religia - dspace.nplg.gov.ge · religia #2, 2012 Sinaarsi RvTismetyveleba დო დო (მა...

religia

ISSN 1512-1623

samecniero-saRvTismetyvelo Jurnali

Tbilisi2012

saredaqcio sabWo:

mitropoliti sergi (CekuriSvili)

gigla abdalaZe

(p. mg. mdivani)

rismag gordeziani

irine darCia

nikolae dura (rumineTi)

anastasia zaqariaZe

guram TevzaZe

katerina ierodiakonus

saberZneTi

irakli kalandia

zurab kiknaZe

irma ratiani

viqtor rcxilaZe

zaza sxirtlaZe

dodo (mariam) Rlonti

elguja xinTibiZe

demur jalaRonia

Jurnali daarsda 1992 wels

viqtor rcxilaZis TaosnobiT

Cveni misamarTia:

0164 Tbilisi, g. CubinaSvilis # 50

telefonebi:

(+995 32) 2957334

mobiluri: (+995 593) 526123

elfosta: [email protected]

The magazine was established by theinitiative of Viktor Rtskhiladze in 1992

Our address:50 G. Chubinashvili str.

0164 Tbilisi, GeorgiaTel.: (+995 32) 2957334

(+995 593) 526123E-mail: [email protected]

Metropolitan Sergi (Chekurishvili)Gigla Abdaladze

(Secretery in charge) (Tbilisi)Rismag Gordeziani (Tbilisi)Irina Darchia (Tbilisi)Nikolae Dura (Constanta) Anastasia Zakariadze (Tbilisi)Guram Tevzadze (Tbilisi)Katerina Ierodiakonus (Athens)

Irakli Kalandia (Tbilisi)Zurab Kiknadze (Tbilisi)Irma Ratiani (Tbilisi)Viktor Tskhiladze (Tbilisi)Zaza Skhirtladze (Tbilisi)Dodo (Mariam) Glonti (Tbilisi)Elgudja Khintibidze (Tbilisi)Demur Jalagonia (Tbilisi)

EDITORIAL BOARD:

religia #2, 2012

Sinaarsi

RvTismetyveleba

დო დო (მა რი ამ) ღლონ ტი – გულ მხურ ვა ლე მო წა ფე ქრის ტე სი (ნაწილი მეორე) . . . . . . 5

saqarTvelos eklesiis istoria

ელ დარ ბუ ბუ ლაშ ვი ლი – წმ. იოანე ნათლისმცემლის სახელთან დაკავშირებული სიწმინდეები საქართველოში . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

გივი როგავა – რელიგიური და საეკლესიო ვითარება დღევანდელ აფხაზეთში . . . . . . 20

religia da filosofia

ალექსანდრე მენი – მართლმადიდებლობის სოციალური კონცეფცია(თარგმნა, ბიბლიოგრაფია და შენიშვნები დაურთო კახა ქეცბაიამ) . . . . . . . . . . . 27

საულიუს კაიშაუსკასი – „არახაზოვანი თეოლოგიის“ ფენომენი . . . . . . . . . . . . . . . . 32მამუკა ბიჭაშვილი – ღვთაებრივი წინასწარხედვა და ადამიანის თავისუფლება

ლაიბნიცის „თეოდიცეაში“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45ვაჟა ნიბლაძე – ალბერ კამიუ – ათეიზმიდან აბსურდამდე . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

identobis problemebi, tradicia da inovaciebi

ანასტასია ზაქარიაძე – პიროვნების იდენტობა პოსტ-სეკულარულ სამყაროში . . . . . . . 62დემურ ჯალაღონია – იდენტობა და ადამიანის არსის საიდუმლო . . . . . . . . . . . . . . . . 66ირაკლი ბრაჭული – რელიგიური იდენტობის აპორია . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73ვალერიან რამიშვილი – ელიტა, ეკლესია და რეტრადიციონალიზაცია . . . . . . . . . . . . 78

religia da musika

რუსუდან ხოჯავა – წმინდა ამბროსი მედიოლანელის ჰიმნოგრაფია. . . . . . . . . . . . . . . 84

msoflio religiebi

სტანისლას პროზოროვი – ისლამი მულტიკულტურულ სამყაროში(თარგმნა, შენიშვნები დაურთო აბესალომ ასლანიძემ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

kritika da bibliografia

ანზორ ბრეგაძე – „წიგნი ყველასთვის და არავისთვის“რეცენზია მამუკა დოლიძის წიგნზე „კულტურის ფენომენოლოგია დაკვანტური ფიზიკის ფილოსოფიური პრობლემები“ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

garekanis pirveli gverdiwmida dimitri da wmida Tevdore (`iloris wmida giorgi“ – karedi, zugdidi).

RELIGION #2, 2012

SCIENTIFIC-THEOLOGICAL MAGAZINECONTENTS

THEOLOGYDodo(Mariam) Glonti – Christ's Fervent to His Disciple (Second letter) . . . . . . . . . . . . . .5

THE HISTORY OF THE CHURCH OF GEORGIAEldar Bubulashvili – Sacred Remains Connected with name of St.

John the Baptist in Georgia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Givi Rogava – State of Religion and Church in Present-day Abkhazia . . . . . . . . . . . . . . 20

RELIGION AND PHILOSOPHYAlexander Menn – Social Conception of Orthodox Christianity

Translation and comments by Kakha Ketsbaia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Saulius Kanišauskas – Phenomenon of "the Nonlinear Theology" . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Mamuka Bichashvili – Divine Omnisciencia and Humans Freedom inLeibniz's Theodicy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Vazha Nibladze – Albert Camus – From Atheism to Absurd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

PROBLEMS OF IDENTITY TRADITION AND INNOVATIONAnastasia Zakariadze – Identity of Person in Post-Secuar Society . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

Demur Jalaghonia – Identity and Secret of Man's Essence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Irakli Brachuli – Religious Dilemma of Identity . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Valerian Ramishvili – Elite, Church and Retraditionalization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78

RELIGION AND MUSICRusudan Khojava – St. Ambrosian Hymnography . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

WORLD RELIGIONS. Prozorov – Islam in Multicultural World

(Translation and notes by Abesalom Aslanidze) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

CRITICS AND BIBLIOGRAPHYAnzor Bregadze – "A Book for Everybody and Nobody".

Review (On Mamuka Dolidze's Book "Phenomenology of Culture andPhilosophical Problems of Physics") . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96

RvTismetyveleba

დო დო (მა რი ამ) ღლონ ტი

გულ მხურ ვა ლე მო წა ფე ქრის ტე სი (ნაწილი მეორე)

წმი და პეტ რეს გულ მხურ ვა ლე ბა:გა სა ო ცა რი თევ ზჭე რით აღ ტა ცე ბუ ლი, აღელ ვე ბუ ლი და გა ოგ ნე ბუ ლი წმი და პეტ რე

უფალს ევედ რე ბა: გან მშორ დი, უფა ლო, „რა მე თუ კა ცი ცოდ ვი ლი ვარ“ (ლუ კა 5, 10). ეს ეპი ზო დი გე ნე სა რე თის ტბას უკავ შირ დე ბა.

წმი და ლუ კას სა ხა რე ბა ში გე ნე სა რე თის ტბა ასე ვე იხ სე ნი ე ბა ტი ბე რი ა დის ტბად, ტი ბე რი ა დის ზღვად, წმი და მა თე კი თა ვის სა ხა რე ბა ში იმა ვე ტბას გა ლი-ლე ის ზღვად მო იხ სე ნი ებს.

საქ მე ის არის, რომ ძვე ლი აღ თქმის ჟამს ამ ტბას ერ ქვა ქი ნე რე თის – გე ნე რა-სი, ხო ლო მა კა ბელ თა ხა ნი დან მო კი დე ბუ ლი (ესე იგი, ქრის ტე შო ბამ დე II სა უ კუ ნე ში) გე ნე სა რე თის ტბა ეწო და. ახა ლი აღ თქმის ჟამს, რო მის იმ პე რი ის ბა ტო ნო ბი სას, ამ ტბას სა ხე ლი უც ვა ლეს და მას ხან ტი ბე რი ა დის, ხან კი გა ლი ლე ის ზღვას უწო დებ დნენ. ეს უკა ნას კნე ლი (გა ლი ლე ის ზღვა) ტბას იმის გა მო ეწო და, რომ იგი გა ლი ლე ის პრო-ვინ ცი ა შია გე ოგ რა ფი უ ლად. თვი თონ ტბა სიგ რძით 20 კი ლო მეტ რამ დეა, სი გა ნით კი 10 კი ლო მეტ რია.

აი ამ ტბა ში თევ ზა ობ დნენ ხში რად ძმე ბი, სი მო ნი და ან დრია, ასე ვე ია კო ბი და იო ა ნე, ზე ბე დეს ძე ნი. წმი და ლუ კას სა ხა რე ბის გარ და, წმი და იო ა ნეს სა ხა რე ბის ბო ლო, 21-ე თავ შიც არის ერ თი ეპი ზო დი, სა დაც სი მონ-პეტ რე ზე ბე დეს ძე ებ თან ერ თად კვლავ თევ-ზა ობს ამ ტბა ში.

წმი და იო ა ნე მა ხა რე ბე ლი მკვდრე თით აღ მდგა რი იე სო ქრის ტეს რამ დე ნი მე გა მოც-ხა დე ბის შე სა ხებ გვამ ცნობს: ჯერ მა რი ამ მაგ და ლელს გა მო ეც ხა და ჩვე ნი უფა ლი, შემ-დეგ, ერ თი კვი რის თავ ზე – დახ შუ ლი კა რის მიღ მა მყოფ თა ვის მო წა ფე ებს. ყო ვე ლი ვე ამის შემ დეგ უფა ლი კი დევ ერ თხელ გა მო ეც ხა და თა ვის მო წა ფე ებს – ოღონდ ამ ჯე რად ტი ბე რი ა დის ზღვა ზე, ანუ გე ნე სა რე თის ტბა ზე (იო ა ნე 21, 1-14). გა მოც ხა დე ბამ დე, იმ ღა მეს, სი მონ-პეტ რემ ტყუ პის ცა ლად წო დე ბულ თო მას, ნა თა ნა ელს, ზე ბე დეს ძე ებს – იო ა ნეს და ია კობს, ასე ვე იე სო ქრის ტეს სხვა ორ მო წა ფეს უთ ხრა: სა თევ ზა ოდ მივ-დი ვა რო. მათ მი უ გეს: ჩვენც წა მოგ ყვე ბით, მაგ რამ სა თევ ზა ოდ გა სულ ებმა ვე რა ფე რი და ი ჭი რეს. რო ცა ინა თა, მო წა ფე ებ მა ვერ იც ნეს ნა პირ ზე მდგო მი იე სო, რო მელ მაც მათ ურ ჩია, ნა ვის მარ ჯვე ნა კი დი დან ეს რო ლათ ბა დე; ის რო ლეს და ვე ღარ ამო ზი დეს თევ-ზის სიმ რავ ლის გა მო. სი მონ-პეტ რემ ნა პირ ზე გა მო ათ რია ბა დე, რო მე ლიც დიდ რო ნი თევ ზე ბით იყო სავ სე (153 ცა ლი), მაგ რამ მა ინც არ გა ი ხა ბა დე.

წმი და ლუ კას სა ხა რე ბა შიც მთე ლი ღა მის გან მავ ლო ბა ში ვე რა ფე რი და ი ჭი რეს მე-თევ ზე ებ მა. იქაც ურ ჩევს მათ იე სო, ბა დე ის რო ლეთ თევ ზის და სა ჭე რა დო, იქაც აუ რაც-ხე ლი თევ ზი ამოჰ ყვე ბა ბა დეს და ამის გა მო ვე ღარ ამო ზი და ვენ ბა დეს (ლუ კა 5, 1-9).

6 dodo (mariam) Rlonti

გან სხვა ვე ბა ის არის, რომ წმი და ლუ კას თან აღ ბეჭ დი ლია უფა ლი იე სოს ქა და გე ბის და-საწ ყი სი ხა ნა, აქ კი, წმი და იო ა ნეს თან, მკვდრე თით აღ მდგა რი იე სო ახ დენს თევ ზჭე რის სას წა ულს.

წმი და ლუ კა შე ნიშ ნავს, რომ ბა დე ეხე ო და თო ამ დე ნი თევ ზი სა გან, წმი და იო ა ნე კი სა გან გე ბოდ, ხაზ გას მით გვე უბ ნე ბა: თუმ ცა ამ დე ნი თევ ზი იყო, მა ინც არ გა ი ხა ბა დეო. ნე-ტა რი თე ო ფი ლაქ ტეს თქმით, ბა დე რომ არ გა ი ხა, ამით ხაზ გას მუ ლია გან სა კუთ რე ბუ ლი მნიშ ვნე ლო ბა მო მა ვა ლი სა მო ცი ქუ ლო ღვაწ ლი სა, რაც უფალ მა თა ვის მო წა ფე ებს და-ა კის რა. ბა დის წყალ ში მოს რო ლა და თევ ზჭე რა სწო რედ მო ცი ქულ თა ღვთა-ებ რივ, უზე ნა ეს საქ მე ზე მიგ ვი თი თებს საღ ვთის მეტ ყვე ლო გა აზ რე ბით.

მაგ რამ ამ ეპი ზოდ ში ჩვენს ყუ რად ღე ბას წმი და პეტ რე მო ცი ქუ ლი იპ ყრობს. და აკ-ვირ დით, გვე უბ ნე ბი ან წმი და მა მე ბი, ისევ პეტ რემ აღუძ რა თევ ზა ო ბის სურ ვი ლი თა ვის თა ნა მოძ მე ებს და უთ ხრა, სა თევ ზა ოდ მივ დი ვა რო.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი შე ნიშ ნავს: მა ნამ დე მო წა ფე ე ბი სახ ლში იყ რიდ ნენ თავს, იუ-დე ველ თა ში შით კარ საც იკე ტავ დნენ, ახ ლა კი მკვდრე თით აღ მდგა რი უფ ლის ორ გზის-მა გა მოც ხა დე ბამ მა თი ში ში „გა ნა ქარ ვა“ და არა თუ სახ ლის გა რეთ, იე რუ სა ლი მი დან საკ მა ოდ მო შო რე ბით – ტი ბე რი ა დის ზღვა შიც კი უშიშ რად გა ვიდ ნენ სა თევ ზა ოდ.

გარ და ამი სა, – გა ნაგ რძობს წმი და მა მა იო ა ნე ოქ რო პი რი, – უფა ლი უწინ დე ბუ რად მათ თან ერ თად არ იყო და არც სუ ლიწ მი და მი ე ღოთ ჯე რაც. და მო წა ფე ებ საც: „საქ მეჲ არა რაჲ აქუნ და და თევ ზა ობ დეს ჴე ლოვ ნე ბი თა თჳსი თა“, – ბრძა ნებს წმი და მა მა.

და აი, გულ მხურ ვა ლე ბი თა და და უ დე გა რო ბით გა მორ ჩე უ ლი სი მონ-პეტ რე საქ მეს ეს წრაფ ვის და გვერ დით მყოფ თაც აგუ ლი ა ნებს, თან გა ი ყო ლებს სა თევ ზა ოდ. წმი და იო ა ნე მა ხა რე ბე ლიც ხომ ამას შე ნიშ ნავს: მათ მი უ გეს პეტ რეს, ჩვენც წა მოგ ყვე ბი თო.

სწო რედ ამ ეპი ზოდ ში, რო დე საც იე სო გან თი ა დი სას გა მოჩ ნდა ნა პირ ზე და უშე დე გო თევ ზჭე რით დაღ ლილ, ღა მე ნა თევ მო წა ფე ებს შე ე კით ხა, საჭ მე ლი თუ გაქ ვთო, – პეტ რე ვე ღარ ავ ლენს მის თვის ჩვე ულ პირ ვე ლო ბას. თით ქოს საკ ვირ ვე ლიც არის ის, რომ პეტ-რემ კი არა, იო ა ნემ იც ნო პირ ვე ლად იე სო: „ჰრქუა პეტ რეს მო წა ფე მან მან, რო მე ლი უყუ არ და იე სუს, ვი თარ მედ: უფა ლი არს!“ (იო ა ნე 21, 7). გა ნა პეტ რეს არ უნ და გახ სე-ნე ბო და თევ ზჭე რის ის პირ ვე ლი სას წა უ ლი, რო დე საც მან უფალს შეჰ ღა ღა და: „გან ვედ ჩემ გან, რა მე თუ კა ცი ცოდ ვი ლი ვარ?“ (ლუ კა 5, 8)?

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის თქმით, ამ ეპი ზოდ ში ნი შან დობ ლი ვად წარ მოჩ ნდე ბა პეტ-რე სა და იო ა ნეს ზნე-ხა სი ა თი:

„რა მე თუ პეტ რე უმ ჴურ ვალ ჱსი იყო, ხო ლო იო ვა ნე უმაღლჱს, და პეტ რე უძალჱს, ხო ლო იო ვა ნე უგუ ლის ჴმის მყო ფელჱს“.

წმი და მა მა ორი ვე მო წა ფის გან სხვა ვე ბულ, გარ კვე ულ წი ლად და პი რის პი რე ბულ ხა-სი ათ ზე მიგ ვა ნიშ ნებს და ამ ბობს, რომ იო ა ნე უფ რო დინ ჯია და გამ ჭრი ა ხი, პეტ რე კი უფ რო მგრძნო ბი ა რეა, გულ მხურ ვა ლე, მღელ ვა რე, გულ სწრა ფი და მკვირ ცხლი. უფა ლი პირ ვე ლად ამი ტო მაც იც ნო იო ა ნემ თა ვი სი გამ ჭრი ა ხო ბი თა და სი დინ ჯით. მაგ რამ, მი-უ ხე და ვად ამი სა, უფალ თან პირ ვე ლად მა ინც პეტ რე მი ვი და – თა ვი სი გულ-მხურ ვა ლე ბი თა და სიმ კვირ ცხლით: „ხო ლო სი მონ-პეტ რეს ვი თარ ცა ეს მა, ვი-თარ მედ უფა ლი არს, მო ირ ტყა შე სა მო სე ლი თჳსი, რა მე თუ ში შუ ე ლი იყო, და შთა იგ დო

7gulmxurvale mowafe qristesi

თა ვი თჳსი ზღუ ად. ხო ლო სხუ ა ნი მო წა ფე ნი ნა ვით მო ვი დო დეს, რა მე თუ არა შორს იყ-ვნეს ქუ ე ყა ნი სა გან“ (იო ა ნე 21, 7-8).

ნე ტა რი თე ო ფი ლაქ ტე ბულ გა რე ლი გვამ ცნობს, რომ იმ ხა ნად მე თევ ზე ე ბი, თევ ზა ო-ბი სას, სველ ტი ლოს ან ტან საც მელ ზე მო ის ხამ დნენ, ან შიშ ველ სხე ულ ზე მო იგ დებ დნენ და სარ ტყე ლით იმაგ რებ დნენ ხოლ მე. პეტ რემ რომ გა ი გო ნა იო ა ნეს გან, უფა ლი დგას ნა პირ ზეო, მის და მი პა ტი ვის ცე მის ნიშ ნად სა მო სი შე მო იხ ვია, ხო ლო ზღვა ში გა დახ ტო-მით უფ ლი სად მი დი დი სიყ ვა რუ ლი გა მო ამ ჟღავ ნა, – ამ ბობს ნე ტა რი მა მა.

არა და, სულ 200-ოდე მეტ რი იყო დარ ჩე ნი ლი ნა პი რამ დე. პეტ რე საც ხომ შე ეძ-ლო სულ ცო ტა ხნით, რამ დე ნი მე წუ თით მო ეთ მი ნა და სხვებ თან ერ თად ნა ვით მი ახ-ლო ე ბო და თა ვის უფალს. მაგ რამ რო გორ მო ით მენ და ესო დენ გულ მხურ ვა ლე და მკვირ ცხლი, მით უფ რო მა შინ, რო ცა მის წი ნა შე ერ თბა შად ამ დე ნი საკ ვირ ვე ლე ბა წა მო ი მარ თა: ჯერ ერ თი,აუ რაც ხელ მა თევ ზმა ბა დე არ გა ხია; მე ო რეც, უშე შოდ იხი ლა ნაკ ვერ ჩხა ლი და ცეც ხლი, რა ზეც თევ ზი და პუ რი იდო; მე სა მეც, იხი ლა თა ვად უფა ლი იე სო – მკვდრე თით აღ მდგა რი, სხვა სა ხი თა და სხვა ხორ ცით შეს ხმუ ლი.

ამ დე ნი საკ ვირ ვე ლი რამ იხი ლა პეტ რემ და, რა ღა თქმა უნ და, არ და ა ხა ნებ და – ჩვე-უ ლე ბი სა მებრ, პირ ვე ლი გა ე შუ რე ბო და უფ ლი სა კენ!

მაგ რამ წმი და სა ხა რე ბა ში არის კი დევ ერ თი ეპი ზო დი, სა დაც წმი და პეტ რე მო ცი-ქუ ლი გულ მხურ ვა ლე ბას თან ერ თად თა ვის მცი რედ მორ წმუ ნე ო ბაც ამ ჟღავ ნებს. ეს ეპი ზო დი ჩვენ თვის, ქრის ტი ან თათ ვის, იმი თაც არის მომ ხიბ ვლე ლი და მრავ ლის მსწავ-ლე ლი, რომ პეტ რეს გულ მხურ ვა ლე ბით გა მოვ ლე ნილ მცი რედ მორ წმუ ნე ო ბას უფა ლი სიყ ვა რუ ლით ამ ხელს, თა ვის შე წევ ნა საც არ მო აკ ლებს და რწმე ნით აძ ლი ე რებს. მხედ-ვე ლო ბა შია ეპი ზო დი, რო მელ შიც იე სო ზღვა ზე სვლით მი ე მარ თე ბა ნავ ში მსხდო მი მო-წა ფე ე ბი სა კენ. მა ნა მა დე, უდაბ ნო ში ხუ თი ათა სი კა ცის სას წა უ ლებ რი ვად და პუ რე ბის შემ დეგ, იე სო მთა ზე ავი და სა ლო ცა ვად, ხო ლო მოწაფეები აი ძუ ლა, ნა ვით გა სუ ლიყ-ვნენ გაღ მა. რო დე საც მო სა ღა მოვ და, ქა რი ამო ვარ და და ნა ვი ტალ ღე ბის გან ირ ყე ო და. სწო რედ ამ დროს და ი ნა ხეს მო წა ფე ებ მა ზღვა ზე მა ვა ლი იე სო (მა თე 14, 22-32).

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის გან მარ ტე ბით: „უდაბ ნოჲ დე დაჲ არს მყუდ რო ე ბი საჲ“. სა-ნამ უფა ლი მათ თან ერ თად იყო, მო წა ფე ე ბი მყუდ რო ე ბა ში იყ ვნენ, უშ ფოთ ვე ლად. მაგ-რამ სა ლო ცა ვად რომ გან მარ ტოვ და უფა ლი, მო წა ფე ე ბი წუ თი სოფ ლის აღელ ვე ბულ ზღვა ში აღ მოჩ ნდნენ. უფალ მა ქა რიშ ხა ლი და ღელ ვა მი უშ ვა, რა თა გან საც დელ ში მყოფ მო წა ფე ებს უფალ თან ერ თად ყოფ ნის სიმ ყუდ რო ვე და ნე ტა რე ბა გახ სე ნე ბო დათ და კვლა ვაც აღ ძვრო დათ სუ რი ლი მას თან ყოფ ნი სა.

მაგ რამ ამ გან საც დელ ში ჩაც ვივ ნულ მო წა ფე ებს უდი დე სი ში შიც აღეძ რათ, რო ცა წყალ ზე მა ვა ლი უფა ლი და ი ნა ხეს. იმ ხე ლა იყო მა თი ში ში, რომ ვერც კი იც ნეს თა ვი ან თი მოძ ღვა რი, შეძ რწუნ დნენ და შეჰ ყვი რეს, მოჩ ვე ნე ბა აო. უფა ლი კი დუმ და, რა თა თა ვი სი მო წა ფე ე ბი მოთ მი ნე ბა ში გა ეწ ვრთნა. მაგ რამ, რო დე საც თავ ზარ და ცე მუ ლებ მა ყვი რი ლი იწ ყეს, მა შინ კი და ამ შვი და ისი ნი: გამ ხნევ დით, მე ვარ, ნუ გე ში ნი ა თო.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი შე ნიშ ნავს: „ყო ველ სა ვე ად გილ სა მჴურ ვა ლე მან პეტ რე აქა ცა აჩუ ე ნა მჴურ ვა ლე ბაჲ თჳსი“ – ყველ გან და ყო ველ თვის გულ მხურ-ვა ლე პეტ რემ აქაც გა მო ა ჩი ნაო თა ვი სი გულ მხურ ვა ლე ბა: „მი უ გო პეტ რე და ჰრქუა მას:

8

უფა ლო, უკუ ე თუ შენ ხარ, მიბ რძა ნე მე მის ლვად შენ და წყალ თა ამათ ზე და“ (მა თე 14, 28).

ხე დავ, რა რიგ გულ მხურ ვა ლეა იგი, – მოგ ვმარ თავს წმი და მა მა, – ისიც იხი ლე, თუ რა ო დე ნი რწმე ნით არის მო ცუ ლი პეტ რე. ხში რად ჩა უგ დია თა ვის გულ მხურ ვა ლე ბას პეტ რე გა სა ჭირ ში. აი აქაც, მან „ფრი ად დი დი საქ მე ით ხო ვა“ უფ ლი სა გან. მაგ რამ იცო-დე, – გვაფ რთხი ლებს წმი და მა მა, – ამას პეტ რე სიყ ვა რუ ლის თვის იქმს და არა საჩ ვე-ნებ ლად. პეტ რემ ის კი არ უთ ხრა უფალს: მიბ რძა ნე, რომ მეც წყალ ზე გა ვი ა როო, არა-მედ შეს თხო ვა: მიბ რძა ნე, შენ თან მო ვი დეო წყალ ზე სვლით.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი გვარ წმუ ნებს, რომ არა ვის ისე არ უყ ვარ და უფა ლი, ვი თარ-ცა მას – პეტ რეს, და შეგ ვახ სე ნებს: ქრის ტეს აღ დგო მის შემ დეგ იგი პირ ვე ლი გა იქ ცა იო ა ნეს თან ერ თად საფ ლა ვის კენ და სა მარ ხშიც პირ ვე ლად იგი შე ვი და.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის თქმით, წყალ ზე სვლის ეპი ზოდ ში პეტ რე გულ მხურ-ვა ლე ბი თა და უფ ლი სად მი დი დი სიყ ვა რუ ლით ნა საზ რდო ებ რწმე ნას გვიჩ ვე ნებს. მას სწამ და, რომ შეძ ლებ და წყალ ზე გავ ლას, ისე ვე, რო გორც უფა ლი ვი დო და. ეს არ იყო თვით და ჯე რე ბა, თვით რწმუ ნე ბა, არა მედ მხო ლოდ დი დი სურ ვი ლი და წა დი ლი იმი სა, რომ მი ახ ლე ბო და თა ვის უფალს – ისე ვე მი ახ ლე ბო და, რო გორც თა ვად უფა ლი უახ-ლოვ დე ბო და მას – წყალ ზე სვლით:

„უფა ლო, უკუ ე თუ შენ ხარ, მიბ რძა ნე მე მის ლვად შენ და წყალ თა ზე-და – სწო რედ იმი ტომ უთ ხრა, „უკუ ე თუ შენ ხა რო“, რომ სწო რედ მას თან – უფალ თან ეწა და მის ვლა!

უფალ მა იე სომ პეტ რეს უბ რძა ნა – მო დიო! ეს რომ ეთ ქვა, შენ ჯერ იმ დე ნად არ ხარ გან მტკი ცე ბუ ლი რწმე ნი თო, მა შინ, მარ თა ლია, მის გულ მხურ ვა ლე ბას და აც ხრობ და, მაგ რამ რწმე ნის სიმ ცი რე ში ვერ და არ წმუ ნებ და. ამი ტომ უფალ მა პეტ რეს საქ მით და ა ნახ ვა მი სი „ნაკ ლუ ლო ვა ნე ბაჲ იგი სარ წმუ ნო ე ბი საჲ“, – გან გვი მარ ტავს წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი.

ამა ვე ეპი ზოდ ში პეტ რეს გულ წრფე ლო ბაც ვლინ დე ბა. წყალ ზე მა ვალს ის კი არ უხა რო და, რომ წყალ ზე სვლა შეძ ლო, არა მედ უფალს რომ უახ ლოვ დე ბო და, უფ ლი სა-კენ რომ მი ე მარ თე ბო და – ეს იყო მი სი დი დი სი ხა რუ ლის ერ თა დერ თი მი ზე ზი!

წმი და პეტ რემ წყალ ზე სვლა კი შეძ ლო, მაგ რამ ქა რის სიმ ძაფ რემ შე არ ყია: „რო მე-ლი-იგი უმე ტეს სა მძლე ექ მნა, რო მელ არს წყალ თა ზე და სლვაჲ, უდა რე სი სა გან შე ირ-ყია, რო მელ არს ქარ თა სიმ ძაფ რე“, – გვიბ რძა ნებს წმი და მა მა.

წყალ ზე სვლის თვის პეტ რეს ეყო კად ნი ე რე ბა და გა ბე დუ ლე ბა, მაგ რამ ქარ მა შე ა ში ნა და სწო რედ მა შინ შე ირ ყა, რო ცა უკ ვე თით ქმის მი ე ახ ლა ქრის ტეს. წმი და იო ა ნე ოქ რო-პი რი ამას თან და კავ ში რე ბით შეგ ვა გო ნებს:

„არად სარ გე ბელ არს მახ ლო ბე ლო ბაჲ ქრის ტე სი, უკუ ე თუ ვინ სარ წმუ-ნო ე ბი თა არა ახ ლოს იყოს“, ანუ ქრის ტეს ახ ლოს ყოფ ნას სარ გე ბე ლი არ ექ ნე ბა, თუ კი რწმე ნით არ იქ ნე ბი მას თან ახ ლოს! – აი რა გაკ ვე თი ლი უნ და მი ვი ღოთ წმი და პეტ რეს გულ მხურ ვა ლე ბით გა დად გმუ ლი ნა ბი ჯი დან.

ნამ დვი ლი მი ზე ზი პეტ რეს ზღვა ში ჩა ძირ ვი სა მი სი მცი რედ მორ წმუ ნე ო-ბაა.


9

ასე იძი რე ბა ყო ვე ლი მცი რედ მორ წმუ ნე წუ თი სოფ ლის ზღვა ში. ამის მხილ ვე ლი სხვა მო წა ფე ე ბიც გა მო ი ტან დნენ აქე დან მათ თვის სა სარ გებ ლო დას კვნებს და ისი ნიც დარ-წმუნ დე ბოდ ნენ, რომ ჯერ კი დევ არ იყ ვნენ მზად სუ ლიწ მი დის მად ლის ღირ-სყო ფი სათ ვის.

წმი და მა თეს სა ხა რე ბის მე-8 თავ ში არის ეპი ზო დი, სა დაც უფა ლი აღელ ვე ბულ ზღვა-სა და ქა რიშ ხალს და აც ხრობს. შე ში ნე ბუ ლი მო წა ფე ე ბი ნავ ში ჩა ძი ნე ბულ იე სოს გა აღ ვი-ძე ბენ და შეჰ ღა ღა დე ბენ: უფა ლო, გვიხ სე ნი, ვი ღუ პე ბი თო. უფალ მა იე სომ მათ უთ ხრა:

„რაჲ სა შე შინ დით, მცი რედ მორ წმუ ნე ნო? მა შინ აღ დგა და შეჰ რის ხნა ქარ თა მათ და ზღუ ა სა და იქ მნა მეყ სე უ ლად და ყუ დე ბა დიდ“ (მა თე 8, 25-27).

ამ ეპი ზოდ ში უფა ლი იმა ვეს ეუბ ნე ბა მო წა ფე ებს, რაც წყალ ზე მა ვალ პეტ რეს უთ ხრა: მცი რედ მორ წმუ ნევ, რად და ეჭ ვდიო.

მაგ რამ რის თვის გა უ წო და უფალ მა ხე ლი პეტ რეს? ან რა ტომ არ შე რის ხა ქა რიშ ხა ლი – პეტ რე ხომ ქა რის სიმ ძაფ რემ შე აკ რთო?

პეტ რე თა ვი სი მცი რედ მორ წმუ ნე ო ბით შედ რკა. უფალ მა სწო რედ ამის საჩ ვე ნებ ლად გა უ წო და ხე ლი და თა ვი სი შე წევ ნა აჩ ვე ნა, ის და ა ნახ ვა, რომ არა ქა რის სიმ ძაფ რემ, არა მედ მი სად მი მცი რე რწმე ნამ მოდ რი კა იგი და ამი ტო მაც იწ ყო ჩა ძირ ვა წყალ ში.

პეტ რემ მი ი ღო უფ ლის შე წევ ნა და ორი ვე ნი ნავ ში ავიდ ნენ. წმი და მა თე მა ხა რე ბე ლი შე ნიშ ნავს: „და ვი თარ ცა აღ ვი დეს იგი ნი ნავ სა მას ში ნა, დაც ხრა ქა რი იგი“ (მა თე 14, 32). წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის თქმით, რო ცა უფალ მა პეტ რეს ჯერ ხე ლი გა უ წო და, და-ღუპ ვას გა ნა რი და და ამის შემ დეგ და აც ხრო ქა რი, ამით გვიჩ ვე ნა, რომ ქა რი და ზღვა ვე რა რას გვავ ნე ბენ, თუ კი მტკი ცე რწმე ნა გვექ ნე ბა.

„ხე და ვა, ვი თარ აღა მაღ ლებს უფა ლი გო ნე ბა თა მათ თა (მო წა ფე თა) გუ ლის ჴმის ყო-ფი სა კი ბი თა?“ – გვე კით ხე ბა წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი და გან მარ ტავს:

ჯერ ქა რი სა და ზღვის დაც რო მის სას წა უ ლი უჩ ვე ნა მათ (მძი ნა რე რომ გა აღ ვი ძეს, იმ ეპი ზოდ ში), მა შინ მო წა ფე ებ მა მხო ლოდ გაკ ვირ ვე ბა გა მო ხა ტეს; შემ დეგ კი უფალ მა წყალ ზე სვლით, პეტ რეს თვის მად ლის მი ნი ჭე ბი თა და მი სი გა დარ ჩე ნით ას წავ ლა, რომ რწმე ნა უნ და გა ნემ ტკი ცე ბი ნათ.

რო გორც ჩანს, მო წა ფე ე ბი კი ბის ამ სა ფე ხურ ზე წარ მა ტე ბით ავიდ ნენ, რად გან „მო-უჴ დეს და თა ყუ ა ნის-სცეს მას და ეტ ყო დეს: ჭეშ მა რი ტად ძე ღმრთი საჲ ხარ შენ“ (მა თე 8, 28).

წმი და პეტ რეს მი ერ უფ ლის აღი ა რე ბის მოწ მე ნი სხვა გა ნაც ვხდე ბით წმი და სა ხა რე-ბა ში.

წმი და პეტ რეს მა ღა ლი გუ ლის ხმის ყო ფა:მას შემ დეგ, რაც წმი და პეტ რე წყალ ზე სვლით მი ე ახ ლა უფალ იე სო ქრის ტეს, იგი

მცი რედ მორ წმუ ნე ო ბის გა მო შედ რკა, თუმ ცა ამ გან საც დე ლით დი დე ბუ ლა დაც გა ნის წავ-ლა.

წყალ ში ჩა ძი რულ პეტ რეს წყალ ზე მდგომ მა უფალ მა ხე ლი გა უ წო და, შე ე წია და ორი-ვე ნი ნავ ში ავიდ ნენ. ამ ნავ ში ქრის ტეს და ნარ ჩე ნი მო წა ფე ე ბი ის ხდნენ, რო მელ ნიც მდუ-მა რე ბით შეს ცქე როდ ნენ ყო ვე ლი ვე ამას.

gulmxurvale mowafe qristesi

10

წმი და მა თე მა ხა რე ბე ლი შე ნიშ ნავს: „რო მელ ნი-იგი ნავ სა მას ში ნა იყ ვნეს, მო უჴ დეს და თა ყუ ა ნის-სცეს მას და ეტ ყო დეს: ჭეშ მა რი ტად ძე ღმრთი საჲ ხარ შენ“ (მა თე 14, 33).

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი ბრძა ნებს, რომ სა ხელ დე ბა ძე ღმრთი სა მრა ვალ წმი და კაცს მი ე წე რე ბო და, რაც მათ მად ლის მი ერ ჰქონ დათ მი ნი ჭე ბუ ლი – ისი ნი ღვთის მად ლით გახ დნენ ამ უზე ნა ე სი წო დე ბის ღირ სნი. წმი და მა მა ხაზ გას მით აღ ნიშ ნავს: „მრა ვალ თა წმი და თა სა ხელ-ედ ვა ძედ ღმრთი სა, მად ლი თა მის მი ე რი თა და არა ბუ ნე-ბით“.

ჭეშ მა რი ტი, ღვთა ებ რი ვი ძე ო ბა სწო რედ ბუ ნე ბი თი ძე ო ბაა ღმრთი სა. სხვაა – მად ლის მი ე რი ძე ო ბა ღმრთი სა, რო მე ლიც ზე ცი და ნა არის ბო ძე ბუ ლი. ნავ ში მყოფ-მა მო წა ფე ებ მა თა ვი ან თი მოძ ღვრის, უფა ლი იე სო ქრის ტეს მად ლის მი ე რი ძე ო-ბა აღი ა რეს, რო დე საც ძე ღმრთი სად მო იხ სე ნი ეს იგი.

ქრის ტეს ერთ-ერ თმა მო ცი ქულ მა, ნა თა ნა ელ მა, ასე ვე აღი ა რა უფა ლი ძედ ღმრთი-სად: „რა ბი“ (ანუ „მოძ ღვა რო") – ასე მი მარ თა მან უფალ იე სოს, – „შენ ხარ ძე ღმრთი საჲ, შენ ხარ მე უ ფე ის რა ე ლი საჲ“ (იო ა ნე 1, 49).

მაგ რამ უფალ მა არც ნავ ში მყოფ თა ვის მო წა ფე ებს და არც ნა თა ნა ელს არ და უ და-სუტ რა ეს აღი ა რე ბა. სი მონ-პეტ რეს კი დი დე ბუ ლი ნე ტა რე ბა მი ა ნი ჭა, რო დე საც მან მხურ ვა ლე გუ ლით ან თე ბულ მა წარ მოთ ქვა:

„შენ ხარ ქრის ტე, ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი საჲ“ (მა თე 16, 16). იე სომ მას პა სუ ხად მი უ გო და უთ ხრა: „ნე ტარ ხარ შენ, სი მონ, ბარ იო ნა (იო ა ნეს ძეო), რა მე თუ ჴორ ცთა და

სის ხლთა არა გა მო გიც ხა დეს, არა მედ მა მა მან ჩემ მან ზე ცა თა მან“ (მა თე 16, 17).

სი მონ-პეტ რეს აღი ა რე ბამ დე უფალ მა იე სომ თა ვის მო წა ფე ებს ჰკით ხა: რას ამ-ბო ბენ ჩემ ზე ადა მი ა ნე ბი, ვინ არი სო ძე კა ცი სა? (მა თე 16,13). წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის თქმით, უფალს ჯერ რომ ის ეკით ხა, თვი თონ თქვენ ვინ გგო ნი ვარ თო, უთუ ოდ და აბ-რკო ლებ და მო წა ფე ებს, რად გან ისი ნი იმის ფიქ რით შე წუხ დე ბოდ ნენ, რა მე არ შეგ ვე-შა ლო სო, და პა სუხ საც მო ე რი დე ბოდ ნენ ან, იქ ნებ, მკრე ხე ლო ბა შიც ჩაც ვივ ნუ ლიყ ვნენ. უფალს კი არა სო დეს ნე ბავს, რომ გო ნე ბით ჩვილ სა და სუ ლი ე რად და უძ ლუ რე ბულს ხი ფა თის კენ ან, მით უფ რო, მკრე ხე ლო ბის კენ უბიძ გოს.

არც ის იკით ხა უფალ მა, მწიგ ნობ რე ბი და ფა რი სევ ლე ბი რას ამ ბო ბე ნო ჩემ ზე, რა თა უხერ ხუ ლო ბა აე რი დე ბი ნა თა ვი სი მო წა ფე ე ბის თვის, რომ ლე ბიც ამ მა ღალ იე რარ ქთა წი ნა შე გარ კვე უ ლი ვალ დე ბუ ლე ბით იყ ვნენ შეკ რულ ნი, სა ნამ ქრის ტეს გაჰ ყვე ბოდ ნენ.

ჩვენ მა მზრუნ ველ მა უფალ მა მო წა ფე ებს ამი ტომ ჰკით ხა ხალ ხზე და ჯერ ის მო ი კით-ხა, სხვე ბი რას ამ ბობ დნენ მას ზე: „რაჲ თქჳან ჩემთჳს კაც თა, ძი სა კა ცი სა ყო-ფად?“ (მა თე 16, 13). მო წა ფე ე ბი სხვა თა შე ფა სე ბით უფ რო კარ გად მი უხ ვდე ბოდ ნენ სა კუ თარ ფიქ რსაც და შეც დო მა საც.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი იმა საც მი აქ ცევს ყუ რად ღე ბას, რომ უფა ლი თავს ძე კა ცი-სად იხ სე ნი ებს. წმი და მა მა შეგ ვახ სე ნებს ქრის ტეს ორ ბუ ნე ბოვ ნე ბას: იგი გან ხორ ცი ელ-და ერთ გვა მად, „შე უ რევ ნე ლო ბი თა ორ თა მათ ბუ ნე ბა თაჲ თა“.


11

და აი, ამ შე კით ხვა ზე – რას ამ ბო ბენ ჩემ ზე, ვინ არის ძე კა ცი საო? – მო წა ფე ე ბი უფალს უპა სუ ხე ბენ:

„ზო გი ამ ბობს – იო ა ნე ნათ ლის მცე მე ლი აო, ხო ლო სხვე ბი – ელი ა აო, და სხვე ბი კი ამ ბო ბენ – იე რე მი ა აო ან ერ თი წი ნას წარ მეტ ყველ თა გა ნი“ (მა თე 16, 14).

