REPUBLIKA E SHQIPËRISË -...
Transcript of REPUBLIKA E SHQIPËRISË -...
1
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
Universiteti “ Aleksander Moisiu “ Durres
Fakulteti i Studime Profesionale
Dega: Infermieri e Përgjithshme (Master Professional)
TEMA : Artriti Reumatoid dhe kujdesi infermieror i tij.
Punoi : ZAMIRA DISHA
Udheheqes shkencor : VIOLETA ZANAJ
Durres 2014
2
Përmbajtja
Objektivat 5
I. Përkufizimi 6
a) çfarë është Artriti Reumatoid?
b) Epidemiologjia
c) Si e prek organizmin Artriti Reumatoid?
II. Shkaqet 9
a) Faktorë riskues
III. Vlerësimi dhe diagnoza 12
a) Observimi klinik
b) Monitorimi i ndryshimeve klinike
c) Shfaqjet ekstaartikulare
d) Dokumentimi
IV. Kërkimi diagnostik 20
a) Vlerësimi klinik
b) Testet laboratorike
c) Imazheria
3
V. Komplikacionet dhe diagnoza diferenciale 28
a) Dallimi i Artritit Reumatoid me sëmundje të tjera të sistemit artikular
VI. Planifikimi i kujdesjeve infermierore 31
VII. Ndjekja 37
VIII. Përfundime dhe rekomandime 39
IX. Këshilla dhe kuriozitete 40
X. Bibliografia 44
4
Objektivat
Objektivi I pergjithshem : vleresimi I semundjeve reumatizmale ne pacientet e paraqitur ne
Spitalin Rajonal Durres per nje periudhe kohore janar 2013-janar 2014.
Objektivat specifikike :
A. C’eshte Artriti rheumatoid ?
B. Te njohim simptomat kryesore te semundjes ?
C. Te njohim karakteristikat e semundjes ne sistemet qe ajo prek ?
D. Te njohim komplikacionet me kryesore te artritit rheumatoid?
E. Te njohim testet laboratorike dhe radiologjike baze?
F. Te njohim trajtimin dhe ecurine e semundjes?
QËLLIMI I STUDIMIT
Ky studim është bërë për mbrojtjen e diplomës, dega Infermieri e përgjithshme, Master
Profesional kirurgjikal nen udheheqjen e pedagogut Violeta Zanaj.
Qëllimi i këtij studimi është dhënia e një kujdesi infermieror sa më adekuat tek pacientët me
Artrit Rheumatoid. Për të njohur më mirë shkaqet që çojnë në artrit reumatoid, fizpatologjinë,
klinikën, profilaksinë, trajtimin si dhe informimin rreth aplikimeve infermierore për shërimin e
pacientit.
Fjale kyce :
Artrit rheumatoid – eshte nje semundje sistemike kronike progreduese te indit lidhor qe
manifestohet me destruksion ne artikulacione.
Mialgji- dhimbje muskujsh.
5
Edeme- enjtje.
Ngurtesim mengjesor- ngrirje ose rigitet te gishtave ne mengjes.
System monoartikular- system qe prek vetem nje artikulacion.
Rubor-skuqje
Kalor-temperature
I. Përkufizimi
a) Çfarë është Artriti Reumatoid?
Artriti Reumatoid është një sëmundje sistemike autoimune që shkakton inflamacion
kronik të artikulacioneve. Sëmundja jep efekte sistemike (prek të gjitha organet e trupit),
por në veçanti prek sinoviumin, një membranë e indit lidhor që rrethon kapsulën rreth
kockave dhe sekreton një lëng lubrifikues, lëngun sinovial.
Sëmundja shoqërohet me inflamacion të membranave sinoviale dhe formim të të
ashtuquajturit "pannus".
6
FIGURA 1. Formimi i “pannus-it”
b) Epidemiologjia
Është forma më e zakonshme e artritit inflamator që prek deri në 1% të popullatës.
Sëmundja e Artritit Reumatoid prek të gjitha racat dhe është e përhapur në të gjithë botën.
Ajo mund të jetë e pranishme në çdo moshë, por prek më shumë moshat nga 30-60 vjeç dhe
është më e përhapur tre herë më shumë te seksi femër se te seksi mashkull. Meshkujt preken
në moshë më të madhe, por edhe pse më rrallë ata preken më ashpër nga kjo sëmundje.
Edhe pse është më e përhapur në moshën e mesme nga ajo preken edhe fëmijët edhe të
moshuarit.
7
c) Si e prek organizmin Artriti Reumatoid?
Në Artritin Reumatoid për arsye që asnjë nuk mund t’i kuptojë, sistemi imun ( i përcaktuar të
mbrojë shëndetin tonë nga sulmi i baktereve dhe viruseve), sulmon indet e vetë trupit, në
mënyrë specifike sinoviumin.
FIGURA 2. Inflamimi i sinoviumit
Sinoviumi inflamohet, prodhon pak lëng dhe kartilagët skuqen dhe dhembin. Shumica e
kockave të prekura zakonisht është simetrike, përfshirë duart dhe kocka të tjera. Prekja nga
Artriti Reumatoid mund të shkojë deri në shkallën më të rëndë që është gjymtimi. Në stadin e
fundit kemi deformim të kockave siç është devijimi ulnar i kockave të dorës ose devijimi i
kockave të gishtave për arsye se muskujt dhe tendinat e një ane të kockave mposhtin ato të
anës tjetër, duke tërhequr kockat nga ligamentet.
8
FIGURA 3. Deformimi i kockave të dorës
II. Shkaqet
Ndërsa shkaku i Artritit Reumatoid nuk është mirë i përcaktuar, ka një lidhje midis faktorëve
ambjental, faktorëve gjenetik dhe atyre hormonal.
Roli i agjentëve infektivë diskutohet.
Modelet eksperimentale janë përpjekur për të riprodhuar mekanizmat e Artritit Reumatoid.
Megjithatë, infeksionet në kafshë çojnë në Artrit Reumatoid, të tilla si artriti nga infeksioni
Mycoplasma në minj. Në njerëz, dyshimi ra mbi virusin Epstein-Barr, retrovirusëve të tilla si
9
HTLV, por nuk ka prova të përfshirjes së këtyre agjentëve infektivë që shkaktojnë sulm në
nyje.
Faktorët hormonalë gjithashtu mund të jenë të përfshirë në artritin reumatoid, sepse
sëmundja shpesh fillon gjatë menopauzës ose pas lindjes së fëmijës. Kontraceptivët duket
se kufizojnë peshën e sëmundjes.
Gjatë stresit, përgjigja e gjendrave mbiveshkore për të prodhuar kortizolin do të jetë e
pamjaftueshme. Nivelet e ulëta të kortizolit mund të nxisin përparimin e inflamacionit.
Disa teori të tjera thonë se faktorë të ndryshëm, si pirja e duhanit, mund të çojnë në Artrit
Reumatoid. Kohët e fundit, roli i duhanit në zhvillimin e sëmundjes është demonstruar.
Kështu, rreziku i zhvillimit të Artritit Reumatoid për një duhanpirës është rritur në burra
dhe gra, por me një përqindje shumë më të lartë të meshkujve.
Është mirë e dokumentuar që në sëmundje ndikojnë komponentët gjenetik. Ne vitet 1960-
1970 u zbulua që HLA (antigjeni i leukociteve humane) kontribuon në sëmundje. Në vitin
2003 u bë e njohur PADIA (peptiolilarginina deiminase tip 4) si faktori i dytë gjenetik
riskues për Artritin Reumatoid. Që në 2004 janë zbuluar më shumë se 20 gjene si
kontribues në zhvillimin e sëmundjes. Hulumtuesit ende nuk e kanë përcaktuar saktësisht
se çfarë roli luajnë gjenet, megjithatë te disa njerëz duket se faktorët gjenetik (trashëgues)
rrisin shanset e tyre për të zhvilluar Artritin Reumatoid. Kjo do të thotë se nëse njëri nga
prindërit tuaj ka vuajtur nga kjo sëmundje, gjasat janë të mëdha që edhe ju të prekeni nga
Artriti Reumatoid.
