República e ditadura en España

REPBLICA E DITADURA EN ESPAA

4 ESOR.P.V

REPBLICA E DITADURA EN ESPAA

Descobre onde estn as ligazns. Case todas as palabras que estn en cor vermella ou azul teen hiperligazns a outras pxinas web que serven para explicar mellor cada feito ou ampliar coecementos sobre o mesmo

1. A DITADURA DE PRIMO DE RIVERA E A FIN DA MONARQUA

A DITADURA DE PRIMO DE RIVERA: 1923-1930O 13 de setembro de 1923, o xeneral Miguel Primo de Rivera deu un golpe de Estado que poa fin ao rxime constitucional da Restauracin. Foi xustificado pola inestabilidade poltica, os fracasos militares (Annual), os ataques ao Rei e a conflitividade social en Espaa.

Contou co apoio do Rei, do exrcito e a indiferenza popular.

No seu goberno diferncianse dous perodos:Directorio militar (1923-1925): goberno formado s por militares. As Cortes foron disoltas, a constitucin do 1876 suspendida, e todas as autoridades foron substitudas por persoas adictas Unin Patritica. O seu maior xito foi a finalizacin da guerra de Marrocos tras o vitorioso desembarco de Alhucemas (1925).

Directorio civil (1925-1930): goberno formado maioritariamente por civs vinculados a Unin Patritica no que destacou Calvo Sotelo. Primo de Rivera pretendeu instaurar un rxime poltico autoritario similar ao de Mussolini. En Galicia, a Lei de Redencin dos foros (1926) permitiu aos campesios rescatar as rendas forais e quedarse coa propiedade da terra

A comezos de 1930, perdido o apoio do exrcito, presentou a dimisin ao Rei.

PRIMO DE RIVERA

DIRECTORIO MILITAR

DIRECTORIO CIVIL

1. A DITADURA DE PRIMO DE RIVERA E A FIN DA MONARQUA

A FIN DA MONARQUA: 1930-1931Tras a dimisin de Primo de Rivera, Alfonso XIII encargou ao xeneral Dmaso Berenguer a formacin dun novo goberno.

Medra a oposicin monarqua, a axitacin popular e a idea dunha Espaa republicana.

En agosto de 1930, republicanos, nacionalistas catalns e socialistas asinan o Pacto de San Sebastin, comprometndose a derrocar a monarqua e establecer a repblica.

A comezos de 1931, un novo goberno, presidido por Xon Bautista Aznar, convocou eleccins municipais para o 12 de abril que os republicanos gaaron nas cidades mis importantes.

O 14 de abril de 1931, proclamouse a repblica (Segunda Repblica Espaola) e Alfonso XIII abandonou Espaa.

BANDEIRA DA REPBLICA

2. A SEGUNDA REPBLICA: 1931-1936

O BIENIO PROGRESISTA. A REPBLICA DE ESQUERDAS (1931-1933)

Tras a proclamacin da Repblica formouse un goberno provisional presidido por Niceto Alcal Zamora e formado por republicanos e socialistas co fin de organizar eleccins a Cortes constituntes.

En decembro de 1931, as Cortes aprobaron a Constitucin republicana, de carcter progresista.

Alcal Zamora foi nomeado presidente da Repblica e Manuel Azaa xefe do goberno formado por republicanos de esquerda e socialistas.

Alcal Zamora

Manuel Azaa



Durante este perodo, pxose en marcha unha ambiciosa poltica de reformas que chocaron cos intereses dos empresarios, terratenentes, militares e eclesisticos:Constitucin de 1931: estableca a soberana nacional, a separacin da Igrexa e do Estado, autonoma de municipios e rexins e numerosos dereitos individuais e sociais (liberdade de opinin, divorcio, culto, asociacin, reunin, voto feminino, etc.)

Laicismo e limitacin do poder da Igrexa: extincin do orzamento do clero, prohibicin s ordes relixiosas de ensinar, expulsin dos xesutas,...

Reforma do exrcito: reduciuse o nmero de oficiais e creouse a Garda de Asalto para controlar a orde pblica.

Reforma agraria: as leis autorizaban a expropiacin de terras para entregalas aos campesios e aos xornaleiros que as traballaban.

