REMAKING A NEGLECTED MEGACITY A CIVIC · PDF fileသည္။...

ISS သည Woodrow Wilson School ၏ ျပညသ႕ေရးရာ ႏင ႏငငတကာေရးရာဌာန ႏင the Bobst Center for Peace and Justiceတ႕ ပးေပါငးေဆာငရြကသည အစအစဥျဖစသည www.princeton.edu/successfulsocieties. ေဝဖနအၾကျပေပးရန ႏင ဤ စာတမးပါ နမနာျဖစရပမား ကမညသ႔အသးျပေနသည စသညအခကအလကမားေဝမရန စာဖတသမားက ISS က - [email protected] သ႕ ဖတေခၚပါသည။

REMAKING A NEGLECTED MEGACITYး

A CIVIC TRANSFORMATION IN LAGOS STATE, 1999-2012

အေမေလာခ ၿမ႕ေတာႀကးအား ျပနလညဖနဆငးျခငး - လာဂ႔စျပညနယအတြငးမ

ျပညသ႔ဘဝအသြငေျပာငးလမႈ၊ ၁၉၉၉ - ၂၀၁၂

အကဥးခပ ႏစဆယတစရာစသ႔ စတငဝငေရာကလာခနတြင အလငအျမနတးတက ေျပာငးလလကရသည

ၿမ႕ေတာႀကး ျဖစေသာ လာဂစသည ရာဇဝတမႈ၊ ယာဥေၾကာပတဆ႔ျခငး၊ ပတဝနးကငညစညမးမႈႏင

အကငပက ျခစားမႈမားျဖင ပကစးယယြငးလကရသည ေဒသျဖစေနပါသည။ ေဒသတြငး

စးပြားေရး ဗဟအခကအခာ ျဖစၿပး၊ လကရလဥးေရ ၁၃.၄ သနး ျဖင လဥးေရ အလြနအမငး

တးပြားလကရေသာ ျပညနယ၏ ဤမဟာၿမ႕ေတာႀကးမာ ၄ငး၏ ရပတန႔ခ႕ယြငးေနသည

အပခပေရးယႏရား ေၾကာင ႏငငတကာ အလယတြငလညး ပရပကဆငးေနပါသည။

အပခပေရးမးမားအျဖစ ေရ႕ဆငေနာကဆင တာဝနယခ ၾကေသာ Bola Tinubu ႏင Babatunde

Fashola တ႔အေနျဖင ျပညနယက လမးေၾကာငးအသစ တစခေပၚ ဆြတငေပးႏငေရးအတြက

အစဥအဆက ဟနခကညည ႀကးစားခၾကရာ ၁၉၉၉ ခႏစတြငစတင၍ ၄ငးတ႔ အစးရအဖြ႕မား

အေနျဖင ၿမ႕ေတာအပခပေရးက စစေဆးျပငဆငေျပာငးလမႈမား လပေဆာငခၿပး၊ ဘ႑ာ

ဝငေငြမား ပမတးျမငႏငခကာ၊ လျခေရးႏင သန႔ရငးမႈအေနထားမား တးတကေကာငးမြနလာ

ခသညအျပင၊ ကားပတဆမႈေလာခႏငျခငး၊ အေျခခအေဆာကအဥးႏင သယယပ႔ေဆာငမႈ

လမးေၾကာငးမား တးခ႕ေပးႏငချခငး၊ ႏငငတကာ ရငးႏးျမပႏမႈ မားက ပမဆြေဆာငႏငျခငး

စသည ရလဒေကာငးမားက ေတြ႕ျမငခရပါသည။ ၄ငးတ႔၏ မဆႏၵရငမားအေပၚထားရသည

ကတကဝတမားက ျဖညဆညးေပးႏငေအာင ႀကးစားအားထတျခငးႏင အတ လာဂ႔စ၏ အခြနထမး

ျပညသမားႏင လာဂစျပညနယ အၾကား ႏငငသား ပဋညာဥအသစ တစရပ ေပၚထြနးလာေအာင

တြနးအားေပးျခငးျဖင Tinubu ႏင Fashola တ႔သည ၿမ႕ေတာႀကးအား ေကာငးမြနစြာ လညပတ

လကရေသာ၊ ေနေပာဖြယျဖစေသာ၊ ေရရညတညတခငျမေသာ ၿမ႕ေတာႀကး ျဖစလာေစမည

အေျခခေကာငးမားက ခမတႏငခၾကပါသည။

ဤျဖစရပေလလာခကက ၂၀၀၉ခႏစ ၾသဂတလတြင လာဂ႕စ၌ Graeme Blair ၏ ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမားႏင Gabriel Kuris ၏ ၂၀၁၁ေအာကတဘာတြင လာဂ႕စႏင ၂၀၁၂ ႏဝငဘာတြင ရ႕အငလနးျပညနယ Providence ၌ ေတြ႕ဆေမးျမနးခကမားအေပၚ အေျခခ၍ Kuris က ေရးသားျပစျခငးချခငးျဖစသည။ ၂၀၁၄ ဂလငတြင ထတေဝပါသည။ ကမၻာဘဏ၏ အကအည ျဖင Myanmar Multi-Donor Trust Fund မ ကခကာ ျမနမာဘာသာသ႔ ျပနဆထားျခငး ျဖစသည။

Gabriel Kuris ေအာငျမငေသာလ႔အဖြ႕အစညးမားအတြက ဆနးသစတထြငမႈမား

2

နဒါနး

၁၉၇၂ ခႏစ၊ ေရနေရာငးရေငြမား တငးျပည

အတြငး ဒလေဟာ စးဝငေနခန၊ ႏငဂးရးယား အစးရ

သည ႏငင၏ ၿမ႕ေတာျဖစေသာ လာဂ႔စ၌ ထစဥက

အာဖရကတြင အျမငဆး မးေမာတကမားအနက

တစခ ျဖစေသာ ၂၂ ထပျမငသည စကမႈဘဏ (Bank

of Industry) အေဆာကအအက ေဆာကလပခ

သည။ ေနာငအႏစ ေလးဆယအၾကာမာေတာ လာဂ႔စ

သည ပာပနးခတ ႐ႈပေထြး ဆည၍ ပပနးပကလက

ရေသာ ၿမ႕ေတာႀကးတစခ ျဖစလာခၿပးေနာက ဗဟ

ျပညေထာငစအစးရသညလညး ကလမတာ ၅၅၀

အကြာရ အဘဂာ(Abuja) သ႔ ၿမ႕ေတာသစအျဖစ

ေျပာငးေရႊ႕ ႐းစကခပါသည။ မးေလာငမႈငါးႀကမႏင

အစတ အပငးအခ႕ၿပကမႈတ႔က ၾကေတြ႕ခရၿပး၊

ေနထင အသးျပျခငးမရေတာသည စကမႈဘဏ

အဆာကအအၾကးမာ ၿမ႕ေတာ၏ လစညကားမားျပား

လသညအပငးတစခတြင ထးထးေထာငေထာင

တညရ ေနၿပး အခနမေရြး ၿပပကက ႏငေလာက

ေအာင ထတလန႔ဖြယ အႏရာယရ အေဆာကအဥး

ႀကးတစခ ျဖစေနသညတင ဤအတြက ယငး

အေဆာကအဥးက ပငဆငေသာ ဗဟျပညေထာငစ

အစးရထမ စမေဆာငရြကမႈမားကေတာ မေတြ႕ရေပ။

အမနအားျဖင လာဂ႕စသ/သား မားစြာ အဖ႔ ဤ

စကမႈဘဏတာဝါႀကးသည ျပညသက အလပ

အေကြး ျပရနထက၊ မမကယကး စးပြား အတြက

လာဘလာဘ ရယရနသာ စတအား ထကသနသည

အစးရအရာရမား၏ ျပညသလထ ေဘးကငးလျခ

ေရးက လးဝ လစလ႐ႈပစပယထားျခငး၏ သေကၤတ

တစခပင ျဖစေနပါသည။ ၿမ႕ေတာသၿမ႕ေတာသား

မားစြာတ႔မာ မမတ႔ေဘးကငးလျခေရးက မမတ႔

တာဝနဟသာ မတယထားၿပး အစးရဟသညမာ

၄ငးတ႔အဖ႔ ျပညသ႔ ေကာငးကး သယပးမည

အငအားစဟ သတမတရန ေဝးစြ၊ ဝနထပဝနပး

ႀကးဟသာ ခယထားၾကပါေလသည။ ၁၉၉၉ ခႏစတြင

Bola Tinubu အား အပခပေရးမး အျဖစ

ေရြးေကာကတငေျမာကခရေသာအခါ ၎အေနျဖင

လာဂ႔စၿမ႕ေတာႀကးအား အ႐ပဆးအကညးတန၍

ကေသာငးကနငးျဖစေနေသာ အေျခအေနမ ေခတမ

ၿမ႕ေတာတစခအျဖစ အသြငေျပာငးႏငရန အတြက

လာဂ႔စျပညသမားႏင ျပညနယတ႔အၾကား လမႈ

ပဋညာဉ (social contract) ျပနလည

တညေဆာကၿပး ျပညနယသ၊ ျပညနယသားမား၏

ေမာမနးယဆခကမားက ေျပာငးပစ ႏငရနမာ

အေရးႀကးလေၾကာငး သျမင သေဘာေပါကခသည။

Tinubu ႏင ၎က ဆကခသျဖစသည

၂၀၀၇ ခႏစတြင ေရြးေကာကခရေသာ Babatunde

Fashola တ႔သည စကမႈဘဏတာဝါက ၿဖခပစကာ

၎တ႔၏ စြမးေဆာငခကက ထတေဖာျပခၾကသည။

၂၀၀၅ ခႏစတြင ပကစးယယြငးေနသည ယငး

အေဆာကအဥးက လႊေျပာငးယႏငမည ဥပေဒက

ျပ႒ာနးၿပးေနာက ျပညနယအစးရသည ၂၀၀၇

ခႏစတြင လႊေျပာငးရယႏငေရး ေဆြးေႏြးခသည။ ထ

၂ ႏစတာကာလအတြငး အစးရသည တာဝါက

စနစတက ၿဖခဖယရားႏငေရးအတြက အတြက

အစအစဥတစခ ေရးဆြႏငချခငး၊ ေစးၿပငေလလနညး

လမးျဖင တာဝနယေဆာငရြကမည ကနထရကတာ

ကလညး ငားရမးႏငချခငး၊ ေဒသခေနထငသ ျပညသ

မားျဖင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပ၍ အေဆာက

အဥးအနးဝနးကငမ ေျမကြကအခ႕က တရားနညး

လမးကစြာ သမးယႏငချခငး၊ ျပညသ႔ ေရးရာ

ဝနေဆာငမႈမားက ေပါငးစပညႏႈငး ေပးႏင ချခငး၊

ယာဥသြားလာရာ လမးမႀကးမားက လမးေၾကာငးမား

ေျပာငးေပးချခငးႏင အေရးေပၚ ကယဆယေျပာငး

ေရြ႕ေရး ေလကငမႈမားက ေဆာငရြကခပါသည။

ဤသ႔ျဖင ၂၀၀၈ခႏစ စကတငဘာလတြင

အပခပေရးမး Fashola ႏင လာေရာကၾကည႐ႈသ

ရာေပါငးမားစြာတ႔သည ဖနမႈန႔လးႀကးအတြငး မးေမာ

တကႀကးၿပကသြားခသညက အတတကြ ၾကည႐ႈခ

ၾကပါသည။ အေနာကအာဖရကတြင ပထမဥးဆး

ေသာ စနစတကထနးခပသည အေဆာကအဥး

ၿဖခမႈ ျဖစၿပး ထခကဒဏရာရမႈ၊ ေသဆးမႈလးဝ

မရခေပ။ လအနညးငယၾကာေသာအခါ Fashola က


3

ထေျမေနရာတြင စးပြားေရးဆငရာ ဘကစသး

အထငကရ အေဆာကအဥးႀကးတစခ ျပနလည

တညေဆာကရနအတြက ႏငငတကာသ႔ အေဆာက

အဥး ဒဇငး ယဥၿပငရန ေၾကညာဖတေခၚ ခသည။

အျမငမတငတယလသည စြန႕ပစ စကမႈ

ဘဏ အေဆာကအအႀကးအား ေခတမ အဆငျမင

ေနရာဌာနတစခအျဖစ အသြငေျပာငး ေပးႏငချခငး

သည စစအပခပမႈစနစအဆးသတခသည ၁၉၉၉

ခႏစေနာကပငး ျမနဆနစြာ ေျပာငးလတးတကခ

ေသာ လာဂ႔စ၏ ျပယဂ တစခဟ ဆရမညပင။

အပခပ ေရးမးမားျဖစသည Tinubu ႏင Fashola

တ႔လကထကတြင လာဂ႔စျပညနယသည မဟာ

ၿမ႕ေတာႀကးတစခ၏ တရားေရး၊ စမအပခပမႈ၊

ဘ႑ာေရး ႏင ႐ပပငးဆငရာ အေျခခအတျမစမားက

ခမတႏငျခငးျဖင ေျပာငးလမႈက စတငႏငခသည။

အခြနေကာကခေရးမသည ရကငးလညလညမႈအထ

ေအာင အစးရ အပခပေရးယႏရားအား ၎တ႔၏

အၾသခးကးဖြယ ျပနလညျပငဆငမႈသည လာဂ႔စ

ေျပာငးလျခငး၏ အေရးပါလေသာ အေၾကာငးအခက

တစရပျဖစခပါသည။ ထအေျပာငးအလမားမာ

စနစတက ျပငဆင၍ အကးအမားဆးျဖစေအာင

အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကချခငးျဖစၿပး

လာဂ႔စ ေနျပညသမားကသာမက ႏငငတကာမ

ရငးႏးျမပႏသမားကပါ လာဂ႔စသည ကမၻာအဆင

ၿမ႕ေတာတစချဖစေၾကာငး ျပႏငခပါသည။ ၂၀၁၂

ခႏစ ေရာကလာခနတြင လာဂ႔စသည ျပနာ

အခကအခမား ေျဖရငးေဆာငရြကရနကန ေနေသး

သညတင ယခငထကပ၍ ေနေပာဖြယ ၿမ႕တစခ

ျဖစလာၿပး ျပညသလထပးေပါငးပါဝငမႈျဖင ႏးၾကား

အငအား ျပညလကရၿပး၊ အေဆာကအဥးအသစ

ေဆာကလပမႈမားျဖင ျပျပငေျပာငးလမႈမားက အရန

အဟနျမင ေဆာငရြကလကရသည ရေပသည။

စနေခၚမႈ (THE CHALLENGE)

ဗဟအစးရႏင ျပညနယအစးရတ႔ ခန႔မနးခကမား

အသးသး ကြျပားသညတင ကလသမဂၢက ခန႔မနး

ခသညမာ ၂၀၀၀ ခႏစသ႔ အေရာကတြင လာဂ႔စ

ျမ႕ေတာတြင လဥးေရ ၁၃.၄ သနး ရမညျဖစၿပး

ေဘဂငးၿမ႕၏ လဥးေရႏင ညတမ ျဖစကာ

ဆာဟာရေအာကပငး အာဖရက (sub-Suaharan

Africa) မ မညသညၿမ႕ေတာထကမဆ ပမမားျပား

သည ပမာဏပငျဖစသည။ 1 ၿမ႕ေတာမာ လာဂ႔စ

ျပညနယ တစခလးနးနး ကယျပန႔ၿပး ႏငဂးရးယား

ႏငင အေနာကေတာငပငးကမးေျခ၏ စတရနးကလ

မတာ ၃၅၀၀ ဝနးကငက လႊမးျခထားကာ၊

ႏငဂးရးယားရ ျပညနယ ၃၆ ခ အနက အေသး

ငယဆးျပညနယ ျဖစသည။ ႏငဂးရယားျပညေထာငစ

အတြငး၌ လာဂ႔စသည အေၾကာငးရငးမားစြာျဖင တမ

ထးျခားသည ၿမ႕ေတာ/ျပညနယ ျဖစပါသည။

ၿဗတသတ႔ စတငသမးပကခသည ၁၈၆၁ ခႏစ

ကတညးကပင လာဂ႔စ သည လမးေပါငးစ ေနထင

လကရေသာ ကနသြယဆပကမးၿမ႕တစခ ျဖစၿပး

၁၉၁၄ ခႏစအေရာကတြင ကလနႏငငျဖစသည

ႏငဂရးယား၏ ၿမ႕ေတာ ျဖစလာခသည။ ၁၉၆၀ တြင

ႏငဂရးယား လြတလပေရးရၿပးသညေနာကပငးတြင

ၿမ႕ေတာ၏ စြမးအင၊ ဘ႑ာေရးႏင ဝနေဆာငမႈ

က႑မားမာလညး အလငအျမန တးတကလာခ

ပါသည။ ၂၀ ရာစ ကနခါနးတြင လာဂ႔စသည

ႏငဂးရးယားႏငင၏ စးပြားေရးႏင စကမႈဖြ႕ၿဖးေရး

ဆငရာ လပငနးမား၏ ၆၀ % က လညပတ

ေဆာကရြကလကရၿပး ႏင စစေပါငး ျပညတြငး

အသား တငထတကနတနဖး၏ ၁၂% က

ထတလပေပး လကရပါသည။2 လာဂ႔စမာ အာဖရက

၏ ဒတယအႀကးဆး စေတာအတခနး တညရရာ၊

၎၏ အႀကးဆး ရပရငလပငနး ႏင အစညကားဆး

ျဖစေသာ ဆပကမးတစခ တညရရာလညး ျဖစပါ

သည။ ထ႔အျပင တစႏငငလးပမးမ၏ ႏစဆျဖင

ႏငဂးရးယား၏ တစဥးခငးဝငေငြအျမငဆး ျဖစၿပး

အထကအေလာက ျပညစၾကြယဝသည ေဒသလညး

ျဖစပါသည။3

ၾကြယဝခမးသာသည ျပညနယ ျဖစသည

တင၊ ၁၉၉၉ ခႏစ စစအပခပမႈ အဆးသတခၿပး


4

Tinubu အပခပေရးမ းျဖစလာခနတြင ၿမ႕ေတာမာ

ျပနာမားတငးၾကမးျပည ဖစးလကရေပသည။

Tinubu က ထအခနက ၿမ႕ေတာမာ “ပရမးပတာ”

ျဖစလက၊ “ အႀကးအကယယယြငးပကစး” ေနၿပး

“အလးစ အစအစဥမက လြမားလကရသည သယယ

ပ႔ေဆာငေရးစနစ” တ႔ရေနသညဟ ဆပါသည။

လမးမမားမာ ယာဥေၾကာမား ပတဆ႔ေနၿပး ေျခကင

ေလာက လမးသြားလမးလာမား အတြကပင

လမးျဖတ ကးရန မလြယကသည အေျခအေနျဖစၿပး၊

ၿမ႕ေတာ၏ မး၊ ေရ၊ အမႈက စသည ျပညသ႔

ဝနေဆာငမႈမားမာလညး ယၾကညကးစားဖြယရာ

မရခေပ။

အေသအခာ စစေဆးႏငျခငးမရေသာ

လဥးေရ တးပြားမႈက လာဂ႔စ၏ မျဖစစေလာက

အေျခခအေဆာကအဥး အေနအထားထက မားစြာ

ပလာပါသည။ ႏစစဥပင ေကာငးရာေကာငးႏးျဖင

လာေရာကေရြ႕ေျပာငး ေနထငသ သနးႏငခ၍

ဝငေရာက လကရပါသည။ ၁၉၇၅ ခႏစမစ၍ ႏစစဥ

လဥးေရတးပြားမႈ ၅.၆% ရခရာ 4 လာဂ႔စသည

ေနာကမးဆကတစခ အေရာကတြင ကမာၻ႕လဥးေရ

အထထပဆး ၿမ႕မားအနက တစချဖစလာႏငဖြယ

ရေၾကာငး ကလသမဂၢက ၂၀၀၀ ခႏစတြင ခန႔မနး

ထားပါသည။5

ပထဝအေနအထားႏင ႏငငေရးဆငရာ

အကန႔ အသတမားက တးပြားေနသည လဥးေရအား

ေနရာခထားေပးႏငရနအတြက အခကအခမား ျဖစ

ေစပါသည။ လာဂ႔စ၏ ရြ႕ႏြ/စမေျမဆနေသာ ကၽြနး

မားႏင ေရလႊမးမးေလရေသာ ေခာငးလကတကမား

က သြားေရးလာေရးက အဟန႔အတားျဖစေစၿပး၊

တညေဆာကေရးလပငနးမား ေႏာငေႏးလကရကာ

ယယြငးပကစးမႈကသာ ပမျမနဆနလာခပါသည။

၁၉၇၀ ခႏစမားအတြငး ထစဥက အပခပေရးမးမားမ

ျပညသမား၏ ေတာငးဆခကမားျဖစသည အမရာ၊

သြားလာေရး ႏင ေကာငး စသညတ႔က တ႔ျပန

ေဆာငရြကေပးျခငးအျဖစ ေရန ရနပေငြျဖင အလင

အျမန ေဆာကလပေဆာငရြကေပးခသည အခန

ကာလမား ေနာကပငး၌ ျပညနယမာ ၁၉၈၃ မ ၁၉၉၉

ခႏစအၾကား ဝငေရာက အပခပခေသာ တာဝနခမႈ

မရသည စစဖကမ အပခပသမား လကထကတြင

တျဖညးျဖညးယတေလာ ကဆငးလာခသည။

လဥးေရမာ အၾကမးဖငးအားျဖင ထကာလအတြငး

သးဆခန႕ ျမငတကလာခသညတင အေျခခ

အေဆာက အအမား မာေတာ ကာလၾကာရည

မျပမျပငပစထားမႈေၾကာင ယယြငးသြားခရသည။

ႏငငတကာမ ေရးသားတငျပခကမားတြင လာဂ႔စ

သည ကမၻာေနေပာဖြယ မေကာငးဆး ၿမ႕မား အနက

တစၿမ႕ျဖစေၾကာငး ေထကာေလာငကာ ေရးသားခၾက

သညက ေတြ႕ရပါလမမည။6

Fashola ကေျပာခသညမာ စစအပခပမႈ

ေအာက၌ “ေျပာရရင ႏငဂးရးယားရ႕ႏငငေရးက

အထနးအကြပမ ျဖစခငတငး ျဖစေနခတာပါ၊

ဒမကေရစနညးက မဟတတ အပခပသေတြက

အရာရာ ပေကာငးေအာငလပေပးမယ စသျဖင

တကယမျဖညဆညးႏငတ ကတကဝတေတြပ

ခနထား ခၾကတာပါ။ လကေတြ႕ အေျခအေနေတြက

ရညရညတညတတ ဖြၿဖးမႈျဖစေပၚေရးန႕ ကငးကြာ

လာခပါတယ။ စစဘကအပခပသမားအေနန႕ သတ႔

မညေရြ႕မညမ ဆကလကအပခပႏငဥးမယလ႔

မမနးဆ တတခတနညးတ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ေရရည

အစအမမား ခမတႏငဖ႔ ခကခခပါတယ။”