FIGURA 4.Ndikimi i gjeneve në sëmundje
10
a) Faktorë riskues
Seksi femër
Mosha ndërmjet 30-60 vjeç
Histori familjare me Artrit Reumatoid
Ekspozimi ndaj kimikateve
Hormonet
Duhani
Stresi
Raca (amerikanët vendas më të predispozuar)
III. Vlerësimi dhe diagnoza
a) Observimi klinik
Artriti Reumatoid diagnostikohet me vështirësi sepse:
Nuk ka një test të vetëm që zbulon sëmundjen
Simptomat mund të jenë të njëjta me disa sëmundje të tjera të artikulacioneve
Zbulimi i të gjitha simptomave kërkon kohë
Për të vendosur diagnozën e kësaj sëmundjeje mjeku bazohet në historinë mjekësore,
aktivitetin fizik, imazherinë dhe testet laboratorike
Kriteret diagnostike për Artritin Reumatoid sipas Kolegjit të Reumatologëve Amerikan
(Kriteret ACR të vitit 1987) janë mesa vijon:
1. Ngurtësimi mëngjesor i nyjave të gishtërinjve (më i gjatë se 1 orë).
2. Artrit i tre apo më shumë artikulacioneve të konstatuara gjatë kontrollit mjekësor.
3. Artrit i së paku një artikulacioni të dorës.
4. Artriti simetrik ( përfshirje bilaterale e artikulacioneve).
5. Nyjat reumatoide të konstatuara gjatë kontrollit mjekësor.
6. Faktori reumatoid pozitiv në serum.
7. Manifestimet radiologjike (osteoporoza difuze e artikulacionit MCP-
11
metakarpofalangjeal), ngushtimi i hapësirës intraartikulare, uzurat, erozionet skajore,
subluksacionet dhe luksacionet, ankiloza fibroze dhe kockore parë me rreze-X.
Diagnoza caktohet nëse janë prezent 4 nga 7 kriteret. 1-4 kritere duhet të jenë prezente për
të paktën gjashtë javë dhe mjeku duhet të observojë 2-5 kritere. Këto kritere shërbejnë si
guide në klasifikimin e pacientëve, absolutisht që nuk konfirmojnë apo përjashtojnë një
diagnozë të AR në pacientë të veçantë, veçanërisht në ata me artrit të hershëm.
Sipas Kolegjit Amerikan të Reumatologëve stadet e Artritit Reumatoid janë:
Progresi i AR (stadet klinike dhe radiologjike)
Stadi I (fillimi i AR)
o Në ekzaminimet radiologjike nuk vërehen ndryshime të kockave për të përcaktuar
saktë diagnozën
o Radiografia tregon për një osteoporozë të mundshme
Stadi II (stadi i moderuar)
o Pamjet radiografike tregojnë osteoporozë me ose pa shkatërrim të kockave
subkondrale
o Kartilagë të dëmtuar
o Lëvizja e artikulacioneve e kufizuar; nuk vërehen deformime të kockave
o Atrofi e muskujve
o Lezione ekstra-artikulare të indeve ( nodule, tenosynovite)
Stadi III (stadi i rëndë)
o Pamjet radiografike tregojnë shkatërrimin e kartilagëve dhe kockave
o Deformimi i kockave ( subluksacion, devijim ulnar, hyperextension) pa fibrozë apo
ankilozë të kockave
o Atrofi e thellë e muskujve
o Lezione ekstra-articulare të indeve (nodule, tenosynovite)
Stadi IV (stadi terminal)
o Fibrozë ose ankilozë e kockave
12
o Kriteret e stadit III
Remisioni (periudhat e përmirësimit të sëmundjes) te pacientët me Artrit Reumatoid
Pesë ose më shumë nga kushtet e mëposhtme prezente në dy muajt e fundit.
o Ngurtësimi mëngjesor nuk i kalon 15 minuta
o Nuk ndjehet lodhje
o Artikulacionet nuk janë të dhimbshme në lëvizje
o Nuk vërehen enjtje(nodule)
o Eritrosendimenti më pak se 30 mm/h për një femër dhe më pak se 20 mm/h për
një mashkull
Statusi funksional i pacientëve me Artrit Reumatoid
o Klasa I –Tërësisht të aftë të kryejnë aktivitetet e perditshme jetësore
o Klasa II – Të aftë të kujdesen për vehten e tyre dhe të kryejnë aktivitet professional,
por ky i fundit i limituar
o Klasa III – Të aftë të kujdesen për vehten e tyre, por duke kryer një aktivitet
professional dhe jo professional të limituar
o Klasa IV – Kufizim në kujdesin për vehten e tyre, në aktivitetet profesionale dhe jo
profesionale
b) Monitorimi i ndryshimeve në kocka
çdo tip kocke mund te preket nga Artriti Reumatoid, por ka një simetri në prekjen e kockave,
për shembull të dy gjunjët janë më shpesh të prekur se vetëm njëri.
13
FIGURA 5.çdo tip kocke mund të preket, por në mënyrë simetrike
Duart- Artriti Reumatoid është pothuaj i ngjashëm në 2/3 e pacientëve që
diagnostikohen me prekje të sëmundjes në duar dhe në kyçet e duarve.
Zakonisht artikulacionet e metakarpeve, falangjet, karpet e metakarpet, ulna dhe radiusi janë
më të kompromentuara. Një pacient me Artrit Reumatoid në duar do të ndiejë dhimbje,
skuqje dhe inflamim në kyçin e dorës, nyjet e gishtave si dhe deformim të duarve (gishti i
madh i dorës, devijim të artikulacioneve të metakarpeve dhe deformimi i gishtave si qafa e
mjelmës).
FIGURA 6.Deformimi i gishtave si qafa e mjelmës
Gjunjët- Artriti Reumatoid në gjunjë mund të shkaktojë edema, dhimbje, skuqje dhe
veshtirësi në lëvizje.
14
FIGURA 7. Prekja e patellës
Këmbët- Pothuaj të gjithë pacientët që diagnostikohen me Artrit Reumatoid tregojnë
për simptoma në këmbë. Dhimbja në këmbë, edemat, nodulet reumatoide dhe
ngurtësimi i këmbëve apo kyçeve janë të përbashkëta për çdo pacient. Metatarset e
këmbëve mund të deformohen në çdo kohë dhe i japin këmbës pamjen e thundrës nga
deformimi.
FIGURA 8.Nodulet reumatoide në kembë
15
Këllku ( artikulacioni kokso-femoral)- çdo tip kocke mund të preket nga Artriti
Reumatoid. Prekja e kockave peshëmbajtëse si këllqet ndodh atëherë kur sëmundja
agravohet dhe çon në reduktim të lëvizjes.
FIG.9
Prekja nga Artriti Reumatoid i artikulacinit kokso-femoral
c) Shfaqjet ekstraartikulare
Artriti reumatoid karakterizohet nga një inflamacion artikular kronik. Kjo shoqërohet gjithnjë
me një inflamacion sistemik, pra prek dhe organe të tjera të trupit si zemrën, veshkat,
lëkurën, mushkëritë etj.
16
Disa nga efektet e Artritit Reumatoid në organe dhe sisteme:
Lëkurë: Nodulet reumatoide të pranishme në pacientë me AR ku vlerat e faktorit
rheumatoid janë në shifra anormale. Lezionet vaskulite mund të manifestohen si purpura
palpebrale dhe ulçeracione.
Kardiake: Incidenca e sëmundshmerisë dhe vdekshmërisë nga sëmundjet
kardiovaskulare rritet te pacientët me AR.
