inxhinieri, prodhim dhe ndërtim

(2005)63,250

9.0

11.0

…

15.6

26.0

77,000

11.0

12.5

89,000

12.5

14.5

102,000

14.0

16.0

6 Përdorimi i burimeve Shpenzimet për arsimin publik si GDP (%) Shpenzimet për institucionet arsimore nga burimet private si përqindje e GDP-së Totali i shpenzimeve publike për arsimin si pjesë e totalit të shpenzimeve publike (ISCED 0-6) Përqindja e shpenzimeve arsimore (ISCED 1-6) nga burime private Shpërndarja e totalit të shpenzimeve vjetore në institucionet e sektorit publik (ISCED 0-6)

(2004)3.10.6

10.7

4.0

67.010.023.0

5.20.6

10.8

10.8

72.119.98.0

3.40.7

11.0

70.012.08.0

3.50.75

12.0

70.013.017.0

3.60.8

13.0

73.015.012.0

- Faqe 16 -





(04)

2009 2012 2015

o korente - stafo korente - të tjerao kapitale Totali i shpenzimeve për institucionet arsimore publike dhe jopublike për nxënës/student në krahasim me GDP-në për frymëo ISCED 1o ISCED 2-4o ISCED 5-6

202739

7 Kapacitetet e shoqërisë për informacionin mbi të nxënit Numri mesatar i nxënësve për kompjuter në shkollat publike për nxënësit e moshës 15 vjeçare Përqindja e kompjuterëve të lidhur me internet në shkollat ku mësojnë nxënës të moshës 15 vjeçare

900

1

10 (përllogaritj

e)75

(përllogaritje)

300 100 50

8 Aftësi profesionale për shoqërinë e dijes Performanca mesatare (dhe shpërndarja) e nxënësve (mosha 15 vjeçare) sipas shkallës së njohurisë së leximit të PISA-s Performanca mesatare (dhe shpërndarja) e nxënësve (mosha 15 vjeçare) sipas shkallës së njohurive matematikore të PISA-s Performanca mesatare (dhe shpërndarja) e nxënësve (mosha 15 vjeçare) sipas shkallës së njohurive shkencore të PISA-s Përqindja me arritje të ultë (niveli 1 ose më poshtë) i pesëmbëdhjetë vjeçarëve për sa i përket leximit Përqindja e 22 vjeçarëve që kanë mbaruar me sukses së paku arsimin e mesëm (ISCED 3)

(PISA 2000)349

381

376

44

NA

(PISA 2003)491

495

499

19.8

76.4

390

400

420

35

40

420

425

435

30

50

450

450

450

25

60

TË DHËNA STATISTIKORE PËR ARSIMIN (viti 2004-2005)

Nr Treguesi Shqipëria Europa Serbia Maqedonia Kroacia SlloveniaA1 Mesatarja e viteve të shkollimit

(ISCED 0-6)11,1 17,4 13 12 15 16,2

A2Koha e mësimdhënies dhe e të mësuarit në shkollëNumri mesatar i orëve në vit për moshat që i korrespondojnë arsimit të detyrueshëmMoshat 7-8

550790

750900

620800

600800

620810

630820

- Faqe 17 -


Mosha 15Numri i ditëve të mësimdhëniesNumri i javëve të mësimdhënies

16735

18537

18537

18036

18337

18538

A3Përqindja e regjistrimit neto Parashkollor (ISCED 0) 50 75 45 29 45 75Shkolla e detyruar bazë (ISCED 1-2) 94 95 96 93 90 93Shkolla e mesme (ISCED 3) 70 85 82 80 84 91

- fshati 25- qyteti 85

Përqindja e nxënësve në shkollat e mesme profesionale

16 62,7 70 65 70

A. 1.5 Sigurimi i cilësisë dhe raportimi i sajSigurimi i cilësisë së shërbimit arsimor kërkon një ndryshim filozofik thelbësor, i cili nuk ka të bëjë vetëm me bërjen e politikave, por edhe me monitorimin. Vetëvlerësimi i individit ose e strukturave të caktuara të sistemit arsimor është një mjet matës i fuqishëm dhe një procedurë e shpejtë që duhet të përdoret sa më dendur. Për të arritur besueshmërinë ndaj përfundimeve të bazuara në metodën e vetëvlerësimit, duhet të alternohet monitorimi periodik i jashtëm me atë të brendshëm. Organizimi i inspektimit me dy nivele, qendror dhe lokal, mundëson një monitorim të koordinuar (të jashtëm dhe të brendshëm) të zhvillimit të shërbimit arsimor, duke mundësuar krahasimin e cilësisë së performancës së institucioneve arsimore dhe individëve në shkallë kombëtare dhe ndërkombëtare. Sistemi i dyfishtë i monitorimit stimulon përdorimin e mënyrave të shumta për raportim dhe auditim, rrit transparencën e procesit dhe besueshmërinë e përfundimeve të arritura. Kombinimi i monitorimit të brendshëm me atë të jashtëm mundëson ndërmarrjen e veprimeve të efektshme për përmirësime në formën e asistencës nga njësitë e specializuara lokale dhe kombëtare. Nëse një shkollë nuk arrin të përmbushë standardet e veta dhe objektivat e arritjeve të nxënësve, të përcaktuara në planet e veta zhvillimore, atëherë përgjegjësia i mbetet stafit pedagogjik dhe drejtuesve të shkollës. Në raste të tilla, qeveria vendore, e bazuar në përgjegjësitë e transferuara në kuadër të decentralizimit të sektorit arsimor, mund të kufizojë përgjegjësitë e deleguara te shkolla dhe të shpërndajë bordin e shkollës.

A. 2 PËRMIRËSIMI I CILËSISË SË PROCESIT MËSIMOR

- Faqe 18 -


Pas ndryshimit të sistemit politiko-ekonomik, iniciativat qeveritare për zhvillimin social dhe ekonomik orientuan ndërtimin e shoqërisë demokratike dhe instalimin e ekonomisë së tregut. Përmbushja e objektivave afatmesme e afatgjata për rritjen e qëndrueshme ekonomike, reduktimin e varfërisë dhe të problematikave sociale kërkon, në radhë të parë, reformimin e sistemit arsimor, si mbështetja reale për realizimin e nismave qeveritare. Duke qenë se kurrikula dhe procesi mësimor përfaqësojnë bazën e sistemit arsimor, përmirësimet e sistemit nisin pikërisht me rishikimin e kurrikulës dhe modernizimin e procesit mësimor. Qysh nga viti 1993, kurrikula e arsimit parauniversitar dhe procesi i mësimdhënie-mësimnxënies kanë qenë dhe mbeten objekt përmirësimesh të vazhdueshme, ndonëse jo përherë shumë të organizuara dhe të mirëmenduara. Për të rritur nivelin e arsimimit të qytetarëve aktualisht po zbatohet një strukturë e re e arsimit parauniversitar. Në strukturën e rishikuar tre nivelesh, (5+4+3), arsimi bazë (i detyrueshëm), nga 8 vjet që ka qenë deri tani, do të zgjasë 9 vjet. Këtu nuk kemi parasysh vitin përgatitor që do të përfitohet në kuadër të zhvillimit të arsimit parashkollor, i projektuar për t’u shtrirë në mënyrë graduale në tërë vendin, zhvillim që trajtohet e sqarohet gjerësisht në Projektin e SKA Parashkollor. Zbatimi i kësaj strukture do ta afrojë sistemin arsimor shqiptar me atë të shumicës së vendeve të vendeve të OECD. Dy nivelet e para përqendrohen në shkrim e lexim, matematikë, njohuri për shoqërinë e shëndetin, natyrisht pa nënvleftësuar përvetësimin e njohurive, dhe aftësive për të qenë pjesë aktive në një shoqëri demokratike të bazuar në njohuritë. Niveli i tretë do të zhvillojë më thellë njohuritë, qëndrimet dhe aftësitë e nxënësve për jetën e përditshme në një ekonomi tregu të një bote demokratike. Në këtë nivel dy janë drejtimet kryesore. Njeri drejtim i përgatit nxënësit për të vazhduar shkollën e lartë, ndërsa drejtimi tjetër i pajis ata me aftësitë e shkathtësitë profesionale të nevojshme, për tu bërë anëtarë produktivë të shoqërisë, qysh me mbarimin e shkollës së mesme.

A. 2.1 Zhvillimi i kurrikulës Korniza kurrikulare kombëtareMe gjithë hapat pozitive të kryera në zhvillimin e kurrikulës, mbeten ende shumë hapa të tjerë për të konceptuar dhe zhvilluar një kurrikulë të kompletuar e veçanërisht për hartimin dhe zbatimin e kornizës kurrikulare kombëtare dhe të politikave kurrikulare kombëtare. Të shikohet mundësia që njohuritë mbi gjuhën të zhvillohen dhe shtrihen

- Faqe 19 -


në kontekstin përkatës edhe në arsimin e mesëm dhe të mos mbyllet cikli i studimit të tyre në nivelin e arsimit bazë. Institucionet e varësisë, si: Instituti i Kurrikulës dhe Trajnimit (IKT) dhe Agjencia Vlerësimit të Arritjeve (AVA), të cilat financohen dhe marrin objektivat kryesore të punës nga MASH, janë ingranazhet e një mekanizmi të vetëm për përmirësimin e cilësisë së kurrikulës. MASH, krahas monitorimit dhe vlerësimit të punës së kryer prej këtyre institucioneve, duhet të sigurojë kualifikimin e stafeve dhe përmirësimin e vazhdueshëm strukturor të tyre, në mënyrë që të bëjë zhvillimin e kurrikulave një profesion të përhershëm dhe me kohë të plotë. Racionalizimi i lëndëve Tanimë është i domosdoshëm konceptimi dhe zhvillimi i një modeli kurrikular të orientuar nga kërkesa dhe i fokusuar në njohuritë dhe aftësitë e mjaftueshme për qytetarët aktivë të një shoqërie demokratike të bazuar në ekonominë e tregut. Realizimi i kësaj kërkese dikton kalimin nga metoda ekzistuese ”kurrikula me bazë lëndësh”, në ”kurrikulën e bazuar në rezultatet e të nxënit”, sipas së cilës hapen zgjedhje për lëndë të reja dhe/ose integrimin e lëndëve.Brendia Një nga shkaqet e nivelit të ulët të përvetësimit të dijeve shkollore nga një masë e madhe nxënësish është mungesa e interesit të këtyre të fundit për mësimin. Është e nevojshme që të përshtatet përmbajtja kurrikulare dhe procesi mësimor me kërkesat e zhvillimit moshor të fëmijëve dhe me aspiratat e nxënësve dhe të prindërve. Integrimi i lëndëve është një nga përvojat që e bëjnë procesin e nxënies më efektiv në vitet e shkollimit bazë. Veç kësaj, integrimi lëndor do të ulë edhe numrin e teksteve shkollorë, (nga një për çdo lëndë, në një numër më të kufizuar tekstesh), duke menaxhuar kështu më mirë impaktin e kostos së botimeve në arsimin parauniversitar.Krahasuar me treguesit e ngarkesës për vendet e OECD, ngarkesa mësimore aktuale e nxënësve tanë është shumë e lartë. Normalizimi i ngarkesës së nxënësve është një objektiv, i cili duhet të realizohet si nëpërmjet eliminimit të materialit të panevojshëm, ashtu dhe nëpërmjet zhvillimit të reformës kurrikulare të orientuar nga cilësia e të mësimdhënie-mësimnxënies, duke iu siguruar nxënësve koha e mjaftueshme për stimulimin e të menduarit të pavarur, kritik e krijues, të proceseve mendore të analizës sintezës, si dhe për të kultivuar te nxënësit shprehitë e punës në grupe, të punës eksperimentale, etj.Zgjedhja e lëndëve nga nxënësit dhe zhvillimi i lëndëve të IntegruaraZhvillimet e brendshme dhe kërkesa e afrimit me komunitetin evropian diktojnë nevojën për rritjen e fleksibilitetit në hartimin e kurrikulës, në mënyrë që shkollat ose/dhe niveli lokal ta përshtatin atë, në masën që

- Faqe 20 -


u lihet në dispozicion, me nevojat dhe kërkesat lokale të perspektivës ose traditës. Politikat që udhëheqin përdorimin e lëndëve ose të grup-lëndëve me zgjedhje i shërbejnë forcimit të këtij fleksibiliteti. Bordi i shkollës miraton politikën e kurrikulës në nivel shkolle, ndërsa qeveria vendore, nëpërmjet aplikimit të grandit në shkolla, ka rastin t’u japë prioritet projekteve kurrikulare të specifikuara.Arsim për të gjithë nuk do të thotë se çdo njeri studion të njëjtat lëndë në të njëjtën mënyrë. Sistemi arsimor duhet të ndërtohet në mënyrë të tillë, që t’i pajisë nxënësit në nivelet e ulëta me njohuri bazë si shkrim e këndim, matematikë dhe aftësi bazë në teknologjinë e informacionit dhe komunikimit. Ndërsa nxënësit kalojnë në nivele më të larta, kurrikula duhet të jetë më fleksibël dhe t’u ofrojë atyre bllok-lëndësh, si lëndë me zgjedhje. Kjo mënyrë rrit shkallën e specializimit, bazuar në zgjedhjen e lëndëve, dhe njëkohësisht redukton nevojën për t’u ofruar nxënësve të gjitha lëndët. Nëpërmjet zgjedhjes kurrikulare lidhur me numrin dhe llojet e bllok-lëndëve, shkolla fiton autonomi për të vendosur se çfarë kombinim lëndësh do t’u ofrohet nxënësve në shkollën e mesme.Përveç kësaj, futja e shumë lëndëve të reja si biznesi, multimedia dhe komunikimi etj. kërkon që hartuesit e kurrikulave të jenë të guximshëm dhe të rishikojnë lëndët që mund t’u ofrohen nxënësve dhe/ose zgjedhjet e lëndëve të integruara, për të formuar lëndë më gjithëpërfshirëse. Integrimi i lëndëve do të përmirësojë rezultatet e nxënies dhe do të reduktojë kostot, në mënyrë të tillë që të mos jetë më nevoja e pasjes së një teksti mësimor për secilën lëndë. Futja e specializimit në klasat e shkollës së mesme mund të reduktojë shpenzimet e tepërta të shkaktuar nga detyrimi i nxënësve për të studiuar të gjitha lëndët. Këto ndryshime në kurrikul do të ndikojnë në numrin e mësuesve, teksteve shkollore dhe klasave. Futja e lëndëve të reja dhe/ose bashkimi i atyre të vjetra, si lëndë të integruara, mund të hasë mjaft rezistencë, meqë shumë mësues lëndësh mund të dalin të papunë. Hartuesit e kurrikulës duhet të konsultojnë literaturën kompetente, në mënyrë që t’i shpjegojnë publikut përfitimet që rrjedhin nga zbatimi i metodës së re të zhvillimit të kurrikulës.

A. 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësimdhëniesPeriudha e deritanishme e tranzicionit është karakterizuar nga mungesa e dukshme e investimeve sistematike dhe të përqendruara për trajnimin e mësuesve. Në vitet e fundit trajnimi i tyre gjatë punës është kryer në mënyrë të pakoordinuar. Agjenci të ndryshme joqeveritare vendase ose të huaja janë përfshirë herë pas here në trajnimin e mësuesve, por mungesa e një metode tërësore dhe koherente ka ulur efektivitetin e këtyre trajnimeve.