ဟဆသည။ ဒတယအပခပေရးမးျဖစသ Sarah

Sosan ကလညး “လေတြ ေတာေတာဒကၡေရာကခ

တာေပါ။ စစဘကအပခပေရးက ဘာကမ တကယ

အေလးထား ေဆာငရြကတာမဟတဘးေလ၊ အရာ

အားလးက ယယြငးပကစးေနတာပါပ အထးသျဖင

ေတာ ပညာေရးေပါ။” ဟ ေထာကချဖညစြက

ေျပာသည။ ျပညသ႔ဘ႑ာေငြမားမာလညး အကင

ပက ျခစားမႈ ေၾကာင ေလလြငဆးပါးကနရသည။

လာဂ႔စအေျခစက အကးအျမတအတြကမဟတေသာ

Social and Economic Rights Action Center

(SERAC) အဖြ႕မ အမႈေဆာငဒါ႐ကတာ Felix Morka

က “အဒတနးက အပခပေရးမးဟာ ျပညနယဘ႑ာ


5

တကထ ဝငလာၿပး ေငြေတြက ဘဏအေကာင

တစခထ ထညခငသလထည၊ ေအးေအး ေဆးေဆး

ျပနထြကသြားတာပ” ဟ၍ ထစဥကအေျခအေနက

ပေဖာေျပာသည။

ထ႔ေၾကာငပင Tinubu တာဝနစယသည

၁၉၉၉ ခႏစတြင ဆကစပလကရသည အခကအခ

စနေခၚခက ႏစရပက ရငဆငခရပါသည။ တစခမာ

ျပညနယအစးရအဖြ႔အတြငး၌ ျပျပငေျပာငးလမႈမား

လပျခငး၊ မဝါဒအေျပာငးအလမား ႏင ဘ႑ာေငြ

ရရရနနညးလမး သစမားျဖင အစးရအဖြ႕၏

စြမးေဆာငရညႏင ကြမးကငမႈတ႔က တညေဆာက

ႏငရန ျဖစသည။ ဒတယတစခမာ ယငးဘ႑ာေငြ

ရငးျမစမားႏင စြမးအငမားျဖင လျခေရး၊ ပတဝနး

ကငသန႔ရငးမႈႏင အေျခခအေဆာက အအမား

လအပလကရသည နယေျမမားမ ျပညသမား၏

လလားခကက ျဖညဆညးေဆာငရြက ေပးႏင

ရနပငျဖစသည။ လာဂ႔စျပညသလထ၏ ေန႔စဥ

လမႈဘဝက တးတကေအာင လပေပးႏငပါက

မေပးသမားႏင အခြနထမးျပညသမား ေကနပ

ေပာရႊငၾကမညျဖစၿပး၊ စးပြားေရးရငးႏးျမပႏမႈမား

ႏငတကြ ေခတသစၿမ႕ေတာတစခတြင မရမျဖစ

လအပသည တာဝနသျပညသ႔ႏႈနးစ အေလအထ

ေကာငးမားက ျမငတငေပးႏငမညလညး ျဖစသည။

ၿမ႕ေတာ၏ အျမငသာဆးေသာ ျပနာမာ

႐ပပငးဆငရာ အေဆာကအအ မလေလာကမႈပင။

တရပရပတးပြားလကရသည လာဂ႔စလဥးေရအတြက

လမးအသစမား၊ အမားျပညသသြားလာေရးစနစ၊

ပတဝနးကငသန႔ရငးမႈအတြက လအပေသာ

အေဆာကအအ၊ ပစၥညးပစၥယ၊ အေထာကအပမား၊

ေကာငးမား၊ ေဆး႐ေဆးခနးမား လအပလကရ

ေပသည။ ၿမ႕ေတာ၏ အလပလကမျပညသမားစြာ၊

အထးသျဖင ကမးေျခအနးတဝကတြင ၾကရာကပနး

ေနထငၾကေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမသားစမားႏင

area boys ေခၚ ဂဏးမားမ အလပအကငမရ

အားလားေနၿပး၊ ျဖတသြားျဖတလာမားအား ျပနာ

ရာ အေႏာငအယက ေပးတတသည လငယမား

အတြက အလပအကငအခြငအလမးမား လအပ

လကရပါသည။

ယာဥေၾကာမားကလညး ၿမ႕ျပဖြ႕ၿဖးမႈ

အတြက ႀကးမားလေသာ အဟန႔အတားျဖစသည။

၂၀၀၂ ခႏစ ကမၻာဘဏ၏ ေလလာခကတစခတြင

လာဂ႔စျပညနယသည ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈေၾကာင

တက႐က ျဖစေစ၊ သြယဝက၍ ျဖစေစ ႏငရာေငြ

(naira) ႏစစဥ ၄၂ ဘလယ (၂၀၀၀ ခႏစတြင

အေမရကနေဒၚလာ သနး၅၀၀) ခန႔ နစနာဆး႐ႈး

ေနေၾကာငး ခန႔မနးသည။ 7 အပခပေရးမး ႏစဥး

စလး ေအာကတြငတာဝနထမးေဆာငခသည

ျပညသ႕ ေဆာကလပေရးႏင အေျခခအေဆာကအအ

ဌာနမ ထပတနး အရာရတစဥးျဖစသ Ganiyu

Johnsonက “ကလသမဂၢရ႕အဆအရ တစကလမတာ

တငးမာ ေမာေတာယာဥ ၁၇ စး ေလာကပ

ရသငတာေလ၊ အခ ၾကေနရတာကေတာ တစကလ

မတာမာ ၂၁၂ စးေလာကျဖစေနတာ။” ဟေျပာျပပါ

သည။ ကမၻာဘဏမခန႔မနးခကအရ လာဂ႔စျပညနယ

တြင လမး အရညအကြာေဝး ၅၀၀၀ ကလမတာ

ခန႔သာရၿပး8 ၎ထက ပမေသးငယၿပး လဥးေရလညး

ပနညးသည ေဒလၿမ႕၏ ေျခာကပတစပ ခန႔သာ

ရသည အကြာအေဝးျဖစသည။ 9 လမးမားမာ

ပမနအားျဖင ကတရာ၊ကြနကရစ ေသခာခငး

ထားႏငျခငးမရသညအျပင ခငမား အေပါကမားဗရပြ

ျဖစေနၿပး၊ မၾကာခဏ ေရဖလႊမးလကရကာ

ေမာေတာဆငကယမားျဖင ကးသနးသြားလာ

ေနၾကပါသည။

ထ႔အျပင လာဂ႔စတြင ရာဇဝတမႈမား ထေျပာ

ေနၿပး ရတပဖြ႕ဆသညမာလညး မျဖစစလာက

လကနက၊ ပစၥညး ကရယာ၊ သငတနးရရမႈႏငအတ

ကငဝတလကနာမႈကလညး နမကလကရသည။

လကနကအျပညအစကငေဆာငႏငသည လဆး

ဂဏးမားက ေန႔ခငးေၾကာငေတာငပင ဘဏဓားျပ

တကမႈမားက ကးလြနေနေပသည။ ပငလယဓားျပ

မားကလညး လာဂ႔စဆပကမးအနးဝနးကငမ

ေရယာဥမားက ဓားျပတကလကရသည။ လဆးဂဏး


6

မားက စးပြားေရးလပငနးမားက ၿခမးေျခာက

ေငြညစျခငး၊ ျပညသမားထမ လယကျခငး၊

တရားမဝငပစၥညးမား ကနသြယေရာငးဝယျခငးတ႔က

လပေဆာငေနၾကပါသည။ ေဒသတြငးရ အကး

အျမတ အတြကမဟတေသာ သေတသနဌာနတစခမ

လာဂ႔စျပညသ ၂၁၀၀ ဥးက ေကာကယခေသာ၂၀၀၄

ခႏစစစတမးတစခတြင ေျဖၾကားသ ၂၅%က

လြနခေသာ ငါးႏစအတြငး ပစၥညးအခးခခရဖးေၾကာငး၊

၉%က လကနကျဖငၿခမးေျခာက လယကခခရ

ေၾကာငးႏင ၁%က မသားစဝငတစဥး အသတခခ

ရေၾကာငး ေျဖဆပါသည။ 10 ျပညသမားအေနျဖင

ရတပဖြ႕ႏင တရား႐းမား အေပၚအယအၾကည

ကငးမေနၿပး လာဂ႔စ၏ တရားစရငေရးမ႑ငမာ

ျခစားယယြငးၿပး ျပညသအတြက ဘာမ လပႏငစြမး

မရဟ ယဆထားၾကပါသည။11

လျခေရးတးတကေစရနႏင ႐ပပငးဆငရာ

ႏင စးပြားေရးတးတကမႈ ရရရနမာ စနစတကစမကနး

ေရးဆြမႈ၊ အေကာငအထညေဖာမႈႏင အေရးအႀကးဆး

အျဖစ ဘ႑ာေငြတးပြားမည ရငးျမစအသစမား

ရရနလပါသည။ လာဂ႔စသ လာဂ႔စသားမား၏

လအပခကမားက ျဖညဆညးေပးရနအတြက

ဘ႑ာေငြကနကစရတမား တြကခကႏငရန

ျပညနယ၏ ညဖငးစြာစမလကရေသာ ဘ႑ာေငြ

မားက အလးစစစေဆးျပျပငရန လအပပါသည။

Tinubu က သ တာဝနစယခသည အခနက

“ဘ႑ာေငြရငးတမးေတြ မထတျပနတာက ခႏစ

ႏစေလာကေတာငရေနၿပ၊ ျပညနယက တကယေတာ

ကယစာရငးရတာထက ပထတပး သးေနတယ။

တတပပမေျပာႏငတ အလပသမား ေငြေပးေခမႈ

ေတြန႕ ေဖာငးပြေနတာက တာဝနအရ ရငးလငးထား

ျခငး မရခဘး” ဟ ျပနေျပာငး ေျပာျပပါသည။

ရငးႏးျမပႏသမားကလညး ျပညနယ၏ ေငြေခး

စာခပမား (state bonds) က ဝယယလျခငးမရ၊

လပငနးသစမားတညေထာငရန ဆႏၵမရၾကေပ။

ျပညသမားမာလညး အခြနေဆာငရန လကတြန႔ေ

နၾကပါသည။ အခြနေဆာငပါကလညး ႏငငေရးသမား

မားႏင ၎တ႔အခငးခငးၾကား အတကပမား

အတြငးသ႔သာ ေရာကသြားမညဟ ယၾကညေန

ေသာေၾကာင ျဖစသည။

သ႔မတငခင အပခပခသမားႏင ကြျပား

စြာျဖင Tinubu သည ဒမကေရစနညးက

ေဆာငရြကရမညျဖစသည။ ႏငဂးရးယား၏ အေျခခ

ဥပေဒအရ အဓကကေသာ အာဏာမားက ထစဥက

၎တ႔ႏင ယဥၿပငဖကပါတမ အပစးထားသည

ျပညေထာငစ အစးရသ႔ ေပးအပထားရပါသည။

ဗဟျပညေထာငစ အစးရကသာ တစႏငငလးရ

ရတပဖြ႕မားအေပၚ ထနးခပကြပကသည။ ထ႔အျပင

ျပညနယဘတဂကအတြက အဓကအားထားရာ

ျဖစေသာ ျပညေထာငစဘ႑ာေငြ ခြေဝလာထား

သးစြမႈအေပၚ ဗဟအစးရကသာ ဆးျဖတႏငပါသည။

အကယ၍ လျခေရးဆငရာ အစအဖြ႕အသစ ဖနတး

ရနႀကးပမးပါက သ႔မဟတ အခြနအတတ အသစ

ေကာကခပါက ဥပေဒေၾကာငးအရေကာ၊ ႏငငေရးအရ

ပါ အကပ႐ကသြားမည ျဖစသည။

ထ႔အျပင Tinubu တြင ဒမကေရစနညးလမး

တက တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈ စသည ဖအားမား

ကလညး ရေနပါသည။ ၎က ေရြးခယခၾကသည

မဆႏၵရငမားအေနျဖင အေျပာငးအလအတြက

စတမရညႏငၾကသလ ဆယစႏစမားစြာ မမတ႔၏

လအပခကမားက လစလ႐ႈခေသာ အာဏာရငစနစ

ေအာကတြငေနခၾကရသည အေလာက အစးရ

အသစ အေပၚတြငလညး ယၾကညမႈ အျပညမထား

ႏငေသးေပ။ အပခပေရးမ း Fashola က

အစးရရငဆငေျဖရငးရမယ အေျခခအကဆး

စနေခၚမႈက “ကတမတညခၾကတ သသရာ က

အဆးသတပစဖ႔ န႕ လမႈပဋညာဉက စတင

တညေဆာကဖ႔ပါပ။ ဒါမသာ လေတြက ဒမကေရစန႕

လမႈပဋညာဉဆတာ ငါတ႔န႔ အဆငေျပတ တနဖးရတ

အရာေတြပ လ႔ ထငျမငလာမာျဖစတယ။ အလမ

မဟတရငေတာ လေတြအေနန႔ ဒမကေရစကရတ

အကးန႕ တျခားစနစ၊ ထားပါေတာ ၊ အာဏာရင

စနစက ရတအကး ခြျခားေတာင ျမငႏငစြမး


7

မရေတာတ အႏရာယသပႀကးတ သသရာစကဝနး

တစခထ ေရာကသြားလမမယ” ဟေျပာျပသည။

Tinubu ႏင Fashola တ႔က လာဂ႔စသ

လာဂ႔စသားမားအား ၿမ႕ေတာႀကးက စညးကမးတက

ျဖစေစေရးအတြက ပါဝငကညေပးရန ေမတာရပခ

ခၾကသည။ ထသ႔ ၿမ႕သၿမ႕သားမား၏ ပါဝငကညမႈ

အတြက အစးရဘကကလညး ရလဒမားက ျပသ

ႏငရမည ျဖစသည။ သ႔မဟတပါက မဆႏၵရငမား

သည ၎တ႔၏ အမကေဒါသက ေရြးေကာကပြတြင

သ႔မဟတ လမးမေပၚတြင ျပၾကေပလမမည။

တျပနမႈတစခက မေဘာငသြငးျခငး (FRAMING

A RESPONSE)

Tinubu ႏင Fashola တ႔သည ၎တ႔

အၾကား ထးျခားေကာငးမြနလသည မတဖကဆကဆ

မႈက ထေထာငႏငခေသာေၾကာင တစဥးမတစဥး

အပခပေရး လႊေျပာငးရာတြင ေခာေမြ႕ခၿပး ျပျပင

ေျပာငးလေရး၏ အရနအဟနက ေရရညခေအာင

ထနးထားႏငခပါသည။ ၎တ႔သည ျပညနယအစးရ

အား အလပကအထးကၽြမးကငပငႏငစြာ ေဆာငရြက

ႏငေအာင ပဂၢလက က႑မ ကၽြမးကငသမားႏငအတ

ေခတသစ စမခန႔ခြမႈ အေလအထမားက အစးရ

အဖြ႕အတြငး ထညသြငးခၾကသည။ ၎တ႔၏

အပခပေရး အဖြ႕အစညးမားသည အမးစလငၿပး

ရညမနးခကႀကးလသည လပငနးအစအစဥမား

အတြက ေရတ၊ ေရရည ရညမနးခကမားႏငအတ

မဟာဗဟာေျမာက စမကနးေရးဆြမႈ (strategic

planning) ကအေလးထားခၾကသည။ လာဂ႔စက

ျပနလည ထမ ေပးရနအတြက ၎တ႔ အစးရ

အဖြ႕မားသည ရငႏးျမပႏသမား၊ စးပြားေရးနယပယမ

ေခါငးေဆာငမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကခပါသည။

Tinubu က လာဂ႔စ၌ ၁၉၅၂ ခႏစတြင

ေမြးသည။ ခကာဂျပညနယ တကသလတြင

စာရငးကင ပညာကသငၾကားခၿပး အေမရကနစးပြား

ေရးလပငနးႀကး တစခတြင အလပလပကငခသ

ျဖစသည။ ၁၉၉၂ ခႏစတြင ႏငဂးရးယား အထက

လႊတေတာတြင ေရြးေကာကခရသည။ စစအစးရျဖင

ထပတကပဋပကၡ ျဖစခေသာေၾကာင ၁၉၉၄တြင

လနဒန၌ ႏငငေရးခလႈ ေနထငခကာ ၁၉၉၈ တြင

ျပနလာခၿပး အပခပေရးမးအျဖစ ၁၉၉၉ မ ၂၀၀၇

အထ ႏစႀကမဆက အေရြးခယခခရပါသည။

Fashola မာ Tinnubu ၏ ဝနထမး

အႀကးအက (chief of staff) အျဖစတာဝန

ထမးေဆာငခသျဖစသည။ ၎က ၁၉၆၃ ခႏစ၌

လာဂ႔စတြင ေမြးသည။ Fashola သည စးပြားေရး

လပငနးဆငရာ ေရ႕ေနအျဖစေဆာငရြကခၿပး

ႏငဂးရးယား၏ ထပတနး စနယာေရ႕ေန တစဥး

ျဖစသည။ “ကၽြနေတာက ႏငငေရးလႈပရားမႈထမာ

အၾကာႀကးကငလညတာေလ။ ေနာကေတာ သ႕ကပါ

ဒထက ကၽြနေတာက အနညးန႔အမားဆသလ႔ ဆြေခၚ

ခတာလ႔ေျပာရမယထငတယ” ဟ Tinubu က

Fashola ႏငပတသကၿပး ေျပာသည။

Tinubu ႏင Fashola တ႔ႏစဥးမာ

ပငကယစ႐ကအရ တစဥးႏငတစဥး မတညၾကသမား

ျဖစသည။ “သတ႔ႏစဥးက စဥစားပ မတဘး” ဟ

လာဂ႔စျပညနယ Security Trust Fund (LSSTF)

ကဥးေဆာငသ Falo Arthur-Worrey က

သးသပျပသည။ ဝါရင သမၻာရင စညး႐းလႈ႕

ေဆာသျဖစသညအေလာက Tinubu သည

မဆြယစညး႐းလႈပရား ေဆာငရြကရသညက

သေဘာေတြ႕ ႏစသကသ ျဖစၿပး ေတေတဆငဆင

ရငဆငေျပာဆျခငးက ပမအသးျပတတသျဖစသည။

Fashola မာမ သသသပသပေနတတသျဖစၿပး

လအမားအာ႐စကမခရေအာင ေရာငေလရကာ

အေရးအႀကးဆး မဝါဒခတမတေရးႏင သေဘာတည

ခကရရေရး ကစၥမားကသာ ပအေလးထားသ

ျဖစသည။ ႏစဥးစလးမာ ႏငင၏ အဓက

မးႏြယစတစချဖစေသာ ႐ယဘာ လမးမားျဖစ

ၾကသည။ Fashola က မြတစလငျဖစၿပး Tinubu

ကေတာ ခရစယာန ျဖစပါသည။


8

လာဂ႔စအတြက အနာဂတေမာမနးခက

(vision) ကယစ ရၾကသညက တစဥးႏငတစဥး

သျမငသညအေလာက Tinubu ႏင Fashola

တ႔သည နးနးကပကပအလပလပျဖစခၾကပါသည။

Tinubu သည ရစႏစအၾကာ ၎၏ သကတမး

ကနဆးသညအခါ သ႔ေနရာတြင အျခားႏငငေရး

သမား တစဥးဥးက ေရြးခယမည အစား Fashola ျဖင

အစားထးရန ေထာကခေပးခသည။ “ေခါငးေဆာင

တစေယာကရ႕ အႀကးမားဆးေအာငျမငမႈကဘာလ

ဆရင အပခပႏငသ စမခန႔ခြႏငသေတြန႕ မမေနရာ

ဆကခႏငသကပါ ေမြးထတေပးႏငတာပျဖစတယ။

အဒဆကခသဟာ သာမနအေတြးအေခၚထကေကာ

လြနေအာင ေတြးေခၚစဥးစားတတၿပး အေတြးန႕

အပမကက ေပါငးစပႏငသျဖစရမယ” ဟ Tinubu က

ေျပာသည။ “ကၽြနေတာ လေတြက ေျပာျပတယဗ၊

ဒလဟာ အပမကက တကယျဖစလာေအာင လပမယ

လလ႔။ လတငးကေတာ ကပၸတနေတြခညးေပါဗာ၊

ဒါေပမယ Fashola က အမားန႕မတ တမထးျခားတ

ပငးေလာ တစေယာကပ” ဟေျပာသည။ ၂၀၀၇

ေရြးေကာကပြတြင Fashola အႏငရခၿပး ၂၀၁၁

တြငလညး ျပနလည အေရြးခခရပါသည။ Tinubu

ကေတာ အထကလႊတေတာသ႔ ျပနသြားခၿပး သ႔

ပါတ၏ ေခါငးေဆာင အျဖစ ပါတက လစဘရယပါတ

တစခအျဖစ တညေဆာကရငး သအပခပေရးမ း

ျဖစခစဥက မၾကာခဏ ပဋပကၡျဖစခသည ႏငင၏

အာဏာရပါတက အတကအခလပလကရပါသည။

အပခပေရးမးႏစဥးသည နးနးကပကပ

ပးေပါငးေဆာငရြကချခငးျဖင ေရရညရညမနးခက

မားအတြက အရနအဟနက ထနးထားႏငခပါသည။

ဒတယသကတမး၏အစ၊ သးရကတာ ဝနႀကးအဖြ႕၏

အနားယသးသပပြ (retreat) တြင Tinubu က အခက

၁၀ ခကပါ အစအစဥတစရပက ချပခသည။

ယငးအစအစဥကပင ၂၀၀၅ ခႏစတြင လာဂ႔စ

ျပညနယ စးပြားေရး တြနးအားေပးေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရး

မဟာဗဟာ (Lagos State Economic

Empowerment and Development Strategy)

အျဖစ တရားဝင သတမတခသည။ ယငးမဟာ

ဗဟာတြင သဘာဝပတဝနးကငပကစးမႈ ထနးသမး

ေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ စြမးအငႏင ေရရရေရး၊

အလပအကငအခြငအလမး၊ ေဆာကလပေရး၊ ပညာ

ေရး၊ ကနးမာေရး၊ စားနပရကၡာဖလေရး၊ အမယာ ႏင

ဘ႑ာေငြတးျမင ရရေရးတ႔အတြက ေရတ၊ ေရလတ

ႏင ေရရည ဥးစားေပးအစအစဥမားက ခမတခသည။

ျမငမားသည ဤရညမနးခကပနးတငမားက

အစပးႏငဖ႔အတြကပင ႏစေပါငးအေတာၾကာ အခန

ယခရၿပး မလေလာကသည ဘ႑ာေငြ၊ အဖြ႕အစညး

မေဘာင (အငစတကးရငး)မား၏ မလပစအတငး

သာ ေနျမေနလျခငး၊ ျပညေထာငစ အစးရျဖင

အကဆတမႈမားရေနျခငးႏင အျပန႔ကယလေသာ

ျပနာမားေၾကာင ေႏာငေႏးၾကန႕ၾကာရျခငး

ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင Fashola က Tinubu က

သကညေရးဆြေပးခသည အစအစဥကပင

ဆကလက ေဆာငရြကရန အေသအခာ စဥးစား

ဆးျဖတချခငးျဖစသည။ “အငဒယာေတြက အသစ

ေတာမဟတဘး၊ ေျပာငးလေနတ အေျခအေန

ေတြအရ ခကခလာတာ၊ လြယကလာတာ

ရႏငပါတယ။ ဒါေပမယ ေျဖရငးရမယ ျပနာေတြက

ေျပာငးလသြားတာေတာမဟတဘး (အရငအတငးပ)”

ဟ Fashola ကေျပာသည။

Tinbunnu ႏင Fashola တ႔ ႏစဥးစလးမာ

ပဂၢလကႏင အစးရ က႑မားအၾကား ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈ အားေကာငးရန လသညဟ ယၾကည

ထားသမားျဖစသည။ ၎က Tinubu က

“အငဂငႏစလးန႕ ရနးျခငး” ဟ အမညတပသည။

သ႔မသာ အလပအကငဖနတးမႈက စတငစကႏႈး

ႏငမည ဟဆသည။ Tinubu က ရငးႏးျမပႏသမား

အား ႀကးစားစညး႐းခသည။ ၎တ႔အေနျဖင အစးရ

ေငြေခးစာခပမား ဝယယေပးျခငး၊ ေဒသႏရစမကနး

မားတြင ရငႏးျမပႏျခငး သ႔မဟတ ၿမ႕ေတာ၏

စးပြားေရးစလငမႈက အားေပးေစမည လပငနးသစမား

တညေထာငျခငးတ႔ျဖင လာဂ႔စက အလငအျမန

တးတကလာေစမည ျဖစသည။ လပငနးမားက


9

လပသာကငသာရေစမည ခဥးကပပအရ ဖြ႕ၿဖးတး

တကမႈက လာဂ႔စ၏ အလပအကငပငမ ဌာနမား

ျဖစေသာ လာဂ႔စကၽြနး၊ ဗစတရးယားကၽြနး ႏင

ၿမ႕ေျမာကပငးရ ႏငငတကာ ေလဆပအနးမ

အကဂာ(Ikeja) တ႔တြင ဗဟျပရနျဖစသည။

“ဆးျဖတခကခတျဖစစဥကေတာ ဒမကေရစ

နညးလမး အတငးေပါ။ စမကနးနယေျမအတြငးမာ

အကးေကးဇးအမားဆး ရလဒအေကာငးဆးျဖစခတ

အရာကသာ ေရြးခယၿပး လပဖ႔ေပါ။” ဟ Fashola

ကေျပာသည။

Tinubu ႏင Fashola တ႔သည မမတ႔ကသ႔

ပဂၢလက စးပြားေရးလပငနးဘက၌ အေတြ႕အၾကရသ

မားက မၾကာခဏဆသလ အႀကးတနးအရာရမား

အျဖစခန႔အပခသည။ Tinubu က “ကေနာသသမ

အေကာငးဆးဥးေႏာကေတြက စစညးခတာပ” ဟ

ပဂၢလကက႑ႏင ျပညပသ႔ ေရာကရေနသမားထမ

ပညာတတႏငဂးရးယားမားအား ဆြေဆာငေခၚယ

ခပက ေျပာျပသည။ “ႏငငျခားေရာကေနတ ငါတ႔ရ႕

လေတာတခ႕က ဒျပနေခၚႏငခတာက ဥးေႏာကယ

စးမႈ (Brain drain) ကေန ဥးေႏာကစးဝငမႈ (Brain

gain) ျပနျဖစခတာပ” ဟဆသည။ သက

ႏငငေရးအေတြ႕အၾကထက ပေရာဖကရငနယကက

ျဖင စမခန႔ခြမႈ နညးစနစပငး ကၽြမးကငသမားကသာ

ေခါငးေဆာငအျဖစ လခငခတာျဖစသည။

Fashola အပခပေရးမးျဖစေသာအခါ

Tinubu ေအာကတြင ဝနထမးအႀကးအက (chief of

staff) အျဖစတာဝနထမးေဆာငစဥ အတလကတြ

လပခသ ဝနႀကးမားႏင အႀကးတနးအရာရ

အမားစက ဆကလကခန႔အပခသည။ ဤသ႔

ဆကလက ထနးသမးျခငးျဖင “အစးရအဖြ႕က

ျမနျမနဆနဆန အထငကသြားေစေပါဗာ” ဟ

ဆသည။ ထ႔အျပင လစလပေနေသာ ေနရာမား

ကလညး အထကတနးေရ႕ေနမား၊ ဘဏလပငနး

ဘကမ ပဂၢလမား၊ အတငပငခမား အပါအဝင

ပဂၢလကက႑ဘကမ ကၽြမးကငသမားျဖင ျဖညတငး

ခန႔အပခသည။ “ကၽြနေတာန႕ အျခားသမားစြာက

ပဂၢလကက႑ဘကကေန ဆြေခၚလာခတာက

Tinubu ပေလ။ သကယတငလညး ပဂၢလကက႑

ဘကက လာခတာပကး” ဟ Fashola ကေျပာျပ

သည။ “သေျပာခတာက တကယလ႔ ငါတ႔ေတြ

ဝငမပါဘးဆရင ငါတ႔ေလာက မတတတသ ေတြက

ငါတ႔အတြက ဥပေဒေတြ ေရးဆြၿပး၊ ငါတ႔ကယစား

ဆးျဖတခကေတြ ခေနလမမယ” ဟ ေျပာျပသည။

ထ႔အျပင Tinubu ႏင Fashola တ႔သည

ပဂၢလကက႑ဘကမ ရလဒ-ေမာငးႏင စမခန႔ခြမႈပစ

(results-driven management style) က

တြနးအားေပးခသည။ “ကၽြနေတာတ႔လခငတ

လမေၾကာငးေပၚ ျမနျမနဆနဆနပ ေရာကခတယ။

ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ အႀကမႀကမ

အနားယသးသပပြ (retreat) ေတြလပခတာကေန

ႏငငေရးေခါငးေဆာငမႈန႕ အငစတကးရငး

ေခါငးေဆာငမႈႏစခက ေပါငးစညးညညြတေအာင

လပႏငခတယ။ အဒေတာ အျမတမးအတြငးဝနေတြ၊

ျပညသဝနထမးေတြန႕အၾကား မယၾကညမႈေတြ

ပယဖကေပးႏငခတာေပါ” ဟ Fashola ကရငးျပခ

သည။ အနားယသးသပပြမား (retreats) က

နားလညမႈ တစခတညး ျဖစလာေအာင ကညေပး

ႏငခသည။ ဤသ႔ေသာ အသငးအဖြ႕ တညေဆာကမႈ

(team building) အစအစဥမားက အသစခန႔

အပခထားရသမားႏင ဝါရငအစးရအဖြ႕ဝငမား

အၾကားတြင အလႊာအဆင ကြျပားျခငး မျဖစေစပ ပမ

ထေရာကအကးျဖစထြနးစြာ အလပလပႏငေစခ

ပါသည။

အပခပမႈ အလႊအေျပာငးလပၿပးေနာကတြင

ဤသ႔ေသာ ေပါငးစပညႏႈငးမႈက အထးအၾကေပးမား

(special advisers) မသည ျပညသ႔ဝနထမး

ေခါငးေဆာငမား (civil service leaders)အထ

အႀကးတနး အရာရ၄၂ဥး ပါဝငေသာ ျပညနယ

အပခပေရးေကာငစ (State Executive Council) ၏

အပတစဥ အစညးအေဝးမားျဖင ဆကလက

လပေဆာငခသည။ အစညးအေဝးမားမာ ၾကာျမငၿပး၊

တကတကၾကြၾကြရလပါသည။ Johnson က


10

ထအစညးအေဝးမားက “သပက အေရးႀကးတ

အစညးအေဝးေတြေပါ။ အဒမာပ မဝါဒေတြက

ေဆြးေႏြး ဆးျဖတတာေလ” ဟ ရငးျပခသည။ အစညး

အေဝးမားမာ အနညးဆး ရစနာရေလာက

ၾကာေၾကာငး၊ “ဝနႀကးတစေယာကက မတစ တစခန႕

အတေရာကလာမယ၊ အဒါက ဖတျပၿပး

အားလးလကထ ေဝမယ၊ အဒေနာက တကေရာက

လာသ ေတြက မတစအေပၚ ဝငး ေဝဖန ေဆြးေႏြး

ၾကတယ။ တခါတေလ ေၾကညာခကေလး တစခ

ထြကဖ႔က ႏစနာရ၊ သးနာရ ေလာက ၾကာေအာင

ေဆြးေႏြးယရတယ” ဟရငးျပသည။

အျမတေစ အေသးစပစဥးစားခငခနၿပးမ

ဆးျဖတတတသျဖစသညတင Fashola သည ၎၏

စနယာ ဝနထမးမားက ရလဒ ရရေရးအေပၚ မားမား

အာ႐စကခငးပါသည။ ဝနထမးအႀကးအက အျဖစ

ေကာ အပခပေရးမ းအျဖစပါ Fashola သည

ဤစနယာ ဝနထမးမားျဖင ေသခာျမငသာ၍

ရာေဖြေစာငၾကညႏငေသာ ရညမနးခကမား

ခမတျခငး၊ တးတကမႈရမရ ပမန အကျဖတ

ဆနးစစျခငး တ႔က အတတကြလပခသည။ သက

ေကာမရငနာတငးက အလပဖငတစခ ေပးထားပါ

သည။ ယငးအလပဖငတြင အခက ၁၀ ခက

အစအစဥမ တစဥးတစေယာကခငးစအတြက

ေဆာငရြကရန အေသးစပအခကမား ျပြတသပေန

ေအာင ပါဝငသည အလပအစအစဥ ပါဝငပါသည။

တာဝနခ အရာရမား၏ လပငနးတးတကမႈက ၎တ႔

တစဥးတစေယာကခငးစအတြက ၃ လပတအလက

ရညမနးခကမားဆသ႔ ဥးတညတးတကမႈရမရ

အကျဖတ မတတမးတငမႈမားျဖင တငးတာခသည။

ျပညသ႔ဝနထမးေနရာခထားေရး၊ သငၾကားေရးႏင

ပငစင ဆငရာ ေကာမရငနာမငးႀကးျဖစသ Jide

Sanwoolu က ထအကျဖတမတတမးေၾကာင

“တငးလ႔ရတ၊ ေရတြကျပလ႔ရတ၊ အခနကက

ဝနေဆာင/ေဆာငရြကခကရလဒမား” ဟသည

ေအာငျမငမႈမားက ျဖစေပၚေစခေၾကာငး ရငးျပသည။

အေမရကန အတငပငခပညာရင George Doran

ေရးသားေဖာထတခေသာ လသမားလသည စမခန႔ခြ

မႈနညးစနစ တစချဖစသည SMART နညးလမး

အတငး Fashola ၏ အပခပေရးအဖြ႕သည

ဥးတညခကမားက ခမတရာတြင တကေသခာေသာ

(specific)၊ တငးတာ၍ရေသာ (measurable)၊

ေအာငျမငႏငစြမးရေသာ (achievable)၊ လကေတြ႕

ကေသာ (realistic)၊ အခနကန႔သတထားေသာ

(time bound) ဥးတညခကမားျဖစေစေရး

အေလးထား ခသည။ Fashola ႏင ဝနႀကးမားသည

ႏငငျခားသားပညာရငမား၊ စးပြားေရးဆငရာ

ေဟာေျပာ ပ႔ခသမားျဖင မၾကာခဏေတြ႕ဆ၍

စမခန႔ခြ မႈအေလအထေကာငးမားႏင စပလဥးၿပး

အၾကဥာဏ ရယေလရသည။

Tinubu ကေရရညရညမနးခက ပနးတငမား

ႏင အျမန ေအာငျမငဖြယမား (quick wins) က

ဟနခကညေအာင ခနညပါသည။ ျပညသမားအား

တျဖညးျဖညးခငး တးတကလာေစမည အေၾကာငးက

ပေဖာေျပာရာတြင Quick wins က

“အလြယကဆးန႕ေအာငျမငႏငမယ အရာေတြေပါ”

ဟရငးျပသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညသမား ေနထငရာ

ေနရာမားရ ေတာငလပ၍ ပပသးေဆြးရေနေသာ

အမႈကမားက ရငးလငးျခငးႏင သစပငပနးမန

မားစကပးျခငးသည ၿမ႕ျမငကြငးက ခကခငး

ပမေကာငးမြနလာေစသည သာမက ေထာငႏင

ခေသာ အလပလကမ လငယမားက အလပေပးႏင

မညလညး ျဖစေပသည။ အေပၚယ ျပျပငေျပာငးလမႈ

သညပင ျပညသတ႔၏ ဝမးေျမာကဂဏယစတႏင

ျပျပငေျပာငးလေရး အရနအဟန က အေထာကအက

ျဖစေစပါသည။ Tinubu က စနစတကရေသာ

ၿမ႕သည ၿမ႕သၿမ႕သားမားက ပ၍စနစတကရေစရန

တကတြနးႏငမည ဟ ဆသည။

Fashola က ၎တ႔အစးရအဖြ႕က

အလြယတက ဆကသြယေမးျမနးႏငျခငးႏင ရပရြာ

လထျဖင ပမထေတြ႕ျခငး အားျဖင လထေထာကခမႈ

က တညေဆာကႏငခသည။ ၎ႏင ၎၏

ထပတနးအရာရမား၏ တယလဖနးနပါတမားႏင


11

အးေမးလပစာမားက အမားသရန ေၾကညာ

ေပးထားသည။ “တခါတေလ လေတြက ဒါကၽြနမ

ဖနးနပါတ တကယဟတရ႕လားဆၿပး လမးဆက

ၾကညတယ” ဟ ဒတယ အပခပေရးမး Sosan က

ေျပာျပသည။ “ကၽြနမကယတင ျပနေျဖေတာ သတ႔

အၾသတာေပါ”။ မဆႏၵရငျပညသမား၏ ဆကသြယ

သတငးေပးပ႔ခကမား မားျပားလြနးသညတင

Fashola က ျပညသမား၏ ေစာဒကမား၊

အၾကျပခကမားက ျပနလည ႀကးစားေျဖၾကား

ေပးခသည အျပင သကဆငရာ ဝနထမးမားအား

ဆကလကၾကည႐ႈ ေဆာငရြကရန ညႊနၾကားေပးခ

သည။ လာဂ႔စ၏ ယဥေကးမႈႏင အားကစားနယပယမ

ထငေပၚေကာၾကားသမားကလညး Fashola က

လကခအားေပးၾကသညအတြက လထေထာကခမႈက

ပမရရခသည။

အစးရအဖြ႕ ရကတစရာ ကနလြနေသာအခါ

Fashola က ျပညသမားႏင လြတလြတလပလပ

ေတြ႔ဆ၍ တးတကမႈက အစရငခေဆြးေႏြးၿပး ၎က

႐ပျမငသၾကားမ ထတလႊင ေပးခသည။ Fashola

သည မၾကာခဏျပလပသည ရပရြာလထအစညး

အေဝးမား၌ စမကနး တးတကမႈ ျဖစစဥက

ထညသြငးေဆြးေႏြးေစခသည။ အရပဘက

လမႈအဖြ႕အစညးမားျဖငလညး ဆကသြယေဆာင

ရြကခသည။ လထ အသေပးႏႈးေဆာေရး

အဖြ႕အစညးတစချဖစသည SERAC အဖြ႕မ Morka

က “အရငတနးကန႕ယဥရင အခက ျပညသေတြ

ျပညနယအစးရန႔ ပမထေတြ႕ဆကဆလာႏငတယ”

ဟ ၂၀၁၁ ခႏစတြင ေျပာသည။ သ႔ေသာလညး

အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားျဖင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြး

မႈသည “ဒလ ႏငငေရးအေနအထား တးတက

ျဖစထြနး လာတအဆငအရေျပာရမယဆရငေတာင

သပေတာ ေကနပအားရစရာ မဟတေသးဘး

ေပါေလ” ဟ ၎က သတေပးမတခကျပသည။

ျပညသလထႏင ထေတြ႔ဆကသြယရာတြင

Fashola သည ေမာလငခကမား အလြနအကၽြ

မေပးမရန ဂ႐ျပခသည။ ျပညသက အသေပးသည

မဟာဗဟာက “ကတမကၽြ၊ ရလဒ ပလြန (under-

promise, over-deliver)” ျဖစရမညဟ ရငးျပသည။

သ႔အေနျဖင တစခခက ဥးစားေပး သးစြမည၊ ရနပေငြ

ခထားေပးမည စသျဖင ကတကဝတမား ေပးျခငးက

ေရာငသည။ ၎၏ အစးရအဖြ႕အတြငးတြငလညး

တကယရလဒ မရရႏငသည ကတမားေပးျခငး

လးဝမျပရန တငးတငးၾကပၾကပ စညးကမး

သတမတထားပါသည။ ထသ႔ ပြငပြငလငးလငး

ေျပာဆျခငးျဖင “မတညတကတေတြန႔သာ အားတငး

ေနခရတ ျပညသေတြ” ၏ သေဘာထားမားက

ေျပာငးလ ေစႏငခသည။ သ႔မသာ ျပညသမား

အေနျဖင တကယ ျဖညဆညး ေဆာငရြကေပးမည

ကတမားကသာ ေပးေသာ ျပညနယ အစးရအျဖစ

႐ႈျမငၾကမည ျဖစသည။ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏႈနး

ေႏးေကြးမႈအေပၚ ေဝဖနမႈမားက တ႔ျပနသည

အေနျဖင Fashola သည Tinubu အစးရအဖြ႕တြင

ရခေသာ သငခနးစာျဖစသည ျပညသမား၏

ေမာလငခကကသာ အလြနအကၽြမျဖစေစရန

အလးထား စမ ခသည။

Fashola မာ Tinubu ထကစာလင

ႏငငေရးအရ ရပတညခကကငး (neutral) သည

ဂဏ ရေနသျဖင ျပညေထာငစ အစးရႏင

ဆကဆမႈပမေကာငးမြနေရးအတြက အေထာကအပ

ျဖစခသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ၌ သမၼတ အေျပာငးအလ

ျဖစချခငးႏင တဆကတညး အာဏာရပါတ၏

လာဂ႔စတြင ေရြးေကာကပြအတြက အႀကတအနယ

ယဥၿပငမႈတ႔ကလညး ျပညနယအစးရႏင ဗဟအစးရ

တ႔ အၾကား ပဋပကၡမားက ေလာခေပးႏငခသည။

Tinubu ႏင Fashola တ႔ ႏစဥးစလးသည

ျပညနယလႊတေတာ၏ ေထာကခမႈက ရရခသည

အျပင လာဂ႔စ၏ ႏငငေရး၌ ၿပငဘကကငးမား

ျဖစခၾကသည။ “ကၽြနေတာတ႔က အပခပေရး၊

ဥပေဒျပေရးန႕ တရားစရငေရး မ႑ငအခငးခငး

အၾကား နားလညမႈ ရယထားတယ။ ဒလာဂ႔စ

ျပညနယမာ ႏငငေရးလပလ႔ရတယ၊ ဒါေပမယ


12

ျပညနယက စေတးရတ ႏငငေရးေတာ

မလပေၾကးလ႔” ဟ Fashola ကေျပာျပသည။

သ႔တငေအာင Fashola အေနျဖင

တခါတရတြင Tinubu အား ေဒသတြငး၏

ႏငငေရးအာဏာဆငရာ အကးေဆာင တစဥးအျဖစ

အားကးခရပါသည။ Fashola ၏ ပထမသကတမး

ကနဥး ကာလမားတြင ပမနတရားဝင မဟတေသာ

(informal) ၎တ႔၏ မတဖြ႕မႈပစက စာနယဇငး

မားက “ႏစဥးေပါငး အပခပေရးမးဘဝ (dual

governorship)” ဟ အမညတပသည။ Fashola က

မဝါဒမား စဥစား စမမႈ က အဓကလပေဆာငခနတြင

Tinubu က အထကလႊတေတာအမတႏင ပါတ

ေခါငးေဆာင အျဖစ၊ Fashola ၏ ႏငငေရးနညးဗဟာ

ဆရာအျဖစလညးေကာငး၊ တကတြနး လႈ႕ေဆာသ

အျဖစလညးေကာငး ေဆာငရြကေပးခသည။

“ကၽြနေတာတ႔က ေမာဒယတခ တညေဆာကထား

တယဗ၊ သက အလပအေပၚကသာ အဓကအာ႐စက

ၿပး အသြငေျပာငးလေရး၊ ေအာငျမငမႈရလဒေတြ

ရရေရးကသာ သးသန႔လပဖ႔န႕ ကေနာက သမေမြ႕

႐ႈပေထြးတ ႏငငေရးကစၥ၊ ပဋပကၡေတြက တာဝနယ

ေပးဖ႔ပ၊ အဒလမပ သ႔အတြက အခနလေလာက

မယေလ။ အခနက တနဖးအရဆးပကး။” ဟ Tinubu

က ရငးျပသည။ Tinubu ၏ အေထာကအပက

Fashola ၏ လပပငခြငအာဏာအား ပမ

အားျဖညေပးႏငခၿပး ႏငငေရး အတကအခကေတြ

အစား မဝါဒခမတေရး အလပကသာ လြတလြတ

လပလပ အာ႐စကႏငေစခသည။ “ကၽြနေတာ

သ႔ေန႔စဥအလပေတြက ဝငေရာကမစြကဖကပါဘး၊

တကးတကလမးေခၚ ရငေတာ တစမးေပါ၊ ဥပမာ

ေျပာရရင သပတေမာက ဆႏၵျပတာေတြ ရလာၿပ

ဆရင ကေနာ သြားေရာကေျဖရငးေပးရတယ

ဘာလ႔လဆေတာ သ႔ထက ကေနာက

လေတြပသၾကတယေလ” ဟ Tinubu က ရငးျပ

သည။ ပဋပကၡ မႀကးထြားလာေအာင Tinubu

ကညေျဖရငးေပးခသညမားတြင တကစယာဥေမာငး

မား ဆႏၵျပျခငး၊ ဆရာမားသမဂၢ၏ ပဋပကၡ ႏင

အခြနအကာကအသစမား အေပၚ လထမေကမနပ

ျဖစျခငး စသညတ႔ ပါဝငပါသည။

၎တ႔၏ ႏစဥးေပါငးအပခပေရးမးဘဝမာ

၂၀၀၉ ခႏစအေရာကတြင ႏငငေရးရညမနးခကမမား

ႏင ပတသကၿပး12 လသရငၾကား သေဘာထားကြလြ

တငးမာမႈမား အေတာအတန ျဖစေပၚခသည။

သ႔ေသာလညး Tinubu က Fashola ျပနလည

အေရြးခရေရး အစြမးကန ေထာကခေပးခပါသည။ 13

ဤကာလတစခတြင အဆကျပတခသညတင

ေခါငးေဆာင ႏစဥး၏ မတဖြ႕မႈသည လာဂ႔စက

အေျပာငးအလဆသ႔ တြနးတငရာတြင အလြနအေရး

ပါခေၾကာငး သကေသ ျပခေပသည။

အလပစတငျခငး (GETTING DOWN TO

WORK)

၁၉၉၉ ခႏစ၊ Tinubu အပခပေရးမးတာဝန

စယခနတြင သ၏ပထမဥးစားေပးမာ ျပညသ႕ဝနထမး

စနစ ျပျပငေျပာငးလေရးႏင အခြနအေကာက

ျပငဆငမႈ၊ ပဂၢလကရငးႏးျမပႏမႈအသစမားအေပၚ

အေျချပ၍ ျပညနယက ဘ႑ာေငြခငမာ ေတာငတငး

ေစေရးတ႔ ပငျဖစသည။ ၂၀၀၃ ခႏစတြင

ထပမေရြးေကာကတငေျမာကခရၿပးေနာက Tinubu

၏ အစးရအဖြ႕မ ၁၀ ခကပါ လပငနး

အစအစဥတစရပက ထတျပနခသည။ ယငးအစ

အစဥ သည ျပညနယ၏ ျပနလညဥးေမာလာေသာ

စးပြားေရး အငးအားႏင ရရလာသညဘ႑ာေငြမားက

အသးခ၍ သဘာဝပတဝနးကင စမခန႔ခြေရး၊

အေျခခအေဆာကအအႏင တရားစရငေရး က႑မား

က အလးစ စစေဆး ျပငဆငရနျဖစသည။

အဆပါျပျပငေျပာငးလမႈမား၏ အသးအပြငမားက

၂၀၀၇ ခႏစ Fashola တာဝနစယခနမ စတင၍

ေတြ႕ျမငခရပါသည။ ၎တ႔ အစးရႏစဆက

စလးသည ဤေလလာခက၏ ေဘာငထက

ေကာလြနေသာ အျခားအေရးႀကး ကစၥရပမား


13

ျဖစသည ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ ေရေပးေဝေရး၊

လပစစထတလပမႈ စသညတ႔တြငလညး ပမတး

တကေအာင လပေဆာငႏငခၾကပါသည။

ျပညသ႕ဝနထမးစနစ ျပျပငေျပာငးလျခငး (Reforming the civil service)

Tinubu အေမြဆကခရရခသည ျပညသ႔

ဝနထမးဖြ႕စညးပတြင ျပညနယႏင ေဒသႏရအဆင

မား၌ ဝနထမးစစေပါငး ၁၀၀၀၀၀ ေကာရၿပး

စတဓာတပငး နမကေနလကရျခငး၊ ကၽြမးကငမႈ

မျပညဝျခငးတ႔ႏငအတ နညးလမးမကေသာ ေရြးခယ

ခန႔အပမႈ အေလအထမား ရေနခခနျဖစသည။

အလးအရငးျဖငရေနသည မးသတဝနထမးမားမလြ၍

၎သည စတဓာတပငးက ပမနမကေစၿပး၊ အလပ

လကမျဖစျခငးက ပမဆးရြားေစမည ျဖစေသာ

ေၾကာင Tibubu ႏင အဖြ႕သည လကရဝနထမးမား ၌

ပညာသည (professional) ယဥေကးမႈတစရပ က

ႀကးစား႐ကသြငးခရသည။

Tinubu သည အမႈထမးမား၏ စးရမပပန

ခကမားက နားေထာငေပးရနႏင စတဓာတေရးရာ

ပမအားေကာငးလာေစေရး မညသ႔ မကလးေပး

ဆြေဆာငသငေၾကာငး ဆးျဖတႏငရန ၎တ႔ႏင

ကယတငေတြ႕ဆစကားေျပာျခငးျဖင ယၾကညမႈ

တညေဆာကခရသည။ ဝနထမးမားအား သ႔ထသ႔

မေကနပခကမား၊ အၾကျပခကမားက အမည

ေျပာစရာ မလဘ တငျပႏငမည သးသန႔လ႕ဝက

ဆကသြယေရးလမးေၾကာငး တစခ ဖနတးခသည။

အလပေနရာမားက သန႔ရငးေရးျပလပျခငးႏင

ပစၥညးကရယာ အသစမားတပဆငျခငးျဖင ဌာန

ဆငရာ ႐းမား၏ အလပအေနအထားက တးတက

ေအာင လပေပးခသည။ “ခငဗားေတြးေတာင

ေတြးတတမယမဟတဘး၊ ႐းအမသာေတြ ကလညး

ညစပတလ႔၊ အမႈကေတြကလညး ေနရာတကာ

ျပန႔ကလ႔ဗာ” ဟ ထစဥက အလပဝနးကင က

Tinubu က ပေဖာေျပာ သည။

႐းမားျပနလညျပျပငရနႏင လစာမားတး

ျမငေပးရန အတြက ရနပေငြရရရန Tinubu သည

႐းတကဝနထမးမား အားလးက ကြနျပတာစနစျဖင

biometric security (လကေဗြႏပျခငးစသျဖင)

ေသခာစစေဆးၿပး တကယ အလပမလပဘ/

ရမေနဘ လစာအလကား ေပးထားရသည

ဝနထမးမားက ဖယရားပစခသည။ ထ႔သ႔

အကးျဖစထြနးေအာင ျပလပရာမ ရရလာသည

ပကဆမားက ဝနထမးမား၏ အလပအကင

အေနအထား တးတကေရးအတြက အသးျပျခငးျဖင

၎တ႔၏ သသယမားက ဖယရားပစႏငခသည။

“သတ႔ရငးေအာငေျပာလကတယ၊ ဒမာ ဒပကဆ

ေတြက အတအေယာင၊ မမနမကန လအနညးစဆ

ေရာကသြားမယ အစား ခငဗားတ႔ အားလး

ခြေဝသးလ႔ရတယ လ႔” ဟ Tinubu က ေျပာျပသည။

“ျပညနယန႕ ေဒသႏရ ဌာနဆငရာ ဝနထမးေတြ

အားလးက စစေဆးေဆာငရြကၿပးတ အခါကေတာ

ပမနလစာအသးျပေငြ ႏငရာ ၁.၂သနး (US$ 9,500)

ထကေနၿပးေတာ ႏငရာေငြ သနး ၆၀၀ နးနးက

ဆယယလကႏငတယ။ လစာေငြ တစဝကေလာကက

အတေယာင၊ မမနမကန လပထားတာေတြန႔

အလဟ ျဖစေနခတာ”ဟ ဆသည။

ဝနထမးအားလး ပေရာဖကရငနယ အလပ

ဝနးကငျဖင အကၽြမးတဝငျဖစၾကသညေတာ မဟတ

ပါ။ ျပညေထာငစ စညးမဥးမားအရ အေၾကာငးျပခက

တတကက မရဘ ဝနထမးမား ထတပယ ပစရန

ခကပါသည။ Tinubu အစးရအဖြ႕ အေနျဖင

ထကန႔သတခကမား အတြငးမ ဝနထမးမားက

၎တ႔၏ တတကၽြမးမႈအဆင၊ ကယစြမးကယစမား

ႏင ကကညမည ေနရာမားသ႔ ျပနလည ေနရာ

ခထားေပးရပါသည။ အရညအခငးျပညမေၾကာငး

ျပသႏငသည ဝနထမးမားက ေခတမ စမခန႔ခြမႈ၊

စာရငးကင၊ ကြနျပတာ ႏင ပစၥညးကရယာ

ထနးသမးမႈမားက သငၾကားေလကငေပးသည။

အျခားဝနထမးမားကေတာ အမားျပညသဆငရာ

ေနရာမား သာယာလပေကာငးမြနေစေရးအတြက


14

ကၽြမးကငမႈမားစြာ မလအပသည အလပမားဖနတး

ေပးပါသည။ Tinubu အစးရအဖြ႕တြင သယယ

ပ႔ေဆာငေရးေကာမရငနာျဖစၿပး Fashola

လကထကတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ

ေကာမရငနာ မငးႀကးျဖစသ Muiz Banire က

“သးလ႔မရတသဆတာ မရပါဘး။ သတ႔အတြက

တာဝနတစခ ဖနတးေပးလက႐ပါပ” ဟ ေျပာျပသည။

Banire က ကၽြမးကငမႈမလေသာ အလပသမား

ဆသညမာ လမးအခကျပမး၏ မးလးမား လလယ

ေပးႏငသ သ႔မဟတ အမားျပညသေနရာမား

စမးလနးစေျပေအာင ထနးသမးေပးသ တ႔ကသ႔

ျဖစေၾကာငး ဥပမာေပးသည။

ဝနထမးမားက Tinubu ကမးလမးခေသာ

အျခားမကလးတစခမာ ၎တ႔၏ ကယပငေငြေရး

ေၾကးေရး ေျပလညေစႏငမည အစးရေခးေငြႏင

ရငႏးျမပႏမႈ အစအစဥမား ျဖစသည။ “လစာကေန

တျဖညးျဖညးခငး ျဖတယၿပး အမပငဆင ေစမယ

အစအစဥက မတဆကေပးခတယ” ဟ Tinubu က

ရငးျပသည။ မေရရာသည လပခလစာ မားျဖငသာ

အသားကေနသည ဝနထမးမားအတြက Tinubu က

အစးရေငြေခးစာခပမား၌ ရငးႏးျမပႏေပးရန အတးမ

ေခးေငြမား ေပးမညဟ ကမးလမးသည။ “ေငြေခး

စာခပ (bonds) ေတြကေန ျပနရမယ အာမခခကရ

တ အကးအျမတက ျမငတအခါ သတ႔ဝမးသာတာ

ေပါ” ဟ Tinubu ကေျပာသည။ ၂၀၀၄ ခႏစ

ပငစငလစာ ျပငဆငမႈ အကဥပေဒတြင ႏငဂးရးယား

၏ပထမဆးျဖစေသာ အၿငမးစားယမႈအတြက မထည

မေနရ ေငြေၾကးထညဝငျခငး (mandatory

retirement contributions) စနစက အေျချပသည

ေခတမပငစငစနစက စတငတညေထာငခသည။

Fashola တာဝနစယသည ၂၀၀၇ ခႏစ

အေရာကတြင ျပညသ႕ဝနထမးစနစမာ အေတာ

အသင ကၽြမးကင၊ စနစကန ေနၿပျဖစသည။

ဆနးသစေျပာငးလမႈျဖင နာမညရလာသည

အေလာက ပဂၢလကက႑ဘကမ အေတြ႕အၾကႏင

အရညအခငးရသည ေခါငးေဆာငမားက ပမ

ဆြေဆာင ႏငခသည။ Fashola ၏ ဘတဂက

ေကာမရငနာမငးႀကးျဖစေသာ Ben Akabueze က

“ေနာကဆးမာ ကၽြနေတာတ႔ နားလညလာတာက

ဒအစးရလပငနးေတြက တကယ အလပျဖစ

ေစခငတယဆရင ပဂၢလကက႑ (private sector)

ဘကမာ အေတြ႕အၾကတရသေတြလတယ၊ ပဂၢလက

က႑ ဘကမာ အလပေတြၿပးေျမာကေအာင လပရာ

မာအသးျပတ ကၽြမးကငမႈေတြ၊ ကငဝတစညးကမး

ေတြ၊ နညးပညာေတြက အသးျပဖ႔လတယ

ဆတာပါပ” ဟရငးျပပါသည။ ရငးႏးျမပႏမႈ

ဘဏလပငနးရင အျဖစမ Fashola ၏အစးရအဖြ႕၌

ဘ႑ာေရး ေကာမရငနာ အျဖစ ဝငေရာက

လပကငခသည Rotimi Oyekan က ပဂၢလကက႑

ဘကမ ကၽြမးကငသမားက ထညသြငးျခငးအားျဖင

ဝနထမး စြမးေဆာငရညက ျမငတငေပးႏငၿပး

ေခတမအဆငျမငသည ဘ႑ာေရး လပထး

လပနညးမား က ပမ အသးျပလာႏငမည ဟ

သးသပျပသည။

အစးရဝနထမးမားမာ အသစဝငေရာကလာ

သမားႏင ျပျပငေျပာငးလမႈလပငနးစဥက တခါတရ

တြင ယၾကညမႈသပမရၾကသညမာ မနေသာလညး

မၾကာခငအခနအတြငးမာပင ၎တ႔၏ သသယမား

တျဖညးျဖညး ေပာကကြယသြားသညဟ Oyekan

ကေျပာျပသည။ Fashola က “စးရမပပနတာ

ရရငလညး ဒါက လ႔သဘာဝ လ႔စ႐ကပေလ၊

အေျပာငးအလဆတာက မားေသာအားျဖင အေကာင

အထည ေဖာဖ႔အခကဆးအရာပ၊ ေကာငးတာ က

ေျပာငးဖ႔ အတြကဆရငေတာငမေပါ” ဟ ေျပာသည။

Tinubu နညးတပင Fashola ကလညး

ျပညသ႔ဝနထမးမား၏ ဘဝ ပမ အဆငေျပေအာင

လပေဆာငေပးျခငးျဖင အကငပက ျခစားမႈက

ေလာခေပးႏငၿပး စတဓာတေရးရာက ပမျမငတငေပး

ႏငမညဟ ဆသည။ “ႏငဂးရးယားျပညသေတြ၊

တတကကေျပာရရင ျပညသ႕ဝနထမးေတြက

ေမာလငခကမတ အေနအထားေရာကေအာင တြနးပ႔

ေနတ အေျခအေနေတြက ဖယရားပစရမာ ျဖစတယ”