Në mushkëri: AR me formën e tij që prek mushkëritë paraqitet me forma të ndryshme si
prekje të pleurës, fibroza intersticiale, nodule (Caplan sindrom) shfaqje të bronkiolitit
duke çuar në pneumoni. Artriti reumatoid është më i përhapur te gratë por kur prek
mushkëritë është më i përhapur te burrat të cilët janë pozitivë për faktorin reumatoid,
kanë nodule subkutane dhe një dekurs të zgjatur të sëmundjes.
Sistemi Gastro-intestinal: Më tepër preket nga përdorimi i medikamenteve, pra nga
efektet anësore të barnave.
Sistemi Renal: Veshkat nuk preken direkt nga AR, pra prekja e tyre vjen si pasojë e
përdorimit të medikamenteve si barnat antiinflamatore.
Sistemi vaskular: Lezionet vaskulitike shfaqen në çdo organ, por janë më të përhapura në
lëkurë. Lezionet shfaqen si purpura palpebrale, ulçera në lëkurë etj.
Në gjak: Shumë pacintë shfaqin një anemi kronike. Leukopenia është e pranishme te
pacientët me sindromin Felty.
Neurologjike: Shoqërohet me cefale.
Sistemin okular: Dallojmë keratokonjunktivitis i thatë, uveit, episklerit, skleromalaci etj.
Pacientët me Artrit Reumatoid kanë një risk më të lartë në krahasim me individë të
popullatës normale për të zhvillur sëmundje të koronareve. Studimet kanë treguar se
mortaliteti kardiovaskular është i rritur midis pacientëve me Artrit Reumatoid dhe
pacientët me këtë sëmundje përjetojnë ngjarje kardiovaskulare më shumë se njerëzit pa
këtë sëmundje. Gjithashtu studime të fundit kanë demonstruar se neoangiogjeneza, një
faktor i rëndësishëm në patogenezën e Artritit Reumatoid është një kontribut madhor në
zhvillimin e aterosklerozes. Duke u nisur nga rezultatet e studimeve se atheroskleroza në
pacientët me Artrit Reumatoid është më e avancuar se në ata të kontrollit,del e nevojshme
të japim disa rekomandime për sa i përket kontrollit sa më të mirë të atherosklerozës në
këta pacientë.
a. Kryerja e shpeshtë e lipidogramës apo edhe marrja e mjekimit me antilipemiantë kur
është e nevojshme në pacientët me Artrit Reumatoid.
b. Diagnostikimi sa më i herët i shfaqjes së hipertensionit dhe fillimi i shpejtë i mjekimit
te tij.
c. Inkurajimi i aktivitetit fizik në këta pacientë.
d. Duke marrë parasysh ato që thamë më sipër për patogenezën e atherosklerozës del e
nevojshme fillimi sa më shpejt i mjekimit të Artritit Reumatoid me medikamentet e
reja që modifikojnë sëmundjen si anti TNF-α të cilët frenojnë një hallkë të
rëndësishme të inflamacionit.
e. Duke marrë parasysh natyrën sistemike të Artritit Reumatoid del e nevojshme të
theksojmë se pacientët që vuajnë nga kjo sëmundje kërkojnë një ndjekje të
17
vazhdueshme jo vetëm nga mjeku reumatolog, por edhe nga mjeku infeksionist,
kardiologu, nefrologu,etj.
Te pacientët e pakuruar me Artrit Reumatoid aktiv kemi metabolizëm të dëmtuar të
yndyrnave,gjegjësisht vlera patologjike të yndyrnave në gjak (dislipidemi).
Koncentrimet e rritura të kolesterolit LDL dhe disa koncentrime të kolesterolit HDL
janë faktorët më të rrezikshëm dhe mjaft mirë të njohur për aterosklerozë e me të edhe
për paraqitjen e sëmundjeve kardiovaskulare. Përveç klasave të njohura dhe të
dëgjuara lipoproteinike, ku bëjnë pjesë kolesteroli HDL, kolesteroli LDL,
apolipoproteina A1 dhe B, në vitin 1963 Bergu për herë të parë e ka përshkruar
Lipoproteinën a (Lp a) si një përbërje e veçantë antigjene e kolesterolit LDL. Ndezja
te Artriti Reumatoid mund të shkaktojë alterim të sistemit dhe të metabolizmit, e si
pasojë e kësaj të rrezikohet edhe metabolizmi i lipideve. Në rast se paraqiten vlera të
dëmtuara të lipideve,kjo në fakt do ta shpjegojë rrezikun e rritur nga sëmundjet
kardiovaskulare te pacientët me Artrit Reumatoid.
Manifestimet otorinolaringologjike të Artritit Reumatoid janë prekja e
artikulacioneve të zinxhirit kockor, të artikulacionit temporomandibular, të
artikulacionit krikoaritenoid dhe të pjesës cervikale të shtyllës kurrizore. Prekja e
artikulacionit temporomandibular është e zakonshme. 55 % e pacientëve kanë
simptoma të prekjes së artikulacionit temporomandibular dhe deri në 70 % e
pacientëve kanë në radiografi erozione artikulare. Simptomat përfshijnë dhimbje ose
sensibilitet në artikulacion ose në muskujt e përtypjes, krepitus, lëvizshmëri të
kufizuar dhe devijim. Kontrakturat e muskujve të përtypjes mund të çojne ne
deformim. Gjithashtu pacientët me prekje të artikulacionit temporomandibular kanë
dhe dhimbje veshi. Artriti Reumatoid është shkaku më i shpeshtë i artritit të
artikulacionit krikoaritenoid. Ekzaminimi i laringsit mund të tregojë skuqje të
mukozës dhe kur ajo kalon mbi artikulacion edemë dhe ulçeracion . Artriti Reumatoid
mund të shkakojë stenozë ose fiksim të artikulacionit krikoaritenoid duke çuar në
dëmtim të lëvizshmërisë së kordave vokale. Nodujt reumatoid mund të shfaqen kudo
në larings dhe në brendësi të kordave vokale duke çuar në ngjirje zëri.Nodujt
reumatoid kanë paraqitje të ndryshme. Ato mund të shfaqen si noduj submukozal të
bardhë, lezione polipoide të ulçeruara dhe të shkrifta ose si masa të vendosura në
brendësi të kordave vokale .
d) Dokumentimi
Shënohet trajtimi i nevojshëm në një plan të shkruar kujdesi dhe i komunikohet ekipit
mjekësor dhe personelit tjetër të nevojshëm.
18
Dokumentimi i çdo ndryshimi në lidhje me sëmundjen në kartelën personale të
pacientit.
Pacientit i komunikohet çdo efekt pozitiv apo anësor i terapisë dhe i kërkohet
nënshkrimi.
IV. Kërkimi diagnostik
a) Vlerësimi klinik
Simptomat mund të shfaqen gradualisht dhe mund të kalojnë muaj që të shfaqen tërësisht që
nga episodi i parë.
Simptomat me të cilat fillon sëmundja janë:
1- dhembja e nyjeve,
2- ngurtësimi mëngjesor,
3- edema,
4-skuqja
5- nxehtësia e lëkurës mbi artikulacione, temperatura subfebrile.
Pacienti ankohet për lodhje anormale dhe në përgjithësi për dhembje muskujsh. Nëse këto
episode do të vazhdojnë me itensitet më të madh si përgjigje do të kemi praninë e
inflamacionit në kapsulën e artikulacionit.
19
FIG 10.
Inflamimi i artikulacioneve
Ngurtësimi do të jetë më i ndjeshëm në mëngjes dhe do të zgjasë për rreth 45-min që nga
fillimi. Një pacient me Artrit Reumatoid në gjunjë ka gjasa që më përpara të ketë patur Artrit
Reumatoid në këmbë dhe/ose duar. Simptomat kanë tendencë që të shfaqen në mënyrë
simetrike sepse natyra sistemike e kësaj gjendje e favorizon.
Preken disa artikulacione dhe fillimisht më shpesh preken artikulacionet e vogla të duarve
dhe të këmbëve. Më vonë sëmundja prek artikulacionet e tjera si: bërrylat, skapulohumeralët,
gjunjët, artikulacionin atlantoaksial, temporomandibular, krikoaritenoid etj.