- Faqe 21 -


Forcimi i Qendrës së Trajnimit dhe Kualifikimit për Arsimin Me ndihmën e Bankës Botërore u ngrit Qendra e Trajnimit dhe Kualifikimit për Arsimin. Ndër të tjera, ngritja e saj mori shkak edhe nga mungesa e standardeve të mësuesve, moduleve të tyre të trajnimit, vlerësimit të performancës, etj. Pjesë e strategjisë së arsimit është edhe hartimi i udhëzimeve të qarta për rolet dhe përgjegjësitë e stafit të Qendrës e veçanërisht për lidhjet e saj me grupet e interesit në nivel lokal. Kjo është një detyrë e rëndësishme e cila duhet të zhvillohet paralelisht me zhvillimin dhe performancën e sistemit arsimor dhe të kërkesave në rritje që dikton koha gjatë procesit të zbatimit të kësaj strategjie. Kompetencat e mësuesveSigurimi i një baze të fortë për trajnimin e mësuesve arrihet nëpërmjet zhvillimit të kompetencave të detajuara për ta. Ndihet nevoja për t’i pasqyruar këto kompetenca në programet universitare, të cilat duhet të udhëhiqen nga parimet e procesit të Bolonjës dhe të përfshirjes së praktikës profesionale si pjesë integrale e programit. Skema motivuese të punësimit të bazuara në meritatTërheqja dhe mbajtja në punë e mësuesve cilësorë kërkon që MASH, IKT, në bashkëpunim me grupet e interesit, të studiojë skema të reja motivimi, të cilat bazohen në performancën/meritën dhe jo thjesht në stazhin e punës. Veprimi i parë që duhet të ndërmerret është respektimi i profesionit të mësuesit duke përshtatur pagat e tyre me ato të punonjësve civilë. Natyrisht, ky do të jetë një proces i cili do të zhvillohet paralelisht me performancën e sistemit dhe cilësinë e përgatitjes, trajnimit dhe kualifikimit të specialistëve të arsimit. Shqyrtimi i modeleve të reja dhe alternative të trajnimit të mësuesve Përveç skemës bazë të trajnimit, IKT dhe strukturat qendrore e lokale të sistemit arsimor duhet të shqyrtojnë modele alternative për sigurimin e trajnimit të mësuesve, s: modeli për trajnimin e mësuesve për klasat kolektive, modeli i trajnimit të mësuesve të klasave të caktuara, i trajnimit të mësuesve të lëndëve të veçanta, modeli hibrid, gjithashtu për mësimin frontal dhe mësimin në distancë. Sigurimi i cilësisë/regjistrimi i mësuesveËshtë e nevojshme të zhvillohet procesi i regjistrimit dhe akreditimit të mësuesve, si dhe zbatimi i procedurave për monitorim të vazhdueshëm. Regjistrimi i mësuesve do të shërbejë si parakusht për të zënë një vend pune si mësues. Procedura e aplikimit për vend pune, e miratimit dhe e zgjidhjes së konflikteve duhet të hartohet dhe miratohet formalisht nga qeveria dhe MASh. Kjo duhet të realizohet së bashku me ngritjen e strukturave akredituese dhe reformimin e programeve të trajnimit të mësuesve.

- Faqe 22 -


Trajnimi i mësuesve gjatë punës Një nga çështjet më kritike, me të cilat përballet MASH, është trajnimi i një numri të madh mësuesish të pakualifikuar, si dhe i mësuesve të tjerë në mënyrë që ata të përmbushin kompetencat në përdorimin e metodave të reja të mësimdhënie-mësimnxënies. Zhvillimi i vazhdueshëm profesional i mësuesve duhet të përputhet me nevojat e tyre. Për këtë arsye duhet të hartohet një program trajnimi i bazuar në parimin e kërkesës, në përputhje me nevojat, atributet e reja të mësuesve, njohuritë mbi lëndët e reja dhe modelet e reja të mësimit. Sigurimi i cilësisë dhe eficiencës së trajnimit të mësuesve gjatë punës kërkon përdorimin e metodave alternative. Për shembull, trajnimi mund të përfshijë trajnime intensive në bllok, mësimin në distancë, modelin e përzierë që kombinon mësimin intensiv në fundjavë me mësimin në distancë. Siguruesit e trajnimit të mësuesve gjatë punës mund të vijnë nga universitetet, OJF-të, agjencitë ndërkombëtare apo shoqatat profesionale të mësuesve etj. Nëpërmjet trajnimeve profesionale, mësuesit marrin kreditet që u vlejnë për kualifikimet formale dhe plotësimin e kritereve për të fituar regjistrimin si mësues. Etika e mësim dhënies dhe e mësuesit në detyrë duhet të përbëjë një objektiv që duhet rishikuar përkatësisht zhvillimit profesional në përgatitjen e mësuesit dhe gjatë ushtrimit të detyrës së tij, duke e konsideruar mësimdhënien si një shërbim publik, duke specifikuar disa nga përgjegjësitë bazë të detyrës së tij. Është me interes të evidentohet përgatitja, me mbështetjen Bankës Botërore, e Projektit për kualifikimin profesional të mësuesve, në kuadër të “Cilësi e Barazi në Arsim” dhe të miratuar nga Këshilli i Ministrave, në zbatim të ideve të strategjisë

A. 2.3 Tekstet shkollorePërgjithësisht mësuesit përqendrohen më shumë në përmbajtjen e teksteve shkollorë se sa në objektivat e kurrikulës. Sidoqoftë, tekstet shkollore, duke qenë aktualisht me rëndësi parësore në procesin e mësimdhënie-mësimnxënies, kompensojnë kompetencat e kufizuara të mësuesve. Është me interes të evidentohet reforma e Altertekstit dhe liberalizimit të botimeve shkollore, në kuadër të reformës kurrikulare në përgjithësi, në zbatim të ideve të strategjisë. Përzgjedhje më e mirë e përmbajtjes dhe strukturësRoli i teksteve shkollore në procesin e mësimdhënie-mësimnxënies është i hapur për debat të mëtejshëm. Debatit duhet t’i nënshtrohen, gjithashtu, përmbajtja dhe struktura e teksteve.

- Faqe 23 -


Është e nevojshme të rishikohen dhe të përshtaten proceset e hartimit të teksteve shkollore dhe të sigurimit të cilësisë me ato të vendeve të BE dhe me vendet e tjera të zhvilluara. Mësuesit në shkolla duhet të inkurajohen që të përfshihen në hartimin dhe zhvillimin e teksteve shkollore. Brezi i ri i teksteve shkollore duhet të zbatojë metodat e mësimdhënie-mësimnxënies, të cilat karakterizohen nga situata të marra nga jeta, të jenë të orientuara nga zbatimet, si dhe të kenë në qendër nxënësin. Ato duhet të inkurajojnë punën në grup si dhe mendimin e pavarur, krijues dhe kritik. Është e nevojshme që autorëve të mundshëm t’u ofrohen trajnime për hartimin e teksteve.Koordinimi i kërkesës dhe ofertës për tekstet shkolloreMe metodat e mësimdhënie-mësimnxënies që vënë në qendër nxënësin, tekstet alternativë marrin rëndësi të madhe. Procesi i përzgjedhjes së teksteve shkollore duhet të bëhet mbi bazën e konkurrencës dhe transparencës. Në përzgjedhjen e këtyre teksteve do të përfshihen mësuesit dhe, dora-dorës, grupe te interesit, si prindërit, shoqatat profesionale lëndore, etj., të cilët, do të ushtrojnë kështu presion ndaj autorëve dhe shtëpive botuese. PrivatizimiBotimi i paketës kurrikulare dhe furnizimi me tekstet shkollorë duhet t’i kalojë sektorit privat. MASH do të miratojë cilësinë e botimit dhe standardet e përmbajtjeve lëndore për klasa të ndryshme. Ajo do të luajë rolin e agjentit të sigurimit të cilësisë dhe jo rolin e një shtëpie botuese. Mbulimi i kostos Futja e metodave të reja mësimdhënëse-mësinxënëse kërkon një numër të madh burimesh përveç teksteve. Është e nevojshme që të gjenden mënyra të reja për financimin e botimit të teksteve në veçanti dhe të burimeve alternative të mësimdhënies, duke pasur përparësi një politikë të diferencuar sociale.

A. 2.4 Burimet alternative të mësimdhënies Burimi aktual kryesor i procesit mësimor në arsimin parauniversitar është teksti shkollor. Për këtë arsye, mësuesit japin në mësim vetëm përmbajtjen e teksteve dhe nuk përdorin burime të tjera alternative. Ndjehet nevoja për futjen shkallë-shkallë të teksteve shtesë dhe librave të tjerë të referencës, duke filluar në këtë mënyrë me krijimin e bibliotekave në klasa. Përveç kësaj, përdorimi i teknologjisë së informacionit dhe komunikimit në programet e arsimit parauniversitar është shumë i kufizuar. Në shkollat duhet shqyrtuar mundësia e krijimit të bibliotekave me lidhje interneti. Instituti i Kurrikulës dhe Trajnimit duhet të gjejnë mënyra për të zhvilluar dhe mbështetur me burime shtesë arsimin parauniversitar.

- Faqe 24 -


Këto mund të punojnë dhe të mbështesin mësuesit në mënyrë që ata të zhvillojnë praktikat më të mira dhe të shkëmbejnë më pas përvojën me kolegët e tyre në të gjithë vendin. Këto institucione duhet të angazhohen gjithashtu në kërkimin e vazhduar të informacionit të dobishëm për lëndë të ndryshme, si dhe të krijimit të CD-ve dhe materialeve të printuar, të cilat mund t’u shpërndahen shkollave. Gjithashtu, do të jetë e nevojshme që ato të mendojnë për funksionet e tyre në një formë të re, në kërkim të vazhdueshëm të praktikave të reja si dhe të burimeve të reja të mësimdhënie-mësimnxënies. Ndërtimi i rrjeteve njerëzore profesionale janë një praktikë mjaft efektive, e cila mund të përdoret me sukses në këtë drejtim.

A. 2.5 Provimet dhe vlerësimet Krijimi i Agjencisë së Vlerësimeve Vlerësimit (AVA) dhe konceptimi e organizimi i ri i Drejtorisë së Inspektimit në MASH shënon fillimin e dy reformave të rëndësishme institucionale. Ristrukturimi organizativ duhet të plotësohet me zhvillimin e burimeve njerëzore për të forcuar kapacitetet monitoruese dhe vlerësuese. Për të rritur efektivitetin e AVA-s duhet të vihet në veprim një sistem i dyfishtë, i cili përfshin monitorimin dhe vlerësimin e brendshëm e të jashtëm duke shtrirë ekspertizën e saj jo vetëm në provimet finale, por në vlerësime dhe analiza të vazhdueshme me tematika e objektiva të caktuara. (Shih sigurimin e cilësisë te pjesa e qeverisjes).Forcimi i kapaciteteve Kapaciteti aktual i QKAVP-së duhet të zgjerohet duke përfshirë ekspertë, të cilët mund të hartojnë tregues rigorozë për matjen e rezultateve të të nxënit. Kjo Qendër ka nevojë për pajisje bashkëkohore që të përmbushë detyrën e vet dhe të përdorë me sukses tregues kombëtarë dhe ndërkombëtarë të rezultateve të procesit mësimor.Monitorimi i cilësisë dhe përdorimi i treguesve ndërkombëtarë Nisur nga synimi i përgjithshëm politik i sigurimit të kapaciteteve të afta për ta integruar vendin në BE, është tejet e nevojshme që të zhvillohen treguesit kombëtarë dhe ndërkombëtarë arsimorë, si dhe sistemi i monitorimit të tyre. QKAVP ka përfituar disa trajnime të financuara nga projekti i BB në arsim, por ka ende nevojë për krijimin dhe zhvillimin e kapaciteteve. Kështu, bazuar në projektin “Cilësi dhe barazi në Arsim” është arritur të krijohet një sistem korrigjimi dhe klasifikimi i barasvlershëm për të krahasuar rezultatet me vende të ndryshme të rajonit nëpërmjet vendosjes së grupit të indikatorëve të monitorimit të zhvillimit të shërbimit arsimor.

- Faqe 25 -


Zhvillimi dhe menaxhimi i provimeve kombëtareAktualisht publiku ka pak besim në sistemin aktual të provimeve, prandaj AVA ka për detyrë që të kthejë integritetin dhe besimin e publikut në sistemet e provimeve. Kjo Qendër duhet të zhvillojë një sistem transparent, të sigurt dhe që të mos lejojë daljen e çfarëdolloj informacioni që lidhet me provimet. Procesi i zhvillimit dhe korrigjimit të provimeve duhet të rishikohet në mënyrë të tillë që të eliminohen mundësitë për kopjim. Të gjitha konfliktet e interesave dhe situatat komprometuese duhet të eliminohen nga sistemi i menaxhimit të provimit.QKAVP do të kryejë kërkime dhe do të konsultohet me grupe të ndryshme interesi për të reformuar provimin e maturës. Ky provim duhet të shërbejë si tregues i njohurive të fituara nga nxënësit dhe si kriter bazë për hyrje në universitet.

A3 FINANCIMI I ARSIMIT PARAUNIVERSITAR

Duke filluar nga viti 1989, shpenzimet publike për arsimin, si pjesë e PPB, kanë rënë në mënyrë të vazhdueshme, nga 4% në vitin 1989, në 3% në vitet 2000 e 2001, dhe në 2,9% në vitin 2003, duke arritur në 2,7% në vitin 2004. Këta tregues janë më të ulët se mesatarja e vendeve të tjera të rajonit. Buxheti i shtetit për arsimin në vitin 2003 ishte vetëm 10,3% e shpenzimeve të përgjithshme publike. Ky tregues, krahasuar me 11,4% për vitin 1995, dhe 11,5% për vitin 1996, nuk dëshmon për rritje. Aspiratat ekonomike dhe sociale diktojnë ndryshime të mëdha në sistemin arsimor dhe, nëse ky sektor nuk financohet në mënyrë të mjaftueshme, shërbimi arsimor rrezikon jo vetëm të përkeqësohet, por edhe deri mund të mos sigurohet. Nga fundi i viteve 90-të, kërkesa për shpenzime kapitale është rritur ndjeshëm për shkak të mungesës së mirëmbajtjes së vazhdueshme të objekteve shkollore dhe dëmtimit të tyre gjatë periudhës së tranzicionit dhe në krizën e vitit 1997. MASH-i duhet të kërkojë mjete alternative financimi të cilat mund të përballohen nga burimet kombëtare. Objektivi qeveritar për rritjen e investimeve në arsim në masën rreth 5% e PBB, dyfishi i financimeve të vitit 2004 (rreth 2,7%) që parashikohet të mbetet në këto kufij edhe në të ardhmen e cilëson realisht arsimin si prioritet zhvillimor kombëtar.

A 3.1 Instrumentet dhe proceset për transferimin e fondeve

- Faqe 26 -


Modeli ”për nxënës” i financimitSistemi i financimit në arsim nuk i përgjigjet me efektivitet plotësimit të nevojave në ndryshim. Kështu, migrimi i brendshëm dhe i jashtëm i nxënësve ka krijuar probleme në sistemin e financimit në nivel rajonal. Për të kapërcyer këto dukuri, pra, për t’iu përgjigjur kërkesave në ndryshim si dhe për të siguruar barazinë e shanseve për nxënësit dhe rajonet, modeli i financimit “për nxënës” (për capita), i cili lidhet drejtpërdrejt me shkollat, mund të jetë një alternativë e pranueshme. Ky model bazohet në numrin aktual të nxënësve, si dhe gjeografinë e shtrirjes së shërbimeve të nevojshme, në numrin e mësuesve dhe stafin mbështetës dhe jo në sasinë e parave të paracaktuara sipas praktikave pragmatike e jo transparente të përdorura deri më sot.Menaxhimi i shpenzimeve korrente nga MASHMASH-i menaxhon disbursimin e të gjitha shpenzimeve korrente, d.m.th. shpenzimeve të lidhura me botimin e teksteve shkollore, me bursat e nxënësve, me materialet didaktike, si dhe me transportin e mësuesve dhe nxënësve. Në dritën e kosto-efektivitetit, mbajtja e disa shërbimeve në nivel qendror përbën avantazh, ndërsa shërbime të tjera, si transporti i nxënësve dhe mësuesve ose bursat mund të realizohen më mirë nga niveli lokal. Realizimi i decentralizimit në sistemin arsimor do të rriste efikasitetin për këtë shërbim, duke ulur shpenzimet. Megjithatë, planifikimi buxhetor i detajuar është i nevojshëm për të rritur përgjegjshmërinë ndaj këtyre fondeve në të dyja nivelet, qendror dhe rajonal. Kapaciteti i planifikimit të buxhetit Modeli aktual i ofertës së shërbimeve arsimore reflektohet në sistemin financues. Një nga kërkesat kryesore të reformimit në skemën e menaxhimit dhe të financimit të shërbimit arsimor është kalimi në modelin e bazuar në kërkesën dhe performancën. Që të arrihet kjo, është e nevojshme të zhvillohen kapacitetet në nivelet e ndryshme të sistemit financiar në mënyrë që të përfshihen aktivisht në hartimin e planit të detajuar buxhetor dhe në zbatimin e këtij plani.