Reforma educativa: construronse numerosas escolas nas que se imparta o ensino primario obrigatorio, gratuto e laico.

Aprobacin da autonoma catal que permitiu a Catalua ter o goberno da Generalitat desde 1932 presidido por Maci.

Artculo 1. Espaa es una Repblica democrtica de trabajadores de toda clase, que se organiza en rgimen de Libertad y de Justicia. Los poderes de todos sus rganos emanan del pueblo. La Repblica constituye un Estado integral, compatible con la autonoma de los Municipios y las Regiones. La bandera de la Repblica espaola es roja, amarilla y morada.Artculo 2. Todos los espaoles son iguales ante la ley.Artculo 3. El Estado espaol no tiene religin oficial.Artculo 27. La libertad de conciencia y el derecho de profesar y practicar libremente cualquier religin quedan garantizados en el territorio espaol, salvo el respeto debido a las exigencias de la moral pblica.(...)Artculo 32. Queda garantizada la inviolabilidad de la correspondencia en todas sus formas, a no ser que se dicte auto judicial en contrario.Artculo 34. Toda persona tiene derecho a emitir libremente sus ideas y opiniones, valindose de cualquier medio de difusin, sin sujetarse a la previa censura. (...)Artculo 36. Los ciudadanos de uno y otro sexo, mayores de veintitrs aos, tendrn los mismos derechos electorales conforme determinen las leyes.Artculo 43. La familia est bajo la salvaguardia especial del Estado. El matrimonio se funda en la igualdad de derechos para ambos sexos, y podr disolverse por mutuo disenso o a peticin de cualquiera de los cnyuges, con alegacin en este caso de justa causa.Artculo 48. El servicio de la cultura es atribucin esencial del Estado, y lo prestar mediante instituciones educativas enlazadas por el sistema de la escuela unificada.La enseanza primaria ser gratuita y obligatoria. (...)Artculo 51. La potestad legislativa reside en el pueblo, que la ejerce por medio de las Cortes o Congreso de los Diputados.Artculo 52. El Congreso de los Diputados se compone de los representantes elegidos por sufragio universal, igual, directo y secreto, Artculo 67. El Presidente de la Repblica es el jefe del Estado y personifica a la Nacin.

CONSTITUCIN DE 1931



O goberno tivo que afrontar graves problemas:En agosto de 1932, ao intento de golpe de estado do xeneral Sanjurjo, apoiado por monrquicos e latifundistas.

Prodcense folgas, queimas de igrexas e conventos e ocupacins de fincas no campo.

Os anarquistas realizaron protestas reprimidas con dureza, destacando a exercida contra os xornaleiros de Casas Viejas (Cdiz, 1933).

Produciuse a reorganizacin das forzas de dereita: fundronse a Falanxe Espaola (Jos Antonio Primo de Rivera); Renovacin Espaola (Jos Calvo Sotelo); CEDA -Confederacin Espaola de Dereitas Autnomas- (Jos Mara Gil Robles).

Azaa dimite e convcanse novas eleccins xerais para o mes de novembro de 1933.

Primo de Rivera

Calvo Sotelo

Gil Robles


O BIENIO CONSERVADOR OU DE DEREITAS (Nov.1933 - Feb. 1936)

As eleccins xerais de novembro de 1933 foron gaadas polas forzas de dereitas. O novo xefe de Goberno foi Alejandro Lerroux, do Partido Republicano Radical, que contou co apoio da CEDA.

Neste perodo destaca:A poltica rectificadora que supuxo a paralizacin da maior parte das reformas. Este feito produciu a radicalizacin das esquerdas.

A revolucin de outubro de 1934: tivo a sa orixe na dereitizacin do rxime coa entrada no Goberno de Gil Robles, xefe da CEDA, que as forzas de esquerda reaccionan con violencia:O 5 de outubro ten lugar en todo o pas unha folga xeral.

En Catalua, a Generalitat proclama o Estado cataln dentro da Repblica Federal Espaola.

En Asturias, as forzas obreiras protagonizaron unha insurreccin armada que foi duramente reprimida polo Goberno grazas s tropas de frica mandadas por Franco.