Është karakteristike prekja simetrike e artikulacioneve proksimale interfalangeale dhe
metakarpofalangeale.
Fenomeni Raynaud mund të shihet në pak të sëmurë, ndërsa eritema palmare më shpesh.
Infarktet në majat e gishtërinjve dhe në bazën e thonjve janë tregues të vaskulitit reumatoid
dhe të një forme mjaft agresive të sëmundjes. Vihen re disa deformime karakteristike siç
janë: “devijimi ulnar” i duarve, gishtat me deformim të shkronjës Z “qafa e mjellmës”, apo
deformime si forma e “çekiçit” etj. Ndërlikimet e Artritit Reumatoid në përgjithësi janë të
lidhura me kohëzgjatjen dhe agresivitetin e sëmundjes,të cilat shpesh mund të shkaktojnë
edhe invaliditet.
20
FIG 11.
Prekja simetrike e gishtërinjëve
Si pasojë e vazhdimit të sëmundjes mund të shkaktohen edhe: dëmtime të syve, nyjet
reumatoide, infeksionet, vaskulitet, dëmtimet e veshkave, dëmtimet e mushkërive,
ndërlikimet kardiake, alterimet hematologjike.
Gjithashtu,simptomat mund të agravohen në gjendje të caktuara të motit si në rastin e
temperaturave ekstreme. Njerëzit me Artrit Reumatoid paraqesin humbje në peshë që është
mirë në rastin kur simptomat janë të agravuara.
Shenja dhe simptoma karakteristike për Artritin Rreumatoid:
1- Është simetrik, prek gjunjët, këmbët, kyçet
2- Simptomat janë më të forta në mëngjes. Pacientja ose pacienti
e ka të vështirë të lahet, vishet apo të krihet në mëngjes.
3- Shoqërohet edhe me serozit
4- Anemi
5- Nodule nën lëkurë.
6- Kur sëmundja përparon shkakton shformime karakteristike të
gjymtyrëve: gishtërinjtë e duarve zhvendosen lateralisht për
nga ulna, gishtërinjtë pësojnë kontrakturë, etj.
7- Përparimi shoqërohet dhe me shkatërrim të kërcit të kyçeve dhe me ankilozë të kockave.
21
FIG 12.
Përhapja e Artritit Reumatoid në menyrë simetrike
b) Testet laboratorike
Ështe provuar që Artriti Reumatoid është një sëmundje komplekse dhe kërkon një kombinim
të testeve radiografike dhe diagnostike që ndihmojne ne zbulimin e tij. Faktori Reumatoid
(RF) është një tregues diagnostikimi për testimin e Artritit Reumatoid, ashtu si në gjendjet e
tjera autoimmune; ky antitrup ndikon në funksionin normal të kockave. Së bashku me
faktorin rheumatoid rekomandohen dhe teste te tjera laboratorike rutinë si:
Gjaku komplet ( eritrocite, leukocite, trombocite, hemoglobinë)
Eritrosedimenti (ERS)
Proteina C- reaktive (PCR)
22
Antitrupat Antinukleare (AAN)-Ky test tregon për faktin se Artriti Reumatoid
është një sëmundje autoimune dhe ndonjëherë mbulohet nga sëmundjet tjera
autoimune.
Kolesteroli, Trigliceridet, LDL
Azotemi, Kreatinemi
Provat e heparit
Glicemia
Antitrupat CCP -Një test i ri, më specifik i gjakut që përcakton Artritin
Reumatoid është analiza e antitrupit “cylic citrulline”, i quajtur anti-CCP. Kur
del pozitiv është e dhënë shumë bindëse për praninë e Artritit Reumatoid.
Prania e antitrupave anti-CCP lë të kuptohet se ka një tendencë për një formë
më agresive të Artritit Reumatoid.
Dhimbja dhe edema në artikulacione është një karakteristikë thelbësore e artritit reumatoid
(AR), ndërsa në të njëjtën kohë sasia e likidit sinovial mund të rritet së tepërmi. Analiza e
likidit sinovial është përdorur zakonisht për të diagnostikuar artritin dhe për të vlerësuar
aktivitetin inflamator të edemave artikulare.
Lëngu sinovial nga kocka të pacientëve me AR
23
Tabela më poshtë është një shembull i zbulimeve tipike lidhur me klinikën e Artitit
Reumatoid
Testet laboratorike Përfundime
Proteina C-reaktive Tipike është rritja >0.7 picograms/ml;përdoret për të monitoruar kursin e
sëmundjes
Sendimenti i
eritrociteve
Zakonisht rritet >30 mm/h;përdoret për të monitoruar kursin e sëmundjes
Hemoglobina/
hematocriti
Rritje e vogël;hemoglobina ka një vlerë mesatare rreth 10g/dl(100g/l;anemi
normokrome,gjithashtu mund të jetë normocitike ose mikrocitike
Funksioni i heparit Normal ose kemi një rritje të fosfatazës alkaline
Radiografia e
artikulacioneve
Mund të jeteë normale ose mund të tregojë osteopeni ose skuqje në hapësirat e
artikulacioneve; kyci i dorës dhe nyja e këmbës përdoren për krahasim
Faktori Rheumatoid Negative në 30% të pacientëve ku sëmundja sapo ka filluar të shfaqet;nëse
fillimisht është negative,mund të shfaqet pas 6-12 muajsh nga fillimi i
sëmundjes; mund të jetë positive në procese të tjera si
p.sh.lupus,sklerodermi,sindromin Sjögren’s; sëmundjet neoplastike;
sarkoidoze; në disa infeksione të caktuara virale ose bakteriale;
Rruazat e bardha të
gjakut
Mund të rriten
Antitrupi CCP Ka një korrelacion të mirë me progresionin e sëmundjes; rritet ndjeshëm kur
përdoret i kombinuar me faktorin rheumatoid; më shumë se faktori rheumatoid
(80-90%);jopercent); jo shumë i përdorshëm në laboratore
Antitrupat
antinuklear
Vlera të limituara
Niveli i
komplementit
Normal ose i rritur
Immunoglobulinat Rritje të alpha-1 dhe alpha-2 globulinave
Vlerësimi i lëngut në
artikulacione
Diagnoza nuk është e sigurt vetëm nga zbrasja e artikulacionit; shpesh vërehet
fluid në ngjyrë të verdhë; fluidi mund të trombozohet në temperaturën e
dhomës; 5,000 - 25,000 mm3 numri i leukociteve (rruazat e bardha të gjakut)
ku 85% janë polimorfonuklearë; në Artritin Reumatoid kulturat janë
negative,nuk kemi prani të kristaleve, niveli i glukozës në lëng është e ulët
Analiza e urinës Vërehet hematuri dhe proteinuri mikroskopike
24
c) Imazheria
Imazhet radiografike mund të tregojnë për ecurine e Artritit Reumatoid. Rrezet-X në duar
dhe këmbë duhet të bëhen në fillim të vendosjes së diagnozës dhe gjatë kohës që bëhet
studimi dhe vleresimi i skuqjes së artikulacioneve.
FIG 13. Pamja në Ro-grafi të duarve të një pacienti me Artrit Reumatoid
Rezonanca Manjetike (MRI) gjithashtu përdoret në identifikimin e faktorëve patologjike në
Artritin Reumatoid dhe gjithashtu mund të shtohet në proçeset diagnostike.
25
Nga studimet në vitin 2010 është zbuluar se imazhet e përftuara nga MRI identifikojnë
inflamacionin e sinoviumit (nje celës kyç anormal në Artritin Reumatoid),gërryerjen e
kockave,praninë e edemave etj.
FIG 14
Rezonanca Manjetike në identifikimin e faktorëve pathologjikë të Artritit Reumatoid
26
V. Komplikacionet dhe diagnoza diferenciale
Në përgjithësi Artriti Reumatoid është në progres dhe nuk mund të shërohet; te disa pacientë
sëmundja gradualisht mund të jetë më pak agresive dhe simptomat ndjehen më pak.