A 3.2 Rritja e efiçencës në financimin e nënsektoritKomunikimi dhe shkëmbimi i informacionitMASH-i nuk merr raportime për sasinë e financimit që qeveria vendore i akordon sektorit të arsimit në përgjithësi, dhe nën-sektorëve të tij. Mungesa e një informacioni të tillë e pengon seriozisht MASH-in për hartimin e një planifikimi financiar të besueshëm dhe efektiv.Shkëmbimi i informacionit financiar midis MASH, MF, qeverisë vendore dhe shkollave ka munguar. Sistemi EMIS, i planifikuar për MASH-n, duhet të organizohet në formë të tillë që të mbledhë dhe të menaxhojë

- Faqe 27 -


këtë lloj informacioni. Një grup ekspertësh financiarë duhet të angazhohen në përcaktimin e llojit të të dhënave, nivelin e mbledhjes, tipin dhe shkallën e analizës së tyre, gjë që do të forcojë kapacitetet në MASH për planifikimin dhe menaxhimin e veprimtarive të veta.

Mbledhja e të ardhurave nga shkollatDuhet të rishikohen praktikat aktuale të sigurimit të të ardhurave nga shkollat, si për taksimin e tyre, ashtu edhe për vendimet përkatëse të bashki/komunave. Shkollat dhe komunitetet duhet të kenë kontroll të plotë të të ardhurave. Përqindjet aktuale që i kalojnë shtetit nga këto fonde duhet të rishikohen, me tendencë minimizimin e tyre, në mënyrë që të inkurajohen më shumë komunitetit dhe stafi shkollor. Shkolla duhet lejuar që të rrisë pavarësinë në përdorimin e të ardhurave të krijuara nga pajisjet e veta dhe mjediset si dhe nga punonjësit që angazhohen jashtë orarit të punës.Përjashtimi nga taksatShkollat duhet të inkurajohen që të gjejnë burime alternative financimi. Për të rritur kontributin bamirës të publikut, të gjitha financimet alternative duhet të përjashtohen nga taksat, në mënyrë që çdo qindarkë e dhuruar të përdoret për përmirësimin dhe mbështetjen e cilësisë në arsim. Gjithashtu, OJF-të, mësuesit dhe nxënësit, të cilët blejnë materiale mësimore si kompjuter etj., duhet të përjashtohen nga taksat. Është e nevojshme që të thjeshtohen rregullat për përjashtime të tilla, në mënyrë që njerëzit të financojnë më shumë në këtë fushë.Rialokimi i fondeveArsimi bazë është nënsektori parësor i arsimit. Prandaj MASH duhet të rishikojë shpenzimet në arsimin e lartë sipas modelit “përfituesi i shërbimit paguan koston”, me qëllim që të favorizojë financimin e niveleve të tjera të arsimit. Fondet shtesë të përfituara nga burimet e brendshme e të jashtme duhet të përdoren me përparësi nga arsimi parauniversitar.

A 3.3 Sistemet e ekspertizës dhe mbështetjes së reformësEkziston rreziku që disa komuna ose bashki mund të mos jenë të afta që të menaxhojnë shkollat me kosto-efektivitet. Kjo situatë mund të parandalohet duke krijuar partneritete me komuna ose bashki fqinje. Disa shkolla, gjithashtu, mund të mos jenë në gjendje të përballojnë menaxhimin financiar. Ekspertët e institucioneve arsimore të specializuara dhe/ose ata të drejtorive arsimore rajonale, mund t’i asistojnë ato shkolla. Ky rrezik është më i pranishëm në shkolla të vogla, por mund të parandalohet duke i menaxhuar këto shkollat të vogla në grupime me buxhet të përbashkët.

- Faqe 28 -


A. 4 - NDRYSHIME KONCEPTUALE

Kalimi nga një sistem i centralizuar dhe i orientuar sipas ofertës në një sistem të bazuar në kërkesën, d.m.th. sipas vizionit të autoriteteve lokale dhe konsumatorit, dhe përgjegjshmëria në rritje kërkojnë një ndryshim thelbësor konceptual, i cili, nga ana e vet, do të ketë ndikimin e tij në çështjet operative. Propozimet kryesore rreth sistemeve të përgjegjshmërisë disa nivelesh dhe të orientuar nga kërkesa janë shumë komplekse po të kemi parasysh historinë e vendeve ku, në të kaluarën, ka sunduar ideologjia komuniste e bazuar në modelin e ofertës. Marrëdhëniet midis shtetit dhe qeverisë lokale, shtetit dhe individit, shtetit dhe sektorit privat etj., duhet t’i nënshtrohen një transformimi të madh. Për këtë arsye, në këtë kapitull shtjellohen disa ndryshime të rëndësishme dhe të nevojshme në sektorin e arsimit në kuadër të reformës arsimore.Duke pasur parasysh rritjen e kostos në buxhetin e sektorit publik, të diktuar nga kërkesa për një sistemi arsimor cilësor, është e nevojshme të përzgjidhen sisteme e modele të reja dhe efikase. Nga ky këndvështrim duhet të zbatohet një metodë e bazuar në kërkesën, e cila do të mbështetet nga një sistem rigoroz monitorimi dhe vlerësimi, i krijuar në kuadrin e projektit EMIS. Më poshtë jepen disa konsiderata të veçanta, si aspekte të rëndësishme të strategjisë së arsimit kombëtar.

A 4.1 Arsimi si shërbim ndërsektoral Sistemi arsimor kombëtar shërben si sektor shërbimi, i cili do të pajisë qytetarët e ardhshëm shqiptarë me njohuritë e nevojshme, me aftësitë e shkathtësitë e mjaftueshme, të edukuar dhe të përkushtuar për të realizuar planin kombëtar ekonomik e zhvillimor të vendit. Ai synon plotësimin e nevojave kombëtare të tregut të punës dhe aspiratat social-kulturore të popullit. Prandaj, veprimtari të tilla si, p.sh., hartimi i kornizës kombëtare kurrikulare duhet të përfshijnë dialogun dhe inputin ndërsektoral, në mënyrë që korniza e propozuar të reflektojë nevojat e të gjithë sektorëve, nevoja që mund të jenë të panjohura nga ata që janë të përfshirë vetëm në sektorin e arsimit. E parë nga një këndvështrim tjetër, nevoja për dialog ndërsektoral dhe për harmonizim të mbështetjes mund të pasqyrohet në një sërë veprimtarish të financuara dhe mbështetura nga ministri të linjave të ndryshme. Kështu, p.sh., programet që lidhen me “fëmijët e punësuar”, programet “ushqim për edukim”, subvencionet për “familjet në nevojë", etj., aktualisht menaxhohen dhe drejtohen nga disa ministri të ndryshme. Për të rritur impaktin e këtyre programeve,

- Faqe 29 -


kërkohet koordinimi i veprimeve ndërmjet ministrive që i menaxhojnë këto programe.

A 4.2 Racionalizimi i shpërndarjes së shkollave, krijimi i shanseve të barabarta Duke marrë në konsideratë tendencat e larta të migrimit, natyrshëm lind nevoja për të krijuar një bazë të besueshme të dhënash të hartës së shkollave. Me anë të saj, do të realizohet një planifikim më i besueshëm dhe afatgjatë, i cili do të sjellë një përdorim më efecient të burimeve të kufizuara, që janë në dispozicion të sektorit të arsimit parauniversitar. Duhet të racionalizohen shkollat që janë joekonomike në menaxhim dhe të paqëndrueshme në kuadrin e zhvillimit institucional. Nga ana tjetër, duhen gjetur dhe eksperimentuar modele alternative për të siguruar shërbimin arsimor në zonat me dendësi të ulët popullsie. Ndërsa kërkesa për numrin e klasave mund të mos rritet, rishpërndarja e shkaktuar nga migrimi i brendshëm do të krijojë nevojën për klasa të reja. Sigurimi i kushteve të përshtatshme të studimit për të gjithë nxënësit, dhe sidomos të atyre të zonave rurale, përbën një prioritet strategjik dhe programor të MASH. Në këtë këndvështrim, Studimi “30 nxënës për klasë” që parashikon hapjen e shkollave të reja për 18 bashki në të gjithë vendin dhe në periferinë e Tiranës dhe ai “Për zgjerimin e rrjetit të konvikteve të shkollave të mesme të përgjithshme”, mundësojnë shkollimin nëpërmjet ndërtimit të rrjeteve të konvikteve pranë shkollave në qendra urbane dhe nëpërmjet racionalizimit të shtrirjes së shkollave në të gjithë territorin. MASH-i duhet të sigurojë në të njëjtën kohë barazinë e shanseve dhe efektivitetin për të gjithë nxënësit dhe veçanërisht për grupet e margjinalizuara, si romët e evgjitët, fëmijët e familjeve në nevojë dhe natyrisht të sigurohen të drejtat dhe barazia e fëmijëve të minoriteteve. Me mjaft kujdes duhet të trajtohen në dokumentacionin shkollor dhe në procesin mësimor zhvillimet lidhur me ratifikimin e dokumenteve të rëndësishme ndërkombëtare, si: ligji për barazinë gjinore, ndryshimet në kodin e familjes, natyrisht të lidhura më problematikat që i shoqërojnë. Për më tepër, problemet e barazisë dhe krijimit të shanseve të barabarta, shtrohen dhe zgjidhen ne parim në projektin e EFA, tashmë të miratuar edhe në rang ndërkombëtar.

A 4.3 Inspektimi dhe ndihmaRoli i inspektorëve në MASH shihet më shumë si një mekanizëm ndëshkues dhe kontrollues. Kjo duhet të ndryshojë nëse dëshirojmë që profesionistët në arsim të jenë novatorë dhe të përfshihen në procesin e vetëzhvillimit. Opsioni më i mirë për rolin e inspektorëve do të ishte të qenit përherë i angazhuar në sigurimin e mbështetjes. Ky ndryshim konceptual ka rëndësi për suksesin e procesit të “vetë-raportimit”, si

- Faqe 30 -


pjesë e sigurimit të cilësisë dhe monitorimit. Që individët të raportojnë me ndershmëri, ata duhet të kenë besim te sistemi. Nëse jo, problemet që lindin nga të dhënat dhe rezultati jo i besueshëm do të vazhdojnë, prandaj çdo planifikim që merr për bazë këto të dhëna, s’do të ketë vlera. Performanca e sistemit të inspektimit dhe kualifikimi i inspektorëve të nivelit qendror dhe rajonal duhet të jetë një prioritet strategjik i MASH-it.

A 4.4 Profesionalizimi i mësimdhënies Ngarkesa aktuale mësimore për mësuesit kërkon një vëmendje të re lidhur me statusin e profesionit të mësuesit. Duke pasur parasysh se një nga objektivat e reformës është përafrimi i kapaciteteve dhe i sistemit arsimor me ato të vendeve të BE, mësimdhënia në Shqipëri duhet të shihet si një shërbim publik. Si rrjedhojë, mësuesit duhet të punojnë 30-40 orë në javë. Një trajtim i tillë do të rrisë angazhimin nga ana e mësuesve, si dhe do të justifikojë shtimin e rrogës bazuar në rritjen e kohës së punës. Kjo ngarkesë duhet të jetë e matshme dhe e kontrollueshme. Efikasiteti dhe eficienca mund të rritet edhe nëpërmjet futjes së kompetencave ndërdisiplinore për mësuesit e arsimit bazë dhe të paktën në deri në dy disiplina mësimore për mësuesit e arsimit të mesëm. Këto veprime mund të sjellin ulje në numrin total të mësuesve, por do të ndihmojnë në përmirësimin e raportit mësues-nxënës dhe do ta bëjnë sistemin arsimor shqiptar të krahasueshëm me atë të vendeve të rajonit.Shoqatat profesionale të mësuesve duhet të zhvillohen dhe mbështeten si një burim i rëndësishëm për përmirësimin e procesit të mësimdhënies-mësimnxënies, të novacioneve kurrikulare dhe eksperimentimit të ideve novatore.

A 4.5 Shërbimi arsimor privatQysh nga lejimi i hapjes së shkollave private më 1995, ato janë zgjeruar me një ritëm të moderuar duke arritur që në vitin 2004 të përfshijnë 5% të fëmijëve në arsimin parashkollor; 3,7% të nxënësve në arsimin parauniversitar (3% në arsimin bazë, 6% në arsimin e mesëm të përgjithshëm dhe 7% në arsimin e mesëm profesional) dhe 2% të studentëve. Ndërkohë janë privatizuar disa shërbime arsimore si botimi, shtypja dhe shpërndarja e teksteve shkollore, po ashtu, ndërtimi, rehabilitimi e mirëmbajtja e godinave arsimore.Arsimi privat sfidë për arritje cilësore në procesin arsimor Ndjekja e shkollave private nuk i detyrohet aq larmisë së ofertës kurrikulare, pasi ndryshimet e pakta nga shkollat publike kufizohen kryesisht në përfshirjen e informatikës dhe të gjuhës angleze më herët

- Faqe 31 -


ose të një gjuhe të huaj më tepër. Zhvillimi i këtij lloji shërbimi, në nivelin aktual, paraqitet më shumë si një kundërveprim i publikut ndaj cilësisë së ulët të shkollave publike, e shprehur në numrin më të vogël të nxënësve për klasë, pajisjeve më të mira me laboratorë dhe mjeteve didaktike dhe në disa raste një personeli mësimor më të përzgjedhur, ndonëse nuk ka ende një konfirmimi zyrtar të arritjeve krahasuese të nxënësve të shkollave private me ato publike.Është i pranishëm rreziku që në disa nga këto shkolla interesat e biznesit arsimor të zbehin cilësinë e shërbimit arsimor. Për këtë arsye, MASH-i duhet t’i kushtojë më shumë rëndësi zbatimit të standardeve dhe sigurimit të cilësisë në arsimin privat. Përqendrimi i shkollave private në disa qytete më të mëdha ka kufizuar fort aksesin ndaj tyre sidomos për zonat rurale, kurse çmimet përgjithësisht të larta, i bëjnë ato një privilegj të shtresave të kamura.Shërbimi privat është një nga mënyrat e rritjes së ofertës ndaj interesave dhe nevojave të ndryshme të klientëve arsimorë. Për këtë arsye të parë shërbimi privat arsimor duhet të inkurajohet përmes shtimit të shkollave private të të gjitha niveleve, zgjerimit të larmisë së institucioneve arsimore private, zgjerimit të ofertave për shërbime private në sistemin arsimor, si: agjenci trajnuese, vlerësuese të arritjeve të nxënësve, etj.Arsimi privat burim për rritjen e investimeve në arsimNjë arsye tjetër e zgjerimit të shërbimit arsimor privat është ajo financiare. Me gjithë shtimin e domosdoshëm të përqindjes së PBB për sektorin e arsimit dhe të një politike të mundshme agresive në thithjen e fondeve të huaja, nevojiten burime të tjera financiare për të kryer një hop në cilësinë e arritjeve të nxënësve dhe, për këtë shkak, tërheqja e biznesit kah tregu arsimor është një nevojë.Politika inkurajuese ndaj institucioneve arsimore private, vendase ose të huaja, duhet të realizohet nëpërmjet mekanizmave të tilla si lehtësira fiskale dhe/ose mbulimin nga qeveria e një pjese të shpenzimeve korrente. Këto mekanizma do të përdoren me përparësi për arsimin profesional dhe pas-shkollës së mesme, në mënyrë që ato t’u përshtaten më me fleksibilitet nevojave të tregut të punës, si dhe për arsimin e lartë, në mënyrë që të shkarkohet buxheti shtetëror nga mbishpenzimet për këtë nënsektor, gjithashtu për arsimin parashkollor, në mënyrë që të sigurohet larmia e duhur e ofertave për të, dhe për shkollat e fëmijëve me nevoja të veçanta.Arsimi privat hap tregun, rrit konkurrencën dhe përmirëson cilësinë e shërbimitZgjerimi i tregut të shërbimit arsimor privat përtej thjesht shkollimit privat, do të sigurojë konkurrencën e mjaftueshme si një parakusht i përmirësimit cilësor të këtyre shërbimeve në përgjithësi. Rreziku që konkurrenca e shkollave private ndaj atyre publike të përkeqësojë

- Faqe 32 -


shërbimin arsimor publik do të parandalohet nëpërmjet menaxhimit dhe mësimdhënie-mësimnxënies mbi bazën e performancës (arritjeve të nxënësve) dhe transparencës së këtyre arritjeve ndaj opinionit publik dhe profesional.