O desprestixio de Lerroux: a represin debilitouno. A finais de 1935 dimitiu debido ao escndalo do estraperlo (ruleta trucada nos casinos no que estaban implicados familiares seus).

Alcal Zamora convoca novas eleccins xerais para febreiro de 1936. As forzas polticas acudiron agrupadas: as dereitas no Bloque Nacional, e as esquerdas na Fronte Popular.

LERROUX

A FRONTE POPULAR (Feb. 1936 Xullo 1936)Nas eleccins triunfou o Fronte Popular. Manuel Azaa foi nomeado presidente da Repblica e Santiago Casares Quiroga, xefe do Goberno.

Feitos:Reinicio da reformas: amnista para os presos polticos e retomouse a poltica reformista e autonomista: realizouse o plebiscito do Estatuto de Galicia.

Aumentou a tensin social entre os extremistas de dereitas (Falanxe) e os de esquerdas (Anarquistas, comunistas, parte dos socialistas). A violencia, os atentados as folgas e a desorde pblica foi en aumento.

A conspiracin militar: para acabar co goberno de esquerdas, os grupos conservadores acudiron ao exrcito. Dirixidos polo xeneral Emilio Mola, os conxurados organizaron un plan que consista en que se sublevase o exrcito de frica, secundado logo por levantamentos na Pennsula.

O 12 de xullo a extrema dereita asasinou o tenente da Garda de Asalto Jos Castillo. Como represalia, un grupo de Gardas de Asalto asasinaron a Jos Calvo Sotelo.

O 17 de xullo de 1936, as tropas do Marrocos espaol sublvanse contra o goberno da Repblica e o 18 de xullo fixrono na Pennsula. Era o inicio da Guerra civil.


Casares Quiroga

Xeneral Mola

Tenente Castillo

Asasinato de Calvo Sotelo

Resultado eleccins de 1936

En 1929, fundouse por Santiago Casares Quiroga e Antn Vilar Ponte, a Organizacin Republicana Galega Autnoma (ORGA) coa finalidade de loitar pola repblica e por Galicia.

En 1930, no Pacto de Lestrove, creouse a Federacin Republicana Galega, unindo a todas as forzas republicanas.

Nas eleccins municipais de abril de 1931, os republicanos, ss ou en alianza cos socialistas, alcanzaron o triunfo en todas a cidades (ags Lugo).

A ORGA, transformada en 1932 no Partido Republicano Galego, acabou integrndose no partido de Izquierda Republicana fundado por Azaa.

A finais de 1931, fndase en Pontevedra o Partido Galeguista, no que destacou Castelao.

3. GALICIA DURANTE SEGUNDA REPBLICA: 1931-1936

Castelao

Conseguir para Galicia a autonoma foi o tema central da poltica galega durante a Segunda Repblica:Anteproxectos de 1931: Nunha asemblea da Federacin Republicana Galega, aprobronse as Bases para o Estado Galego, nas que se declaraba Galicia como un Estado autnomo dentro da Repblica Federal Espaola. Esta opcin resultou incompatible coa Constitucin de 1931.

O Estatuto de Galicia de 1932: por iniciativa do concello de Santiago, realizronse varias asembleas de concellos galegos nas que se foron debatendo e aprobando os diferentes artigos do Estatuto de Galicia. O triunfo das dereitas en 1933 paralizou todo o proceso.

O plebiscito do Estatuto e a presentacin nas Cortes de 1936: o 28 de xuo de 1936 realizouse o referendo do Estatuto de Galicia, sendo aprobado maioritariamente e presentado a Cortes. A sublevacin militar impediu a sa aprobacin.

3. GALICIA DURANTE SEGUNDA REPBLICA: 1931-1936

4. A GUERRA CIVIL (1936-1939)

A SUBLEVACIN E OS BANDOS

A sublevacin militar contra a Repblica foi dirixida polo xeneral Mola. Comezou o 17 de xullo en Melilla. O 18, Franco sublevouse en Canarias e a rebelin estndese a toda a Pennsula, anda que non triunfou en todos os lugares.