Gjithsesi,nëse artikulacionet dhe ligamentet janë dëmtuar dhe kanë pësuar deformim efektet
janë të pranishme. Imobilizimi i artikulacioneve dhe dhimbja janë të pranishme në jetën e
përditshme. Artikulacionet e prekura mund të deformohen dhe lëvizja mund të vështirësohet
ose të jetë e pamundur të relizohet. Duke u nisur nga studimet, 70% e pacientëve me Artrit
Reumatoid besojnë se sëmundja i pengon ata të jetojnë dhe të kenë një jetë produktive. Në
vitin 2000, sipas një studimi në Angli afërsisht 1/3 e individëve nuk ushtronin aktivitet që
prej 5 vjet nga fillimi i sëmundjes.
Artriti Reumatoid si një sëmundje sistemike prek dhe pjesë të tjera të trupit përvec
artikulacioneve. Këtu përmendim:
Sistemi nervor: Në këtë gjendje preken nervat,më së shumti ato të duarve dhe
këmbëve.
Eritrocitet (anemi)
Infeksion të sklerave: Eshtë një inflamacion i qelizave të gjakut në sy që rezulton me
dëmtim të kornesë,skleromalaci dhe në rastet e rënda me nodule në sclera dhe
perforacion.
Infeksionet: Pacientët me Artrit Reumatoid janë me të predizpozuar nga prekja e
infeksioneve,në vecanti imunosupresoret.
Problemet gastro-intestinale: Pacientët kane probleme gastrointestinale dhe tumoret
kolorektale janë të pranishme te të sëmurët me AR.
Osteoporoza: Osteoporoza ndeshet më së shumti te gratë në moshën post-
menopauzale. Artikulacioni kokso-femoral është më i prekuri. Rrisku për osteporpzë
shfaqet dhe në meshkujt në moshë më të madhe se 60 vjeç.
Sëmundje të mushkërive: Studimet e kryera kanë gjetur një rritje të prevalencës së
sëmundjeve të mushkërive (inflamacioni pulmonar dhe fibroza) në pacientë të
diagnostikuar me AR. Gjithsesi ka një lidhje midis historisë së duhanpirësve dhe
rriskut të lartë për të zhvilluar AR. Cigaret e tymosura mund të në Çdo rast mund të
çojnë në rëndim të sëmundjes.
Sëmundjet kardivaskulare: AR mund të prekë enët e gjakut dhe rritet rrisku për
sëmundje ishemike të zemres dhe koronareve.
Sindromi Sjögren: Keratokonjunktivitis i thatë eshtë një ndër komplikacionet më të
shpeshta të AR. Goja e thatë dhe zmadhim i gjendrave të pështymës janë më pak të
ndeshura.
27
Sindromi Felty: Kombinimi i splenomegalisë, leukopenisë dhe infeksioneve të
shpeshta bakteriale. Herë-herë ky sindrom i përgjigjet terpisë me DMARD.
Limfoma dhe lloje të tjera tumoresh: Ndryshimet që sjell Artriti Reumatoid në
sistemin imun çojnë në limfoma te këta pacientë. Trajtimi agresiv i AR dobëson të
gjithë sistemin imun duke çuar dhe në shfaqjen e tumoreve të tjera si kanceri i
prostatës dhe ai i mushkërive.
Sindromi i aktivizimit të makrofagëve: Ky është një komplikacion që vjen nga trajtimi
për një kohë të gjatë i Artritit Reumatoid dhe kërkon një trajtim me doza të larta
steroidesh dhe ciklosporina A. Simptomat përfshijnë temperaturë që persiston, akne,
letargji.
a) Dallimi me osteoartritin dhe sëmundje të tjera të sistemit artikular
Që të dyja si osteoartriti dhe Artriti Reumatoid shkaktojnë dhimbje të artikulacioneve,por
kanë etiologji dhe simptoma klinike të ndryshme. Osteoartriti prek kockat e gjata, ato që
mbajnë peshën dhe ndodh thyerja apo krisja e kockës.
Personat obezë mund të zhvillojnë osteoartrit. Përdorimi i madh i kockave çon në degradim të
tyre dhe si rezultat shkaktohet inflamacioni me pesë karakteristikat e tij:
dhimbjen,temperaturën,skuqjen,edemat dhe prishjen e funksionit.
Dhimbja ndjehet në maksimum në mbrëmje ose pas një aktiviteti të rëndë të artikulacioneve.
Artriti Reumatoid shkaktohet nga antitrupat që sulmojnë membranën e artikulacioneve;
artikulacionet prodhojnë një lëng lubrifikues për të parandaluar fërkimin dhe kërcitjen. Kur
28
membrana sinoviale inflamohet shenjat dhe simptomat e inflamacionit do të bëhen të
dukshme. Antitrupat depozitohen natën kështu që dhimbja në Artritin Reumatoid ndjehet më
shumë në mëngjes.
Ndjenja e ngurtësimit të artikulacioneve do të jetë prezente. Megjithatë duke levizur
dhimbja mund të reduktohet ose të zhduket. Kur antitrupat do të shkojnë drejt artikulacioneve
të vogla inflamacioni do të jetë edhe më i dukshëm.
Deformimi i kockave vjen me kalimin e kohës.
Krahasuar me Artritin Reumatoid,osteoartriti trajtohet me medikamente të thjeshtë dhe
"vrasës" të dhimbjes si paracetamol dhe këshillohet rënia nga pesha.
Faktori reumatoid i cili gjendet në gjakun e të sëmurëve mund të ndihmojë në diagnostikimin
e Artritit Reumatoid,por jo gjithmonë është prezent në të gjitha Artritet Reumatide. Pa
prezencën e këtij faktori quhet artrit zero negativ.
Diagnoza diferenciale duhet bërë dhe me sëmundjet e tjera: artritin psoriatik, artritet
infeksioze, sarkoidozën, lupusin eritematoz të diseminuar, amiloidozën, cryoglobulinemia,
fibromyalgia, hepatiti B, Hypothyroidism Inflammatory Boëel Disease, multicentric
reticulohistiocytosis, paraneoplastic syndromes, polychondritis, polymyalgjia rheumatica,
sindromi Sjorgen etj.
29
VI. Planifikimi i kujdesjeve infermierore
Doktorët kanë shumë mënyra për të trajtuar AR. Pikat kyçe të trajtimit konsistojnë:
Reduktimin e dhimbjes
Reduktimin e ngërçit
Të ndalohet dëmtimi i mëtejshëm i kockave
Të ndimojnë pacientët të ndihen mirë
Të ndihmojnë pacientët të qëndrojnë aktiv
Edukimi i pacientit
Pa marrë mjekimin e duhur, Artriti Reumatoid mund të dëmtojë seriozisht sipërfaqen
artikulare të kockave brenda dy viteve. Lloji i mjekimit varet nga disa faktorë përfshirë
moshën e personit, shëndetin e përgjithshëm,historinë mjekësore dhe ashpërsinë e artritit.
Pacienti duhet të njoftohet me sëmundjen, terapinë dhe veprimet e padëshiruara të saj.
Në trajtimin e Artritit Reumatoid përfshihet:
Ndryshimi i jetesës
Ka shumë mënyra se sit ë kujdeseni për vehten tuaj: mbajtja e një balance të duhur mes
pushimit dhe ushtrimeve, kujdesuni për kockat tuaja, mos i krijoni vehtes stres, hani në
mënyrë të shëndetshme etj.
Ushqimi për të sëmurët me Artrit Reumatoid
Qëkur Artriti Reumatoid është zbuluar si një sëmundje që shkakton inflamacion është e
kuptueshme që duhet të eliminojmë sa më shumë të jetë e mundur ushqime që shkaktojnë
inflamacion.