უფალ მა ამის შემ დეგ ინე ბა თა ვი სი მო წა ფე ე ბის უფ რო მა ღა ლი გუ ლის ხმის ყო-ფის სა ფე ხურ ზე აყ ვა ნა და ახ ლა თა ვად მათ და უს ვა შე კით ხვა:

„თქუ ენ ვინ გგო ნიე მე ყო ფად?“ (მა თე 16, 15). ნავ ში მყოფ მა მო წა ფე ებ მა იგი ძე ღმრთი სად აღი ა რეს და, რო გორც უკ ვე ით ქვა, ეს

იყო დას ტუ რი და აღი ა რე ბა იე სოს მად ლის მი ე რი ძე ო ბი სა. ამ ჯე რად უფ ლის ამ შე კით ხვა ზე პა სუ ხი სი მონ-პეტ რემ გას ცა და თქვა: „შენ ხარ ქრის ტე, ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი საჲ“ (მა თე 16, 16). შენ ხარ ძე ღმრთი სა – ამას მო წა ფე ე ბი ამ ბო ბენ; შენ ხარ ქრის ტე (რაც „ცხე ბულს“ ნიშ ნავს), ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი სა (ანუ

ცოც ხა ლი სა) – ამას წმი და პეტ რე ბრძა ნებს. ეს არის ორი გან სხვა ვე ბუ ლი აღი ა რე ბა, თვი სობ რი ვად გან სხვა ვე ბუ ლი აღ მსა-

რებ ლო ბა. ქრის ტეს მო წა ფე ე ბი უფ ლის მად ლის მი ერ ძე ო ბას ადას ტუ რე ბენ, ხო ლო წმი და პეტ რე აღი ა რებს იე სო ქრის ტეს ჭეშ მა რიტ, ღვთა ბე რივ, ბუ ნე ბით ძე ო ბას – ვი თარ ცა მა მა ღმერ თი სა გან შო ბილს უწი ნა რეს სა უ კუ ნე თა.

დი ახ, ქრის ტეს ჭეშ მა რი ტი, ღვთა ებ რი ვი ძე ო ბის აღ მსა რე ბე ლი სი მონ-პეტ რე გახ ლავთ.

სი მონ-პეტ რემ – „თავ მან კრე ბუ ლი სა მის მო ცი ქულ თაჲ სა მან“ – თა ვად ქრის ტეს გან მი ი ღო ღირ სყო ფა სრუ ლი ნე ტა რე ბი სა. უფალ მა მას სა ნატ რე ლი ტკბი ლი კურ თხე ვა მის ცა და უბ რძა ნა: „ნე ტარ ხარ შენ სი მონ, ბარ იო ნა“ (მა თე 16, 17).

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის გან მარ ტე ბით, ამ ნე ტა რე ბას თან ერ თად უფალ მა ისიც და-ა მოწ მა, რომ პეტ რემ უდი დე სი ღვთა ებ რი ვი სა ი დუმ ლო აღი ა რა.

ღვთა ებ რი ვი სა ი დუმ ლოს შეც ნო ბი სა და მი ღე ბის გა მო უფალ მა სა გან გე ბოდ და ურ-თო გან მარ ტე ბა: „რა მე თუ ჴორ ცთა და სის ხლთა არა გა მო გიც ხა დეს, არა მედ მა მა მან ჩემ მან ზე ცა თა მან“ (მა თე 16, 17).

უფა ლი ამას ეუბ ნე ბა პეტ რეს: კა ცის გო ნე ბა მხო ლოდ ღვთა ებ რი ვი გა მოც ხა დე ბით შე იძ ლე ბა მის წვდეს ამ სა ი დუმ ლოს, რად გან არ მო ი ძებ ნე ბა ქვეყ ნი ე რე ბა ზე ადა მი ა ნი, რო მე ლიც კა ცობ რი ვი სიბ რძნით ან ცოდ ნით, ან რა ი მე სხვა ხორ ცი ე ლი ღო ნი თა და შეძ-ლე ბით შე იც ნობს, გა ნიც დის და გა მოთ ქვამს ზე ცი ურ სა ი დუმ ლოს.

მარ თლაც – სწო რედ თა ვი სი გულ მხურ ვა ლე სიყ ვა რუ ლით, რწმე ნით, ნდო-ბით, სათ ნო ე ბი თა და ღმერ თთან სი ახ ლო ვის უდი დე სი მო შურ ნე ო ბით მი-ი ღო პეტ რემ ამ აღი ა რე ბის ღირ სყო ფა ღვთის გან.

წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რის გან მარ ტე ბით, უფა ლი პეტ რე საც, თა ვის მო წა ფე ებ საც და ჩვენც, ქრის ტი ა ნებ საც, გვას წავ ლის: მარ თა ლია, „პირ მან პეტ რე სა მან აღ მოთ ქუა სიტ-ყუ აჲ ესე ღმრთის მეტ ყუ ე ლე ბი საჲ“, მაგ რამ „მა მა მან (ღმერ თმან) მი უთ ხრა სულ სა მის სა და მან (მა მა მან) აღა ღო პი რი მი სი და აღ მო ათ ქუ მია სიტ ყუ აჲ ესე“.


12 dodo (mariam) Rlonti

ჩვენ უნ და ვი ცო დეთ, რომ პეტ რეს აღი ა რე ბა „არა კა ცობ რი ვი საქ მე არს, არა მედ საღ მრთოჲ მეც ნი ე რე ბაჲ და ჭეშ მა რი ტე ბაჲ სრაწ მუ ნო ე ბი სა ჩუ ე ნი საჲ“, – შეგ ვა გო ნებს წმი და მა მა იო ა ნე ოქ რო პი რი.

კი დევ ერთ სა გუ ლის ხმო საღ ვთის მეტ ყვე ლო სწავ ლე ბას შე ი ცავს ეს სა ხა რე ბი სე უ ლი ეპი ზო დი, კერ ძოდ: წმი და პეტ რე მო ცი ქუ ლის მი ერ იე სო ქრის ტეს ძე ღმრთი სა ცხო ვე-ლი სად აღი ა რე ბა არის საღ ვთის მეტ ყვე ლო სწავ ლე ბა მა მი სა და ძის ღვთა ებ რი ვი ერ თო ბის შე სა ხებ: „ხე და ვა, ვი თარ გა მო აც ხა დებს მა მაჲ ძე სა და ძე მა მა სა?“ – გვე-კით ხე ბა წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი.

უფა ლი თა ვად გვიბ რძა ნებს: „არა ვინ იცის ძე, გარ ნა მა მა მან, არ ცა მა მაჲ ვინ იცის, გარ ნა ძე მან, და

რომ ლი საჲ უნ დეს ძე სა გა მოც ხა დე ბის, გა მო უც ხა დოს“ (მა თე 11, 27). აი რა ინე ბა ძემ – ძე ღმრთი სამ, და რა გა მო უც ხა და მან თა ვის რჩე ულ მო წა ფეს –

პეტ რეს! აი რი სი ღირ სყო ფა მი ა ნი ჭა ჩვენ მა მოწ ყა ლე უფალ მა თა ვის გულ-მხურ ვა ლე და ერ თგულ მიმ დე ვარს: დი დე ბუ ლი ნე ტა რე ბი თაც აღ ჭურ ვა იგი და ისიც აუწ ყა, რომ მას – პეტ რეს – რწმე ნის სიმ ტკი ცე საც მი ა ნი ჭებ და და „სა ფუძ ვლად ეკ ლე სი ი სა“ ჰყოფ და.

სა ხე ლი პეტ რე (ებ რა უ ლად კე ფა) ნიშ ნავს „კლდეს“. ამ სა ხე ლით უფალ მა თა ვი სი ღვთა ებ რი ვი გან გე ბუ ლე ბა გა აც ხა და და პეტ რეს ამ ცნო:

„ამას კლდე სა ზე და აღ ვა შე ნო ეკ ლე სი აჲ ჩე მი“ (მა თე 16, 18). რო მელ კლდე სა ზე და? – გვე კით ხე ბა წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი და გვი პა სუ ხებს: „წრფელ სა აღ მსა რებ ლო ბა სა ზე და, ამას სარ წმუ ნო ე ბა სა ზე და“, რო-

მე ლიც წმი და პეტ რემ გა მო ა ჩი ნა და აღ მოთ ქუა: „შენ ხარ ქრის ტე, ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი საჲ“.

უფ ლის სწავ ლე ბით, მხო ლოდ ქრის ტე სად მი – ძე ღვთი სად მი რწმე ნით შე იძ ლე ბა აღი მარ თოს ყო ვე ლი ქრის ტი ა ნის გულ ში მტკი ცე შე ნო ბა ხსნი სა, გა დარ ჩე ნი სა. ამ შე-ნო ბა ში ვერ შე აღ წევს ცოდ ვა და ვერც „ბჭე ნი ჯო ჯო ხე თი სა ნი“ მო ე რე ვი ან მას. ასე რომ, კლდე, საღ ვთო გა აზ რე ბით, რწმე ნაა ქრის ტე სად მი.

წმი და იო ა ნეს სა ხა რე ბა შიც არის დას ტუ რი ყო ვე ლი ვე ამი სა. ხუ თი პუ რი თა და ორი თევ ზით აღ სრუ ლე ბუ ლი სას წა უ ლის შემ დეგ უფალ მა თა ვი სი მო წა ფე ე ბი სა გან გე ბოდ და მოძ ღვრა და უთ ხრა: „ხრწნა დი საზ რდო სათ ვის ნუ კი ზურ ნავთ, არა მედ იზ რუ ნეთ საზ-რდო სათ ვის, რო მე ლიც რჩე ბა სა უ კუ ნო სი ცოც ხლედ, რო მელ საც მოგ ცემთ ძე კა ცი სა, ვი ნა ი დან მა მა ღმერ თმა აღ ბეჭ და იგი“ (იო ა ნე 6, 27).

უფა ლი აქაც თა ვის თავს გუ ლის ხმობს და გვარ წმუ ნებს: ღმერ თის საქ მე ის არის, რომ ვი წა მოთ მის მი ერ მოვ ლი ნე ბუ ლი“, ანუ იე სო ქრის ტე, რო მე ლიც თა ვა დაა პუ რი ჭეშ მა რი ტი, ზე ცით მოვ ლე ნი ლი:

„მე ვარ პუ რი ცხო რე ბი საჲ“ (იო ა ნე 6, 35) – ამ ცნობს უფა ლი თა ვის მო წა ფე ებს და ამ სა ი დუმ ლოს თან ერ თად კი დევ ერთ უდი დეს წმი და სა ი დუმ ლოს აზი ა რებს:

„რო მე ლი ჭამ დეს ჴორ ცსა ჩემ სა და სუ მი დეს სის ხლსა ჩემ სა, აქუნ დეს ცხო რე ბაჲ სა უ კუ ნოჲ, და მე აღ ვად გი ნო იგი უკუ ა ნაჲ სკნელ სა მას დღე სა“ (იო ა ნე 6, 54).

ამ სას წა უ ლე ბის მოს მე ნი სას არ შე იძ ლე ბა ძრწო ლამ არ აგი ტა ნოს: „ძრწო ლი-სა ცა დი დი სა ღირს არი ან სიტ ყუ ა ნი ესე“, – შეგ ვა გო ნებს წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი.

13

უფა ლი სუ ლი ერ საზ რდო ზე გვიბ რძა ნებს, რად გან ქრის ტეს პა ტი ო სა ნი ხორ ცი და წმი და სის ხლი ის საზ რდოა, რო მე ლიც სულს ზრდის. მაგ რამ მო წა ფე ებ მა, რო გორც წმი და იო ა ნე მა ხა რე ბე ლი შე ნიშ ნავს, მა შინ ვერ გუ ლის ხმაყ ვეს და ამის გა გო ნე ბი სას ბევ რმა მის მა მო წა ფემ თქვა: „ფიც ხელ არს სიტ ყუ აჲ ესე“ (იო ა ნე 16, 60) – მკაც რია, მძი მეა ეს სიტ ყვა მო სას მე ნად და გა სა გე ბა დო. ვის შე უძ ლია მი სი მოს მე ნა? – ამა საც ეკით ხე ბოდ ნენ ერ თმა ნეთს მო წა ფე ე ბი.

უფალ მა ამ სათ ქმე ლის სუ ლი ე რი მნიშ ვნე ლო ბი სა კენ მი ა ხე და ისი ნი, მი ა ნიშ ნა, რომ მი სი სიტ ყვე ბი უდი დეს ზე ცი ურ სა ი დუმ ლოს იტე ვენ; მხო ლოდ გა რე გა ნი თვა-ლი თა და ყუ რით მას ვერც და ი ნა ხავ და ვერც გა ი გებ, „არა მედ ყო ველ თა მათ სა-ი დუმ ლო თა ში ნა გა ნი თა თუ ა ლი თა უჴმს ხილ ვაჲ და გან ცდაჲ, რა მე თუ ესე არს სუ-ლი ე რი“, – ამას ას წავ ლის უფა ლი თა ვის მო წა ფე ებ სო, ბრძა ნებს წმი და მა მა იო ა ნე ოქ რო პი რი.

მაგ რამ მა შინ უფ ლის ეს სწავ ლე ბა მრა ვალ თათ ვის დარ ჩა მი უწ ვდო მე ლი. წმი და იო ა ნე მა ხა რე ბე ლი ამ ბობს:

„ამის გა მო მრა ვალ ნი მო წა ფე თა მის თგან ნი უკუ ნიქ ცნეს და არ ღა რა ვი დო დეს მას თა ნა“ (იო ა ნე 6, 66) – მრა ვა ლი მო წა ფე ჩა მო შორ დაო იე სოს და აღარ მის დევ-დნენ მას. ამის შემ დეგ უფალ მა თა ვის თორ მეტ მო წა ფეს მი ხე და და ჰკით ხა: „თქვენც ხომ არ გინ დათ წას ვლა?“ ის კი არ უთ ხრა, თქვენც წა დით და იმათ გაჰ ყე ვით, თუ გინ და თო, არა მედ იმ გვა რად და უს ვა შე კით ხვა, რომ მო წა ფე ებს სა თა ნა დოდ გა ეც-ნო ბი ე რე ბი ნათ უფ ლის ნე ბა. უფალს კი ის ნე ბავ და, რომ მას თან დარ ჩე ნი ლიყ ვნენ, უა რი არ ეთ ქვათ ზე ცი დან წყა ლო ბად მოვ ლე ნილ ხსნა სა და გა დარ ჩე ნა ზე.

და აი, უფ ლის შე კით ხვა ზე – თქვენც ხომ არ გინ დათ წას ვლა? – პა სუ ხი ისევ წმი და პეტ რე მო ცი ქუ ლის ბა გე თა გან გა ის მის წმი და სა ხა რე ბა ში:

„უფა ლო, ვი სა მი ვი დეთ ჩუ ენ? რა მე თუ სიტ ყუ ა ნი ცხო რე ბი სა სა უ-კუ ნოჲ სა ნი გქო ნან შენ, და ჩვენ გურ წმე ნა და გჳცნო ბი ეს, რა მე თუ შენ ხარ ქრის ტე, ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი საჲ“ (იო ა ნე 6, 68-69).

უფა ლო, ვის თან მი ვი დე თო? – ეკით ხე ბა პეტ რე უფალს, და გან მარ ტე ბა საც აახ-ლებს: რად გან სა უ კუ ნო სი ცოც ხლის სიტ ყვე ბი შენ გაქვს, ხსნა შენს ხელ შია, და ჩვენც ვი წა მეთ და შე ვი ცა ნით, რომ შენ ხარ ქრის ტე, ძე ცოც ხა ლი ღმერ თი სა.

წმი და პეტ რე აქ ჭეშ მა რი ტად ბა გეა ყვე ლა მო ცი ქუ ლი სა, ასე ვე ყო ვე ლი მარ-თლმორ წმუ ნე ქრის ტია ნი სა. წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი შე ნიშ ნავს, რომ პეტ რემ ამ ჯე-რად არ თქვა – მრწამ სო, არა მედ თქვა – გვწამ სო, და ამ ერ თი სიტ ყვით – გვწამს – მთე ლი საქ რის ტი ა ნოს სათ ქმე ლი გა მოთ ქვა.

ჩვენც შე ვუ ერ თოთ გუ ლი დან ამო მა ვა ლი ჩვე ნი ხმა წმი და პეტ რეს დი დე ბულ აღი-ა რე ბას, და სა სო ე ბით, სიყ ვა რუ ლი თა და რწმე ნით შევ ღა ღა დოთ ჩვენს მაც ხო ვარ ს და უფალს:

ჭეშ მა რი ტად შენ ხარ ქრის ტე, ძე ღმრთი სა ცხო ვე ლი საჲ! ამინ!


14

გამოყენებული ლი ტე რა ტუ რა:

1. ახა ლი აღ თქუ მაჲ. სა ქარ თვე ლოს სა პატ რი არ ქოს გა მომ ცემ ლო ბა, თბი ლი სი, 1995.

2. ბიბ ლი ის გან მარ ტე ბა ა. პ. ლო პუ ხი ნი სა, I ტ., 1904-1907; II ტ., III ტ., 1910, 1913, პე ტერ ბურ გი, (რუ სულ ენა ზე).

3. ბ.ი. გლად კო ვი, სა ხა რე ბის გან მარ ტე ბა, სანკტ-პე ტერ ბურ გი, 1913 (რუ სულ ენა ზე)4. ნე ტა რი თე ო ფი ლაქ ტე ბულ გა რე ლი (ბულ გა რე თის არ ქი ე პის კო პო სი), სა ხა-

რე ბა მა თე სი, მარ კო ზი სა, ლუ კა სი და იო ა ნე სი, მოს კო ვი, 2000 (რუ სულ ენა ზე).5. წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი, თარ გმა ნე ბაჲ იო ა ნეს სა ხა რე ბი სა, თარ გმა ნი წმ. ეფ-

თვი მე მთაწ მი დე ლი სა, თბი ლი სი, I, II, 1993.6. წმი და იო ა ნე ოქ რო პი რი, თარ გმა ნე ბაჲ მა თეს სა ხა რე ბი საჲ, თარ გმა ნი წმ. ეფ-

თვი მე მთაწ მი დე ლი სა, თბი ლი სი, I, 1996.7. მა თეს სა ხა რე ბის გან მარ ტე ბა, წმი და მა მა თა სწავ ლე ბის მი ხედ ვით მა სა ლე-

ბის შემ კრე ბი, მთარ გმნე ლი და გამ მარ თვე ლი წილ კნე ლი მთა ვა რე პის კო პო სი ზო-სი მე, წილ კნის ეპარ ქი ის გა მო ცე მა, თბი ლი სი, 2000.

8. სა მო ცი ქუ ლოს გან მარ ტე ბა, გა მოკ რე ბუ ლი იო ვა ნე ოქ რო პი რი სა და სხვა წმი-და მა მა თა თხზუ ლე ბა თა გან, თარ გმნი ლი ეფ რემ მცი რის (კა რი ჭის ძის) მი ერ, II, ტექ სტი გა მო სა ცე მად მო ამ ზა და და წი ნა სიტ ყვა და ურ თო ექ ვთი მე კოჭ ლა მა ზაშ-ვილ მა, თბი ლი სი, 2006.

9. ქა და გე ბა ნი იმე რე თის ეპის კო პოს გაბ რი ე ლი სა, I, II, ქუ თა ი სი, 1913.

Dodo(Mariam) Glonti

Christ's Fervent to His Disciple(Second letter)

Summary

Jesus Christ risen from the death appeared to his disciples twice: fi rst when they were bihind the lock doors and second – while fi shing at the lake Tiberias, when the miracle of fi shing was put into eff ect (John 21, 1-14). In this epistode is showing signifi cantly Peter and John’s habits and carachters: John is serious and shrewd but Peter is sensitive, shrewd and faint-hearted. Because of his shrewdness and mildness John recognized the God, but inspite of it Peter with his fervour and brisknessfi rst came up to Jesus (John 21, 7-8).


15

Saint apostle Peter exposes his lack of faith together his fervour in his episode of walking on the wather (Matheu 14, 22-32). It’s true that Peter had courage for walking on the wather but he was frightened by the wind and he started sinking into the wather. The real reason of Peter’s sinking in the sea is his lack of faith and that’s why Jesus off ered him the hand and he wanted to show to peter how he could to help him.

Jesu’s Christ’s disciples were in the boat and Peter too mention the Jesus Christ as a son of the God. It’s the confession with the diff erent qualitativeness: Christ’s disciples confi rm Christ’s thankfull being a child of the God but saint Peter supports that Christ‘s true, godlike, natural being a child of the God Father born in the earlier centuries . With it Peter supports the great godlike mistery.


saqarTvelos eklesiis istoria

ელ დარ ბუ ბუ ლაშ ვი ლი

წმ. იოანე ნათლისმცემლის სახელთან დაკავშირებული სიწმინდეები საქართველოში

სა ქარ თვე ლო ში და ცუ ლია და დი დი თაყ ვა ნის ცე მის სა განს წარ მო ად გენს იო ა ნე ნათ-ლის მცემ ლის, იმა ვე იო ა ნე წი ნას წარ მეტ ყვე ლის სა ხელ თან და კავ ში რე ბუ ლი სიწ მინ დე-ე ბი. ცნო ბი ლია, რომ იო ა ნე ნათ ლის მცე მე ლი, რო მელ მაც მდი ნა რე იორ და ნე ში ნა თე-ლის ცა იე სო ქრის ტეს, ღვთის მო წი ნა აღ მდე გე ხე ლი სუფ ლე ბი სა გან იდევ ნე ბო და და მას გა ლი ლე ის მა შინ დე ლი მმარ თვე ლის, ჰე რო დეს ბრძა ნე ბით თა ვი მოჰ კვე თეს. წმინ და იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის თა ვის კვე თის დღის აღ სა ნიშ ნა ვად (ხსე ნე ბა ძვე ლი სტი ლით 29 აგ ვის ტოს) ეკ ლე სი ამ დღე სას წა უ ლი და ა წე სა მძი მე მარ ხვით, ნიშ ნად მწუ ხა რე ბი სა დი დი წი ნას წარ მეტ ყვე ლის ძალ მომ რე ო ბი თი სიკ ვდი ლის გა მო. გად მო ცე მით, ჰე რო დეს ეზოს-მოძ ღვრის ცოლ მა იო ა ნეს პა ტი ო სა ნი თა ვი მო ი ძია, დი დი მო წი წე ბით თი ხის ჭურ ჭელ ში ჩა ას ვე ნა და ელე ო ნის მთა ზე დაკ რძა ლა. ქრის ტი ა ნულ სამ ყა რო ში ცნო ბი ლია იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვის სა მი გა მო ჩი ნე ბა. ამ წმინ და ნა წი ლის მე სა მე გა მო-ჩი ნე ბა სა ქარ თვე ლოს სა ხელს უკავ შირ დე ბა. მი სი პირ ვე ლი გა მო ჩი ნე ბა თა ვის კვე თი-დან რამ დე ნი მე ხნის შემ დეგ მოხ და, ხო ლო მე ო რე გა მო ჩი ნე ბა – V სა უ კუ ნე ში, რო დე საც აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დე გა და ას ვე ნეს ქა ლაქ ემე სა ში, სა დაც იგი ოთ ხი სა უ კუ ნის გან მავ-ლო ბა ში იყო დას ვე ნე ბუ ლი. სარ კი ნოზ თა გა ნუწ ყვე ტე ლი თავ დას ხმე ბის გა მო, იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვი სა ქარ თვე ლო ში გად მო ას ვე ნეს და სა ი მე დო ად გი-ლას, დღე ვან დე ლი აფ ხა ზე თის ტე რი ტო რი ა ზე არ სე ბულ კო მან ში და აბ რძა ნეს. ბი ზან ტი-ა ში პო ლი ტი კუ რი და სარ წმუ ნო ებ რი ვი სი ტუ ა ცი ის შეც ვლის შემ დეგ კონ სტან ტი ნო პო ლის პატ რი არქ ეგ ნა ტეს (847-857) ღვთის ნე ბით ეც ნო ბა იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვის ად გილ სამ ყო ფე ლი. მან და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლო ში მი ავ ლი ნა თა ვი სი წარ მო-მად გენ ლე ბი და და ახ ლო ე ბით 850 წელს მათ კო მან ში იპო ვეს იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვი, რაც მიჩ ნე უ ლია მის მე სა მე გა მო ჩი ნე ბად.1 აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დე გა-დას ვე ნე ბულ იქ ნა ჯერ ქა ლაქ ემე სა ში, შემ დეგ კონ სტან ტი ნო პოლ ში, ამ ჟა მად კი იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვის ნა წი ლე ბი ათო ნის წმინ და მთა ზე ინა ხე ბა. სა ქარ-თვე ლოს ეკ ლე სია იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის თა ვის მე სა მედ პოვ ნას მი სი შო ბის დღეს, 25 ივ ნისს (7 ივ ლი სი) აღ ნიშ ნავს.2

იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის პა ტი ო სა ნი თა ვის მე სა მედ გა მო ჩი ნე ბის ად გი ლი აფ ხა ზე თის კო მან ში კარ გა ხნის მან ძილ ზე მი ვიწ ყე ბუ ლი და გა პარ ტა ხე ბუ ლი იყო. XX სა უ კუ ნის 90-ია ნი წლე ბის და საწ ყის ში აფ ხა ზე თის მკვიდ რმა, ეროვ ნე ბით აფ ხაზ მა იუ რი (გი ორ გი) ანუ ამ კო მან ში მი თი თე ბუ ლი სიწ მინ დის ად გი ლი მო ა წეს რი გა. მა ღალ მთა ზე არ სე ბუ ლი იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის წმინ და ად გილ ზე მი სას ვლე ლად 1500 სა ფე ხუ რი ა ნი რკი ნის

17

კი ბე გა ა კე თა. XX სა უ კუ ნის 90-იან წლებ ში, გარ თუ ლე ბუ ლი პო ლიტი კუ რი ვი თა რე ბის გა მო, იუ რი (გი ორ გი) ანუა თა ნა მოძ მე ებ მა აფ ხა ზე თის ომ ში ვე რა გუ ლად მოკ ლეს.3

იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის სიწ მინ დე ე ბი დან აღ სა ნიშ ნა ვია წი ნას წარ მეტ ყვე ლის ხორ ხი, რო მე ლიც თავ და პირ ვე ლად სამ ხრეთ სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბულ ოპი ზის ტა ძარ ში (ამ ჟა-მად ეს ტა ძა რი თურ ქე თის ტე რი ტო რი ა ზე მდე ბა რე ობს) იყო დას ვე ნე ბუ ლი. ამის შე სა ხებ სა ინ ტე რე სო ცნო ბას გვაძ ლევს XIV სა უ კუ ნის პირ ვე ლი ნა ხევ რის უც ნო ბი ავ ტო რი. წყა-როს მი ხედ ვით, „ოპი ზა, უპირ ვე ლე სი ათორ მეტ თა უდაბ ნო თა ამას ში ნა არს უპი რა ტე-სი ყო ველ თა წი ნას წარ მეტ ყუ ელ თა მო წა მე თა, ყო ველ თა უაღ რე სი სა ნათ ლის მცემ ლი სა იო ა ნეს ხორ ხი იგი, რო მელ არა და დუმ დე ბო და ქე ბად ღმრთი სა მის სუ ლი სა, და მამ ხი-ლე ბელ ჰე რო დეს უს ჯუ ლო ე ბი სა.„4 XIV სა უ კუ ნის უც ნო ბი ის ტო რი კო სი ოპი ზის ტა ძარ ში დას ვე ნე ბუ ლი ამ სიწ მინ დის შე სა ხებ აღ ნიშ ნავს, რომ იო ა ნე ნათ ლის მცე მელ მა თა ვი სი სას წა ულ თმოქ მე დე ბით არა ერ თხელ გა და არ ჩი ნა სა ქარ თვე ლოს ეს კუთ ხე მტერ თა გან აოხ რე ბას.5 შემ დგომ სა უ კუ ნე ებ ში, რო გორც წყა რო ე ბით ირ კვე ვა, იო ა ნე ნათ ლის მცემ-ლის ხორ ხი და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლო ში არ სე ბუ ლი წა ლენ ჯი ხის ტაძ რის კუთ ვნი ლე ბა გამ ხდა რა. ამის შე სა ხებ ცნო ბას გვაწ ვდის XVII სა უ კუ ნის შუა ხა ნებ ში სა მეგ რე ლო ში მყო-ფი ან ტი ო ქი ის პატ რი არ ქი მა კა რი ო სი და მი სი შვი ლი პავ ლე ალე პო ე ლი.6 თუ რო დის და რო გორ მოხ ვდა აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დე ოპი ზის ტაძ რი დან სა მეგ რე ლო ში, ჩვენ თვის უც ნო ბია. უეჭ ვე ლია, ეს სიწ მინ დე მას შემ დეგ იქ ნა სა მეგ რე ლო ში გა დას ვე ნე ბუ ლი, რო-დე საც, XVI სა უ კუ ნე ში, ოს მა ლეთ მა და იპ ყრო სამ ხრეთ სა ქარ თვე ლო, სა დაც ოპი ზის ტა-ძა რი მდე ბა რე ობ და. სა მეგ რე ლო ში მყოფ ან ტი ო ქი ის პატ რი არქ მა კა რი ოსს წა ლენ ჯი ხის მო ნას ტერ ში იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის ხორ ხთან ერ თად უნა ხავს მი სი წვე რის ნა წი ლიც.7 ამ ჟა მად აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მი დე ე ბის ად გილ-სამ ყო ფე ლი უც ნო ბია.

გარ და აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დი სა, იო ა ნე ნათ ლის მცე მელ თან და კავ ში რე ბუ ლი სხვა სიწ მინ დეც ყო ფი ლა სა ქარ თვე ლო ში. ამ მხრივ, აღ სა ნიშ ნა ვია მო წა მის თმა, რო მე ლიც სხვა წმინ და ნა წი ლებ თან ერ თად ჩას ვე ნე ბუ ლი იყო ძვირ ფა სი თვლე ბი თა და მარ გა-ლი ტე ბით გაწ ყო ბილ ოქ როს ჯვარ ში. აღ ნიშ ნუ ლი ოქ როს ჯვა რი წმინ და ნა წი ლებ თან ერ თად XVII სა უ კუ ნის 20-იან წლებ ში მე ფე თე ი მუ რაზ I-ის (1606-1663) ელ ჩმა, მთა ვა-რე პის კო პოს მა თე ო დო სიმ მოს კოვ ში ჩა ი ტა ნა და რუ სე თის ხე ლი სუფ ლე ბას სა ჩუქ რად გა დას ცა.8

იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის წმინ და ნა წი ლე ბი ამ შვე ნებს ამ ჟა მად მოს კოვ ში, ზა გორ სკის მუ ზე უმ ში და ცულ ვერ ცხლის გულ სა კიდ ჯვარს. აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დე ელი სა ბედ დი მიტ-რის ასულ ცი ცი ა ნო ვის სა კუთ რე ბა ყო ფი ლა. 1842 წელს მან ეს სიწ მინ დე წმინ და სერ გის სა მე ბის მო ნას ტერს შეს წი რა.9

ჩვე ნამ დე მო აღ წია აგ რეთ ვე იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის ძვალ მა, რო მე ლიც ამ ჟა მად ქ. ზუგ დი დის ის ტო რი ულ მუ ზე უმ შია და ცუ ლი. თუ რო მე ლი ტაძ რის კუთ ვნი ლე ბა იყო იგი, ჩვენ თვის უც ნო ბია,10 იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის სიწ მინ დის მცი რე ნა წი ლი ჩას ვე ნე ბუ ლი ყო ფი ლა სვე ტიც ხოვ ლის ტაძ რის კან კე ლის მარ ცხნივ არ სე ბულ სა ნა წი ლე ში.11 სამ წუ-ხა როდ, ამ სა ნა წი ლეს ჩვე ნამ დე არ მო უღ წე ვია და იგი და კარ გუ ლად ით ვლე ბა. იო ა-ნე ნათ ლის მცემ ლის წმინ და ნა წი ლი, კერ ძოდ კი ძვა ლი, ჩას ვე ნე ბუ ლი იყო ან ჩის ხა ტის ტაძ რის პი რი ღვთი სას ხა ტის სა ნა წი ლე ში.

wm. ioane naTlismcemeli

2. „რელიგია“ № 2

18

შე მორ ჩე ნილ სიწ მინ დე თა შო რის აღ სა ნიშ ნა ვია იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის ცე რი თი თი, რო მე ლიც XIX სა უ კუ ნის ბო ლოს დე კა ნოზ გი ორ გი ახ ვლე დი ანს სა ბერ ძნეთ ში ორას თუმ-ნად შე უ ძე ნია. იგი ჩას ვე ნე ბუ ლი იყო ძვირ ფა სი თვლე ბით შემ კულ ლუს კუ მა ში. აღ ნიშ ნუ-ლი სიწ მინ დე დე კა ნოზ გი ორ გი ახ ვლე დი ანს თეკ ლა თის დე და თა მო ნას ტრი სათ ვის შე-უ წი რავს, სა დაც დღე საც და ცუ ლია. იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის ცე რი თი თის ძვა ლი სა ქარ-თვე ლოს კა თა ლი კოს-პატ რი არ ქის, ეფ რემ II-ის (1960 – 1972) გა დაწ ყვე ტი ლე ბით, სხვა ლუს კუ მა ში ჩა ას ვე ნეს. ამ ჟა მინ დე ლი ლუს კუ მა, მარ თა ლია, თა ვის თა ვად სიძ ვე ლით გა-მო ირ ჩე ვა, მაგ რამ მხატ ვრუ ლი თვალ საზ რი სით ძვე ლი ჯო ბია. საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბის პე რი ოდ ში აღ ნიშ ნუ ლი სიწ მინ დე გა ნად გუ რე ბას გა და ურ ჩა. მას სა გან გე ბოდ ინა ხავ და მო ნას ტრის აწ გარ დაც ვლი ლი იღუ მე ნია ქე თე ვან ახ ვლე დი ა ნი. თეკ ლა თის მო ნას ტერ ში და ცუ ლი იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის თი თის თაყ ვა ნის სა ცე მად მორ წმუ ნე თათ ვის წე ლი წად-ში ერ თი დღეა და წე სე ბუ ლი – 24 ივ ნი სი (ახა ლი სტი ლით 7 ივ ლი სი). აღ ნიშ ნუ ლი დღე-სას წა უ ლი წი ნა დღის ლოც ვით იწ ყე ბა და მე ო რე დღეს სა ზე ი მო წირ ვით გრძელ დე ბა.12

XVII სა უ კუ ნის შუა ხა ნებ ში სა ქარ თვე ლო ში მყოფ რუს ელჩს, არ სენ სუ ხა ნოვს კავ თის-ხე ვის მო ნას ტერ ში უნა ხავს იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლის კბი ლი.13 არ სენ სუ ხა ნო ვის მი ერ და-სა ხე ლე ბულ კავ თის ხე ვის მო ნას ტერ ში ქვა თა ხე ვის მო ნას ტე რი უნ და იგუ ლის ხმე ბო დეს, რაც პლა ტონ. იო სე ლი ა ნის ცნო ბი თაც დას ტურ დე ბა. პლა ტონ იო სე ლი ა ნი ქვა თა ხე ვის მო ნას ტრის აღ წე რი სას იმ სიწ მი დე ებს ჩა მოთ ვლის, რო მელ თაც რუ სი ელ ჩი კავ თის-ხე ვის მო ნას ტრის კუთ ვნი ლე ბად მი იჩ ნევს, რაც კავ თის ხე ვი სა და ქვა თა ხე ვის მო ნას-ტრე ბის იდენ ტუ რო ბას ადას ტუ რებს. გარ და ამი სა, მარ თა ლია, კავ თის ხევ ში რამ დე ნი მე ქრის ტი ა ნუ ლი ტა ძა რი არ სე ბობ და, მაგ რამ აქე დან მხო ლოდ ქვა თა ხე ვი ით ვლე ბო და მო ნას ტრად. სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ი სა და მი სი მრევ ლის და მო კი დე ბუ ლე ბა წმინ და იო ა ნე ნათ ლის მცემ ლი სად მი ვლინ დე ბა არა მარ ტო მი სი სიწ მინ დე ე ბი სად მი თაყ ვა ნის-ცე მა ში, არა მედ იმა შიც, რომ მი სი სა ხე ლო ბის უამ რა ვი ტა ძა რია სა ქარ თვე ლოს სხვა-დას ხვა კუთ ხე ში აგე ბუ ლი.

გა მო ყე ნე ბუ ლი ლი ტე რა ტუ რა:

1. Жития святых, святителя Димитрия Ростовского, Т. 7, февраль, Москва, 1998, стр. 355; შდრ. სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის კა ლენ და რი, თბ., 2004, გვ. 51.

2. სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის კა ლენ და რი, 2004, გვ. 37.3. ჯ. გა მა ხა რია, აფ ხა ზე თი და მარ თლმა დი დებ ლო ბა (I ს. – 1921), თბ., 2005, გვ. 57.4. ქარ თლის ცხოვ რე ბა, ტექ სტი დად გე ნი ლი ყვე ლა ძი რი თა დი ხელ ნა წე რის მი ხედ-

ვით ს. ყა უხ ჩიშ ვი ლის მი ერ, ტ. II, თბ., 1969, გვ. 259. 5. იქ ვე, გვ. 260.6. მა სა ლე ბი XVII სა უ კუ ნის სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ი სათ ვის (სა ქარ თვე ლოს აღ წე რი-

ლო ბა შედ გე ნი ლი პავ ლე ალე პო ე ლის მი ერ), ტექ სტი გა მო სა ცე მად მო ამ ზა და, გა-მოკ ვლე ვა და კო მენ ტა რე ბი და ურ თო ნ. ასა თი ან მა, თბ., 1973, გვ. 72.

7. მა კა რი ან ტი ო ქი ე ლი, ცნო ბე ბი სა ქარ თვე ლოს შე სა ხებ, არ მა ღა ნი, თბ., გვ. 112.

eldar bubulaSvili

19

8. М. Полиевктов, Материалы по историй грузино-русских взаимоотношений, 1615 – 1640, Тб., 1937, стр. 65.

9. რ. გი ორ გო ბი ა ნი, სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის სიწ მინ დე ე ბი ზა გორ სკის მუ ზე უმ ში, „ჯვა რი ვა ზი სა“, 1990, №2, გვ. 57.

10. ლ. ბე რა ია, ზუგ დი დის ის ტო რი ულ მუ ზე უმ ში და ცუ ლი ყოვ ლად წმინ და ღვთის მშობ-ლის კვარ თი და წმინ და ნა წი ლე ბი, ზუგ დი დი, 2000, გვ. 11; ზუგ დი დის ის ტო რი ულ მუ ზე უმ ში და ცუ ლი სიწ მინ დე ე ბის ფო ტო მა სა ლა მოგ ვა წო და ამა ვე ქა ლაქ ში არ სე-ბუ ლი ვლა ქერ ნის ღვთის მშობ ლის ხა ტის სა ხელ ზე აგე ბუ ლი ტაძ რის წი ნამ ძღვარ მა, დე კა ნოზ მა მალ ხაზ ჭან ტუ რი ამ, რის თვი საც მას დიდ მად ლო ბას მო ვახ სე ნებთ.

11. გაზ. „ივე რია“, 1898, №36.12. ჟურ ნა ლი „ჯვა რი ვა ზი სა“, 1982, №2, გვ. 19.13. ი. ცინ ცა ძე, ვა სილ გა გა რა სა და არ სენ სუ ხა ნო ვის ცნო ბე ბი სა ქარ თვე ლოს შე სა ხებ,

თბ., 1965, გვ. 73.

Eldar Bubulashvili

Sacred Remains Connected with name of St. John the Baptist in Georgia

Summary

In the scientifi c work on the basis of written sources are studied the facts connected with the name of St. John the Baptist in Georgia. As it is found out, since the ancient time, sacred remains of St. John the Baptist were preserved in diff erent churches and monasteries in Georgia. The head of St. John the Baptist for the third time appeared on the territory of present Abkhazia, in Koman. Besides, in Georgia the larynx and the hair of the Prophet were kept. Among the sacred remains, the bone of St. John the Baptist is noteworthy, which at present is kept in Zugdidi Museum and the thumb of the Martyr is kept in Teklati Nunnery.

wm. ioane naTlismcemeli

გივი როგავა

რელიგიური და საეკლესიო ვითარება დღევანდელ აფხაზეთში

სა ქარ თვე ლო სა გან გან დგო მილ აფ ხა ზეთ ში სე პა რა ტიზ მი დღეს თა ვის გა მარ ჯვე ბას ზე ი მობს. მი სი ლი დე რე ბის მტკი ცე ბით, აფ ხაზ მა ხალ ხმა აიხ დი ნა თა ვი სი დი დი ხნის ოც-ნე ბა და მის წრა ფე ბა-მო ე პო ვე ბი ნა სრუ ლი სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი და მო უ კი დებ ლო ბა.

თუ რამ დე ნად სრულ ყო ფი ლია აფ ხა ზე თის სუ ვე რე ნუ ლო ბა, ეს დღეს ყვე ლა სათ ვის ცხა დია, მაგ რამ აფ ხა ზი სე პა რა ტის ტი ლი დე რე ბი მა ინც იხ ტი ბარს არ იტე ხენ და აფ ხა-ზე თის დღე ვან დელ ვი თა რე ბას ის ტო რი უ ლი მნიშ ვნე ლო ბის მო ნა პოვ რად თვლი ან, და ეს მა შინ, რო დე საც აფ ხა ზე თის სო ცი ა ლუ რი, ეკო ნო მი კუ რი, პო ლი ტი კუ რი და სუ ლი ე რი მდგო მა რე ო ბა მე ტად სა ვა ლა ლოა.

ცნო ბი ლია, რომ პო ლი ტი კუ რი სე პა რა ტიზ მი, უპირ ვე ლეს ყოვ ლი სა, სა ზო გა დო ე ბა ში არ სე ბუ ლი სო ცი ა ლუ რი კონ ფლიქ ტის, თუ კონ ფლიქ ტე ბის გა მო ხატ ვის ერთ-ერ თი ფორ-მაა, რო მე ლიც ცხოვ რე ბა ში სხვა დას ვა სა ხით ვლინ დე ბა. პო ლი ტი კურ სე პა რა ტიზმს სა ფუძ ვლად შე იძ ლე ბა არა ერ თი მი ზე ზი ქონ დეს, მათ შო რის იდე ო ლო გი უ რი, მსოფ-ლმხედ ვე ლობ რი ვი, მაგ რამ ასე ვე შე საძ ლე ბე ლია თვი თონ იყოს სა ზო გა დო ე ბის სუ ლი-ე რი სფე როს გა თიშ ვის მი ზე ზი.

ეს სა ერ თო კა ნონ ზო მი ე რე ბა გარ კვე უ ლი სიც ხა დით თავს იჩენს აფ ხა ზე თის დღე ვან-დელ სა ზო გა დო ებ რივ ცხოვ რე ბა ში, კერ ძოდ იმ რე ლი გი ურ და სა ეკ ლე სიო ვი თა რე ბა ში, რო მელ საც იქ აქვს ად გი ლი.