A 4.6 Zhvillimi i politikave i bazuar në kërkim dhe i orientuar nga të dhënat MASH-i në reflektim të sugjerimit për rritur numrin e stafit të sektorit të analizës së politikave dhe të planifikimit strategjik, e ka riformatuar dhe zgjeruar këtë sektor, duke e kthyer në Drejtorinë e Analizës së Politikave dhe të Planifikimit Strategjik, me një staf prej 9 vetë. MASH-i ka iniciuar zhvillimin e sistemit EMIS që të mbledhë të dhënat në nivele të ndryshme në sistemin e arsimit parauniversitar. Për t’i bërë më efektivë sistemin EMIS dhe njësinë e zhvillimit të politikave, duhet të kultivohet kultura e përmirësimit të vazhdueshëm: hartimi i vazhdueshëm i kurrikulave, përmirësimi i vazhdueshëm i shkollave dhe zhvillimi i vazhdueshëm i burimeve njerëzore. Të gjitha vendimet për politikat në lidhje me sektorin e arsimit në përgjithësi dhe arsimin parauniversitar, në veçanti duhet të bazohen në të dhëna. Në rast se mungojnë të dhënat, MASH-i duhet të autorizojë kryerjen e një kërkimi të veçantë në mënyrë që të arrihet një vlerësim më i saktë i problemeve shqetësuese.

A. 5 ZHVILLIMI I ARSIMIT PROFESIONAL (AP)

Me gjithë ndërhyrjet reformuese të ndërmarra vitet e fundit, si dhe mbështetjen e donatorëve të huaj, pavarësisht shenjave pozitive për një rigjenerim të tij, AP vazhdon të jetë me reputacion të ulët dhe të mos luajë rolin e duhur në zhvillimet aktuale dhe të pritshme. Lidhjet e AP me tregun e punës dhe me partnerët socialë vazhdojnë të jenë të dobëta. Kurrikula e AP, pavarësisht nismave për modularizim dhe decentralizim, në përgjithësi, vazhdon të mbetet tradicional dhe larg realitetit profesional. Sistemi i kualifikimit dhe certifikimit është i orientuar në mënyrë të pamjaftueshme ndaj zhvillimeve dhe standardeve të reja të BE-së.Në përgjithësi, infrastruktura materiale e pjesës më të madhe të shkollave profesionale është mjaft e dobët, por, ndërkohë ka pabarazi të mëdha midis shkollave profesionale për nga burimet njerëzore, financiare dhe të infrastrukturës. Mungon sistemi i trajnimit paraprak (pre-service) për mësuesit dhe instruktorët e lëndëve e praktikave profesionale, po kështu, nuk ka një program kombëtar të posaçëm për trajnimin në punën të tyre.

- Faqe 33 -


A 5.1 Objektivat strategjike të arsimit profesionalArsimi profesional gjatë dekadës së ardhshme duhet të realizojë një reforme sistematike, e cila të synojë ndryshimin e AP në një sistem të aftë për t'u përshtatur ndaj tregjeve të punës në ndryshim të vazhdueshëm. Kjo reformë shkon përtej përmirësimeve thjesht institucionale, deri tek ndryshime thelbësore në vizionin, qëndrimet dhe sjelljen e të gjithë të angazhuarve.Sistemi i AP duhet të ofrojë akses për të gjithë të interesuarit dhe mundësi më të mëdha punësimi dhe kalimi në nivelet e tjera më të larta (p.sh. terciar), të jetë reagues i menjëhershëm ndaj zhvillimeve dhe nevojave të tregut të punës në nivel rajonal/kombëtar dhe sidomos në nivel lokal, të jetë efecient, të mbështetet në një model partneriteti që angazhon në veprimtaritë e tij të gjitha palët përkatëse (qeveria, partnerët socialë, komuniteti, etj.). Ai duhet të bartë konceptin e të nxënit gjatë gjithë jetës, pra të krijojë mundësinë e akumulimit, transferimit dhe njohjes së krediteve për arritjet e fituara me forma dhe mënyra të ndryshme, si dhe të përshtatet gradualisht në përputhje me nivelet e kualifikimit të pranuara nga Bashkimi Evropian.Struktura e sistemit të APRritja e fleksibilitetit të ofertës, mundësive të pranimit, përparimit dhe mobilitetit vertikal e horizontal (midis niveleve dhe drejtimeve) në AP, do të arrihet nëpërmjet:

a) Krijimit të një Kuadri Kombëtar të Kualifikimeve Profesionale (KKKP),

b) Përshtatjes së strukturës së sistemit të AP duke u bazuar në KKKP dhe duke marrë parasysh nivelet rekomanduese të Kuadrit Evropian të Kualifikimeve

c) Krijimit të një cikli të veçantë për të plotësuar kulturën e përgjithshme të nxënësve që mbarojnë nivelin e punëtorit të kualifikuar për të ofruar diplomën e maturës teknike.

d) Krijimit të një cikli pas-shkollës së mesme me orientim profesional për nxënësit që mbarojnë arsimin e mesëm të përgjithshëm dhe kërkojnë të marrin një kualifikim profesional.

Treguesi kryesor i zhvillimeve të pritshme në këtë periudhë do të jetë dyfishimi i tërheqjes së nxënësve në shkollat teknike-profesionale dhe ato social-kulturore, nga aktualisht 20% të arsimit të mesëm në 40%.

A 6 ZHVILLIMI I ARSIMIT PARASHKOLLOR

- Faqe 34 -


Vëmendja e pamjaftueshme ndaj arsimit parashkollor pasqyrohet në zvogëlimin e vazhdueshëm të fondeve për të dhe ka për rrjedhojë institucione të pajisura varfër dhe një ofertë që nuk përmbush kërkesat e prindërve, sidomos të zonave urbane të prekura nga migrimi i 15 viteve të fundit.Përpjekjet e viteve të fundit janë përqendruar në zbatimin e koncepteve e praktikave bashkëkohore në kopshtet-pilot, duke i kthyer ato edhe në qendra-trajnuese, dhe në zbatimin e përshkallëzuar të standardeve të përmbajtjes, të godinës, pajisjeve, mjeteve bazë mësimore, si dhe personelit. Ndërhyrja cilësore në fëmijërinë e hershme ka një normë të lartë kthyeshmërie në arsimin bazë dhe më tej për të gjithë personat që përfitojnë nga kjo ndërhyrje. Për këtë arsye pritet një inkurajim i zhvillimeve në arsimin parashkollor.Objektivat kryesorë strategjikë për arsimin parashkollor janë:

a) Përmirësimi i përgatitjes për shkollë të fëmijëve parashkollor, duke siguruar gradualisht të paktën një vit shkollor përgatitor për të gjithë fëmijët 5-6 vjeçar.

b) Konsolidimi i arritjeve të realizuara në kopshtet-pilot të modelit edukativ “Hap pas hapi”, duke i shfrytëzuar si agjenci trajnues për zbatimin e standardeve të përmbajtjes në arsimin parashkollor, i shoqëruar me alternativave të reja të shërbimit parashkollor;

c) Shtirja e mjaftueshme e institucioneve parashkollore;d) Sigurimi i shërbimeve të fëmijërisë së hershme sidomos tek

grupet e margjinalizuara, veçanërisht në zonat verilindore. e) Fuqizimi i përvojave të institucioneve parashkollore me kosto të

ulët dhe të mbështetura nga ndihmesa e vetë komunitetit;f) Mbështetje për shtrirjen e mëtejshme të sistemit aktual të

arsimit parashkollor për fëmijët 3-5-vjeçar, g) Zhvillimi i programeve informuese dhe trajnuese me prindërit

për të mbështetur edukimin dhe kujdesin ndaj fëmijëve të vegjël, vendosja si prioritet edukimit të fëmijëve në kopsht, në kundërshtim me moton e deritanishme: “Kopshti shërben vetëm për shëndetin dhe sigurinë e fëmijës”.

Parakushte të përmbushjes së objektivave Përmbushja e objektivave strategjike kërkon plotësimin e disa parakushteve: Rritja e kapaciteteve ekzistuese të kopshteve dhe sigurimi i mjediseve

përkatëse për grupet përgatitore të arsimit parashkollor;

- Faqe 35 -


rishikimi i kurrikulës së fakulteteve të mësuesisë për të përgatitur “modelin e ri” të mësuesit të ciklit parashkollor dhe marrja në konsideratë e standardeve të përmbajtjes në përgatitjen e tij nga shkollat e larta .

hartimi i kurrikulës së re për vitin përgatitor dhe përgatitjen e programit të kualifikimit të mësuesve.

Përgatitja e materialeve metodike dhe didaktike për të gjitha kopshtet përkatëse;

Instalimi i një koncepti të ri menaxherial ndërsektoral të institucioneve parashkollore për sigurimin e shërbimeve cilësore ndaj fëmijërisë së hershme.

- Faqe 36 -


Pjesa B

MATRICA E POLITIKËS: ÇËSHTJET E RËNDËSISHME, OBJEKTIVAT, PËRFITUESIT,

TREGUESIT MONITORUES DHE AFATET

Si zbërthim i pjesës A, në këtë pjesë renditen problemet-kyçe dhe për secilin problem shtjellohen objektivat, përfituesit, treguesit monitorues, rreziqet dhe afatet.

B1 Qeverisja - Reformimi dhe forcimi i kapacitetit menaxhues

Problemet kyçe

Objektivat Përfituesit Treguesit monitorues

Rreziqet Afati

B. 1.1Sistemi menaxhues i performancës

Përshkrimi i qartë i vendeve të punës

Planifikimi dhe futja e sistemeve të menaxhimit të performancës

Zhvillimi i standardeve minimale të performancës dhe i skemave nxitëse për të inkurajuar nivele të larta të performancës

Transferimi i menaxhimit me bazë performance (MBP) në nivele rajonale, lokale dhe shkollore

Rritja e kapaciteteve për përdorimin e MBP në menaxhimin e MASH nëpërmjet trajnimit intensiv.

Stafi i MASH i vetëdijshëm për rolet e tij

Publik i vetëdijshëm për rolet e stafit të MASh

Shërbime të përmirësuara për stafin e DAR dhe ZA

Shërbime të përmirësuara për shkollat

Impakti në cilësinë e arsimit për fëmijët

Miratimi i legjislacionit për të zbatuar MBP në MASh.

Përqindja e drejtori ve të MASH të trajnuara në përdori min e MBP deri në 2007

Përqindja e DAR dhe ZA që përdorin MBP deri në vitin 2009. Reduktimi i kohës në marrjen e vendimeve në nivel qendror

Iniciativë e rritur e stafit në zgjidhjen e problemeve

Zgjedhjet parlamentare mund të vonojnë procesin

Emërimi i personelit nuk bazohet në kualifikimet dhe performancën

Ndryshimi i praktika ve mund të kërkojë shumë kohë

Mungesa e angazhimeve të MASh në mbështetje dhe sigurim të kritere-ve të nevojshme legjislative .

Ristrukturimi i niveleve qendrore të përfundojë në vitin 2007

Të gjitha institutet, agjencitë dhe qendrat e lidhura me MASh do të adaptojnë MBP deri në vitin 2008.

Nivele rajonale dhe të tjerat deri në vitin 2009.

B. 1.2Decentralizimi

Zhvillimi i politikave të qarta për funksionet e MASh që do të decentralizohen

Zhvillimi i udhëzimeve të qarta për DAR dhe ZA, të cilat pranojnë rolet e decentralizuara

Zhvillimi i kapaciteteve për të përdorur të dhëna për planifikim në nivel lokal

Zhvillimi i procesit të raportimit dhe nivelit të përgjegjshmërisë brenda dhe midis drejtorive

Stafi qendror në MASH

Stafi i DAR, ZA dhe i pushtetit vendor (PV)

Grupet e tjera të interesit

Prindërit dhe nxënësit

Udhëzimet e reja mbi politikat të miratuara nga kabineti

Përqindja e detyra-ve të identifikuara, të menaxhuara nga MD (Menaxh. i Decent) Numri i mundësive që krijohen për trajnim

Mungesë vullneti për të ndarë pushtetin Trajnim i pamjaftueshëm i personelit

Mungesa e besimit dhe përgjegjësisë nga grupet e interesit

Nuk vlerësohen plotësisht funksionet shtesë të përgjegjësive qendrore dhe lokale të menaxhimit

Udhëzimet dhe funksionet që do të decentralizohen janë miratuar deri në vitin 2007

50% e funksioneve të miratuara do të decentralizohen deri në vitin 2008.

100% e funksion-eve të miratuara do të decentralizohen deri në vitin 2011.

- Faqe 37 -


B. 1.3Autonomia e shkollave

Zhvillimi i politikave të qarta për dr. e shkollës dhe bordin.

Krijimi i kapaciteteve për të përgatitur planet zhvillimore të shkollës

Krijimi i shoqatave të prindërve dhe mësuesve dhe inkurajimi i komunitetit, prindërve për përgjegjësi ndaj shkollës Zhvillimi i sistemeve cilëso-re të përgjegjshmërisë

Vendosja e indikatorëve të jashtëm të cilësisë në të gjitha nivelet

Drejtorët e shkollave dhe mësuesit

Shoqatat e prindërve dhe mësuesve si dhe komuniteti lokal

Pushteti Vendor (PV) dhe grupe interesi të tjera

Numri i drejtorëve të trajnuar të shkollave

Numri i SHP të krijuara dhe që mbështesin aktivisht shkollën

Numri planeve të paraqitura nga shkollat

Vendosja e indika-torëve kombëtarë

Numri i drejtuesve të trajnuar të komunave

Komunitetet nuk janë ende gati të marrin përgjegjësi

Drejtorët e shkollave dhe menaxherët e PV nuk janë të trajnuar mirë

Mekanizmat e financimit nuk funksionojnë mirë

Mungesë vullneti e PV për të alokuar fondet e miratuara për shkollat

100 shkolla të përzgjedhura funksionojnë si shkolla autonome deri në vitin 2008

50% e të gjitha shkollave funksionojnë si ente autonome deri në vitin 2011.

100% e shkollave janë tërësisht ose pjesërisht autonome deri në 2015.

B 1.4Sistemi i menaxhimi i të informacionit në sektorin e arsimit

Hartimi i kuadrit të politikave për EMIS

Identifikimi i tipit të të dhënave që do të mblidhen dhe burimit të tyre

Zhvillimi i niveleve të aksesit dhe i procedurave të autorizimit

Zhvillimi i procedurave të analizës dhe raportimit dhe drejtoritë përgjegjëse

Zhvillimi intensiv i stafit dhe trajnimi i specializuar

Menaxherët dhe politik-bërësit në nivel qendror

Menaxherët dhe politik-bërësit në nivel rajonal-DAR, ZA dhe PV

Zyrtarët e planifikimit dhe hartimit të buxhetit

Personat përgjegjës për monitorimin e cilësisë

Është vendosur niveli i infrastrukturës dhe pajisjeve.

Shtrirja e trajnimit për stafin teknik dhe profesional Cilësia e të dhëna-ve të mbledhura

Tipi i analizës së kryer

Cilësia e raporteve të përgatitura bazuar në të dhënat

Pajisje dhe infra-strukturë e papërshtatshme

Trajnim i pamjaftueshëm dhe jo i specializuar për stafin lokal

EMIS funksionon plotësisht në nivel Qendror në vitin 2007

EMIS funksionon në 50% të shkollave dhe në zyrat rajonale deri në vitin 2009. EMIS funksionon në 100% të shkollave dhe në zyrat rajonale deri në vitin 2011.

B. 1.5Raportimi dhe sigurimi i cilësisë

Zhvillimi i sistemit të vlerësimit të stafit me dispozita për apelime

Zhvillimi i niveleve të ndryshme të raportimit për performancën e stafit

Zhvillimi i sistemeve të vlerësimit të bazuara në evidenca

Përshtatja e treguesve të performancës së MASH me ato të ministrive të tjera si dhe me treguesit ndërkombëtarë

Stafi i MASh

Sindikatat dhe shoqatat e tjera profesionale

Stafi i DAR, ZA dhe PV


Publiku i gjerë

Struktura dhe udhëzime për monitorimin të miratuara formalisht nga MASh

Rregullsia dhe cilësia e raporteve të vlerësimit të drejtorive

Auditim i jashtëm nga MASh

Miratimi i indikatorëve objektivë të cilësisë Frika nga reagimet kur raportohet për cilësinë e dobët dhe nivelin e ulët të performancës

Udhëzimet e vlerësimit për stafin dhe njësitë organizative të zbatuara deri në vitin 2007.

50% e Dr. DAR/ ZA.. zbatojnë vlerësimin e stafit dhe sigurimin e cilësisë deri në vitin 2009.