15

ဟ Fashola ကေျပာသည။ အစးရက ၎၏

အမႈထမးမားအား သငတငေလာကပတသည အလပ

အကငလျခမႈ ႏင ေရရည စေဆာငးမႈတ႔အတြက

နညးလမးမား ပပးေပးပါက ၎တ႔အေနျဖငလညး

ပမယၾကည အားကးရသည ေဆာငရြကခကမားက

ေပးႏငမည ဟ ဆသည။ “လေတြက သကေတာင

သကသာထားေပးရင၊ သတ႔က ေမာလငခကေပး

ႏငရင ခငဗားကသတ႔က ထငတာထကပၿပး

အားထတႀကးစားခငးလ႔ရတယဗာ။ ကၽြနေတာတ႔

ဘ႑ာေငြေတြ ပရလာတအခါကေတာ ဆကလပရမာ

က ျပညသ႔ဝနထမးေတြက သကေတာငသကသာ

ထားေပးႏငဖ႔ပ၊ ဒါမသာ အလပက ထကထက

သနသန လပၾကမာ ျဖစတယ” ဟ Fashola က

ရငးျပပါသည။

အခြနအေကာကစနစက အသြငးေျပာငးလျခငး (Transforming Taxation)

ႏငဂးရးယားႏငင၏ အေျခခဥပေဒအရ

ျပညနယအစးရသည အခြနမား ထပေဆာငး

စညးၾကပရန မလြယက ေသာေၾကာင Tinubu သည

အခြနအေကာကစမအပခပပက ျပျပငျခငးျဖငသာ

အခြနဝငေငြ တးျမငႏငရန ႀကးစားခရသည။

သ႔ေသာလညး ေခတေနာကကေနသည ဥပေဒမား

အရ ျပညနယအခြန႐း၊ ျပညတြငးဘ႑ာအခြန

ဘတအဖြ႕တ႔မာ ျပညေထာငစ ထနးခပမႈေအာက

ေရာကေနပါသည။ Tinubu သည ျပညနယအခြန

အေကာကမားက စမခန႔ခြရနအတြက ႏငဂးရးယား၌

ပထမဥးဆးျဖစေသာ လြတလပအမအခကငးသည

ျပညနယအဆင ေအဂငစ တစခက တညေထာငရနႀ

ကးစားခသည။ ၎အတြကေၾကာင အမက ေဒါသ

ထြကေနသည ျပညေထာငစ အစးရျဖင တရား

ရငဆငခရၿပး ေအဂငစ မာမ ဆကလကရပတည

ႏငခသည။ Tinubu ၏အဖြ႕သည ႏငဂးရးယားႏင

ၿဗတနမ ကၽြမးကငသမားႏငအတ ယငး အဖြ႕အစညး

တညေထာငမႈဆငရာ ဥပေဒ ေရးဆြခၿပး၊ ႐းအသစက

ဖြငလစႏငခသည။

၂၀၀၅ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင Tinubu သည

လာဂ႔စျပညနယ ဘ႑ာအခြန ဝနေဆာငမႈ (Lagos

Internal Revenue Service (LIRS)) က

စတငေဆာငရြကခသည။ ေနာကတစႏစအတြငးတြင

ဤဝနေဆာငမႈအတြက ဥက႒အသစ တစဥး

ခန႔ထားႏငခၿပး ႐းခနးလညး ငားရမးႏငခသည။

၂၀၀၇ ခႏစ အေစာပငး၌ Fashola တာဝန

စယသညအခါ LIRS ဝနေဆာငမႈ သည အျပညအဝ

လညပတေဆာငရြကေနၿပ ျဖစသည။ LIRS က

ဥးေဆာငသ အမားစမာ အစးရ အခြနဝနထမး

ေဟာငးမား မဟတၾကဘ ပဂၢလက က႑ ဘကမ

ေရာကလာသမားသာ ျဖစၾကသည။ ျပညနယ

အပခပေရးမး ႏစဥးစလး၏ အခြနအေကာကဆငရာ

အထးအၾကေပးအျဖစ ေဆာငရြကခသ Ade Ipaye

က ျပညနယအစးရသည LIRS က ပဂၢလက စးပြားေရး

လပငနးတစခကသ႔ လြတလပစြာ လညပတ

ေဆာငရြကႏငရန ဘတဂကႏင စမအပခပမႈတ႔က

ေျပာငးသာျပငသာစြမး ရေအာင လပေဆာငေပး

ခသည ေျပာျပသည။ “ကယဘာက လခငတာလ၊

လခငတာျဖစဖ႔ ဘယအရငးအျမစ (resources) ေတြ

သးရမလ ဆတာ သတ ပဂၢလက စပြားေရး ကမၸဏ

တစခလမး ဒအခြနအေကာက ေအဂငစက

ဖနတးခတယ” ဟ သက ရငးျပသည။

Ipaye ၏အဖြ႕မ ဥးေဆာင၍ အမား ျပညသ

ေရ႕ေမာကတြင အသြငယဖမးဆးမႈမား ေဆာငရြကခ

ရာ အခြနလကမတ အစစအမနမားက တရားမဝင

ေရာငးခရာတြင ထပပငးမ အခြနအရာရမား ပါဝင

ေနသညက ေဖာထတ ႏငခၿပး ယငးအရာရမားက

ယခငအခြန႐းမ ဖယရားပစခသည။ “အစးရက

ဒကစၥမာ ပါဝငေနသေတြ အားလးက ဖယရားပစဖ႔

အခြငအေရးရခတယ။ ညႊနၾကားေရးမ း အေတာမား

မားက အၿငမးစားေပးလကတယ” ဟ Ipaye က

ေျပာျပသည။ တရားရငဆင မႈမား က ေရာငရားႏငရန

ထအရာရမားအား ခစားခြင အျပညျဖင ႏႈတထြက

ေစခပါသည။


16

အခြနေအဂငစ အေဟာငးမ အျခားဝနထမး

မားကမ LIRS သ႔ ေျပာငးေရြ႕တာဝနထမးေဆာငရန

သ႔မဟတ အျခား အစးရ႐းဌာနမားက ေျပာငးေရႊ႕ရန

ကယတင ဆးျဖတခြငျပခသည။ အမားစမာ

သာမနျပညသ႕ဝနထမးဘဝထက အခနမေရြးအလပ

ထတခရရန ပမလြယကသည LIRS ဘကသ႔

ဝငေရာက လပကငခၾကသည။ အျခားတစဖကမ

ၾကညလငမ ၎တ႔အေနျဖင ပမျမငမားသည

လစာႏင စြမးေဆာငမႈအလက ချမငေငြမား

ရရႏငၾကမည ျဖစသည။ Ipaye က “ေျပာရရငေတာ

ဒလပငနး တးတကမႈ မတးတကေတြက

သတ႔အေပၚလညး တက႐ကသကေရာကမႈရ

သြားၿပေလ” ဟေျပာျပသည။ တစဖကတြငမ LIRS

ဝနထမးမားမာ ကငဝတအရ မမနကနသည

သာမနအေနအထားလပေဆာငခကေလး တစခမ

ကပင လးဝလကသငမခသည တငးကပ ေသာ

ကငဝတ၊ စညးမဥးစညးကမး သတမတခကမား

ေအာကတြင လပကငၾကရပါသည။ Ipaye က

“တကယလ႔ ခငဗား အမားအယြငးတစခခ လပထား

ေၾကာငး သကေသ မျပႏငရငေတာင၊ ခငဗားန႔

ပတသကၿပး တငးၾကားတာတြ မားလာမယ၊ ခငဗား

အကငပကျခစားေနတယလ႔ စြပစြေျပာဆ တာေတြ

မားလာမယ ဆရင ခငဗားက ၾကာၾကာ စစေဆးေနမာ

မဟတဘ ဒအတငး အလပက ထတပစမာပ” ဟ

ေျပာျပသည။ ရငးနးသကၽြမးမႈျဖင လာဘေပး

လာဘယမႈ မျပႏငရနအတြကလညး အခြန

ဝနထမးမား အား အလပတာဝနမား မၾကာခဏ

ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခေပးခသည။

ထ႔အျပင ျပညနယအစးရသည မလအပ

ေသာ ေႏာငေႏးရႈပေထြးမႈမား ေလာခႏငၿပး၊

ဟာကြကမား မရေစေရးအတြက အခြနအေကာက

စနစက ပမ ႐းရငးလြယကေစရန ျပျပငခသည။

ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနႏင သပၸႏင နညးပညာဝနႀကး

ဌာနတ႔သည ျပငပ ပညာရငမားျဖငပးေပါငး၍

အခြနအေကာကက လအစား ကြနျပတာစနစျဖင

အျပညအဝ ေျပာငးလေဆာငရြကရန ေဆာဝလ

တစခ ေရးဆြခသည။ ျပညေထာငစ အခြန

အေကာက႐းသညပင ေနာကပငး၌ ဤပစ အတငး

အတယလကလပခရပါသည။ အခြနေကာကခမႈက

လအစားထးကြနျပတာ စနစျဖင ေျပာငးလလက

ေသာေၾကာင အခြနေပးေဆာငသမားသည ဘဏမား

မတစဆင အး (electornic) နညးစနစျဖငသာ

သြားေရာက ေပးေဆာင ႏငပါသည။ ဤအတြက

ေၾကာင ေငြသားျဖင ေပးေခမႈမ ျဖစေပၚႏငသည

လာဘေပးလာဘယမႈက ေလာခႏငခသည။

LIRS သည ၎၏ဝနထမးမားအၾကား

အေကာငးဆးဝနေဆာငမႈေပးသည ယဥေကးမႈ

တစရပ ဖနတးျခငးျဖင ျပညသမားအား အခြန

ေပးေဆာငရန ဆြေဆာငတကတြနးႏငခသည။

ေအဂငစသည တငၾကားစာမား လကခရာ႐း တစခ

က ဖြငလစခၿပး ၎၏ တယလ ဖနးနပါတမား

ကလညး အမားျပညသ သရေအာင ထတျပနခသည။

ညဖငးသည ဝနေဆာငမႈက ကယတင တာဝနခ

ႏငရန LIRS ဝနထမးမားအား အမညကဒ မား

ခတဆြထားေစသည။ “ဝနထမးေတြရ႕ စတေန

စတထားေတြ ေတာေတာေျပာငးလသြားပါတယ။

ကၽြနေတာတ႔က သတ႔က အားကးရတ resource

persons ေတြ ျဖစလာေအာင ေလကင သငၾကား

ေပးခတယ။ ခငဗားက သတ႔က ေငြေၾကး မေတာငး

ခဘ ကညၿပး လအပတာေတြ လကလပေပး

ပါလမမယ” ဟ Ipeye က ေျပာျပ ပါသည။

လအစားထးကြနျပတာစနစျဖင အခြန

ေကာကချခငး (automated taxation) ႏင

ဝနထမးဖြ႕စညး အပခပပမားက ျပျပငေျပာငးလ

ျခငးတ႔ေၾကာင LIRS သည မားစြာ အကးျဖစထြနး

ခပါသည။ သ႔ေသာလညး တးတကလာသည

စမအပခပပက ျပညနယ၏ ဘ႑ာေငြလအပခကက

လေလာကေအာင မျဖညတငး ေပးႏငခေသးပါ။

“အယအေပါကေတြ ဖာေထးတာကေန ၃၀ - ၄၀%

ေလာက ထြကလာတယ။ ကနတာကေတာ

အခြနအေကာကကြနရကက ခ႕ထြင ေကာကခခတာ

ကေနရတာ ျဖစမယ” ဟ Ipaye က ရငးျပသည။


17

လမးေဘး ေစးသညမားႏင အျခား ပမန

သမာ႐းက မဟတသည လပငနးမား (informal

business) က အခြနစနစအတြငး ပါဝငလာေစေရး

အတြက အစးရသည တစမကႏာစာ အခြနပစ (tax

form) က မတဆကေပးခသည။ ၎တ႔က

အခြနတာဝနအရ ေသခာ တြကခက ေပးရနမလဘ

ပေသ တစႏစစာ ႏငရာေငြ ၂၅၀၀ (US$ 15)

ေပးေဆာငခြင ျပခသည။ ပညာတတမဟတသည

ေန႔စဥကပနး ကနသညမား အတြက ပေသ

အခြနႏႈနးက လာဂ႔စျပညနယ၏ လတစဥးခငး

ပမးမ ဝငေငြ၏ ၁ %ထက နညးေသာ ပမာဏ

ျဖငသတမတ ေကာကခႏငခသည။ ထကနသညမား

ထမ ပေသ ေကာကခ ရရေငြမာ ပမာဏ

ေသးငယသညတင ၎တ႔အား စနစတက မတတမး

တငထားႏငျခငး အားျဖင စာရငးစစေဆးမႈက

အေထာကအက ျဖစေစခသညဟ Ipaye က

ရငးျပသည။ ႀကးမားသည အေရာငးအဝယမား

ျပလပရာတြင ဝယသအေနျဖင အခြနေဆာင

လကမတ (အခြနေဆာငထားေၾကာငးသကေသ)

ျပသ ေစပါသည။ ထ႔အျပင ျပညနယအစးရသည

ေျမပငဆငမႈမား က စစေဆး အတညျပေပးခၿပး

ၿမ႕ေတာ၏ ပမန တရားဝငမဟတသည အႀကးမားဆး

ေစးကြကက စစေဆးၾကပမတခသည။ ထ႔အျပင

တကစ အငားယာဥမားႏင အျခား ကယပင

ေမာေတာယာဥမားကလညး လငစငျပလပမႈ စတငခ

ပါသည။

၂၀၀၉ ခႏစမ စ၍ Fashola သည

အခြနတာဝနမားက မမအသစတဓာတျဖင လကနာ

ေပးေဆာငေရး ျပညသ႔ပညာေပး စညး႐းလႈ႕ေဆာမႈ

ကမပနးတစရပေဆာငရြကျခငးျဖင အခြနရေငြက

ပမကယျပန႕ေအာင လပေဆာငခသည။ “ကၽြနေတာ/

ကၽြနမ အခြနေဆာငသည (I pay my tax)” ဟ

ေခၚသည ကမပနးက ႐ပျမငသၾကားႏင ပႏပမဒယာ

မားအျပင ေဘဘတမား၊ ပစတာမား ျဖငပါ စညး႐း

လႈ႕ေဆာခသည။

ေၾကာျငာမားတြင ထငေပၚေကာၾကားသမား

၏ အကအညႏင ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားက

အသးျပ၍ အခြနေပးေဆာငျခငးဟသည ေလးစား

ဂဏယဖြယ တာဝနသ ႏငငသားတစဥး၏ အမတ

လကၡဏာျဖစေၾကာငး အားေပးျမငတငခသည။

၂၀၁၀၌ ေနာကဆကတြ ကမပနးအျဖစ ေန႔စဥ

လပသားမားမ မမၿမ႕ေတာအတြက ထညဝငသယပး

ေပးရန လအပေၾကာငး ရငးလငးေျပာျပခကမားက

ေဖာျပခသည။ “လေတြက သ႔တ႔ပကဆက ဘယမာ

အသးျပလကသလ ဆတာ သျမငလာတယ၊ သတ႔

ပကဆက အမားျပညသအတြက သးေနတာ ေတြ႕ရ

ေတာ ဝမးသာၾကပါတယ။” ဟ Sosan က

ေျပာျပသည။ အစးရသည ေကာငးသင႐းမားတြငပါ

အခြနေကာကခမႈအေၾကာငးက ထညသြငးခၿပး အခြန

အေကာကဆငရာ စာစစာကး ၿပငပြမား ကငးပ၍

စေကာလားရစမား ခးျမငျခငးျဖင အားေပးျမငတင

ခသည။

မားျပားလာသည အခြနေပးေဆာငေရး

ဖအားမားႏင ပတသကၿပး လာဂ႔စသ၊ လာဂ႔စသား

အားလးကေတာ ေကနပ ဝမးသာၾကသညေတာ

မဟတပါ။ လာဂ႔စအေျခစက Guardian သတငးစာ၏

တနဂၤေႏြအယဒတာျဖစသ Jahman Anikulapo က

အခြနအေကာကမား ေပးေဆာငရန ပမတးျမငတငး

ၾကပလာျခငးသည လ႔သဘာဝအရ အသကသာဆး

နညးလမးကသာ ေရြးမာျဖစတ ျပညသမားအေပၚ

အစးရက ဖအားေပးရာေရာကေနသညဟ သးသပျပ

သည။ သာမနျပညသမား အထးသျဖင အပစပယခ

ႏငငသားမား (marginalize citizens) ကေတာ

အစးရအခြနဝငေငြ တးလာျခငးက ၎တ႔၏

ဘဝမားအတြက သသသာသာ အေထာကအပ

ျဖစေစမည ဆသညက အယအၾကည မရၾကပါ ဟ

SERAC အဖြ႕မ Morka ကေျပာသည။ “လေတြက

တစခမ ျပနလပမေပးဘးဆရင၊ ဒလေတြရ႕ဘဝက

ကယအတြကဘာမ ျပနမရဘ အသားလြတေငြထတ

ေပးေနရတ ဘဝ (cash cow) ျဖစေနမယ၊

ႏြားတစေကာငဆက ႏ႔မားမားထြကေစခငရင သ႕က


18

ေကာငးေကာငးေကြ းေမြး ရမယေလ။ အာဟာရ

ျပညေအာငေကၽြးၿပး ေကာငးေကာငးဂ႐စကေပးရမာ

ေပါ။ အလမမဟတရင တေန႔ ႏြားက “ႏ႔ေတာမရဘး၊

အကနခပ ခရမယ ဆၿပး ခငဗားကေျပာလမမယဗ”

ဟသက ေျပာျပသည။

လပငနး ေဆာငရြကရန ပမလြယကေစျခငး (Making it easier to do business)

Fashola သည အပခပေရး ျပျပငေျပာငးလမႈက

ပမနက႐ႈငးေစရနအတြက လပငနး အၾကျပ

ေကာမတ (Bussiness Ways and Means

Committee) က ႏဝငဘာ ၂၀၀၈ တြင

တညေထာငခသည။ ေကာမတက ျပညနယ၏

လပငနးစဥမားက ဆနးစစသးသပျခငး၊ ျပျပငေျပာငး

လျခငးျဖင ဝနေဆာငမႈမား ပမေကာငးမြနလာေစ

ရနႏင စးပြားေရး လပငနးမားေဆာငရြကရာတြင

ကနကစရတမား ေလာခေပးႏငရန ရညရြယဖြ႕စညး

ချခငးျဖစသည။ ေမာေတာယဥ မတပတငျခငး ႏင

ေျမယာပငဆငမႈ မတတမးတငျခငး စသည

ကစၥရပမား ကသ႔ေသာ ထေရာကမႈမရ သ႔မဟတ

လအပခကမားက တ႔ျပနေဆာငရြကမႈ မရဟ

ျပညသအမားစ ေစာဒကတကေလရေသာ အစးရ

လပငနးစဥမားအား အေပၚမ ေအာကအထ

ေကာမတက ျပနလည ၾကည႐ႈသးသပခၿပး အားနညး

ခကမားက ေလာခႏငေရးအတြက ျပနလညဒဇငး

ေရးဆြရန ႀကးပမးခသည။ ေကာမတက စးပြားေရး

စမကနးႏင ဘတဂက ဝနႀကးဌာန တြင ႐းထငေစၿပး

ဥပေဒ၊ လ႔အရငးအျမစ၊ နညးပညာႏင ဘ႑ာေရး

နယပယမားမ ထပတနး အရာရမားျဖင ပါဝင

ဖြ႕စညးခသည။

ေကာမတ၏ ဥက႒ျဖစသ Akabueze က

စစေဆးခရသည ႐းမားအေနျဖင ပထမဆး “သတ႔ရ႕

လကရ လပငနးစဥမား န႕ တးတကမႈ အခကမားက

ျပစေပးရမာ ျဖစတယ” ဟ ဆသည။ ထ႔ေနာက

ေကာမတက ယငးလပငနးစဥမားက စစေဆးၿပး

လပငနးစဥ ပစကားခပမား (process flowcharts)

ေရးဆြြကာ၊ အားနညးခကမားက ေဖာထတသည။

ေနာကဆးတြင ေကာမတက ျပညနယအပခပေရး

ေကာငစ (State Executive Council) ထသ႔

အၾကျပခကမားက တငျပသည။ “ဒအဆငမာ

လကခမႈက ရၿပဆရင ဒါက စနစရ႕ အတြငးထထ

အေသးစပ ေသခာစစေဆးၿပး လအပတ အေျပာငး

အလက လပလ႔ရၿပ” ဟ Akabueze ကရငးျပသည။

အျပငပနးအားျဖင ႐းရငးသညဟ ထငရသည

လပငနးစဥမားက ျပျပငေျပာငးလျခငး သည

မၾကာခဏပင ျပညနယႏင ေဒသႏရ႐းမား အားလး

အၾကား ေပါငးစပညႏႈငးေဆာငရြကရန လအပေလ

ရၿပး၊ ထပပငးမ ႏငငေရး ေထာကခမႈကရဖ႔လညး

လပါသည။

၂၀၁၂ ႏစလညပငးတြင Fashola သည

လပငနး အၾကျပ ေကာမတ (Business Ways and

Means Committee)က အသြငးေျပာငးလေရး ႐း

(Office of Transformation) အသစျဖင

အစားထးခသည။ ေကာမတ၏ လပငနးစဥ ျပျပင

ေျပာငးလမႈ ခဥးကပပနညးလမး (process reform

approach) က အစးရ႐းအားလးသ ျဖန႔ျဖျခငးျဖင

ေကာမတ၏ အလပနယပယက ပမကယျပန႔ေစရန

ျဖစသည။ ႐းအသစသည ျပညနယမ ႐းမား

အားလးက ဝနေဆာငမႈ ေၾကညာခကမား (service

charters) ႏင ရညမနးခက ခမတမႈႏင တာဝနခမႈ

ဆငရာ လပထးလပနညးမားက ကည ေရးဆြေပး

ခသည။ “အခ ဝနႀကးဌာနေတြမာ အခနသတမတ

ခက တစခအတြငးမာ သတ႔ဘယလ တာဝနခ

ေဆာငရြက ေပးမယ ဆတအေၾကာငး ေဖာျပထားတ၊

ကယတင ကယဟာကယ ေရးဆြထားတ ဝနေဆာငမႈ

ေၾကညာခကေတြရေနပါၿပ” ဟ Fashola က

ေျပာသည။ အစးရသည ပထမဆး ႐း ၁၁ ႐းႏင

ဝနႀကးဌာနမားက စမးသပ စမကနးမား (pilot

projects) အတြက ေရြးခယခသည။ ေရြးခယရာတြင

ပဂၢလကပငဆငမႈ အတြက စမကနးပါမစမား


19

ထတေပးသည႐းမားကသ႔ေသာ ျပညသတ႔ ဘဝမား

အေပၚ၌ သကေရာကမႈ ႀကးႀကးမားမားရႏငသည

႐းမားက ေရြးချခငးျဖစသည။

ပဂၢလကရငးႏးျမပႏမႈက ႀကဆျခငး (Welcoming private investment)

လာဂ႔စ၏ ဘ႑ာေရး တညၿငမလာ

ေသာေၾကာင ေငြေခးစာခပမား (bonds) က

ႏငငတကာ ေစးကြကတြင ေအာငျမငစြာ

ေရာငးခလာႏငၿပး ေငြလးေငြရငး ေတာငတငး

ခငမာလာခပါသည။ ၂၀၀၂ ခႏစတြင လာဂ႔စသည

စစေပါငး ႏငရာေငြ ၁၅ ဘလယ (ထအခနက US$

116 သနး) က ေငြေခးစာခပမား ထတေရာငးရာမ

ရာေဖြႏငခသညက ၾကညျခငးျဖင ေစးကြက

ဝယလအား ေကာငးမြနမႈက ျပသေနေပသည။

တငရလာသည ေၾကြးၿမတာဝနမားက စမခန႔ခြရန

လြတလပေသာ ေအဂငစတစခ လအပလာသည

အတြက Tinubu သည ေၾကြးၿမ စမခန႔ခြမႈ ႐း (Debt

Management Office) က တညေထာငခသည။ ႐း၏

ညႊနၾကားမးအား ၎က တက႐က အစရငခ

ေစသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ ေၾကြးၿမ စမခန႔ခြမႈ ဥပေဒ တြင