მაგ რამ, სა ნამ ამ ვი თა რე ბას უშუ ა ლოდ შე ვე ხე ბო დეთ, უნ და აღი ნიშ ნოს ის გა რე მო-ე ბა, რომ აფ ხა ზე ბი რე ლი გი უ რი თვალ საზ რი სით ის ტო რი უ ლად იყო ფი ან ორ ნა წი ლად: ქრის ტი ა ნე ბად და მუს ლი მა ნე ბად ანუ მაჰ მა დი ა ნე ბად. ქრის ტი ა ნე ბი წარ მო ად გე ნენ აფ-ხა ზი მო სა ხე ლო ბის უდი დეს უმ რავ ლე სო ბას, ხო ლო მუს ლი მა ნე ბი და ახ ლო ე ბით 1/6 ნა-წილს. ქრის ტი ა ნად იწო დე ბი ან, რო გორც წე სი, სა კუთ რივ აფ ხა ზე ბი და გა აფ ხა ზე ბუ ლი ქარ თვე ლე ბი, ხო ლო მუს ლი მან თა უმ რავ ლე სო ბა აფ სუ უ რი წარ მო მავ ლო ბის არი ან. ორი ვე მი მარ თუ ლე ბის მორ წმუ ნე ნი, მეტ-ნაკ ლე ბად იზი ა რე ბენ აგ რეთ ვე წარ მარ თუ ლი რე ლი გი ის ცალ კე ულ შე ხე დუ ლე ბებს. ასე, რომ აფ ხაზ თა რე ლი გი ურ ცნო ბი ე რე ბას ის-ტო რი უ ლად უფ რო სინ კრე ტუ ლი ხა სი ა თი აქვს, ვი ნემ გა მოკ ვე თი ლი ქრის ტი ა ნუ ლი ან კი დევ მუს ლი მა ნუ რი.

აქ ვე ისიც უნ და ით ქვას, რომ მო ყო ლე ბუ ლი VIII სა უ კუ ნის შუ ა ხა ნე ბი დან დღემ დე აფ-ხა ზე თი მარ თლმა დი დებ ლუ რი ქრის ტი ა ნო ბის მხა რედ არის ცნო ბი ლი, აფ ხაზ თა სა ეკ-ლე სიო ცხოვ რე ბა მჭიდ როდ იყო და კავ ში რე ბუ ლი ჯერ კონ სტან ტი ნე პო ლის სა პატ რი-არ ქოს თან, ხო ლო შემ დეგ მცხე თის ეკ ლე სი ას თან. VIII-XVIII სა უ კუ ნე ებ ში არ სე ბობ და აფ ხა ზე თის სა კა თა ლი კო სოც, რო მე ლიც იყო არა მხო ლოდ სა კუთ რივ აფ ხა ზე თის რე-გი ო ნის, არა მედ მთე ლი და სავ ლეთ სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ე ბის ერ თი ა ნი რე ლი გი უ რი

21

თავ მდგო მი ორ გა ნი ზა ცია, მა თი სუ ლი ე რი ცენ ტრი. აფ ხა ზე თის სა კა თა ლი კო სო ის ტო რი-უ ლად ყო ველ თვის იყო სრუ ლი ად სა ქარ თვე ლოს სა მო ცი ქუ ლო მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სი ის ორ გა ნუ ლი შე მად გე ნე ლი ნა წი ლი, რა საც ის ფაქ ტიც ადას ტუ რებს, რომ აფ-ხა ზე თის კა თა ლი კო სი მცხე თის კა თა ლი კოს სთან მი მარ თე ბა ში იწო დე ბო და „უმ რწე მეს“ ანუ უმ ცროს კა თა ლი კო სად.1

აფ ხა ზი და ქარ თვე ლი ხალ ხე ბის ის ტო რი ულ ურ თი ერ თო ბა სა და ერ თი ა ნო ბას მა თი რე ლი გი უ რი იდენ ტუ რო ბაც ედო სა ფუძ ვლად.

დღეს ამ ხალ ხთა სო ცი ა ლუ რი, ეკო ნო მი კუ რი და პო ლი ტი კუ რი ერ თი ა ნო ბა და ირ ღვა და ამას თა ნა ვე და ირ ღვა მა თი სუ ლი ე რი, რე ლი გი უ რი და ეკ ლე სი უ რი ერ თი ა ნო ბაც.

ცნო ბი ლია, რომ აფ ხაზ სე პა რა ტის ტებს მხარს უჭერს არა მარ ტო მო სახ ლე ო ბი სა და ინ ტე ლი გენ ცი ის მნიშ ვნე ლო ვა ნი ნა წი ლი, არა მედ სა სუ ლი ე რო პირ თა ასე ვე გარ კვე უ ლი შე მად გენ ლო ბა, რო მელ თა მი ზა ნია სა ბო ლო ოდ გა თი შონ ქარ თვე ლი და აფ ხა ზი ხალ-ხე ბი ერ თმა ნე თი სა გან არა მარ ტო ფი ზი კუ რად, არა მედ სუ ლი ე რა დაც, რის თვი საც ისი ნი სრუ ლი ად მო უ რი დებ ლად ახორ ცი ე ლე ბენ სა ეკ ლე სიო სე პა რა ტიზმს აფ ხა ზეთ ში.

სწო რედ ამ სა ეკ ლე სიო სე პა რა ტიზ მის ცხა დი და აშ კა რა გა მო ხა ტუ ლე ბაა ის ღო ნის-ძი ე ბა ნი, რომ ლე ბიც გა ტარ და აფ ხა ზე თის ეპარ ქი ა ში ბო ლო 18 წლის გან მავ ლო ბა ში. კერ ძოდ, 1993 წლის ბო ლოს შედ გა აფ ხა ზეთ ში მოღ ვა წე სა სუ ლი ე რო პირ თა სხდო მა; გუ და უ თის ეკ ლე სი ის მღვდელ მა ბე სა რი ონ მა (აპ ლია), ლიხ ნის ტაძ რის წი ნამ ძღვარ-მა პრო ტო ე რეი პეტ რემ (სამ სო ნო ვი), გაგ რის ტაძ რის მღვდელ მა პავ ლემ (ხარ ჩენ კო), სო ხუ მის ტაძ რის მღვდელ მა ვი ტა ლიმ (გო ლუ ბი) თა ვი ანთ სხდო მა ზე ბე სა რი ონ აპ ლია აირ ჩი ეს სო ხუ მის კა თედ რა ლუ რი ტაძ რის წი ნამ ძღვრად და სო ხუმ-აფ ხა ზე თის ეპარ ქი ის წარ მო მად გენ ლად სა ხელ მწი ფოს თან და რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბელ ეკ ლე სი ას თან.2

1998 წელს შე იქ მნა სო ხუმ-აფ ხა ზე თის ეპარ ქი ის ეპარ ქი ა ლუ რი საბ ჭო; იმა ვე წელს საბ ჭოს პირ ველ სხდო მა ზე მი ღე ბულ იქ ნა ეპარ ქი ის წეს დე ბა, სო ხუმ-აფ ხა ზე თის ეპარ-ქი ის ეპარ ქი უ ლი საბ ჭოს მმარ თვე ლად არ ჩე ულ იქ ნა მღვდე ლი ბე სა რი ო ნი (აპ ლია).3

2009 წლის სექ ტემ ბერ ში სო ხუმ ში შემ დგარ მა აფ ხა ზე თის სამ ღვდე ლო ე ბის კრე ბამ სო ხუმ–აფ ხა ზე თის ეპარ ქია სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ის შე მად გენ ლო ბი დან ოფი ცი ა ლუ-რად გა სუ ლად გა მო აც ხა და და მი სი და მო უ კი დე ბე ლი არ სე ბო ბა და ა ფუძ ნა. ეპარ ქი ას სა თა ვე ში უდ გას თვით მარ ქვია ეპის კო პო სი ბე სა რი ო ნი (აპ ლია. მი სი ნამ დვი ლი გვა რია – ფი ლია). ყო ვე ლი ვე ეს მოხ და, რა საკ ვირ ვე ლია, აფ ხა ზი სე პა რა ტის ტე ბი სა და მა თი მფარ ვე ლი რუ სე თის ხე ლი სუფ ლე ბის აშ კა რა, თუ ფა რუ ლი მხარ და ჭე რით.4

რუ სე თის უმაღ ლეს სა ე რო და სა სუ ლი ე რო ხე ლი სუფ ლე ბას ყო ველ თვის სურ და აფ-ხა ზე თის ჩა მო ცი ლე ბა სა ქარ თვე ლო სა გან, რომ ლის ერთ-ერთ სა შუ ა ლე ბად მათ აფ ხა ზე-თის ეკ ლე სი ის სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ი სა გან მოწ ყვე ტა და და პი რის პი რე ბა მი აჩ ნდათ. ამ პო ლი ტი კას რუ სე თი მთე ლი XIX და XX სა უ კუ ნის 20-იან წლე ბამ დე ატა რებ და, 1885 წლამ დე ფა რუ ლად, ხო ლო შემ დეგ ში – აშ კა რად. საკ მა რი სია გა ვიხ სე ნოთ 1916 წე ლი, რო დე საც რუ სე თის უწ მინ დეს მა სი ნოდ მა გა დაწ ყვი ტა აფ ხა ზე თის ეპარ ქია სა ქარ თვე-ლოს ეკ ლე სი ის გან გა მო ე ყო და ზღვის პი რა ეპარ ქი ი სათ ვის შე ერ თე ბი ა ნა, მაგ რამ ამას ვერ მი აღ წია აფ ხაზ თა და ქარ თველ თა გა ერ თი ა ნე ბუ ლი წი ნა აღ მდე გო ბის შე დე გად.5

ან კი დევ. რუ სე თის უმაღ ლე სი სა ე რო და სა სუ ლი ე რო ხე ლი სუფ ლე ბის მცდე ლო ბა 1917 წელს იგი ვე გან ზრახ ვა გა ნე ხორ ცი ე ლე ბი ნათ მა შინ დე ლი აფ ხაზ სე პა რა ტის ტე ბის

religiuri da saeklesio viTareba afxazeTSi

22

მეშ ვე ო ბით, რო დე საც აფ ხა ზი სამ ღვდე ლო ე ბი სა და სე პა რა ტისტ ინ ტე ლი გენ ცი ის წარ-მო მად გენ ლებ მა მო იწ ვი ეს აფ ხა ზე თის ეპარ ქი ის კრე ბა და აფ ხა ზე თის ეკ ლე სია სა ქარ-თვე ლოს ეკ ლე სი ის იუ რის დიქ ცი ი დან გა სუ ლად გა მო აც ხა დეს. მხო ლოდ 2 წლის შემ-დეგ, 1919 წლის შე მოდ გო მა ზე მო წეს რიგ და მათ შო რის კა ნო ნი კუ რი ურ თი ერ თო ბა.6

რუ სე თის, თით ქმის, ორას წლო ვა ნი ან ტი ქარ თუ ლი მოქ მე დე ბე ბის შე დე გად, 1993 წლის აფ ხა ზეთ-სა ქარ თვე ლოს კონ ფლიქ ტის შემ დეგ შეს ძლეს სა ქარ თვე ლოს მტრებ მა თა ვი ან თი ოც ნე ბი სა და მის წრა ფე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბა.

სა ყუ რად ღე ბოა ის გა რე მო ე ბაც, რომ აფ ხა ზე თის ეპარ ქი ა ლუ რი საბ ჭოს შე მად გენ-ლო ბის 4 წევ რი დან 3 ეროვ ნე ბით რუ სია. მარ თა ლია, ბო ლო წლებ ში აფ ხა ზე თის სამ-ღვდე ლო ე ბის შე მად გენ ლო ბა შე ივ სო შე და რე ბით ახალ გაზ რდა, მეტ-ნაკ ლე ბად გა-ნათ ლე ბუ ლი სა სუ ლი ე რო პი რე ბით, მაგ რამ მა თი რა ო დე ნო ბა იე რო მო ნაქ დო რო ფე ის (დბა რი) მტკი ცე ბით 17-ს არ აღე მა ტე ბა, მათ შო რის, აფ ხა ზი მხო ლოდ 7-ია.7 ისიც მარ-თა ლია, რომ ეროვ ნუ ლი ღვთის მსა ხურ თა შე მად გენ ლო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბას ათე უ ლი წლე ბი სჭირ დე ბა.

დღეს აფ ხა ზეთ ში, აფ ხა ზუ რი მო ნა ცე მე ბით, 144 ეკ ლე სი აა, მათ შო რის: გაგ რის რე-გი ონ ში არის 14, გუ და უ თის რე გი ონ ში – 32, სო ხუ მის რე გი ონ ში – 20, გულ რიფ შის რე-გი ონ ში – 30, ოჩამ ჩი რის რე გი ონ ში – 30, ტყვარ ჩე ლის რე გი ონ ში – 10, ხო ლო გა ლის რე გი ონ ში – 8.8 აქე დან ზუს ტად რამ დე ნია მოქ მე დი ეკ ლე სია, უც ნო ბია. ცხა დია, მა თი უმ რავ ლე სო ბა უმოქ მე დოა. ჯერ ერ თი, იმის გა მო, რომ ბევ რი მათ გა ნი ჯერ კი დევ ად რე იყო ნა ხევ რად ან, თით ქმის, ბო ლომ დე დან გრე უ ლი და ასე თად რჩე ბა, ალ ბათ, დღემ-დე, რამ დე ნა დაც მა თი აღ სად გე ნი თან ხე ბი აფ ხა ზე თის დე-ფაქ ტო ხე ლი სუფ ლე ბას არ გა აჩ ნია. მე ო რეც, 17 სა სუ ლი ე რო პი რი 144 ეკ ლე სი ას ვე რა ნა ი რად ვერ მო ემ სა ხუ რე ბა, მე სა მეც, იმი ტო მაც არ შე იძ ლე ბა ეს ეკ ლე სი ე ბი ფუნ ქცი ო ნი რებ დნენ, რომ ქარ თუ ლი მო-სახ ლე ო ბა, რო მე ლიც ამ ეკ ლე სი ე ბის ძი რი თად მრევლს წარ მო ად გენ და, იქ უკ ვე აღარ ცხოვ რობს. აქე დან დას კვნა: აღ ნიშ ნუ ლი ეკ ლე სი ე ბის მხო ლოდ ერ თი, ძალ ზე მცი რე ნა წი ლი შე იძ ლე ბა იყოს მოქ მე დი.

რაც შე ე ხე ბა მო ნას ტრებს, აფ ხა ზეთ ში ახ ლა ორი მო ნას ტე რია: ახა ლი-ათო ნის წმინ-და მო ცი ქულ სი მონ კა ნა ნე ლის მო ნას ტე რი და წმინ და ოქ რო პი რის მო ნას ტე რი კა მან ში. პირ ვე ლი გა იხ სნა 1994 წელს, ხო ლო მე ო რე – 2001წელს. 2002 წლი დან ფუნ ქცი ო ნი-რებს სა სუ ლი ე რო სას წავ ლე ბე ლი ახალ–ათონ ში.

სა ეკ ლე სიო სე პა რა ტიზმს პრაქ ტი კა ში თან ახ ლავს რე ლი გი უ რი სე პა რა ტიზ მი თე ო-რი ა ში, კერ ძოდ აფ ხა ზე თის ეკ ლე სი ის იტო რი ის პრობ ლე მე ბის გა შუ ქე ბა ში. აფ ხა ზი ის-ტო რი კო სე ბი და სა სუ ლი ე რო პი რე ბი ყო ველ ნა ი რად ცდი ლო ბენ ეს ის ტო რია სავ სე ბით მოწ ყვი ტონ სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ი სა და სა ერ თოდ ქარ თვე ლი ხალ ხის ის ტო რი ას. აფ-ხა ზე თის ეკ ლე სი ის ის ტო რია ისე თი ის ტო რი კო სე ბის მი ერ, რო გო რიც არი ან ო. ბღაჟ ბა, სტ. ლა კო ბა, ე.აჯინ ჯა ლი, იე რო მო ნა ქი დო რო ფეი (დბა რი) ისეა წარ მოდ გე ნი ლი, რომ მას, თით ქოს და, შე ხე ბის არა ვი თა რი და დე ბი თი მხა რე სა ერ თოდ არ ჰქო ნია სა ქარ თვე-ლოს ეკ ლე სი ას თან. თვით აფ ხა ზე თის ეკ ლე სი ის ის ტო რია წარ მოდ გე ნი ლია რო გორც იმ თა ვით ვე ავ ტო კე ფა ლუ რი ეკ ლე სი ის ის ტო რია.

იე რო მო ნა ქი დო რო ფეი თა ვის წიგ ნში „აფ ხა ზე თის ეკ ლე სი ის ის ტო რია პირ ველ ათას წლე ულ ში“ (2005), აშ კა რად აყალ ბებს ამ ის ტო რი ას. ეს გა მო ი ხა ტე ბა, უპირ ვე ლეს

givi rogava

23religiuri da saeklesio viTareba afxazeTSi

ყოვ ლი სა, იმა ში, რომ იგი ყო ველ გვა რი ის ტო რი უ ლი დო კუ მენ ტე ბის მო ნა ცე მე ბის ანა-ლი ზი სა და და სა ბუ თე ბის გა რე შე ცდი ლობს და ამ ტკი ცოს, რომ

აფ ხა ზებ მა ქრის ტი ა ნო ბა მი ი ღეს, თით ქოს და, არა VI სა უ კუ ნე ში, ბი ზან ტი ის იმ პე რა-ტო რის იუს ტი ნი ა ნეს მმარ თვე ლო ბის (527-565)წლებ ში, რო გორც ამას იმ დრო ინ დე ლი ის ტო რი კო სე ბი პრო კო ფი კე სა რი ე ლი და სხვე ბი წე რენ, არა მედ I სა უ კუ ნის შუ ა ხა ნებ ში, უშუ ა ლოდ ან დრია პირ ველ წო დე ბუ ლი სა და სი მონ კა ნა ნე ლი სა გან;

რომ სი მონ კა ნა ნე ლი, თით ქოს და, მოკ ლულ იქ ნა არა ქ.ნი კოფ სი ა ში წარ მარ თე ბის მი ერ, არა მედ ანა კო ფი ა ში, რო მა ე ლი ლე გი ო ნე რე ბის მი ერ, რომ ლე ბიც ჯერ კი დევ არ იყ ვნენ ქრის ტი ა ნე ბი და სას ტი კად ებ რძოდ ნენ ახა ლი რე ლი გი ის მქა და გებ ლებს;

რომ ქარ თვე ლი მწერ ლე ბი და ის ტო რი კო სე ბი, თით ქოს და, ერ თმა ნეთ თან აი გი ვებ-დნენ ნი კოფ სი ა სა და ანა კო ფი ას, რაც სრუ ლი სი ყალ ბეა. ქარ თუ ლი წყა რო ე ბის მო ნა ცე-მე ბით (გი ორ გი ხუ ცეს მო ნა ზო ნი-მთაწ მინ დე ლი, „ქარ თლის ცხოვ რე ბა“, ვა ხუშ ტი) სი მონ კა ნა ნე ლი წარ მარ თებ მა სი ცოც ხლეს გა მო ა სალ მეს ნი კოფ სი ა ში და და იკ რძა ლა იქ ვე. ამის შე სა ხებ ქარ თვე ლი მე მა ტი ა ნე წერს: „ხო ლო სვი მონ კა ნა ნე ლის საფ ლა ვი არის ნი კოპს ქა ლაქ სა, აფ ხა ზეთ სა და ჯი ქეთს შუა, სამ ძღვარ სა ბერ ძენ თა სა“.9 აქ ვე უნ და ით-ქვას, რომ ანა კო ფია არა სო დეს არ ყო ფი ლა საზ ღვა რი აფ ხა ზეთ სა და ჯი ქეთს შუა, ასე-თად ად რე იყო ნი კოფ სია, ანუ ძვე ლი ლა ზი კა, ხო ლო უფ რო გვი ან მდ. ბზი ფი. რაც შე ე ხე ბა ანა კო ფი ა ში (დღ. ახალ-ათონ ში) სი მონ კა ნა ნე ლის საფ ლა ვის არ სე ბო ბას, ეს აიხ სნე ბა იმით, რომ სწო რედ წარ მარ თი ჯი ქე ბის ქრის ტი ა ნულ აფ ხა ზეთ ზე ლაშ ქრო ბის შე დე გად სი მონ კა ნა ნე ლის ნეშ ტი, მი სი ხელ ყო ფის თა ვი დან აცი ლე ბის მიზ ნით, გა და ტა-ნი ლი იქ ნა აფ ხა ზე თის სიღ რმე ში და და იკ რძა ლა აფ ხა ზე თის მთავ რე ბის რე ზი დენ ცი ის გვერ დით.

იე რო მო ნა ქი დო რო ფეი ცდი ლობს და ამ ტკი ცოს, რომ ბიჭ ვინ თის სა ე პის კო პო სო იმ-თა ვით ვე იყო ავ ტო კე ფა ლუ რი და მი სი ეპის კო პო სი სტრა ტო ფი ლე – აფ ხა ზუ რი ეპარ ქი ის ეპის კო პო სი. სა ბუ თი ასე თი მტკი ცე ბი სათ ვის – არა ვი თა რი, მხო ლოდ სურ ვი ლი შეგ ნე ბუ-ლად გა ა ყალ ბოს ის ტო რია. აქ ვე უნ და ით ქვას, რომ ბიჭ ვინ თის სა ე პის კო პო სოს მრევ ლი სი ნამ დვი ლე ში ვინ იყ ვნენ, ბიჭ ვინ თა ში გან ლა გე ბულ რო მა ელ თა ლე გი ო ნის ჯა რის კა-ცე ბი, იქ ვე მცხოვ რე ბი ქარ თვე ლე ბი (მეგ რე ლე ბი), თუ აფ ხა ზე ბი, დღემ დე ერ თმნიშ ვნე-ლად და უდ გე ნე ლია სა თა ნა დო სა ბუ თე ბის უქონ ლო ბის გა მო. ერ თი რამ კი ცხა დია, რომ ეთ ნი კუ რი აფ ხა ზე ბი ასე თი მრევ ლი ნამ დვი ლად ვერ იქ ნე ბოდ ნენ, უბ რა ლოდ იმის გა მო, რომ ისი ნი არამც თუ I სა უ კუ ნე ში, არა მედ თვით VI სა უ კუ ნე შიც კი ფიჭ ვის კო რო მებს სცემ დნენ თაყ ვანს, რო გორც ამის შე სა ხებ აღ ნიშ ნა ვენ იმ დრო ინ დე ლი ის ტო რი კო სე ბი (პრო კო ფი კე სა რი ე ლი, იო ა ნე ზო ნა რა, ნი კი ფო რე ქსან თო პუ ლო სი).10

იე რო მო ნა ქი დო რო ფე ის მტკი ცე ბით, აფ ხა ზეთ ში I ათას წლე ულ ში აგე ბუ ლი ყვე ლა ეკ ლე სია და ტა ძა რი აფ ხა ზუ რი ხუ როთ მოძ ღვრე ბის ძეგ ლია, მა შინ, რო დე საც, რო გორც სა თა ნა დო ქარ თვე ლი და უც ხო ე ლი სპე ცი ა ლის ტე ბი ამ ტკი ცე ბენ, სი ნამ დვი ლე ში ზო გი-ერ თი მათ გა ნი ბერ ძნუ ლია, უმ რავ ლე სო ბა კი – ქარ თუ ლი.

იე რო მო ნა ქი დო რო ფეი გვი ან შუ ა სა უ კუ ნე ებ ში აფ ხა ზეთ ში ქრის ტი ა ნო ბის და ცე მის მი ზე ზად ასა ხე ლებს იმ ფაქტს, რომ მა შინ აფ ხა ზე თის სა კა თა ლი კო სოს სა თა ვე ში ედ-გნენ მხო ლოდ ქარ თვე ლე ბი, რომ ლებ მაც არ იცოდ ნე ნო თა ვი ან თი მრევ ლის ენა, ხო-ლო მრევ ლმა თა ვი ან თი მწყემ სმთავ რე ბის ენა, რა მაც გა მო იწ ვი აო აფ ხაზ თა გა უც ხო ე-

24 givi rogava

ბა ქრის ტი ა ნო ბი სა გან. არც ერ თი სიტ ყვა იმის შე სა ხებ, თუ რა ტომ იყ ვნენ აფ ხა ზე თის კა თა ლი კო სე ბი ქარ თვე ლე ბი, იე რო მო ნაქს არ დას ცდე ნია. ასე ვე ერ თი სიტ ყვი თაც არ ახ სე ნებს აფ ხა ზეთ ში ქრის ტი ა ნო ბის და ცე მის ნამ დვილ მი ზეზს – წარ მარ თი და გა მაჰ მა-დი ა ნე ბუ ლი აფ სუ ე ბის ჩა მო წო ლას XVI-XVII სა უ კუ ნე ებ ში.

იე რო მო ნაქ დო რო ფე ის „აფ ხა ზე თის ეკ ლე სი ის ის ტო რი ა ში“ არც ერ თი დე ბუ ლე ბა, არც ერ თი და დე ბი თი წი ნა და დე ბა არაა თქმუ ლი ქარ თვე ლებ თან მი მარ თე ბა ში, მხო-ლოდ უნ დობ ლო ბა და სი ძულ ვი ლი გა მოს ჭვი ვის მის ნა წე რებ ში ამ ხალ ხის მი მართ, რაც ჩვე უ ლებ რი ვი და მა ხა სი ა თე ბე ლი ნი შა ნია აფ ხა ზუ რი სე პა რა ტიზ მი სა.

აფ ხა ზე თი სა და სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე სი ე ბის ურ თი ერ თო ბის სა კით ხში ამ ჟა მად დი დი მნიშ ვნე ლო ბა აქვს სრუ ლი ად რუ სე თის მარ თლმა დი დე ბე ლი ეკ ლე სი ის პატ რი არ ქის კი-რი ლის პო ზი ცი ას, რო მე ლიც მან და ა ფიქ სი რა 2011 წლის 26-28 ივ ლი სის შეხ ვედ რა ზე კი ევ ში სრუ ლი ად სა ქარ თვე ლოს მარ თლმა დი დე ბე ლი ეკ ლე სი ის კა თა ლი კოს-პატ რი-არქ ილია II-სთან, სა დაც მან გა ნაც ხა და: „ცხა დია, რომ სა ქარ თვე ლოს სა პატ რი არ ქოს იუ რის დიქ ცია ვრცელ დე ბა აფ ხა ზე თი სა და სამ ხრეთ ოსე თის ტე რი ტო რი ებ ზე“. პატ რი-არ ქის ამ პო ზი ცი ას აქვს არა მარ ტო დი დი კონ ფე სი უ რი, კა ნო ნი კუ რი, არა მედ დი დი პო-ლი ტი კუ რი მნიშ ვნე ლო ბაც. სწო რედ ამით აიხ სნე ბა უწ მინ დე სი სა და უნე ტა რე სის ილია II სიტ ყვე ბი: „ვმად ლობ უწ მინ დეს პატ რი არქ კი რილს იმი სათ ვის, რომ მან კი დევ ერ თხელ და ა მოწ მა სა ქარ თვე ლოს მარ თლმა დი დებ ლუ რი ეკ ლე სი ის იუ რის დიქ ცია აფ ხა ზეთ სა და ცხინ ვალ ში“.

ასე თი შეხ ვედ რა და მას ზე გა კე თე ბუ ლი გან ცხა დე ბა პატ რი არქ კი რი ლის მი ერ მარ-თლაც მი სა სალ მე ბე ლია და მე ტად მნიშ ვნე ლო ვა ნი, მაგ რამ გა ნა ყვე ლა რუ სი სა სუ ლი-ე რო პი რი იზი ა რებს თა ვი სი პატ რი არ ქის პო ზი ცი ას? – სამ წუ ხა როდ არა, მათ შო რის ცო ტა რო დია ისე თი, რო მე ლიც სრუ ლე ბით არ გან სხვავ დე ბა მე ფის რუ სე თის შო ვი ნის-ტი სა ეკ ლე სიო პი რე ბი სა გან, რომ ლე ბიც სა ქარ თვე ლო ში მოღ ვა წე ო ბის დროს თა ვის უპირ ვე ლეს მიზ ნად ისა ხავ დნენ რე ლი გი ი სა და ეკ ლე სი ის სა შუ ა ლე ბით ერ თმა ნე თი სათ-ვის და ე პი რის პი რე ბი ნათ აფ ხა ზი და ქარ თვე ლი ხალ ხი და აფ ხა ზე თი მო ეწ ყვი ტათ სა-ქარ თვე ლო სა გან. საკ მა რი სია იმის აღ ნიშ ვნა, რომ სწო რედ აფ ხა ზეთ ში მოღ ვა წე რუს მა სა სუ ლი ე რო პი რებ მა: პეტ რე სამ სო ნოვ მა, პავ ლე ხარ ჩენ კომ, ვი ტა ლი გო ლუბ მა აფ-ხაზ სე პა რა ტისტ სამ ღვდე ლო ე ბას თან ერ თად სო ხუმ-აფ ხა ზე თის ეკ ლე სია, რო გორც ეს ზე მო თაც აღ ნიშ ნა, 2009 წლის სექ ტემ ბერ ში სა ეკ ლე სიო კრე ბა ზე სა ქარ თვე ლოს მარ-თლმა დი დე ბელ ეკ ლე სი ას ჩა მო ა შო რეს და და მო უ კი დე ბელ კონ ფე სი ად გა მო აც ხა დეს.

გარ და ად გი ლობ რი ვი რუ სი სა სუ ლი ე რო პი რე ბი სა, აფ ხა ზე თი სათ ვის სრუ ლე ბი თაც უც ხო არ არის რუ სე თის სხვა დას ხვა რე გი ო ნე ბი დან იქ ჩა სუ ლი სუ ლი ე რი მწყემ სე ბი. ერთ-ერ თი მათ გა ნი მღვდელ-მო ნა ზო ნი პეტ რე (პი გო ლი) ამ რამ დე ნი მე წლის წი ნათ აფ ხა ზეთ ში ჩა ვი და აფ ხაზ თა „სუ ლი ე რი და პუ რე ბის“ მიზ ნით, მან გა ნიზ რა ხა ახა ლი-ათო ნის მო ნას ტრის წარ მო მად გენ ლო ბა და ე არ სე ბი ნა მოს კოვ ში, ათო ნის (სა ბერ ძნე თი) წმ. პან ტე ლე ი მო ნის მო ნას ტრის წარ მო მად გენ ლო ბას თან, რა მაც სა ქარ თვე ლოს ეკ ლე-სი ის მეს ვე ურ თა მკაც რი პრო ტეს ტი გა მო იწ ვია.11

მღვდელ-მო ნა ზო ნი პეტ რეს (პი გოლი) მსგავ სი მი სი ო ნე რე ბი აფ ხა ზე თი სათ ვის იშ-ვი ა თი რო დია, რომ ლე ბიც დი დი გულ მოდ გი ნე ბით ცდი ლო ბენ ხელთ იგ დონ აფ ხაზ თა სუ ლი ე რი მწყსო ბის უფ ლე ბა. აქ ვე უნ და აღი ნიშ ნოს ის გა რე მო ე ბაც, რომ მიმ დი ნა რე

25religiuri da saeklesio viTareba afxazeTSi

წლის მა ის ში ახა ლი ათო ნის მო ნას ტერ ში ჩა ტა რე ბუ ლი „სა ეკ ლე სიო-სა ხალ ხო კრე ბის“ შემ დეგ აფ ხა ზუ რი სამ ღვდე ლო ე ბა ორად არის გახ ლე ჩი ლი, ამ კრე ბა ზე ჩა მო ყა ლიბ და „აფ ხა ზე თის წმინ და სა მიტ რო პო ლი ტო“, რო მე ლიც და უ პი რის პირ და „და მო უ კი დე ბე ლი აფ ხა ზე თის ეკ ლე სი ას“.

ახ ლა ვნა ხოთ, ძა ლი ან მოკ ლედ, თუ რა მდგო მა რე ო ბაა ის ლა მის კუთ ხით აფ ხა ზეთ-ში. ბო ლო 18 წლის გან მავ ლო ბა ში იქ შე ი ნიშ ნე ბა ის ლა მის ერ თგვა რი აღორ ძი ნე ბის პრო ცე სი. კერ ძოდ, ამა ზე მი ა ნიშ ნებს ის გა რე მო ე ბა, რომ ჯერ კი დევ 1993 წელს შე იქ მნა აფ ხა ზე თის მუს ლიმ თა სა სუ ლი ე რო მმარ თვე ლო ბა, რო მელ საც სა თა ვე ში უდ გას აფ ხაზ-მუ ჰა ჯირ თა შთა მო მა ვა ლი ადილ გაბ ლია. სო ხუმ სა და გუ და უ თა ში გა იხ სნა მე ჩე თე ბი, რომ ლებ საც ჯერ–ჯე რო ბით სამ ლოც ვე ლო სახ ლის სტა ტუ სი აქვთ. ზო გი ერ თი ავ ტო რის მტკი ცე ბით აფ ხაზ მუს ლიმ თა რა ო დე ნო ბა მთე ლი აფ ხა ზი მო სახ ლე ო ბის 10%-ს არ აღე-მა ტე ბა. მათ ემა ტე ბათ თურ ქე თი დან, ჩრდი ლო ეთ კავ კა სი ი დან, ბაშ კი რე თი დან, შუა აზი-ი დან ჩა მო სუ ლი მუს ლი მა ნე ბი. მუს ლიმ თა ყვე ლა ზე მნიშ ვნე ლო ვა ნი დღე სას წა უ ლი ყურ-ბან-ბა ი რა მი ანუ აფ ხა ზუ რად ყურ ბან–ნიჰ ვა, აფ ხა ზეთ ში გა მოც ხა დე ბუ ლია სა ხელ მწი ფო დღე სას წა უ ლად.12

აფ ხა ზეთ ში ის ლა მის აღორ ძი ნე ბის მიზ ნით რუ სე თის მუფ ტი ე ბის საბ ჭომ თა ვი სი წარ-მო მად გენ ლო ბა გახ სნა აფ ხა ზე თის რეს პუბ ლი კა ში, რო მელ საც სა თა ვე ში უდ გას სრუ-ლუფ ლე ბი ა ნი წარ მო მად გე ნე ლი ენიკ ხა ჯი რუს ლა ნი. საბ ჭოს წარ მო მად გენ ლო ბა ახორ-ცი ე ლებს რეს პუბ ლი კუ რი რე ლი გი უ რი ორ გა ნი ზა ცი ე ბის კო ორ დი ნა ცი ას ხე ლი სუფ ლე ბის ინ სტი ტუ ტებ თან და სა კა ნონ მდებ ლო ორ გა ნო ებ თან.13

აფ ხა ზეთ ში ის ლა მის აღორ ძი ნე ბა და გან მტკი ცე ბა სრუ ლე ბი თაც არ შე დის რუ სე თის უმაღ ლე სი სა ე რო და სა სუ ლი ე რო ხე ლი სუფ ლე ბის ინ ტე რე სებ ში. რუ სუ ლი კვა ლი ჩანს იმ ტე რო რის ტულ ქმე დე ბებ ში, რომ ლის მსხვერ პლი გახ დნენ თვით მარ ქვია იმა მი ჰამ-ზათ გიც ბა და აფ ხაზ მუს ლიმ თა ერთ-ერ თი ლი დე რი, 34 წლის არ სა ულ ფი ლია.

ასე თია მოკ ლედ რე ლი გი უ რი და სა ეკ ლე სიო ვი თა რე ბა დღე ვან დელ აფ ხა ზეთ ში.

და მოწ მე ბუ ლი ლი ტე რა ტუ რა

1. ნ. ბერ ძე ნიშ ვი ლი, სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ის სა კით ხე ბი, წ. V, გვ. 88-89.2. Иеромонах Дорофей (Дбар.) Краткий очерк истории Абхазкой

Православной Церкви. Новый Афон, 2005с. 15.3. იქ ვე, გვ. 16.4. გ. რო გა ვა. ეკ ლე სი უ რი სე პა რა ტიზ მი. ჟურნ. „რე ლი გია“ 2 009, №4.5. გ. რო გა ვა, რე ლი გია და ეკ ლე სია აფ ხა ზებ ში, 2007 ვგ, 129-132.6. იქ ვე, გვ. 139-140.7. Иеромонах Дорофей (Дбар.) История христианства в Абхазии в первом

тысячалетии. Новый Афон, 2005.8. Перечен храмов и монастырей в Абхазкой Православной Церкви (იხ. ინ-

ტერ ნეტ ში).

26 givi rogava

9. Дж. Гамахария, Б. Гогиа. Абхазия-историческая область грузии, 1997 с. 200. 278.

10. გე ორ გი კა, ტ. 2, გვ. 133, 134, 135; ტ. VII, 2009, გვ. 117.11. გ. რო გა ვა, აფ ხა ზე თის ის ტო რი ის სა კით ხე ბი, 2009, გვ. 5.12. Ислам в Абхазии сегодня –(იხ. ინ ტერ ნეტ ში).13. იქ ვე.

Givi Rogava

State Religion and Church in Present-day Abkhazia

Summary

In the article it is proved that political separatism in Abkhazia is accompanied by church separatism. Clear manifestation of that is the breaking away of the Church of Sukhumi-Abkhazia from the Church of Georgia in September 2009.

ალექსანდრე მენი

მართლმადიდებლობის სოციალური კონცეფცია1

ცნო ბი ლია, რომ პრო ტეს ტან ტიზმს, მა გა ლი თად, თა ვი სი სო ცი ა ლუ რი დოქ ტრი ნა აქვს და ამ ჟა მად პრო ტეს ტან ტმა კონ სერ ვა ტო რებ მა იმის შე სა ხებ და ა ყე ნეს სა კით ხი, რომ ქრის ტი ა ნი უნ და ჩა ე რი ოს პო ლი ტი კა ში. ისი ნი მი იჩ ნე ვენ, რომ სა ხელ მწი ფო სა გან ეკ ლე სი ის გა მო ყო ფა ყალ ბი იდე აა და პო ლი ტი კა ში ჩარ თვა აუ ცი ლე ბე ლია. მათ მხარს ამე რი კე ლი მი ლი ო ნე რე ბიც უჭე რენ. ჩე მი აზ რით, სწო რია პო ლი ტი კუ რი ცხოვ რე ბის სუ-ლი ე რი ღი რე ბუ ლე ბე ბით გან საზ ღვრა, მაგ რამ ეს აბ სტრაქ ტუ ლი იდე აა. კონ კრე ტულ ცხოვ რე ბა ში აღ მოჩ ნდე ბა, რომ ნე ბის მი ე რი პო ლი ტი კა, მე მარ ჯვე ნე თუ მე მარ ცხე ნე, ყალ ბია, სი ყალ ბის ნიშ ნის მა ტა რე ბე ლია. ტყუ ი ლუბ რა ლოდ არ მბო ბენ, რომ პო ლი ტი-კა ბინ ძუ რი საქ მეა. პო ლი ტი კა სა შინ ლად პრაგ მა ტუ ლია. მას არ აინ ტე რე სებს ადა მი ა-ნი, მი სი საზ რუ ნა ვი მხო ლოდ ინ ტე რე სე ბია. პო ლი ტი კა, რო გორც წე სი, ამო რა ლუ რია: „გა მარ ჯვე ბუ ლებს არ სჯი ან“ და შემ დეგ „ის ტო რი კო სე ბი ყვე ლა ფერს გა მარ თლე ბას მო უ ძებ ნი ან ...“ ამე რი კე ლი ქრის ტი ა ნე ბი, რომ ლე ბიც ახ ლა თავ გა მო დე ბით მი ის წრაფ-ვი ან პო ლი ტი კა ში, აუ ცი ლებ ლად გა ის ვრე ბი ან, რაც უკ ვე დაწ ყე ბუ ლია, ამი ტომ ცნო ბი-ლი მქა და გებ ლე ბი, ისე თი, რო გო რიც ბი ლი გრე მია, წვა ლო ბენ. მათ სურთ, რომ გავ-ლე ნა ჰქონ დეთ სა ზო გა დო ე ბა ზე (რაც კა ნონ ზო მი ე რი და მარ თე ბუ ლია), მაგ რამ, მე ო რე მხრივ, რო დე საც მათ პო ლი ტი კუ რი ინ ტრი გე ბის ხორ ცსა კეპ ში ატა რე ბენ, ისი ნი გრძნო-ბენ, რომ, უბა ლოდ, ეშ მა კის კლან ჭებ ში აღ მოჩ ნდნენ.

თა ვი დან პრო ტეს ტან ტე ბი ფიქ რობ დნენ, რომ ყვე ლას ბე დი წი ნას წარ დად გე ნი ლია. არი ან რჩე უ ლე ბი, ხო ლო ხარ თუ არა რჩე უ ლი, ამას იმის მი ხედ ვით გა ი გებ, თუ რო გორ გი მარ თლებს ცხოვ რე ბა ში, ამი ტომ ყვე ლამ თა ვი სი ვა ლი მუხ ლჩა უხ რე ლი შრო მით უნ-და მო ი ხა დოს (ამ შემ თხვე ვა ში მე გა უბ რა ლო ე ბით ვსა უბ რობ). ამით პრო ტეს ტან ტიზ მმა კა პი ტა ლის ტუ რი სი ტე მა შექ მნა, ყო ვე ლი შემ თხვე ვი სათ ვის, კა პი ტა ლის იდე ის ფორ მი-რე ბა ზე იქო ნია გავ ლე ნა.