O 19 de xullo, Jos Giral, novo presidente do Goberno, entregou armas s milicias populares. Espaa quedou dividida en dous bandos:Os sublevados (nacionais) contaban co: apoio de parte do exrcito, Garda civil, polticos conservadores, Igrexa catlica e dos propietarios agrcolas. Dende o exterior Alemaa, Italia e Portugal.

Os republicanos contaban con: maiora de xefes do exrcito de terra e marieira, a aviacin e a Garda de Asalto. Masas obreiras e xornaleiros agrcolas. Do exterior, Francia, a Unin Sovitica e as Brigadas Internacionais voluntarios de todo o mundo que vieron loitar a Espaa contra o fascismo.


O DESENVOLVEMENTO DA GUERRA

As primeiras operacins (xullo-outubro de 1936): Dende o norte, Mola avanzou cara a Madrid e o exrcito de frica avanzou por Estremadura

A loita por Madrid (novembro 1936-marzo 1937): A pesares de Batallas como a do Jarama e a de Guadalajara, as milicias populares lograron que os nacionais non entraran en Madrid (no pasarn). O goberno republicano trasladouse a Valencia.

A campaa do norte (abril-outubro 1937): Ante a resistencia de Madrid, Franco atacou a zona republicana do Norte (Bombardeo de Guernica pola aviacin alem).

O avance cara ao Mediterrneo (novembro 1937-novembro 1938): Os nacionais vencen aos republicanos en Teruel e chegan ao Mediterrneo, dividindo en das a zona republicana. A batalla do Ebro 100,000 mortos- (xullo-novembro 1938) rematou tamn co triunfo de Franco.

A cada de Catalua e a fin da guerra (decembro 1938- 1 abril 1939): A toma de Catalua en febreiro de 1939 supuxo o exilio de miles de persoas e autoridades republicanas. Francia e Inglaterra recoecan o goberno de Franco. A finais de marzo as tropas nacionais entraban en Madrid. O 1 de abril de 1939 finalizaba a guerra.

Evolucin das operacins militares

Guernica tralo bombardeo

Morte dun miliciano

Batalla do Ebro

Desfile da vitoria, maio 1939


A ESPAA REPUBLICANA E A ESPAA SUBLEVADA: EVOLUCIN POLTICA

Na Espaa republicana faltou unin:O poder estaba fragmentado: desorganizacin do goberno, entrega de armas ao pobo que incrementou o poder das organizacins obreiras (CNT, UXT, POUM) e do partido comunista (PCE). Frmanse os Comits populares.

Experiencias no goberno: nos meses iniciais da guerra, o Goberno estivo en mans de republicanos de esquerda dirixidos por Jos Giral. En setembro de 1936 o Goberno presidido polo socialista Largo Caballero deu entrada a ministros comunistas e anarquistas. En maio de 1937 sucedeuno Jun Negrn, apoiado polos comunistas.

Experiencias de revolucin social: en Catalua produciuse a colectivizacin de industrias e grandes propiedades. En Aragn e Andaluca aboliuse a propiedade privada e colectivizaron a terra.

Na zona nacional:A Junta de Defensa Nacional, con sede en Burgos, nomeou a Franco Xefe do Estado e Xeneralsimo dos Exrcitos (1 de outubro de 1936).

O novo Estado nacional: Franco anulou as reforma e leis republicanas. Fusionou a todas as forzas que o apoiaban (falanxistas, requets, monrquicos) nunha nica formacin, Falange Espaola Tradicionalista y de las JONS, coecida como Movimiento Nacional.

Jos Giral

Largo Caballero

Negrn

Milicianos da CNT


CONSECUENCIAS DA GUERRA

Perdas da guerra:Demogrficas: 500.000 mortos, feridos e mutilados. 350.000 exiliados.

Econmicas: danos materiais en cidades, zonas industriais e reducin da producin.

Represin:Na zona republicana, as milicias populares levaron a cabo matanzas e persecucins contra persoas de dereitas e eclesisticos (exemplo: Paracuellos).

Na zona sublevada, militares e falanxistas desenvolveron unha forte represin sobre as forzas de esquerda, mediante paseos, fusilamentos e xuzos sumarsimo. Despois da guerra, os fusilamentos, os traballos forzados e as condenas de crcere continuaron durante moitos anos.