100 % e Dr. DAR/ ZAA. zbatojnë vlerësimin e stafit dhe sigurimin e cilësisë deri në vitin 2011

- Faqe 38 -


B. 2 Përmirësimi i cilësisë së procesit mësimor (mësimdhënie/nxënie) Çështjet kryesore

Objektivat Përfituesit Indikatorët monitorues Rreziqet Afatet

B. 2.1 Zhvillimi i kurrikulës

Hartimi i një kornize kurrikulare kombëtare (KKK)

Strukturimi i arsimit parauniversitar me objektiva të mësimnxënies

Racionalizimi i lëndëve dhe orëve për nivelet e klasave

Zhvillimi i politikave për hartimin e kurrikulave të lëndëve me zgjedhje dhe kurrikulës gjithëpërfshirëse.

Zhvillimi i planeve të reja mësimore duke rishikuar përmbajtjen lëndore dhe vijueshmërinë horizontale dhe vertikale

MASh dhe planifikuesit e SKZHES Institucionet e arsimit parauniversitar.

Mësuesit dhe Dr e shkollave

Nxënësit dhe prindërit

OJQ-të e vendit dhe të huaja, të përfshira në inovacione kurrikulare

Debate ndërsektorale për kornizën kurrikula-re kombëtare.

Korniza kurrikulare kombëtare e hartuar dhe e miratuar nga qeveria Listë e miratuar e lëndëve dhe orëve mësimore për lëndë e për çdo klasë

Zhvillimi, miratimi, eksperimentimi dhe zbatimi i një procesi dhe përmbajtje të re plan mësimor-përmbajtje

Mungesa e kapacitetit dhe/ose angazhimit nga ana e IKS për të drejtuar reformën kurrikulare

Vazhdon përdorimi i koncepteve dhe metodave të vjetra Tensioni i shkaktuar nga lëndët tradicionale të kombinuara mund të çojë në shkëputjen e tyre nga reforma

KKK është hartuar dhe miratuar deri në 2008

Planet mësimore fillore të zhvilluara, eksperimentuara dhe zbatuara deri në 2010

Planet mësim. të arsimit të mesëm të zhvilluara, eksperiment. dhe zbatuara deri në vitin 2015.

B. 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësimdhënies

Zhvillimi i kapaciteteve për të parashikuar nevoja për mësues

Forcimi i Institutit të kurrikulës dhe Trajnimit (ITK)

Rishikimi i kurrikulës së trajnimit të mësues.

Rishikimi i kushteve të punës për mësuesit

Shqyrtimi i modele-ve dhe alternative të trajnimit të mësuesve

Sigurimi i cilësisë dhe akreditimi i mësuesve

Trajnimi gjatë punës dhe rrjetet profesionale

EMIS, SAPP, MASh

IKT

Drejtorët e shkolla-ve dhe mësuesit

Agjencitë e trajnimit të mësuesve Shkolla dhe komunitetet e pa favorizuara


Të dhënat EMIS të krijuara dhe raporti mbi kërkesën dhe ofertën e një rajoni Përshkrime të qarta të vendeve të punës për IKT dhe emërimi në bazë merite miratimi i MBP dhe realizimi i 12 vlerësimeve mujore

Hartimi dhe miratimi i kompetencave të mësuesve dhe programeve të kualifikimit

Krijimi i bordit të akreditimit të mësuesve dhe procedurave përkatëse

Mungesa e angazhimeve dhe gatishmërisë për të ndërmarrë aktivitete Mungesa e mirëkuptimit për kërkimin në zhvillimin e profesionit të mësuesit

Miratimi ligjor në kohë për akreditimin e mësuesve, shpërblimeve të bazuara në merita, etj. Pajisja e të gjithë mësuesve aktualë me njohuri dhe aftësi për të zbatuar kurrikulën e re

Përshkrimi i ven-deve të punës të IKT dhe emërimi i stafit deri 2008.

Hartimi i kompetencave të mësuesve për nivele lëndë të ndryshme deri në vitin 2007

Hartimi, miratimi i programeve të trajnimit fillestar dhe gjatë punës të mësuesve, deri në 2007.

Akreditimi dhe shpërblimi i mësuesve bazuar në merita deri në 2010.

B. 2.3Tekstet shkollore

Rishikimi i përmbajtjes dhe strukturës

Koordinimi i kërkesës dhe ofertës për tekstet shkollore

Menaxhimi i ofertës dhe kërkesës së teksteve alternative

Privatizimi i botimit të teksteve shkollore

Zhvillimi i mekanizmave për mbulimin e kostos së teksteve shkollore

Nxënësit dhe mësuesit

Autorët e teksteve

Planifikuesit në MASH

MASh dhe Drejtoritë Arsimore

Shtëpitë botuese

Drejtorët e shkolla-ve dhe prindërit

Miratimi i politikave dhe procedurat për hartimin e teksteve shkollore

Sigurim i trajnimi për autorët e teksteve shkollore Lidhja e të dhënave për tekstet shkollorë me EMIS Miratimi i politikave dhe procedurat për mbulimin e kostos.

Mungesë vullneti e autorëve për të hequr dorë nga librat e vjetër

Mungesa e vlerësimit për rëndësinë e strukturës instruksionale Kundërshtimi nga shtëpitë botuese për të ndaluar vazhdimin e botimit vjetor Rezistenca për të mos paguar librat

Miratimi i politikave të hartimit dhe botimit të teksteve deri në 2007

Raporti i EMIS përfshin kërkesën për tekstet shkollorë në vitin 2007 Finalizimi për mbulimin e kostos dhe pilotimi në 2010.

- Faqe 39 -


B. 2.4 Burimet alternative të mësimdhënies

Hartimi i standardeve minimale për bibliotekat me libra reference

Hartimi i standarde-ve minimale për sasi-në dhe tipat e teksteve alternative, CD etj.

Zhvillimi i politikave për bibliotekat e shkoll.

Zhvillimi i politikave për sigurimin dhe përdorimin e Internetit në procesin mësimor

Nxënësit dhe mësuesit

Autorët e teksteveMASh dhe DAR/ZA

Shtëpitë botuese dhe kompanitë e TI

Dr. shkollave dhe prindërit

Sigurimi i trajnimit për hartuesit e burimeve alternative

Janë zhvilluar dhe miratuar politikat dhe procedurat për librat alternative

Janë miratuar politikat dhe procedurat për bibliotekat e shkollave dhe shërbimet me internet

Paaftësia për të kontrolluar cilësinë dhe relevancën përkatësinë Drejtuesit e shkollave nuk vlerësojnë nevojat për burime shtesë Mos financimi nga buxheti i kostove për mirëmbajtje dhe sistem interneti

Miratimi i politika për e tekste alternative deri në 2007

Caktimi i listës minimale të burimeve alternative deri në 2008 30% e shkollave kanë libra alternativë dhe burime mësimore

B. 2.5 Provimet dhe monitorimi

Forcimi i kapaciteteve të IKT

Hartimi i politikave dhe procedurave për monitorim me anën e indikatorëve

Zhvillimi i kapacitetit të IKT për të hartuar e vlerësime dhe analiza bazuar në indikatorët

Rigorozitet dhe besueshmëri në provimet e Lirimit dhe provimet e maturës

Zhvillimi i kapacitetit të MASH për implementimin e indikatorë ndërkombëtarë

Stafi i QKVP Prindër dhe nxënës Universitetet dhe institucione të tjera pas shkollës së mesme Drejtorët e shkollave dhe qeveria vendore Vlerësimi i cilësisë së MASh

Stafi i trajnuar i MASH për vlerësimin dhe monitorimin e arsimit Hartimi dhe pilotimi i provimit kombëtar për klasën 9 për zhvillimin e provimeve të maturës Marrëveshje formale me universitetet dhe institucione të tjera pas shkollës së mesme për të përdorur një provim të vetëm për hyrje në universitet

Moskuptimi sa duhet i vlerësimit arsimor Paaftësia për të siguruar publikun lidhur me besueshmërinë dhe integritetin e provimeve Paaftësia për të negociuar me universitetet për të pasur një provim të përbashkët mature Mungesa e analizës transparente dhe raporteve mbrojtës

Trajnimi dhe kri-jimi i kapacitete-ve deri në 2007 Eksperimentimi i provimit të Lirimit deri në 2007, dhe zbatimi i plotë në 2008 Marrëveshja për provimin kombëtar të maturës, deri në 2006 dhe zbatimi i plotë deri në 2011 Vendosja e indikatorëve rajonalë deri në 2007

- Faqe 40 -


B3 FINANCIMI I ARSIMIT PARAUNIVERSITAR Problemet kyçe Objektivat Përfituesit

Indikatorët monitorues

Rreziqet Afatet

B. 3.1 Instrumentet dhe proceset për transferimin e fondeve

Hartimi nga ana e MF, MASh dhe PV i një përshkrimi transparent, të detajuar të kontributeve financiare të çdo grupi interesi.

Financim i ndarë sektorial në grant-bllok dhe buxhet të kushtëzuar e të pa-kushtëzuar

MASh, MF dhe PV Bordet e shkollave dhe komunat

Përcaktimi i kontributeve i shprehur me përqindje

Procesi i regjistrimit të informacionit i miratuar formalisht si një veprim i përhershëm

Mospranimi i MF për të bërë publik informacionin e detajuar të financimit

Identifikimi i nevojave të specifikuara financiare nga MASh për planifikim deri në 2006.

Rënia dakord dhe miratimi i procedurës së raportimit midis MF dhe MASh deri në 2007

Ndarja e granteve bllok në aktivitete specifike të MASh si zëra paralele

Rritja e fleksibilitetit dhe barazisë së modelit të financimit bazuar financ/nxënës

Rishikimit të pjesës së PV për financimin e arsimit dhe të përgjegjshmërisë për të siguruar kompetencë e transparencë

Rishikimi i shpenzimeve periodike të menaxhuara në nivel qendror në dritën e decentralizimit

Rishikimi i detajuar i përgjegjshmërisë për të rritur transparencë dhe efikasitet

Trajnim për menaxhimin e planifikimit të buxhetit dhe raportimit

D E në MASh dhe sektorët e financës në DAR

Shkollat, komuniteti dhe rajonet

Menaxherët e financimit të arsimit

Auditorët e menaxhimit financiar dhe MF

Të gjitha grupet e interesit në fushën e arsimit

Miratimi zyrtar i afateve kohore për MASh dhe MF

Udhëzimet për raportin e buxhetit të ri të hartuara dhe të miratuara

Raporti për zbatimin e një modeli financimi për nxënës

Ndryshimi dhe zbatimi i procedurave të raportimit të buxhetit të PV

Marrëveshja e rishikuar për funksionet që decentralizohen Miratimi i sistemeve të raportimit dhe i shkallës së përgjegjshmërisë ndër-auditive Sigurimi i trajnimit të detajuar për aspekte të veçanta.

Procesi mund të vono-het nëse të dhënat nuk bëhen të disponueshme

Mungesë gatishmërie për të përfshirë zërat paralelë në buxhet Modeli gjithë përfshirës “për nxënës” mund të mos arrijë konsensusin e nevojshëm Transparenca në rritje e shpenzimeve të planifikuara dhe aktuale të pushtetit vendor mund të shihet me sy jo të mirë nga PV

Mosmarrëveshje për funksionet që duhet të decentralizohen Trajnimi i detajuar mund të mos sigurohet në kohën e duhur

Raportimi i detajuar dhe transparent i buxhetit deri në 2006

Detajimi dhe transparenca kontributit të PV në buxhet deri në 2007 Delegimi i funksioneve të decentralizuara deri në 2008 Hartimi modelit të ri të financimit “për nxënës” deri në vitin 2007 Sistemi i llogari-së dhe i financimit të plotë, të detajuar dhe transparent është miratuar nga MASH deri në vitin 2010

- Faqe 41 -


B. 3.2Rritja e efiçencës në financimin e nënsektorit

Komunikimi dhe shkëmbimi i informacionit

Tërheqja e financimit jopublik në arsimin parauniversitar

Miratimi dhe/ose amendimi i ligjeve për të inkurajuar shkollat që të vjelin të ardhura nga shërbimet

Negocimet për përjashtimin nga taksat të investimeve në arsim

Miratimi i rialokimit të fondeve për arsimin nëpërmjet dialogut publik

MF, MASh

Drejtoritë në MASh

MASh, PV dhe komuniteti MF dhe MASh

Mësuesit e drejtorët e shkollave

MASh, DAR/ZA

Tipi i informacionit dhe procesi i raportimit janë miratuar

MASh ka miratuar udhëzimet politike për mbështetjen dhe menaxhimin e arsimit me financim nga fondet jopublike

Janë miratuar përjashtimi nga taksat dhe udhëzimet për vjeljen e të ardhurave nga shkollat Janë miratuar ligjet për rishpërndarjen e fondeve për sektorin publik

Mungesë vullneti për të shkëmbyer informacione

Vonesa të shkaktuara nga zgjedhjet qeveritare dhe procedurat parlamentare Mungesa e aftësisë për të monitoruar përjashtimin nga taksat mund të pengojë këtë proces Nënsektorët nuk janë të aftë për të miratuar rishpërndarjen e fondeve

Miratimi i marrë-veshjes për tipin dhe mënyrën e informacionit, deri në 2007 Miratimi i politik-ës së taksave për investimet në arsim dhe vjeljen e të ardhurave nga shkollat deri 2008 Është miratuar rishpërndarja e fondeve publike në sektorin e arsimit deri në vitin 2008.

Punimet kapitale:

Rishikimi dhe prioritizimii mirëmbajtjes dhe rehabilitimeve

Zhvillimi transparencës për monitorimin e kontributeve të PV për investi.

Shqyrtimi i “hartës së shkollave” para planifikimit të shkollave të reja

Projekte të veçanta:Kërkimi me bazë shkolle për zhvillimin e novacionit

MASH,DAR/ZA

QL, komunat, mësuesit dhe nxënësit

Mësuesit dhe nxënësit

Janë miratuar standardet minimale për mirëmbajtjen

Sistemi i monitorimit dhe menaxhimit të kontributeve të rregullta të QL për mirëmbajtjen

Miratimi i udhëzime-ve të politikave dhe procesit të financimit për novacionet në bazë shkolle.

Mungesa e kapaciteteve në nivel lokal për të realizuar detyrat Mungesë vullneti për t’iu nënshtruar mbikëqyrjes së publikut Komuna dhe prindërit kundërshtojnë konsolidimin e shkollave Mungesa e besimit që mësuesit e shkollave të jenë novatorë

Hartimi dhe monitorimi i udhëzimeve të mirëmbajtjes deri 2006 Plotësimi dhe miratimi i hartës së shkollave deri në vitin 2010.

Financimi edicionit të parë të novacioneve me bazë shkolle deri në vitin 2008

B. 3.3Sistemet e ekspertizës dhe mbështetjes së reformës

Zhvillimi i roleve dhe përgjegjësive midis ekspertit dhe ekspertizës për mbështetje me koncepte dhe procese të reja.

Zhvillimi i roleve dhe përgjegjësive për grup shkollat dhe rrjetet e DAR/ZA.

MASh (sektori i financës) Institucionet arsimore dhe agjencitë Shkollat dhe komunat

Numri i marrëveshjeve të arritura midis ekspert/ekspertizë

Numri i grup shkollave dhe rrjeteve të zyrave

Numri i takimeve për secilën nga të mësipërmet

Mungesa e vullnetit për të pranuar përgjegjësitë reciproke për të bërë menaxhimin e ri të financave

Marrëdhëniet e pushtetit interferojnë me zbatimin

Krijimi i sistemeve të ekspertizës deri në2007

Krijimi i grup-shkollave dhe rrjeteve rajonale deri në 2008

- Faqe 42 -


B. 4 NDRYSHIME KONCEPTUALEProblemet kyçe

Objektivat Përfituesit Indikatorët monitorues

Rreziqet Afatet

B.4.1 Arsimi si shërbim ndërsektoral

Përfshirja e sektorëve të tjerë në planifikim në arsimin parauniversitar

Zhvillimi i përgjegjësive kombëtare të reformës arsimore

Zhvillimi i arsimit si mjet për të mbështetur zhvilli-min kombëtar ekonomik dhe social

Prindërit dhe nxënësitPlanifikuesit në të gjitha M.linjës

Komuniteti dhe grup-et e interesit ekono-mik

MASH dhe PV

Krijimi komisionit ministror ndërsektorial

Realizimi i debateve ndër-sektoriale dhe forumeve të diskutimit

Mungesa e vullnetit për pjesëmarrje nga sektorë të tjerë

Ekspertët e arsimit jo të gatshëm për të shkëmbyer/ndarë planifikimin me sektorë të tjerë

Miratimi i udhëzime-ve për përfshirje ndërsektorale deri në vitin 2007.