კა თო ლი კუ რი სის ტე მა მიწ ყივ მო დი ფი ცი რე ბა შია, მუდ მივ ძი ე ბა შია, მა ტე რი ა ლუ რი რე სურ სე ბის სა მარ თლი ა ნი გა ნა წი ლე ბის მო დე ლი სა და სო ცი ა ლუ რი სტრუქ ტუ რის ოპ-ტი მა ლუ რი ვა რი ან ტის შექ მნას ცდი ლობს. მაგ რამ თუ კი ჩვენ ობი ექ ტუ რე ბი ვიქ ნე ბით, შევ ნიშ ნავთ, რომ პო ლი ტე კო ნო მი ის, მარ ქსიზ მი სა და სო ცი ა ლუ რი პო ლი ტი კის სფე რო-ში კა თო ლი კე ბერ-მო ნა ზონ თა და ღვთის მეტ ყველ თა ფუნ და მენ ტუ რი ნაშ რო მე ბის მი-უ ხე და ვად, სა ბო ლოო კონ ცეფ ცია კა თო ლი ციზ მში შე მუ შა ვე ბუ ლი არ არის. არ სე ბობს დო კუ მენ ტე ბის ნაკ რე ბი სა ხელ წო დე ბით „სო ცი ა ლუ რი დოქ ტრი ნა.“

1 თარგმნა კახა ქეცბაიამ.

religia da filosofia

28 aleqsandre meni

ახ ლა კი იმის შე სა ხებ, თუ რა ხდე ბა ამ მხრივ მარ თლა მა დი დებ ლო ბა ში. ჩვენ ში ეკ-ლე სია, რო გორც ადა მი ან თა ორ გა ნი ზა ცია, გავ ლე ნი ან როლს სა ზო გა დო ე ბა ში მხო ლოდ პეტ რე პირ ვე ლამ დე ას რუ ლებ და. მას მთავ რულ, დიდ მთავ რულ და მო ნარ ქი ულ სტრუქ-ტუ რას თან ჰქონ და საქ მე. მა შინ ძი რი თა დი იდეა თათ რო ბის, ანარ ქი ი სა და ქა ო სი სად მი ღვთივ ცხე ბუ ლი ერ თი ა ნი, ცენ ტრა ლი ზე ბუ ლი ხე ლი სუფ ლე ბის და პი რის პი რე ბა ში მდგო-მა რე ობ და. ოქ როს ურ დოს პი რო ბებ ში მოს კო ვის სა მე ფოს შექ მნა ნამ დვი ლად აუ ცი ლე-ბე ლი იყო. მაგ რამ, მი აქ ცი ეთ ყუ რად ღე ბა, ეკ ლე სი ას „მად ლო ბა“ არ უთ ხრეს: ფეხ ზე წა მოდ გო მის თა ნა ვე მე ფის ხე ლის ფლე ბამ ეკ ლე სი ის სიტ ყვა უკუ აგ დო. ამ შემ თხვე ვა ში მე ის ტო რი ა საც არ მივ მარ თავ, უბ რა ლოდ, გა გახ სე ნებთ ფილმს „ივა ნე მრის ხა ნე.“ თუმ-ცა ფილ მი მთლი ა ნად ყალ ბია, მაგ რამ იქ არის ასე თი მო მენ ტი: ივა ნე მრის ხა ნეს მე ფედ კურ თხე ვი სას მიტ რო პო ლი ტი მა კა რი ცდი ლობს მას რა ღაც უთ ხრას, ის კი მას ზე დაც არ უყუ რებს. იქ კი დევ ნაჩ ვე ნე ბია ივა ნე მრის ხა ნე სა და მიტ რო პო ლიტ ფი ლი პეს შო რის, რო მე ლიც მან საპ ყრო ბი ლე ში ჩა ამ წყვდია და მო აშ თო, არ სე ბუ ლი უთან ხმო ე ბა. მიტ-რო პო ლი ტი ფი ლი პე ტე რო რის წი ნა აღ მდეგ გა მო დი ო და. ის იმ პი რო ბით და თან ხმდა მიტ რო პო ლი ტო ბას, რომ „თხოვ ნის უფ ლე ბა“ ექ ნე ბო და. „თხოვ ნა“ – ეს შუ ამ დგომ ლო-ბაა პა ტი მარ თათ ვის. სარ გებ ლობ და რა მე ფის ზე პი რი და პი რე ბით, ფი ლი პემ უდა ნა-შა უ ლო თა დაც ვას მიჰ ყო ხე ლი. ცნო ბი ლია, თუ რი თი დამ თავ რდა მისი „თხოვ ნა.“ ეს, სა ერ თოდ, მო ნარ ქი ის პო ლი ტი კა იყო. სწო რედ რო მა ნო ვებს შო რის ერთ-ერ თი პირ ვე-ლი პატ რი არ ქი ნი კო ნი იქ ნა გან ყე ნე ბუ ლი, იმი ტომ რომ მე ფეს ეჩ ვე ნე ბო და, თით ქოს ის ძა ლა უფ ლე ბას იტა ცებ და, – მა საც ხომ დი დი მთავ რის სა ხე ლით მო იხ სე ნი ებ დნენ ... ასე ინ გრე ო და ეკ ლე სია, რო გორც სო ცი ა ლუ რი ძა ლა, ყო ვე ლი შემ თხვე ვი სათ ვის, იგი მო შო-რე ბუ ლი იყო სო ცი ა ლურ საქ მი ა ნო ბას. ამი ტომ, ბუ ნებ რი ვია, ის არც ცდი ლობ და სა კუ თა-რი სო ცი ა ლუ რი დოქ ტრი ნის შე მუ შა ვე ბას. მხო ლოდ რუ სი რე ლი გი უ რი ფი ლო სო ფო სე ბი, ჩა ა და ე ვით დაწ ყე ბუ ლი, შემ დეგ სო ლო ვი ო ვი, ბერ დი ა ე ვი, ფრან კი და სხვე ბი ცდი ლობ-დნენ გარ კვე უ ლი გო ნი ე რი მო დე ლის წარ მოდ გე ნას. მაგ რამ, მკაც რად თუ ვიტ ყვით, ეს არ შე იძ ლე ბა ჩა ით ვა ლოს მარ თლმა დი დე ბე ლი ეკ ლე სი ის სო ცი ა ლურ დოქ ტრი ნად.

ასე რომ, ამ ჟა მად ჩვენ სო ცი ა ლუ რი დოქ ტრი ნე ბი არ გვაქვს. თუ კი რა მე დარ ჩა ტრა-დი ცი ი დან, ეს მო ნო წეს რი გის შე ნარ ჩუ ნე ბის იდე აა, იმი ტომ რომ მე ფის რე ჟი მის დამ-ხო ბის თა ნა ვე ეკ ლე სია და იბ ნა (თუმ ცა ეკ ლე სია ამ რე ჟიმს ბო რო ტე ბას თან აი გი ვებ და). ალ ბათ პი რა დად მე ფე ებს არ სურ დათ ბო რო ტე ბის ეკ ლე სია (მე მხედ ვე ლო ბა ში მაქვს XIX სა უ კუ ნის მე ფე ე ბი), მაგ რამ საკ მა რი სია იმის თქმა, რომ ნი კო ლოზ I-მა ბიბ ლი ის გა მო ცე მა აკ რძა ლა. არ ქი მან დრი ტი მა კა რი გლუ ხა რე ვი, ალ ტა ე ლი მი სი ო ნე რი, ით ხოვ-და ამის ნე ბარ თვას. ის სა კუ თარ თარ გმა ნებს აგ ზავ ნი და დე და ქა ლაქ ში, იმ პე რა ტო რის სა ხელ ზე წერ და, რომ არ შე იძ ლე ბა ღვთის სიტ ყვის გა რე შე ხალ ხის და ტო ვე ბა, რომ ძველ სლა ვურ ენას უკ ვე ვერ იგე ბენ და ა. შ. მას არ პა სუ ხობ დნენ. აი, მა შინ მან და წე რა: „თქვენ თვის ცო ტაა 14 დე კემ ბე რი, წყალ დი დო ბა პე ტერ ბურ გში“. არ ქი მან დრი ტი და სა-ჯეს. რუ სულ ეკ ლე სი ას ტაძ რე ბი სჭირ დე ბო და, ნი კო ლოზ II კი არ იძ ლე ო და მა თი აგე ბის ნე ბარ თვას; ტაძ რის აგე ბა მხო ლოდ თე ბერ ვლის რე ვო ლუ ცი ის შემ დეგ მო ხერ ხდა. ჯერ კი დევ ბი ზან ტი ა ში სა ხელ მწი ფო ძალ ზე მაგ რად ებ ღა უ ჭე ბო და სო ცი ა ლურ ცხოვ რე ბას, რი თაც სა ეკ ლე სიო ცხოვ რე ბის პა რა ლი ზე ბას ახ დენ და. ეკ ლე სი ის სა უ კე თე სო ძა ლე-ბი ტო ვებ დნენ სა ზო გა დო ე ბას. პო ე ტე ბი, მწერ ლე ბი, ღვთის მეტ ყვე ლე ბი ქა ლა ქე ბი დან

29

მო ნას ტრის კედ ლე ბი სა კენ მირ ბოდ ნენ, ბე რე ბი ხდე ბოდ ნენ. ამ ბე რებს შემ დგომ ში სა-ხელ მწი ფოს თან შე ხე ბის მო მენ ტე ბი ჰქონ დათ, მაგ რამ ეს იშ ვი ა თად ხდე ბო და, ვთქვათ, ხატ მებ რძო ლუ რი კრი ზი სე ბის დროს. რუ სეთ ში მთლი ა ნი კონ ტრო ლი იყო და ამი ტო მაც არა ნა ი რი აუ ცი ლე ბე ლი სო ცი ა ლუ რი დოქ ტრი ნა ჩვენ არ გვაქვს, მაგ რამ გვაქვს მემ-კვიდ რე ო ბა, რო მე ლიც დაგ ვი ტო ვეს ჩა ა და ევ მა, ზენ კოვ სკიმ, ლოს კიმ და, გან სა კუთ რე-ბით, ფე დო ტოვ მა – ცნო ბილ მა ის ტო რი კოს მა, რო მელ მაც ერთ-ერ თი ყვე ლა ზე ნა თე ლი სო ცი ა ლუ რი კონ ცეფ ცია შექ მნა.

მო ნარ ქი ულ სტრუქ ტუ რას ზო ო ლო გი უ რი წარ მო მავ ლო ბა აქვს. მგლის ხრო ვას, სპი-ლო ე ბის ჯოგს, ირ მებს და მრა ვალ სხვა ცო ხოც ხალ არ სე ბას წი ნამ ძღო ლე ბი მარ თა-ვენ. მო ნარ ქია ქცე ვის ამ მე ქა ნიზ მე ბის მემ კვიდ რეა. დე მოკ რა ტია კი სპე ცი ფი კურ-ადა-მი ა ნუ რი და უფ რო გვი ან დე ლი მოვ ლე ნაა. შე საძ ლე ბე ლია, რომ ჩვენ სწო რედ ამ გვა რი პრო ცე სე ბის ზღურ ბლზე ვიმ ყო ფე ბით. XIX სა უ კუ ნე ში გვეჩ ვე ნე ბო და, რომ ევ რო პუ ლი დე მოკ რა ტია თა ვის თა ვად ვითარდება და ყველ გან პროგ რესს ნერ გავს, თუმ ცა ამ ჟა მად ყვე ლა ფე რი შე იც ვა ლა. ავი ღოთ, ვთქვათ, ინ დო ე თი. მარ თა ლია, ინ გლი სე ლებ მა, მა თი მმარ თვე ლო ბის არას რულ ყო ფი ლე ბის მი უ ხე და ვად, მა ინც მო ა ხერ ხეს ინ დუ რი სა ზო გა-დო ე ბის დე მოკ რა ტი ულ ზნეს თან ზი ა რე ბა, მაგ რამ იქ სრუ ლი ად გან სხვა ვე ბუ ლი წეს-ჩვე-უ ლე ბა ნი მა ინც დარ ჩა. იქ უკ მა ყო ფი ლე ბაა. იქ გან დე ბის, ნე რუ ი დე ბის დი ნას ტი აა მარ-თვის სა თა ვე ში. იქ ძველ ტრა დი ცი ებს არ და უ კარ გავთ თა ვი ან თი მნიშ ვნე ლო ბა. მე ამას იმი ტომ ვამ ბობ, რომ ჩვენ შემ წყნა რებ ლე ბი უნ და ვი ყოთ და არ უნ და ვფიქ რობ დეთ, თით ქოს ჩვენს დროს მოხ დე ბა რა ღაც გან სა კუთ რე ბუ ლი სას წა უ ლე ბი და ცვლი ლე ბე ბი. წყლის წვე თი ქვას ხვრეტს, პრო ცე სე ბი ნე ლა მიმ დი ნა რე ობს.

დე მოკ რა ტი ის არ სი შე რი გე ბა ში მდგო მა რე ობს, რო დე საც ადა მი ანს სხვა ადა მი ა ნის შე ხე დუ ლე ბა თა მოს მე ნა ძა ლუძს, რო დე საც სხვა ადა მი ა ნის პო ზი ცი ის გა გე ბა შე უძ ლია, რო ცა ის ღი აა სხვა ადა მი ან თა გე მოვ ნე ბი სა და თვალ საზ რი სე ბი სად მი. დე მოკ რა ტია აქე დან იწ ყე ბა. ჩვენ ში დე მოკ რა ტი უ ლი მოძ რა ო ბის წევ რე ბად წო დე ბუ ლი ადა მი ა ნე ბი სი ნამ დვი ლე ში ფსი ქო ლო გი ით დიქ ტა ტო რე ბი იყ ვნენ. მათ თან შე ხე ბი სას მე დავ რწმუნ-დი, თუ რამ დე ნად უც ხოა მათ თვის დე მოკ რა ტი ის ცნე ბა. დე მოკ რა ტია – ეს ფსი ქო ლო-გი აა. ამ ყვა ვილს ხან გრძლი ვი მოვ ლა სჭირ დე ბა. დე მოკ რა ტია სუ ლი ე რი სტრუქ ტუ რის უმაღ ლე სი გა მოვ ლი ნე ბაა, რომ ლის გან ვი თა რე ბის შემ თხვე ვა ში მის გან სა ზო გა დო ე ბი-სათ ვის სა სარ გებ ლო რამ გა მო ვა, ხო ლო სა ზო გა დო ე ბის სტრუქ ტუ რის გარ დაქ მნი დან, მი სი გა დე მოკ რა ტი უ ლე ბი დან, მა შინ რო დე საც ხალ ხი ტო ტა ლი ტა რუ ლი ფსი ქო ლო გი ის მა ტა რე ბე ლია, არა ფე რი გა მო ვა. თუ კი ადა მი ა ნი სუ ლი ე რად იზ რდე ბა, „ტო ტა ლი ტა რიზ-მი სა კენ“ მიდ რე კი ლე ბა კლე ბუ ლობს. თუ ის პრი მი ტი უ ლია, მა შინ ის ტო ტა ლი ტა რიზ მი-სა კენ იქ ნე ბა მიდ რე კი ლი.

ჩვენ თა ვი სუ ფა ლი სუ ლის ნა ყო ფი უნ და გა მო ვი ღოთ და მის მიმ დე ვართ უნ და გა დავ-ცეთ ის. ჰი უ ი გენ სის პრინ ცი პით: რო დე საც ეცე მა წვე თი, მის გან რგო ლე ბი ცვი ვა, ყო-ვე ლი რგო ლი დან სხვა რგო ლე ბი წარ მო იქ მნე ბა და ა. შ. უსას რუ ლოდ. სი ნამ დვი ლე ში დიდ პო პუ ლა ცი ა ში, რო გორც ბი ო ლო გი ა ში იტ ყვი ან, ყვე ლა ფე რია. ჩვენ სწო რედ დი დი პო პუ ლა ცია ვართ, რო მელ შიც ყვე ლა ფე რია. ყო ვე ლი მი მარ თუ ლე ბის ჩა ნა სა ხი მას ში იხარ შე ბა.

marTlmadideblobis socialuri koncefcia

30

ბიბლიოგრაფია და შენიშვნები:

წარ მოდ გე ნი ლი სტა ტია ალექ სან დრე მე ნის ერთ-ერ თი სა ში ნაო სა უ ბა რია, რო მე-ლიც 1987 წლის 3 ოქ ტომ ბერს შედ გა. სტა ტი ის ტექ სტი შედ გე ნი ლია ფო ნოგ რა მის მი ხედ ვით, ამი ტომ პუბ ლი კა ცი ა ში ზე პი რი მეტ ყვე ლე ბის ცალ კე უ ლი თა ვი სე ბუ რე-ბე ბი გა მოს ჭვი ვის, თუმ ცა ეს ხელს არ უშ ლის მის ავ ტორს ნათ ლად და გა სა გე ბად ჩა მო ა ყა ლი ბოს სა კუ თა რი მო საზ რე ბე ბი მარ თლმა დი დებ ლო ბის სო ცი ა ლუ რი კონ-ცეფ ცი ის შე სა ხებ. თარ გმა ნი შეს რუ ლე ბუ ლია შემ დე გი გა მო ცე მის მი ხედ ვით: „ალ. მე ნი, მსოფ ლიო სუ ლი ე რი კულ ტუ რა: სა უბ რე ბი ქრის ტე სა და ეკ ლე სი ის შე სა ხებ; ეკ ლე სია ის ტო რი ა სა და თა ნა მედ რო ვე სამ ყა რო ში“, კრე ბუ ლი, მ. 1995 (იხ. ინ-ტერ ნეტ ვერ სია: www.alexsandrmen.ru (alex san drmen.libfl .ru). თარ გმა ნი ალ. მე ნის ოჯა ხის წევ რე ბის (ძმა – პავ ლე მე ნი და მე უღ ლე – ნა ტა ლია გრი გო რენ კო-მე-ნი) ნებ რათ ვით შეს რულ და.

მარ თლმა დი დებ ლო ბის სო ცი ა ლურ კონ ცეფ ცი ა ზე სა უბ რი სას ალ. მენს პირ ველ რიგ-ში მხედ ვე ლო ბა ში რუ სუ ლი მარ თლმა დი დებ ლო ბა აქვს, რო მელ თან მი მარ თე ბა ში მას მთე ლი რი გი სე რი ო ზუ ლი შე ნიშ ვნე ბი აქვს. ალ. მე ნის აზ რით, ეკ ლე სი უ რო ბის ის ტი პი, რომ ლი თაც მი სი თა ნა მედ რო ვე რუ სუ ლი ეკე ლე სი უ რო ბა გა მო ირ ჩე ვა შემ-დე გი ნიშ ნე ბით ხა სი ათ დე ბა: ა) „ობ რი ა დო ვე რიე“ – მო წე სე ო ბა; ბ) ობ სკუ რან ტიზ მი; გ) კონ ფორ მიზ მი; დ) უუ ნა რო ბა ხალ ხის მოთ ხოვ ნე ბის სა პა სუ ხოდ; ე) თვით კმა ყო-ფი ლე ბა და ჩა კე ტი ლო ბა, რო მე ლიც ყო ვე ლი ვე „სა ე როს“ ამ რე ზით უყუ რებს და ორი ენ ტა ცი ას არ ქა ულ ფორ მებ ზე აკე თებს; ვ) სა ხა რე ბი სა და წმინ და წე რი ლი სა გან მოწ ყვე ტა, რო მე ლიც ხშირ შემ თხვე ვა ში ეკ ლე სი ა ში მო სულ თა იმედ გაც რუ ე ბას იწ-ვევს, რაც რწმე ნის სუ რა გა ტე ბი სა კენ (პა რაფ სი ქო ლო გია, ოკულ ტიზ მი, იო გა და ა. შ) მათ მიბ რუ ნე ბას უწ ყობს ხელს; ზ) გე რონ ტო ფი ლია. რუ სუ ლი ეკ ლე სი ის ამ გვა რი და ხა სი ა თე ბა ალ. მენს შემ დგომ ში ძვი რად (სი ცოც ხლის ფა სა დაც კი) და უჯ და.

ალ. მე ნი ეწი ნა აღ მდე გე ბა მო საზ რე ბას იმის შე სა ხებ, რომ თით ქოს პრო ტეს ტა-ნო ბას თან შე და რე ბით მარ თლმა დი დებ ლო ბა მოკ ლე ბუ ლია სრულ ყო ფილ სო ცი-ა ლურ კონ ცეფ ცი ას. მი სი აზ რით, ამ გვა რი შე ხე დუ ლე ბა ერ თი მხრივ მარ თლმა დი-დებ ლო ბის არ სში გა უკ ვევ ლო ბის შე დე გია და მე ო რე მხრივ, ამ ყვე ლა ფერ ში არა-დე მოკ რა ტი უ ლი პო ლი ტი კუ რი ცხოვ რე ბაა დამ ნა შა ვე, რი სი გა მოც დი ლე ბა რუ სეთს არ აქვს. ალ. მე ნის თვის აქ ტი უ რი სო ცი ა ლუ რი საქ მი ა ნო ბი სა გან და პო ლი ტი კუ რი ცხოვ რე ბი სა გან ეკ ლე სი ის გან ყე ნე ბა მი უ ღე ბე ლია. თუმ ცა გუ ლის ტკვი ლით აღ ნიშ-ნავს, რომ რუ სულ სი ნამ დვი ლე ში ასე თი რამ ის ტო რი უ ლად არ არ სე ბობ და. რუ-სეთს არ აქვს დე მოკ რა ტი უ ლი ცხოვ რე ბის ტრა დი ცი ე ბი და შე სა ბა მი სად ნათ ლად ჩა მო ყა ლი ბე ბუ ლი მარ თლამ დი დებ ლო ბის სო ცი ა ლუ რი კონ ცეფ ცი აც.

მარ თლმა დი დებ ლო ბის სო ცი ა ლუ რი კონ ცეფ ცია ადა მი ა ნის სუ ლი ე რი სტრუქ ტუ რი-დან მომ დი ნა რე ობს და მი სი უმაღ ლე სი ქმნი ლე ბაა დე მოკ რა ტია – სპე ცი ფი კუ რი ადა მი ა ნუ რი მოვ ლე ნა, რო მე ლიც შე რი გე ბას, არა ძა ლა დო ბას, შემ წყნა რებ ლო ბას, სხვე ბის პო ზი ცი ე ბის გა გე ბას, გან სხვა ვე ბუ ლი რწმე ნის ადა მი ა ნე ბი სად მი ღი ა ო ბას გუ ლიხ მობს. მე ნის მი ხედ ვით, ამ გვა რად გა გე ბუ ლი დე მოკ რა ტია ფსი ქო ლო გია უფ-როა ვიდ რე პო ლი ტი კუ რი წყო ბის ფორ მა.

aleqsandre meni

31

Alexander Menn

Social Conception of Orthodox Christianity

(Translation and comments by Kakha Ketsbaia)

Summary

Social conception of Orthodox Christianity, in particular, of Russian Orthodox Christianity is discussed in the article. Father Al. Mann does not agree with the view that Orthodox Christianity is devoid of a social conception. Quite in the contrary, Orthodox Christianity really has this conception, though the Russian life-style pushed it into the background. If, in this respect, we manage to put everything into its proper place, it will be evident that Orthodox Christianity has a rather democratic social conception leading to active social life.

marTlmadideblobis socialuri koncefcia

საულიუს კაიშაუსკასი

„არახაზოვანი თეოლოგიის“ ფენომენი (ლიტველი თეოლოგის ჩ. კავალიაუსკასის სამეცნიერო იდეების ანალიზი)

შე სა ვა ლითე ო ლო გ ჩეს ლო ვას კა ვა ლი ა უს კა სის სა ხე ლი ფარ თო დაა ცნო ბი ლი. ეს ადა მი ა ნი

– ახა ლი აღ თქმის ნი ჭი ე რი მთარ გმნე ლია ძვე ლებ რა უ ლი ენი დან ლიტ ვუ რად, იგი არა მარ ტო ქრის ტი ა ნუ ლი აზ როვ ნე ბის გა მორ ჩე უ ლი მქა და გე ბე ლია, რომ ლის ხმაც ლიტ ვუ-რი რა დი ოს გა და ცე მებ ში ჟღერს მი სი გარ დაც ვა ლე ბი დან 16 წლის შემ დე გაც კი, არა-მედ, ამა ვე დროს გახ ლავთ ქა რიზ მა ტუ ლი პი როვ ნე ბა. თა ვი სი ცხოვ რე ბის ბო ლო წლე ბი და უთ მო ქრის ტი ა ნულ თე ო ლო გი ის გამ დიდ რე ბას თა ნა მედ რო ვე მეც ნი ე რე ბის მიღ წე ვე-ბით.

ამ სტა ტი ის მი ზა ნი გახ ლავთ არა მხო ლოდ გა გაც ნოთ ლიტ ვე ლი ქრის ტი ა ნი მოღ ვა-წის შე მოქ მე დე ბა, არა მედ ასე ვე გა ვა ა ნა ლი ზოთ იგი ცხოვ რე ბი სე ულ კონ ტექ სტში „ფი-ზი კა სა და თე ო ლო გი ას შო რის“. კერ ძოდ, ასე უწო დე ბენ მის ერთ-ერთ სტა ტი ას, რო მე-ლიც და ი ბეჭ და ამა ვე სა ხელ წო დე ბის თხზუ ლე ბა თა კრე ბულ ში. (10).

ჩე მი მცდელობა ჩა ვუღ რმავ დე ჩ. კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბას, გან პი რო ბე ბუ ლია არა მხო ლოდ, გარ კვე უ ლი პრობ ლე მე ბის შე სა ხებ ცოდ ნით ფი ზი კა სა და ფი ლო სო ფი ა-ში, რომ ლე ბიც გა ნი ხი ლე ბა მის სტა ტი ებ ში, არა მედ დი დი პა ტი ვის ცე მით ამ მო აზ როვ ნის მი მართ, რო მელ თან შეხ ვედ რის პა ტი ვი და ბედ ნი ე რე ბაც მქონ და.

სტა ტი ა ში, გა მო ვი ყე ნებ ფი ლო სო ფი უ რი მეც ნი ე რე ბის მე თო დო ლო გი ურ ის ტო რი ულ ვა რი ანტს, დას კვნე ბის ნორ მა ტი ულ, მნიშ ვნე ლო ვან სის ტე მას თან მი მარ თე ბა ში (8, 83-85), რომ ლე ბიც კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბი დან მომ დი ნა რე ობს. იმი სათ ვის, რომ სპე ცი ა ლუ რი (კოს მო ლო გი უ რი, სინერგეტული) ლი ტე რა ტუ რის ფარ თე ჩამონათვალი არ იყოს დი დი, მე ვუ თი თებ პი რად კვლე ვებს, სა დაც ეს ლი ტე რა ტუ რა სრუ ლი ფორ მი-თაა წარ მოდ გე ნი ლი.

ჩეს ლო ვას კა ვა ლი ა უს კა სის ცხოვ რე ბა და შე მოქ მე დე ბამომავალი მღვდე ლი და ი ბა და 1923 წ. ლიტ ვურ სო ფელ პუმ პე ნა ი ში, ლიტ ვის ჩრდი-

ლო ეთ მხა რეს. სწავ ლობ და გიმ ნა ზი ა ში „აუშ რა“ ქა ლაქ კა უ ნას ში. რო გორც მი სი სკო ლის მე გო ბა რი მა ტას ალ პერ ნა სი (20, 235-239) მოგ ვით ხრობს, უკ ვე იმ დროს იგი ატა რებ და ექ სპე რი მენ ტებს ქი მი ა ში, და სა კუ თა რი ლა ბო რა ტო რი აც კი ჰქონ და, იგი ორი გი ნალ-ში კით ხუ ლობ და ფ. ნიც შეს,ზ. ფრო იდს, სა ი დუმ ლოდ მო ნა წი ლე ობ და იმ დროს არა-ლე გა ლურ კომ კავ ში რულ ორ გა ნი ზა ცი ა ში. მაგ რამ 1940 წელს, რო დე საც ფაქ ტი უ რად ლიტ ვა ოკუ პი რე ბულ იქ ნა საბ ჭო თა ხე ლი სუფ ლე ბის მი ერ, კომ კავ შირ ზე მან სა ხალ ხოდ გა ნაც ხა და უა რი, ხო ლო 1941 წელს შე ვი და მღვდლე ბის (ქსენ ძე ბის) კა თო ლი კურ სე-მი ნა რი ა ში. 1946 წელს კა ვა ლი ა უს კა სი მღვდე ლიად აკურთხეს, ხო ლო 1950 წელს და-ა პა ტიმ რეს იმ მი ზე ზით, რომ მო ნა წი ლე ო ბას არ იღებ და სტა ლი ნურ არ ჩევ ნებ ში. მა ლე,

33

იგი გაგ ზავ ნეს სა კონ ცენ ტრა ციო ბა ნაკ ში „გორ ლაგ ნო რილ სკი“, სა დაც იქ ცა პა ტი მარ-თა არა ო ფი ცი ა ლურ მღვდლად. 1953 წელს, პა ტი მარ თა ამ ბო ხის შემ დეგ, რო მელ შიც კა ვა ლი ა უს კა სი აქ ტი უ რად მო ნა წი ლე ობ და (გახ ლდათ ამ ბო ხე ბის კო მი ტე ტის წევ რი), გა მო უ ტა ნეს სა სიკ ვდი ლო გა ნა ჩე ნი. გა ნა ჩე ნის აღ სრუ ლე ბა ვერ მო ას წრეს, რად გა ნაც იმ დროს და ა კა ვეს და გა ა სა მარ თლეს ბე რია. ცოც ხლად დარ ჩე ნი ლი პა ტიმ რე ბი (მათ შო რის კა ვა ლი ა უს კა სიც), გა და იყ ვა ნეს უფ რო მკაცრ პი რო ბებ ში – მა გა და ნის ოლ ქის მკაც რი რე ჟი მის ბა ნაკ ში. იქ მან გა იც ნო რუ სე თის ბევ რი მეც ნი ე რი, რომ ლე ბიც ასე ვე სტა ლი ნის რე ჟი მის მსხვერ პლნი გახ ლდათ. მა თი მეშ ვე ო ბით მან შე ის წავ ლა უმაღ ლე სი მა თე მა ტი კა, ფი ზი კა (მათ შო რის ფარ დო ბი თო ბის და კვან ტუ რი), ინ გლი სუ რი და ია პო-ნუ რი ენე ბი. 1956 წელს „ხრუშ ჩო ვის ამი ნის ტი ის“ შე დე გად, უფ ლე ბა მის ცეს დაბ რუ-ნე ბო და სამ შობ ლოს, მაგ რამ აუკ რძა ლეს დიდ ქა ლა ქებ ში ცხოვ რე ბა. ლიტ ვის და მო უ-კი დებ ლო ბის აღ დგე ნამ დე ოც და ცა მე ტი წლის მან ძილ ზე, იგი მსა ხუ რობ და მღვდლად ლიტ ვის თექ ვსმეტ პა ტა რა ქა ლაქ სა და რა ი ო ნულ ცენ ტრში. მძი მედ ავად მყო ფი, ხელ-მძღვა ნე ლობ და კა ტე ხიზ მოს კურ სებს კა ი ში ა დორ სკის სა ე პის კო პო ში, სა დაც გარ და იც-ვა ლა 1997 წ. 21 თე ბერ ვალს.

კა ვა ლი ა უს კა სი სრულფასოვნად ფლობდა შვიდ ევ რო პუ ლ ენას (მათ შო რის ძველ-ბერ ძნუ ლი), კი დევ კით ხუ ლობ და ტექ სტებს თოთ ხმეტ ენა ზე. 1972 წელს პირ ვე ლად ლიტ ვა ში გა მო ი ცა ძველ ბერ ძნუ ლად თარ გმნი ლი ახა ლი აღ თქმა, და ამ თარ გმა ნის ავ-ტო რი გახ ლდათ კა ვა ლი ა უს კა სი. ამ თარ გმა ნის სრულ ყო ფა სა და რე დაქ ტი რე ბა ზე კა ვა-ლი ა უს კა სი გარ დაც ვა ლე ბამ დე მუ შა ობ და. ახა ლი აღ თქმის ამ თარ გმა ნე ბის ბიბ ლი ოგ-რა ფი უ ლი სია ძველ ბერ ძნუ ლი დან ით ვლის 44 პო ზი ცი ას (19, 248-252)!

თა ვი სი პირ ვე ლი წიგ ნი, რო მე ლიც თე ო ლო გი ის სა კით ხებს მი ეძ ღვნა (9), კა ვა ლი ა უს-კას მა გა მოს ცა ლიტ ვის და მო უ კი დებ ლო ბის აღ დგე ნის შემ დეგ, 1992 წელს. ეს გახ ლავთ „თე ო ლო გი ის მცი რე ლექ სი კო ნი“, თუმ ცა ძნე ლია მას „მცი რე“ ვუ წო დოთ. 380 გვერ დზე ავ ტო რი ხსნის არა მხო ლოდ ფი ლო სო ფი ურ, მა თე მა ტი კურ, ფი ზი კურ ცნე ბებს. უკ ვე ამ წიგ ნში მან და ბეჭ და მცი რე ნარკვევი, რო მელ საც „არა ხა ზო ვა ნი თე ო ლო გია“ უწო და. (9, 266-269). მას ში გა ნი ხი ლე ბა კა თო ლი კუ რი თე ო ლო გი ის იდე ე ბის თა ნა მედ რო ვე მეც ნი ე რე ბის იდეებით გამდიდრების საკითხი. ფარ თო სპექ ტრით ეს პრო ექ ტი წარ მოდ-გე ნი ლია 1995 წელს გა მო ცე მულ წიგ ნში „თე ო ლო გია დღეს“ (11). კა ვა ლი ა უს კა სის გარ დაც ვა ლე ბი დან წლე ბის შემ დეგ, მი სი დის შვი ლის აკა დე მი კოს ან ტა ნას ბუ რა ჩა სის ძა ლის ხმე ვით გა მო ი ცა მი სი ნაშ რო მე ბის კრე ბუ ლი „ფი ზი კა სა და თე ო ლო გი ას შო რის“ (10), ათი წლის შემ დეგ კი – წიგ ნი „თე ო ლო გი, მი სი მის წრა ფე ბე ბი და აღ მო ჩე ნე ბი“ (19), რო მელ შიც ჩარ თუ ლი იყო კა ვა ლი ა უს კა სის გა მო უ ცე მე ლი შრო მე ბი, მო გო ნე ბე ბი მის შე სა ხებ, მი სი შრო მე ბის ბიბ ლი ოგ რა ფია. იმა ვე წელს გა მო ი ცა ლიტ ვე ლი მეც ნი ე რე-ბი სა და თე ლო გე ბის სა მეც ნი ე რო შრო მე ბის კრე ბუ ლი, რო მე ლიც მი ეძ ღვნა კა ვა ლი ა უს-კა სის ხსოვ ნას (20). და ამ კრე ბულ ში შე ვი და ამა ღელ ვე ბე ლი მო გო ნე ბე ბი მის შე სა ხებ.

სტა ტი ი სათ ვის გა მო ყე ნე ბულ იქ ნა ყვე ლა ზე მოთ ჩა მოთ ვლი ლი წიგ ნი, ასე ვე ა. ბუ რა-ჩა სის ავ ტო რო ბით და წე რი ლი კა ვა ლი ა უს კა სის (3) მოკ ლე ბი ოგ რა ფია.

კა ვა ლი ა უს კა სის მეც ნი ე რული დის კურ სის თა ვი სე ბუ რე ბე ბის შე სა ხებდი დი ხნის მან ძილ ზე კა თო ლი ციზ მში დო მი ნი რებ და ჯერ კი დევ პატ რისტიკის დრო-

ინ დე ლი აზ რი, რომ რე ლი გი უ რი რწმე ნა და რა ცი ო ნა ლუ რი შემეცნე ბა, რე ლი გი უ რი და

`araxazovani Teologiis~ fenomeni


34 saulius kaliSeuskasi

საე რო კულ ტუ რა შე უ თავ სე ბე ლია, რომ ბუ ნე ბის შემეც ნე ბა დრო ის ფუ ჭად ხარ ჯვაა (5). თო მა აქვინელის სწავ ლე ბა იმის შე სა ხებ, რომ რე ლი გი უ რი რწმე ნასა და რა ცი ო ნა ლუ რ შემეც ნე ბას შორის არ შე იძ ლე ბა იყოს წი ნა აღ მდე გობა, რა მე თუ ისი ნი ორი ვე გა მომ დი-ნა რე ობს ერ თი წყა რო დან – ღმერ თი დან, კა თო ლი ციზ მში აღორძინდა მხო ლოდ 1879 წელს, რო დე საც რო მის პაპ მა ლე ონ XII-მ გა მოსცა ენ ციკ ლი კა „Ae ter ni Pat ris“ ამ ენ-ციკ ლიკ ში თე ო ლო გი ის ზო გი ერ თი სა კით ხი მიჩ ნე ულ იქ ნა არა გან სა ხილ ველ სა კით-ხე ბად (დოგ მა ტუ რი რწმე ნის ჭეშ მა რი ტე ბად), მაგ რამ ასე ვე აღი ა რეს, რომ სამ ყა როს შე ც ნობა შესაძლებელია გო ნე ბით, სა მეც ნი ე რო კვლე ვე ბის შე დე გად (18, 281-284). მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ მეც ნი ე რე ბა სა და რე ლი გი ურ რწმე ნას შო რის რადიკალური ურ-თი ერ თდაპირისპირების იდეა კა თო ლი კურ მა ეკ ლე სი ამ უარ ყო, გარ კვე უ ლი ში ნა გა ნი ურ თი ერ თწი ნა აღ მდე გო ბა კვლა ვაც შე მორ ჩა. ზო გი ერ თი მათ გა ნი დაწ ვრი ლე ბით აღ-წე რა ბ. კუზ მის კას მა წიგ ნში „კა თო ლი კუ რი ფი ლო სო ფია. XIX და XX სა უ კუ ნე ე ბი“ (14). მა გა ლი თად, მიუნს ტერის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი თე ო ლო გი ი სა და ფი ლო სო ფი ის დარ გში გ. ჰერ მე სი თვლი და, რომ თე ო ლო გი უ რი რეფ ლექ სის მე თო დო ლო გი ურ სა ფუძ-ვლად უნ და მი ვიჩ ნი ოთ „ეჭ ვი“. ამის გა მო, ყო ველ კა თო ლი კეს უფ ლე ბა აქვს ეჭ ვი შე ი-ტა ნოს რე ლი გი ურ დოგ მებ ში. ეს იდეა რო მის პაპ მა გრი გო ლი XVI-მ შე ა ფა სა რო გორც რა ცი ო ნა ლიზ მის გა მოვ ლი ნე ბა (14, 27). 1957 წელს ფრან გი კა თო ლი კე მღვდლის, პა-ლე ონ თო ლოგ პი ერ ტე ი არ დე შარ დე ნის სწავ ლე ბა ნო ოს ფე როს შე სა ხებ მიჩ ნე ულ იქ-ნა რე ლი გი ურ რწმე ნას თან შე უ თავ სებ ლად, მაგ რამ ხან გრძლი ვი დის კუ სი ე ბის შე დე გად ვა ტი კა ნის მე ო რე კრე ბის დროს (1962-1965), ეს თე ო რია მი ი ღეს (14, 252). ეკ ლე სი ამ ასე ვე შე ა ფა სა ა. ლოი სის სწავ ლე ბა, მაგ რამ მი უ ხე და ვად ამი სა, მა ლე ზო გი ერ თი მი სი პო ზი ცია კა თო ლი კუ რი ეკ ლე სი ის მო დერ ნი ზა ცი ის სა ფუძ ვლად იქ ცა (იქ ვე).

ეს დრა მა ტუ ლი და ძა ბუ ლო ბა რე ლი გი ურ ჭეშ მა რი ტე ბა სა და სა მეც ნი ე რო შე ფა სე ბას შო რის საკ მა ოდ მკა ფი ოდ იგ რძნო ბა კა ვა ლი ა უს კა სის ნაშ რო მებ ში. თა ვის ერთ-ერთ ცნო ბილ დის კუ სი ა ში ლიტ ვუ რი რა დი ოს ეთერ ში სა უბ რობ და რა ცოდ ვი ლებ ზე, კა ვა ლი-ა უს კას მა გა ნაც ხა და: „ეს თე მა არ მაძ ლევს მოს ვე ნე ბას, და მინ და ეხ ლა ვე გან ვაც ხა დო, რომ ჩემს აზრს გა დავ ცემ ეკ ლე სი ის სამ სჯავ რო ზე. თუ ეკ ლე სია მი იჩ ნევს სხვაგ ვა რად, წი ნას წარ მო ვიხ რი ქედს მის წი ნა შე“ (10, 185-186). მსგავ სი გა მო ნათ ქვა მი არ არის ერ თა დერ თი. კა ვა ლი ა სუს კა სის ახ ლობ ლე ბი აღ ნიშ ნავ დნენ, რომ არ ცთუ იშ ვი ა თად კო-ლე გა მღვდლე ბი მის სა მეც ნი ე რო მო გო ნე ბებ სა და იდე ებს ვერ იგებ დნენ, მაგ რამ კა-ვა ლი ა უს კა სი ყო ველ თვის აღ ნიშ ნავ და, რომ იგი იყო ეკ ლე სი ის რი გი თი მსა ხუ რი და ყო ველ თვის ემორ ჩი ლე ბა მის გა დაწ ყვე ტი ლე ბებს (19, 242). უფ რო მე ტიც, რო დე საც გა მოით ქვა აზ რი, რომ ლიტ ვა ში ვა ტი კა ნის ოფი ცი ა ლუ რი აზ რი აღიქ მე ბა რო გორც რე-ვო ლუ ცი უ რი, რომ ლიტ ვუ რი სამ ღვდე ლო ე ბა საკ მა ოდ ჩა მორ ჩა ვა ტი კა ნის მო წი ნა ვე აზრს, კა ვა ლი ა უს კა სი ამას კა ტე გო რი უ ლად არ და ე თან ხმა (10, 226).

კა ვა ლი ა უს კა სის სწრაფვამ ესა უბ რა ღმერ თის შე სა ხებ „უახ ლე სი ფი ზი კის შუქზე“ (10, 13), ლიტ ვურ სა ეკ ლე სიო წრე ებ ში მო წო ნე ბა არ და იმ სა ხუ რა. კა ვა ლი ა უს კა სი აც ხა დებ-და, რომ მისმა სწრაფვამ გა ნე ახ ლე ბი ნა კა თო ლი კუ რი თე ო ლო გია, მი ი ღო კო ლე გე ბის გულისწყრომა (10, 13). მის შრო მებს ვერ იგებ და ზო გი ერ თი მეც ნი ე რი. სამ წუ ხა როდ, უნ და გან ვაც ხა დოთ, რომ „ათე ის ტუ რი ტე რო რის“ დას რუ ლე ბი დან ოცი წლის შემ დე-გაც კი, რე ლი გი ურ რწმე ნა სა და მეც ნი ე რულ ცოდ ნას შო რის მიმართ და მო კი დე ბუ ლე ბა ლიტ ვა ში პრობ ლე მა ტუ რი რჩე ბა (12, 10-14, 199-209).

35

ეს აღი ნიშ ნა სა მეც ნი ე რო დის კუ სი ე ბის დრო საც ვილ ნი უ სის უნი ვერ სი ტეტ ში 2007 წელს (17). დის კუ სი ის ერთ-ერ თმა მო ნა წი ლემ ყუ რად ღე ბა გა ა მახ ვი ლა ფარ თოდ გავ-რცე ლე ბულ აზ რზე იმის შე სა ხებ, რომ პი რა დი რე ლი გი უ რო ბა მეც ნი ე რულ დის კურ სთან შე უ თავ სე ბე ლია, და სწო რედ ამით შე იძ ლე ბა ავ ხსნათ, რომ ეკ ლე სი ა ში მოსიარულე მეც ნი ე რი საკუთარ სა მეც ნი ე რო კვლე ვებ ში (პ.ს. ლაპ ლა სის ცნობილი სიტყვების მი-ხედ ვით) „არ სა ჭი რო ებს ღმერ თის არ სე ბო ბის ჰი პო თე ზას“.

ამ პო ზი ცი ის წყა რო რ. დე კარ ტეს დუ ა ლიზ მშია. სწო რედ მან, გა ყო რა სამ ყა რო ორ ერ თმა ნეთ თან სრუ ლი ად შე უ თავ სე ბელ ნა წი ლად res co gin tans და res ex sten sa, გა-ნაც ხა და, რომ ღმერ თი აღარ ერე ვა სამ ყა რო ში მი სი შექ მნის შემ დეგ (13). ე. კერ ნსის თა ნახ მად, ეს იდეა იქ ცა დე იზ მის თე ო რი ულ სა ფუძ ვლად. (26, 314-319). დე იზ მის იდეა შე იძ ლე ბა შემ დეგ ნა ი რად ჩა მო ვა ყა ლი ბოთ: თუ ღმერ თი ტრან სცენ დენ ტა ლუ რია და სამ-ყა როს შექ მნის შემ დეგ მის საქ მე ებ ში არ ერე ვა, მა შინ ღმერ თის რწმე ნა და მა ტე რი ა ლუ-რი სამ ყა როს აღ ქმა მკაც რად უნ და დავმიჯნოთ.

კა ვა ლი ა უს კა სი ამ პო ზი ცი ას ვერ და ე თან ხმე ბო და. მი სი ღრმა რწმე ნით, რე ლი გი უ რი რწმე ნასა და მეც ნი ე რე ბას შორის არის შევსებითი (ნილს ბო რის შევსების პრინ ცი პის მი ხედ ვით) ურ თი ერ თო ბა.