5. A DITADURA DE FRANCO (1939-1975)

O RXIME POLTICO FRANQUISTA. BASES (Leis Fundamentais: 1938-1967):Franco, caudillo de Espaa: o rxime foi unha ditadura e contou co apoio da Igrexa, do exrcito e dunha maiora da poboacin.

Unha monarqua sen rei: en 1947 quedou definida Espaa como un reino.

Unidade da patria e centralismo: Espaa foi considerada como unha nacin nica e indivisible, sometida ao goberno central.

Nacional-catolicismo: a lexislacin, educacin e actividades dos espaois deban axustarse s directrices da Igrexa catlica, lexitimadora do rxime.

Movemento Nacional: todas as forzas franquistas estaban unidas na nica formacin poltica autorizada, baseada na Falanxe.

Sindicato Vertical: os sindicatos de clase foron prohibidos, sendo obrigatoria a afiliacin de obreiros e patronos da mesma actividade nun sindicato nico de oficio.

Democracia orgnica: Os Concellos e as Cortes estaban formados por persoas adictas ao rxime elixidas de forma indirecta a travs da familia, o sindicato e as institucins corporativas.

Limitacin dos dereitos individuais e subordinacin das mulleres aos homes, adicadas ao traballo da casa e dos fillos. Creouse a Seccin Feminia e o Sevizo social para as mulleres e a Fronte de Xuventudes para os rapaces. A nica lingua permitida era o casteln.

ORGANIZACINS FRANQUISTAS

Franco baixo palio

Sacerdotes facendo o sado fascista

Recomendacins da Seccin Feminina s mulleres espaolas


A POSGUERRA. 1939-1959Illamento internacional: ata 1955. A vinculacin do rxime de Franco cos fascismos (enviou Divisin Azul fronte rusa), fixo que quedara illado da comunidade internacional. O anticomunismo de Franco durante o inicio da Guerra Fra posibilitou un Concordato co Vaticano (1953) e cos Estados Unidos (instalacin de bases militares a cambio de apoio econmico) e o ingreso na ONU (1955). Era o fin do illamento.

Autarqua: o goberno de Franco tentou conseguir que Espaa fose autosuficiente pero produciuse escaseza, empobrecemento e racionamento de alimentos e mercado negro. Houbo un forte intervencionismo do Estado en todos os sectores econmicos e nacionalizronse os ferrocarrs (creacin de RENFE) e do INI (Instituto Nacional de Industria) para estimular a industrializacin.

Represin e guerrilla: Despois da Guerra continuou a represin contra o bando republicano: encarcelamentos, traballos forzados (construcin do Val do Cados), fusilamentos e tamn accins armadas dos guerrilleiros (maquis) contra o rxime franquista .

Soldado da Divisin Azul

Cupns de racionamento

Presos republicanos no Valle de los Cados

Grupo de Maquis


O DESENVOLVEMENTO ECONMICO. 1959-1973O desenvolvemento econmico: o Plan de Estabilizacin (1959), os plans de desenvolvemento (a partires de 1964) e a creacin dos Polos de Desenvolvemento industrial, permitiron un forte crecemento econmico na dcada de 1960, que tamn contriburon as divisas achegadas polo turismo e as remesas de dieiro enviadas polos emigrantes.

xodo rural cara a Madrid, Catalua, Pas Vasco e Valencia, e emigracin a Europa: Francia, Alemaa, Suza, Paises Baixos.

Os cambios sociais nos costumes, vestimenta, no comportamento e na menor importancia da Igrexa, deron orixe a unha sociedade mis aberta e moderna. Aumentou a clase media, descendeu o nmero de fillos e a muller incorporouse ao traballo fra do fogar de forma crecente.

O inmobilismo poltico: a pesar das transformacins econmicas e sociais, o rxime franquista seguiu sendo unha ditadura sen liberdades. En 1969, Franco nomea sucesor na xefatura do Estado a Juan Carlos de Borbn.

A crecente oposicin franquista: na loita sindical destacou a actuacin de Comisins Obreiras (actuaba na clandestinidade); os nacionalistas vascos radicais fundaron ETA para alcanzar a independencia de Euskadi a travs da loita armada; na Universidade as protestas contra o rxime foron continuas.