B. 4.2 Racionalizimi i shkolla-ve

Zhvillimi i vetëdijes së publikut se cilësia dhe sasia sjellin kosto

Arsimi cilësor mund të kalojë/ kapërcejë kufijtë qeveritar lokal

Rishikimi i objektivave lokal dhe kombëtar për të plotësuar parimin e barazisë dhe aksesit.

MASH dhe DAR/ZA



Realizimi i forumit publik për të debatuar në nivel kombëtar Realizimi i forumit publik për të debatuar në nivel lokal qeveritar

Mungesa e vullnetit për të bashkëpunuar me rajonet fqinj/ komunat Mos vlerësimi i cilësisë

Krijimi i forumeve fillestare deri në vitin 2007 Hartimi i dokument- diskutimit provizor deri në 2008

B. 4.3 Inspektimi dhe ndihma

Edukimi i inspektorëve që të ndihmojnë dhe jo të kontrollojnë dhe qortojnë.

Zhvillimi i besimit nëpërmjet metodës për ndershmërinë në procesin e vet-raportimit

Inspektorët në MASH dhe DAR

Përfshirja e stafit në procesin e vet-raportimit

Profilet e performancës së inspektorëve

Informacioni i përpunuar për drejtorët e shkollave dhe mësuesit

Inspektorët nuk vlerësojnë nevojën për ndryshim Mësuesit dhe drejtorët e shkollave nuk kanë besim se do të raportohet drejtë

Trajnimi i inspektorëve deri në 2007 Trajnime të tjera në vetëvlerësim deri në 2008Vlerësimi i performancës së inspektorëve deri në vitin 2009

B. 4.4 Profesionalizimi mësim-dhënies

Përmirësimi i statusit të mësuesit, nëse bëhet profesion me kohë të plotë.

Përshtatja e statusit të mësuesve me atë të punonjësve civilë

Kompetenca shumë-disiplinore të mësuesve për rritjen e aftësive profesionale


Nxënësit dhe prindërit .

MASH me anë të efiçencës që do të arrihet nëpërmjet multi-aftësive

Dokument diskutimi për të vlerësuar punën e mësuesit

Legjislacioni duhet të përfshijë mësuesit si punonjës civilë Numri i rrjeteve dhe shoqatave për arsimin parauniversitar

Paaftësia qeveritare për të siguruar kushte të shërbimit civil për të gjithë mësuesit Ngarkesa mësimore në rritje pa një rritje koresponduese në paga

Realizimi i vlerësimit të punës së mësuesve deri në vitin 2007

Adoptimi i legjislacionit deri në vitin 2009

B.4.5Shërbimi arsimor privat

Shtimi i shkollave priva-te të gjitha niveleve

Zgjerimi i larmisë së institucioneve arsimore private

Zgjerimi i llojeve të shërbimeve të arsimore: agjenci trajnimi, vlerësimi, etj

Prindërit e nxënësit

Prindërit e nxënësit

Drejtorët e shkollave, mësuesit, admini-strate qendrore dhe lokale arsimore

Numri i shkollave private te hapura rishtas

Larmia e ofertave të institucioneve arsimore

Larmia e ofertave për shërbime private në sistemin arsimor

Ngadalësia në plotësimin e kuadrit të mjaftueshëm ligjor

Kapacitete të paarrira për të ofruar një shërbim cilësor

Plotësimi i kuadrit ligjor deri më 2010

Shtimi progresiv i numrit te institucioneve dhe shërbimeve

B.4.6 Zhvillimi i politikave i bazuar në kërkim, i orientuar nga të dhënat

Politikat e hartuara duhet të mbështeten dhe arsyetohen në të dhëna të besueshme. Konceptet dhe sistemet e reja duhet të studiohen dhe pilotohen para se të zbatohen.

MASH, DAR dhe ZA

DAPPS dhe sistemi EMIS

Institucionet e tjera arsimore të lidhura me MASh

OJQ-të e ven-dit e të huaja në arsim.

Numri i studimeve kërkimore të porositura Hartimi i një sërë dokumentesh politikë Numri i projekteve të OJQ-ve të vendit dhe të huaja.

Mungesa e kapaciteteve për të ndër-marrë studime formale empirike Mungesa e fondeve në mbështetje të studimeve kërkimore dhe pilotimit.

Identifikimi i të gjitha studimeve kërkimore arsimore që janë në zbatim, deri në 2007 Hartimi i politikave dhe procedurave për veprim-tari kërkimore deri në vitin 2008

- Faqe 43 -


B. 5 ZHVILLIMI I ARSIMIT PROFESIONALProblemet kyçe


Rreziqet Afatet

B. 5Fleksibiliteti i ofertës, mundë-sive të pranimit; sigurimi i mobilitetit vertikal e horizontal

AP reagues i ndaj zhvillimeve dhe nevojave të tregut të punës

Krijimi i një Kuadri Kombëtar të Kualifikimeve Profesionale në përputhje me Kuadrin Europian të Kualifikimeve

Hapja e vendeve të reja të punës dhe ulja e varfërisë

Përshtatja e strukturës disa nivelesh së sistemit të AP duke bashkërenduar arsimin dhe formimin profesional e shkencor Rritja e konkurueshmërisë së specialistëve në tregun vendas e ndërkombëtar.

Krijimi i një cikli ”passhkollës së mesme” me orientim profesional për nxënësit me arsimin e mesëm të përgjithshëm

Krijohet një sistem arsimor i diversi-fikuar në përputhje me kërkesat e tregut

Rriten shanset për fronte të reja pune për popullatën

Shanse për plotësim të vazhdueshëm të kompetencave profesionale dhe kulturore

Performanca e sistemit arsimor mundëson hapjen e fronteve të reja të punës dhe ul papunësisë

përshtate opti-male e individit me zhvillimin dhe kërkesat e tregut .

Përqindja e maturantëve që ndjekin shkollat tekniko-profesionale ose social-kulturore

Numri mesatar i nxënësve të punësuar

Përqindja e nxënë-sve që mbarojnë nivelin e punëtorit të kualifikuar dhe ndje-kin cikle plotësuese të kulturës së përgjithshme

Rritja e numrit të nxënësve të punësuar dhe nr i vendeve të reja të punës

Përqindja e studentëve që ndjekin ciklin “pas-shkollës së mesme”

Ngadalësi në plotësimin e kuadrit përkatës ligjor

Mungesë burimesh të mjaftueshme financiare

Kapacitete të pamjaftueshme akademike për të ofruar opsione tërheqëse për pas-maturantët.

Plotësimi i kuadrit ligjor brenda vitit 2010

Dyfishimi i përqindjes së ndjekjes së shkollave tekniko-profesionale dhe social-kulturore brenda vitit 2015 (40%)

Numri mesatar 700-800 nxënëse për shkollë brenda vitit 2009

Rritja me 20% e vendeve të reja të punës

Rritja me 10 % e të punësuarve është vendit në profesione të vlerësuara

- Faqe 44 -


B.6 ZHVILLIMI I ARSIMIT PARASHKOLLORProblemet kyçe


Rreziqet Afatet

B. 6Shtimi i aksesit për arsimin parashkollor

Përmirësimi i cilësisë së shërbimit parashkollor

Përmirësimi i përgatitjes për shkollë të fëmijëve 5-6-vjeçar

Shtirja e mjaftueshme e institucioneve para-shkollore

Sigurimi i alternativave të reja të shërbimit parashkollor

Sigurimi i shërbimeve të fëmijërisë së hershme sidomos tek grupet e margjinalizuara, dhe zonat e varfra.

Përgatitja e modeli të ri mësuesi parashkollor

Sigurimi i programeve te reja dhe i materiale didaktike përkatës.

Zbatimi i standardeve të përmbajtjes në siste-min e arsimit parashkollor

Zhvillimi i programeve sistematike për edukimin e prindërve

Pilotimi i uljes me një vit të moshës së regjistri-mit në shkollë, nga 6 në 5 vjeç, si një vit shkollor përgatitor

Prindërit, fëmijët, komuniteti

Fëmijët shoqëria mësuesit e arsimit parashkollorë

Mësuesit e arsimit parashkollor, prindërit, fëmijët dhe shtresat në nevojë

Sistemi, mësuesit, fëmijët shoqëria

Mësuesit, fëmijët

Sistemi mësuesit, fëmijët , prindërit

Prindër fëmijët

Prindërit, fëmijët, mësuesit e arsimit bazë

Regjistrimi neto dhe bruto në arsimin para-shkollor në nivel kombëtar dhe rajonal Tipa të ndryshme kopshtesh

Aksesi i grupeve të margjinalizuara në arsimin parashkollor në zonat e margjinalizuara krahasuar me zonat tjera Cilësia e mësuesit të arsimit parashkollor

Kurrikula e përmirësuar e arsimit parashkollor në shkollat e larta

Standardet e përmbajtjes dhe të arritjes

Programe, tekste dhe materiale te reja alternative për arsimin parashkollor

Shkalla e shtrirjes së pilotimit dhe cilësia e përgatitjes së fëmijëve

Pamjaftueshmëri e fondeve

Angazhim i pamjaftueshëm i qeverisë lokale

Besimi jo i mjaftueshëm i komunitetit

Angazhim jo i plotë i institucioneve akademike për përgatitjen e mësuesit të arsimit parashkollor

Bashkëpunim jo i mjaftueshëm institucional për arritjen e objektivave të arsimit parashkollorë.

Kapacitete ende të paarrira në përvijimin e kurrikulës së re

Sigurimi i institucioneve të nevojshme dhe i bazës didaktike mësimore deri në vitin 2015

Përfshirja e fëmijëve në institucione të arsimit parashkollor në përputhje me standardet përkatëse (30% në zonat rurale dhe 50 në zonat urbane) deri në 2009

Përgatitja e kurikulës së arsimit parashkollor deri në vitin 2008

Përgatitja e programeve dhe materialeve didaktike për mësuesit dhe fëmijët deri në vitin 2009

Trajnimi i edukatorëve të kopshteve në masën 40% deri në vitin 2010

Trajnimi i edukatorëve të kopshteve në masën 80% deri në vitin 2012

Përgatitja e materialeve didaktike në ndihmë të kualifikimit të prindërve për të ndihmuar fëmijët në përgatitjen e tyre deri në vitin 2010

- Faqe 45 -


PJESA CPLANI I ZBATIMIT

Kjo pjesë zbërthen realizimin e Strategjisë në aktivitetet e përshkruara më lartë në pjesën A dhe në pjesën B dhe përcakton afatin e përafërt të zbatimin të tyre. Strategjia Kombëtare e Arsimit Parauniversitar 2005 - 2015 është një dokument në nivel makro dhe, si i tillë, nuk merr përsipër të trajtojë detajet në nivel mikro. Gjatë zhvillimeve, që do të pasojnë, do të hartohen planet operative me detajet përkatëse për çdo aktivitet. Elementë të caktuar të Planit të propozuar për zbatimin e Strategjisë, kanë filluar në vitet 2006-2007. Nëse, për një arsye ose një tjetër, ka vonesa në zbatim, atëherë ky plan zbatimi mund të shtyhet duke respektuar kohëzgjatjet dhe renditjen e aktiviteteve. Për këto arsye, si dhe për faktin e deklaruar në pikën A që konsideron Strategjinë Kombëtare të Arsimit parauniversitar 2005-2015, si një platformë zhvillimi që do të përmirësohet dhe përditësohet në vijimësi me kontributin e të gjithë aktorëve të interesuar për zhvillimin e arsimit, Ministria e Arsimit dhe Shkencës, duhet të ngrejë Këshillin Kombëtar për monitorimin dhe vlerësimin e zbatimit Strategjisë Kombëtare të Arsimit Parauniversitar. Këshilli do të ketë gjithashtu detyrimin e përditësimit, në kohën e duhur, të këtij dokumenti me prurjet progresive në fushën e arsimit, si instrument i rëndësishëm integrimit të arsimit shqiptar me atë evropian.

- Faqe 46 -


C 1. Qeverisja: Reformimi dhe fuqizimi i kapacitetit menaxhuesAktivitetet 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015C 1.1 Sistemi menaxhues i performancës Përshkrimi i qartë i vendeve të punës Zhvillimi i standardeve minimale të performancës në MASH Zhvillimi i skemave nxitëse për të inkurajuar nivele të larta të performancës Manuali i procedurave për menaxhimin në bazë performance (MBP) Transferimi i menaxhimit me bazë performance (MBP) tek institucionet vartëse të MASH-it Transferimi i menaxhimit me bazë performance (MBP) në nivel rajonal dhe nivel shkolle Trajnime intensive në mbështetje të ndryshimeve

C 1.2 Decentralizimi Hartimi i udhëzimeve për funksionet që do të decentralizohen Përshkrimi i qartë i vendeve të punës Proceset dhe procedurat për raportim dhe sigurim të cilësisë Pilotimi i decentralizimit Trajnimi i stafit arsimor në nivel qarku, bashkie, komune dhe shkolle 50 % e funksioneve të miratuara të decentralizuara në shkallë vendi 100 % e funksioneve të miratuara të decentralizuara në shkallë vendi

C 1.3 Autonomia e shkollave Role të reja të drejtorëve Role të reja për shoqatat e prindërve dhe mësuesve si dhe i bordeve të shkollave Zhvillimi i proceseve të raportimit dhe përgjegjshmërisë Trajnime intensive për drejtorët e shkollave Pilotimi i autonomisë së shkollës 100 shkolla pilot funksionojnë si autonome 50 % e shkollave si autonome 100% e shkollave si autonome

C 1.4 Menaxhimi i sistemit të informacionit në sektorin e arsimit Hartimi i politikave EMIS Vlerësimi i kapaciteteve të infrastrukturës

- Faqe 47 -


Identifikimi dhe prokurimi i pajisjeve të nevojshme Trajnimi i stafit që mbledh të dhënat Trajnimi i stafit që analizon dhe raporton mbi të dhënat EMIS vepron në nivel qendror dhe institucional EMIS pilotohet në 100 shkolla EMIS vepron në 50% të nivelit rajonal dhe shkollor EMIS vepron në 100% të nivelit rajonal dhe shkollor

C 1.5 Raportimi dhe sigurimi i cilësisë Zhvillimi i indikatorëve të rinj të cilësisë Zhvillimi i udhëzimeve mbi raportimin Trajnimi i supervizorëve & drejtorëve me procedurat e reja

- Faqe 48 -


C 2. Përmirësimi i cilësisë së procesit mësimor Aktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015C 2.1 Zhvillimi i kurrikulës Hartimi i një kornize të përgjithshme kurrikulare kombëtare (KKK) Zhvillimi i politikave për zbatimin e KKK Zhvillimi i planeve mësimore të arsimit bazë mbështetur në KKK Pilotimi i kurrikulës së re për klasat 1-9 Trajnimi i mësuesve në përdorimin e kurrikulës së re. Zbatimi kombëtar i kurrikulës së re për arsimin bazë Zhvillimi i planeve mësimor të shkollës së mesme bazuar në KKK Pilotimi i kurrikulës së re për klasat 10 -12 Trajnimi i mësuesve në përdorimin e kurrikulës së re për arsimin e mesëm Zbatimi kombëtar i kurrikulës së re për arsimin e mesëm

C 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësuesit Zhvillimi i sistemit për të dhënat mbi mësuesit në EMIS Forcimi i agjencive për zhvillimin e profesionit të mësuesit Rishikimi dhe forcimi i kurrikulës së trajnimit të mësuesve Rishikimi i kushteve të punësimit të mësuesve Rishikimi i sistemit të trajnimit të mësuesve në punë Zhvillimi i akreditimit të profesionit të mësuesit dhe i sigurimit të cilësisë

C 2.3 Hartimi i teksteve shkollorë Zhvillimi i politikave për tekstet alternativëPrivatizimi i botimeve të teksteve shkollorë Zbatimi i mekanizmave për mbulimin e kostos për tekstet shkollore Sigurimi i teksteve shkollorë për klasat 1-9 Sigurimi i teksteve shkollorë për klasat 10-12

C 2.4 Burimet mësimore alternative Zhvillimi politikave për bibliotekat shkollore Zhvillimi i politikave për kompjuterët në shkollë Trajnimi i mësuesve/drejtorëve në përdorimin e burimeve alternative Prokurimi i burimeve alternative minimale për shkollën 30% e shkollave kanë burime alternative