ამ იდე ის დასამტკიცებლად იგი ცი ტი რე ბას უკე თებს კა თო ლი კე თე ო ლო გის კარ დი-ნალ ი. რატ ზინ გესს (ამ ჟა მინ დე ლი რო მის პა პი ბე ნე დიქტ XVI), რომ ლის მი ხედ ვი თაც თა ნა მედ რო ვე თე ო ლო გი ი სათ ვის გა ცი ლე ბით მნიშ ვლნე ლო ვა ნია ნ. ბო რის ფი ზი კა, ვიდ რე არის ტო ტე ლეს მე ტა ფი ზი კა. ეს იდეა გას დევს კა ვა ლი ა უს კა სის მთელ შე მოქ მე-დე ბას.

კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბის კი დევ ერ თი თა ვი სე ბუ რე ბა ჩე მი აზ რით გა ხლავთ ის რომ მი უ ხე და ვად მი სი ერუ დი ცი ი სა, სის ტე მუ რი ცოდ ნა ფი ზი კი სა და ფი ლო სო ფი-ის დარ გში მას არ ჰქო ნია. გა სა ო ცა რია, საიდანაც შე იძ ლე ბო და გას ცნო ბო და ახ ლად და ბეჭ დილ თე ო რი ას სამ ყა როს ინ ფლა ცი ის შე სა ხებ და სწო რად გა ნე მარ ტა იგი, და ამა ვე დროს თა ვის შრო მებ ში აღე ნიშ ნა ან ტრო პუ ლი პრინ ცი პი კოს მო ლო გი ა ში, რო-მე ლიც ფორ მუ ლი რე ბულ იქ ნა გა ცი ლე ბით ად რე. სამ ყა როს ინ ფლა ცი ის თე ო რიამდე და რო მელ მაც თე ო ლოგს მის ცა მყა რი არ გუ მენ ტე ბი „სამ ყა როს შექ მნის გო ნი ე რე ბის“ სა სარ გებ ლოდ. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ კა ვა ლი ა უს კა სი ახდენს ცი ტი რებას ფი ზი კოს მ. კა კუს (10, 70-71), იგი არა მხო ლოდ აა ნა ლი ზებს მის შე ხე დუ ლე ბებს სუ პერ სი მის თე ო-რი ის (4) შე სა ხებ. იგი სა ერ თოდ არ ახ სე ნებს ამ თე ო რი ას, თუმ ცა ეს თე ო რია ამ ჟა მად გვევ ლი ნე ბა ფი ზი კოს თა და თე ო ლო გებს (21, 28-30) შო რის ცხა რე დე ბა ტე ბის ობი ექ-ტად (1;25). კა ვა ლი ა უს კა სი კარ გად იც ნობ და იმ დროის სი ნერ გე ტი კას და მის ზო გი ერთ „არა ხა ზო ვა ნი თე ო ლო გი ას“, მაგ რამ იგი, სა ვა რა უ დოდ არ კით ხუ ლობ და სი ნერ გე ტი-კის ერთ-ერ თი „მა მის“ ი. პრი გო ჟი ნის შრო მებს (2), რომ ლის მა ტე რი ა ლისტუ რი მსოფ-ლმხედ ვე ლო ბა რა დი კა ლუ რად გან სხვავ დე ბა სი ნერ გე ტი კის მე ო რე ფუ ძემ დებ ლის – გ. ჰა კე ნის მსოფ ლმხედ ვე ლო ბი დან, ასე ვე მი სი რუ სი მიმ დე ვა რის ს.პ. კუ დი უ მო ვისას, რომ ლის შრო მებ საც ეყ რდნო ბო და ლიტ ვე ლი მღვდე ლი. პრო გო ჟი ნი სა და ჰა კე ნის სა-მეც ნი ე რო სკო ლებს შო რის არ სე ბობს უდი დე სი მსოფ ლმხედ ვე ლო ბი თი უფ სკრუ ლი (17, 152-159).


36

იგი ვე შე იძ ლე ბა ით ქვას კა ვა ლი ა უს კა სის ფი ლო სო ფი ის შე სა ხებ. იგი მას საკ მა ოდ კრი ტი კუ ლად უყუ რებ და: „ჩვენ თვის ეხ ლა ნა თე ლი ხდე ბა, რა ო დენ უმ წეო შე იძ ლე ბა იყოს ფი ლო სო ფია სამ ყა როს შემეცნებისათვის“ (10, 125), და ამ ტკი ცებ და, რომ ფი-ლო სო ფი უ რი მე თო დე ბი სრუ ლი ად გა მო უ სა დე გა რია ბუ ნე ბის შეს წავ ლი სათ ვის (10, 26), რომ „უახ ლე სი ფი ლო სო ფია იქ ცა ბან კრო ტად – მან და კარ გა ზუს ტი მეც ნი ე რე ბის ნდო ბა“ (10, 34). მე ო რე მხრი ვ, ერთ-ერთ სტა ტი ა ში (“რა ტომ მჭირ დე ბა თე ო ლო გი ის აღ დგე ნა“), კა ვა ლი ა უს კა სი წერს, რომ კვან ტუ რი ფი ზი კის მიღ წე ვამ „რო გორც ქა რიშ-ხალ მა შე აღ წია ფი ლო სო ფი ა შო და და იპ ყრო იგი“, თა ვად ეწი ნა აღ მდე გე ბა თა ვის თავს.

ბევ რი კრი ტი კუ ლი შე ნიშ ვნა შე იძ ლე ბა ვი პოვ ნოთ მის მსჯე ლო ბა ში ძველ ბერ ძნუ ლი ფი ლო სო ფი ის, სქო ლას ტი კის (10, 8-9,16,52) შე სა ხებ. იგი თა ნა მედ რო ვე ფი ლო სო-ფიას თა ნა მედ რო ვე მეც ნი ე რე ბას უპირისპირებს, რადგან მან ვერ შეძლო მეც ნი ე რე ბის უახ ლე სი მიღ წე ვე ბის ჩართვა სა ერ თო ფი ლო სო ფი ურ დის კუს ში. სპე კუ ლა ტი უ რი ფი-ლო სო ფია მის თვის მი უ ღე ბე ლია ადა მი ა ნის გან მი სი გა უც ხო ე ბის გა მო, მი სი ქსის ტენ ცი-ა ლუ რი პრობ ლე მე ბის გაუცხოების გამო. „გა ნა შეს ძლებ დით სა სიკ ვდი ლო სა რე ცელ-ზე მყოფ ნი წა გე კით ხათ კან ტი, ჰა ი დე გე რი ან სარ ტრი, რო გორც გულ მოწ ყა ლე ბი სა და შთა გო ნე ბის წყა რო? – იკით ხა მან (10, 23). გა მო ნაკ ლი სი მხო ლოდ კირ კე გო რის თვის და უშ ვა. ასე ვე მა ღალ შე ფა სე ბას აძ ლევ და ლიტ ვე ლი რე ლი გი უ რი ექსის ტენ ცი ა ლის ტის ან ტა ნას მა ცე ი ნის შრო მებს. ამ ტკი ცებ და, რომ ფი ლო სო ფი ის იმა ვე სფე რო ში მო მუ შა ვე და სავ ლე თის მო აზ როვ ნე ე ბის, ფი ლო სო ფი უ რი აზ რი მა ცე ი ნის მტკი ცე ბით უფ რო ღრმაა. (10, 65-69).

ჩე მი ღრმა რწმე ნით, მსგავ სი, ხში რად ურ თი ერ თსა წი ნა აღ მდე გო გა მო ნათ ქვა მე ბი და მსჯე ლო ბე ბი კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბა ში არ იქ ნე ბო და, რომ ჰქო ნო და შე საძ ლებ-ლო ბა გას ცნო ბო და ფი ლო სო ფი ის მეც ნი ე რე ბას, ფე ნო მე ნა ლურ, ნე ო მარ ქსის ტულ და სხვა მსგავს ფი ლო სო ფი ურ ლი ტე რა ტუ რას. მაგ რამ მას ასე თი შე საძ ლებ ლო ბა არ ჰქო-ნია. გარ და ამი სა, ყუ რად ღე ბის მიღ მა არ უნ და დავ ტო ვოთ ისიც, რომ იგი მღვდე ლი იყო და არა პრო ფე სი ო ნა ლი ფი ზი კო სი ან ფი ლო სო ფო სი და ამ სფე რო ებ ში სის ტე მა ტი უ რი გა ნათ ლე ბა არ ჰქო ნია. კა ვა ლი ა უს კა სის ცხოვ რე ბი სა და შე მოქ მე დე ბის ეს თა ვი სე ბუ რე-ბა ყო ველ თვის უნ და გვახ სოვ დეს, რო დე საც ვდგე ბით ცდუ ნე ბის წი ნა შე, შე ვა ფა სოთ მი სი შე მოქ მე დე ბა თა ნა მედ რო ვე პრო ფე სი უ ლი ფი ლო სო ფი ი სა და ფი ზი კის თვალ საზ რი სით.

კვან ტუ რი სამ ყა რო და რწმე ნის ჭეშ მა რი ტებებიკა ვა ლი ა უს კა სი თა ნა მედ რო ვე ფი ზი კას მი აკუთვნებდა კვან ტურ მე ქა ნი კას, კოს მო-

ლო გი ას და სი ნერ გე ტი კას. იგი ხში რად მი მარ თავ და მა თე მა ტი კა საც. მაგ რამ, მხო ლოდ „ფი ზი კის ია რა ღად“ მი აჩ ნდა. მღვდელს კვან ტუ რი მე ქა ნი კა ორი მი ზე ზით აინ ტე რე-სებ და: პა რა დოქ სა ლუ რო ბის გა მო (“თუ ჩვე ნი აღ ქმის მწი რი კა ტე გო რი ე ბით ჩვენ არ ძალ გვიძს შე ვიც ნოთ მიკ რო სამ ყა რო, რა ღა შე იძ ლე ბა ვთქვათ ღმერ თის შეც ნო ბა სა და მის წყა ლო ბა ზე?“) და სამ ყა როს შემეც ნე ბა ში სუ ბი ექ ტის რო ლს იმპლიცირების გამო [„მეცნიერულ შემეცნებაში აღმოჩნდა სუბიექტურობის უდიდესი როლი“...] სწო რედ ამის გა მო, მხედ ვე ლო ბა ში ვი ღებთ არა ფი ზი კა სა და თე ო ლო გი ას შო რის სტრუქ ტუ რულ ანა ლო გი ას, შეგ ვიძ ლია უფ რო სრულ ვყოთ თე ო ლო გი უ რი ახ სნა“). ეს იდე ე ბი კა ვა ლი-ა უს კას მა გა მოთ ქვა თა ვის „პროგ რა მულ“ სტა ტი ა ში „რა ტომ არის ჩვენ თვის აუ ცი ლე ბე-ლი თე ო ლო გი ის აღორ ძი ნე ბა“ (10, 8-22).

saulius kaliSeuskasi

37

მიკ რო სამ ყა როს გა მოვ ლი ნე ბის პა რა დოქ სა ლუ რო ბა ძა ლი ან მჭერ მეტ ყვე ლუ რად აღ წე რა კვან ტუ რი მე ქა ნი კის ერთ-ერ თმა შემ ქმნელ მა ვ. გე ი ზენ ბერ გმა: „მე მახ სენ დე-ბა დის კუ სია ნილ ს ბორ თან, რო მე ლიც გრძელ დე ბო და დი ლი დან გვი ან ღა მემ დე და სრულ დე ბო და უი მე დოდ. და რო დე საც, დის კუ სი ის შემ დეგ მე წა ვე დი მე ზო ბელ პარ კში სა სე ირ ნოდ, ჩემ თვის ვი მე ო რებ დი: ნუ თუ შე საძ ლე ბე ლია ბუ ნე ბა იყოს ამ გვა რად აბ სურ-დუ ლი, რო გორც იგი ატო მურ ექ სპე რი მენ ტებ ში გა მო ი ყუ რე ბა?“ (ციტ. (22, 5-6)-ის მი-ხედ ვით).

მაგ რამ თა ვად ბუ ნე ბაც რომ მი უღ წე ვე ლი იყოს ადა მი ა ნის გო ნე ბი სათ ვის, ადა მი ანს მით უმე ტეს არ შე უძ ლია აღიქ ვას ღმერ თის სამ პი როვ ნე ბა ან მტკი ცე ბა, რომ იე სო ქრის-ტე ერ თდრო უ ლად იყო ღმერ თი და კა ცი, – ამ ტკი ცებს კა ვა ლი ა უს კა სი: // ურ თი ერ თწი-ნა აღ მდე გო ბა დღეს ისე თი რა დი კა ლუ რია (...), რომ მის ასახ სნე ლად აუ ცი ლე ბე ლია გარ კვე უ ლი და მა ტე ბა, რო მელ საც ჩვენ შეგ ვიძ ლია ვუ წო დოთ უსაზ ღვრო სიყ ვა რუ ლი“, – წერს იგი (10, 14-15). თა ვად ბუ ნე ბა რომ მი უღ წე ვე ლი იყოს ადა მი ა ნის გო ნე ბი სათ ვის, ადა მი ან მა უნ და გა ი გოს, რომ მე ტად მი უღ წე ვე ლი მის თვის თა ვად ღმერ თი და მი სი ქმე-დე ბაა – ასე შეგ ვიძ ლია გა ვი გოთ აზ რი, რო მე ლიც მთლი ა ნად გას დევს კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბას.

კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბის მე ო რე ძი რი თა დი თე მაა – სუ ბი ექ ტის რო ლი მეც ნი-ე რულ აღ ქმა ში, ერთ-ერ თი ყვე ლა ზე პა რა დოქ სა ლუ რი მტკი ცე ბაა კვან ტუ რი მე ქა ნი კის თე ო რი ი სა, შე იძ ლე ბა გა ვი გოთ შემ დეგ ნა ი რად: ის რაც შე იძ ლე ბა შევ ნიშ ნოთ ფი ზი კურ ექ სპე რი მენ ტში – ნა წი ლა კი ან ტალ ღა, – და მო კი დე ბუ ლია მხო ლოდ გან ზრახ ვა ზე, ექ-სპე რი მენ ტა ტო რის ნე ბა ზე. კა ვა ლი ა უს კა სი წერს, რომ მო ცე მუ ლი პა რა დოქ სა ლუ რი მტკი ცე ბა ბა დებს მას ში ცდუ ნე ბას და უბ რუნ დეს „ძველ კანტს“, რო მელ საც თა ვი სი ტრან-სცენ დენ ტა ლუ რი ანა ლი ზით ამ ტკი ცებს, რომ აღ თქმის ობი ექტს ადა მი ა ნი თა ად აყა ლი-ბებს. მაგრამ, აქ ვე კან ტის მე ტა ფი ზი კა ზე იგი უარს ამ ბობს და ამ ტკი ცებს, რომ სა მეც ნი ე-რო გა გე ბით საკ მა რი სია ფი ზი კის უკ ვე ცნო ბი ლი კა ნო ნე ბი. კონ კრე ტუ ლად კი, კვან ტურ მე ქა ნი კა ში იმ პლიტირებული შევსებისა და გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ ცი პებს იგი რა ტომ-ღაც კა ნო ნებს უწო დებ და.

გა ნი ხი ლავ და რა ამ პრინ ცი პებს („კა ნო ნებს“), კა ვა ლი ა უს კა სი ზოგ ჯერ სა კუ თარ თავს ეწი ნა აღ მდე გე ბო და. მა გა ლი თად, ერ თსა და იმა ვე ტექ სტში იგი გა მოთ ქვამს აზრს, რომ „საეჭვო დუ ა ლო ბა და მო კი დე ბუ ლია ექ სპე რი მენ ტის არას რულ ყო ფი ლე ბა-ზე“ (10, 13), მოგ ვი ა ნე ბით კი, ამ ტკი ცებ და რომ ეს არის არა გან ზო მი ლე ბი თი ტექ ნი კის დე ფექ ტე ბის შედეგი, არა მედ რე ა ლო ბის ობი ექ ტუ რი კა ნო ნი“ (10, 17). ჩე მი აზ რით, მსჯე ლო ბის მსგავ სი წი ნა აღ მდე გო ბები გა მო ყე ნე ბუ ლი ლი ტე რა ტუ რის არაკ რი ტი კუ ლი შე ფა სე ბის შე დე გია. საქ მე იმა შია, რომ კა მა თი კვან ტი მე ქა ნი კუ რი რე ა ლო ბის ინ ტერ-პრე ტა ცი ის თა ო ბა ზე, კვლა ვაც გრძელ დე ბა, მათ შო რის ლი ტე რა ტუ რა ში გა მო ით ქმე ბა განსხვავებული მო საზ რე ბე ბი. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ავ ტორ თა უმ რავ ლე სო ბა მხარს უჭერს კო პენ ჰა გე ნის სა მეც ნი ე რო სკო ლის კვან ტი მე ქა ნი კუ რი რე ა ლო ბის ინ ტერ პრე ტა-ცი ას (მაგ: ნ. ბო რის, ვ. გე ი ზენ ბერ გის და ა. შ. პო ზი ცი ას), ზო გი ერ თი მეც ნი ე რი და ფი-ლო სო ფო სი ამ პო ზი ცი ი სად მი უარ ყო ფი თად არი ან გან წყო ბილ ნი.

მა გა ლი თად რუ სი ფი ლო სო ფო სი რ. არო ნო ვი. იდეა, იმის შე სა ხებ, რომ მეც ნი ე რულ შემეცნებაში შე საძ ლე ბე ლია არსებობდეს სუ ბი ექ ტუ რი ფაქ ტო რი, რო მელ საც უწო და „ჰლოდ ვი გის სინ დრო მი“ (23), ანუ ჯან სა ღი აზ რის აბ სო ლუ ტუ რი არარ სე ბობს. (რა მე თუ


38

ჰლოდ ვი გის სა ხელს უკავ შირ დე ბა ქრის ტი ა ნო ბის შეს ვლა საფ რან გეთ ში, ამ ფი ლო სო-ფო სის აზ რით, ირო ნი ის გარ კვე უ ლი დო ზით შე საძ ლოა ვი ვა რა უ დოთ, რომ ქრის ტი ა ნო-ბის დამ კვიდ რე ბა საფ რან გეთ ში გახ ლავთ ჯან სა ღი აზ რის სრუ ლი არარ სე ბო ბა).

ნ. ბორს შევსებადობა ეს მო და იმ აზრით, რომ ერ თი რე ა ლო ბის ორი ას პექ ტი ამ რე ა ლო ბის თვის ძა ლი ან მნიშ ვნე ლო ვა ნი თვი სე ბე ბს ასახავენ და ისი ნი არ უნ და იყ ვნენ ერ თმა ნე თის ურ თი ერ თსა წი ნა აღ მდე გო (24, 31). უფ რო მარ ტი ვად რომ ვთქვათ, იგი ამ ტკი ცებ და, რომ ჩვენ ვხდე ბით რე ა ლო ბის ორ ერ თმა ნე თი სა გან სრუ ლი ად გან სხვა ვე-ბულ რე ა ლო ბას, რომ ლებ საც თით ქოს და არ შე უძ ლი ათ თა ნა არ სე ბო ბა, მაგ რამ მა ინც არ სე ბო ბენ და ავ სე ბე ბენ ერ თმა ნეთს. სწო რედ ეს მო საზ რე ბა (თუმ ცა კა ვა ლი ა უს კასს იგი პირ და პირ არ გა მო უთ ქვამს), იქ ცა მღვდლი სათ ვის შთა გო ნე ბის წყა როდ: მი უ ხე და-ვად იმი სა, რომ ქრის ტეს ერ თდრო უ ლად ღვთი უ რი და კა ცუ რი ბუ ნე ბა გვეჩ ვე ნე ბა შე უ-თავ სებ ლად ჯან საღ აზ რთან, გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ ცი პი უფ ლე ბას გაძ ლევთ ჩათ ვა-ლოთ არა მხო ლოდ შესაძლებლად, არა მედ არ სე ბულად.

გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ ცი პი კა ვა ლი ა უს კას მა გან მარ ტა რო გორც „კა ნო ნი“ რო-მე ლიც ამ ტკი ცებს ადა მი ა ნუ რი შემეცნების პრინციპულ შეზღუდულობას და დის კრე დი-ტიაციას „ფი ლო სო ფი ის ევ რის ტიკუ ლი შე საძ ლებ ლო ბე ბის (10, 18) მი სი აზ რით, მიკ-რო სამ ყა რო ში შე საძ ლე ბე ლია მხო ლოდ შემეცნების შესაძლებლობა და მი ზე ზობ რი ვი პრინ ცი პი, რო მელ საც ემყარება მთე ლი ფი ლო სო ფი უ რი და მეც ნი ე რუ ლი აზ რი. აქ ვერ გა მო ვი ყე ნებთ. მიკ რო სამ ყა რო ში გა ბა ტო ნე ბულია ინ დე ტერ მი ნიზმს.

არ უნ და გაგ ვიკ ვირ დეს დე ტერ მი ნიზ მის ასე თი გა გე ბა. იგი კვლა ვაც დო მი ნი რებს მეც ნი ე რებ სა და ზო გი ერთ ფი ლო სო ფოსთან. იგი შე იძ ლე ბა მოძ ვე ლე ბუ ლად მი ვიჩ ნი-ოთ. ჩე მი კვლე ვე ბი მეცნიერული შემეცნების სფე რო ში (6,7, 160-182, 213-222, 237-240, 372-378, 8, 195-221) გვეხ მა რე ბა გა ვა კე თოთ დას კვნა, რომ დე ტერ მი ნიზ მის კლა სი კუ რი გა გე ბა უნ და შე იც ვა ლოს სის ტე მუ რი დე ტერ მი ნიზ მის გა გე ბით, რო მელ შიც ორ გა ნუ ლად ერ წყმის ერ თმა ნეთს ყვე ლა ჩვენ თვის ცნო ბი ლი მი ზე ზობ რიობის ფორმა, მათ შო რის თე ლე ო ლო გი უ რი პრინ ცი პი, სქო ლას ტი კუ რი ტი პი, სინ ქრო ნუ ლი და ციკ ლუ-რი მი ზე ზობ რი ვო ბა ზემოდან ქვემოთ მიმართული კაუზალობა (dow nward ca u sa ti on), კლა სი კუ რი კა უ ზა ლო ბაც კი). სის ტე მუ რი დე ტერ მი ნიზ მის კონ ტექ სტში გა ნუ საზ ღვრე ლო-ბის პრინ ცი პი არ გვევ ლი ნე ბა ინ დე ტერ მი ნიზ მის გა მოვ ლი ნე ბად და დას კვნის გა მო ტა ნა იმის შე სა ხებ, რომ იგი ამ ტკი ცებს ადა მი ა ნუ რი გა გე ბის შეზ ღუ დულ შე საძ ლებ ლო ბებს, შე უძ ლე ბე ლია. გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ ცი პი უნ და გა ვი გოთ რო გორც თა ვად რე ა ლო-ბის არ სე ბი თი ნი შა ნი, რო მელ საც ინ ტო ლო გი უ რი სტა ტუ სი აქვს. იმის გათ ვა ლის წი ნე-ბით, რომ ეს პრინ ცი პი გა ნუ ყო ფე ლია და მა ტე ბი თო ბის პრინ ციპ ისგან, გა ნუ საზ ღვრე-ლო ბის პრინ ცი პი შე იძ ლე ბა გა ნი მარ ტოს ონ ტო ლო გი უ რად: პრინ ციპ ში, შე უძ ლე ბე ლია ერ თსა და იმა ვე დროს ზუს ტად გან ვსაზ ღვროთ იდე ა ლიზ მი და მა ტე რი ა ლიზ მი (8, 142). რაც უფ რო ღრმად და ზუს ტად შე ის წავ ლე ბა რე ა ლო ბის იდე ა ლუ რი ასექ ტე ბი, მით მე-ტად შეგ ვიძ ლია ვთქვათ მა ტე რი ა ლურ ას პექ ტებ ზე და პი რი ქით, რაც მე ტად ჩა ვუღ რმავ-დე ბით თე ო ლო გი ის საიდუმლოს, მით უფრო ნაკლებად იქნება შესაძლებელი მის კონ-ტექ სტში შე ვიც ნოთ ბუ ნე ბის სა ი დუმ ლო და პი რი ქით. სწო რედ ამ, (ე.წ. ონ ტო ლო გი ურ ჭრილში), ჩე მი აზ რით, იმა ლე ბა ჭეშ მა რი ტი მი ზე ზე ბი იმისა, რომ შეუძლებელია საერთო ენის გამონახვა თე ო ლო გებ სა და მეც ნი ე რებს შო რის, რომ ლე ბიც ბუ ნებ ის მეც ნი ე რე ბის სფე რო ში მუ შა ო ბენ.


39

მეც ნი ე რე ბა ში პრობ ლე მე ბი, რო მე ლიც დაკავშირებულია გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ-ციპ ის გამოვლენასთან მიკ რო სამ ყა რო ში (მა გა ლი თად, რა დი ო ლო კა ცი ა ში), წყდე ბა კო რე ა ლა ცი უ რი მე თო დე ბით, მეც ნი ერ თა და ფი ლო სო ფოს თა უმე ტე სო ბა კო რე ლა ცი ას დე ტერ მი ნიზმს არ მი ა კუთ ვნებენ. კო რე ლა ცია აღიქ მე ბა, რო გორც კავ ში რის პროგ ნო ზის ალ ბა თო ბა, რო მელ მაც წარ მოქ მნა რე ზო ნან სუ ლი გა და ცე მის ენერ გია. მაგ., სინ ქრო ნი-ზა ცი ის დროს. მაგ რამ, ი. პრი გი ჟი ნის და გ. კა რე რის ეს დას კვნა უფ ლე ბას გვაძ ლევს სის ტე მუ რი დე ტერ მი ნიზ მის ჩარ ჩო ებ ში დარ წმუ ნე ბით და ვამ ტკი ცოთ, რომ კო რე ლა ცია გვევ ლი ნე ბა მი ზე ზობ რი ვი კავ ში რე ბის თა ვი სე ბურ ტი პად (7, 213-217, 373-375, 382-382).

გა ნუ საზ ღვრე ლო ბის პრინ ცი პის პრობ ლე მა კა ვა ლი ა უს კას მა ინ ტუ ი ცი უ რად გა დაჭ რა კო რე ლა ცი უ რი მე თო დით, გან საზ ღვრა იგი რო გორც მი ზე ზობ რი ვო ბის პრინ ცი პის გა-მოვ ლი ნე ბა. იგი ეძებ და ანა ლო გი ებს ღვთის სიტ ყვა სა და სა მეც ნი ე რო მიღ წე ვებს შო-რის, ურ თი ერ თკავ ში რებს, რომ ლე ბიც გან საზ ღვრა ვენ ფა რულ მი ზე ზობ რივ კავ ში რებს და ამის მეშ ვე ო ბით თა ვი და აღ წია იმ პლი ცი რე ბულ, პრინ ციპ ში გა ნუ საზ ღვრელ არ სე ბით წი ნა აღ მდე გო ბას იდე ა ლურ სა და მა ტე რი ა ლურს შო რის.

მე ო რე მხრივ, შემეცნე ბა ში სუ ბი ექ ტის რო ლის ამაღ ლე ბით, კა ვა ლი ა უს კა სი ცდი-ლობ და ეჩ ვე ნე ბი ნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ადა მი ა ნის შე მოქ მე დე ბი თი ძა ლე ბი გავ ლე ნას ახდენენ სა მეც ნი ე რო ექ სპე რი მენ ტებ ზე, მით უფრო ამო უ წუ რა ვია ღმერ თის შემოქმედებითი ძა ლები.

ღმერ თი და კოს მო ლო გიაკოს მო ლო გი ის პრობ ლე მე ბი კა ვა ლი ა უს კას აინ ტე რე სებ და მხო ლოდ ერ თი მი ზე-

ზით – კოს მო ლო გი ურ მო დელ ში იმ პლი ცი რე ბულ ინ ფლა ცი უ რი სამ ყა როს იდეის გამო სამ ყა რო წარ მო იქ მნა „არაფ რის გან“, რას აც ფი ზი კაში უწო დე ბენ „ფი ზი კურ ვა კუ უმს“. „ჩვე ნი დრო ის კოს მო ლო გი ა ში ღი ად სა უბ რო ბენ სამყაროს შექ მნის შე სა ხებ (...) არაფ-რი სა გან (...) სწო რედ ამას ას წავ ლის კა თო ლი კუ რი თე ო ლო გია, – წერს კა ვა ლი ა უს კა სი და აპე ლი რე ბს პრო ფე სორ მ. კა კუს ავ ტო რი ტეტ ზე, რო მე ლიც ამ ტკი ცებ და რომ ჩვე ნი მსოფ ლმხედ ვე ლო ბა ინ ტეგ რი რე ბული უნ და იყოს ღმერ თის საქ მი ა ნო ბის შე მოქ მე დე-ბით იდე ას თან (10, 70-71). ეს იდეა გა მო ხა ტუ ლია ფრან გი აკა დე მი კო სი სი ჟ. გუ ი ტო ნის მიერ წიგ ნში „ღმერ თი და მეც ნი ე რე ბა“ (2).

მ. კა კუს მსოფ ლმხედ ვე ლო ბა არ გახ ლავთ იო ლი ამო ცა ნა, თუნ დაც იმი ტომ რომ ეს მეც ნი ე რი ნაშრომში, რო მე ლიც ეძ ღვნე ბა „სუ პერ სი მების თე ო რი ის ანალიზი“, გა მოთ-ქვა ორი ურ თი ერ თსა წი ნა აღ მდე გო მო საზ რე ბა. ერ თი მხრივ, მ. კა კუ ამ ტკი ცებს, რომ ეს თე ო რია ერთ-ერ თი ყვე ლა ზე პერსპექტიულია თა ნა მედ რო ვე კოს მო ლო გი ა ში, რად-გა ნაც იგი აერ თი ა ნებს ყვე ლა, ჩვენ თვის ნაც ნობ ფი ზი კურ ურ თი ერ თქმე დე ბის სახეს და მი უ თი თებს სამ ყა როს „გო ნი ე რე ბა ზე“, რაც ირი ბად მი უ თი თებს გო ნი ე რი შე მოქ მე დის არ სო ბა ზე. მაგ რამ მე ო რე მხრივ, იქვე მ. კა კუ ამ ტკი ცებს, რომ ეს თე ო რია გარ კვე ულ წი-ლად გავს ფოლ კლო რი სა ინ ტუ ი ცი ის ნა რევს. (3. 3).

ზე მოთ უკ ვე გა ვა მახ ვი ლე ყუ რად ღე ბა, რომ მრა ვალ რიც ხო ვან სტა ტი ებ ში კა ვა ლი-ა უს კა სი „სუ პერ სი მების თე ო რი ას“ არ ახ სე ნებს, მი უ ხე დე ვად იმი სა, რომ სწო რედ ამ თე ო რი ი დან მომ დი ნა რე ობს, რომ გო ნე ბა, გვევ ლი ნე ბა იმა ნენ ტუ რად ჩვენს სამ ყა რო-სათვის და „გო ნი ე რე ბა“ დაფარულია ყოფიერების მი უწ ვდო მელ დო ნე ზე, რომელიც


40

წერტილს გავს (რო გორც ამას პ. ტეიერ დე შარდენის ნოოსფეროს თეორიაში „ომეგას წერტილი“ გვახსენებს).

ამა ვე დროს,ამ მო საზ რე ბამ უდა ვოდ და ფუძ ნე ბუ ლმა ფი ზი კის თვალ საზ რი სზე (1; 25), აი ძუ ლა მ. კა კუ „სუ პერ სი მების თე ო რია“ მო ეხ სე ნე ბი ნა „ფოლ კლო რი სა და ინ ტუ-ი ცი ის ქა ო ტურ ნა რე ვად“< ხო ლო ს. ან ტო ნი და დ.ი. კა ზა კო ვი – პირ და პირ აც ხა დე ბენ, რომ სწო რედ ეს მო საზ რე ბა აი ძუ ლებს ფი ზი კო სებს ამ თე ო რიას ეჭვით შეხედონ (იქ ვე), უფ რო მარ ტი ვად, თა ვად მო საზ ტრე ბაც კი, რომ ფი ზი კუ რი თე ო რია შე იზ ლე ბა და ვა სა-ბუ თოთ რომ არის გო ნე ბის ფი ზი კუ რი რე ა ლო ბის იმა ნენ ტუ რო ბა და ამა ვე დროს თა ვად აძ ლე ვენ სა ფუძ ველს ვი ფიქ როთ, ღმერთს ის მეც ნი ე რე ბი, რომ ლე ბიც ხელ მძღვა ნე ლო-ბენ მა ტე რი ა ლის ტურ (“რე ა ლის ტურ“) მსოფ ლმხედ ვე ლო ბას, თით ქოს შეზ ღუ დუ ლია.

არა სა მეც ნი ე რო, არა მედ წმინ და მსოფ ლმეხ დე ლო ბი თი არ გუ მენ ტე ბით უარ ყო ფენ ასე ვე ან ტრო პულ პრინ ციპს კოს მო ლო გი ა ში, და ეგ რეთ წო დე ბუ ლი ტორ სი უ ლი ვე ლე-ბის თე ო რიას, რო მელ საც ზოგ ჯერ ფი ზი კუ რი ვა კუ უ მის თე ო რი ა საც უწო დე ბენ. (7, 561-575). სა ვა რა უ დოდ, კა ვა ლი ა უს კასს შე საძ ლებ ლო ბა ჰქონ და გას ცნო ბო და ამ თე ო რი-ებს, მაგ რამ მან მი ი ღო უფ რო მე ტად და მამ ტკი ცე ბე ლი არ გუ მენ ტე ბი თა ვი სი აზ რის გან-სამ ტკი ცებ ლად, რომ ზო გი ერ თი სა მეც ნი ე რო ფაქ ტი და თე ო რია ამ ტკი ცებს რე ლი გი ურ რწმე ნას „არაფ რის გან“ სამ ყა როს შექ მნის შესახებ.

მე ო რე მხრივ, ეს აზ რი წი ნა აღ მდე გო ბა ში მო დის ზო გი ერ თ თა ნა მედ რო ვე თე ო-ლო გის თვალ საზ რის თან. ზე მოთ აღ ვნიშ ნე, რომ რე ლი გი უ რი რწმე ნის მეც ნი ე რე ბით განმტკიცების მთავარი თემა გახდა ცნო ბი ლი ფრან გი აკა დე მი კო სის ჟ. გუ ი ტო ნის სა უბ-რი სა ჟურ ნა ლისტ ბოგ და ნოვ თან, და ამის მი უ ხე და ვას, ეს მიდგომა უარ ყო ფი ლია საკ მა-ოდ მკაც რი კრი ტი კით სხვა ფრან გი მეც ნი ე რი სა და თე ო ლო გის ჟ.მ. ვერ ლინ დის მი ერ (21, 33-37). ძი რი თა დად, ეს კრი ტი კა მი მარ თუ ლია იმა ზე, რომ ჟ. გუ ი ტო ნი მეც ნი ე რე ბა-ში ეძებს „მა თე მა ტი კურ, აბ სტრაქ ტუ ლ ღმერ თს“, ღმერ თი კი გახ ლავთ პი როვ ნე ბა, და ამი ტომ ნე ბის მი ე რი „სა მეც ნი ე რო და სა ბუ თე ბა“ მი სი არ სო ბის შე სა ხებ, არა ვი თა რი კავ-ში რი არ აქვს რე ლი გი უ რი რწმე ნის ჭეშ მა რი ტე ბას თან. სხვაგ ვა რად რომ ვთქვათ, იყე-ნებს რა აზ როვ ნე ბი სა და მსჯე ლო ბის თა ნა მედ რო ვე სტილს, ჟ.მ. ვერ ლინ დე უბ რუნ დე ბა პატ რის ტიკოსე ბის აზ როვ ნე ბას, და ეს ტენ დენ ცია შე ი ნიშ ნე ბა ლიტ ვის კა თო ლი კურ წრე-ებ ში. თა ვის დროს, მეც შევ ხვდრი ვას ამ ტენ დენ ცი ას. რო დე საც ერ თხელ სა მეც ნი ე რო კონ ფე რენ ცი ა ში მო ნა წი ლე ო ბი სათ ვის მო ვიწ ვიე ერ თი ახალ გაზ რდა, მაგ რამ ლიტ ვა ში უკ ვე ცნო ბი ლი მღვდე ლი, პა სუ ხად მო ვის მი ნე, რომ ღმერ თის შეც ნო ბა შე საძ ლე ბე ლია მხო ლოდ გუ ლით და არა მეც ნი ე რუ ლი კვლე ვე ბით. მეჩ ვე ნე ბა, რომ ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი გარ კვე უ ლი დაპირისპირება კა ვა ლი ა უს კა სი სა და მი სი კო ლე გე ბის თვალსაზრისებს შო-რის არ სე ბობ და სწო რედ რე ლი გი ურ რწმე ნა სა და რა ცი ო ნა ლუ რი აზ როვ ნე ბის სხვა დას-ხვაგ ვა რად აღ ქმის გა მო.

სი ნერ გე ტი კა და „არა ხა ზო ვა ნი იე სო“„არა ხა ზო ვა ნი იე სოს“ მე ტა ფო რა ძა ლი ან და მა ხა სი ა თე ბე ლია კა ვა ლი ა უს კა სის შე-

მოქ მე დე ბი სათ ვის. არა ხა ზოვ ნე ბას ფი ზი კა სა და მა თე მა ტი კა ში ზოგ ჯერ უწო დე ბენ სუ-პერ პო ზი ცი ის პრინ ცი პის დარ ღვე ვას. მსგავ სი დარ ღვე ვის შე სა ნიშ ნავ მა გა ლითს გვაძ-ლევს ლიტ ვე ლი ფი ზი კო სი კ. პი რა გა სი წიგ ნში „არა ხა ზო ვა ნი დი ნა მი კის სა ფუძ ვლე ბი“. თუ კი ადა მი ა ნი ერ თი ვაშ ლის ნაც ვლად მი ირ თმევს ორ ვაშლს, იგი ორ მა გად გა მაძ ღა რი


41

იქ ნე ბა, მაგ რამ, ამა ვე დროს ერ თდრო უ ლად თუ მო უს მენს ორ მის თვის მო სა წონ სიმ-ღე რას, ორ მაგ სი ა მოვ ნე ბას ვერ მი ი ღებს (16, 14). არა ნაკ ლებ მჭერ ვმეტ ყვე ლუ რად გად მოს ცა არა ხა ზოვ ნე ბის არ სი დ. მე ა დოვ სმა: „თქვენ ფიქ რობთ რომ თუ გა ი გებთ რას ნიშ ნავს „ერ თი“, გა ი გებთ სიტ ყვა „ორის“ მნიშ ვნე ლო ბა საც, რა მე თუ „ორი“ გახ ლავთ „ერ თი“ და „ერთი“. მაგ რამ ასე ვე უნ და გეს მო დეთ სიტ ყვის „და“ მნიშ ვნე ლო ბა (22, 10). ეს აზ რი შე იზ ლე ბა სხვაგ ვა რა დაც გად მოვ ცეთ: არა ხა ზოვ ნე ბა ნიშ ნავს, რომ ზო-გჯერ რთუ ლი სის ტე მის ელე მენ ტე ბის ჯა მი ყო ველ თვის შე იძ ლე ბა იყოს მე ტი ან ნაკ ლე ბი მათ არით მე ტი კულ ჯამ ზე, რომ „ორი სა“ და „სა მის“ შეკ რე ბით არ არის აუ ცი ლე ბე ლი მი ვი ღოთ „ხუ თი“, შე იძ ლე ბა ასე ვე მი ვი ღოთ „ექ ვსი“ ან „ასერ თი“ ან „მი ნუს სა მი“. არა-ხა ზო ვა ნი პრო ცე სე ბი ხში რად გან საზ ღვრა ვენ თა ვად ქმე დე ბე ბით გა მო წვე ულ არა ა დექ-ვა ტურ შე დე გებს, ან პეპ ლის ეფექ ტის მსგავ სად -ზო გი ერთ არა თა ნა ბარ პი რო ბებ ში პეპ-ლის ფრთე ბის ქვე შაც კი შე იძ ლე ბა გა მო ვიწ ვი ოთ ქვა თა გრო ვე ბის ცვე ნა.

„ჯან სა ღი აზ რი სათ ვის“ წარმოდგენა იმის თა ო ბა ზე, რომ „ორი სა“ და „სა მის“ შეკ რე-ბით შე საძ ლოა მი ვი ღოთ „ექ ვსი’ ან „ასერთი“, გვეჩ ვე ნე ბა აბ სურ დუ ლად ან პა რა დოქ-სუ რად. მაგ რამ სწო რედ მსგავს– გა უ გე ბარ პა რა დოქ სა ლო ბად გვევ ლი ნე ბა იე სო ქრის-ტე – ამ ტკი ცებ და კა ვა ლი ა უს კა სი. „ყვა ვი ლებ ში ჩამ ჯდარ მა (...) და ვიწ ყე აღ ფრთო ვა ნე ბა იე სო თი, რო მე ლიც (...) არ შე უ შინ და სი მო ნის ღა რი ბულ ქოხ ში შეს ვლას,“ – წერ და კა-ვა ლი ა უს კა სი. და შემ დეგ: „ამ გვა რად მე შევიტყვე რომ იგი სრუ ლი ადაც არ გავს თე ო-ლო გი ურ თო ჯი ნას, რომ ლის ყოველი აუ ცი ლებ ლად უნ და იყოს გა მო ხა ტუ ლი უმაღ ლესი ხა რის ხებით და ბუ ღალ ტრულ ან გა რიშს გავს“ (10, 121).

მტკი ცე ბა, რომ იე სო იყო „არა ხა ზო ვა ნი“, ანუ პა რა დოქ სა ლუ რი, გა უ გე ბა რია არა მხო ლოდ მი სი თა ნა მედ რო ვე ე ბი სათ ვის, არა მედ თა ნა მედ რო ვე მორ წმუ ნე თათ ვი საც, მე ო რე მხრივ მარტივი სიტ ყვე ბით და საქ ცი ე ლით მთლი ა ნად შეც ვა ლა კა ცობ რი ო ბის ის ტო რია, კა ვა ლი ა უს კას მა და ა სა ბუ თა და ახ ლო ე ბით ისე ვე, რო გორც იტა ლი ელ მა ჟურ-ნა ლის ტმა ვი ტო რიო მე სო რიმ: „იმ დროს და იმ პი რო ბებ ში ეს შე უძ ლე ბე ლი იყო, მაგ-რამ – მოხ და!“ – ასე შე იზ ლე ბა გად მოვ ცეთ მე სო რის წიგ ნის „ჰი პო თე ზე ბი იე სოს შე სა-ხებ“ არ სი (15). ანა ლო გი უ რად მსჯე ლობ და კა ვა ლი ა უს კა სიც. იე სოს საქ ცი ე ლის „არა-რა ცი ო ნა ლურ“ ლო გი კას მან უწო და ღვთი უ რი და შე ა და რა იგი „არა რა ცი ო ნა ლურს:, რო მე ლიც გა მოვ ლინ და თა ნა მედ რო ვე ფი ზი კა ში, „შენ სრუ ლი ად გან სხვა ვე ბუ ლი ხარ ყოვ ლად ძლი ე რო. (...) და შე საძ ლოა, შენ უკეთ გა გიც ნოს თა ნა მედ რო ვე მეც ნი ე რე ბამ“ – წერ და იგი (10, 222, 124).