Konsumoni më pak ushqime që shkaktojnë inflamacion:
o Sheqernat
o Glutenet
o Shumë drithëra përmbajnë gluten dhe shkaktojnë inflamacion
o Lëngjet e frutave,sodat
Konsumoni sa më shumë ushqime të shëndetshme që parandalojnë inflamacionin:
30
o Omega 3
o Mish vici i freskët,ushqyer me bar organic
o Perime
o Pini sa më shumë ujë të pastër
Medikamentet
Ka shumë barna të dedikuara për artritin reumatik të cilat ulin dhimbjet, ënjtjet dhe
inflamacionin në nyja. Disa prej atyre parandalojnë ose minimizojnë progresin e sëmundjes.
Mjekimi farmakologjik fillon me barërat anti-inflamatorë josteroidë së bashku me
kortikosteroidet që shërbejnë si terapi fillestare deri sa të japin efektin barërat që modifikojnë
sëmundjet reumatike (DMARDs).
Barnat të cilat lehtësojnë simptomat e artritit (dhimbjen, shtangien dhe enjtjen e nyjave)
përshijnë:
Barnat analgjezike anti-inflamatore (kunder pezmatuese) si: aspirina,
ibuprofen ketoprofen,naprokseni,piroxicam,diclofenac etj.
Lehtësuesit e jashtëm të dhimbjeve (që aplikohen drejt në lëkurë) si:
Kortikosteroidet si prednizoloni etj.
Ka edhe shumë barna të fuqishme të quajtura barna antireumatike modifikuese
të sëmundjes, të cilat përdoren për mjekimin e Artritit Reumatoid.
Këto barna zakonisht funksionojnë duke interferuar ose duke frenuar sulmin e sistemit imun
në nyja. Ata përshkruhen si shtesë me pushimin,aktivitetin fizik dhe medikamentet anti-
inflamatore. Në këtë grup bëjnë pjesë: Hydroxychloroquine (Plaquenil-përdoret në mjekimin
e malaries),i cili zakonisht përdoret me metotrexatin.
Methotrexati përdoret në format mesatarisht të rënda, të rënda dhe në rastet shumë aktive.
Dozimi prej 10-15-25mg/një herë në javë eventualisht oral mundet që pas 3-6 javësh të
shkaktojë një përmirësim në drejtim të dobësimit të aktivitetit të sëmundjes.
Mjekimet biologjike, si Etanercept, Adalimumab, Infliximab, Abatacept dhe
Rituximab janë krijuar për të vepruar në atë pjesë të sistemit imun që luan rol
në zhvillimin e procesit inflamator të Artritit Reumatoid.
Ata mund të administrohen kur medikamentet e tjera nuk kanë dhënë efekt.
E mira është që doktori juaj t’ju rekomandojë këto medikamente sa më shpejt dhe bashkë me
këto dhe medikamentet e tjera për Artritin Reumatoid. Shumica prej tyre adminitrohen në
rrugë subkutane (s/c) ose intravenë(i/v).
Këtu bëjnë pjesë:
31
Modulatoret e qelizave të bardha
Faktori i nekrozës tumorale (TNF)
Inhibitorët interleukin-6 (IL-6)
Agjentët biologjikë ndihmojnë në trajtimin e Artritit Reumatoid, por pacientët që janë
përdorues të këtyre duhet të bëjnë kontrolle të vazhdueshme për shkak të :
Infeksioneve nga bakteriet, viruset, kërpudhat
Leukemia ose lymphoma
Psoriasis
Agjentët biologjikë që bllokojnë TNF janë etanercepti, infliximabi etj. Enbreli është TNF-
frenues, aplikohet me injeksione nën lëkurë 25 mg dy herë në javë. Infliximabi është një
antikorp monoklonal anti-TNF, aplikohet në dozë 3 mg/kg. i.v 5-6 herë në vit.
Barna të tjera si sulfasalazine dhe leflunomide.
Sulfasalazina përoret me dozë 0.5-.3.0 g në ditë, ndërsa efektet anësore me leukopeni,
gjegjësisht me agranulocitozë janë të mundshme, prandaj analizat laboratorike të leukociteve
bëhen çdo 5-6 javë.
Preparatet e arit aplikohen në rastet e mesme dhe të rënda të sëmundjes edhe pse sukseset me
preparate të arit janë nën sukseset me sulfasalazinë.
Kirurgjia
Ndërhyrja kirurgjike mund të jetë si opsion vetëm kur dëmtimi i nyjave i shkaktuar nga artriti
reumatoid është bërë shumë i ashpër ose dhimbja nuk mund të kontrollohet me barna.
Ndërhyrja kirurgjike ndihmon të rikthehet funksionimi i nyjave të dëmtuar.
Sinovektomia është një procedurë e cila përfshin heqjen e sinoviumit të inflamuar. Kirurgu
do të bëjë sinovektomi nëse dhimbja,edemat dhe ndryshimet radiologjike janë aq të ashpra sa
metodat konservative nuk japin efekt.
Tendinat e kycit të dorës dhe nyjat e këmbës janë më të predispozuara për sinovektomi.
Osteotomia është ajo procedurë që përfshin rregullimin e devijimit të kockave nga Artriti
Reumatoid.
32
Proçedura kirurgjikale
Zëvendësimi i kockave është ajo procedurë kirurgjikale e cila përdoret në ato raste kur
demtimi i kockave është shumë i rëndë. Përfshin heqjen e artikulacioneve të prekura dhe
vënien e protezave.
Vizita të rregullta te mjeku
Duke marrë parasysh natyrën sistemike të Artriti Reumatoid del e nevojshme të theksojmë se
pacientët që vuajnë nga kjo sëmundje kërkojnë një ndjekje të vazhdueshme jo vetem nga
mjeku reumatolog, por edhe nga mjeku internist, kardiologu, nefrologu, etj.
Terapia alternative
Terapia fizikale nënkupton terapinë me lëvizje aktive dhe pasive, gjimnastikën, ergoterapinë,
lëvizjen e artikulacioneve në banjo me ujë të ngrohtë dhe të gjitha këto e zvogëlojnë
tendosjen muskulore dhe evitojnë invaliditetin.
Një ekuilibër mes pushimit dhe ushtrimeve fizike, është i rëndësishëm për mjekimin e artritit
reumatoid.
Gjatë shpërthimit të inflamacionit (përkeqësimit të sëmundjes), është më së miri t’i pushoni
nyjat të cilat janë të inflamuara. Kjo mund të arrihet përmes përdorimit të përkohshëm të
shkopit ose rripave të nyjave.
33
Kur inflamacioni zvogëlohet, programet stërvitore janë të patjetërsueshme për të ruajtur
fleksibilitetin e nyjave dhe për të formuar muskujt të cilat mbulojnë nyjat.
Një varg i ushtrimeve duhet të bëhen rregullisht për të ruajtur lëvizshmërinë e nyjave.
Mbani një aktivitet fizik në normë
Artikulacionet e inflamuara mund të dëmtohen edhe më shumë gjatë një aktiviteti,
kështu që është e këshillueshme të kërkojmë një person të kualifikuar i cili e kupton
Artrititin Reumatoid dhe sëmundjet inflamatore autoimune të tjera përpara se të
nisni një program me ushtrime. Specialisti duhet të trajnojë cdo pacient.
Nuk duhet të stresoheni nga kjo pjesë, por duhet të jeni të sigurt të gjeni një person të
kualifikuar i cili e di se si të punojë me pacientë të prekur nga Artriti Reumatoid, këta
e dinë se persona të tillë nuk duhet kurrsesi të bëjnë ushtrime të mundimshme.
Një pyetje që do na gëzonte është: "çfarë ushtrimesh duhet të bëjmë"?
Zakonisht një program i mirë fitnesi nis me një lëvizje dinamike të artikulacioneve.
Levizje të tilla do të na ndihmojnë të levizim, në rehabilitimin e plagëve, eleminimin
e shenjave në inde dhe të reduktojmë ngurtësimin e artikulacioneve.