- Faqe 49 -


C 2.5 Provimet dhe monitorimi Forcimi i kapacitetit të QKAVP-s Hartimi i vendeve të punës dhe funksioneve të qarta të QKAVP-s Hartimi i indikatorëve Zhvillimi i sistemit te ri të provimeve kombëtare për arsimin bazë Zhvillimi i sistemit të ri të provimeve të maturës Realizmi i proceseve monitoruese Trajnimi i ekspertëve lokal

- Faqe 50 -


C 3. Financimi i arsimit parauniversitarAktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015C 3.1 Instrumentet e transferimit të fondeve të buxhetit Zhvillimi i modelit të financimit "për nxënës" Zhvillimi i mekanizmave për financimin e decentralizimit zhvillimi i monitorimit dhe përgjegjshmërisë së financimit Trajnim i plotë në të gjitha nivelet

C 3.3 Rritja e efiçiencës në financimin e nën-sektorëve Zhvillimi i sistemit për ndarjen e informacionit të financimit / buxhetit Zhvillimi i politikave për tërheqjen e fondeve nga sektori privat Hartimi i legjislacionit për të inkurajuar shkollat në mbledhjen e fondeve Negocim për përjashtimin nga taksat të investimeve në arsim Inicimi i procesit për të inkurajuar publikun për financimin e arsimit

C 3.4 Këshillimi dhe mbështetja/ekspertiza Trajnimi i këshilluesve që do të punojnë në nivel Ministrie Trajnimi i këshilluesve që do të punojnë në nivel rajonal/PV Trajnimi i këshilluesve që do të punojnë në nivel shkolle

- Faqe 51 -


C. 4 Ndryshime konceptualeAktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015C 4.1 Arsimi si shërbim ndërsektorial Krijimi i grupit këshillues ndërsektoral Ndërgjegjësimi dhe përfshirja publike

C 4.2 Racionalizimi i shpërndarjes së shkollave Fillimi i procesit për racionalizimin e shkollave Zbatimi i racionalizimit të shkollave

C 4.3 Inspektimi dhe ndihma Krijimi i roleve të reja si kontrollues/këshillueseve Trajnimi i inspektorëve arsimorë për rolet e reja

C 4.4 Profesionalizimi i mësimdhënies Ripërcaktimi i pozicionit të mësuesit me kohë të plotë Diversifikimi i kompetencave të mësuesit Mbështetja e krijimit të shoqatave të mësuesve për shkëmbim përvoje profesionale

C 4.5 Shërbimi arsimor privat Hartimi i politikave të inkurajimit të kontributit privat në shtimin e aksesit shkollor Hartimi i politikave të inkurajimit të kontributit privat në shtimin e ofertave të shërbimeve arsimore

C 4.6 Hartimi i politikave i bazuar në kërkim dhe i orientuar nga të dhënat Hartimi i proceseve për bërjen e politikave në bazë të të dhënave Zhvillimi i kapaciteteve në përdorimin e të dhënave për të testuar idetë Trajnimi i stafit të SAPP në analizën dhe raportimin e të dhënave

- Faqe 52 -


C. 4 Ndryshime konceptualeAktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015C 4.1 Arsimi si shërbim ndërsektorial Krijimi i grupit këshillues ndërsektoral Ndërgjegjësimi dhe përfshirja publike

C 4.2 Racionalizimi i shpërndarjes së shkollave Fillimi i procesit për racionalizimin e shkollave Zbatimi i racionalizimit të shkollave

C 4.3 Inspektimi dhe ndihma Krijimi i roleve të reja si kontrollues/këshilluesve Trajnimi i inspektorëve arsimorë për rolet e reja

C 4.4 Profesionalizimi i mësimdhënies Ripërcaktimi i pozicionit të mësuesit me kohë të plotë Diversifikimi i kompetencave të mësuesit Mbështetja e krijimit të shoqatave të mësuesve për shkëmbim përvoje profesionale

C 4.5 Shërbimi arsimor privat Hartimi i politikave të inkurajimit të kontributit privat në shtimin e aksesit shkollor Hartimi i politikave të inkurajimit të kontributit privat në shtimin e ofertave të shërbimeve arsimore

C 4.6 Hartimi i politikave i bazuar në kërkim dhe i orientuar nga të dhënat Hartimi i proceseve për bërjen e politikave në bazë të të dhënave Zhvillimi i kapaciteteve në përdorimin e të dhënave për të testuar idetë Trajnimi i stafit të SAPP në analizën dhe raportimin e të dhënave

- Faqe 53 -


C. 5 Zhvillimi i arsimit profesionalAktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015Plotësimi i kuadrit ligjor-normativ të AP Përshtatja e strukturës së sistemit të AP sipas standardeve evropiane të kualifikimeve Krijimi i kuadrit kombëtar të kualifikimeve profesionale Modernizimi i modelit kurrikular

Ngritja e sistemit të përgatitjes së mësuesve dhe inspektorëve arsimorë C. 6 Zhvillimi i arsimit parashkollorë

2015

x

x

Aktivitete 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Shtirja e mjaftueshme e institucioneve para-shkollore x x x x x x xSigurimi i alternativave të reja të shërbimit parashkollor x x x xSigurimi i shërbimeve të fëmijërisë së hershme sidomos tek grupet e margjinalizuara, dhe zonat e varfra

x x x x x x

Përgatitja e modeli të ri mësuesi parashkollor x x x xSigurimi i programeve te reja dhe i materiale didaktike përkatës. x x xZbatimi i standardeve të përmbajtjes në siste-min e arsimit parashkollor x x x xZhvillimi i programeve sistematike për edukimin e prindërve x x xPilotimi i uljes me një vit të moshës së regjistri-mit në shkollë, nga 6 në 5 vjeç, si një vit shkollor përgatitor

x x x

- Faqe 54 -


Pjesa DPËRMBLEDHJE E PREVENTIVIT TË KOSTOVE

Llogaritja e kostove u realizua në bazë të kostove të përafërta për njësi të mbledhura nga aktivitete të mëparshme të njëjta të ndërmarra nga MASH, Drejtoria e Zhvillimit të Kurrikulave, OJF-të vendase dhe të huaja. Për më shumë, ky informacion na siguroi një bazë për të llogaritur koston. Gjithsesi duhet theksuar se këto shifra nuk mund të merren kurrsesi si shumë të sakta. Ky preventiv që del në këtë përmbledhje duhet të shihet dhe trajtohet me shumë kujdes.Llogaritja e kostos bazohet në supozimet e mëposhtme:

1. Inputi i siguruar nga asistenca e huaj teknike është USD $800 çdo ditë. Kjo përfshin udhëtimin, akomodimin, dietat dhe honoraret.

2. Inputi i siguruar nga eksperti vendas është USD150 çdo ditë. Kjo përfshin udhëtimin, akomodimin, dietat dhe honoraret.

3. Pjesëmarrësve vendas do t’u paguhet një shumë totale prej USD$50 çdo ditë. Kjo shumë përfshin udhëtimin, akomodimin dhe dietat.

4. Kostot për marrjen me qira të dhomës, marrjen me qira të pajisjeve si dhe shpenzimet e rastit që lidhen me kryerjen e seminareve, trajnimeve etj., nuk përfshihen në kostot e paraqitura këtu. Këto nuk futen as kostot që rrjedhin nga inflacioni apo variacionet e shkëmbimit që ndodhin për shkak të luhatjes së dollarit.

Për të kuptuar procesin e llogaritjes së kostos referoju pjesës E. Kjo pjesë paraqet treguesit e matshëm me matricën e inputit të burimeve, të cilat nga ana e tyre shoqërojnë procesin e llogaritjes së preventivit të kostove. Kostoja agregate për aktivitetet e paraqitur nën secilën nga fushat kryesore të strategjisë paraqitet si më poshtë vijon:

D. 1 QEVERISJA: REFORMIMI DHE FUQIZIMI I KAPACITETIT MENAXHUES D. 1.1 Reformimi i MASh …...…………………………......................... 288,000

D. 1.2 Decentralizimi …………………………………….........…........… 282,750D. 1.3 Autonomia e shkollave……………………………….................. 738,000D. 1.4 Menaxhimi i sistemit të informacionit në sektorin e arsimit ......176,000D. 1.5 Raportimi dhe sigurimi i cilësisë …….…...................………… .60,000TOTALI 1,544,750

Faqe 55 -


D. 2 PËRMIRËSIMI I CILËSISË SË PROCESIT MËSIMOR

D. 2.1 Zhvillimi i kurrikulës…..……………................…………..…. 4,155,000D. 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësuesit …….……....................… 1,683,000D. 2.3 Hartimi i teksteve shkollorë………………..................……. 4,597,000D. 2.4 Burimet mësimore alternative .………………...................… 1,069,000D. 2.5 Provimet dhe monitorimi ………….…..................………... 1,274,000TOTALI 12,778,000

D. 3 FINANCIMI I ARSIMIT PARAUNIVERSITARD. 3.1 Rishikimi i buxhetit të Arsimit Parauniversitar ..................... 176,000

D. 3.2 Instrumentet e transferimit të fondeve të buxhet ................ 150,500

D. 3.3 Rritja e efikasitetit në financimin e nënsektorëve ................. 63,500D. 3.4 Rishikimi i programit të investimeve..……..........….......….... 185,624,660D. 3.5 Këshillimi dhe mbështetja/ekspertiza .……................….....… 84,500

TOTALI 186, 099,160

D.4 NDRYSHIME KONCEPTUALED. 4.1 Shërbimi arsimor ndërsektorial …..……............………..…..… 44,250D. 4.2 Racionalizimi i shpërndarjes së shkollave .....…….................. 99,000D. 4.3 Inspektimi dhe ndihmë .…………………………........……....... 34,230D. 4.4 Profesionalizimi i mësuesve …................................ ............... 85,000D. 4.5 Lëndët me përzgjedhje kurrikulare dhe specializimet..............66,500D. 4.6 Hartimi i Politikave, i orientuar nga kërkimi i në bazuar në të dhënat 139,500TOTALI $467,480

Kostoja totale e llogaritur për zbatimin e reformës gjatë 10 viteve të ardhshme do të jetë USD$ 200 889 390. Duhet theksuar se pjesa më e madhe e kësaj shume do të zihet nga punime kapitale, si rehabilitime shkollash, etj. Shënim:Llogaritja e financimit është një kontribut orientues, sepse, siç dihet, strategjia do të zbatohet përmes projektesh të distancuar në kohë me prodhimin e dokumentit dhe shpesh të apdejtuara për nga idetë që përcjell. Gjithsesi ka rëndësi orientuese dhe konsiderohet si vlerë e përafruar e kostos së strategjisë.

Faqe 56 -


PJESA E

MATRICAT E INPUTIT TË BURIMEVEInformacioni në matrica është organizuar në formën e mëposhtme:

1. Gjykimi kryesor për llogaritjen e kostove listohet si nëntitull për kolona të ndryshme.

2. Shumë aktivitete dhe rezultate të pritshme përkojnë pjesërisht me njëra tjetrën ndaj hijezimi përdoret për të grupuar aktivitetet, inputet e rrjedhura nga konsultimet, seminaret/workshopet dhe numri i pjesëmarrësve etj. Për shembull, në Shtojcën E 1, Asistenca Teknike e Huaj dhe Ekspertët Lokal kanë 12 dhe 24 muaj për inputet respektivisht për të kryer të gjitha detyrat që dalin të hijezuara. Në të njëjtën mënyrë, në të njëjtën matricë, numri i njerëzve që merr pjesë në programet e trajnimit ndahet në 2 grupe prej 20 vetash, të cilat tregohen nga hijezimet respektive.

3. Koha e caktuar për secilin aktivitet do të jetë koha totale minimale. Mënyra sesi kjo kohë do të shpërndahet në arritjen e objektivave do të përcaktohet me përgatitjen e planeve individuale të detajuara për secilin aktivitet. Megjithatë koha minimale e kërkuar ka rëndësi primare nëse pretendohet të arrihet një nivel i mjaftueshëm arritjeje. Supozohet që nevojitet një trajnim minimal për të filluar zbatimin e procesit të reformës, i cili duhet të integrohet me aktivitetet e përditshme të MASh dhe të mbështetet nëpërmjet granteve të MASH, si zhvillim profesional për përmirësim të vazhdueshëm.

4. Burimet/pajisjet e shënuara në matricë përfshijnë vetëm artikujt thelbësor. Mungesa e të dhënave të sakta mbi atë që disponohet brenda nënsektorit dhe, shpesh, të dhënat kontradiktore, ulin shkallën e saktësisë. Megjithatë, besojmë se të gjitha të dhënat e rëndësishme për burimet që kanë impakt në zbatimin e Strategjisë së Arsimit Parauniversitar 2005-2015 trajtohen në detaje.

5. Numri i seminareve trajnuese është gjithashtu tregues dhe kufizohet në kritere minimale. Numri i propozuar u vendos për të siguruar nivele të arsyeshme të angazhimit nga të gjitha nivelet dhe grupet e interesit.

6. Numri i pjesëmarrësve që pritet të përfshihen në seminaret specifike si dhe departamentet e strukturat vartëse të tyre që duhet të përfaqësohen, shënohen në matricë për t’u siguruar që njerëzit, të cilët do të përgjigjen për realizimin e detyrave të përcaktuara, të ndjekin seminaret që do të organizohen.

Faqe 57 -


7. Radhët e caktuara për secilin nëntitull aktiviteti paraqesin një përmbledhje të inputit për secilin aktivitet dhe nën preventivin e kostos shënohet kostoja totale për atë aktivitet. Kjo sasi i transferohet përmbledhjes së kostos në Seksionin D.

Kjo pjesë përshkruan supozimet e përdorura për të skicuar dhe llogaritur kostot: 1. Nevoja për ekspertë të huaj dhe vendas, të cilët do të sigurojnë asistencën teknike të specializuar konsiderohet e rëndësishme për zbatimin me sukses të projektit.

Financimi plotësues është i nevojshëm për të fituar kohë për stafin ekzistues dhe/ose për të caktuar staf të ri të cilët do të punojnë intensivisht për realizimin e veprimtarive të reformës. Eksperienca e mëparshme në Shqipëri, si dhe në vende të tjera në zhvillim, ka treguar se stafi ekzistues në MASh, kur i kërkohet të realizojë detyra shtesë që lidhen me reformën në arsim, nuk është shumë i angazhuar pasi ndjehen të mbingarkuar. Këta punonjës nuk arrijnë të realizojnë detyrat dhe kjo sjell mosrealizimin e aktiviteteve të parashikuara të reformës.

2. Trajnimi dhe krijimi i kapaciteteveNumri minimal i ditëve të trajnimit i caktuar për çdo aktivitet ÷ me numrin e propozuar të Workshopeve =ditët për secilin aktivitetDitët për secilin seminar x me numrin e pjesëmarrësve = numri i ditëve Numri i ditëve x USD 50 çdo ditë = kostoja totale për aktivitet

3. Kostot e rehabilitimitPreventivi u llogarit në bazë të punës së ndërmarrë nën kreditin e Bankës Botërore 3343-ALB, i cili përfundoi në vitin 2004.44 shkolla u rehabilituan me një kosto prej USD $ 6,000, 000 (afërsisht)

Kostoja mesatare për shkolla = USD$ 136, 366 (afërsisht)

40% e shkollave ende nuk është rehabilituar = 1360 shkolla

Prandaj, kostoja totale e rehabilitimit të 1360 shkollave = USD$ 185, 457, 760 që do të shtrihet në 10 vjet.

4. Kostot e teksteve shkollore u siguruan nga specialistët e teksteve në MASH.

Një kosto për njësi prej afro USD$1.00 u sugjerua për librat e klasës së parë. Kjo kosto përfshin hartimin, zhvillimin dhe kostot e botimit të teksteve. Megjithatë, në mungesë të kostove më të fundit për tekstet e arsimit të detyrueshëm dhe të mesëm, kostoja e mësipërme për njësi u përdor për të llogaritur pjesën e financimit të

Faqe 58 -


teksteve të arsimit parauniversitar nga qeveria. Ndaj duhet pasur parasysh që kostot totale të teksteve të trajtohen me kujdes dhe të rishikohen kur të mundësohet sigurimi i të dhënave më të sakta.

Faqe 59 -


E 1. Qeverisja: Reformimi dhe fuqizimi i kapacitetit menaxhues – Matrica e Input-it të burimeve

Aktivitetet

Asistencë teknikhuaj

Ekspertëtvendas

Programet trajnimit

Burimet &Pajisjet

Nr. i Workshopeve.