ბუ ნებ ის მეც ნი ე რე ბებს, რომ ლე ბიც სა შუ ა ლე ბას იძ ლე ვიან უკეთ შე იც ნონ ღვთი უ რი არ სი, კა ვა ლი ა უს კა სი მი ა კუთ ვნებ და სი ნერ გე ტი კა საც, რად გა ნაც არა ხა ზოვ ნე ბა წარ მო-იშ ვე ბა სი ნერ გე ტი კა ში. და სწო რედ სი ნერ გე ტი კით (ისე ვე რო გორც კვან ტუ რი ფი ზი კით) იგი აკავ ში რებ და თა ვის პრო ექტს კა თო ლი კუ რი თე ო ლო გი ის გამ დიდ რე ბას მეც ნი ე რუ-ლი აზ რე ბით (10, 19-25).

უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ ყვე ლა ქრის ტი ა ნი მო აზ როვ ნე არ ეთან ხმე ბა ამ იდე ებს. მა გა-ლი თად, მარ თლმა დი დე ბე ლი მღვდე ლი ბ. რუ სი თვლის, რომ მცდე ლო ბა და ვა სა ბუ თოთ თეოლოგიის ზოგიერთი დებულება სი ნერ გე ტი კის მეოხებით, არაფ რით არ შე იძ ლე ბა, რად გა ნაც იგი გვევ ლი ნე ბა „მა ტე რი ა ლიზ მის უკა ნას კნელ თავშესაფრად“ (28). იგი გუ-ლის ხმობს, რომ სი ნერ გე ტი კა გვევ ლი ნე ბა თე ო რი ულ სა ფუძ ვლად ბუ ნებ რი ვი პრო ცე-


42

სე ბის თვი თორ გა ნი ზე ბის იდე ად, თვი თორ გა ნი ზა ცია კი არ მო ით ხოვს ში ნა განს (მაგ. ღვთი ურ) წყა რო ე ბის წარ მოქ მნას და ბუ ნე ბის გან ვი თა რე ბას. მაგ რამ შე იძ ლე ბა ვიმ სჯე-ლოთ სხვაგ ვა რა დაც. შე იძ ლე ბა ვი ვა რა უ დოთ, (რ. დე კარ ტის მსგავ სად). რომ სამ ყა როს შექ მნის შემ დეგ, ღმერ თი მის საქ მე ებ ში აღარ ერე ვა. შე იძ ლე ბა ვი ვა რა უ დოთ, რომ მან შექ მნა ბუ ნე ბის ისე თი კა ნო ნე ბიმ რომ ლე ბიც სამ ყა როს არ სე ბო ბის სა შუ ა ლე ბას აძ ლევს და მო უ კი დებ ლად, ან ავ ტო ნო მი უ რად მა ინც, და სი ნერ გე ტი კის აღ მო ჩე ნე ბი (რო გო რი-ცაა მა გა ლი თად, რომ სამ ყა როს მარ თავს არა ფი ზი კუ რი პრო ცე სე ბი, გვევ ლი ნე ბა „მი-ზან სწრა ფულ“ მი მარ თუ ლე ბად, რო მე ლიც მი მარ თუ ლია „უც ნა უ რი მმარ თვე ლი სა კენ“, რო გორც მო მავ ლის სი ტე მის „დაპ როგ რა მე ბუ ლი“ მდგო მა რე ო ბა) ამ აზრს თით ქოს და ამ ტკი ცე ბენ. სი ნერ გე ტი კა ში კა ვა ლი ა უს კა სი აქ ცენტს აკე თებს მხო ლოდ არა ხა ზოვან პრო ცე სებ ზე და ყუ რად ღე ბას არ ამახ ვი ლებს ზე მოთ ჩა მოთ ვლილ პი რო ბებ ზე, რომ ლე-ბიც ასე ვე სა შუ ა ლე ბას გვაძ ლე ვენ გა ვა კე თოთ დას კვნა, რომ სი ნერ გე ტი კა არ შე იზ ლე ბა იქ ცეს „მა ტე რი ა ლიზ მის თავშესაფრად“. უფ რო მე ტიც, ჩე მი აზ რით (7, 393-400), სი-ნერ გე ტი კა შე იძ ლე ბა იქ ცეს პ. ტე ი არ დე შარ დე ნის ნო ოს ფე როს თე ო რი ის საყრდენად, რო მე ლიც კა თო ლი კურ მა ეკ ლე სი ამ უკ ვე მიიღო.

და სას რუ ლი და დას კვნე ბილიტ ვე ლი მღვდლის ჩეს ლო ვას კა ვა ლი ა უს კა სის შე მოქ მე დე ბის მცი რე მი მო ხილ-

ვაც კი უფ ლე ბას გვაძ ლევს ვამ ტკი ცოთ, რომ მი სი სწრაფ ვა გა ემ დიდ რე ბი ნა ქრის ტი ა-ნუ ლი თე ო ლო გია თა ნა მედ რო ვე მეც ნი ე რე ბების მიღ წე ვე ბით, გახ ლდათ ნო ვა ტო რუ ლი მსოფ ლიო ქრი ტი ა ნუ ლი აზ როვ ნე ბის კონ ტექ სტშიც კი. სამ წუ ხა როა რომ, მას ხე ლი არ მი უწ ვდე ბო და უახ ლეს ნაშ რო მებ ზე კოს მო ლო გი ის სფე რო ში, სი ნერ გე ტი კა ში, რა მე თუ სწო რედ ისი ნი მი აწ ვდიდ ნენ თეოლოგს მყარ არ გუ მენ ტებს იმის თა ო ბა ზე, რომ ღმერ-თმა სამ ყა რო შექ მნა სიყ ვა რუ ლით, და ეს სიყ ვა რუ ლი გა მო ვლენილია უმო უ წუ რა ვი სირ-თუ ლის სი მარ ტი ვით.

მე ო რე მხრივ, თვალს ხვდე ბა ის ფაქ ტი, რომ ბუ ნებ რი ს მეც ნი ე რე ბის თე ო რი ე ბი და და მათ გან გა მომ დი ნა რე დას კვნე ბი კა ვა ლი ა უს კა სი სათ ვის არ გახ ლდათ თვით მი ზა ნი. მან ისი ნი გა მო ი ყე ნა პირ ველ ყოვ ლი სა მე ტა ფო რის სა ხით, რო მე ლიც მორ წმუ ნე ებს ეხმარება ყუ რად ღე ბა მიაქციონ იმ ვითარებას, რომ ადა მი ა ნის ყვე ლა ზე თა მა მი აზ რიც კი შეუდარებელია შე მომ ქმე დის სიბ რძნესთან, რომ „იე სოს არა ხა ზოვ ნე ბის“ სწავ ლე ბა და ქცევები მი უწ ვდო მე ლია თა ვად თა ნა მედ რო ვე ადა მი ა ნის გო ნე ბი სათ ვი საც კი, და მი-სი გა გე ბა მხო ლოდ სუფთა გუ ლი თაა შე საძ ლე ბე ლი.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. Anthony S. Superstrings: a Theory of Everything? // New Scientist. 1985 August 29. p. 34-36.

2. Bogdanovas G., Bogdanovas I., Gitonas Ž.. Dievas ir mokslas. Kaunas: Tarpdiecezines katechetikos komisijos leidykla, 1996.


43

3. Buračas A. Apie Kunigą Česlovą. // Kavaliauskas Č. Tarp fi zikos ir teologijos. Vilnius: Aidai, 1998. P. 275-280.

4. Kaku M. Introduction to Superstrings. New York, Berlin, Heidelberg, London, Paris, Tokio: Springer-Verlag, 1988.

5. Kanišauskas S. Kodėl krikščionybė atkakliai priešinosi moksliniam pažinimui. // Iracionalumas ir mokslinio pažinimo ribos. (Sudarytojas ir atsakingasis redakrorius S. Kanišauskas). Vilnius: Mykolo Romerio universitetas, 2011. P. 85-89.

6. Kanišauskas S. Mokslinio pažinimo ribų problema. // Iracionalumas ir mokslinio pažinimo ribos (Sudarytojas ir atsakingasis redakrorius S. Kanišauskas). Villnius: Mykolo Romerio universitetas, 2011. P. 239-264.

7. Kanišauskas S. Sinergetinio pasaulėvaizdžio kontūrai. Filosofi niai ir moksliniai aspektai. Vilnius: Mykolo Rerio universitetas, 2008.

8. Kanišauskas S. Filosofi ja ir psichologija. Santykis ir paaulėvaizdžio kontekstai. Vilnius: Lietuvos teisės universitetas, 2003.

9. Kavaliauskas Č. Trumpas teologijos žodynas. Vilnius: logos knyga, 1992.10. Kavaliauskas Č. Turp fi zikos ir teologijos. Vilnius: Aidai, 1998.11. Kavaliauskas Č. Teologija šiandien. Kaišiadorus: Kaišiadorų vyskupijos kurijos

leidykla, 1995.12. Kardelis N. Pažinti ar suprasti. Humanistikos ir gamtotyros akiračiai. Vilnius:

Naujasis židnys – Aidai, 2008.13. Kolakowski L. Metafi zinis siaubas. Vilnius: Amžius, 1993.14. Kuzmichkas B. Katalikiškoji fi kosofi ja. XIX ir XX amžiai. Vilnius: Lietovus teisės

universitetas, 2003.15. Messori V. Hipotezės apie Jezų. Kaunas: Katalikų pasaulis, 1997.16. Pyragas K. Netiesinės dinamikos pagrindai. Vilnius: Ciklonas, 2003.17. Saldukaitytė J. Religijos fenomenas šiuolaikiniame pasaulyje. Problemos.

2008 Nr.73. P. 216-219.18. Tatarkiewicz W. Filosofijos istorija. III. XIX ir XX amžiu filosofija. Vilnius: Alma

littera, 2001.19. Teologas. Jo siekiai ir ieškojimai. Apie Česlovą Kavaliauską (Sudarytojas – A.

Buračas). Vilnius: Mokoslo aidai, 2008.20. Žmogus gyvas ne vien duona. Č. Kavaliausko ir A. Rubšio atminimui

(sudarytojaI: D. Dikevičius, I. Gudauskienė, R Šalaševičus). Vilnius: Vilniaus šv. Juozapo kunigų seminarija, 2008.

21. Verlinde J. – M.. Bevardė ir bevardė dievybė. Ezoterikos iššūkis krikščionybei. II dalis. Vilnius: Katalikų pasaulio leidiniai, 2008.

22. Whealtley M. Leaderschip ant the New Science. Dicovering Order in a Chaotic World. San Francisco: Berret-Koehler Publishers, 1999.

23. Аронов Р. А. Сознание и квантовый мир. // во==Вопросы философии. 2005. № 6. С. 83-92.

24. Бор Н. Избранные научные труды. Москва: Наука, 1977.


44

25. Казаков Д. И. Суперструны, или за пределами стандартных пред став-лений. // Успехи физических наук. 1980. Т. 5 Вып. 4. С. 561-575.

26. Кернс Э. Дорогами христианства. Москва: Протестант, 1992.27. Пригожин И., И. Стренгерс И. Время, хаос, квант. Москва: Наука, 1999.28. Руди Б. Синергетика – надежда материализма.

www.4oru.org/slovo.1741.5.html (žiūrėta 2006.05.19).

Saulius Kanišauskas

Phenomenon of "the Nonlinear Theology"(Analysis of Lithuanian theologician Č. Kavaliauskas' scientifi c ideas)

Summary

The name and works of priest and theologician Česlovas Kavaliauskas has been widely known in Lithuania. He is not only a talented translator of the New Testament, but also a charismatic person who attempted to enrich the theology by employing achievements of modern science. The idea that privacy in religion does not have anything in common with scientifi c discourse was however unacceptable to him.

Kavaliauskas assigned quantum mechanics, cosmology and synergetics to modern physics. Kavaliauskas was impressed by quantum mechanics, because of two things: its paradoxality and because of the implied subject's role in cognition. The ideas pervading Kavaliauskas scientifi c creation could be formulated as follows: a) if nature appears virtually inconceivable and paradoxical to human mind, then, a person has to understand and accept the idea that the God and his activities are even more inconceivable; b) though "common sense" suggests that Christ's being the God and man at the same time, also His death and resurrection seem to be incompatible, the principle of complementarity allows us to consider it not only as possible but also as existing.

In synergetics Kavaliauskas was impressed by the nonlinearity of processes. According to Kavaliauskas, Christ was also "nonlinear", i.e. paradoxical, "non-accounting", diffi cult to understand not only to his contemporaries but also to his Christian believers and followers.

Key Worlds: theology, philosophy, cosmology, quantum mechanic, synergetic, "nonlinear Jesus".


მამუკა ბიჭაშვილი

ღვთაებრივი წინასწარხედვა და ადამიანის თავისუფლება ლაიბნიცის „თეოდიცეაში“

ლა იბ ნი ცის აზ რით, ნე ბის მი ერ მა მე ტა ფი ზი კამ უნ და უპა სუ ხოს კით ხვა ზე, თუ რა ტომ არ სე ბობს არ სე ბუ ლი და არა არა რა ო ბა. იგი ვე კით ხვა უფ რო მარ ტი ვი სა ხით შე იძ ლე ბა ჩა მო ყა ლიბ დეს რო გორც – რა ტომ არ სე ბობს სამ ყა რო? ან თე ო ლო გი ურ მო დუს ში – რა-ტომ შექ მნა ღმერ თმა სამ ყა რო?

ამ კით ხვა ზე ლა იბ ნი ცის პა სუ ხი საკ მა ოდ მარ ტი ვად ჟღერს – იმი ტომ, რომ ჩვე ნი სამ-ყა რო სა უ კე თე სოა. მაგ რამ იმი სათ ვის, რომ ამ ერ თი შე ხედ ვით მარ ტი ვი პა სუ ხი სათ ვის მე ტი და მა ჯე რებ ლო ბა მი ე ცა, ლა იბ ნიცს და ჭირ და, ჯერ ერ თი, შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბის ონ ტო ლო გი ის და მუ შა ვე ბა და მე ო რე, სამ ყა რო ში ბო რო ტე ბის არ სე ბო ბის ახ სნა. თა ვის მხრივ, ეს უკა ნას კნე ლი თე მა უკავ შირ დე ბა ადა მი ა ნის თა ვი სუ ფა ლი ნე ბის პრობ ლე მას, რად გან ბო რო ტე ბა, მარ თა ლია არა მთე ლი მო ცუ ლო ბით, მაგ რამ იმ ნა წილ ში მა ინც, რაც ადა მი ა ნის საქ ცი ელს ებ მის, ახ სნა დია ადა მი ა ნის მან კი ე რი ბუ ნე ბის სა ფუძ ველ ზე.

ვიდ რე ამ სა კითხს უფ რო კონ კრე ტუ ლად შე ვე ხე ბო დეთ, გვინ და რამ დე ნი მე წი ნას წა-რი შე ნიშ ვნა გა ვა კე თოთ, რაც იმე დი გვაქვს უფ რო გა გე ბადს გახ დის ლა იბ ნი ცის პო ზი-ცი ას.

უნ და გა ვით ვა ლის წი ნოთ, რომ ლა იბ ნი ცი პრო ტეს ტან ტია და მას არას დროს შე უც-ვლია აუგ სბურ გის მრწამ სი. ლა იბ ნი ცი არც ლუ თე რა ნე ლია და არც კალ ვი ნის ტი ან სხვა რო მე ლი მე, ვთქვათ, ერაზ მის ან ცვინ გლის გავ რცე ლე ბუ ლი პრო ტეს ტან ტუ ლი სწავ ლე-ბის მიმ დე ვა რი. რო გორც თე ო ლო გი, ის და მო უ კი დე ბე ლი მო აზ როვ ნე და სხვა დას ხვა მიმ დი ნა რე ო ბე ბის ზედ მი წევ ნით კარ გად მცოდ ნეა. მი უ ხე და ვად ამი სა, ის იზი ა რებს მი სი დრო ის პრო ტეს ტან ტე ბი სათ ვის სა ერ თო არა ერთ დოგ მატს, ვთქვათ ისეთს, რო გო რი-ცაა ადა მი ა ნის ბე დის წი ნას წარ გან საზ ღვრუ ლო ბა და ცდი ლობს ეს თე ზი სი შე უ გუ ოს ადა-მი ა ნის თა ვი სუფ ლე ბის მტკი ცე ბას.

გარ და ამი სა, ლა იბ ნი ცი ესენ ცი ა ლის ტია. მის ესენ ცი ა ლიზ მთან გაც ნო ბა სა შუ ა ლე ბას გვაძ ლევს უფ რო სრულ ყო ფი ლად წარ მო ვიდ გო ნოთ შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბის ონ ტო ლო-გია და ის მე ქა ნიზ მი, რო მე ლიც ქმნა დო ბას უზ რუნ ველ ყოფს. შევ ჩერ დეთ ამ სა კით ხზე უფ რო დე ტა ლუ რად.

არ სე ბე ბი ანუ ესენ ცი ე ბი, გან ხი ლულ ნი ღვთა ებ რი ვი აზ როვ ნე ბი სა გან და მო უ კი დებ-ლად, იდე ებს წარ მო ად გე ნენ. მი უ ხე და ვად ამი სა, არ სე ბა მა ინც ინარ ჩუ ნებს კავ შირს ღვთა ებ რივ გო ნე ბას თან, რად გან ის სხვა არა ფე რია, თუ არა პო ტენ ცია ანუ შე საძ ლებ-ლო ბა, ხო ლო ღვთა ებ რი ვი გო ნე ბა კი ლა იბ ნი ცის მი ერ ინ ტერ პრე ტი რე ბუ ლია რო გორც შე საძ ლებ ლო ბე ბის სფე რო. არ სე ბა შე საძ ლე ბე ლია რე ა ლი ზე ბუ ლი იქ ნას და მა შინ ის შე ი ძენს დრო ულ და სივ რცი სე ულ გან საზ ღვრუ ლო ბებს. სხვაგ ვა რად ეს იმას ნიშ ნავს, რომ ის გა იშ ლე ბა არ სე ბო ბად. იგი ვე ვი თა რე ბა შე იძ ლე ბა დაკ ვა ლი ფი ცირ დეს რო გორც ქმნა დო ბა, თუმ ცა ქმნა დო ბის დეს კრიფ ცია გუ ლის ხმობს, რომ საგ ნობ რი ვი სამ ყა როს

46 mamuka biWaSvili

წარ მო შო ბის პრო ცე სის ახ სნა ში სა თა ნა დოდ უნ და იყოს წარ მოდ გე ნი ლი ღმერ თის მო-ნა წი ლე ო ბაც. სხვა შემ თხვე ვა ში საქ მე გვექ ნე ბა არა ქმნა დო ბის, არა მედ არ სე ბის და არ სე ბო ბის ურ თი ერ თო ბის დეს კრიპ ცი ას თან.

რო გორც აღი ნიშ ნა, არ სე ბა შე იძ ლე ბა არ სე ბო ბა ში გა და ვი დეს. თუ და ვინ ტე რეს-დე ბით მი სი ყოფ ნით ამ გვარ გა დას ვლამ დე, უნ და მი ვუ თი თოთ ღვთა ებ რივ გო ნე ბა ზე, რო მელ ში აც იდე ის სა ხით მყო ფობს არ სე ბა. ღვთა ებ რი ვი იდე ე ბი შე საძ ლებ ლო ბის ონ-ტო ლო გი უ რი სტა ტუ სის მქო ნეა და, მარ თა ლია ჩვენ ვლა პა რა კობთ არ სე ბის მის გან აბ-სტრაქ ცი ით ანა ლი ზის თა ო ბა ზე, მაგ რამ ეს მხო ლოდ გან ხილ ვის წე სია მა შინ, რო დე საც რე ა ლუ რად მი სი რე ა ლი ზა ცია მხო ლოდ აბ სო ლუ ტუ რი არ სე ბის მო ნა წი ლე ო ბით ხდე ბა. ყვე ლა შე საძ ლე ბე ლი არ სე ბო ბი სა კენ მი ილ ტვის, რად გან მათ სა ფუძ ვე ლი აბ სო ლუ ტურ არ სე ბა ში აქვთ, რომ ლის გა რე შეც არ არ სე ბობს გზა, რომ ლი თაც შე საძ ლე ბე ლი არ სე-ბო ბას მო ი პო ვებ და.

შე საძ ლებ ლის არ სე ბო ბად რე ა ლი ზა ცია არ ხდე ბა ღმერ თის გა რე შე. ეს ძალ ზე მნიშ-ვნე ლო ვა ნი მო მენ ტია არ სე ბი სა და არ სე ბო ბის ურ თი ერ თო ბის გა საც ნო ბად. სა გან თა არ სე ბო ბა არ არის მხო ლოდ ღმერ თის ნე ბის შე დე გი. რო გორც ლა იბ ნი ცის ამ სა კით ხზე გა მო ნათ ქვა მე ბი დან ჩანს, თა ვად არ სე ბებ ში, რო გორც არ სე ბო ბის შე საძ ლებ ლო ბებ ში, უნ და მო ცე მუ ლი იყოს რა ღაც სხვა, რაც არ სე ბებს გზას გა უკ ვა ლავ და არ სე ბო ბი სა კენ და, რაც, ამა ვე დროს, და მო უ კი დე ბე ლი იქ ნე ბო და ღვთა ებ რი ვი ნე ბი სა გან. ეს სხვა არის არ სე ბის ლტოლ ვა არ სე ბო ბი სა კენ. არ სე ბის არ სე ბო ბი სა კენ ლტოლ ვა ლა იბ ნი ცის ფი-ლო სო ფი ა ში უფ რო მეტს გუ ლის ხმობს, ვიდ რე არ სე ბი დან არ სე ბო ბის გა მომ დი ნა რე ო-ბის თა ო ბა ზე გავ რცე ლე ბუ ლი სქო ლას ტუ რი ფორ მუ ლაა. ლა იბ ნი ცი ლა პა რა კობს არ-სე ბა-არ სე ბო ბას შო რის არა ლო გი კურ ან, გნე ბავთ, კა უ ზა ლურ მი მარ თე ბა ზე, არა მედ არ სე ბის მი ერ არ სე ბო ბის „მოთ ხოვ ნა ზე“ და არ სე ბო ბი სა კენ „მის წრა ფე ბა ზე„.

არ სე ბის არ სე ბო ბი სა კენ ლტოლ ვის მე ქა ნიზ მის ერთი მნიშ ვნე ლო ვანი ფაქ ტორია, მის წრა ფე ბა პო ტენ ცი ა ლის იმ ხა რის ხის შე სა ბა მი სად, რო მე ლიც თი თე ულ არ სე ბას გა-აჩ ნია. სხვაგ ვა რად ეს ნიშ ნავს, რომ არ სე ბობს გარ კვე უ ლი დი ფე რენ ცი ა ცია არ სე ბო ბის მოთ ხოვ ნის შე სა ბა მი სად არ სე ბებს შო რის. ყვე ლა არ სე ბა ერ თი ა ნია არ სე ბო ბის მოთ-ხოვ ნა ში, მაგ რამ ისი ნი არ სე ბო ბას არ მო ით ხო ვენ ერ თნა ი რი „ძა ლით“.

არ სე ბობს კი დევ ერ თი ფაქ ტო რი, რომ ლის დაკ მა ყო ფი ლე ბის გა რე შე, ვერც ერ თი არ სე ბა ვერ რე ა ლიზ დე ბა, არ სე ბო ბის რო გორ პრე ტენ ზი ა საც არ უნ და ატა რებ დეს ის სა კუ თარ თავ ში. ეს მე ო რე ნი შა ნი არ სე ბა თა თა ნა არ სე ბო ბა ში, ე.წ. კო ექ სის ტენ ცი ა ში მდგო მა რე ობს. ანუ სხვაგ ვა რად რომ ით ქვას, ის არ სე ბა იქ ნე ბა რე ა ლი ზე ბუ ლი, რო მე-ლიც შე თავ სე ბა დია ან თა ნა არ სე ბობს უდ რო მე ტი რა ო დე ნო ბის სხვა არ სე ბებ თან.

აღ ნიშ ნუ ლი ორი პი რო ბა ის ძი რი თა დი ფაქ ტო რე ბია, რომ ლე ბი თაც სარ გებ ლობს ღმერ თი იმის გა დაწ ყვე ტი სას, თუ არ სე ბო ბი სა კენ მსწრაფ რო მელ არ სე ბას გა უხ სნას რე ა ლი ზა ცი ის გზა. მნიშ ვნე ლო ვა ნია მი თი თე ბა იმა ზე, რომ ქმნა დო ბის ასე თი ინ ტერ-პრე ტა ცია, ად გილს აღარ ტო ვებს ვა რა უ დი სათ ვის, თით ქოს არ სე ბობს შე უ თავ სებ ლო ბა ლა იბ ნი ცის, ერ თი მხრივ, ღმერ თის თა ვი სუ ფა ლი ნე ბით სამ ყა როს კრე ა ცი ა სა და, მე ო-რეს მხრივ, Da se in stre i ben-ის (ანუ არ სე ბე ბის არ სე ბო ბი სა კენ სწრაფ ვის) დოქ ტრი ნებს შო რის. მარ თლაც, ღმერ თი სამ ყა როს შექ მნი სას არ მოქ მე დებს არა მო ტი ვი რე ბუ ლი, თვით ნე ბუ რი აზ რით. უნ და არ სე ბობ დეს რა ღაც დი ფე რენ ცი, რომ ლის გათ ვა ლის წი ნე ბი-

47RvTaebrivi winaswarxedva da adamianis Tavisufleba

თაც უპი რა ტე სო ბა მი ე ნი ჭე ბო და არ სე ბუ ლე ბის ერთ რიგს მე ო რეს თან შე და რე ბით. Da-se in stre i ben-ი სწო რედ ამ გვარ მო ტი ვა ცი ის სა ფუძ ველს აღ გვი წერს. შე უ თავ სებ ლო ბას ლა იბ ნი ცის მტკი ცე ბებ ში მარ თლაც ექ ნე ბო და ად გი ლი, არ სე ბა თა ვის თავ ში რომ შე ი-ცავ დეს არ სე ბო ბას იმ გვა რად, რომ შე საძ ლო საგ ნე ბის მხო ლოდ მო ცე მუ ლო ბა სავ სე-ბით საკ მა რი სი იყოს იმი სათ ვის, რომ ისი ნი რე ა ლი ზე ბულ ნი იქ ნენ თუნ დაც სხვა ანა ლო-გი ურ საგ ნებ თან კონ კუ რენ ცი ის გათ ვა ლის წი ნე ბით. მაგ რამ ლა იბ ნი ცი სათ ვის, რო გორც ამა ზე მოგ ვი ა ნე ბით ყუ რად ღე ბას გა ა მახ ვი ლებს კან ტი, არ სე ბი დან არ გა მომ დი ნა რე ობს არ სე ბო ბა. ერ თა დერ თი არ სე ბა რო მელ ში აც არ სე ბო ბა არ სე ბას ემ თხვე ვა, მხო ლოდ ღმერ თია. ყვე ლა სხვა სა გან ში, თუ კი ასე თი საგ ნის არ სე ბა მო ცე მუ ლია, და მა ტე ბით სა-ჭი როა კი დევ სა ფუძ ვე ლი, ღვთა ებ რი ვი ნე ბის სა ხით, რო მე ლიც ასეთ არ სე ბებს არ სე ბო-ბი სა კენ გა უხ სნი და გზას.

გად მო ვი ნაც ვლოთ ახ ლა შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბის ონ ტო ლო გი ი სა კენ და ვცა დოთ უფ-რო სა ფუძ ვლი ა ნად გა ვი აზ როთ ჩვენს საწ ყის კით ხვა ზე პა სუ ხი – ღმერ თმა სამ ყა რო შექ-მნა იმი ტომ, რომ ის სა უ კე თე სო იყო ყვე ლა შე საძ ლო სამ ყა რო ებს შო რის.

ყვე ლა ფე რი ის, რაც ზე მოთ ით ქვა არ სე ბა სა და არ სე ბო ბა ზე შეგ ვიძ ლია გა ვავ რცე-ლოთ შე საძ ლო და არ სე ბულ სამ ყა რო ებ ზე. ეს სა შუ ა ლე ბას მოგ ვცემს და ვა ზუს ტოთ ტერ-მინ „სა უ კე თე სოს“ მნიშ ვნე ლო ბა. კერ ძოდ, მტკი ცე ბა იმის თა ო ბა ზე, რომ „ჩვე ნი სამ ყა-რო სა უ კე თე სოა“ ნიშ ნავს: ის არის „მე ტი არ სე ბის შემ ცვე ლი“ ან „მაქ სი მუ მი ეფექ ტის მომ ტა ნი მი ნი მა ლუ რი ძა ლის ხმე ვით". ასე რომ „სა უ კე თე სო სამ ყა რო“ არ არის მხო-ლოდ ეპი თე ტი, რო მელ საც შე ფა სე ბი სას გა მოს თქვამ და ღვთა ებ რი ვი ქმნა დო ბით აღ-ფრთო ვა ნე ბუ ლი ადა მი ა ნი. ჩვე ნი სამ ყა რო რე ა ლი ზე ბუ ლი იქ ნა იმი ტომ, რომ ის ყვე ლა სხვა სამ ყა რო ზე მე ტად მი ის წრა ფო და არ სე ბო ბი სა კენ და ამას იმ გვა რად ახორ ცი ე ლებ-და, რომ მაქ სი მა ლუ რად დი დი მო ცუ ლო ბის საგ ნე ბის თა ნა არ სე ბო ბის სა შუ ა ლე ბას იძ-ლე ო და. ლა იბ ნი ცის ენა ზე სწო რედ ამ გვა რი რამ არის სა უ კე თე სო.

თუ საგ ნის არ სე ბი დან არ სე ბო ბა არ გა მომ დი ნე რე ობს, მა შინ რო გო რი სა უ კე თე სოც არ უნ და ყო ფი ლი ყო ჩვე ნი სამ ყა რო, ღმერ თის ნე ბის გა რე შე ის ვერ რე ა ლიზ დე ბო და. ერთ-ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი მო მენ ტი, რო მე ლიც ასე ვე ჩა დე ბუ ლია ამ ტერ მინ ში, ეხე ბა ჩვე ნი სამ ყა როს შექ მნის გა დაწ ყვე ტი ლე ბის სიღ რმი სე უ ლი მო ტი ვა ცი ის ახ სნას. ზე მოთ აღი ნიშ ნა, რომ ღმერ თის გა დაწ ყვე ტი ლე ბა არ სე ბო ბი სა კენ გზა გა ეხ სნა მხო ლოდ ჩვე ნი და არა სხვა რო მე ლი მე შე საძ ლო სამ ყა რო სათ ვის, არ არის თვით ნე ბუ რი, ვო ლუნ ტა-რის ტუ ლი აქ ტი. ახ ლა შეგ ვიძ ლია უფ რო მეტ ზე მი ვუ თი თოთ, რომ მი ღე ბულ გა დაწ ყვე ტი-ლე ბას წინ უს წრებ და ყვე ლა შე საძ ლო სამ ყა როს გაშ ლი ლი პო ტენ ცი ე ბის ანა ლი ზი, რაც ლა იბ ნი ცის და ხა სი ა თე ბებ ში ძალ ზე ჩა მოჰ გავს ღვთა ებ რივ გან სჯას. არ სე ბობს სა გან თა უსას რუ ლო რა ო დე ნო ბა უნი ვერ სუმ ში რო მელ თა გან თი თო ე უ ლი შე ი ცავს ქმნი ლე ბა თა უსას რუ ლო რა ო დე ნო ბას. ღვთა ებ რივ მა სიბ რძნემ და ა ნა წი ლა მის მი ერ ცალ-ცალ კე გან ჭვრე ტი ლი ყვე ლა შე საძ ლებ ლო ბა ესო დენ ბევრ უნი ვერ სა ლურ სის ტე მად, რომ ლე-ბიც შემ დეგ შე ა და რა ერ თმა ნეთს. ღვა ებ რი ვი ნე ბის გა დაწ ყვე ტი ლე ბა სამ ყა როს შექ მნის შე სა ხებ, მხო ლოდ ამ გვა რი გან სჯის შემ დგომ მო დის.

არ სე ბე ბის რო გორც ღვთა ებ რი ვი იდე ე ბის კი დევ ერ თი უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი ნი შა ნი მა თი მა რა დი უ ლო ბაა. შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბი რო გორც ღვთა ებ რი ვი გან სჯის საგ ნე ბი, იდე ე ბი შე საძ ლებ ლო ბებს გა მო ხა ტა ვენ და თი თო ე უ ლი მათ გა ნი გან ხორ ცი ე ლე ბი სა-

48

კენ მი ილ ტვის. მა თი ერთ-ერ თი უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სი თვი სე ბა ის არის, რომ ისი ნი მა-რა დი ულ ნი არი ან. თი თო ე უ ლი მათ გა ნი არ არის ღვთა ებ რი ვი წარ მო სახ ვის ნა ყო ფი იმ აზ რით, რომ ღმერთს იო ლად შე ეძ ლოს თი თო ე უ ლი მათ გა ნის კო რექ ტი რე ბა. ამ „ვერ შეძ ლე ბით“ ღვთა ებ რი ვი ყოვ ლად მცოდ ნე ო ბის და ყოვ ლად ძლი ე რე ბის გა და სინ ჯვა კი არ ხდე ბა, არა მედ იმ ფაქ ტის და ფიქ სი რე ბა, რომ თი თო ე უ ლი შე საძ ლო სამ ყა როს '"ბუ-ნებ რი ვი ის ტო რი ის“ კო რექ ტი რე ბა სი ნამ დვი ლე ში სხვა სამ ყა როს მოგ ვცემ და. შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბის ისე ვე, რო გორც იდე ე ბის, ესენ ცი ე ბის და ჭეშ მა რი ტე ბე ბის მა რა დი უ ლო ბა მნიშ ვნე ლო ვან კონ ცეპ ტუ ა ლურ ფუნ ქცი ას ას რუ ლებს ლა იბ ნი ცის სის ტე მა ში, რო დე საც საქ მე მიდ გე ბა ბო რო ტე ბის პრობ ლე მის გა აზ რე ბა ზე. თუმ ცა, ეს შემ დგო მი გან ხილ ვის სა გა ნია. რაც ახ ლა მნიშ ვნე ლო ვა ნია, ეს შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბის რო გორც შე საძ ლებ-ლო ბე ბის მა რა დი უ ლო ბაა. „თე ო დი ცე ა ში“ ლა იბ ნი ცი არა ერ თხელ აღ ნიშ ნავს, რომ ღმერ თი არ ქმნის შე საძ ლო სამ ყა რო ებს. მი სი აზ რით, ღმერ თი არ არის არ სე ბა თა შე-მოქ მე დი, რამ დე ნა დაც ისი ნი მხო ლოდ შე საძ ლებ ლო ბა თა სა ხით არ სე ბო ბენ.

ამ სიტ ყვე ბით ლა იბ ნი ცი არა მხო ლოდ იმას ამ ტკი ცებს, რომ იდე ე ბი მა რა დი უ ლია და ისი ნი არ შე უქ მნია ღმერთს, არა მედ იმა საც, რომ ისი ნი დი დად არი ან გან საზ ღვრულ ნი იდე ა ლუ რი და არა რე ა ლუ რი ყოფ ნით. ეს უკა ნას კნე ლი მი ე წე რე ბა მხო ლოდ ჩვენს სამ-ყა როს, რო გორც რე ა ლი ზე ბულ ესენ ცი ას.

გარ და რე ა ლუ რი არ სე ბო ბი სა, ე.ი. დრო სა და სივ რცე ში ყოფ ნი სა, ლაიბნიცის მე ტა-ფი ზი კა ითავ სებს ე.წ. იდე ა ლურ ყოფ ნა საც, რო მე ლიც შე საძ ლებ ლის ექ ვი ვა ლენ ტუ რია. ამ გვა რი იდე ა ლუ რი ყოფ ნის მო დელს ლა იბ ნი ცი თა ვად ვე გვაც ნობს, რო დე საც ლა პა რა-კობს მარ მა რი ლოს ლოდ ში შე საძ ლებ ლად მყოფ ქან და კე ბა ზე. კით ხვე ბი იმის თა ო ბა-ზე, თუ რას წარ მო ად გენს ეს სკულ პტუ რა, რო გო რია მი სი სი მაღ ლე და სხვა, ლა იბ ნიცს სუ ლაც არ აყე ნებს გა მო უ ვა ლი მდგო მა რე ო ბის წი ნა შე. წარ მოდ გე ნის სა შუ ა ლე ბით ჩვენ შეგ ვიძ ლია აღ ვწე როთ ჩვენ თვის სა სურ ვე ლი სკულ პტუ რის ნიშ ნე ბი. მა შინ, ასეთ შემ-თხვე ვა ში, რო გორც ჩვე ნი წარ მოდ გე ნის ქმნი ლე ბა, ის იქ ნე ბა იდე ა ლუ რი არ სე ბო ბის მქო ნე. ძი რი თა დი აქ მა ინც ის არის, რომ ლა იბ ნი ცი სათ ვის „შე საძ ლო სა გა ნი“ არ არის „მხო ლოდ შე საძ ლებ ლო ბა„, რო მე ლიც მოკ ლე ბუ ლი იქ ნე ბო და კონ კრე ტი კას და და-ხა სი ა თე ბებს იმ გვა რად, რომ მას ზე სხვას ვე რა ფერს ვიტ ყო დით, გარ და იმი სა რომ ის შე საძ ლე ბე ლია. შე საძ ლებ ლო ბას და არ სე ბო ბას შო რის არ არის გა და უ ლა ხა ვი ზღვა რი. ლა იბ ნი ცის მე ტა ფი ზი კა ში შე საძ ლებ ლო ბა არა მხო ლოდ მნიშ ვნე ლობს, არა მედ იჭ რე-ბა, ერე ვა რე ა ლურ პრო ცე სებ ში.

რა ღაც მსგავ სი იმი სა, რაც ახ ლა ხანს ით ქვა ადა მი ა ნურ წარ მო სახ ვა ზე და შე საძ ლო სკულ პტუ რებ ზე, შეგ ვიძ ლია გა ვავ რცე ლოთ ღვთა ებ რივ გო ნე ბა ზე. რო გორც შე საძ ლებ-ლო ბა თა „ღვთა ებ რი ვი ანა ლი ზის“ ლა იბ ნი ცი სე უ ლი აღ წე რა მოწ მობს, შე საძ ლო სამ-ყა რო ე ბი სავ სე ბით კონ კრე ტუ ლი აქ ცი დენ ცი ე ბის მა ტა რებ ლე ბი არი ან იმ დო ნე ზე, რომ ღვთა ებ რი ვი გო ნე ბის მი ერ ხდე ბა მა თი რო გორც ურ თი ერ თშე და რე ბა, ასე ვე სა უ კე თე-სოს შერ ჩე ვა. თუმ ცა, ამა ვე დროს არ სე ბობს ძალ ზე მნიშ ვნე ლო ვა ნი გან სხვა ვე ბა შე-საძ ლებ ლო ბა თა ადა მი ა ნურ და ღვთა ებ რივ გა აზ რე ბებს შო რის. თუ იდე ა ლუ რი სა გა ნი ჩვე ნი წარ მოდ გე ნი სათ ვის არა მხო ლოდ ობი ექ ტია, არა მედ იდე ა ლუ რი პრო დუქ ტიც, ამის გან გან სხვა ვე ბით, შე საძ ლო სამ ყა რო ე ბი ჯერ ერ თი, არ არის ღმერ თის წარ მო სახ-ვით შექ მნი ლი რამ და მე ო რე, ღვთა ებ რი ვი ყოვ ლად შემ ძლე ო ბის ძა ლით რო მე ლი მე

mamuka biWaSvili

49

მათ გა ნი სათ ვის მი ნი ჭე ბუ ლი არ სე ბო ბა არის რე ა ლუ რი. რო გორც ვნა ხეთ, არ სე ბე ბი და შე საძ ლებ ლო ბე ბი მა რა დი უ ლად არ სე ბო ბენ ღვთა ებ რივ გო ნე ბა ში რო გორც მი სი ში ნა-არ სე ბი. ამი ტომ, სამ ყა როს შექ მნა ზე შე იძ ლე ბა ისიც ით ქვას, რომ იგი ლა იბ ნი ცი სათ ვის იმ დე ნად კრე ა ცი ის აქ ტი კი არ არის, არა მედ აქ ტუ ა ლი ზა ცი ი სა.1

აქე დან უკ ვე შეგ ვიძ ლია გა და ვი დეთ ბო რო ტე ბის არ სე ბო ბა ზე ჩვენ სამ ყა რო ში, რაც ლა იბ ნი ცის „თე ო დი ცე ის“ ძი რი თა დი პრობ ლე მაა. რო გორ ეგუ ე ბა ლა იბ ნი ცის მტკი ცე ბა ჩვე ნი სამ ყა რის სა უ კე თე სო ბის შე სა ხებ ამ სამ ყა რო ში ბო რო ტე ბის არ სე ბო ბას? ამ სა-კით ხთან და კავ ში რე ბით წა მოჭ რილ კით ხვებ ზე და მაკ მა ყო ფი ლე ბელ პა სუხს არ იძ ლე ვა არც იმის აღ ნიშ ვნა, რომ რაც კონ კრე ტუ ლი არ სე ბი სათ ვის უბე დუ რე ბად გა მო ი ყუ რე ბა, ის კოს მო სუ რი წეს რი გის და სა ყო ველ თაო ჰარ მო ნი ის თვალ საზ რი სით, სა ბო ლოო ჯამ-ში, შე საძ ლოა მხო ლოდ სი კე თე იყოს. ამ დე ბუ ლე ბი დან, ანა ლი ზის გა რე შე, არ ჩანს მი სი ჭეშ მა რი ტე ბა. გარ და ამი სა, შეგ ვიძ ლია მხო ლოდ ადა მი ა ნით კი არ შე მოვ ზღუ დოთ, არა მედ კით ხვა მთელ კოს მოს ზე გა ვავ რცე ლოთ და ვი კით ხოთ, შე საძ ლო სამ ყა რო თა უსას რუ ლო ბა ში, თუ კი ყოვ ლის მცოდ ნე გო ნე ბა წი ნას წარ კით ხუ ლობ და თი თო ე უ ლის შე-საძ ლებ ლო ბებს, რა ტომ შე არ ჩია ღმერ თმა ისე თი სამ ყა რო, რო მელ ში აც არ სე ბობს ბო-რო ტე ბა?