႐း၏ ဖြ႕စညးပ၊ တာဝနႏင လပပငခြငမားက

စေပါငးေဖာျပထားသည။ ၂၀၀၉ ႏင ၂၀၁၀

ခႏစမားတြင ေၾကြးၿမ စမခန႔ခြမႈ ႐းမ ႏငရာေငြ ၂၇၅

ဘလယ (ထအခနက US$ 1.8 billion) အထ ရရရန

ရညရြယသည အဝယ ဖတေခၚမႈအတြမား ထမ

ႏစႀကမတြင ႏငရာေငြ ၁၀၀ ဘလယ (US$

672,000,000) ေကာလြနေအာင ျပညသ႔ေငြေခး

စာခပမား ထတေပးခရသည။ 14 ၂၀၁၀ ခႏစတြင

လာဂ႔စျပညနယသည ျပညနယဘ႑ာဝငေငြ ႏငရာ

၂၀၁ ဘလယ (US$ 1.4 billion) ရရေအာင

လပေဆာငႏငခသည။ 15 Fashola ၏ ဘ႑ာေရး

ေကာမရငနာမငးႀကးျဖစသ Rotimi Oyekan က

“ေၾကြးၿမထတေဝေပးတ အစအစဥ (debt issuance

program) ဟာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ရညမနးခကအတြက

ဘ႑ာေရး အေထာကအက ျဖစခတယ။ ဒါဟာ

ႏငဂးရးယားမာ ဗဟအဆငေအာက အဖြ႕အစညး

တစခက ပထမဆးအေနန႕ ေၾကြးၿမစာခပေတြက

ဘ႑ာေရးေစးကြကထ ပမန ထတေရာငး

ႏငခတာျဖစတယ။” ဟ ရငးျပသည။ သက

ေၾကြးၿမအစအစဥက “အလြန႔အလြန ေအာငျမငခ

တယ” ဟ ေျပာသည။ ၂၀၀၉ ႏင ၂၀၁၀ အဝယ

ဖတေခၚမႈမားတြင ေရာငးႏငသညထကပင

ဝယလအားက ၁၈% ပခပါသည။

ပမေခတမ၍ အဆငျမငလာသည ဘ႑ာ

ေရးစနစေၾကာင လာဂ႔စသည အစးရ-ပဂၢလက

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား (Public-private

partnerships - PPPs) က ထေထာင လာႏငခသည။

၎သည အစးရႏင ပဂၢလက ကမၸဏမားအၾကား

ဆး႐ႈးမႈ/အႏရယ (risk) က မေဝ ေစႏငမည

ေခတမေသာ စမကနးဘ႑ာဆငရာ နညးလမးတစခ

ျဖစသည။ အစးရ၏ အေထာကအပတြင ေငြလး

ေငြရငးအသးစရတမား(capital outlays)၊ အခြန

အေကာက ဆငရာ အထးမကလးမား ႏင စညကမး

သတမတခက ကငးလြတခြငမား ပါဝငေလရပါသည။

အာဖရကတကႏငငမားစြာ၌ PPPs ဆငရာ

အၾကေပးလပခသည Oyekan အတြက PPPs

မားသည အထးဥးစားေပး ျဖစသည။ ၂၀၀၇

ႏဝငဘာတြင လာဂ႔စ၌ PPPs ဆငရာ ႏငငတကာ

အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ တစခက Oyekan က ဥးေဆာင

စစဥခသည။ ထပြအၿပးတြင Fashola က သ႕က

ျပညနယ အပခပေရး ေကာငစ၏ PPPs

ဆပေကာမတတြင ဥက႒ ေဆာငရြကရန ခန႔အပ

ခသည။ အစးရသည လမး တးဂတမား၊ ေရသန႔စင

စက႐မား၊ လပစစ စက႐မား၊ လျခေရး လပငနး

မားႏင အျမနသြား - အမားသး ဘတစကား စနစ

(bus rapid transit system) စသည PPPs

မားအတြက တစေနရာထအၿပးဝနေဆာငမႈ (one-

stop shop) ေပးမည အစးရ - ပဂၢလက

ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ႐း (Office of Public – Private


20

Partnerships) က ဒဇငဘာ ၂၀၀၈ တြင

စတငဖြငလစခသည။

လာဂ႔စ၏ PPPs မားအေပၚ ပမမခလာ

ျခငးက ျပညသမားျဖင အတကအခ ျဖစလာေစခ

ပါသည။ အထးသျဖင ပဂၢလကမ စမေဆာငရြကမည

တးေၾကးေကာကခ လမးမမား အတြက အမမား

ၿဖခဖယရားခရသမားျဖစသည။ “ႏငငေရး အတက

အခ ကေတာ အျမရခပါတယ” ဟ Oyekan က

ဝနခေျပာသည။ “ဒါေပမယ လာဂ႔စမာ အေျခခ

အေဆာက အအ လအပခကက သပႀကးလြနးတယ။

အစးရတစခထန႕ ငါတ႔လခငတ အရငးအျမစေတြ

အားလးက လပေပးႏငဖ႔ဆတာ စဥးစားၾကညရင

မျဖစႏငဘး” ဟေျပာသည။ အစးရသည ဖယရားခရ

သမားအတြက နစနာေၾကးႏင ျပနလညေနရာခထား

ေရးမား ေဆာငရြက ေပးခသည။ “ပတဝနးကငက

ဒလ အေျခခအေဆာကအအမးက လအပေနတ

အခါမာ ဒါက လပကလပရမယ အရာ ျဖစသြားၿပေလ”

ဟ သက ေျပာသည။

သြားလာေရးစနစ ေရြးခယစရာမား ခ႕ထြငျခငး (Expanding transit options)

လာဂ႔စ ျပညနယ အစးရသည လမးမားႏင

အမားျပညသသးသြားလာေရးစနစမား အပါအဝင

ၿမ႕ေတာ၏ အေျခခအေဆာကအအ အတြက

ဘ႑ာေငြႏင ရငးႏးျမပႏမႈမား မားစြာသးခသည။

Sosan က လမးေဖာကရန ဥးစားေပးေရြးခယ

စရာမားက ဆးျဖတရန “ပထမဆး ကၽြနမတ႔

အေျချပစစတမး (baseline study) တစခ

ေကာကတယ။ စးပြားေရးန႔ ျပညသလထအတြက

အကးအမားဆး ရရမယ လမးေတြက ၾကညတယ”

ဟ ရငးျပသည။ Johson က အစးရသည

ျပညနယအတြငး ဖြ႕တးတကမႈက ျဖန႕ေဝႏငရန

ၿမ႕ေတာက ဇနမား ခြခသည ဟဆသည။

“ဇနတစခခငးစမာ လေတြအတြက အေထာကအပ

ျဖစၿပး၊ ပငမလမးမႀကးေတြဆ ပ႔ေဆာငေပးမယ

မဟာဗဟာလမးေတြက သႏငေအာင ႀကးပမး

ခတယ” ဟ ၎က ေျပာသည။

လမးစမကနးမားသည ေျခကငသြားလာ

သမားေကာ ေမာေတာယာဥေမာငးသမားကပါ

အကးျဖစေစရန ႀကးပမးပါသည။

အသစျပလပေပးထားသည ေျခကငေလာကလမး

မား၊ လမးသေကၤတမား ႏင လမးမးမားက

ရညညႊနးရငး “အခေတာ လေတြ လမးေပၚမာ

လြတလြတလပလပ ေျခကငေလာကႏငပါၿပ” ဟ

Johnson က ေျပာသည။ ေျခကငသြားလာမႈ

တးတကျခငးေၾကာင အမႈအခငးမားက ပမဟန႔တား

ႏငၿပး ၿမေတာကလညး လပအသကဝငေစပါသည။

သနးႏငခေသာ ေန႔စဥ အသးျပသမား

အတြက အမားျပညသ သြားလာေရးစနစ

ေရြးခယစရာမား ခ႕ထြငႏငရန Fashola အစးရ

အဖြ႕သည ေရယဥမား၊ ဘတစကားမား ႏင အေပါစား

အျမနရထားလငးမား ပါဝငသည ခတဆကသြားလာ

ကြနရက (intermodal network) တစခက

ရညမနးခကႀကးစြာျဖင စမကနးေရးဆြခသည။

လာဂ႔စၿမ႕သည Bogota ၿမ႕က အတယစရာ

စထားစရာ အျဖစၾကညျမငသည ဟ Johnson

ကေျပာသည။ “Bogota က ကယစားလယအဖြ႕

တစဖြ႕ ေစလႊတၿပး သြားေရာကေလလာေစတယ။

ဘာေၾကာငလဆေတာ လာဂ႔စလပ Bogota ကလညး

ယဥေၾကာပတဆ႔မႈ ျပနာက ၾကခရတယ” ဟ

ရငးျပသည။ “သတ႔ဆမာ BRT (bus rapid transit)

န႕ အေပါစား အျမနရထား (light rail) က

စတငတအခနမာ ၿမ႕ေတာဟာ အမားႀကး ေျပာငးလ

သြားတာက သတ ေတြ႔ခရတယ။ သတ႔ဘယလ

လပခတယဆတာက ရငးျပတယ။ ကၽြနေတာတ႕

လညး ဒါကပ လပခတာပါပ” ဟဆသည။

သယယပ႔ေဆာငမႈစနစက စမခန႔ခြရန

၂၀၀၃ ႏစကနတြင Tinubu အစးရသည လာဂ႔စ

ၿမ႕ေတာ နယနမတ သယယပ႔ေဆာငေရး အာဏာပင


21

အဖြ႕ (Lagos Metropolitan Area Transport

Authority) ဟေခၚသည တစတတပငး အစးရ

ေအဂငစ တစခက စတငဖြ႕စညးခသည။ ကမၻာဘဏ

မေထာကပသည ရနပေငြႏင နညးပညာတ႔ျဖင

အာဏာပငအဖြ႕သည ၂၀၂၀ ခႏစအေရာကတြင

ျဖစေပၚမည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအေနအထားက

စမခန႔ခြႏငရန ကမၻာအဆင ဘကစေပါငးစပ

သယယပ႔ေဆာငမႈ စနစ (multimodal transport

system) က ဖနတးမည လႊမးျခစမခက (master

plan) က ေရးဆြခသည။16 စမခကတြင ရထားလငး

(၇) လငး၊ BRT လမးေၾကာငး (၁၀)ခ၊

ေရလမးပ႔ေဆာငမႈ လမးေၾကာငး (၁၀) ခ၊

အျမနလမးအသစမား ႏင ၿမ႕ပတလမး တစခ

ပါဝငမညျဖစသည။ လႊမးျခစမခကအရ ဆပကမး

အေနအထား တးတကမႈမားႏင အျမနလမးမားျဖင

လာဂ႔စက ေဒသတြငး၏ ျဖတသနးသြားလာမႈႏင

စးပြားေရး ဆခက ျဖစလာေရး ေမာမနးထားသည။

ဤႀကးမားသည ရညမနးခကမား အထေျမာကေရး

မာ အစးရႏင ပဂၢလက ရငးႏးျမပႏမႈတ႔ ေပါငးစပ

ေဆာငရြကႏငမႈ အေပၚ မတညေနပါသည။

Tinubu အစးရအဖြ႕သည လာဂ႔စ၏

ဘတစကား စနစကလ ေသခာ စစေဆးျပငဆငခ

သည။ အစးရပငစးပြားေရး လပငနးတစခ၊ အစးရမ

ေထာကပေပးမည ပဂၢလက ေအာပေရတာမား ႏင

ျပညပလပငနးတစချဖင ပေပါငး ေဆာငရြကမႈ

စသညတ႔အပါဝင ဘတစကားစနစက ႀကးၾကပမည

အမးမးေသာ ဥပေဒ ဖြ႕စညးပမားက စမးသပေရးဆြ

ခသည။ ၂၀၀၇ ခႏစတြင ျပညနယအစးရသည

private limited liability company တစချဖင

အၿပးသတ ေဆာငရြကႏငခၿပး LAGBUS ဟေခၚသည

ဘတစကားစနစ က ဖနတးႏငခသည။

တာဝနခြေဝသည အေနျဖင အျခား ကမၸဏတစခက

ယာဥ ျပျပငထနးသမးမႈ အတြက စာခပခပဆ

ခသည။

၂၀၀၈ ခႏစ အေစာပငးတြင သးသန႔

လမးေၾကာငးမား ႏင အျမတမး ကားဂတမား ျဖင

ပငမလမးမႀကးမားေပၚတြင ပေသလမးေၾကာငး

ေျပးဆြၿပး LAGBUS က အားျဖည မည BRT

စနစအသစတစခက အစးရ - ပဂၢလက ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈျဖင ရနပေငြ ပပးေပးခသည။ ပထမ

အဆငျဖစေသာ အသးျပသမားအား ၿမ႕ေတာ၏

အဓက စးပြားေရးအခကအခာ ခ႐ငမားအၾကား

ပ႔ေဆာငေပးျခငး မာ လႀကကမားခသည။ Johnson

က “ကာလအလက ယဥေၾကာအေနအထား

ေလလာခကေတြအရ လမးေပၚမ သြားရတ

ၾကာျမငခန ပနညးလာတယ၊ ေကာငးမြန လာတယလ႔

သရတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ လတခ႕က

ကယပငကားန႔ လမးေပၚတကဖ႔ထက BRT

အသးျပရတာက ပႏစသကလာၾကတယ။ ဆဖးမကန

ေတာဘး၊ ကားျပျပငထနးသမးစရတမကနေတာဘး၊

ပလညး ကနးမာလာတယ၊ သကေတာင သကသာ

ထငၿပးေန႐ပ၊ အခဆရင လတငးက သတ႔

အနးဝနးကငမာ BRT ရေစခငၾကတယ” စသျဖင

ရငးျပသည။ စမးသပလမးေၾကာငး၏ ေအာငျမငမႈ

ေၾကာင အစးရသည ေနာကထပ တးခ႕ လမးေၾကာငး

ႏစခက စတင တညေဆာကခသည။

ေရရညစမကနး တစခ အျဖစ Fashola ၏

လာဂ႔စျပညနယအစးရသည ေဟာငေကာငႏင

ဘနေကာကၿမ႕မား၏ ေမာဒယမားက အတယ၍

ကးတ႔ေရယာဥ လမးေၾကာငး ကြနယကမားတြင

ရငႏးျမပႏရန စတငအေကာငအထညေဖာ ခသည။

၂၀၀၈ ခႏစတြင အစးရသည ယာဥေၾကာ

ပတဆ႔သည ကားလမးကြနယကမားမတဆင

သြားလာသမားအတြက လမးေၾကာငး အသစမား

ဖြငေပးႏငရန လာဂ႔စျပညနယ ေရေၾကာငး

အာဏာပင (Lagos State Waterways Authority)

က ဖြ႕စညးခသည။ နဂကရေနခသည ကးတ႔ေလ/

သေဘၤာမားမာ သကေတာင သကသာ မျဖစလဘ၊

ေဘးကငးလျခမႈလညး အားနညးေနသည အတြက

Fashola အစးရအဖြ႕သည Tinubu လကထကတြင

စတငစဥးစားခသည ေခတမ ကးတ႔ေရေၾကာငး

သြားလာမႈစနစ တညေဆာကမည အစအစဥမားက


22

စတငအေကာငအထညေဖာခသည။ ၂၀၀၉

ခႏစအကနတြင ေခတမ ေရ႕ေျပးပစ ေရဆပ ၃ ခ က

စတငဖြငလစခသည။ ျပညနယသည ေဘးကငး

လျခမႈစႏႈနးမား ျပညမသည ကးတ႔သေဘၤာမား ျဖင

လညပတေဆာငရြကမည ပဂၢလက ေအာပေရတာ

မားက ငါးရမးခၿပး အေျခခဝနေဆာငမႈက ၂၀၁၀ တြင

စတငခသည။ “ဒ ကးတ႔ သေဘၤာေတြက

အရမးေခတမပါတယ၊ ေလေအးေပးစကေတြ

တပဆငေပးထားတယ။ လေတြအေနန႔ ေရေၾကာငး

က ပမအသးျပလာဖ႔ ဒါက အေထာကအပျဖစမာပါ”

ဟ Johnson က ေျပာသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ

အေရာကတြင ေရေၾကာငးစနစ၌ ကးတ႔ သေဘၤာ ၇၁

စး ျဖင ေရဆပ ၅ ခ မ (စမကနးေရးဆြထားသည

စနစအရ စစေပါငး လမးေၾကာငး ၇ ေၾကာငးထမ)

လမးေၾကာငး ၃ ေၾကာငး က ေျပးဆြေပးေနၿပး

အစရငခစာမားအရ လစဥလကပါစးနငးသ ၁.၃

သနးရပါသည။17

ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးက ေခတမေအာင ျပလပျခငး (Modernizing sanitation)

Tinubu ႏင Fashola တ႔၏ ပတဝနးကင

သန႔ရငးေရးမဝါဒမားတြင တကတြနးအားေပးမႈ၊

စညးကမးတငးကပမႈမားျဖင ျပညသလထ၏

အျပအမစ႐ကမား ေျပာငးလရန ျမငတငျခငးႏင

တးတကျဖစထြနးမႈက ျပသႏငရန ဝနေဆာငမႈ

ပမေကာငးမြနေအာင လပျခငး ႏစခစလးအေပၚတြင

အေလးထားခသည။ Tinubu က လာဂ႔စ၏

အမႈကျပနာက ရငးလငးရာတြင သကယတင

“အားစကခြနစက” ပါဝငခေၾကာငး ေျပာသည။

အမႈကျပနာမာ စစအပခပေရး၏ ႏငငအေပၚ

လစလ႐ႈချခငး၏ အျမငသာဆး အၾကြငးအကနဟ

ဆရမညပင။

Tinubu အစးရသည “အတအသးျပသည

ယဥေကးမႈ” က စတင မတဆကခသည ဟ Banire

က ေျပာသည။ ၂၀၀၀ ခႏစတြင ျပ႒ာနးခသည

ပတဝနးကင သန႔ရငးမႈ ဥပေဒ အရ

ျပညသမားအေနျဖင အမႈကက အတျဖင ေသခာ

စြန႔ပစရန လအပၿပး၊ လငစငမရဘ အမႈကေကာက

ျခငးက တားျမစခသညအျပင၊ သတမတထားသည

အမႈကထညရန ေနရာ၏ အျပငတြင အမႈကမား

ျပန႔က ရႈပပြ ေအာင စြန႔ပစပါက ျပစမႈအျဖစ

သတမတထားသည။ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး

ခးေဖာကသမားက စစေဆး အေရးယမည

အထးတရား႐းတစခကလညး တညေထာငခသည။

ျပညသမားအား စနစတကအမႈက စြန႔ပစမႈ

က အားေပးရန အစးရသည သကသာ လြယကသည

နညးလမးမားက ဖနတးေပးခသည။ အစးရသည

ျပညသမားသ႔ အမႈကပးမား ျဖန႔ေဝေပးခၿပး၊ ပမန

လာေရာကသမးဆညးသည အမားျပညသသး

အမႈကပမားကလညး ထားရေပးခသည။ “လေတြက

လြယလြယကကန႔ အမႈကစြနပစႏငေအာင လပထား

မေပးဘန႕ သတ႔က အမႈကေတြ လမးေပၚ မပစန႕

သြားေျပာလ႔ မရဘး” ဟ Banire က ေျပာသည။

စညးကမးလကနာမႈရေရးအတြက အစးရ၏

သတငးျဖန႔ေဝပညာေပးမႈ ကမပနးမားတြင ေရသြား

ေရလာ၌ အမႈကစြန႔ပစျခငးေၾကာင ေရႀကးျခငး ႏင

ေရာဂါဘယမား ျဖစပြားျခငးအေၾကာငးမားက ရငးျပခ

သည။ Banire က အစးရအေနျဖင စြန႔ပစအမႈက

စမခန႔ခြမႈႏငပတသကၿပး ၎၏ သတငးစကားက

အမားျပညသထသ႔ ေရာကရရန ဆကသြယမႈ

အမးမးမ တဆင ႀကးစားပက “ကၽြနေတာတ႔

သးခတ အထေရာကဆးနညးလမးကေတာ အျပန

အလန ေတြ႕ဆ စကားေျပာတာပါပ။ ရပရြာလထန႔

စကားေျပာတာ၊ လထေတြ႔ဆပြေတြ လပတာ၊

ျပညသေတြဆ ကားန႔ လညပတသြားၿပး ဘာေတြ

ျဖစေနလ၊ ကၽြနေတာတ႔ ေပၚလစေတြက ဘာေတြလ

စသျဖင ေျပာဆေဆြးေႏြးတ နညးလမးန႔ စနစက

ေကာငးေအာငလပခတယ” ဟ ရငးျပသည။ သဘာဝ

ပတဝနးကင ဝနႀကးဌာနသည အသပညာေပးေရး

အတြက မတတမး႐ပရင အတြမား ႐ကကးခၿပး


23

DVDs မားက အခမ ျဖန႔ေဝခသည။ ထ႔အျပင

ဝနႀကးဌာနသည ဂတအႏပညာရငမားျဖင ပးေပါငး၍

အသပညာေပးမႈမား ျပလပခသည။ Kwam1 ကသ႔

ထငရားသည ေဒသတြငး အႏပညာရငမားက

အမႈကစြန႔ပစမႈႏင ပတသကၿပး ေတးသခငးမား

ေရးသား သဆ ေပးခၾကသည။ ၂၀၀၉ ခႏစ

ေရာကသညအခါတြင လာဂ႔စ၏ စြန႔ပစအမႈက ၈၅%

သည အစးရ၏ သတမတ အမႈကကငးမားသ႔

ေရာကရလာခသည ဟ Banire က အစရငခသည။

ထအတြကေၾကာင အစးရသည အမႈကသမးဆညး

ျခငးက ပမ၍ လငလငျမနျမန ေဆာငရြကႏငရန

ဖအားမားရလာပါသည။ ျပညနယအစးရသည

စပပလလာသညအမႈကမားက ရငးလငးႏငရန

ပဂၢလက ေအာပေရတာမားျဖင လ အလက

စာခပခပဆခသည။ သ႔ေသာလညး ေအာပေရတာ

အနညးမကသာ ေမာေတာယာဥမား လလေလာက

ေလာက ရၾကသည။ အစးရက ေအာပေရတာမားက

ေခးေငြမား ရယ၍ ပစၥညး ကရယာမား

လေလာကေအာင တပဆငရန တကတြနးခၿပး

ေအာပေရတာ အသစမားက လညး ပါဝငယဥၿပငေစ

ရန ဖတေခၚခသည။ “ဒလပငနးမ ပါဝငလာဖ႔

လအေတာမားမားက တကတြနးခတယ။ လေတြ

ပါဝငလာၾကၿပး ျမနျမနဆနဆန ေဆာငရြကၾကတယ”

ဟ Banire က ေျပာျပသည။

၂၀၀၉ ခႏစတြင စြန႔ပစအမႈက စမခန႔ခြမႈ

စနစက ပမေကာငးမြနလာေစရနႏင အမႈကကားႀကး

မားက ေႏာငေႏးေစသည ယာဥေၾကာ ျပနာမား

က သကသာေစရနအတြက ျပညနယအစးရသည

အေနာကအာဖရကတြင ပထမဆးျဖစေသာ အမႈက

လႊေျပာငး အတငအခစခနး (transfer loading

station) က ဖြငလစေပးခသည။ အတငအခ စခနး

တြင အမႈကကားမားမ ေန႔စဥသမးဆညး အမႈကမား

က ခထားၿပး ယာဥေၾကာရငးလငးသည အခနေရာက

မ ပမေဝးလသည အမႈကစြန႔ပစကငးမားသ႔ ညတြငး

ခငး ပ႔ေဆာငသည။ ဒတယ စခနးတစခက ၂၀၁၁

ခႏစေႏာငးပငးတြင ထပမဖြငလစခသည။

ၿမ႕ျပပတဝနးကငက စမခန႔ခြျခငး (Managing an urban environment)

Tinubu ႏင Fashola အစးရအဖြ႕တ႔သည

အမႈကမားျပညေနသည မးပလမးမား ႏင

လမးမႀကးလမးေဘးဝယာ၊ လမးအလယေျမလြတ

မားက ဥယာဥပနးျခငယမား အျဖစ ေျပာငးလႏငရန

“သန႔ရငး စမးလနးေရး” က အေလးထား

ေဆာငရြကခသည။ ၂၀၀၉ ခႏစတြင အစးရသည

ပမလပေဆာင စမခန႔ခြႏငရန လာဂ႔စျပညနယ

ဥယာဥ/ပနးျခမားဆငရာ လြတလပသည ေအဂငစ

တစခက ဖြ႕စညးခပါသည။

Banire က အမားျပညသဆငရာ ေနရာမား

က သန႔ရငးျခငးႏင သစပငပနးမနမား စကပးျခငး

သည သပရပလပျခငး ထကပသည အကးေကးဇး

မားက ျဖစေစသညဟ ဆသည။ ဥယာဥပနးျခမားက

အလပသမားေပါငး ၄၀၀၀ ေကာက အလပအကင

ေပးႏငခသည။ အလပသမားအမားစမာ ရာဇဝတမႈ

ကးလြန ျဖစပြားႏငေခမားသည အရြယ (crime-

prone population) ျဖစသည အလပလကမ

လငယမားျဖစၾကသည။ Banire က ျပညနယမ

လအပသညမား ဝယယမႈေၾကာင အေသးစား

စးပြားေရးလပငနးမားက တးတကေစခေၾကာငးက

“အခ ကၽြနေတာတ႔မာ ပနးပငေရာငးသ ၅၀၀ ေကာ

ရတယ၊ ပနးစကပးသေတြ အမားႀကးပါပ။ လမးခငး

ေကာကျပားန႕ သမဏ တပဆငသေတြ၊ ျမစထမာ

ပနးေရေဆးသေတြ စသျဖင ဒ ေထာကပမႈ ကြငးဆက

(supply chain) ထမာ လေတြ အမားႀကး

ပါဝငေနပါတယ” ဟ ရငးျပသည။

အစအစဥသည ျပညသလထ ေဘးကငး

လျခမႈကလညး တးတကေစခသည။ ပတဝနးကင

သန႔ရငးသပရပမႈ တးတကလာ ေသာေၾကာင

လဆးလမကမား ကငလညႏငသည ေနရာမား

ေပာကကြယသြားၿပး၊ ေရလႊမးမးျခငးႏင ေျမသား


24

တကစားမႈ တ႔မ ခႏငေအာငလညး ထနးတတ

ႏငခပါသည။ အသစစကပးထားသည သစပငမား

ကလညး မၾကာခဏျဖစေပၚသည ေလမနတငးဒဏမ

အကာအကြယ ျဖစေစပါသည။ သ႔ေသာလညး

ျပညနယ၏ သဘာဝပတဝနးကင မဝါဒမားႏင

ပတသကၿပး အဓက ေဝဖနျပစတငမႈ ၂ မးၾကခရ

သည။ ပထမတစခမာ လာဂ႔စျပညသမားက

အေျပာငးအလက အေပၚယ ေရႊမႈနၾက ဟ ေဝဖနျခငး

ျဖစသည။ “ကၽြနေတာတ႔ အစးရဟာ အလြယ

ျမငသာတ အရာေတြကပ သပအေလးထား

လြနးတယ” ဟ Morka က ေဝဖနသည။ Anikilapo

ကလညး “အစးရက မကႏာက သန႔ရငးလပ ေအာင

လပေပမယ ခႏၶာကယကေတာ ပပသးေနတနး ပါပ”

ဟအစးရ၏ အေပၚယ သန႔ရငးလပေရးအပၚ

အေလးထား ျခငးက ႐ႈတခ ေျပာဆသည။

လာဂ႔စ အစးရ၏ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး

ကစၥရပအေပၚ အၾကမးနညးျဖင ကငတြယပ ကလညး

ေဝဖန ျပစတငၾကသည။ အထးသျဖင Tinubu မ

ပတဝနးကင သန႔ရငးေရး ဥပေဒက ၾကပမတ

အေကာငအထညေဖာရန ၂၀၀၃ တြငဖြ႕စညးခေသာ

စညးကမးထနးသမးေရး တပဖြ႕ျဖစသည Kick

Against Indiscipline (KAI) အဖြ႕ အေပၚတြင

ျဖစသည။ KAI တပဖြ႕သည ၿမ႕ေတာေနရာ

အႏအျပား၌ မၾကာခဏ အတငးဝငေရာကစးနငးၿပး

ေစးဆငမား ပတသမးကာ ၿခမးေျခာက ေႏာငယကမႈ

မား ျပေလရေၾကာငး ပကေစးသညမား က စြပစြ

ေျပာၾကားပါသည။ 18 လာဂ႔စမ ဂာနယလစတစဥး

ျဖစသ Shaibu Husseini က KAI တပဖြ႕သည

“ၿခမးေျခာကအျမတထတမႈမားလပေနၿပး၊ အထက -

ေအာက အမန႔အာဏာျဖင ေစခငးမႈ မားလြနးသည” ၊

သာမာန ကးလြနမႈမားအတြက “မားျပားလြနးသည

ဒဏေငြမား” တပေလရသည ဟ ေျပာသည။

ေဝဖနမႈမားက တ႔ျပနသညအေနျဖင အစးရသည KAI

တပဖြ႕အခ႕က အကငပကျခစားမႈျဖင

ေအာကတဘာ ၂၀၁၁ တြင ထတပယ ခသည။

သ႔ေသာလညး အစးရသည ဤတပဖြ႕၏ မတရား

လပရပမားက မသကးကၽြျပေနဆဟ ေဝဖနမႈ မား

ဆကလကရေနပါသည။19

တရားစရငေရးစနစက ျပျပငျခငး (Mending the justice system)