# i njerëzvetë përfshirë

DepartamentiPërgjegjës

Preventivikostove

E 1.1 Reformimi i MASH 12 muaj 24 muaj 9 javë 9 Workshope 96 njerëz 288000Përshkrimi i qartë i vendeve të punës 12 muaj 24 muaj 2 javë 2 Workshope 20 njerëz MASH 269000Zhvillimi i standardeve minimale të performancës Zhvillimi i skemave nxitëse për të inkurajuar nivele të larta të performancës Manuali i procedurave për menaxhimin në bazë performance (MBP) Transferimi i menaxhimit me bazë performance (MBP) tek institucionet 2 javë 2 Workshope 36 njerëz 9000Transferimi i menaxhimit me bazë performance (MBP) në nivel rajonal dhe nivel shkolle MASH Trajnime intensive në mbështetje të ndryshimeve 5 javë 5 Workshope 40 njerëz Rajonale 10000 E 1.2 Decentralizimi 12 muaj 24 muaj 13 javë 26 Workshope 150 njerëz 282,750Hartimi i udhëzimeve për funksionet që do të decentralizohen 12muaj 24muaj 264000Vende të qarta pune dhe përgjegjësi Proceset dhe procedurat për raportim dhe sigurimi i cilësisë Pilotimi i decentralizimit të shërbimit arsimor të një rajoni (në tërë vertikalen e saj) në menaxhimin e MASH MASH, PV

Trajnimi i stafit mësimor në nivel rajoni, komune dhe shkolle 13 javë 26 Workshope 150 njerëzShkolla, SHPM 18,750

E 1.3 Autonomia e shkollës 6 muaj 24muaj 18 javë 26 Workshope 2700 738,000Zhvillimi i politikave të qarta për rolet e reja të drejtorëve 6 muaj 24muaj 168000Zhvillimi i roleve të reja për shoqatat e prindërve dhe mësuesve si dhe i bordeve të shkollave Zhvillimi i proceseve të raportimit dhe përgjegjshmërisë Trajnime intensive për Drejtorët e shkollave 13 javë 13 Workshope 2000 PV, Shkolla, 500000Pilotimi i autonomisë së shkollës 5 javë 13 Workshope 700 SHPM 70000 E 1.4 Menaxhimi i sistemit të informacionit në sektorin e arsimit 7 muaj 18 muaj 12 javë 19 Workshope 60 njerëz 176,000Hartimi i kuadrit për politikat EMIS 6muaj 12 muaj 132000Vlerësimi dhe negocimi i kapaciteteve të infrastrukturës Identifikimi dhe prokurimi i pajisjeve të nevojshme

Faqe 60 -


Pilotimi dhe trajnimi i stafit që mbledh të dhënat 1 muaj 6 muaj 6 javë 13 Workshope 40 njerëz MASH, PV 39000

Pilotimi dhe trajnimi i stafit që analizon dhe raporton mbi të dhënat 6 javë 6 Workshope 20 njerëz Rajonale & 5000EMIS vepron në nivel qendror dhe institucional Shkolla EMIS pilotohet në 100 shkolla E 1.5 Raportimi dhe sigurimi i cilësisë 2 muaj 6 muaj 5javë 13 Workshope 100 njerëz 60000Zhvillimi i indikatorëve të rinj të cilësisë 2 muaj 6 muaj 50000Zhvillimi i udhëzimeve mbi raportimin PV, Rajonale Trajnimi i supervizorëve & drejtorëve për procedurat e reja 5 javë 13 Workshope 100 njerëz Shkolla 10000

1,544,750

Faqe 61 -


E 2. Përmirësimi i cilësisë së procesit mësimor ( mësimdhënie/nxënie) - Matrica e input-it të Burimeve

Aktivitete

Asistencë teknikeE huaj

Ekspertlokal

TrainingPrograms

Burimet & pajisjet

Nr. I Workshope

# i njerëzvetë përfshirë

Departamentipërgjegjës

Preventivi I kostove

E 2.1 Zhvillimi i kurrikulës 9 muaj 18 muaj 14 javë 30 Workshope 20020 4,155,000Hartimi i një kornize të përgjithshme kurrikulare kombëtare (KKK) 3 muaj 2 javë 4 Workshope 20 MASH/DZHK 50000Zhvillimi i udhëzimeve/politikave në zbatimin e KKK

Zhvillimi i planeve mësimore të arsimit bazë bazuar në KKK 6 muaj 6 muaj 30000 plane mësimor 144000

Përgatitja e udhëzuesve të mësuesve për planet mësimore të arsimit bazë 3 muaj 30000 39000Pilotimi i kurrikulës së re për klasat 1-9 1000 DZHK/AT Trajnimi i mësuesve në përdorimin e kurrikulës së re. 6 javë 13Wkshope 19,000 MASH/AT 2500000Zbatimi kombëtar për kurrikulën e re të arsimit bazë DZHK/AT Zhvillimi i planeve mësimor të shkollës së mesme bazuar në KKK 6muaj 10000 syll 28000Përgatitja e udhëzuesve të mësuesve për kurrikulat e reja të shkollës së mesme 3muaj 10000 19000Pilotimi i kurrikulës së re për klasat 10-12 Trajnimi i mësuesve në përdorimin e kurrikulës së re të shkollës së mesme 6 javë 13 Workshope 1000 DZHK/AT Zbatimi kombëtar i kurrikulës së re të shkollës së mesme 10,000 MASH/AT 1375000 DZHK/AT E 2.2 Zhvillimi i profesionit të mësuesit 6 muaj 24 muaj 4.5 javë 19 Workshope 40220 1,683,000Zhvillimi i sistemit për të dhënat mbi mësuesit në EMIS 6 muaj 12 muaj 132000Forcimi i agjencive për zhvillimin e profesionit të mësuesit 1 javë 1 Workshope 20 TDA, MASH 5000Rishikimi dhe forcimi i kurrikulës së trajnimit të mësuesve dhe Rishikimi i kushteve të punësimit të mësuesve 12 muaj Rajonale 36000Rishikimi i trajnimit të mësuesve në detyrë dhe trajnimi për ngritjen profesionale të mësuesve Zhvillimi i akreditimit të profesionit të mësuesit dhe i sigurimit të cilësisë 1 javë 5 Workshope 200 10000Trajnimi i mësuesve në metodat e reja të mësimdhënies 4 javë 13 Workshope 20,000 1500000 E 2.3 Hartimi i teksteve shkollorë 6.5 muaj 18 muaj 1.5 6 Workshope 170 4,597,600Zhvillimi i procesit për futjen e përmbajtjes së re në tekstet shkollorë 6 muaj 18muaj .5 javë 1Wkshope 20 njerëz DZHK 152000

Faqe 62 -


Koordinimi i kërkesës për tekste me sistemin EMIS Pilotimi i privatizimit të botimeve të teksteve shkollorë Pilotimi i mekanizmave për mbulimin e kostos për një grup (seri) të vogël tekstesh shkollorë 2 javë 5 Workshope 100 njerëz PV, MASH 10000Përshpejtimi i privatizimit dhe mbulimi i kostos DZHK Trajnimi i autorëve të teksteve shkollorë .5 muaj 1.5 javë 2 javë 50 njerëz 15600

Sigurimi i teksteve shkollorë për klasat 1-9

Fillore 3-Detyruesh -12 lëndë 4,068,000 kopje @ $1.00 çdo 4,068,000

Sigurimi i teksteve shkollorë për klasat 10-12 11 lëndë1,322,000 kopje @ $1.00 çdo 30% subvenc) 352,000

E 2.4 Burimet mësimore alternative 1muaj 1.5 muaj 5 javë 5 Workshope 200 1,069,000Zhvillimi politikave për bibliotekat shkollore 1muaj 1 muaj 18000Zhvillimi i politikave për tekstet alternativë Zhvillimi i politikave për kompjuter në shkollë Trajnimi i mësuesve/drejtorëve në përdorimin e burimeve alternative 1 muaj 5 javë

5 Workshope 200 njerëz 13000

Prokurimi i burimeve alternative minimale për shkollën 30% e shkollave kanë burime alternative 1020 shkolla $1000 për shkolla 1020000

E 2.5 Provimet dhe monitorimi 6muaj 18 muaj 2 javë 2 Workshope 200 1,274,000

Forcimi i kapacitetit të QKAVP-s 6 muaj 18 muaj 150000Përcaktimi i hapësirave të punës dhe funksioneve të qarta të QKAVP-s Hartimi i indikatorëve

Pilotimi i tre lëndëve në klasat 9-11/ provimet kombëtare Printime provime 12 lëndë x 63,500 student 762,000

Pilotimi i proceseve kombëtare monitoruese

Zhvillimi i provimeve kombëtare për klasat 1-9 printime provime 11 lëndë X 32,500 student 357,500

Zhvillimi i provimeve për arsimin e mesëm Zhvillimi i raporteve monitoruese gjysmë-vjeçare; Trajnimi i ekspertëve lokal 2 javë 2 Workshope 200 njerëz 5000

Faqe 63 -


E 3. Financimi i arsimit parauniversitar - Matrica e Input-it të Burimeve

AktiviteteAsistencë

teknikeE huaj

Ekspertlokal

Programtrajnimi

Burimet & pajisjet

Nr. iWorkshope

Nr i njerëzve

tëpërfshirë

Departamentipërgjegjës

Preventivi i kostove

E 3.1 Rishikimi i buxhetit të Arsimit Parauniversitar 6 muaj 18 muaj 2 javë 5 Workshope 260 njerëz 176000Hartimi i një modeli transparent financiar 6 muaj 18 muaj MASH, MF 150000Ndarja e kontributeve të dhëna nga çdo grup interesi 2 javë 5 Workshope 260 njerëz PV 26000Financim i ndarë sektorial në bllok grant Financim i ndarë me buxhet të kushtëzuar dhe të pakushtëzuar Rishikimi i shpërndarjes shprehur në % në sektor E 3.2 Instrumentet e transferimit të fondeve të buxhetit 4 muaj 18 muaj 6 javë 13 Workshope 260 njerëz 150500Ndarja e granteve bllok në korniza kohore 4 muaj 18 muaj MASH, MF 118000Zhvillimi i modelit të financimit "për nxënës" PV Zhvillimi i përgjegjshmërisë së fondeve të PV Zhvillimi i mekanizmave për financimin e decentralizimit Zhvillimi i monitorimit dhe përgjegjshmërisë së financimit Trajnim i plotë në të gjitha nivelet 6 javë 13 Workshope 260 njerëz 32500 E 3.3 Rritja e efikasitetit në financimin e nën-sektorëve 2 muaj 6 muaj 1 javë 5 Workshope 180 njerëz 63500 Zhvillimi i sistemit për ndarjen e informacionit të financimit/buxhetit 2 muaj 32000Tërheqja e fondeve nga sektori privat Hartimi i legjislacionit për të inkurajuar shkollat në mbledhjen e fondeve Negocim për përjashtimin nga taksat të investimeve në arsim 6 muaj 18000Inicimi i procesit për të inkurajuar publikun për financimin e arsimit 1.5 javë 5 Workshope 180 njerëz PV, Private 13500

shkollas E 3.4 Rishikimi i programeve të investimit 4 muaj 27 muaj 4.6 javë 12 Workshope 217 185 624 660Prioritizimi i rehabilitimit dhe ndërtimeve 3 muaj 24 muaj 120000Krijimi i modelit të financimit për mirëmbajtjet 1 javë 2 Workshope 65 PV & MASH 8200Hartimi i legjislacionit për investime direkte 1 muaj 3 muaj 2 javë 6 Workshope 100 PV dhe 33500

Faqe 64 -


privateShkollat planifikojnë projektet e investimeve Kompani Trajnimi në planifikimin e pajisjeve 1.6 javë 4 Workshope 52 5200

Pajisja në rreth 40 % shkollave (1360) 40% e shkollave 185457760

E 3.5 Këshillimi dhe mbështetja/ekspertiza 1 muaj 12 muaj 4 javë 5 Workshope 150 84500Trajnimi i këshilluesve që do punojnë në nivel Ministrie 1 muaj 12 muaj 1 javë 2 Workshope 40 MASH 57000Trajnimi i këshilluesve që do të punojnë në nivel rajonal/PV 2 javë 2 Workshope 70 RAJ & PV 17500Trajnimi i këshilluesve që do të punojnë në nivel shkolle 1 javë 1 Workshope 40 Shkolla 10000

Faqe 65 -


E 4. Krijimi i kapaciteteve dhe zhvillimi i burimeve njerëzore – Matrica e Input-it të burimeveAktivitete

Asistencë teknikeE huaj

Ekspertlokal

Programtrajnimi

Resoures &Equipment

Nr. iWorkshope

Nr i njerëzvetë

përfshirëDepartamenti

përgjegjësPreventivi I

kostoveE 4.1 Shërbimi arsimor ndër-sektorial 1muaj 9 muaj 2 javë sekretariat 6 Workshope 15 njerëz MASH 44250Krijimi I grupit këshillues ndërsektorial 1muaj 3 muaj 2 javë sekretari 6 Workshope 15 njerëz MASH 26250Ndërgjegjësimi dhe përfshirja publike 6 muaj 18000

E 4.2 Racionalizimi i shkollave 2muaj 18 muaj 6 javë 26 Workshope 13 njerëz MASH & PV 99000

Fillimi i procesit për racionalizimin e shkollave 1muaj 6 muaj Zyra 34000Zhvillimi i vetëdijes së publikut për reformën arsimore 1muaj 12 muaj Pajisje 52000Fillimi i procesit për të siguruar parimin e barazisë dhe aksesit

Transmetim Media

Zbatimi i racionalizimit të shkollave 26 njerëz 1300

Workshope të grupeve të interesit 6 javë 26 Workshope MASH & PV

E 4.3 Inspektimi dhe ndihmë 1muaj 3 muaj 4 javë 13 Workshope 120 njerëz 34230

Krijimi i roleve të reja si kontrollues/ndihmues/ 1muaj 3 muaj 25000Zhvillimi i profesionalizmit dhe besimit

Trajnimi i inspektorëve të shkollave në rolet e reja 4 javë 13 Workshope 120 njerëz MASH, PV, 9230

Drejtor I shkollave

E 4.4 Profesionalizimi i mësuesve 2 muaj 12 muaj 4 javë 10 Workshope 170 njerëz 85000

Ripërcaktimi i pozicionit të mësuesit me kohë të plotë 2 muaj 12 muaj 1.6 javë 4 Workshope 20 njerëz MASH, Minist. Financave 70000

Përshtatja e statusit të mësuesve me atë të punonjësve civilë 1.6 javë 4 Workshope 20 njerëz PV, Mësues 2000Diversifikimi i kompetencave të mësuesit 30 njerëz 3000Mbështetja e krijimit të shoqatave të mësuesve për shkëmbim përvoje profesionale 0.8 javë 2 Workshope 100 njerëz Mësues 10000

Faqe 66 -


E 4.5 Lëndët me përzgjedhje kurrikulare dhe specializime 1 muaj 6 muaj 8 javë

15 Workshope 230 njerëz 66500

Hartimi i kurrikulave për të reflektuar çdo kërkesë 1 muaj 6 muaj 2 javë Lidhje Interneti 2 Workshope 15 njerëz 41500Konsolidimi i lëndëve duke rritur kohën e nxënies modele të reja 15 njerëz Trajnimi i ekspertëve që do të ndërmarrin punën e sipërme 6 javë 13Workshope 200 njerëz CD, Inspektor 25000

Mësues & Drejtor

E 4.6 Hartimi i Politikave në bazë të të dhënave 6 muaj 12 muaj 4 javë 13 Workshope 50 njerëz 139500

Hartimi i proceseve për hartimin e politikave në bazë të të dhënave 6 muaj 12 muaj kompjuter 132000Zhvillimi i kapaciteteve në përdorimin e të dhënave për të testuar idetë Software stat. Trajnimi i stafit të SAPP në analizën dhe raportimin e të dhënave 6 javë

10 Workshope 50 njerëz

MASH Qendrore 7500

& Rajonale

Faqe 67 -


- Faqe 68 -

REPUBLIKA E SHQIPËRISË - Donor · Web viewZhvillimi, miratimi, eksperimentimi dhe zbatimi i një...

Documents

Transcript of REPUBLIKA E SHQIPËRISË - Donor · Web viewZhvillimi, miratimi, eksperimentimi dhe zbatimi i një...