Më pas një force e ndjeshme dhe një program trajnues për zemrën. Ushtrimet duhet
të jenë gjithmonë të përzgjedhura me kujdes që progresivisht të parandalojnë
inflamacionin.
34
A mund të shërohet artriti reumatoid?
Edhe pse ende nuk ka një shërim për artritin reumatoid, trajtimi i hershëm, agresiv është
treguar efektiv për të ndihmuar parandalimin e përkeqësimit të sëmundjes.
VII. Ndjekja
Rastet e regjistruara me Artriti Reumatoid në Spitalin Rajonal të Durrësit (SRD)
Për periudhën janar 2013-janar 2014 pranë SRD janë paraqitur 70 raste me Artrit Reumatoid,
prej të cilëve 55 janë të seksit femër dhe 15 janë të seksit mashkull. Femrat e prekura kanë
një moshë mesatare 52.5 vjet ndërsa meshkujt me moshë mesatare 57 vjet.
Nga këta 15 individë janë banorë nga fshati dhe 55 janë banorë nga qyteti.
35
Shpërndarja femra-meshkuj sipas vendbanimit (fshat-qytet) paraqitet në grafikun më poshtë:
36
Duke u nisur nga studimi i rasteve të sipërpërmendura arrita në këto konkluzione:
Sëmundja ka filluar me prekjen e artikulacioneve të vogla të duarve në mënyrë
simetrike dhe më pas me prekjen e artikulacioneve të tjera.
Praninë e ndjenjës së ngurtësimit mëngjesor i cili zgjat më shumë se një orë.
Numri i të prekurve me këtë sëmundje është më i madh në qytet se sa në fshat dhe kjo
më shumë për shkak të mënyrës së jetesës.
Kur sëmundja ka mbi 5 vite që është instaluar pacienti e ka të vështirë të kryejë një
aktivitet ditor normal për arsye të dhimbjeve të forta, pranisë së noduleve subkutane e
dobësisë trupore. Periudhat e acarimit dhe të qetësisë janë një tjetër karakteristikë e
përbashkët e sëmundjes (afërsisht 5-10%).
Jeta për pacientët me Artrit Reumatoid mund të shkurtohet me 5-10 vjet, ndërsa ata që
ndjekin terapinë kanë mortalitet më të ulët. Rritja e mortalitetit është e lidhur me
faktorë si: mosha, seksi mashkull, faktorët social-ekonomik (niveli i edukimit), faktori
rheumatoid pozitiv, sëmundje të tjera ekstraartikulare, rastet e rënda klinike (prekja e
shumë artikulacioneve).
Sëmundshmëria favorizohet nga infeksionet, sëmundjet kardiovaskulare, ulçera
gastrike, sëmundjet renale.
Dhe në vend të përfundimit do të përkujtojmë se vetëm me diagnostikim dhe mjekim të
hershëm të kësaj sëmundjeje, me bashkëpunim dhe me punë profesionale do të pretendojmë
zbutjen e shenjave dhe simptomave të sëmundjes, evitimin e invaliditetit, aftësimin dhe
kthimin e të sëmurëve në vendin e punës dhe në aktivitetet jetësore.
VIII. Përfundime dhe rekomandime
Ju nuk duhet kurrë artritin, i cdo lloji qoftë, gjithashtu dhe gjendje të tjera t’i lini që t'ju
pengojnë të jetoni. Në të vërtetë duke u dorëzuar jeni duke i bërë gjërat keq.
Eshtë e dokumentuar se personat që janë marrë me ushtrime për një kohë të gjatë bëjnë
një jetë me të mirë nga ana cilësore. Ushtrimet që shkaktojnë dhimbje të mëdha gjithashtu
ndihmojnë në të kundërt të shëndetshmit.
Por gjithmonë duhet të keni të qartë se kush është duke u marrë me trajnimin e tuaj. Shumë
trajnjerë personal dhe instrukorë të fitnesit dinë të bëjnë vetëm një gjë, t'ju kërkojnë të shtyni
më fort. Kjo është më e përhapura, por jo mënyra e duhur për t'u ushtruar.
Edukimi i Pacientit
37
Kohës së edukimit dhe këshilimit të pacientit i duhet dhënë shumë vlerë pasi kjo ndihmon në
reduktimin e dhimbjes, imobilizimit dhe vizitave të shpeshta te një doktor.
Informimi i pacientit me diagnozën
Duke ditur potencialin që ka AR si sëmundje në reduktimin e lëvizjeve informimi i
pacientit për diagnozën që ka merr një rëndësi shumë të madhe. Ti tregojmë pacientit më
shumë se sa gjendja e tij intelektuale dhe psikologjike mund të perceptojë vetëm sa do e
vështirësonte punën e ekipit mjekësor.
Pacienti duhet të dijë çfarë eshtë sëmundja e tij, ka nevojë për mbështetje psikologjike,
këshilla dhe terapinë e nevojshme. Të inkurajojmë pacientin të bëjë pyetje që ndihmojnë
atë të na komunikojë interesat dhe për çka ka nevojë.
Diskutimi i ndjekjes
Pacientët dhe familja e tyre bëjnë më të mirën kur e dinë se çfarë kaë dhe e shohin
sëmundjen me syrin e realistit, absolutisht shumë e rëndësishme për sëmundjen e Artritit
Reumatoid. Shumë pacientë i druhen imobilizimit dhe të qënit i pavarur në kryerjen e
aktivitetit normal ditor.
Duhet të përshkruhen qartë të gjitha manfestimet klinike të sëmundjes që janë të
përbashkëta për shumë të prekur.
Braktisja është frika më e madhe. Pacientët janë të qetësuar kur mësojnë se do të ndiqen
vazhdimisht nga i gjithë ekipi mjekësor i nevojshëm.
IX. Këshilla dhe kuriozitete
Në vazhdim do të paraqesim disa këshilla të dobishme se si ta parandalojmë Artritin
Reumatoid:
Ushtrime gjatë gjithë ditës në krahasim vetëm me një ushtrim të zgjatur. Specialistët
këshillojnë që duke u marrë me sport të paktën dy herë në javë, i bën mirë kockave, jo
vetëm duke i forcuar ato, por edhe duke ndihmuar në procesin e kalcifikimit, mjaft i
domosdoshëm për njeriun.
Përdorimi i të ftohtave (copa akulli) dhe i antiflamatorëve jo-steroide në reduktimin e
inflamacionit dhe dhimbjes.
Merrni herë pas here (një herë në dy ose tre muaj) tableta multivitaminë.
Jetoni në ambiente që nuk janë të ftohta.
38
Bëni plazh çdo vit dhe e rëndësishme është që të shtriheni në rërën e mëngjesit dhe
pasdites.
Pini sa më shumë çarja me bimë të gjelbra.
Përdorni ujë mineral.
Hani sa më shumë fruta më vitaminë A dhe C.
Sa herë që ndjeheni të lodhur përdorni paracetamol, ose medikamente të tjera me
përmbajtje paracetamoli.
Madje kjo është një ndër mënyrat kryesore për të mbajtur sa më larg vetes reumatizmin. Jo
pak, por tridhjetë ditë në vit, mjekët rekomandojnë plazh për të gjithë personat që kanë
probleme me reumatizmin. Sipas tyre, është shumë e rëndësishme, pra që ata të shtrihen në
rërën e plazhit në mëngjes dhe në darkë. Ndërkohë që përdorimi i bimëve të gjelbra është
shumë i këshillueshëm. Ato duhet të zihen për rreth 20 minuta dhe më pas do të pihen për të
lehtësuar dhimbjet reumatizmale.
Disa kuriozitete për Artritin Reumatoid
Artriti reumatoid, luftohet nga borziloku
Duket si e pamundur, por, në fakt, është e vërtetë. Borziloku është një antidolorifik për
dhembjet e reumatizmës, kësaj patologjie shumë të dhimbshme që godet kyçet dhe kockat.