တရားစရငေရးက ပမၾကပမတႏငရန၊

ႏငငသားမားက အကာအကြယ ေပးရနႏင

ရငႏးျမပႏသမားက ဆြေဆာငႏငရနအတြက

လာဂ႔စအစးရသည တရား႐းမား ျပျပငေျပာငးလေရး

ႏင ဆနးသစ ျပငဆငေရးက အေလးထား

ေဆာငရြကခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ တရား႐းေတြရ႕

အေျခအေနက ျမငရေတာ ကၽြနေတာ မကရညက

မတတပါပ” ဟ Tinubu က သတာဝနယစ ကာလမား

အေၾကာငး ေျပာျပသည။ ၾကြကမား ေျပးလႊားေနၿပး

မတတမးမတရာမားလညး ဖ႐ဖရျဖစလကရသည

အျပင “တကၾကြမႈကငးမလသည” တရားသႀကးမား

မာလညး “ၿငးေငြ႕ဖြယ မတတမးတငေရးသားမႈမား”

ႏငအတ နညးပါးလသည လစာမားျဖင ဝနပ

လကရသညဟ Tinubu က ေျပာျပသည။

“ဒတရားသႀကးေတြက အကငပကျခစား

တာ မျဖစေစခငဘးဆရင သတ႔အတြက ႐းသား

ေကာငးမြနတ မကလးေတြ (incentives) ေပးႏငရ

မယ။ တရားသႀကး အလပဟာ အနာဂတအတြက

လပရကးနပတ အလပတစခ ျဖစရမယ” ဟ Tinubu

က ရငးျပပါသည။ ျပညသ႔ဝနထမးစနစ ျပျပငမႈႏင

အလားတပင ျပညနယအစးရသည တရားသႀကးမား

က ျပညနယအစးရပင ေမာေတာယာဥမား၊ အစးရ

ေထာကပသည အမပငဆငေရး အစအစဥမား ႏင

၎တ႔အလပ ပမလြယက အဆငေျပေစမည ပစၥညး၊

ကရယာမား က ပပးေပးခသည။ Tinubu က ထ

မကလးမားေၾကာင ကငဝတေဖာကဖကျခငးႏင

အလပဝင/ထြက ျပနာမားက ေလာပါးသြားေစ

သညက “ေမာအစြမးလ အလပျဖစတယ”

ဟေျပာသည။


25

Tinubu အစးရလကထကတြင တရားေရး

ဝနႀကးဌာန (Ministry of Justice) သည

ျပညနယတြငကငသးလကရသည ကလနေခတမ

ပငရငး/အရငးခဥပေဒမား (substantive laws) ႏင

ျပစမႈဆငရာ ကငထးဥပေဒမား (procedural

criminal laws) က စတငျပငဆငခသည။ ၂၀၀၇

ခႏစတြင ေရးဆြသည လပထးလပနညး အသစတြင

ရာဇဝတျပစမႈမား ခမတရာတြင ရပရြာအတြငး

မျဖစမေန လပအားေပးျခငး (community service)

ျဖင ျပစဒဏေပးျခငး၊ အျပစဝနခထြကဆရန ညႏႈငးမႈ

(plea bargaining) က စတငမတဆကျခငး ႏင

ဥပေဒဆငရာ အညႊနမား စစညးမႈ တ႔ပါဝငသည။

၂၀၀၉ ခႏစ ျပစမႈဆငရာ ကငထး အသစတြင

ျပစမႈအဓပၸါယဖြငဆခကက အလကထေရာနစ

နညးလမးျဖင လမလညျခငးစသကသ႔ ျပစမႈ

ပစအသစမားကပါ ထညသြငးျခငးႏင ကးလြနခရ

သႏင တရားခ ႏစဘကစလးအတြက ခစားခြငရသည

အခြငအေရးအသစမား ထညသြငးျခငး စသျဖင

ေခတႏင ေလာညေအာင ေရးဆြခသည။ တရားေရး

ဆငရာ ေကာမရငနာ မငးႀကးျဖစသ Olasupo

Shashore က “လြနခတ ႏစငါးဆယအတြငး

ကမၻာေပၚက ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးေတြမာ ဟအရင

ကတညးက ျပျပင ေဆာငရြကခသငတာေတြအားလး

ဒ document ထမာ ပါတယ” ဟ ေျပာသည။

ႏငဂးရးယားရ အျခားျပညနယမားသညလညး

လာဂ႔စ၏ ပစအတငး လကလပခၾကပါသည။

ေရ႕ေနခပ၏ အႀကးတနး အထးလကေထာက ျဖစသ

Akeem Bello က ဥပေဒဆငရာ ျပျပငေျပာငး

လမႈမားက “ျပစမႈဆငရာ တရားစရငေရးက

ျမနဆနၿပး ထေရာကအကးျဖစထြနးေစမယ

အစအစဥသစေတြ၊ ဆနးသစေျပာငးလမႈေတြ

အမားႀကး ပါဝငတ သပကႀကးမားလြနးတ အေျပာငး

အလတစခပ” ဟ ျပနလညေျပာျပသည။

ပမနအားျဖင ႏငဂးရးယားတြင တရားေရး

ျပျပငေျပာငးလမႈမားက အထကတရား႐းမားမ စတင

ေလရပါသည။ Fashola ၏ အစးရအဖြ႕ကမ နစၥဓဝ

ျပနာမားက ကငတြယေျဖရငးရသည ေဒသႏရ

တရား႐းမားက ဥးတညခကထားခသည။ “တရား႐း

ေတြ ဆတာက တစခန႕တစခ ဆကစပေနတာပါ။

အဒေတာ ပထမအဆငမာ ရေနတ တရား႐းေတြက

မျပျပငဘ ဒတယအဆငက တရား႐းေတြကသာ

သြားျပငရင ဒတရားစရငေရးစနစက ဘယလမ

ေျပာငးႏငမာ မဟတဘး” ဟ Shashore က

ရငးျပသည။ လာဂ႔စရ ေအာက တရား႐း ၁၁၈ ခသည

ျပညနယအတြငးရ အမႈေပါငး ၉၀% ေကာခန႔က

ကငတြယေနရၿပး ဆယစႏစမားစြာ

လစလ႐ႈခထားရသျဖင တးတကေျပာငးလမႈ မရ

ျဖစေနခပါသည။ တရားသႀကးမားမာ ေတာငပရာပ

အလပမားျဖင နစျမပေနၿပး အမႈစစေဆးခက

လကေရးမတတမးမားက ျပငဆငေရးသားျခငး

စသည စမေရးရာ တာဝနမားျဖငလညး ဝနပ

လကရသည။ “အေျခခအေဆာကအဥးေတြ ပကစး

ယယြငးေနတယ။ လအရငးအျမစ ကလညး

ေလာနညး၊ အဒအျပင ေခတမမေတာတ ဥပေဒေတြ၊

လပထးလပနညးေတြက အသးျပေနၾကတယ။

ဒါေၾကာင ေအာက တရား႐း စနစ (magistrate

courts system) တစခလးက အလပမျဖစတာေပါ”

ဟ Shashore က ေျပာျပသည။

တ႔ျပနေဆာငရြကမႈအျဖစ တရားေရးဝနႀကး

ဌာနသည Fashola တာဝနစယၿပးေနာက မၾကာခင

တြင ရတပဖြ႕၊ ပဂၢလက ဥပေဒအကးေဆာငမား၊

ဥပေဒကၽြမးကငသမား ႏင တရားသႀကးမားပါဝင

သည က႑ေပါငးစ တရားေရးစရငေရး က႑

ျပျပငေျပာငးလမႈ ေကာမတ (multi-sector justice

sector reform committee) က ဖြ႕စညး၍

“အေသးစပ အစအစဥ ေရးဆြ ေလကငမႈတစခ”

(blueprint-making exercise) ျဖင စတငခသည။

ေကာမတ၏ ေတြ႕ရခကမား အေပၚအေျခခ၍

ျပညနယအပခပေရး ေကာငစသည ျပျပငေျပာငးလ

မႈမား အေကာငအထညေဖာရန Shashore

ဥက႒အျဖစ ဥးေဆာငသည နညးပညာဆငရာ

အေကာငအထညေဖာေဆာငေရး ေကာမတ


26

(technical implementation committee) က

ဖြ႕စညးခၿပး ဥပေဒအျဖစ ၂၀၀၉ တြင ေရးဆြ

ျပ႒ာနးခသည။ ထ႔အျပင တရားစရငေရးက႑ ျပျပင

ေျပာငးလမႈမားအေပၚ လထသေဘာထားအျမင ႏင

ေထာကခမႈမား ရယရန လာဂ႔စအစးရသည တရား

စရငေရးက႑ စမအပခပမႈ ဆငရာ stakeholder

ေဆြးေႏြးပြႀကး တစခ ကငးပခသည။

အမႈေရြ႕ဆငးျခငးမားက ကန႔သတရနႏင

အမႈရငဆငကာလက ေလာခႏငရန တရားစရငေရး

ကငထးမား (judicial codes)၊ ငားရမးေနထငမႈ

ဥပေဒမား (tenancy laws) ႏင တရားမမႈ

လပထးလပနညးမား (civil procedures)က

ရငးလငးလြယကေအာင ျပျပငေျပာငးလေရး လပခ

သည။ အခ႕ေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားတြင

တရားသႀကးမားက စေနေန႔ အလပဆငးေစ၍

တ႐ားရး အမႈခန ပမ ရရေစျခငး၊ တရား႐း၏

ေငြေရးေၾကးေရး စမဆးျဖတမႈ တးျမငျခငး စသျဖင

တာဝနအသစမား ေပးအပသည။ ဤအေျပာငးအလ

မားသည “ေအာက႐း တရားသႀကးေတြက ကစၥရပ

အေတာမားမားအေပၚ ထနးခပ ကငတြယႏငေစတာ

ေၾကာင အထကတရား႐းေတြ အတြကလညး

သကသာရာ ရေစပါတယ” ဟ Bello ေျပာျပသည။

အျပနအလနအေနျဖင လာဂ႔စအစးရသည

ေအာကတရား႐း မား၏ အေဆာကအဥး ပစၥညး

ပစၦယမားက အဆငျမငတင ေပးခသည။ ေအာက႐း

တရားသႀကးမားအား စာေရး အလပမား (clerical

duties) မ သကသာေစရန တရားေရး ဝနႀကးဌာန

သည လကႏပစကသမား မားစြာက ေလကင

သငၾကား၍ ခန႔အပထားၿပး တရားခြင ထြကဆခက

မတတမးမား ရယရန လကႏပစကမားကလညး

တပဆငေပးခသည။ ဤ႐းရငးသည ျပျပငေျပာငးလ

မႈသည “အေျခခကၿပး၊ လကရတာဝနခေတြ

(တရားသႀကးမား) ရ႕ စတဓာတပငးန႕ အလပၿပး

ေျမာကမႈေတြအေပၚမာေကာ၊ ကယေပးေနတ

ဝနေဆာငမႈ အေပၚထားတ သေဘာထား

အယအဆေတြ အေပၚမာပါ အကးသကေရာကမႈ

ရခတယ” ဟ Shashore က ရငးျပသည။

လပထးလပနညးအသစမားတြင တရား

သႀကးမားအား ၎တ႔၏ လပေဆာငခကအေပၚ၌

တာဝနခေစပါသည။ စြမးေဆာငမႈ အကျဖတသ

မားက စစေပါငး အလပၿပးေျမာကမႈထက အမႈ

ၿပးျပတေအာငေျဖရငးႏငစြမး ပမန နမကလကရျခငး၊

ေပါဆစြာ ဆးျဖတခသညက အယခတြင စစေဆး

ေတြ႕ရျခငး ႏင မားယြငးစြာ စရငသညက ေတြ႕ရျခငး

စသည အမားသတေပးခကမား (red flags) က

အေလးထားၾကည႐ႈမည ျဖစသည။ တရားေရးရာ

ဝနေဆာငမႈ ေကာမရငသည အလြသးစား

ျပလပႏငဖြယ ရသည အမႈမားက စစမးစစေဆးရန

ဌာနတြငး ေကာမတတစခက ဖြ႕စညးခသည။

ပထမဆးအႀကမ အျဖစ ရာထးတးျမငမႈ ဆးျဖတခက

မားတြင တရားစရငေရး စြမးေဆာငမႈ ကပါ

ထညသြငးစဥးစားခပါသည။

ျပညသမား၏ ေဘးကငးလျခမႈ တးတကေကာငးမြန ေစျခငး (Improving citizen safety)

“လေတြ အခြနေဆာငတအခါ အဒ

အခြနကေန သတ႔ လျခမႈရရဖ႔ ေမာလငတာဟာ

ျဖစသငပါတယ။” ဟ Fashola က ေျပာသည။ Tinubu

ႏင Fashola အစးရအဖြ႕မားက ျပညေထာငစ

အစးရသည ၿမ႕ျပရာဇဝတမႈမားက ကငတြယေျဖရငး

ႏငျခငးမရဟ ျပစတငေဝဖနၿပး ၎တ႔၏ လပပငခြင

အတြငးမ လျခေရးလအပခကက ေျဖရငးႏငရန

ႀကးစားခၾကသည။

၁၉၉၉ ဂၽြနလ၊ အပခပေရးမး တာဝန

စယၿပးခါစအခနတြင Tinubu သည တညၿငမ

ေအးခမးမႈက ၿခမးေျခာကေနၿပး အေသအေပာက

မားပါ ျဖစေပၚလကရသည ဘဏဓါးျပတကမႈမား ႏင

အျခား ရာဇဝတမႈမားက ဟန႔တားႏငေရးအတြက

အလငအျမနတ႔ျပနႏမႏငးေရး အထးတပဖြ႕ (Rapid


27

Response Squad) က ဖြ႕စညးေရးအတြက

အမးသားရတပဖြ႕ (National Police Force) ၏

ျပညနယတပခြႏင အတ လပေဆာငခသည။

ႏငငမားစြာတြင ဖြ႕စညးေဆာငရြကလကရသည

SWAT (special weapons and tactics) အဖြ႕မားက

အတယ၍ ဖြ႕စညးထားသည တပဖြ႕ျဖစၿပး

အထးေလကငသငၾကားေပးထား၍ လကနက

ကရယာမား တပဆငေပးထားသည။ ၎တ႔က

ျပညနယအစးရက တစတတပငး ေထာကပေပးျခငး

ျဖစသည။ အထးတပဖြ႕အေနျဖင ၁၉၉၀ အလြန

ႏစမားတြင အမားျပညသ အထတတလန႔ျဖစရသည

ေန႔ခငးေၾကာငေတာင ဓါးျပတက လယကမႈမားက

ေလာခေပးႏငခေသာလညး ျခငၾကညလင

ရာဇဝတမႈမားအေပၚ သကေရာကႏငမႈ သပမရခပါ။

ထ႔အျပင လကနကကရယာ မလေလာကမႈမား

ေၾကာင ထထေရာကေရာက မလပေဆာငႏငခပါ။

ျပညနယအစးရသည ၎၏ တရားဝင

လပပငခြငအတြငးတြင ရသည ေသးငယေသာ

ျပစမႈမားႏင ယဥစညးကမး လမးစညးကမး

ခးေဖာကမႈမား ကလညး တငးတငးၾကပၾကပ စတင

ကငတြယ ခသည။ “ဥပေဒစးမးမႈ ရဖ႔ ရညရြယ

ျပ႒ာနးထားတ အေျခခစညးမဥး စညးကမး ေတြက

လေတြက စတငၿပး မလကနာၾက ဘးဆရင စစမနတ

တးတကမႈ ျဖစေပၚမာ မဟတဘး” ဟ Bello က

ေျပာသည။ ဥပေဒစးမးေရးဟ ဆရာတြင အေသးအဖြ

ျပစမႈ၊ လမးစညးကမး ယာဥစညးကမးမလကနာမႈမား

ကပါ ရညရြယျခငး ျဖစသည။ ဤျပစမႈ အေသးအဖြ

ေလးမားက ထးထးေထြေထြ အႏရယမရဟ သးခ

ခြငလြတခသညမာ ၾကာၿပျဖစေသာလညး Tinubu ႏင

Fashola တ႔ကမ ဤသ႔ အေသးအဖြ စညးကမး

ခးေဖာကျခငးသည ဥပေဒေလးစားလကနာမႈက

ေလာတေလာရျဖစေစမည စနစ၏ အကေၾကာငးမား

အျဖစ ႐ႈျမငခၾကသည။ “ပတဝနးကငမာ အဒလ

ပရမးပတာ ေနလ႔ရတယဆတ စတအခက

ႀကးေလးတ ရာဇဝတျပစမႈေတြကးလြနလာေအာင

တျဖညးျဖညး ေမြးျမထားတာန႕ တေနတယ” ဟ

Shashore က ေျပာသည။ စညးမကမးမ

အေနအထားမားက ျပစဒဏမားခမတျခငးျဖင

“ျပညနယအစးရက ျပညသအားလး တညၿငမေအး

ခမးတ လ႔အဖြ႕အစညးတစခန႕ ထကတနတယ

ဆတ ခငမာအားေကာငးတ သတေပးခကတစခက

ေပးခတယ။ ဒအတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက

ကၽြနေတာတ႔အားလး ေထာကခအတညျပခၾကတာပ

ေလ၊ တညၿငမေအးခမးေရးက ေဖာေဆာငဖ႔က

ျပညနယရ႕ တာဝနပ” ဟ Shashore က ေျပာျပသည။

Tinubu သည ပထမဆးအေနျဖင

လမးစညးကမးလကနာမႈက ျပငးျပငးထနထန

ၾကပမတစစေဆး၍ ယာဥေၾကာပတဆ႔မႈက ေလာပါး

ေအာင ႀကးပမးခသည။ သ၏ အစးရ ပထမ

သကတမးတြင လာဂ႔စျပညနယ ယာဥေၾကာ စမ

ခန႔ခြေရး အာဏာပငအဖြ႕ (Lagos State Traffic

Management Authority (LASTMA)) က

ဖြ႕စညးခသည။ LASTMA တြင ယနေဖာငးဝတ

စညးကမးထနးသနးေရး တပဖြ႕ ပါဝငၿပး ၎တ႔သည

ယာဥစညးကမး လမးစညးကမး ခးေဖာကသမားက

ဒဏေၾကးေဆာငခငးျခငးႏင ျပစမႈကးလြနသအျဖစ

မတတမးယျခငးမား(citations) တငးတငးၾကပၾကပ

ေဆာငရြကသည။ အာဏာပငအဖြ႕သည ခႏၶာကယ

ႀကခငၿပး ကၽြမးကငမႈမလအပသည အလပသမား

(physically fit but low-skilled workers)

ေထာငႏငခ၍ အလပအကင ေပးႏငခရာတြင ျပစမႈ

အေသးအဖြမား ကးလြနႏငဖြယရေသာ လငယ

လရြယမားလညး ပါဝငခပါသည။ ယငးအရာရမားက

ျငငးခမႈမျပရန သ႔မဟတ လာဘမယရန ေလကင

သငၾကားေပးခသည။ ထအရာရအသစမားမာ

စညးကမး ထနးသမးေရးက အလြနအကၽြ ျပလပ

လြနးသညဟ ယာဥေမာငးမားက ေဝဖနၾကသည။

၂၀၁၁ ခႏစတြင ျပညေထာငစ တရား႐းမားက

LASTMA ၏ ဒဏေၾကးေကာကခမႈမားက အေျခခ

ဥပေဒျဖင မညညြတဟ ေသခာစစေဆးၾကားနာမႈ

မရဘ ဆးျဖတခသျဖင ၂၀၁၂ခႏစတြင LASTMA က

ျပနလညျပငဆင ဖြ႕စညးခရသည။20


28

Tinubu ၏ ဒတယသကတမးအတြငး၌

သယယပ႔ေဆာငေရး ေကာမရငနာမငးႀကးျဖစသ

Banire က Anti-One-Way Squad ေခၚ အထးအဖြ႕

က ဖြ႕စညး၍ ယာဥစညးကမး လမးစညးကမး

ထနးသမးႀကးၾကပမႈက ထပမျမငတငခသည။

“လမးေျပာငးျပနေမာငးေနၿပ ဆကတညးက ဒါဟာ

ပမနလ မဟတေတာဘး” ဟ Banire က ေျပာသည။

သက ယာဥေၾကာ ေျပာငးျပနေမာငးသည

ယာဥေမာငးမားက ဖမးမသညအခါ ျမငမားသည

ဒဏေၾကးအျပင ျပငပလနာဌာနတြင တစေန႕တာ

ၾကာျမငသည စတေရာဂါစစေဆးမႈ ျပလပခငးသည။

၂၀၀၉ ခႏစတြင ယာဥေမာငး ၂၆၀၀ ေကာ ထကသ႔

စစေဆးခ ခရသည။ 21 ေဝဖနသမားကမ ဤကသ႔

ျပလပျခငးသည ကနးမာေရး အရငးအျမစမားက

အလဟ ျဖနးတးပစရာ ေရာကၿပး ႏငငသား

လြတလပခြင က ခးေဖာကရာ ေရာကသည ဟ

စြပစြေျပာဆၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး Banire က

ထသ႔ျပလပျခငးသည ယာဥေမာငမားက တငးတငး

ၾကပၾကပ သတေပးရာေရာကၿပး စညးကမးခး

ေဖာကမႈမား ေလာခႏင ခသညဟ ဆသည။22

၂၀၀၈ ခႏစတြင အစးရသည အဆပါ

စညးမဥးစညးကမးမားက တငးတငးကပကပ

စစေဆးအေကာငအထညေဖာမႈ မျပမတြင အသ

ပညာေပးလႈ႕ေဆာမႈ ကမပနးတစခ က ျပလပခသည။

“လေတြက ဥပေဒ စညးေႏာငတ ႏငငသား

တစေယာက (a law-abiding citizen) အေနန႕

လကနာရမယ အရာေတြ၊ မလပသငတ အရာေတြ

စတ အေျခခစညးကမးေတြန႕ပတသကၿပး အသ

ပညာေပးတာ၊ ကာလတစခ လြနေျမာကတအခါ

စစေဆး အျပစေပးတာေတြ စတငမယဆတ

အေၾကာငးေတြက သတငးစာေတြ ေရဒယေတြမာ

ေၾကာျငာ ခပါတယ” ဟ Bello က ရငးျပသည။

အတားအဆးမားက ေကာလႊားျခငး

(OVERCOMING OBSTACLES)

Tinubu လကထကတြင လျခေရးဆငရာ

ေဆာငရြကမႈမား တးျမငလာခသညတင လာဂ႔စ

ျပညနယသည ၂၀၀၇ ခႏစ ေရာကသညအခါတြင

ရာဇဝတမႈမား ကပေရာဂါတစခသဖြယ ျပန႔ႏ႕ထေျပာ

လကရရာ အစးရအေနျဖင အေျခခမစ၍ လးဝ

ေျပာငးပစႏငမည မဝါဒ အေျပာငးအလတစခ (a

radical policy shift) ျပလပရန လအပခသည။

ထ႔အတြက ျပညနယအစးရသည ပဂၢလက

အလရငမား၏ ထညဝငမႈျဖင ဗဟရတပဖြ႕က

ပပးမည ရနပေငြတစရပက ဖနတးခသည။

ထ႔အျပင ျပညနယအစးရ၏ ၾကမးၾကမးတမး

လပေဆာငေလရသည အမအေဆာကအဥးမား

ဖယရားၿဖချခငး၊ အေဆာကအဥး ေဆာကလပ

ျခငးမား အေပၚ ရပရြာလထ၏ ဆန႔ကငကန႔ကြကမႈ

ကလညး စနေခၚမႈ တစခ ျဖစလာပါသည။ အစးရ

အေနျဖင ၿမ႕ေတာ၏ အေျခခ အေဆာကအအ

လအပခကက အလငအျမန ျပငဆငေပးႏငေရး

ႀကးပမးရာတြင အခ႕ေသာ ျပညသမားအေနျဖင

မမတ႔ကယက မမ အဖႏပခ သ႔မဟတ

အးမအမမမားအျဖစ ခစားခၾကရပါသည။

ရာဇဝတမႈ လႈငး က ခးဖကျခငး (Breaking a crime wave) ၂၀၀၇ ခႏစ၊ Fashola ေရြးေကာကပြ

ဝငေရာက ယဥၿပငခန မတငမတြင ျပနလည

ေပၚေပါကလာသည ရာဇဝတမႈ လႈငးတစခက

ၿမ႕ေတာက ရကခတေနခပါသည။ 23 “လာဂ႔စမာ

အၾကမးဖက ရာဇဝတမႈေတြ တးလာတာ၊ လျခမႈ

မရတာ က ဒတငး ခစားသႏငတယ” ဟ

လာဂ႔စျပညနယ လျခေရး ရနပေငြ (Lagos State

Security Trust Fund - LSSTF) ၏ တညေထာငသ

ဒါ႐ကတာ ျဖစသည Arthur-Worrey က ထစဥက

အေျခအေနက ျပနေျပာျပသည။ “ရတပဖြ႕ရ႕ အေန

အထားကလညး အေတာက အေျခအေနဆးေန

တယ။ သတ႔မာ ေမာေတာယာဥက အစး ၃၀ ေလာက၊


29

Rapid Response Force ဘကမာ ၁၅ စးေလာက ပ

ရခတ အေနအထား ျဖစေနတယ”ဟ ဆသည။

Tinubu က သ႔အစးရအဖြ႕ ပရပကဆငးေနခခနတြင

ကား ၉၂ စး က ဗဟရတပဖြ႕သ႔ လ ဒါနးခ

ပါေသးသည။ သ႔ေသာလညး ရတပဖြ႕အေနျဖင

လဥးေရ ၁၀သနး ေကာ ျဖင ပမႀကးထြားလက

ရသည ျပညနယ က ရလပငနးေဆာငရြကရန

လကနကကရယာမား မားစြာ ထပမ လအပေနခ

ပါသည။

၂၀၀၇ ေမလတြင Fashola တာဝနစ

ယသညအခါ “ျပညနယ အပခပေရးမး Fashola

ပထဆးလပခတာက ျပနာေတြက စစမး

စစေဆးၿပး အေျဖရာဖ႔အတြက ယခငက စစမး

စစေရးမးခပရ႕ ေအာကမာ ကယျပန႔တ ေကာမတ

တစခ ဖြ႕စညးခတယ” ဟ Arthur-Worrey က

ေျပာသည။ ေကာမတက ဥပေဒခးေဖာကျခငး၏

အရငးခ အေၾကာငးမားက ေျဖရငးရန လအပ

ေၾကာငးက အသအမတျပလကခခပါသည။ သ႔ေသာ

လညး ျဖစပြားေနသည ရာဇဝတမႈမားက “တတငး

ခတ တားဆးရန” အေရးတႀကး လအပေနသညက

ေတြ႕ရရသည။ “အရငးစစလကရငေတာ အငအား

(resources) မလေလာကတ ျပနာပါပ” ဟ

Arthur-Worrey က ေျပာသည။

ဥပေဒက ျပညနယအစးရအား ရအရာရမား

ခန႔အပျခငး သ႔မဟတ လျခေရးဆငရာ အခြန အသစ

ေကာကချခငး တ႔က ခြငမျပပါ။ “ကၽြနေတာတ႔

လျခေရးအတြက အခြန ေကာကခ စညးၾကပလ႔

မရဘး။ ဒါေပမယ ကညကာ ေမာေတာကားေတြ၊

ကညလ အမေတြ အတြက လေတြသးေနၾကတ

ပကဆေတြကသာ ေပါငးလကမယဆရင အဒလ

ကယကယက ကာကြယဖ႔ တတႏငတ လအနညးငယ

ထကပၿပး လအမားႀကးက ကာကြယ ေပးႏငမယ လ႔

ကၽြနေတာတ႔ စဥးစားမတယ” ဟ Fashola က

ေျပာသည။

ျပညနယအစးရသည ဗဟအစးရ၏ ၂၀၀၅

ခႏစ၌ လျခေရးအဖြ႕အစညးမား အတြက ပဂၢလက

က႑ဘကမ ထညဝငေငြ ရရေအာင ဆြေဆာငခ

သည ႀကးပမးခက (၎မာ ပဂၢလကက႑ ဘကမ

ယၾကညမႈမရသျဖင ဆကလကမေအာငျမငခပါ)