მაგ რამ რა არის ბო რო ტე ბა? ლა იბ ნი ცი ლა პა რა კობს ბო რო ტე ბის სამ ძი რი თად მნიშ-ვნე ლო ბა ზე. უფ რო ზუს ტად, ბო რო ტე ბა ზე ის ლა პა რა კობს სა მი ძი რი თა დი აზ რით:

ა) მე ტა ფი ზი კუ რი აზ რით, ბო რო ტე ბის ბუ ნე ბა ნაკ ლო ვა ნე ბა ში მდგო მა რე ობს, რაც, თა ვის მხრივ, გუ ლის ხმობს სა გან თა ამა თუ იმ სე რი ე ბის იდე ის არას რულ ყო ფი ლე ბას. მე ტა ფი ზი კუ რი ბო რო ტე ბა ბო რო ტე ბის მხო ლოდ ერ თი, თუმ ცა შე საძ ლოა ბა ზი სუ რი სა-ხეა. მე ტა ფი ზი კუ რის გარ და, კი დევ არ სე ბობს ბო რო ტე ბის ფი ზი კუ რი და მო რა ლუ რი ფორ მე ბი.

ბ) ფი ზი კუ რი ბო რო ტე ბა არის ტან ჯვა, ხო ლო გ) მო რა ლუ რი ბო რო ტე ბა კი ცოდ ვა.2

შე ეძ ლო თუ არა ღმერთს სა ერ თოდ არ შე ექ მნა სამ ყა რო რო მელ ში აც იარ სე ბებ და ბო რო ტე ბის ეს სა ხე ე ბი?

მე ტა ფი ზი კუ რად ღმერთს შე ეძ ლო არ სე ბო ბი სა კენ გზა გა ეხ სნა ისე თი სამ ყა რო სა კენ, რო მე ლიც არ იყო სა უ კე თე სო, მაგ რამ მო რა ლუ რად ვერ მო ი მოქ მე დებ და ამას. აქე-დან შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ ღმერ თი მოქ მე დებს არა გე ო მეტ რი უ ლი ანუ მე ტა ფი ზი კუ რი აუ ცი ლებ ლო ბით, რომ ლის სა პი რის პი როც წი ნა აღ მდე გობ რი ვია, არა მედ მო რა ლუ რი აუ ცი ლებ ლო ბით, რომ ლი სათ ვი საც გან მსაზ ღვრე ლია მი ზან შე წო ნი ლე ბა და სა უ კე თე-სო სა კენ სწრაფ ვის მო ტი ვე ბი. იქ, სა დაც მი ზან შე წო ნი ლე ბაა, ყო ველ თვის და საშ ვე ბია სა პი რის პი რო. შე სა ბა მი სად, თა ვის მოქ მე დე ბა ში არა მხო ლოდ ღმერ თი, ადა მი ა ნი და თვით ბუ ნე ბაც ინარ ჩუ ნე ბენ თა ვი სუფ ლე ბას და შემ თხვე ვი თო ბას. ეს კი იმი ტომ, რომ მი ზან შე წო ნი ლე ბა გე ო მეტ რი უ ლი აუ ცი ლებ ლო ბი სა გან გან სხვა ვე ბით, სუ ბი ექტს მოქ მე-დე ბი სა კენ იზი დავს, მაგ რამ არ აი ძუ ლებს მას. თა ვი სუფ ლე ბა ლა იბ ნი ცი სათ ვის სუ ლაც არ ნიშ ნავს ბუ რი და ნის სა ხე და რის მდგო მა რე ო ბა ში ყოფ ნას, ან და სპონ ტა ნურ, გა უ აზ რე-

1 Г.В.Лейбниц Теодицея. Сочинения в четырех томах. т. 4. М., Изд. „Мысль“ 1989. с.351.2 Г.В.Лейбниц Теодицея. Сочинения в четырех томах. т. 4. М., Изд. „Мысль“ 1989. с.144.

RvTaebrivi winaswarxedva da adamianis Tavisufleba


50

ბელ მოქ მე დე ბას. ყო ველ თვის არ სე ბობს საკ მაო სა ფუძ ვე ლი, რო მე ლიც გან საზ ღვრავს მოქ მე დე ბას და ეს ქცე ვა ამის და მი უ ხე და ვად თა ვი სუ ფა ლია.

შეგ ვიძ ლია თუ არა მსგავ სი პრინ ცი პი გა ვავ რცე ლოთ ადა მი ა ნის თა ვი სუფ ლე ბა-ზე დაც? ყვე ლა ფე რი რაც აქამ დე ით ქვა ინ დი ვი დუ ა ლუ რი სუბ სტან ცი ის თა ო ბა ზე, გავ-რცელ დე ბა ადა მი ან ზე დაც. მი სი არ სე ბა, ღმერ თი სა გან გან სხვა ვე ბით (რომ ლის არ სე ბა და არ სე ბო ბა იდენ ტუ რია), წარ მო ად გენს ადა მი ა ნის მთე ლი შემ დგო მი არ სე ბო ბის დე-ტერ მი ნანტს, რამ დე ნა დაც ეს არ სე ბო ბა პო ტენ ცი ის სა ხით აკუ მუ ლი რე ბუ ლია ადა მი ა ნის არ სე ბა ში. რამ დე ნად შეგ ვიძ ლია ასეთ შემ თხვე ვა ში ვი ლა პა რა კოთ ადა მი ა ნის თა ვი სუფ-ლე ბა ზე, თუ ყვე ლა ფე რი რა საც ადა მი ა ნი აკე თებ და, აკე თებს ან გა ა კე თებს მო მა ვალ ში, არამ ხო ლოდ უკ ვე გან საზ ღვრუ ლა დაა მო ცე მუ ლი მის არ სე ბა ში, არა მედ ასე თად შე იც-ნო ბა ღმერ თის მი ერ?

რა ი მეს ცოდ ნა, ლა იბ ნი ცის აზ რით, არ სცვლის ამ რა ი მეს ში ნა არსს. ამი ტომ, ღმერ-თის მი ერ ადა მი ა ნის მო მა ვალ მოქ მე დე ბა თა ცოდ ნა ამ მოქ მე დე ბა თა დე ტერ მი ნა ცი-ას არ იწ ვევს. გარ და ამი სა, ადა მი ა ნი თა ვი სუ ფა ლია თა ვის მოქ მე დე ბა ში ყო ველ გვა-რი დე ტერ მი ნა ცი ი სა გან და მი სი მოქ მე დე ბა გა ნი საზ ღვრე ბა მი სი ვე სა კუ თა რი არ სე ბის კარ ნა ხით. მარ თა ლია არ სე ბი დან მხო ლოდ ის აქ ცი დენ ცი ე ბი მი ი ღე ბი ან, რომ ლე ბიც უკ ვე მო ცე მუ ლია მის არ სე ბა ში, მაგ რამ თვით ადა მი ან მა ამ კონ კრე ტუ ლი ში ნა არ სე ბის შე სა ხებ არა ფე რი იცის და ამ აზ რით მი სი ნე ბა არც ამ მხრივ არის დე ტერ მი ნი რე ბუ ლი. არა ფე რი უშ ლის ხელს ადა მი ა ნის გან ზრახ ვას მო იქ ცეს არა იმ გვა რად, რო გორც იქ ცე ვა, არა მედ სრუ ლი ად სხვა გზით. თუმ ცა, მე ო რე მხრივ, არ სე ბი დან მა ინც ის მი ი ღე ბა, რაც უკ ვე მო ცე მუ ლია მას ში.

ამ პო ზი ცი ი დან გა მომ დი ნა რე, ლა იბ ნი ცი გვიხ სნის, რომ ადამ მა შეს ცო და თა ვი სუფ-ლად, რაც ღმერ თმა წი ნას წარ გან ჭვრი ტა მის შე საძ ლებ ლო ბის მდგო მა რე ო ბა ში. ადამ-მა შეს ცო და მი სი არ სე ბი დან გა მომ დი ნა რე მიდ რე კი ლე ბე ბის გა მო, მაგ რამ, რო გორც ლა იბ ნიცს სურს დაგ ვარ წმუ ნოს, ეს მიდ რე კი ლე ბა სა უ ლაც არ სპობ და არც შემ თხვე ვი-თო ბას, არც მის თა ვი სუფ ლე ბას და ბო ლოს, არც იმის შანსს რომ მას ცოდ ვა არ ჩა ე დი-ნა.1 ღმერ თის მი ერ მო მავ ლის წი ნას წარ ჭვრე ტა სუ ლაც არ გუ ლის ხმობს ამ მო მავ ლის დე ტერ მი ნა ცი ას, არ სპობს თა ვი სუფ ლე ბას. ცოდ ნა და არ სე ბო ბა ერ თი და იგი ვე არ არის თვით აბ სო ლუ ტუ რი არ სე ბის შემ თხვე ვა ში აც. ზო გა დად, თუ მე ვი ცი მო მა ვა ლი, ამით არ ვქმნი მას.2

თუ უფ რო გა ვამ კაც რებთ ჩვენ პო ზი ცი ას და ლა იბ ნიცს და ვუს ვამთ კით ხვას იმის თა ო-ბა ზე, თუ რა ტომ და უშ ვა ღმერ თმა სა ერ თოდ ისე თი სამ ყა როს არ სე ბო ბა, სა დაც ად გი ლი აქვს ადა მი ა ნურ არას რულ ყო ფი ლე ბას, ტკი ვილს და ცოდ ვას, ლა იბ ნი ცის თე ო ლო გია მნიშ ვნე ლოვ ნად შე იც ვლის სა ხეს და და კარ გავს ან თრო პო ლო გი ურ ხა სი ათს.

წარ მო ვიდ გი ნოთ, რომ სამ ყა რო ში, რო მე ლიც ღმერ თმა შე არ ჩია რო გორც სა უ კე თე-სო, გო ნე ბა ადა მი ა ნი სათ ვის უფ რო უბე დუ რე ბის მომ ტა ნია ვიდ რე სი კე თი სა. და უშ ვებს თუ არა ღმერ თი ასე თი სამ ყა როს არ სე ბო ბას, თუ კი ის სხვა მხრივ მარ თლაც სა უ კე თე სო და უნაკ ლოა ყვე ლა შე საძ ლოს შო რის? იმ არ გუ მენ ტის გათ ვა ლის წი ნე ბით, რომ ლი თაც

1 Г.В.Лейбниц Теодицея. Сочинения в четырех томах. т. 4. М., Изд. „Мысль“ 1989. с.3722 Г.В.Лейбниц Теодицея. Сочинения в четырех томах. т. 4. М., Изд. „Мысль“ 1989. с.395

mamuka biWaSvili

51

ლა იბ ნი ცი ღვთა ებ რი ვი ქმნა დო ბის მი ზანს აღ წერს, ამ კით ხვას და დე ბი თი პა სუ ხი უნ და გა ე ცეს. ქმნა დო ბი სას ღმერ თის ძი რი თა დი ორი ენ ტი რი კოს მო სუ რი ჰარ მო ნი აა და გა მო-რიც ხუ ლი არ არის, ის რაც ადა მი ა ნი სათ ვის ბო რო ტე ბის მომ ტა ნია, სა ერ თო ჰარ მო ნი ა ში თავს იჩენ დეს რო გორც სი კე თე.

ლა იბ ნი ცის თე ო ლო გი ი სათ ვის გან მსაზ ღვრე ლია პრეს ტა ბი ლუ რი ჰარ მო ნი ის თე ზი სი და არა ან თრო პო ცენ ტრის ტუ ლი თვალ საზ რი სი. ადა მი ა ნი არ არის სამ ყა როს გვირ გვი-ნი. ადა მი ა ნი მხო ლოდ ერ თი არ სე ბი თი რგო ლია კოს მოს ში. სა ნა ხევ როდ სარ კას ტუ-ლად ლა იბ ნი ცი შე ნიშ ნავ და, რომ უეჭ ვე ლია ღმერ თი ადა მი ანს უფ რო მე ტად აფა სებს ვიდ რე ლომს; მაგ რამ უც ნო ბია, შეგ ვიძ ლია თუ არა ვამ ტკი ცოთ, თით ქოს ღმერ თი ყვე-ლა მი მარ თე ბით ერთ ადა მი ანს ამ ჯო ბი ნებს ლო მე ბის მთელ გვარს; თუმ ცა, ეს ასეც რომ ყო ფი ლი ყო, აქე დან ჯერ კი დევ არ გა მომ დი ნა რე ობს, რომ ზო გი ერთ ადა მი ან თა ინ ტე-რე სე ბი უფ რო მნიშ ვნე ლო ვა ნია, ვიდ რე სა ყო ველ თაო უწეს რი გო ბა, რაც, რომ ადამიანი ქმნადობის გვირგვინია, ლაიბნიცის აზრით, გავ რცელ დე ბო და უსას რუ ლო რა ო დე ნო ბის ქმნი ლე ბებ ზე. შე ხე დუ ლე ბა არის ნარ ჩე ნი ძვე ლი, საკ მა რი სად გა კოტ რე ბუ ლი მო საზ რე-ბი სა, რომ ლის მი ხედ ვი თაც ყო ვე ლი ვე შექ მნი ლია ადა მი ა ნი სათ ვის.

ასე რომ სამ ყა როს შექ მნი სას, ლა იბ ნიცს თუ და ვუ ჯე რებთ, ღმერთს არ ამოძ რა ვებს მხო ლოდ ადა მი ა ნის კე თილ დღე ო ბის მო ტი ვე ბი. ღმერ თმა იმი ტომ არ შექ მნა ჩვე ნი სამ-ყა რო, რომ მას ში ადა მი ანს ებატონა. შე საძ ლო სამ ყა რო ებ ში მო აზ რე ბა დია ისე თიც, სა-დაც არც ადა მი ა ნი არ სე ბობს და არც ცოდ ვა. ჩვე ნი სამ ყა რო რო გორც შემ თხვე ვი თი, ვერ იარ სე ბებ და შე სა ბა მი სი საკ მაო სა ფუძ ვლის გა რე შე, რომ ლის მი ხედ ვი თაც ღმერ თი ამ ჯო ბი ნებს უფ რო შექ მნას ასე თი სამ ყა რო, ვიდ რე ის წმი და შე საძ ლებ ლო ბად და ტო-ვოს. ასე თი საკ მაო სა ფუძ ვე ლი, ჩვე ნი სამ ყა რო სათ ვის, არის არა ადა მი ა ნი, არა მედ სრულ ყო ფი ლე ბის ის ხა რის ხი რო მე ლიც თან სდევს ჩვე ნი სამ ყა როს შე საძ ლებ ლო ბე ბის აქ ტუ ა ლი ზა ცი ას. სწო რედ ამით აღე მა ტე ბა ის ყვე ლა და ნარ ჩენ სამ ყა როს.

ლა იბ ნი ცის თე ო ლო გი ის კრი ტი კუ ლი შე ფა სე ბი სათ ვის უნ და ით ქვას, რომ მი სი კონ-ცეფ ცი ის ან თრო პო ლო გი უ რი ში ნა არ სი სა გან დაც ლა, მნიშ ვნე ლოვ ნად უც ვლის სა ხეს ქმნა დო ბის საზ რისს. საქ მე არ ეხე ბა უბ რა ლოდ პრი ო რი ტე ტებს, იმას, არის თუ არა ადა-მი ა ნი სამ ყა როს გვირ გვი ნი. ნე ბის მი ე რი თე ო ლო გი ი სათ ვის გან მსაზ ღვრე ლი მნიშ ვნე-ლო ბა აქვს ახ სნას, თუ რო გო რია კავ ში რი ღმერ თსა და ადა მი ანს შო რის და ცოდ ვი ლი ადა მი ა ნის ხსნის რა პერ სპექ ტი ვე ბი არ სე ბობს. ლა იბ ნი ცი აქ ცენტს სხვა მი მარ თუ ლე ბით აკე თებს. კოს მი უ რი ჰარ მო ნია, მი სი აზ რით, ღმერ თის ძი რი თად მი ზანს წარ მო ად გენს ისე, რომ ადა მი ა ნი და მი სი ბე დი ამ საზ რუ ნა ვის ფონ ზე მე რე ხა რის ხო ვან საქ მედ იქ ცე-ვა. მსგავ სად დი დი არ ქი ტექ ტო რი სა, ლა იბ ნი ცის ინ ტერ პრე ტა ცი ა ში, ღვთა ე ბას შე უძ ლია დატ კბეს თა ვი სი უზა დო შე მოქ მე დე ბით, მსოფ ლიო უნი ვერ სა ლუ რი წეს რი გით, თუმ ცა, ამა ვე დროს, ისიც ცხა დია, რომ სა ეჭ ვოა რი გით მა მორ წმუ ნემ რა ი მე შვე ბა იპოვ ნოს ასეთ თე ო ლო გი ა ში.

RvTaebrivi winaswarxedva da adamianis Tavisufleba

52


1. Г.В.Лейбниц Теодицея. Сочинения в четырех томах. т. 4. М., Изд. „Мысль“ 1989

2. ლაიბნიცი მონადოლოგია. http://illuminati.ge/?p=52163. მა მუ კა ბი ჭაშ ვი ლი ლა იბ ნი ცის მე ტა ფი ზი კა და ენის ფი ლო სო ფია. გა მომც. „მე-

რი დი ა ნი“. თბი ლი სი 2005.

Mamuka Bichashvili

Divine Omnosciencia and Human Freedom in Leibniz's Theology

summary

Why there exists enything and not nothing – as Leibniz thought - was a core question of every possible metaphisics. Leibniz’s own answer on this question was wery simple – because our world is the best possible and most balanced world. In unfi nited numbers of possible worlds, our universe was created by an all powerful and all knowing God, who would not choose to create an imperfect world if a better world could be known to him or possible to exist. In eff ect, apparent fl aws that can be identifi ed in this world must exist in every possible world, because otherwise God would have chosen to create the world that excluded those fl aws.

If our world is perfect, how can we explain the existence of the evil? Leibniz diff ers three form of evil: 1) incompletness of essence; 2) torment and 3) sin. And if we again gave the question to Leibniz why God permit to create the world where human being is incomplet and sinful, he would answered that the main goal of creation was the harmonious universe but not single man’s destiny. The layman may be most unhappy creture in the world and at the same time, his miserable life would be compatible with the harmony of the universe.

mamuka biWaSvili

ვაჟა ნიბლაძე

ალბერ კამიუ – ათეიზმიდან აბსურდამდე

ზო გა დად, ადა მი ა ნე ბი შე იძ ლე ბა დავ ყოთ ათე ის ტე ბად, თე ის ტე ბად და სკეპ ტი კო-სე ბად, მა თი მსოფ ლმხედ ვე ლობ რი ვი პო ზი ცი ე ბის მი ხედ ვით. ვი ნა ი დან, ნე ბის მი ე რი მსოფ ლმხედ ვე ლო ბა, სა ბო ლოო ჯამ ში აუ ცი ლებ ლად ატა რებს ათე ის ტურ, თე ის ტურ ან სკეპ ტი კურ ხა სი ათს ღმერ თის არ სე ბო ბის (თუ არ-არ სე ბო ბის) სა კით ხთან და კავ ში რე-ბით. კა მიუ შეგ ნე ბუ ლად იდ გა ათე ის ტურ პო ზი ცი ა ზე და ცდი ლობ და ათე ის ტუ რი მსოფ-ლმხედ ვე ლო ბის შიგ ნით გა ერ კვია ადა მი ა ნუ რი ყო ფი ე რე ბის საზ რი სის პრობ ლე მა.

ალ ბერ კა მი უს მთე ლი შე მოქ მე დე ბა ათე ის ტურ-ექ სის ტენ ცი ა ლის ტუ რი ფი ლო სო ო-ფი ის დაღს ატა რებს, რის გა მოც მას სა მარ თლი ა ნად მი ა კუთ ვნე ბენ ექ სის ტენ ცი ა ლის-ტუ რად გან წყო ბილ მო აზ როვ ნე თა რი გებს. უმ რავ ლე სო ბა, ვის შე მოქ მე დე ბა საც რა ი მე ზე გავ ლე ნა მო უხ დე ნია კა მი უს მსოფ ლმხედ ვე ლო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბა ზე, ექ სის ტენ ცი ა-ლის ტუ რი ფი ლო სო ფი ის პრობ ლე მა ტი კას იკ ვლევ და მეტ-ნაკ ლე ბად. მათ შო რის პირ-ველ რიგ ში და სა ხე ლე ბულ უნ და იქ ნას დოს ტო ევ სკი (1821-1881), რომ ლის ნა წარ მო ე-ბებ მაც უდი დე სი რო ლი ითა მა შეს კა მი უს შე მოქ მე დე ბა ში. აგ რეთ ვე ექ სის ტენ ცი ა ლიზ მის შო რე უ ლი წი ნა მორ ბე დე ბი: შო პენ ჰა უ ე რი (1788-1860) და კირ კე გო რი (1813-1855); სი ცოც ხლის ფი ლო სო ფი ის მა მამ თავ რად მიჩ ნე უ ლი ნიც შე (1844-1900); რუ სი ექ სის-ტენ ცი ა ლის ტი ფი ლო სო ფო სე ბი: შეს ტო ვი (1866-1938) და ბერ დი ა ე ვი (1874-1948); გერ მა ნე ლი ექ სის ტენ ცი ა ლის ტი ფი ლო სო ფო სე ბი: იას პერ სი A(1883-1969) და ჰა ი დე-გე რი (1889-1976); საფ რან გეთ ში სარ ტრი (1905-1980). აგ რეთ ვე აბ სურ დის ნა წარ-მო ებ თა უბად ლო ოს ტა ტი, ავ სტრი ე ლი მწე რა ლი ფრანც კაფ კა (1883-1924), რომ ლის შე მოქ მე დე ბა საც კა მი უმ სპე ცი ა ლუ რი გა მოკ ვლე ვა მი უძ ღვნა (ეს არის არას რუ ლი სია იმ მო აზ როვ ნე ე ბი სა, ვი საც კა მი უს შე მოქ მე დე ბა ზე გავ ლე ნა მო უხ დე ნია).

ზე მო ჩა მოთ ვლილ ავ ტორ თა ნაშ რო მე ბი კა მი უს სა მა გი დო წიგ ნებს წარ მო ად გენ და, მაგ რამ უნ და აღი ნიშ ნოს, რომ კა მიუ არ ცერ თი მათ გა ნის ბო ლომ დე მიმ დე ვა რი არ ყო-ფი ლა. არც თვით დოს ტო ევ სკი სა, რომ ლის დიდ გავ ლე ნას სა კუ თარ თავ ზე ხში რად აღა ნიშ ნავ და. იგი ყო ველ თვის და ყველ გან ცდი ლობ და და მო უ კი დე ბე ლი გზით სი ა-რულს. მი სი აზ რით, ბო ლომ დე დარ ჩე ნა შე უძ ლე ბე ლია რო მე ლი მე მხა რე ზე. სწო რედ ასე წარ მო უდ გი ნა მსმე ნელს მან თა ვი, 1957 წელს მის თვის ნო ბე ლის პრე მი ის მი ნი-ჭე ბას თან და კავ ში რე ბით გა მარ თულ სხდო მა ზე წარ მოთ ქმულ სიტ ყვა ში: „თა ვი სუ ფა ლი მსრო ლე ლი”, რო მე ლიც ყო ველ თვის ცხოვ რე ბის შუ ა გულ ში ტრი ა ლებს, მაგ რამ მუ დამ თა ვი სუფ ლად იქ ცე ვა; არ ცერთ მებ რძოლ ბა ნაკს არ ემორ ჩი ლე ბა. ადა მი ა ნი – მე ამ ბო-ხეა; ასე ეწო დე ბა კი დეც მის მე ო რე მთა ვარ ფი ლო სო ფი ურ შრო მას, რო მე ლიც 1951 წელს გა მო ი ცა და წარ მო ად გენს 1942 წელს გა მოქ ვეყ ნე ბუ ლი ძი რი თა დი ფი ლო სო ფი-უ რი შრო მის – „სი ზი ფეს მი თი“ – ლო გი კურ დას რუ ლე ბას.

კა მი უმ თა ვი სი ცხოვ რე ბაც თით ქმის ისე გა ა ტა რა, რო გორც მე ამ ბო ხე ადა მი ან მა, რაც მი სი აზ რით, რა ი მეს სა ბო ლო ოდ მი უ ღებ ლო ბა ში გა მო ი ხა ტე ბო და. 1934 წლი დან იგი

54 vaJa niblaZe

კომ პარ ტი ის რი გებ შია, მაგ რამ სა მი ო დე წლის შემ დეგ (1937 წელს) ტო ვებს მას. რო დე-საც საფ რან გე თი გერ მა ნელ მა ოკუ პან ტებ მა და ი კა ვეს (1940 წელს), კა მიუ უყოყ მა ნოდ ჩად გა სამ შობ ლოს თა ვი სუფ ლე ბი სათ ვის მებ რძოლ თა რი გებ ში (1938 წლი დან იგი ძი-რი თა დად საფ რან გეთ ში ცხოვ რობ და), რო მე ლიც „წი ნა აღ მდე გო ბის“ სა ხელ წო დე ბი თაა ცნო ბი ლი. აქ ტი ურდ თა ნამ შრომ ლობ და ია ტაკ ქვე შა გა ზეთ ში „კომ ბა“ – („ბრძო ლა“), რომ ლის ერთ-ერ თი და მა არ სე ბე ლი თვი თონ იყო ხო ლო 1944 წელს მი სი რე დაქ ტო რი გახ და. (კა მი უმ მოქ მედ არ მი ა ში წას ვლა ვერ შეძ ლო, რად გან ქრო ნი კუ ლი ტუ ბერ კუ ლი-ო ზით იყო და ა ვა დე ბუ ლი ჭა ბუ კო ბის მძი მე წლე ბი დან).

„ადა მი ა ნი–მე ამ ბო ხე“-ს გა მოქ ვეყ ნე ბი დან (1951) სულ მა ლე, კა მიუ ოფი ცი ა ლუ რად ემიჯ ნე ბა ჟან პოლ სარტრს, რის შემ დე გაც იგი თან და თან გა და დის ან ტი კო მუ ნის ტთა რი გებ ში. სა ფიქ რე ბე ლია, რომ კა მიუ ბო ლომ დე ვერც აქ დარ ჩე ბო და და კი დევ ბევ-რჯერ მო ას წრებ და თა ვი სი პო ლი ტი კუ რი მრწამ სის შეც ვლას სა კუ თა რი ფი ლო სო ფი ის თა ნახ მად, 1960 წლის 4 იან ვარს, პა რი ზის კენ მი მა ვალ გზა ზე, და ბა ვილ ბლე ვენ თან მომ ხდარ ავ ტო კა ტას ტრო ფას, 47 წლის ასაკ ში მო უ ლოდ ნე ლად რომ არ შე ეწ ყვი ტა მი სი სი ცოც ხლე.

ალ ბერ კა მი უს შე მოქ მე დე ბი თი სარ ბი ე ლი ფარ თო და მრა ვალ ფე რო ვა ნია. იგი იყო მწე რა ლი, დრა მა ტურ გი, ფი ლო სო ფო სი. ამა ვე დროს აქ ტი უ რი მო ნა წი ლე პო ლი ტი კუ-რი და სა ზო გა დო ებ რი ვი ცხოვ რე ბი სა. აზ როვ ნე ბის ის ტო რი ა ში, კა მიუ პირ ველ რიგ ში შე სუ ლია რო გორც მწე რა ლი, მხატ ვრუ ლი სიტ ყვის შე სა ნიშ ნა ვი ოს ტა ტი. მაგ რამ, წმინ-და ფი ლო სო ფი უ რი ეს სე ბის გვერ დით, მი სი თით ქმის ყვე ლა ნა წარ მო ე ბი, მხატ ვრუ ლი, დრა მა ტურ გი უ ლი თუ სხვა სა ხის, ღრმა ფი ლო სო ფი ურ ნაკ ვა ლევს ატა რებს. ამი ტო მაც, კა მი უს, ფი ლო სო ფი უ რი აზ როვ ნე ბის ის ტო რი ა შიც თა ვი სი და მო უ კი დე ბე ლი ად გი ლი უკა ვია, რომ ლის გა სარ კვე ვა დაც სა ჭი როა მოკ ლედ გა ვიხ სე ნოთ ჰე გე ლის (1770-1831) შემ დგო მი ფი ლო სო ფი უ რი აზ როვ ნე ბის გან ვი თა რე ბის ერთ-ერ თი ძი რი თა დი ხა ზი, რო-მე ლიც ექ სის ტენ ცი ა ლის ტუ რი ფი ლო სო ფი ის ყვე ლა ზე დი დი წი ნა მორ ბე დის, კირ კე გო-რის სა ხელ თა ნაა და კავ ში რე ბუ ლი.

ჰე გელ მა კონ კრე ტუ ლი პი როვ ნე ბა მთლი ა ნად ზო გა დის ბა ტო ნო ბის ქვეშ მო აქ ცია, რის გა მოც შემ დგო მი ფი ლო სო ფი უ რი აზ რის მძაფ რი კრი ტი კა და იმ სა ხუ რა (1, გვ. 5-6). ამ კუთ ხით ჰე გე ლის ფი ლო სო ფი ის ყვე ლა ზე მწვა ვე და შე უ რი გე ბელ კრი ტი კას აწარ მო-ებ და კირ კე გო რი. მას სურ და ჰე გე ლის მოძ ღვრე ბა ში ეპო ვა პა სუ ხე ბი ადა მი ა ნის პი რად ცხოვ რე ბა ში წა მოჭ რილ სა ჭირ ბო რო ტო სა კით ხებ ზე. ამ მიზ ნით სცა და კი დეც მან ჰე გე-ლის ფი ლო სო ფი უ რი სის ტე მის მი ყე ნე ბა ცხოვ რე ბი სად მი, მაგ რამ იმე დი გა უც რუვ და (6, გვ. 105).

ჰე გელ თან მარ თლაც არ მო ი ძებ ნე ბა კონ კრე ტუ ლი პა სუ ხე ბი ცალ კე უ ლი პი როვ ნე-ბის წი ნა შე პი რა დი ყო ფის სფე რო ში წა მოჭ რილ კით ხვებ ზე, რომ ლე ბიც მხო ლოდ ამ პი როვ ნე ბას ეკუთ ვნი ან და მის ინ ტი მურ სფე რო ში ტრი ა ლე ბენ. კონ კრე ტუ ლი ადა მი ა ნი ჰე გე ლის ფი ლო სო ფი ა ში გა და იქ ცა მხო ლოდ სა შუ ა ლე ბად, ია რა ღად აბ სო ლუ ტუ რი გო-ნის ხელ ში, სა კუ თა რი მიზ ნე ბის გან ხორ ცი ე ლე ბის საქ მე ში (4, გვ. 158). ჰე გელ თან კონ-კრე ტუ ლი პი როვ ნე ბა მოკ ლე ბუ ლია თა ვი სუფ ლე ბას. ერ თე უ ლი მთლი ა ნად შთან თქმუ-ლია ზო გა დის მი ერ. კირ კე გო რი კი სწო რედ ამ ცალ კე ულ და კონ კრე ტულ პი როვ ნე ბას თა ვი სი ვნე ბე ბი თა და გან ცდე ბით, მის წრა ფე ბე ბი თა და ლტოლ ვე ბით წარ მოდ გე ნილს

55alber kamiu - aTeizmidan absurdamde

გა ნი ხი ლავ და ფი ლო სო ფი ის საგ ნად (7, გვ. 349). კირ კე გო რის აზ რით, ფი ლო სო ფია ადა მი ა ნის თვის ის სფე როა, სა დაც იგი წყვეტს ყოფ ნა-არ ყოფ ნის სა კითხს და წყვეტს მას მხო ლოდ თა ვის თვის, რად გა ნაც ამ სა კითხს სხვის თვის ვე რა ვინ ვერ გა დაწ ყვეტს (5, გვ. 13). ამ დე ნად, ფი ლო სო ფია კირ კე გო რის თვის წარ მო ად გენს ცალ კე უ ლი ადა მი ა ნის მი-ერ თა ვი სი პი რა დი ცხოვ რე ბის შე სა ხებ გა ნაზ რე ბას (10, გვ. 71). ამი ტომ იყო, რომ მის-თვის მთე ლი წი ნან დე ლი ტრა დი ცი უ ლი ფი ლო სო ფია მი უ ღე ბე ლი აღ მოჩ ნდა და თა ვი სი ცხოვ რე ბა წი ნა მორ ბედ ფი ლო სო ფოს თა წი ნა აღ მდეგ ბრძო ლა ში გა ა ტა რა (10, გვ. 10).

ამ ბრძო ლა ში ტრა დი ცი უ ლი ფი ლო სო ფი ის წი ნა აღ მდეგ, შექ მნა კირ კე გორ მა თა ვი-სი „ცხოვ რე ბის ფი ლო სო ფია”, რომ ლის სა ფუძ ველ შიც მის მი ერ ჩა დე ბუ ლია არ ჩე ვა-ნის პრობ ლე მა (კირ კე გორ მა თა ვის მთა ვარ ფი ლო სო ფი ურ შრო მას უწო და „ან-ან”). არ ჩე ვა ნი მო უ ცი ლე ბა დია ადა მი ა ნის ყო ფი ე რე ბი სა გან და ამა ვე დროს მთა ვა რი და გდამ წყვე ტია პი როვ ნე ბის ცხოვ რე ბა ში. „ან ერ თი, ან მე ო რე”. ეს ზო გა დი კით ხვა სულ თან დას დევს ადა მი ანს. მას ზე პა სუ ხი, რა ი მე გა დაწ ყვე ტი ლე ბის მი ღე ბა, ანუ ერ თერ თი მხა რის ამორ ჩე ვა ნამ დვი ლი პი როვ ნე ბი სათ ვის გარ და უ ვა ლია, ფიქ რობს კირ კე გო რი. ამას თან, ადა მი ა ნი ყო ველ თვის და მო უ კი დებ ლად ირ ჩევს.

არ ჩე ვა ნის გა კე თე ბა ადა მი ანს ყვე ლა წვრილ მან ზე უხ დე ბა, მაგ რამ, კირ კე გო რი მათ გან გა მო ყოფს ძი რი თადს, რო მე ლიც ადა მი ა ნის, რო გორც ასე თის, ყო ფი ე რე ბის სა-ფუძ ველ ში დევს და გარ კვე უ ლად გან საზ ღვრავს ყვე ლა და ნარ ჩენს. ეს არის ცხოვ რე ბის წე სის არ ჩე ვა ანუ გზის ძი ე ბა ღმერ თის კენ. რო გორ და რა წე სით იც ხოვ როს ადა მი ან მა, რა გზით ია როს ამ ქვეყ ნად, რომ ამ გზამ იგი ღმერ თამ დე მი იყ ვა ნოს. კირ კე გო რი ღრმად მორ წმუ ნე პი როვ ნე ბაა და მის თვის ღმერ თის კენ სა ვა ლი გზის პოვ ნა ამ ქვეყ ნი უ რი ცხოვ-რე ბის სზრი სად არის ქცე უ ლი. თი თო ე უ ლი ინ დი ვი დი და მო უ კი დებ ლად უნ და ეძი ებ დეს გზას ღმერ თის კენ. თუმ ცა, იგი ამ ქვეყ ნად ვე რა სო დეს გა ი გებს მარ თლა სწო რი არ ჩე ვა ნი გა ა კე თა თუ არა, რად გან სა ბო ლოო შე დე გი, მხო ლოდ სიკ ვდი ლის შემ დეგ შე იძ ლე ბა გა ირ კვეს. ამი ტომ, ნე ბის მი ე რი არ ჩე ვა ნი და გა დაწ ყვე ტი ლე ბა, მა ინც იწ ვევს ხოლ მე სი-ნა ნუ ლის გრძნო ბას.

თუ ჰე გელ თან ერ თი უკი დუ რე სო ბა იყო დაშ ვე ბუ ლი: კონ კრე ტუ ლი გაქ რა ზო გად ში, ადა მი ან მა, რო გორც პი როვ ნე ბამ და ინ დი ვიდ მა და კარ გა ყო ველ გვა რი და მო უ კი დებ-ლო ბა, კირ კე გო რი და მრა ვა ლი სხვა მომ დევ ნო ფი ლო სო ფო სი, მე ო რე უკი დუ რე სო-ბამ დე მი ვიდ ნენ – ადა მი ა ნი მხო ლოდ სა კუ თა რი თა ვის ანა ბა რად დარ ჩე ნილ არ სე ბად გა მო აც ხა დეს. არ სე ბად, რო მე ლიც მხო ლოდ სა კუ თარ ძა ლებ ზე დაყ რდნო ბით იკ ვლევს გზას ყველ გან და ყვე ლა ფერ ში. სწო რედ ასეთ ფი ლო სო ფოს თა რიცხვს მი ე კუთ ვნე ბა ალ ბერ კა მიუ, რომ ლის ცხოვ რე ბა და შე მოქ მე დე ბა შე იძ ლე ბო და მოკ ლედ შე ფა სე ბუ-ლი ყო რო გორც გა ნუწ ყვე ტე ლი ძი ე ბა პა სუ ხი სა კით ხვა ზე – შე უძ ლია თუ არა ადა მი ანს, მა რა დი სო ბი სა და ღმერ თის მოშ ვე ლი ე ბის გა რე შე, მხო ლოდ სა კუ თარ ძა ლებ ზე დაყ-რდნო ბით, შე იქ მნას ღი რე ბუ ლე ბე ბი? (2, გვ. 197)

კირ კე გო რის მსგავ სად, კა მი უც ცდი ლობს ადა მი ა ნის შე საძ ლებ ლო ბე ბის გარ კვე ვას. მაგ რამ, თუ პირ ვე ლის თვის მი ზა ნი ღმერ თის კენ სა ვა ლი გზის მიგ ნე ბა და ამ გზით სი ა რუ-ლია, მე ო რის თვის, ადა მი ა ნის მოქ მე დე ბის არე, მთლი ა ნად შე მო ფარ გლუ ლია ამ ქვეყ-ნი უ რით. ამით შეზ ღუ დუ ლია ღი რე ბუ ლე ბა თა ძი ე ბის ვე ლიც, რად გან ღმერ თი, სა ი ქიო და ყვე ლა სხვა მსგავ სი იმე დი, ამ შემ თხვე ვა ში მოხ სნი ლია. აი ამ სას რუ ლო ყო ფი ე რე-ბა ში, რა საც ამ ქვეყ ნი უ რი ცხოვ რე ბა ჰქვია, უნ და ვე ძი ოთ და საყ რდე ნი, ფიქ რობს კა მიუ.

56

თა ვი სი ამ ქვეყ ნი უ რი ყოფ ნის „გა რეთ”, ადა მი ა ნი მხო ლოდ წარ მო სახ ვი სა და რწმე ნის სფე რო ში იმ ყო ფე ბა და არა ცოდ ნის სფე რო ში. ეს კი მხო ლოდ აბ სურ დულ მდგო მა რე-ო ბა ში გვა ყე ნებს, რად გან ის, რაც გო ნე ბას არ ემორ ჩი ლე ბა და მკაც რი ლო გი კუ რო ბა აკ ლია, კა მი უს თვის აზრს კარ გავს, აბ სურ დუ ლია. კა მიუ მკაც რი რა ცი ო ნა ლის ტია.

აბ სურ დულ მდგო მა რე ო ბა ში დარ ჩე ნა აუ ტა ნე ლია. აბ სურ დი უნ და გა და ი ლა ხოს გო-ნე ბის შუქ ზე, ფიქ რობს კა მიუ, გან სხვა ვე ბით კირ კე გო რის გან და შეს ტო ვის გან, რომ ლე-ბიც არა მარ ტო შე საძ ლებ ლად, არა მედ მი ზან შე წო ნი ლად და აუ ცი ლებ ლა დაც კი მი იჩ-ნე ვენ აბ სურ დულ მდგო მა რე ო ბა ში ყოფ ნას, მას ში დარ ჩე ნას, ყო ველ გვარ ლო გი კურ ზე და რა ცი ო ნა ლურ ზე უა რის თქმის გზით: „შიშ ველ“ რწმე ნა ზე დაყ რდნო ბით (3, გვ. 150). კირ კე გო რი და შეს ტო ვი ბო ლომ დე და თან მიმ დევ რუ ლად იზი ა რე ბენ ტერ ტუ ლი ა ნეს (160-220) ცნო ბილ პრინ ციპს: „მწამს, რად გან აბ სურ დია”. კა მი უს კი მათ თგან გან სხვა-ვე ბით შე უძ ლია თქვას – „არ მწამს, რად გან აბ სურ დია”. მას უნ და, რომ ყვე ლა ფე რი გო-ნე ბის, მკაც რი ლო გი კის მეშ ვე ო ბით გა ი გოს და ახ სნას. აბ სურ დსაც ეს ბა დებს სწო რედ.

რა არის აბ სურ დი? სა ი დან ჩნდე ბა, სად არის, ან და რას და ვის ეხე ბა იგი? კა მი უს მი ხედ ვით, აბ სურ დი არ არის თა ვის თა ვა დი, რა ი მე სუბ სტან ცი უ რი, და მო უ კი დე ბე ლი ვი-თა რე ბა. იგი არ არის ცალ კე აღე ბულ არც სამ ყა რო ში (ობი ექ ტურ რე ა ლო ბა ში) და არც ადა მი ან ში (პი როვ ნე ბა ში). აბ სურ დი ჩნდე ბა იქ და მა შინ, სა დაც და რო დე საც ადა მი ა ნი და სამ ყა რო მო დი ან ერ თმა ნეთ თან კონ ტაქ ტში, უჩ ნდე ბათ ერ თმა ნეთ თან შე ხე ბის წერ-ტი ლე ბი, იმ ყო ფე ბი ან ურ თი ერთ-მი მარ თე ბა ში. აბ სურ დი იბა დე ბა ამ ორი წევ რის და პი-რის პი რე ბით, მა თი კონ ფრონ ტა ცი ით (8, გვ. 48). აბ სურ დი ეწო დე ბა ადა მი ა ნი სა და სამ-ყა როს მი მარ თე ბას. ეს მი მარ თე ბა, კა მი უს აზ რით, თა ვის სა ფუძ ველ ში ვე აბ სურ დუ ლია.

მი მარ თე ბის ამ ორი წევ რი დან ერ თი უსას რუ ლოა და მა რა დი უ ლი, მე ო რე კი სას-რუ ლია და დრო ე ბი თი. სამ ყრო გა მო უც ნო ბია. არ ხერ ხდე ბა მი სი ბო ლომ დე ამოც ნო-ბა, მას ში ჩაწ ვდო მა და გო ნე ბის თვა ლით მი სი ბო ლომ დე გა აზ რე ბა. იგი პრინ ცი პუ ლად შე უ ვა ლია ადა მი ა ნის თვის. ადა მი ა ნი კი მი ეს წრა ფის სამ ყა როს სრულ შე მეც ნე ბას. მას ესა ჭი რო ე ბა სამ ყა როს გარ კვე ვა, რა თა და ად გი ნოს სა კუ თა რი ად გი ლი სამ ყა რო ში და გა ი გოს რა შია მი სი ამ ქვეყ ნი რი არ სე ბო ბის, ცხოვ რე ბის საზ რი სი. მაგ რამ, იმის გა მო, რომ ადა მი ანს, რო გორც სას რუ ლო არ სე ბას (და არც მთელ ადა მი ა ნურ მოდ გმას), ამის გა კე თე ბა პრინ ცი პუ ლად არ შე უძ ლია, რად გან მი სი ცნო ბი ე რე ბის გო ნი თი (ლო გი კურ-თე ო რი უ ლი) უნა რი მკაცრ საზ ღვრებ შია მოქ ცე უ ლი (კან ტი), იბა დე ბა სწო რედ აბ სურ დი. იქ მნე ბა გა მო უ ვა ლი აბ სურ დუ ლი ვი თა რე ბა, რაც მდგო მა რე ობს იმა ში, რომ ადა მი ა ნი მა რად ეს წრა ფის იმას, რი სი მიღ წე ვაც მის თვის პრინ ცი პუ ლად შე უძ ლე ბე ლია.