As relacins exteriores: en 1956, Espaa recoeceu a independencia de Marrocos, entregndolles os territorios do protectorado espaol e, en 1969, o Ifni; Guinea Ecuatorial alcanzou a independencia en 1968. En 1962 solicitou a entrada na CEE pero foille denegada. Tamn reclamou a devolucin de Xibraltar.

Emigracin a Europa

Protestas universitarias

Seat 600, smbolo dos anos 60


A FIN DO FRANQUISMO. 1973-1975. ACONTECEMENTOS:O asasinato do almirante Carrero Blanco, vtima dun atentado de ETA, presidente do Goberno, representaba a lia dura do rxime (o bnker, os inmobilistas).

O Goberno de Carlos Arias Navarro, nomeado presidente do Goberno tras a morte de Carrero Blanco, tamn da lia dura do rxime.

O incremento das forzas da oposicin. Na Igrexa, no exrcito e no Movemento, xorden personalidades e grupos que piden reformas (aperturistas). Nas fbricas e universidades, as protestas e folgas son duramente reprimidas pola polica. Producronse numerosos atentados de ETA, FRAP e GRAPO. Fndase a Junta Democrtica (en torno ao PCE de Carrillo) a Plataforma de Convergencia Democrtica (prxima ao PSOE de Felipe Gonzlez). A pena de morte continuouse aplicando.

Morte de Franco, o 20 de novembro de 1975.

O abandono do Shara: en outubro de 1975, o rei de Marrocos organizou a Marcha Verde, coa pretenda ocupar a colonia espaola do Shara. En febreiro de 1976, Espaa acordaba abandonar o Shara. Desaparecan as ltimas posesins do imperio colonial espaol.

Franco e Carrero Blanco

Presos executados por garrote vil

Xornais coa noticia da morte de Franco

Marcha Verde

6. GALICIA NO FRANQUISMO

En Galicia case non houbo guerra e quedou en mans dos sublevados. Existiu unha forte represin contra os partidarios da Repblica. Desenvolveuse unha intensa actividade da guerrilla, alcanzando algns guerrilleiros gran sona: Foucellas, O Piloto. Ao exilio tiveron que marchar moitos dos galegos que apoiaron Fronte Popular.

Durante a posguerra creronse empresas como ASTANO, FENOSA ou Zeltia. Na Corua, Vigo e Vilagarca de Arousa creronse Polos de Desenvolvemento (Citroen en Vigo) e construronse encoros (Os Peares, Belesar,...). Na agricultura aumentou a maquinaria e a especializacin. Milleiros de galegos, ante a falta de traballo e recursos, tiveron que emigrar cara as cidades industriais espaolas ou cara o estranxeiro, tanto a Amrica como a Europa.

Os galegos tamn protagonizaron actuacins de protesta contra a ditadura: no exterior a oposicin poltica estivo formada por intelectuais e polticos como Castelao ou Salvador de Madariaga. Na oposicin interior, destacou a Editorial Galaxia, a actuacin clandestina de partidos como o PCE, o PSG ou a UPG, e a Universidade de Santiago. A protesta obreira acrecentouse nos anos 60 e inicio dos 70 con folgas e protestas, como a de Ferrol (10 de marzo de 1972) reprimida pola forzas da orde e que rematou con dous obreiros mortos.

Foucellas

Franco no encoro de Belesar

O drama da emigracin

Ferrol, 1972

7. AS VANGARDAS EN ESPAA

Pablo Gargallo

O profeta


SURREALISMO. Salvador Dal

A perseveranza da memoria


SURREALISMO. Salvador Dal

Presaxio da guerra civil


SURREALISMO. Jon Mir

Paisaxe cataln


Picasso. poca azul

Familia de pobres beira do mar


Picasso. poca rosa

A familia de saltimbanquis


CUBISMO. Picasso

As seoritas de Avignon


SURREALISMO. Picasso

Mulleres na praia


EXPRESIONISMO. Picasso

Guernica


COLMEIRO

A sega da herba


LAXEIRO

Transmundo


Lus Seoane

As mariscadoras

FIN

República e ditadura en España

Education

Transcript of República e ditadura en España