ကအတယခသည။ Fashola အစးရအဖြ႕အေနျဖင

ပဂၢလကက႑ဘကရ အဆကအသြယမားထမ

ကညေတာငးချခငးႏင ၎၏ အစြမးအစတ႔ျဖင

ရနပေငြတစရပက ထေထာငႏငလမမညဟ ယၾကည

ခသည။ ၂၀၀၇ ခႏစ ႏငငလးဆငရာ ေရြးေကာကပြ

မားအၿပး ျပညေထာငစ - ျပညနယဆကဆေရး ပမ

ေႏြးေထြးမႈ ရလာျခငးက လျခေရး ကစၥရပမားတြင ပမ

ပးေပါငးေဆာငရြကႏငေစခသည ဟ Arthur-Worrey

က ေျပာျပသည။

ၾသဂတလ ၂၀၀၇ခႏစ၌ လျခေရးဆငရာ

ပထမဆး လထေတြ႕ဆ ေဆြးေႏြးပြတြင Fashola က

ပဂၢလကက႑ က အကအညေတာငးခခသည။

ပဂၢလကက႑သညလညး ရာဇဝတမႈထေျပာျခငး၏

ဒဏက ခေနၾကရသညပငျဖစသည။ “သတ႔ ကညဖ႔

ကတေပးခၾကပါတယ။ တကယလညး ေျပာတ

အတငး ထညဝငေပးခပါတယ။ အမားအကး

ဆတာရ႕ ေနာကမာ သတ႔ကယကးစးပြားလညး

ပါေနတယေလ” ဟ Arther-Worrey က ေျပာသည။

ျပညနယလႊတေတာမ ၎၏ အသစကငးပေသာ

လႊတေတာအစညးအေဝးတြင ပထမဆး အတညျပ

ျပ႒ာနးခသည ဥပေဒ တြင လျခေရးဆငရာ ရနပေငြ

ထေထာငရန ထညသြငးထားပါသည။ “ဒရနပေငြ

ထေထာငရျခငးရ႕ အေျခခရညရြယခကက ရတပဖြ႔က

လကနကကရယာန႕ ေထာကပပ႔ေဆာငေရးစတာ

ေတြ ပပးဖ႔န႕ သတ႔လပငနးေဆာငတာေတြ

ေကာငးေကာငးမြနမြနလပႏငေအာငလ႔ လအပတာ

ျဖညဆညးေပးဖ႔ ျဖစတယ” ဟ၍ ေရ႕ေနခပ၏

အႀကးတနး အထးလကေထာက Bello က

ရငးျပသည။

ရနပေငြအဖြ႕သည ျပညေထာငစ လျခေရး

အဖြ႕အစညးမားက လကနကကရယာ ျဖညတငးျခငး၊


30

သငတနးေပးျခငးႏင ေထာကပေပးျခငးတ႔က ျပလပ

ႏငရန ေငြ သ႔မဟတ ေငြမဟတေသာ အျခားလဒါနး

ကညမႈမားက လကခခသည။ အလရငမားက

တြနးအားေပးႏငရနအတြက ရနပေငြ က ပြငလငး

ျမငသာမႈ အရဆးျဖစေအာင လပခသည။ ႏငငတကာ

စာရငးစစကမၸဏ တစချဖင ရနပေငြက ႏစစဥ

စာရငးစစခသည။ ထ႔အျပင အေဆာကအဥး ပစၥညး

ကရယာမား ထနးသမး ထားရမႈကလညး ႏစစဥ

စစေဆးခသည။ မညသည အသးစရတမဆ

ရနပေငြဘတအဖြ႕ ဒါ႐ကတာမား၏ အတညျပခက

ရရရန လအပပါသည။ ဘတအဖြ႕ဒါရကတာ

အမားစမာ ပဂၢလကက႑မ ကယစားလယမား

ျဖစၾကသည။ “ပထမဆးအႀကမ စၿပး စာရငးစစ

တအခါမာ အလရငေတြ ပၿပးစတေကနပၾကတယ။

ၿမ႕ေတာက ပၿပး ေဘးကငးလျခလာတာကလညး

သ႕တ႔ကယတင ေတြ႕ျမငလာတယ” ဟ Arthur-

Worrey က ေျပာသည။

ဘတအဖြ႕က မဖြ႕စညးမမာပင စစေပါငး

ထညဝငလ ဒါနးမႈ ကားအစးေရေပါငး ၁၃၀ ႏင

ႏငရာေငြ ၂ ဘလယ (US$12 million) ေကာ က

ရရထားၿပး ျဖစခသည။ အမးသား ျပညသ႔ရတပဖြ႕

(National Police Force (NPF)) ႏင အျခား လျခေရး

အဖြ႕အစညးမားထမ “ေတာငးခအဆျပလႊာေတြ

အမားႀကး ေရာကလာခတယ” ဟ Arthur-Worrey

က ထစဥက အေျခအေန က ေျပာျပသည။

ဘတအဖြ႕မ အဆျပလႊာတစခခငးက အကျဖတ၍

လအပသလ စစစေရြးခယခသည။ “ရတပဖြ႕ရ႕

လပငနးေတြအားလးက တာဝနယႏငမာ မဟတဘး

လ႔ ေသေသခာခာ ရငးရငးလငး ေျပာခပါတယ” ဟ

Arthur-Worrey က ေျပာျပသည။ ေမာေတာယာဥ၊

ကညကာဝတစ ႏင လကနက စသျဖင

လျခေရးဆငရာ ကနကစရတမားကသာ အဓက

ေဆာငရြကမည ဟ ဆသည။

ရနပေငြ၏ အကအညျဖင အလငအျမန

တျပနႏမႏငးေရး တပဖြ႕ (Rapid Respose Force)

သည ဘဏဓါးျပမားက တကခကရန စစသး

ကညကာပ႔ေဆာငေရးယာဥ (armored personnel

carriers (APCs)) မားက ဝယယခသည။ “APCs

ေတြဝယၿပး ကတညးက ဘဏဓါးျပတကတာတခမ

မေအာငျမငမႈေတာဘး” ဟ Arthur-Worrey က

၂၀၁၁ ခႏစတြင ေျပာသည။ အမးသားရတပဖြ႕

(NPF) က လာဂ႔စ၏ ၾကပပတေနသည

ယာဥေၾကာမားအတြငး အလြယတက သြားလာႏင

မည ေမာေတာဆငကယ တပဖြ႕ တစခက

ဖြ႕စညးခသည။ ထ႔အျပင ပငလယဓားျပမားက

တကခကႏမႏငးရန ကမးေျခေစာင တပဖြ႕ကလညး

ဖြ႕စညးခသည။ “Fashola က လျခေရးကစၥအတြက

ပကဆေတြ ပေအာ သးၿပး ရတပဖြ႕က တကယက

အငအား ေတာငေအာင လပခတယဗ။ အခ

လာဂ႔စမာ ရငဆငတကခကဖ႔ အျမအဆငသင

ျဖစေနတ ရတပဖြ႕က ခငဗားေတြ႕ပါလမမယ” ဟ

သတငးစာ အယဒတာ Anikulapo က ေျပာသည။

“ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနေတာတ႔က

ရတပဖြ႕က လတာ ျဖညတငးေပးတယ၊ သတ႔က

ကၽြနေတာတ႔ လအပတာက ေဆာငရြကေပးတယ။

လအပတာ ဆတေနရာမာ ႏငငေရးအရ လအပတာ

က ေျပာတာမဟတဘး၊ ဥပေဒစးမးေရး အရ

လအပတာက ေျပာတာ” ဟ Arthur-Worrey

ကေျပာသည။ အမးသားရတပဖြ႕ (NPF) ျဖင

ပမပးေပါငးေဆာငရြက လာခရာမ “သတ႔မာ

ဘာအခကအခ ျပနာေတြ ရတယဆတာ

ကၽြနေတာတ႔ နားလညလာတယ။ လကနက ကရယာ

မလေလာကတာ တစခထ မဟတဘးဗ၊ သတ႔မာ

စြမးေဆာငရည (capacity) မရတ ျပနာ

ျဖစေနတာ” ဟ Arther-Worrey က ရငးျပသည။

LSSTF ရနပေငြျဖင လာဂ႔စတြင တာဝနကသည

ရအရာရမား အတြက သငတနးမားက ကနကစရတ

ကခ ပပးခသည။

သ႔ေသာလညး ျပညနယမ ရနပေငြပပး၍

အမးသားရတပဖြ႕ အရာရမားက သငတနးေပးရာ

တြင ျဖစလာႏငဖြယ ျပနာ တစခ ရေနပါသည။

အဘယေၾကာငဆေသာ ေလကင သငတနးေပးထား


31

သည အရာရမားက အမးသားရတပဖြ႕ (NPF) က

အျခားျပညနယ မားသ႔ အခနမေရြး ေျပာငးေရႊ႕

ေနရာခထားႏငေသာေၾကာင ျဖစသည။ ရနပေငြ၏

ဥပေဒအရ ေရြးခယစရာမာ တာဝနက NPF

အရာရမားအတြက ယာဥေမာငးမား အျဖစ တာဝန

ထမးေဆာငရန အရနရတပဖြ႕ဝငမား ထားရေပး

ရနပင ျဖစသည။ ယငးအရနတပဖြ႕ဝငမား မာ

လကနကကငေဆာငခြင မရဘ၊ အမးသားရတပဖြ႕

(NPF)၏ အဖြ႕ဝငမားလညး မဟတပါ။ သ႔ေသာလညး

၎တ႔က ရေကာလပတြင ထးစစယာဥေမာငး၊

ခစစယာဥေမာငးနညးမားက ေလကငသငၾကားေပး

ထားၿပး ကညကာ ဝတစမားလညး ေပးထားပါသည။

ေဒသခမားျဖစသည အတြက ၎တ႔သည

အမားအားျဖင အျခားျပညနယမားမ ေရာကလာသ

မားျဖစသည NPF အရာရမားထက လာဂ႔စ၏

လမးမားက ကၽြမးကငရငးနး ၾကပါသည။ ၂၀၁၁

ႏစကနပငးတြင ရနပေငြမ ထအရနတပဖြ႕ဝင ၃၀၀ က

ေလကငသငတနး ေပးႏငခပါသည။

လကနကကရယာမား ပပးေပးျခငးအျပင

ရနပေငြ သည လျခေရး ညႊနၾကားမႈ စငတာ (security

command center) တစခက လညး

ေထာကပေပးခသည။ ၂၄ နာရ လညပတေဆာငရြက

သည စငတာသည ၂၀၀၉ ခႏစတြင ဖနတးခသည

လာဂ႔စ၏ ပထမဆးျဖစေသာ အေရးေပၚ ဖနးလငး

(emergency hotlines) ႏစခက စမခန႔ခြပါသည။

“ဒါမတငခငကေတာ အကအည လမးေတာငးဖ႔ဆရင

ရအရာရတစဥးရ႕ ကယပငဖနးနပတ က လမးေခၚမပ

ရမယ” ဟ Arthur-Worrey က ေျပာသည။

LSSTF ရနပေငြသည ႏငဂးရးယားတြင

စထားစရာ ေမာဒယ တစခ အျဖစ လငျမနစြာပင

ေပၚထြကလာချခငးျဖစသည။ အျခားျပညနယ

ေျခာကခက ရနပေငြ ျဖင လာေရာက တငပငေဆြးေႏြး

ခၿပး အလားတ ပစမးတညေထာငရန အၾကဥာဏ

ရယခၾကသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင ေပၚေပါကခသည

လမးေရး ဘာသာေရး ပဋပကၡမားအေပၚ စးရမမႈမား

တးျမငလာေသာေၾကာင ျပညနယ ရတပဖြ႕မား

ဖြ႕စညးခြငျပႏငမည အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးမာမ

အလမးေဝးေနဆ ျဖစသည။

ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ရပရြာလထ စးရမပပနမႈမားက ေျဖရငးေဆာငရြကျခငး (Adressing community concerns about development)

Tinubu ႏင Fashola တ႔က

အာဏာရရေအာင တြနးပ႔ေပးခသည ဒမကေရစ

အသြငကးေျပာငးမႈသည ႏငငသားမားကလညး

၎တ႔၏ သေဘာထား ကြလြခကမားက စ႐း၍

အသျပတတေအာင အငအားေပးခပါသည။ လာဂ႔စ၏

ျပျပငေျပာငးလေရးမားမ ခနလပခထားရသညဟ

ယဆေနသမား သ႔မဟတ အၿပးတင ေနရာေရႊ႕

ေျပာငးခရသမား တ႔သည သတ႔၏ ဆန႔ကင

ကန႔ကြကမႈက ဆႏၵမပး၊ မဒယာ၊ လမးေပၚတြင

ဆႏၵျပျခငး၊ တရားရငဆငျခငး စသည နညးလမး

အမးမးျဖင ျပသ အသျပခၾကသည။ လထပါဝင

သည ဒမကေရစက လလားေၾကာငး ၎တ႔၏

လသထငရား ေျပာဆခကမားျဖင လြနဆြလက

Tinubu ႏင Fashola တ႔သည အခ႕ေသာ

အေျခအေနမားတြင ဆန႔ကငကန႔ကြကသမားက

အမား လကခထားသည ဒမကေရစ ႏႈနးစမားျဖင

မကကညေသာ ေယဘယဆနေသာ အေျခခဥပေဒ

အာဏာမားက သးျခငးျဖင ေကာလႊား အႏငယ

ခၾကသည။

တညေဆာကေရး လပငနးမားေၾကာင

ပတဝနးကငရ ရပရြာလထ ထခကမႈ အနညးဆး

ျဖစေအာင အစးရက ပါဝငသကဆငသ လထ

အစညးအေဝးမား (stakeholders’ meetings)

ျပလပ၍ ဤစမကနးမားက ၎တ႔၏ ဘဝမားက

မညသ႔ တးတကေစႏငမည ျဖစေၾကာငး ႏင ထခကမႈ

အနညးဆး ျဖစေအာင မညသ႔ အဆငအဆင

ေဆာငရြကမညျဖစေၾကာငးက ရငးလငးၿပး

တညေဆာကမႈ အခနမ ၿပးစရန အာမခခသည။


32

အထးသျဖင လမးတညေဆာကမႈမားတြင Fashola

က ကတမကၽြ၊ ရလာဒ ပလြန (under-promising and

over-delivering) ျဖစေစရန အေလးထားခသည။

သက “ျပညမႀကးရ႕ တတယေျမာက တတားျဖစတ

ျပညမႀကးန႔ လာဂ႔စက ဆကထားတ တတားက

ျပငဆငဖ႔ လလာတအခါမာ၊ လတငးက ထငၾကတယ

ျပညနယတစခလး အသြားအလာ ရပပစရေတာ

မယေပါ၊ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔ စမေဆာငရြက

ႏငခတယ။ သြားလ႔ရမယ တျခား လမးေၾကာငးေတြ

ဖနတးေပးခတယ။ ျပညသေတြက ဒါက ၈ ပတပ

ေလာကၾကာမယလ႔ ေျပာခတယ။ တကယတမး

ၾကေတာ ၇ ပတန႕တင ၿပးခတယ” ဟ ေျပာျပသည။

Johnson က “မနတာေပါ လေတြ ဆန႔ကင

ကန႔ကြကၾကမာပေလ။ ဒါေပမယ အမားအားျဖငေတာ

ကၽြနေတာတ႔က သတ႔က ဘာေၾကာင ဒလ တးခ႕

ေဆာငရြကတာေတြ လအပလဆတာ ရငးျပဖ႔

ႀကးစားတယ။ ဒစမကနးေတြ ၿပးသြားတ အခါကေတာ

သတ႔ ပေပာတယဗ ဘာေၾကာငလ ဆေတာ အခ

သတ႔မာ အၾကာႀကးခမယ အေျခခအေဆာကအအ

ေတြ ရေနၿပေလ။ ေနာကထပ တးခ႕တညေဆာကမႈ

ဆတာက စဥးစားဖ႔က အႏစ ၂၀ ၊ ၂၅ ႏစေလာက

အထ ၾကာဥးမာပါ” ဟ ေျပာျပသည။ Sosan က

လမးအသစမားမာ အရညအေသြး အထးေကာငးမြန

သည ႏငလြနကတရာျဖင ေဖာကလပထားေသာ

ေၾကာင အရင လမးေဟာငးမားကသ႔ မၾကာခဏ

ျပျပငရန လအပမညမဟတေတာ ဟ ဆသည။

Tinubu က “ေကာငးမြနၿပး ၾကာၾကာခတ လမးတစခ

ေဖာကေပးထားၿပး လမးသြားလမးလာေတြအတြက

ေလာကလမး လပေပးထားမယ ဆရင၊ လမးမးေတြ

တပေပးထားမယဆရင တျဖညျဖညးန႕ လေတြက

တ႔ျပနပါလမမယ။ ဒါမးက သ႔တ႔ ရပရြာထမ

လခငတယ လ႔” ဟ ေျပာျပပါသည။

တညေဆာကေရး လပငနးမားေၾကာင

ေနရာေရႊ႕ေျပာငးခရသည ျပညသမားအတြက

“ေနအမအေဆာကအဥး တစခလး ဒါမမဟတ

တစတတပငး ၿဖဖကခခရသေတြက ပငဆငေၾကာငး

တရားဝင အေထာကအထားေတြ ျပႏငတအေပၚ

မတညၿပး ေလာေၾကးေတြပါ ေပးခပါတယ” ဟ

Johnson က ေျပာသည။ တရားဝင ပငဆငေၾကာငး

သကေသ အေထာကအထား မာ မရမျဖစ

လအပေၾကာငး၊ အဘယေၾကာငဆေသာ “အစးရ

အေနန႕ ဘယသ႔ကမ တရားမဝင ေဆာကလပထား

တာက ခြငျပႏငမာ မဟတပါဘး ခြငျပလမမယ

မဟတပါဘး” ဟ Johnson က ရငးျပသည။

သ႔ေသာလညး ႏငဂးရးယား၏ ပမန

မဟတသည ပငဆငမႈဆငရာ ဥပေဒမားေၾကာင

ပငဆငေၾကာငး တရားဝင အေထာကအထားျပႏငရန

ခကခေစပါသည။ စစအပခပမႈေအာကမ အေျခခ

ဥပေဒတြင အေလးထား ထညသြငးထားခသည

ႏငဂးရးယားႏငင၏ ေျမယာ အသးျပမႈ အကဥပေဒ

အရ ထစဥက ပငရငမရသည ေျမယာအားလး၏

ပငဆငမႈႏင ပတသကၿပး ဆးျဖတပငခြငက

အပခပေရးမးက အျပညအဝ အပႏငးထားခသည။

လကရေနထငေနသည ေျမပငရငမားအေနျဖင

အစးရထတြင ေနထငခြင လကမတက ျပနလည

ေလာကထားရယခရသည။ လကမတထတေပးသည

စနစမာ “အလြနအကၽြပင မယႏငေလာကေအာင

အကငပကျခစားၿပး ေမာလငစရာလးဝမရသည

ျဗ႐ကေရစ” ျဖစခသညဟ ရငးလငးဖယထတခရ

မႈေၾကာင အမေျခယာမ ျဖစခရသည လာဂ႔စျပညသ

မားအတြက ေရ႕ေနအျဖစ လကပါေဆာငရြကခသည

SERAC အဖြ႕မ Morka က ေျပာသည။

ေျမဝယယသမားအေနျဖင လကမတအတြက ပမန

အားျဖင ေျမတနဖး၏ ၃၅% ေကာက ေပးေဆာင

ခရၿပး ၎သည ပမန ေျမခြနမားထက

အဆမတနမားေနပါသည။ ဤသ႔ မားျပားလြနးသည

ကနကစရတမားေၾကာင ႏငဂးရးယား ျပညသ

အမားစမာ ေျမက တရားဝငမဟတသည ပစျဖငသာ

လကမတမရရဘ လႊေျပာငး ရယခၾကသည။

“လာဂ႔စရ႕ အထကတနးလႊာေတြေနထငတ ခ႐ငေတြ

မာေတာင ဒအတငးျဖစခတယ။ ေလလာခကအရ

Ikeja (အစး သးသန႔ နယနမတ ) ဘကလ


33

အထကတနးလႊာေတြ အမားဆးေနတ အပငးမာ

ေတာင အမ ၆၀% ေကာက ေနထငခြင လကမတန႕

မဟတဘး” ဟ Morka က ေျပာသည။

ထ႔ေၾကာင လာဂ႔စျပညသမားစြာမာ

ဥပေဒအရၾကညလင ကးေကာမား ျဖစေနၿပး၊

ႀကတငသတေပးမႈ သ႔မဟတ ေလာေၾကးေငြ မရဘ

ရငးလငးဖယရား ခရႏငပါသည။ ဤအတြက

ေၾကာငပင လာဂ႔စ ျပညနယအစးရသည သမးယ

လသည နယေျမမ အမမား၊ လပငနးမားက

လြယလြယကက ရငးလငးပစႏငချခငးျဖစသည။

ဤအတြကမညသည အေရးယမႈ ျပစဒဏမ မရသလ

ကာလၾကာရည ေနထငလာခသည ပငရငမားစြာက

ေလာေၾကးေပးစရာ မလခေပ။

စစအပခပေရး၏ လကကနအဖြ႕ျဖစၿပး

အပခပေရးမးက တက႐က တာဝနခသည

လာဂ႔စျပညနယ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင

အထးျပစမႈဆငရာ အလပအဖြ႕ (Lagos State Task

Force on Environmental Sanitation and Special

Offences) သည ေျမသမးသည ကစၥမားတြင

နာမညဆးျဖင ေကာၾကားေသာ အဖြ႕ျဖစေၾကာငး

Morka က စြပစြ ေျပာသည။ “ဒအဖြ႕အစညးဟာ

သဘာဝပတဝနးကင စႏႈနးေတြ ၾကပမတ

အေကာငအထညေဖာတယ ဆတ နာမညန႕

တကယေတာ ျပညသေတြရ႕ ဘဝေတြက ဖကဆး

ေနတ အဖြ႕ပါပ။ ဥပေဒအရ ႀကတင အသေပးဖ႔

လအပတအေပၚမာလညး လးဝ ေလးစားလကနာ

မႈမရတအျပင၊ တရားဥပေဒကေန ကငးလြတခြင

ႀကးႀကးမားမားရေနပါတယ။ ၿမ႕က ေလာကပတသြား

ၿပး သတ႔ ၿဖဖကပစခငတ ဘယအရာက မဆ ဘာ

ႀကတငအသေပးမႈမ မရဘ၊ ဘာ ေလာေၾကးမ

မေပးဘ “မဟာ လာဂ႔စၿမ႕ေတာႀကး” တညေဆာက

ေရး ဆတ ေခါငးစဥတပၿပး ၿဖဖကပစတာပါပ”