Borziloku që ne e rrisim edhe në ballkonet tona nuk na jep vetëm gjellët e mira të Mesdheut,
por është i aftë edhe të kurojë dhimbjet.
Këtë zbulim e ka bërë një studim indian që është drejtuar nga Kolegji Farmacisë së qytetit
Pune dhe është prezantuar në Mançester, gjatë një kongresi të përvitshëm të problemeve me
reumatizmat. Shkencëtarët indianë kanë testuar aftësitë kuruese të borzilokut dhe kanë
zbuluar se një përqendrim i caktuar i lëndës që përmbahet në borzilok, nëse merret në formën
e pilulave, mund të reduktojë deri në 73% volumin e kockave të fryra dhe dhembjen e tyre. E
gjitha kjo ndodh për 24 orë. Shkencëtaret indianë madje janë të mendimit se edhe po të hash
fletët e borzilokut mund të ndihmojë në luftën kundër disa infeksioneve siç janë: të ftohtët,
asthma dhe sëmundjet e lëkurës.
Substanca që i jep parfumin karakteristik borzilokut, eugenoli, është substancë që mendohet
të ketë këto veti të mrekullueshme. Shkencëtarët po vazhdojnë zbulimet e tyre për të parë më
në brendësi dhe për të kuptuar se cilat molekula brenda eugenolit janë përgjegjëse për këtë
efekt kundër artritit.
39
Ideja e këtij studimi është që këto veti të borzilokut të krijojnë ilaçe, të cilat të mund të
ndihmojnë njeriun në luftën e tij kundër reumatizmës…
Ndikimi i Omega-3 në Artritin Reumatoid
Studimet kanë demonstruar se Omega-3 mund të çojë në reduktim të enzimës përgjegjëse që
shkakton deformimet kockore. Konsumi i shpeshtë i peshkut, si burim i madh i Omega-3-6-9
nuk është gjithnjë komod dhe ekonomik, prandaj duhet gjithmonë të merren doza nga jashtë.
Marrja e një plotësuesi ushqimor me acidet yndyrore thelbësore është një investim për
shëndetin e njeriut, megjithatë kërkon pak kohë që të japë efekte të cilat progresojnë sa më
gjatë të përdoren. Omega mund të vazhdojë të jetë shoqëruese edhe në rastet kur merren
mjekime me antiinflamatorët josteroidë klasikë.
Le të hedhim një vështrim mbi studimet e fundit që marrin në konsideratë ndikimet e vajit të
peshkut në trajtimin e artritit reumatoid.
Dr. Gail Darlington (Britani e Madhe): Sot ka një evidencë të padiskutueshme se artriti
reumatoid shkaktohet nga një proces oksidativ, ku përfshihen disa komponentë
proinflamatorë, si ato të nekrozës tumorale, siç janë faktori alfa dhe interleukin-1beta.
Studimi tregoi se prodhimi i kësaj të fundit pengohet nga Omega 3 dhe mundet të reduktojë
ngurtësimin mëngjesor si shenjë e dukshme e artritit reumatoid.
Artriti reumatoid e vështirëson mbetjen shtatzënë
Femrat që vuajnë nga artriti reumatoid mund ta kenë më të vështirë që të mbesin shtatzënë,
sugjeron një studim i ri, i cili është botuar në revistën shkencore, “Arthritis & Rheumatism”.
Në studimin ku kanë marrë pjesë më shumë se 68 000 gra shtatzëna është konstatuar se 25%
të pjesëmarrëseve që vuanin nga artriti reumatoid, kishin provuar pa sukses që të mbetnin
shtatzëna të paktën një vit para shtatzanisë. Vështirësitë e tilla ishin vërejtur edhe te 16% e
grave, që nuk vuajnë nga artriti reumatoid. 10% e pjesëmarrëseve në studim, që vuanin nga
artriti reumatoid, ishin trajtuar për sterilitet, përkundër 8% të pjesëmarrëseve të tjera, që nuk
vuanin nga kjo sëmundje. Artriti reumatoid më shumë prek femrat dhe mund të paraqitet që
në rininë e hershme.
Do të vuani nga artriti reumatoid? Këtë na e thonë mishrat e dhëmbëve!!!!
Problemet me misharat e dhëmbëve mund të jenë sinjale për të qënë të ekspozuar ndaj artritit
rheumatoid. Kohë më parë ishte zbuluar se ata që vuanin nga artriti rheumatoid, një sëmundje
autoimmune që godet nyjet, duke shkaktuar humbjen e indeve të kockave dhe kërceve, ishin
më të ekspozuar ndaj rënies të dhëmbëve.
40
Por falë një zbulimi të ri, shkencëtarët kanë një objektiv të ri; të kuptojnë se duke u kujdesur
për shëndetin e mishrave të dhëmbëve mund të ndihmojë në reduktimin e simptomave të
artritit. Sipas shkencëtareve gjatë eksperimentit u vu re se ata që vuanin nga mishrat e
dhëmbëve dhe nuk kishin artrit tregonin me kalimin e kohës shenja të humbjes së indeve dhe
shfaqjen e artritit.
Të pish alkool zvogëlon rrezikun për t’u prekur nga AR?!
Sipas një studimi të ri, pirja e alkoolit në mënyrë të moderuar mund të zvogëlojë rrezikun e
artritit reumatoid.
Disa konsumues të rregullt të alkoolit kishin gati gjysmën e shanseve për të zhvilluar
gjendjen paralizuese se sa ata që rrallë pinë. Hulumtuesit zbuluan lidhjen pas rishikimit të
gjerë të studimeve të mëparshme për lidhjen mes pirjes së alkoolit dhe artritit reumatoid.
Rezultatet e publikuara në revistën “Rheumatology”, sugjerojnë se pak pije në javë mund të
ketë një efekt mbrojtës kundër sëmundjes. Edhe pse hulumtimi i fundit nuk gjen arsyet përse
një pije e rregullt mund të ofrojë disa mbrojtje, hulumtimet më parë sugjeronin se ajo mund të
jetë për shkak se alkooli duket të ndikojë në rënien e inflamacionit në trup dhe gjithashtu ka
një efekt të butë të dhimbjes vrasëse.
41
Bibliografia Si të shkruajmë një punim kërkimor- Qendra për Arsim Demokratik
1. Disease Center. Rheumatoid
Arthritis. Arthritis Foundation.
http://ëëë.arthritis.org/conditions/dise
asecenter/RA/ra_symptoms asp
2. Rheumatoid Arthritis.
American College of Rheumatology.
http://ëëë.rheumatology.org/public/fa
ctsheets/ra_neë.asp?aud=pat
3. Health Topics. Joint
Replacement Surgery and You.
NIAMS.
http://ëëë.niams.nih.gov/hi/topics/arth
ritis/jointrep.htm
4. Anaya, JM. Pulmonary
involvement in rheumatoid arthritis.
Seminars in Arthritis and
Rheumatism 24(4) Feb 1995 242-54.
http://dx.doi.org/doi:10.1016/S0049-
0172(95)80034-4
5. Additional Ëeb Based Resources
Arthritis Foundation: http://ëëë.arthritis.org/
6. Journal of American Medical Association Patient Page for Rheumatoid Arthritis:
http://jama.ama-assn.org/content/305/17/1824.full.pdf
8. National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases: Rheumatoid
Arthritis: http://ëëë.niams.nih.gov/Health_Info/Rheumatic_Disease/default.asp U.S.
Department of Health & Human Services Agency for Healthcare Research and Quality –
Rheumatoid Arthritis: A Guide for
Adults:http://effectivehealthcare.ahrq.gov/ehc/products/14/86/RheumArthritisConsumerGuid
e_Singlepage.pdf
9. Mayo Clinic – Rheumatoid arthritis
pain: Tips for protecting your
joints: http://ëëë.mayoclinic.com/heal
th/arthritis/AR00015/METHOD
JANAR 2014