ဟေျပာသည။ Morka က ဒဇငဘာ ၂၀၁၀ တြင

Mokoko ဟ ေခၚသည ရပရြာတစခတြင သကယတင

ပါဝငၾကေတြ႕ခရသည ျဖစရပက “ပတဝနးကင

အလပအဖြ႕က ဖယရားရငးလငးေရး လပတ ေနရာမာ

ကၽြနေတာ ရေတြ ပစသတတာ ခရလနးနး ျဖစခတယ။

အဒေနရာမာေနတ လေတြက ကယပငေျမမာ

ေနၾကတာပါ။ တကယေတာ ဒေျမက လခငတသ

ေတြက အလပအဖြ႕က ပကဆေပးငားခၿပး

ဒတရားမဝင လပရပက လပခတာပါ” ဟ

ေျပာျပသည။ ယငးျဖစရပေၾကာငး ၂ ဥးေသဆးခၿပး

လအမားအျပား ဒဏရာ ရရခသည။24

ဤသ႔ အၾကမးဖက ျဖစရပမားက

လာဂ႔စျပညနယ၏ ဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးမားတြင

ေတြ႕ရေလမရေသာလညး ေျမယာ အသးျပမႈ

အကဥပေဒ တြငပါရသည ျပညနယအစးရ၏

အလြနအကၽြ လပပငခြငမားေၾကာင ၎အေနျဖင

ဤကသ႔ေသာ အေျခခအေဆာကအအမားက ရပရြာ

လထ၏ သေဘာတညမႈ ရယရန မလအပလဘ

အလငအျမန တညေဆာကႏငချခငး ျဖစေၾကာငး

နားလညႏငေပသည။ ေျမယာ ပငဆငမႈ လကမတ

ရရေရး စနစသည ျပညနယမားအားလးအတြက

ႀကးမားသည ဝငေငြ ရေပါကရလမး ျဖစေနၿပး

အေျခခဥပေဒပါ ပဒမမား ျပငဆငႏငေရးမာ ၃ ပ ၂

ေသာ ျပညနယမားမ ေထာကခရန လအပသျဖင

ဤစနစက ျပငဆငႏငမည အခြငအလမးမာ

ေမးမနလပါသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငတကာႏင

ျပညတြငးမ ဖအားမားေၾကာင ၂၀၀၉ ခႏစတြင

လာဂ႔စျပညနယအစးရသည ေျမယာပငဆငမႈစနစ၏

အကးျဖစထြနးမႈ၊ မတမႈ အေနအထားက

ျပျပငေျပာငးလရန ဥပေဒဆငရာ နညးလမးမားက

စတင ရာေဖြခပါသည။

Fashola ကေတာ သ႔အစးရ၏

ရညမနးခကျမငမားသည ဖြ႕ၿဖးေရး အစအစဥႏင

ဒမကေရစ တနဖးမား အၾကား မကကညတာ မရပါဟ

ဆသည။ “ဒမကေရစက အခြငအေရးေတြက

ကာကြယေပးတယ။ ဒါေပမယ အခြငအေရးဆတာ

အၾကြငးမ မဟတဘး၊ အခြငအေရးက တာဝနန႕

တြေပးထားတယ။ ဟတပါတယ ခငဗားမာ

အမတစလး ေဆာကခြငရတယ။ ဒါေပမယ

အဒလေျပာလ႔ ခငဗား စတဆႏၵအတငး


34

ေဆာကခငတ ေနရာမာ သြားေဆာကလ႔ေတာ

မရဘးေလဗာ။ ခငဗားက ေဆာကလပေရး

စညးမဥးေတြက လကနာ ၿပး ေဆာကရမယ၊

ေဘးပတဝနးကငကေန ျဖတသနးသြယတနး

အသးျပရတ အခြငအေရးအေပၚမာ၊ ေနာကၿပး

ေလေကာငးေလသန႔၊ ပတဝနးကငမာ ရတ

အျခားအရာေတြကေန လအပသလ ခြာၿပး

ေဆာကလပဖ႔ စတာေတြက ေလးစားလကနာမႈ

ရရမယ။ ဥပမာ တးေျမာငး၊ ေရႏတေျမာငးရ႕ ေဘးမာ

ေဆာကၿပး အျခားသေတြအားလးက အႏရယ

ျဖစေအာင လပလ႔မရဘး” ဟ Fashola က

ေျပာသည။

ထ႔အျပင Fashola က ျပညနယ၏

ေရမၾကာခဏ လႊမးမးေလရေသာ အနမပငး

စမေျမမားတြင အမားအားျဖင ေဆာကလပထား

ၾကသည ကးေကာေနအမမားသည အမားျပညသ

ေဘးကငးလျခမႈအတြက အႏရာယတစခ ဟ ႐ႈျမင

ခသည။ “ေရႀကးၿပဆရင အသကေတြ ဆ႐ႈးၾကရ

တယ” ဟ သက ေျပာသည။ “ကၽြနေတာတ႔

ဖယရားရငးလငးေရး လပတအခါ ျပငးထနလြနး

တယလ႔ လေတြကေျပာၾကတယ။ ဒါေပမယ

ကၽြနေတာတ႔မာက အခြငအေရးေတြက ကာကြယေပး

ရမယ တာဝန ဝတရားရတာေလ၊ ဥပေဒမမႈက

ကာကြယေပးဖ႔ တာဝနဝတရားရတာ မဟတဘး၊

ဥပမာ - လေတြရ႕ အမေျမ အေဆာကအအ ေတြက

ဥပေဒန႔အည သမးယရတအခါ ဥပေဒက

တာဝနထားတအတငး ေလာေၾကးေတြ ေပးခပါတယ”

ဟ ဆသည။

ရလာဒမားက အကျဖတျခငး (ASSESSING

RESULTS)

Tinubu က သတာဝနစယခခနတြင

“ျပညနယရ႕ ဝငေငြက တစလက ႏငရာ သနး ၆၀၀

(ထစဥက US$ 6 million) ပ ရခတယ” ဟ ဆသည။

၂၀၀၇ ခႏစ သတာဝနမ အနားယခနတြင

ျပညနယသည တစလလင ႏငရာ ၈ ဘလယ မ ၁၀

ဘလယ ၾကား (US$64 million မ US$81 million)

ရရေအာင လပႏငခသည။ 25 “ဒါက ျပညနယရ႕

ဘ႑ာေရး ျပနၿပး နလနထ လာတ ဇာတလမး

ေပါဗာ” ဟ သက ေျပာသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင

လာဂ႔စျပညနယ၏ ျပညနယတြငး ဘ႑ာေငြရရမႈမာ

တစလ လင ႏငရာ ၁၈ ဘလယ (ထစဥက US$112

million) ေကာလြနခပါသည။26

၂၀၁၂ ႏစကနပငးတြင လာဂ႔စ၏

ၿမ႕ျမငကြငးတြင အလငအျမန ေျပာငးလ တးတကမႈ

မား ေတြ႕ျမငႏငပါသည။ ၿမ႕ေတာ သန႔ရငးသာယာ

လပမႈ ႏင ဘတစကားအသစမား အျပင ျပညနယ

အစးရသည ၁၀ လမးသြား မဟာလမးမႀကးတစခ၊

အေပါစား အျမနရထားလငး တစခ၊ အေနာက

အာဖရက၏ ပထမဆး သမဏႀကးဆငးတတား၊

ေရနကဆပကမးတစခ ႏင လေပါငး ၂၅၀ ၀၀၀

အတြက အမယာမားႏင လေပါငး ၁၅၀ ၀၀၀ အတြက

႐းအေဆာကအဥးမား တညေဆာကရန အဆျပ

ထားသည Eko Atlantic City ဟ ေခၚေသာ

ခမးနားထညဝါသည ကမးနားၿမ႕ေတာစမကနး

စေသာ တညေဆာကေရး လပငနးမားျဖင အရန

အဟနျမငလကရသညက ေတြ႕ျမငရမညျဖစသည။

အဆပါ တညေဆာကေရးစမကနးမားစြာက

ႏငဂးရးယားႏငင၌ အစးရ၊ ပဂၢလက

က႑မားစြာအား ပမေခတမ ေကာငးမြနလာေအာင

ျပလပေပးႏငခသည အစးရ-ပဂၢလက ပးေပါငး

ေဆာငရြကမႈမား (public-private partnerships)

ျဖငအေကာငအထညေဖာချခငး ျဖစသည။ ေရနက

အဓက မခအားထားေနရဆ ျဖစသညတင

လာဂ႔စသည ပမႀကးထြားလာလကရသည

လလတတနးစား လဥးေရႏင အတ ယဥေကးမႈႏင

ဝနေဆာငမႈမား က အေျချပ၍ က႑စ ျဖစထြနးသည

စးပြားေရး (diverse economy) ျဖစလာေအာင ပမ

လပေဆာငႏငခသည။


35

သတငးစာ အယဒတာ Anikulapo က

“ၿမ႕ေတာက ႐ပအသြငအျပငအရ ေျပာငးလသြား

ခပါတယ။ ပၿပး စနစတကျဖစလာတယ။ ဒါက

စတပငးအရလညး သကေရာကမႈ ရပါတယ။ လေတြ

ပၿပး တာဝနသလာၾကတယ။ သပ ရနမလၾက

ေတာဘး၊ ယဥေကးသမေမြ႕မႈ ပရလာတယ” ဟ

ေျပာသည။ သ႔ေသာလညး “လအမားစေနတ

ေနရာေတြမာေတာ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက

သပမသသာခဘး။ အစးရက ၿမ႕ရ႕ စးပြားေရး

အခကအခကေနရာေတြက ပ အဓက အေလးထား

လပခတာပါ” ဟ Anikulapo က သးသပသည။

Morka ကလညး “ေျပာရရင ျပညနယက

တကယ ေျပာငးလခတယလ႔ ကၽြနေတာေတာ

သပမထငဘးဗ။ အေျခခအရာေတြက အရငအတငး

ပ။ လအမားစရ႕ ဘဝေတြက ဘာမ ထးျခားလာတာ

မဟတဘး။ အစးရရ႕ ျပညသအေပၚ ဆကဆပက

ပေတာင မေျပာငးဘးလ႔ ေျပာရမယ။ သတ႔ရ႕

ဆးျဖတခကေတြေၾကာင ေနာကဆကတြ ဘာေတြ

ျဖစလာႏငတယဆတာ ဘာမ ေသခာစဥးစာတာ

မရဘ အမန႕အာဏာန႕ လပတယ” ဟ ေျပာသည။

Fashola ၏ ဒတယသကတမး အစတြင

ၿမ႕ေတာ၏ ပတဝနးကင လျခေရးအေနအထားမာ

အလြနဆးဝါးသည အေျခအေနမ စခေသာလညး

သသသာသာပင တးတကလာခပါသည။ “လျခေရး

အတြက Fashola ေငြေတြ ပေအာ သးခတာက

ရတပဖြ႕အတြက အရမးက အငအားျဖစေစခတယဗ”

ဟ Anikulapo က ေျပာသည။ “အခဆရင လာဂ႔စမာ

အခနမေရြး ရငဆင တကခကဖ႔ အဆငသင

ျဖစေနတ ရတပဖြ႕ဝငေတြက ခငဗား

ေတြ႕ရပါလမမယ” ဟ သက ေျပာသည။ ၂၀၁၀ တြင

ျပညနယ ရမငးႀကး Marvel Akpoyibo က “၂၀၀၇

ကေန အခအခနအထ အၾကားမာ ရာဇဝတေတြ

သသသာသာ ေလာက သြားတယ။ ၂၀၀၇ တနးက

ဘဏဓားျပမႈေတြ အရမးကျဖစခတယ။ ဒါေပမယ

၂၀၁၀ မာေတာ လးဝ မရေတာတ အေနအထားအထ

ကဆငးသြားတယ။ ခးဆးလယကတာေတြလညး

ကဆငးလာပါတယ” ဟဆသည။27 ရတပဖြ႕၏ ၂၀၁၀

ခႏစ ကနးဂဏနး အခကအလကမားအရ

လာဂ႔စတြင ျပညနယလျခေရး အလပအဖြ႕ (Lagos

State Security Task Force) က ၂၀၀၇ ခႏစတြင

ဖြ႕စညးခခနမ စ၍ ရာဇဝတမႈ ၈၀% က

ေလာခႏငခၿပး လာဂ႔စျပညနယအား ႏငင၌

ေဘးကငးလျခမႈအရဆး ျပညနယမားအနက တစခ

အပါအဝင ျဖစလာေစသညဟ ဆသည။28 ထ႔အျပင

တာဝနထမးေဆာငစဥ ရတပဖြ႕ဝငမား ေသဆးမႈ

ႏႈနးမာ ၂၀၀၇ မ ၂၀၁၀ အတြငး ၉၀% အထ

ကဆငးသြားခသည ဟဆသည။29

ျပနလညသးသပခကမား (REFLECTIONS)

ျပညနယအပခပေရးမ းမားျဖစၾကသည

Bola Tinubu ႏင Babatunde Fashola တ႔ႏစဥး

စလးက လာဂ႔စက မဟာၿမ႕ေတာႀကးတစခ

(megacity) ျဖစလာခသညအတြက လြနစြာ ဂဏယ

ေၾကာငး ေျပာဆၾကသည။ Fashola က ၂၀၁၁ တြင

ျပနလညေရြးေကာက တငေျမာကခရေရးအတြက

ေထာကခေပးရငး Tinubu က သ႔ကဆကခသ

ျဖစသည Fashola ၏ ေအာငျမငမႈေၾကာင သ

မေကမခမးျဖစေနသညဟေသာ ေကာလဟာလမား

က ပယခခသည။ “ေအာငျမငတးတကေအာင

သလပႏငခတာေတြက ကၽြနေတာက မနာလ

ျဖစေနတယ လ႔ ေျပာၾကတာေတြ ရတယ။ ခငဗားရ႕

သားက ခငဗားရ႕ စခနက ခးႏငရင ခငဗား

ခးကးဂဏျပမာပ မဟတဘးလား။ ကၽြနေတာက

လမးျပေပးႏငခသ (pathfinder) ဆရင သက

လရာေရာကေအာင လမးေၾကာငး ေမာငးႏငေပးခသ

(navigator)ပါ။ အဒလ အရညအခငးရသက

ရာေဖြေပးခတာက ကၽြနေတာပါ” ဟ Tinubu က

ေျပာသည။30

Fashola က လာဂ႔စတြင လပစရာမား မညမ

ကနရေနေသးေၾကာငးက ေကာငးစြာ သေဘာေပါက


36

သျဖစသည။ သတစေယာကတညးျဖင တးတကမႈ

ရေအာင လပႏငစရာ မရဟ ခပသြကသြက

ေျပာသည။ “အစးရဆတာက ႏစလမးသြား

လမးတစခပါ” ဟသက ေျပာသည။ “ကၽြနေတာတ႔မာ

လရာျဖစေစတ ေမာႀကမလး ရတာမဟတပါဘး၊

ဒါေၾကာင လေတြအေနန႕ လမးလခငတယ၊

ေရလခငတယ၊ အမႈကေတြ ရငေပးေစခငတယ၊

ေဆး႐ေတြ ေကာငးေကာငးလညပတေနတာ

လခငတယ ဆလ႔ရရင မေပးတာထက ပတ တာဝန

ရပါေသးတယ” ဟ Fashola က ေျပာသည။ သက

ျပညသမားအား အခြနေဆာငၾကရန၊ ဥပေဒက

ေလးစား လကနာၾကရန ႏင မမပတဝနးကင ႏင

ၿမ႕ေတာက ေလးစားရန တကတြနးခသည။

လာဂ႔စျပညနယ လျခေရး ရနပေငြ (Lagos

State Security Trust Fund) က ဥးေဆာငသ Fola

Arthur-Worreyက လာဂ႔စသည အလြလြအေခာေခာ

ျဖစေနျခငး၊ ပရမးပတာျဖစျခငး ဟေသာ အမညဆး

ျဖင ေကာၾကားခသညတင Tinubu ႏင Fashola

တ႔လကထကတြင ရရခေသာ ရလဒမားက လာဂ႔စ၏

မးချပာဖးေနသည တးတကမႈ အလားအလာေကာငး

မားက ျပသႏငခသညဟ ဆသည။ “ဒပတဝနးကင

မာက ယၾကညမႈန႕ တညေဆာကထားတ အရာတစခ

ဟာ ၾကာၾကာခ ပါတယ။ အဒပတဝနးကငဆတာ

ပကစးျခစားေနတယလ႔ လေတြေျပာခဖးတ ပတဝနး

ကငပါပ။ ကၽြနေတာတ႔အတြကကေတာ ဒါဟာ

လေတြအေနန႕ ကယလကမခတ အရာေတြက

ေျပာငးလပစဖ႔ သႏၷ႒ာနခႏငရင ဘာေတြျဖစလာႏင

တယဆတ အေျဖတစခပါ။ ပေပါငးေဆာငရြကမႈ န႕

အသငးအဖြ႕လသာ ေဆာငရြကမယဆရင ဒလ

အခကအခ အတားအဆးမးေတြက အလြယတက

ေကာလႊားႏင မာပါ။”

37

ေအာငျမငေသာ လ႔အဖြ႔အစညးမားအတြက တထြငဆနးသစမႈမား (Innovations For Successful Societies-ISS)

အစအစဥက ၿဖစရပနမနာ ေလလာထားမႈမားႏင အျခားထတေ၀မႈမားက သတမတလမးညႊနခကမားႏငညေသာ

ေအာကေဖာျပပါအသးျပမႈအတြက ကနကစရတမရေစဘ ရရႏငပါသည။ ISS အခကအလကသမးရာ website

ကစတကးအႀကဥာဏမား၏ ဘဏတစခအျဖစ အသးျပရန ရညရြယၿပး၊ မတညေသာ

ျပျပငေျပာငးလေရးနညးဗဟာမား၏ အားနညးခက၊ အားသာခကမားကလကေတြ႔ကငသးေနသမားႏင

ပညာသငဆရေကာငးသားမားက သးသပႏငရနႏင ဆကစပစဥးစားရမညအေၾကာငးအရာမား၏

အကးသကေရာကမႈမားကခနဆႏငရနျဖစပါသည။ ျဖညစြကလေသာေခါငးစဥမားႏင စဥးစားရနေမးခြနးမား၊

ျပငဆငခကမား၊ ၿဖစရပနမနာ ေလလာခကမားက မညသ႔အသးျပလကရသည စသည စာဖတသ၏

တန႔ျပနမႈမားက ISS က ႀကဆပါသည။ [email protected].

အသးျပရနသတမတခကမား

ISS၏ websiteမ မညသညစာရြကစာတမးကမဆ လကခရယျခငးမျပမ၊ အသးျပမညသမားသည

ထစာရြကစာတမးမားရရႏငေစရန သတမတခကမားကဖတ႐ႈ၍ သေဘာတလကခရမညျဖစသည။

သတမတခကမားတြင www.princeton.edu/successfulsocieties ႏင Princeton တကသလမ ရရႏငသည

သတငးအခကမားကအသးျပလသည မညသမဆႏင Princeton တကသလအၾကားတြင ဥပေဒဆငရာ

သေဘာတညခကတစခပါ၀ငပါသည။

ဤသတငးအခကအလကမားကလႊေျပာငးလကခရယျခငး သ႔မဟတ အသးချခငးျပလပရာတြင

အသးျပသမားအေနျဖင-

(က) website မ လႊေျပာငးလကခရယထားသည စာရြကစာတမးက အေမရကနႏငငမပင ခြငဥပေဒ

(Title 17, United State Code) ျဖင ကာကြယထားေၾကာငးသရၾကပါသည။

( ခ ) ၎စာရြကစာတမးမားကပညာေရးႏင သကဆငေသာ၊ ပညာရငဆနေသာ၊ စးပြားေရး

မဟတေသာ ရညရြယခကမားအတြကသာအသးျပၾကပါမည။

( ဂ ) ဤသတငးအခကအလကမား၏ မညသညအပငးကမဆ အျခားတတယ အဖြ႔အစညး ထသ႔

ေရာငးချခငး၊ လႊေျပာငးျခငး၊ ခြေ၀ျခငး၊ ခြငျပခကျဖင ထတေပးျခငး၊ ငားရမးျခငး သ႔မဟတ

အသေပးျခငးတ႔ ျပလပမညမဟတပါ။ (တတယအဖြ႔အစညး၏ website တြင

ျပနလညထတေ၀ျခငး သ႔မဟတ ျပသျခငးျပလလင Princeton တကသလ၏ ISS အစအစဥ

သ႔မဟတ စာၾကညတကထမ တကျပတသားေသာ၊ စာျဖငေရးသားထား ေသာ၊ ခြငျပခက

လအပမညျဖစသည)

38

(ဃ) ဤစေဆာငးထားသည သတငးအခကအလကမား ေပါငးစပပါ၀ငသည သ႔မဟတ

မျငမးထားသည ထတေ၀မႈမား၊ တငျပခကမား သ႔မဟတ အျခားဆကသြယ လပေဆာငမႈ

မားအားလးတြင ထသတငးအခကအလကမားမာ ISS website မ ရရေၾကာငးက

အသအမတျပေဖာျပပါမည။ အႀကျပလသည ကးကားေဖာျပခက ပစမာ ေအာကပါအတငးျဖစ

ပါသည-

[စာေရးသ (ေဖာျပထားလင)], [ေခါငးစဥ],Innovations For Successful Societies, Princeton

University, http://princeto.edu/successfulsocieties မ ရရသည။ [website မ ရရသညေန႔]

( င ) ကစၥရပအလက ေလလာခကတြင အသးျပထားသည ကးကားခကမားသည ေတြ႔ဆေမးျမနး

ခရသ၏ ပဂၢလေရးဆငရာအျမင႐ႈေထာငျဖစေၾကာငးသရၾကပါသည။ စေဆာငး ထားသည

သတငးအခကအလကမား၏ တကမနကနမႈအတြက ႀကးပမး ထားေသာလညး Princeton

University သည online မ ရရသည မညသညသတငးအခကမားအတြကမဆ တကမနကနမႈ၊

ျပညစမႈ၊ အခနမမႈ သ႔မဟတ အျခား၀ေသသ လကၡဏာမားအတြက အာမခမညမဟတပါ။

( စ ) အခကအလကစေဆာငးသမးသည ပစႏင/ သ႔မဟတ အေၾကာငးအရာႏင website က

ျပငဆငမည၊ ေနာကဆးအေျခအေနႏင ကကညေအာငျပလပမည သ႔မဟတ အခန

ကာလအလက မြမးမမညကသရၾကပါသည။

(ဆ) အခကအလကမားသမးထားရမႈကရယရနႏင အသးျပရနမာမမတ႔၏ ကယပင

စြန႔စားမႈျဖစေၾကာငးလကခပါသည။ သမးထားမႈမ အခကအလကမားကအသးျပျခငးမ

ေပၚေပါကလာသည မညသညဆး႐ႈးမႈမား သ႔မဟတ ပကစးမႈမားအတြကမဆPrinceton

University တြင တာ၀နရေစမညမဟတပါ။ သမးထာမႈစနစ၏ လပေဆာင

ခကႏငပတသကေသာမညသညမားယြငးမႈ သ႔မဟတ ေပာကဆးမႈအတြကမဆ Princeton

University က တာ၀နမရပါ။

ISS သည Princeton University ၏ Woodrow Wilson ျပညသ႔ေရးရာႏင ႏငငတကာေရးရာေကာငးႏင

Bobst Center for Peace & Justice တ႔ ပးေပါငးေဆာငရြကသည အစအစဥ တစချဖစပါသည။ Woodrow Wilson

ေကာငးသည ျပညသ႔၀နထမးအလပမားအတြက ေကာငးသားမားက ျပငဆငေပးၿပး မ၀ါဒပငးႏင အပခပမႈပငးတြင

ပညာရပပငး သေတသနလပငနးမားကပပးေပးပါသည။ ၿငမးခမးေရးႏင မတမႈအတြက Bobst Center ၏

ရညမနးခကမာ ႏငငမားအတြငးႏင နယျခားတစေလာက လးတြင တငးရငးသားဓေလထးစႏင

ဘာသာေရးယၾကညမႈ မားအတြက ႏစဖကနားလညမႈႏင ေလးစားမႈမ တဆင ၿငမးခမးေရးႏင တရားမတမႈဆငရာ

အေၾကာငးတရားမား တးပြားလာေစရနျဖစပါသည။

Gabriel Kuris ေအာငျမငေသာလ႔အဖြ႕အစညးအတြက ဆနးသစေျပာငးလမႈမား

39

ရညညႊနးခကမား 1 United Nations Population Division, “World Urbanization Prospects: The 1999 Revision,” 1999. 2 “Lagos to Emerge 13th Largest Economy in Africa by 2014,” This Day Live, 9 May 2013, http://www.thisdaylive.com/articles/lagos-to-emerge-13th-largest-economy-in-africa-by-2014/147109/. 3 Ibid. 4 United Nations Population Division, “World Urbanization Prospects: The 1999 Revision,” www.un.org/esa/population/publications/wup1999/urbanization.pdf, accessed 17 December 2011. 5 Ibid. 6 For example, Nigeria consistently ranked in the bottom 10 of the 140 cities surveyed in the Economist Intelligence Unit’s annual “Global Liveability Ranking and Report” from 2002 to 2012. 7 World Bank, “Project Information Document: Nigeria—Lagos Urban Transport Project,” 23 October 2002, http://documents.worldbank.org/curated/en/2002/10/1637767/nigeria-lagos-urban-transport-project. 8 Ibid. 9 Maps of India.com, http://www.mapsofindia.com/maps/delhi/delhiroads.htm. 10 Etannibi Eo Alemika and Innocent C. Chukwuma, “Criminal Victimization and Fear of Crime in Lagos Metropolis, Nigeria,” CLEEN Foundation, 2005, http://www.cleen.org/LAGOS%20CRIME%20SURVEY.pdf. 11 “‘Rest in Pieces’: Police Torture and Deaths in Custody in Nigeria,” Human Rights Watch, 2005, Vol. 17, No. 11(A). 12 “Nigeria: Fashola, Tinubu Split Over 2011,” Daily Champion, 9 December 2009, http://allafrica.com/stories/200912090010.html. 13 “ACN, Tinubu Endorse Fashola’s Re-Election Bid,” The Will, 6 January 2011, http://www.thenigerianvoice.com/news/42466/1/acn-tinubu-endorse-fasholas-re-election-bid.html. 14 “Lagos State N50 Billion Fixed Rate Bond Oversubscribed by 249%,” Lagos State Government, 20 April 2010, http://www.lagosstate.gov.ng/news2.php?k=456. 15 “Lagos Tops IGR Report,” Vanguard, 9 December 2013, http://www.vanguardngr.com/2013/12/lagostops- igr-report/. 16 “Strategic Transport Master Plan Propositions,” Lagos Metropolitan Area Transport Authority, http://www.lamata-ng.com/stmp.php. 17 “Transportation as Key to Economic Development: The Lagos Example,” Lagos Indicator, 21 November 2012, http://www.lagosindicatoronline.com/Transportation_as_key.html. 18 See, e.g., PM News articles tagged with “Kick Against Indiscipline,” http://pmnewsnigeria.com/tag/kickagainst- indiscipline/. 19 “Lagos Sacks 90 KAI Officers Over Stealing, Extortion,” PM News, 13 September 2011, http://pmnewsnigeria.com/2011/09/13/lagos-sacks-90-kai-officers-over-stealing-extortion/. 20 “LASTMA’s Imposition of Fines Unconstitutional— Court,” The Nigerian Voice, 22 September 2011, http://www.thenigerianvoice.com/news/70543/31/lastmas-imposition-of-fines-unconstitutional-court.html. 21 Will Connors, “Traffic Drives Nigerians Nuts, but a Trip to a Shrink May Go Too Far,” Wall Street Journal, 27 July 2011, http://online.wsj.com/article/SB10001424053111903999904576467920603000658.html. 22 Ibid. 23 Femi Adisa, “Nigeria: Crime Waves in Lagos,” Vanguard, 15 June 2007, http://allafrica.com/stories/200706150404.html. 24 “Makoko: Tales of Tears and Blood over eviction,” Vanguard, 30 December 2010, http://www.vanguardngr.com/2010/12/makoko-tales-of-tears-and-blood-over-eviction/.

Gabriel Kuris ေအာငျမငေသာလ႔အဖြ႕အစညးအတြက ဆနးသစေျပာငးလမႈမား

40

25 Lagos State Government, “Digest of Statistics,” annual reports available at http://www.lagosstate.gov.ng/subpage.php?k=51. 26 “Lagos Tops IGR Report,” Vanguard, 9 December 2013, http://www.vanguardngr.com/2013/12/lagostops- igr-report/. 27 Emma Nnadozie and Ifeanyi Okolie, “How I Reduced Crime Rate in Lagos State, CP Akpoyibo,” Vanguard, 20 May 2010, http://www.vanguardngr.com/2010/05/how-i-reduced-crime-rate-in-lagos-state-cpakpoyibo/. 28 “Sustaining the Momentum on Lagos Security,” This Day Live, 30 November 2010, http://www.thisdaylive.com/articles/sustaining-the-momentum-on-lagos-security/73017/. 29 Ibid. 30 Clifford Ndujihe and Olasunkanmi Akoni, “Is Lagos Still Working? Fashola Struggles to Sustain Tempo,” Vanguard, 13 October 2011, http://www.vanguardngr.com/2011/10/is-lagos-still-working-fashola-struggles-to-sustain-tempo/.

REMAKING A NEGLECTED MEGACITY A CIVIC · PDF fileသည္။...

Documents

Transcript of REMAKING A NEGLECTED MEGACITY A CIVIC · PDF fileသည္။...