ამ რი გად, კა მიუ სავ სე ბით ეთან ხმე ბა კან ტის (1724-1804) მი ერ ადა მი ა ნუ რი გო-ნე ბის შე მეც ნე ბის უნა რის თვის მკაც რი საზ ღვრე ბის და წე სე ბას. მაგ რამ, ამ შეზ ღუდ ვით გან პი რო ბე ბუ ლი სიძ ნე ლე ე ბის (რომ ლე ბიც ადა მი ა ნუ რი ყო ი ე რე ბის აბ სურ დუ ლო ბა ზე მეტ ყვე ლე ბენ) გად სა ლა ხა ვად, კა მი უს არ სურს მი მარ თოს რე ლი გი ას და რწმე ნის სფე-როს შე ა ფა როს თა ვი, რო გორც ამას აკე თებ და კან ტი (და ასე ვე, არა ერ თი სხვა მო აზ-როვ ნე, კან ტამ დეც და კან ტის შემ დგო მაც). კა მიუ ცდი ლობს აბ სურ დი დან გა მო სა ვა ლი მო ძებ ნოს ისევ და ისევ ცოდ ნის, ლო გი კის, გო ნე ბის სფე რო ში, რად გან მას მი აჩ ნია, რომ რწმე ნის სფე რო ეს არის აბ სურ დში შეს ვლა და მას ში და ერ ჩე ნა. კა მი უს მი ზა ნია აბ სურ დი გა და ლა ხულ და დაძ ლე ულ იქ ნას. მი სი აზ რით, რე ლი გია არ გა მოდ გე ბა ამ

vaJa niblaZe

57

მიზ ნის მი საღ წე ვად. კა მიუ პრინ ცი პუ ლად ემიჯ ნე ბა რე ლი გი უ რი ექ სის ტენ ცი ა ლიზ მის წარ მო მად გენ ლებს, ანუ აბ სურ დის მიმ დე ვარ ფი ლო სო ფო სებს. პირ ველ რიგ ში კი კირ-კე გორ სა და შეს ტოვს, ასე ვე ბერ დი ა ევ სა და იას პერსს (8, გვ. 51). თუ კირ კე გო რი და შეს ტო ვი რე ლი გი უ რი რწმე ნის ფი ლო სო ფი ურ მო პო ვე ბას, და მას ში დარ ჩე ნას მი იჩ ნე-ვენ ადა მი ა ნუ რი ყო ფი ე რე ბის აბ სურ დუ ლო ბი დან თა ვის დაღ წე ვის ყვე ლა ზე სა უ კე თე სო სა შუ ა ლე ბად და უმაღ ლეს მიზ ნად, კა მიუ ცდი ლობს აბ სურ დი დან თა ვის დაღ წე ვის სხვა გზებს მი აგ ნოს. თუნ დაც თვით მკვლე ლო ბა იყოს ეს გზა, კა მიუ თა ნახ მაა, ოღონდ ეს უნ-და იყოს ლო გი კუ რად და სა ბუ თე ბუ ლი (რაც პრინ ცი პუ ლად გა ნუ ხორ ცი ე ლე ბე ლი ჩანს. კა მი უს თვის ამის ნა თე ლი და დას ტუ რე ბაა დოს ტო ევ სკის შე მოქ მე დე ბა), ანუ გო ნე ბის-თვის ცხა დი და ნა თე ლი და არა „ბრმა ნახ ტო მი წყვდი ად ში”, რო მე ლიც ღმერ თის არ-სე ბო ბის რწმე ნას (და არა ცოდ ნას) ემ ყა რე ბა და რო მელ საც რე ლი გი უ რი ფი ლო სო ფი ის წარ მო მად გენ ლე ბი გვთა ვა ზო ბენ.

თუ გა დავ ხე დავთ კა ცობ რი ო ბის მი ერ დღემ დე გან ვლილ ის ტო რი ას, კა მი უს აზ რით, ად ვი ლად შე ვამ ჩნევთ, რომ რე ა ლუ რად, ის უფ რო მე ტად არის და უნ დო ბე ლი ომე ბი-სა და ხოც ვა-ჟლე ტის, ძალ მომ რე ო ბა ზე, ფი ზი კუ რი ძა ლის პო ლი ტი კა ზე და ფუძ ნე ბუ ლი ცხოვ რე ბის ის ტო რია, ვიდ რე რე ლი გი უ რი წე სე ბი თა და ზნე ობ რი ვი კა ნო ნე ბით წარ მარ-თუ ლი ცხოვ რე ბის ის ტო რია. ეს კი იმა ზე მეტ ყვე ლებს, რომ ვერც რე ლი გი ამ მო ა ხერ ხა ად მი ა ნუ რი ყო ფი ე რე ბის საზ რი სის პრობ ლე მის იმ დაგ ვა რი გა დაწ ყვე ტა, რაც ადა მი ანს გა ა თა ვი სუფ ლებ და სა კუ თა რი არ სე ბო ბის აბ სურ დუ ლო ბის გან ცდი სა გან და და არ წმუ-ნებ და მას ზნე ობ რი ვი კა ნო ნე ბით ცხოვ რე ბის აუ ცი ლებ ლო ბა სა და უპი რა ტე სო ბა ში. ადა მი ა ნი პირ ველ რიგ ში ამ ქვეყ ნი უ რი, მი წი ე რი არ სე ბაა და აბ სურ დის გრძნო ბი სა გან გან თა ვი სუფ ლე ბას ამ ქვეყ ნად მი ეს წრა ფის. შე პი რე ბე ბი სა ი ქიო ცხოვ რე ბა ზე, ზო გა დად მე ტა ფი ზი კუ რი ღი რე ბუ ლე ბე ბის არ სე ბო ბა ზე და ა.შ., კა მი უს მი ხედ ვით, და მა ჯე რებ ლო-ბას მოკ ლე ბუ ლია, რად გა ნაც გო ნე ბის ფარ გლებს სცილ დე ბა და მხო ლოდ რწმე ნას ემ-ყა რე ბა, რაც აბ სურ დუ ლო ბის გან ცდას კი არ ამ სუ ბუ ქებს, პი რი ქით, ამ ძაფ რებს. იქ სა დაც გო ნე ბას, ლო გი კას უა რი უნ და ეთ ქვას და უპი რა ტე სო ბა „შიშ ველ“ რწმე ნას მი ე ნი ჭოს (“მწამს რად გან აბ სურ დია“ – ტერ ტუ ლი ა ნე), აბ სურ დის გრძნო ბამ შე იძ ლე ბა მხო ლოდ მო ი მა ტოს და არა მო იკ ლოს, ფიქ რობს კა მიუ. ამას გვი დას ტუ რებს ადა მი ა ნუ რი არ სე-ბო ბის გან ვლი ლი ის ტო რია, რომ ლის ტი პი უ რი გმი რი (და თა ნა მედ რო ვე ევ რო პე ლის გან ზო გა დე ბუ ლი სა ხე) წარ მო ა ჩი ნა დოს ტო ევ სკიმ თა ვის ცნო ბილ ნა წარ მო ებ ში „ავ-სუ ლე ბი”-(Бесы). სტავ რო გი ნი სა არ იყოს, ადა მი ა ნი მთე ლი ცხოვ რე ბა იმის ცდა შია, რომ და ი ჯე როს ღმერ თის არ სე ბო ბა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბა, მაგ რამ, ამას ბო ლომ დე ვერ ახერ ხებს. ასე ვე, ძა ლას ვერ პო უ ლობს, რომ ბო ლომ დე ათე ის ტად დარ ჩეს, რად გან უფ რო მე ტად აუ ტა ნე ლია ამ ქვეყ ნი უ რი არ სე ბო ბის ამა ო ე ბის ყუ რე ბა და მას ში გა ნუწ ყვე-ტე ლი მო ნა წი ლე ო ბის მი ღე ბა. ადა მი ა ნუ რი გო ნე ბის თვის გა და უჭ რელ პრობ ლე მას წარ-მო ად გენს ღმერ თის არ სე ბო ბი სა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბის სა კით ხი. ამ დი ლე მის წი ნა შე დგას ზო გა დად ადა მი ა ნი, გან სა კუთ რე ბით კი თა ნა მედ რო ვე ეპო ქის ადა მი ა ნი, რო მელ-საც ნიც შემ უტიფ რად გა მო უც ხა და, რომ „ღმერ თი მკვდა რია”.

კა მიუ XX-ე სა უ კუ ნის ერთ-ერ თი, შუ ა გულ-ევ რო პე ლი, „ღმერ თმკვდა რი“ მწე რა ლი და ფი ლო სო ფო სია (ნიც შე სა და ნიც შეს მიმ დე ვარ მო აზ როვ ნე თა გვერ დით), რომ ლის მთე ლი შე მოქ მე დე ბაც შე იძ ლე ბა გან ხი ლულ იქ ნას, რო გორც ათე ის ტუ რი მსოფ ლმხედ-

alber kamiu - aTeizmidan absurdamde

58

ვე ლო ბის სიმ ძი მი სა გან გა ტან ჯუ ლი კა ცის ფიქ რე ბი. ეს ფიქ რე ბი კი და ახ ლო ე ბით შემ-დეგს გვე უბ ნე ბა: ადა მი ანს უჭირს იმის და ჯე რე ბა, რომ მას სა ბო ლოო ჯამ ში სა მა რა დი სო გაქ რო ბა ელო დე ბა. ვერ ურიგ დე ბა ასეთ მძი მე ხვედრს და მუ დამ იმის ცდა შია, რომ რო გორ მე და უძ ვრეს თა ვის ამ ბო ლო ვა დო ბას, რის გა მოც იძუ ლე ბუ ლია თა ვი მო იტ ყუ-ოს და ირ წმუ ნოს ღმერ თი სა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბის არ სე ბო ბა. ცნო ბი ე რე ბის გა ო რე ბაც (სა კუ თა რი თა ვის გან მალ ვა და გაქ ცე ვა, თვალ თმაქ ცო ბა და ორ პი რო ბა) სწო რედ აქ და ამის გა მო იწ ყე ბა, აქე დან იღებს სა თა ვეს. ცნო ბი ე რე ბის მი ერ თა ვის მოტ ყუ ე ბის (რი სი უნა რიც მას თან და ყო ლი ლი აქვს და მის არ სე ბას შე ად გენს) პირ ვე ლი აქ ტი, ეს არის და ჯე რე ბა იმი სი რაც არ სწამს, და რწმე ნა იმი სი რაც არ სჯე რა. ამით აიხ სნე ბა ის ფაქ-ტი, რომ ადა მი ან თა დი დი უმ რავ ლე სო ბა, ბო ლომ დე ვერც ათე ის ტო ბას ინარ ჩუ ნებს და ვერც თე ის ტო ბას. მეტ წი ლად მერ ყე ობს მათ შო რის (სტავ რო გი ნის სე ნი სჭირს).

ეს ეხე ბა რო გორც ღმერ თის არ სე ბო ბას, ასე ვე სა კუ თარ ქცე ვა სა და მოქ მე დე ბას, ნე ბის მი ერ არ ჩე ვან სა და გა დაწ ყვე ტი ლე ბას. ადა მი ა ნი გა მუდ მე ბულ თა ვის მოტ ყუ ე ბა ში იმ ყო ფე ბა. უამ რა ვი რა მით იტ ყუ ებს თავს და ამის გა მო, დღე ნი ა დაგ შე უ რი გე ბელ და უკომ პრო მი სო ჭი დილ შია სა კუ თარ თავ თან, თა ვის სა ვე ორე ულ თან, სა დაც მსჯავ რმდე-ბე ლი და მსჯავ რდე ბუ ლი, დამ ნა შა ვე და მო სა მარ თლე ერ თი და იგი ვე ცნო ბი ე რე ბაა თვით ცნო ბი ე რე ბის სა ხით. მან ყვე ლა ზე უკეთ იცის თა ვი სი ნაკ ლი და სი დი ა დე – თვალ-თმაქ ცო ბის უნა რი სა კუ თა რი თა ვის წი ნა შე. მაგ რამ, სა მა რა დი სო გაქ რო ბის ში ში აი ძუ-ლებს მას თა ვი მო იტ ყუ ოს და ილუ ზი ებ ში ჰპო ვოს შვე ბა. ადა მი ა ნის რე ა ლუ რი გა რე მო აბ სურ დუ ლია. მის თვის თვა ლის გას წო რე ბა შე მაძ რწუ ნე ბე ლი და დამ თრგუნ ვე ლია. ამი-ტო მაც, ცნო ბი ე რე ბას თა ვის მოტ ყუ ე ბის გა რე შე ნორ მა ლუ რი არ სე ბო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა არ შე უძ ლია. თა ვის მო სატ ყუ არს კი უხ ვად პო უ ლობს, დაწ ყე ბუ ლი ღმერ თი სა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბის არ სე ბო ბის ცდუ ნე ბი დან და დამ თავ რე ბუ ლი ამ ქვეყ ნი უ რი „ნე ტა რე ბე ბით“ (იქ ნე ბა ეს ბი ო ლო გი ურ-მა ტე რი ა ლუ რი, სო ცი ა ლურ-პო ლი ტი კუ რი თუ მხატ ვრულ-შე მოქ-მე დე ბი თი). ამათ გან, ადა მი ა ნი ხან რას ირ ჩევს თა ვი სი არ სე ბო ბის საზ რი სად თუ ნუ გე-შად და ხან რას. სა ბო ლოო ჯამ ში გა მოც დას ბო ლომ დე ვერ ცერ თი ღი რე ბუ ლე ბა ვერ უძ-ლებს. ადა მი ანს გა მუდ მე ბით ღრღნის ამა ო ე ბის ჭია, ეჭ ვი ყო ველ გვა რი ღი რე ბუ ლე ბი სა და საზ რი სის მი მართ, რაც ად რე თუ გვი ან თავს იჩენს რო გორც ნი ჰი ლიზ მი.

კა მი უს აზ რით, ადა მი ა ნი დღი დან მი სი გა ჩე ნი სა აბ სურ დულ მდგო მა რე ო ბა შია და დღემ დე აბ სურ დულ ცხოვ რე ბას ეწე ვა. მაგ რამ, თუ ხან გრძლი ვი პე რი ო დის გან მავ ლო-ბა ში, მას თა ვი სი აბ სურ დუ ლი მდგო მა რე ო ბა ბო ლომ დე გაც ნო ბი ე რე ბუ ლი არ ჰქონ და და სა უ კუ ნე ე ბის მან ძილ ზე ახერ ხებ და თა ვის მოტ ყუ ე ბას სხვა დას ხვა მა ტე რი ა ლუ რი თუ იდე ა ლუ რი „შე საქ ცე ვა რით”, XX-ე სა უ კუ ნემ ნი ღა ბი ჩა მოგ ლი ჯა ადა მი ა ნურ ცნო ბი ე რე-ბას. ფა რა და აე ხა და მის ნამ დვილ ბუ ნე ბას, პირ ველ რიგ ში სა კუ თა რი თა ვის წი ნა შე. წი ნა პლან ზე გა მო ვი და ადა მი ა ნუ რი ყო ფი ე რე ბის აბ სურ დუ ლო ბა, რო მე ლიც მან მა დე სხვა დას ხვა სა ბურ ვე ლით იფა რე ბო და. ამ ჯე რად კით ხვა და ის ვა უკ ვე ადა მი ა ნის აბ სურ-დუ ლი ცხოვ რე ბის საზ რი სის შე სა ხებ – „ღირს თუ არა აბ სურ დუ ლი ცხოვ რე ბის გაგ რძე-ლე ბა“ – რაც მან მა დე ასე თი მას შტა ბე ბის და სიმ წვა ვის არ იყო. [კა მი უს მი აჩ ნია, რომ XX-ე სა უ კუ ნე გან სა კუთ რე ბუ ლია კა ცობ რი ო ბის ის ტო რი ა ში, რო გორც მსოფ ლიო მას-შტა ბე ბის მქო ნე, წი ნას წარ გან ზრა ხულ ბო როტ მოქ მე დე ბა თა ეპო ქა . . . . სა დაც ადა მი ან-თა ყვე ლა მოქ მე დე ბა, პირ და პი რი თუ არა პირ და პი რი გზით მკვლე ლო ბამ დე მი დის. ამ გა რე მო ე ბამ სა ბო ლო ოდ გა მო აფ ხიზ ლა ადა მი ა ნი და ნო მერ პირ ველ და გა და უ დე ბელ

vaJa niblaZe

59

სა კით ხად კვლავ იმის გარ კვე ვა იქ ცა, თუ რო გორ, რა წე სით ვიც ხოვ როთ სამ ყა რო ში, რო მე ლიც ჩვენ გვაქვს მო ცე მუ ლი (9, გვ. 13-14)].

ნი შან დობ ლი ვია, რომ რა თე მა საც არ უნ და ეხე ბო დეს კა მიუ, ყვე ლა ფე რი ადა მი ა ნუ-რი არ სე ბო ბის აბ სურ დუ ლო ბის გა მო აშ კა რა ვე ბამ დე და გაც ხა დე ბამ დე მიჰ ყავს. აქე დან კი, აბ სურ დის გა და ლახ ვის გზე ბის ძი ე ბამ დე მი დის, რაც პირ ველ რიგ ში ყოფ ნა-არ ყოფ-ნის საზ რი სის გარ კვე ვას მო ით ხოვს. პირ ველ ყოვ ლი სა ის მის კით ხვა: ყო ვე ლი ვე სად მი აბ სურ დუ ლო ბის ამ უკი დუ რე სი გან ცდის მდგო მა რე ო ბი დან გა მო სავ ლად, თვით მკვლე-ლო ბა ხომ არ უნ და მი ვიჩ ნი ოთ?!

თუ კი ადა მი ანს არა ვი თა რი გზა არა აქვს მა რა დი სო ბი სა კენ, არ არ სე ბობს არც ღმერ-თი, არც სა ი ქიო ცხოვ რე ბა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბა, ყვე ლა ფე რი მთავ რდე ბა ამ ქვეყ ნი-უ რით, რა შიც კა მიუ ღრმად იყო დარ წმუ ნე ბუ ლი, მა შინ ცხა დია თვით მკვლე ლო ბა აბ-სურ დის გა და საჭ რელ გზად არ გა მოდ გე ბა. თა ვის მოკ ვლა თა ვად იქ ცე ვა კი დევ ერთ დიდ აბ სურ დად. აბ სურ დუ ლი ყო ფის ფი ზი კუ რი შეწ ყვე ტა, აბ სურ დი დან ხსნად ვერ ჩა-ით ვლე ბა, რად გან აბ სურ დის მთა ვა რი წყა რო გა ურ კვევ ლო ბაა, ხო ლო არა რა ში გა დას-ვლა ყვე ლა ზე დიდ გა ურ კვევ ლო ბას წარ მო ად გენს, ფიქ რობს კა მიუ. თუმ ცა მრავ ლად არ სე ბობს იმის მა გა ლი თე ბი, რო დე საც აბ სურ დუ ლი ცხოვ რე ბა ნა ად რე ვად „ფი ტავს“ კაცს, ეს უკა ნას კნე ლი ვე ღარ პო უ ლობს „თა ვის მო სატ ყუ არს”, უმ ტყუ ნებს ნე ბის ყო ფა და თავს იკ ლავს.

სა ერ თოდ კი, კა მი უს აზ რით, დღე ვან დე ლი ადა მი ა ნის ხვედ რი არაფ რით არ გან-სხვავ დე ბა მი თი უ რი გმი რე ბის, სი ზი ფე სა და პრო მე თეს ყო ფი სა გან. კა მიუ შემ თხვე ვით არ ირ ჩევს მათ თა ვი სი მსოფ ლმხედ ვე ლო ბის გად მო სა ცე მად. დღე ვან დე ლი ადა მი ა ნის ცხოვ რე ბა, კა მი უს მი ხედ ვით, ისე ვე აბ სურ დუ ლია რო გორც სი ზი ფეს შრო მა, მაგ რამ ის მა ინც აგ რძე ლებს ცხოვ რე ბას, რო გორც სი ზი ფე მი ა გო რებ და ლოდს მთა ზე ასა ტა ნად, რო მე ლიც კვლავ ქვე ვით ეშ ვე ბო და. დღე ვან დე ლი ადა მი ა ნის ხვედ რია პრო მე თეს გა სა-ჭი რი. იგი მი ის წრა ფის და სა ხუ ლი მიზ ნი სა კენ, მაგ რამ პრო მე თე სა ვით, მა საც სა კუ თა რი ხე ლით უწე რია და სა ხულ მიზ ნამ დე მი საღ წე ვი გზის მოჭ რა. მი სი სწრაფ ვა აბ სურ დუ ლია, მაგ რამ იგი მა ინც არ წყვეტს ამ აბ სურ დუ ლო ბის ქმნას. აბ სურ დულ ყო ფას ადა მი ა ნი გვერდს ვერ აუვ ლის. მი სი არ სე ბო ბის და საწ ყი სიც და და სას რუ ლიც აბ სურ დუ ლია მაგ-რამ, კა მიუ ფიქ რობს, რომ ადა მი ანს ძა ლუძს თვა ლი გა უს წო როს თა ვის ასეთ ხვედრს: აი ტა ნოს ეს ფუ ჭი წუ თი სო ფე ლი და მოთ მი ნე ბით გა ლი ოს თა ვი სი აბ სურ დუ ლი ყო ფა. არ გატ ყდეს და სუ ლით არ და ე ცეს. არ გა ექ ცეს თა ვის აბ სურ დულ ხვედრს და თა ვი არ მო-იკ ლას. მას ში სი ზი ფე სე უ ლი ამ ტა ნო ბა და პრო მე თე სე უ ლი მოთ მი ნე ბა ბუ დობს, რი თაც მას თა ვი სი მძი მე ხვედ რი სად მი გამ კლა ვე ბა შე უძ ლია. იგი ამ მოთ მი ნე ბი თა და ამ ტა ნო-ბით ერ თგვა რად აბუ ჩა დაც კი იგ დებს თა ვის ბედს, რო მელ საც აბ სურ დუ ლო ბა ურ გუ ნე-ბია მის თვის წი ლად. აბ სურ დის „კე თე ბა“ მას ზე გა მარ ჯვე ბად ვერ ჩა ით ლე ბა, მაგ რამ, თვით მკვლე ლო ბა რო გორც მის გან გაქ ცე ვა, ნამ დვი ლად ნიშ ნავს მის წი ნა შე სა კუ თა რი და მარ ცხე ბის აღი ა რე ბას.

კა მი უს აზ რით, აბ სურ დუ ლი ყო ფის გაძ ლე ბა (და არა მის გან გაქ ცე ვა), გარ კვე ულ-წი ლად შუ რის ძი ე ბაა სა კუ თარ ხვედ რზე (რო ცა პი როვ ნე ბა ცდი ლობს მას არ შე ე პუ-ოს), რაც ერ თგვარ თვით ნუ გე შად ექ ცე ვა ადა მი ანს. თუმ ცა ღა აბ სურ დულ თვით ნუ გე შად („სიკ ვდი ლი სა სიკ ვდი ლი თა დამ რთგუნ ვე ლი”), რო გორც მთე ლი მი სი ცხოვ რე ბა თა ვი-დან ბო ლომ დე.


60

კა მი უს მი ერ შე მო თა ვა ზე ბუ ლი, ერ თი შე ხედ ვით გმი რუ ლი მაგ რამ, სა ბო ლოო ჯამ-ში აბ სურ დუ ლი თვით ნუ გე ში, რომ ლი თაც შე იძ ლე ბა თა ვი და იმ შვი დოს დღე ვან დელ მა ადა მი ან მა სი ზი ფე სა და პრო მე თეს მსგავ სად, არ არის გა მო სა ვა ლი. ადა მი ა ნი თა ვი სი ბუ ნე ბით არც სი ზი ფეა და არც პრო მო თე (რაც კარ გად ჩანს მის გა ნუწ ყვე ტელ მცდე ლო-ბა ში, ნე ბის მი ე რი გზით მო იტ ყუ ოს თა ვი, ოღონდ კი სა კუ თა რი არ სე ბო ბის აბ სურ დუ ლო-ბის გან ცდას გა ექ ცეს, თუნ დაც ეს იყოს აბ სურ დის აუ ტა ნე ლი სიმ ძი მის ხან მოკ ლე შემ-სუ ბუ ქე ბა). მას ფაქ ტი უ რად არ ძა ლუძს (იშ ვი ა თი გა მო ნაკ ლი სე ბის გარ და) სი ზი ფედ და პრო მე თედ ყოფ ნა. ეს კარ გად ჰქონ და გაც ნო ბი ე რე ბუ ლი არა ერთ მო აზ როვ ნეს, გან სა-კუთ რე ბით კანტს და დოს ტო ევ სკის, რო მელ თა მი ხედ ვი თაც, ღმერ თის არ სე ბო ბი სა და სუ ლის უკ ვდა ვე ბის დაშ ვე ბი სა და მოშ ვე ლი ე ბის გა რე შე, ადა მი ა ნი პრაქ ტი კუ ლად ვერ შეძ ლებს ნორ მა ლუ რი მდგო მა რე ო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბას და მი თუ მე ტეს ზნე ობ რი ვი ქცე ვის გან ხორ ცი ე ლე ბას. და მარ თლაც, თუ კი თე ო რი უ ლი დას ბუ თე ბის სფე რო ში ვერ გა დავ-წყვეტთ ღმერ თის არ სე ბო ბა-არარ სე ბო ბის სა კითხს, და ეს მხო ლოდ რწმე ნის სფე როს პრე რო გა ტი ვაა, რო გორც ამას სა მარ თლი ა ნად მი უ თი თებ და კან ტი, მა შინ რა აზ რი (ან-და რა უპი რა ტე სო ბა) ექ ნე ბა ნიც შეს ნი ჰი ლის ტუ რი პო ზი ცი ი დან და ნა ხულ და აღ ქმულ სამ ყა როს, იგი ვე კან ტი სა და დოს ტო ევ სკის პო ზი ცი ე ბი დან და ნა ხულ და აღ ქმულ სამ ყა-როს თან შე და რე ბით?

ადა მი ა ნი ხომ გარ და მი ზან და სა ხუ ლი არ სე ბი სა, მი ზან შე წო ნო ლი არ სე ბაც არის და უნ და იფიქ როს არა მარ ტო იმა ზე, თუ რა შე იძ ლე ბა იცო დეს და რა უნ და გა ა კე თოს, არა-მედ იმა ზეც თუ რი სი იმე დი შე იძ ლე ბა რომ ჰქონ დეს. ამი ტომ, ის იძუ ლე ბუ ლია მუდ მი ვად იფიქ როს იმა ზე, თუ რა სჯო ბია მის თვის და გა ა კე თოს არ ჩე ვა ნი ათე ის ტურ და თე ის ტურ მსოფ ლმხედ ვე ლო ბებს შო რის, ან და მუდ მივ სკეპ ტი კო სად დარ ჩეს.

ერ თი შე ხედ ვით, თით ქოს ათე ის ტო ბა უფ რო მეტ გმი რო ბას მო ით ხოვს ადა მი ა ნის გან, რად გან ღმერ თებს თუ არ და ე მორ ჩი ლე ბი, სი ზი ფე სა და პრო მე თეს ხვედრს გა ი ზი ა რებ. მაგ რამ, თუ კარ გად და ვაკ ვირ დე ბით კა ცობ რი ო ბის ის ტო რი ას, კა მი უს აზ რით, ად ვი ლად შე ვამ ჩნევთ, რომ ჭეშ მა რიტ მორ წმუ ნედ ყოფ ნას უფ რო დი დი გმი რო ბა და ძა ლის ხმე ვა სჭირ დე ბა ადა მი ა ნის გან, ვიდ რე ათე ის ტო ბას. კა მი უს ნა აზ რე ვი სწო რედ ამ პა რა დოქ სის გა მომ ჟღავ ნე ბას ისა ხავს მიზ ნად. პა რა დოქ სი სა, რო მე ლიც გვე უბ ნე ბა, რომ ადა მი ა ნე-ბის თვის ბევ რად უფ რო მი ზან შე წო ნი ლი, გა მარ თლე ბუ ლი და „სა სარ გებ ლოც“ კი ჩანს, იყ ვნენ მორ წმუ ნე ნი და ნე ტარ ნი, მაგ რამ, მა თი უმ რავ ლე სო ბა რა ტომ ღაც ურ წმუ ნო ე ბის მი ხედ ვით უფ რო ცხოვ რობს და რაც დრო გა დის, მით მე ტად ემ სგავ სე ბა სი ზი ფე სა და პრო მე თეს აბ სურ დის ქმნით გა დაღ ლილ და გა ტან ჯულ სა ხე ებს.

თუ კი შე მეც ნე ბის ფარ გლებ ში ადა მი ა ნუ რი გო ნე ბა ვერ ამ ტკი ცებს ღმერ თის ვერც არ სე ბო ბას და ვერც არ-არ სე ბო ბას, მა შინ რა იქ ნე ბა მის თვის უფ რო გო ნივ რუ ლი და მი ზან შე წო ნი ლი – ათე იზ მი თუ თე იზ მი? ეს არის კით ხვა, რო მე ლიც მო დის კან ტი დან და რომ ლის ერთ-ერთ მო რიგ გა დაწ ყვე ტა დაც უნ და ჩა ით ვა ლოს კა მი უს შე მოქ მე დე ბა. თუმ-ცა ღა, არ ცთუ ისე სა ხარ ბი ე ლო და მი სა ღებ გა დაწ ყვე ტად ადა მი ა ნის თვის, ვიდ რე ეს იყო კან ტთან და დოს ტო ევ სკის თან.

vaJa niblaZe

61


1. გუ რამ თევ ზა ძე, ნი კო ლაი ჰარ ტმა ნის ონ ტო ლო გი ის კრი ტი კა. თბი ლი სი, 19672. ზუ რაბ კა კა ბა ძე, ფი ლო სო ფი უ რი სა უბ რე ბი. თბი ლი სი, 19883. რა ულ ჩან ტლა ძე, ეგ ზის ტენ ცი ა ლიზ მი და შე მოქ მე დე ბის პრობ ლე მა. თბი ლი სი,

19844. Буачидзе Т. А. Гегель о сущности философии. Тбилиси, 19815. Гайденко П. П. Трагедия эстетизма. Москва, 19706. Ганзен П. Сёрен Киркегор. «Северный вестник», 1985, № 1, стр.105-1087. Шварц Т. От Шопенгауэра к Хайдеггеру. Москва, 19648. Camus A. Le mythe de Sisyphe. Paris, 19429. Camus A. L’ homme révolté. Paris, 195110. Gusdorf G. Kierkegaard. Paris, 1963

Vazha Nibladze

Albert Camus – from Atheism to AbsurdSummary

It is possible to discuss and solve the problem of the meaning of human existence from two world outlook positions: theological and atheistic.

Albert Camus belongs to those thinkers who aim at detecting the meaning and justifi cation of human existence without admitting the existence of God and immortality of soul.

According to Camus it is possible only under one condition: in such a case man will by necessity be a hero burdened by experience of absurd, who does not surrender and adapt to his absurd existence, persists in continuing it his whole life just as mythological heroes – Sisyphus and Prometheus did.

In contrast to Kant and Dostoevsky, according to whom man is not able to retain normal existence and perform moral acts without assuming the existence of God, Camus thinks that man’s nature contains Sisyphus’s fortitude and Prometheus’s patience.


ანასტასია ზაქარიაძე

პიროვნების იდენტობა პოსტ-სეკულარულ სამყაროში

გა სუ ლი სა უ კუ ნის ბო ლო მე ოთ ხე დია სულ უფ რო მეტს მსჯე ლო ბენ პოსტ-სე კუ ლა რულ სიმ პტო მებ ზე, რაც იმას ნიშ ნავს, რომ თა ნამ დრო ვე გლო ბა ლი ზა ცი ის პი რო ბებ ში შე ი-ნიშ ნე ბა რე ლი გი ის რე აქ ტუ ა ლი ზა ცი ის პრო ცე სი. ბევ რი ავ ტო რი ლა პა რა კობს პა რა ლე-ლუ რი ცი ვი ლი ზა ცი ე ბის თა ო ბა ზე, რო მელ თაც სა ფუძ ვლად უდევთ სწო რედ რე ლი გი უ რი იდენ ტო ბე ბი. იდენ ტო ბის შეგ რძნე ბა ყა ლიბ დე ბა ადა მი ა ნის ინ დი ვი დუ ა ლურ გან ვი თა რე-ბას თან ერ თად და სო ცი ა ლი ზა ცი ის, პი როვ ნუ ლი ინ ტეგ რა ცი ის შე დე გია. ინ დი ვი დის მი-ერ კულ ტუ რუ ლი ღი რე ბუ ლე ბე ბის მი ღე ბა-ათ ვი სე ბა და გა ზი ა რე ბა, სა კუ თა რი თა ვი სა და სა კუ თა რი ად გი ლის მი კუთ ვნე ბა რთუ ლი და არა ერ თგვა რო ვა ნი პრო ცე სია. უ კა ნას კნელ ათ წლე ულ ში იდენ ტო ბა იქ ცა ცენ ტრა ლურ სა კით ხად ადა მი ა ნის შემ სწავ ლელ მეც ნი ე რე-ბებ ში. ა რა და, თე ო რი უ ლი მიდ გო მე ბის ლან დშაფ ტი სა კით ხის მი მართ მე ტად ვრცე ლია. მი უ ხე და ვად ამი სა იდენ ტო ბის ერ თი ა ნი თე ო რია, რო მე ლიც იდენ ტო ბას გა ნი ხი ლავს, რო გორც გარ კვე ულ მო ცე მუ ლო ბა სა და პრო ცესს, არ არ სე ბობს.

თანამედროვე ლიტ ვის დე და ქა ლაქ ვილ ნი უს ში მი კო ლას რო მე რის სა ხე ლო ბის უნი-ვერ სი ტეტ ში 2012 წლის 2-4 მარტს ჩა ტარ ებული სა ერ თა შო რი სო სა მეც ნი ე რო კონ ფე-რენ ცია: „იდენ ტო ბის პრობ ლე მე ბი: ტრა დი ცია და ინო ვა ცი ე ბი“ამ მწვავე პრობლემას ეხებოდა. კონ ფე რენ ცი ამ მი ი პა ტი ჟა მსოფ ლი ოს წამ ყვა ნი ფი ლო სო ფო სე ბი, თე ო ლო გე ბი, ან თრო პო ლო გე ბი, სო ცი ო ლო გე ბი მსოფ ლი ოს წამ ყვა ნი უნი ვერ სი ტე ტე ბი დან იდენ ტო ბის ბუ ნე ბის, გა მოწ ვე ვე ბი სა და მუ ქა რე ბის შე სა ხებ სამ სჯე ლოდ. მეც ნი ე რე ბი მსჯე ლობ დნენ იმ პრობ ლე მე ბის შე სა ხებ, რომ ლე ბიც მულ ტი კულ ტუ რუ ლი სამ ყა როს წი ნა შე დგას. მუ შა-ო ბდა პა რა ლე ლუ რი სექ ცი ე ბი, სა დაც სა მუ შაო ენა იყო ლიტ ვუ რი და ინ გლი სუ რი.

კონ ფე რენ ცია მიზ ნად ისა ხავ და ადა მი ა ნის კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბის არ სე ბუ ლი კონ-ცეპ ტის გა და აზ რე ბა სა და რე ვი ზი რე ბას. იმის ჩვე ნე ბა, რომ იდენ ტო ბა გლო ბა ლუ რი პრობ ლე მაა, რო მე ლიც ცხად დე ბა მსოფ ლიო რე ლი გი ებ ში არა ოდენ პი როვ ნე ბის დო-ნე ზე, არ მედ თე მის, ერის, სა ხელ მწი ფოს დო ნე ზე.

კონ ფე რენ ცი ა ზე სა მი ერ თმა ნეთ თან და კავ ში რე ბუ ლი მსხვი ლი პრობ ლე მა გა ა ნა-ლიზ და. ეროვ ნუ ლი და კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბა, რო გორც ადა მი ა ნის კრე ა ტი უ ლი გა-მო ხატ ვა, იდენ ტო ბა, რო გორც კო ლი ზია კულ ტუ რა თა მრა ვალ ფე როვ ნე ბა სა და მო ნოქ-რო მა ტულ გლო ბა ლი ზა ცი ას შო რის, ცხოვ რე ბის ხა რის ხი, რო გორც პი რო ბა ადა მი ა ნის იდენ ტო ბის გა მოვ ლე ნი სა.

მოხ სე ნე ბე ბი ეხე ბო და უმ წვა ვეს სა კით ხებს. გა ა ნა ლიზ და ტრა დი ცი ის რო ლი თა ნა-მედ რო ვე სამ ყა რო ში, იდენ ტო ბი სა და კულ ტუ რუ ლი მრა ვალ ფე როვ ნე ბის ურ თი ერ თქმე-დე ბა გლო ბა ლი ზა ცი ის ეპო ქა ში. კულ ტუ რუ ლი თვით-იდენ ტი ფი კა ცი ის თა ვი სე ბუ რე ბა თა ნა მედ რო ვე მულ ტი კულ ტუ რიზ მის პი რო ბებ ში, ინ ტერ კულ ტუ რუ ლი დი ა ლო გი მულ ტი-კულ ტუ რულ სივ რცე ში, თვით ცნო ბი ე რე ბის ად გი ლი ინ დი ვი დის იდენ ტო ბის სტრუქ ტუ რა-

identobis problemebi, tradicia da inovaciebi

63pirovnebis identoba post-sekularul samyaroSi

ში, სო ცი ა ლუ რი იდენ ტო ბა: კრი ტე რი უ მის პრობ ლე მა, სო ცი ა ლუ რი იდენ ტო ბა და კე-თილ დღე ო ბა, ადა მი ა ნის იდენ ტო ბის პრობ ლე მა გლო ბა ლი ზა ცი ის კონ ტექ სტში.

კონ ფე რენ ცია გან სა კუთ რე ბულად სა ინ ტე რე სოა ქარ თუ ლი სა მეც ნი ე რო წრე ე ბი სათ-ვის, იმი თაც, რომ მის მუ შა ო ბა ში ჩარ თულ ნი იყ ვნენ ივა ნე ჯა ვა ხიშ ვი ლის თბი ლი სის სა-ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტე ტის ფი ლო სო ფი ის ინ სტი ტუ ტის პრო ფე სო რე ბი.

გლო ბა ლი ზა ცი ის, კულ ტუ რი სა და ინ დი ვი დუ ა ლუ რის გახ სნა მიზ ნად და ი სა ხა თა ვის გა მოს ვლა ში ცნო ბილ მა ფი ლო სო ფოს მა ოჰა ი ოს უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფერ სორ მა ალ გის მი კუ ნას მა. გა მომ სვლელ მა გა ა ნა ლი ზა თა ნა მად რე ო ვე სამ ყა რო ში არ სე ბუ ლი ის საფ-რთხე ე ბი, რომ ლე ბიც თან ს დევს გლო ბა ლი ზა ცი ის პრო ცე სებს, ყუ რად ღე ბა გა მახ ვილ და იმ საფ რთხე ებ ზე, რო მე ლიც თან სდევს რე ლი გი ური პრო ცე სე ბის მარ თვას, მოხ სე ნე ბა-ში „ინ ტერ სუ ბი ექ ტუ რო ბა და ინ დი ვი დუ ა ლო ბა“ სი ეტ ლის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სორ მა ბართ ჰოპ კინ სმა გა ა ნა ლი ზა ინ ტერ სუ ბი ექ ტუ რო ბა, რო გორც ერ თერ თი წამ ყვა ნი ცნე ბა ფი ლო სო ფი ა ში, მი სი დე ფი ნი ცი ის სა მი შე საძ ლო ვერ სია, მი სი ანა ლი ზი ეყ რდნო ბო და ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი კვლე ვის შე დე გებს, კერ ძოდ ჰუ სერ ლის მი ერ ემ პა თი ის პრობ ლე-მის ანა ლიზს. ოკ ლა ჰო მას უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი ერიკ კრა მე რი შე ე ხო სო ცი ა ლუ-რი თე ო რი ის გაკ ვე თი ლებს, ძი რი თა დი აქ ცენ ტი ეხე ბო და გლო ბა ლურ და ლო კა ლურ ინ ტე რაქ ცი ებს.

მა ი ა მის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი ჯონ მერ ფი შე ე ხო იდენ ტო ბის სა კით ხის გა შუ-ქე ბას მის მრა ვალ ფე როვ ნე ბა ში. სა ინ ტე რე სო აღ მოჩ ნდა ოჰა ი ოს უნი ვერ სი ტე ტის პრო-ფე სო რის ჯო ზეფ პი ლო ტას მოხ სე ნე ბა. იგი ეხე ბო და აშშ-ში ჩი ნუ რი დი ა პო რის სა კით-ხებს, მან და მა ჯე რებ ლად და ა სა ბუ თა, თუ რო გორ გახ და შე საძ ლე ბე ლი ტრა დი ცი უ ლი რე ლი გი უ რი რწმე ნე ბის მე ო ხე ბით იდენ ტო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა.

მი კო ლას რო მე რის უნი ვერ სი ტე ტის ფი ლო სო ფი ის კა თედ რის პრო ფე სო რის პო ვი-ლას ალექ სან დრა ვი ცი უ სის მოხ სე ნე ბა შე ე ხო რთულ თე ო ლო გი ურ სა კითხს. ფი ლო სო-ფოს მა გა ა ნა ლი ზა, თუ რამ დე ნა დაა შე საძ ლე ბე ლი მო ი ნა ხოს ინ დი ვი დის იდენ ტო ბის დე ფი ნი ცია სუბ სტან ცი ის კონ ცეფ ცი ის ფარგლებში.

ევ რო პუ ლი ლი ბე რა ლუ რი კო ლე ჯის პრო ფე სორ მა მარ ტინ გაკ მა გა ნი ხი ლა სა კით ხი, რო მე ლიც ეხე ბო და „მე-ს„ მნიშ ვნე ლო ბას. მან ხა ზი გა უს ვა იმ ფაქტს, რომ მე-ს ჩას მო-ყა ლი ბე ბის პრო ცეს ში რე ლი გი უ რი რწმე ნის აღ ზრდა მნიშ ვნე ლო ვან როლს თა მა შობს.

თა ვი სუფ ლე ბი სა და იდენ ტო ბის სა კით ხი ადა მი ა ნის პა სუ ხის მგებ ლო ბის ფე ნო მე ნის ჭრილ ში, გახ ლდათ ლვო ვის ეროვ ნუ ლი უნი ვერ სი ტე ტი ოს პრო ფე სო რის ანა ტო ლი კა-რა სის გა მოს ვლის თე მა. თსუ პრო ფე სორ ვა ლე რი ან რა მიშ ვი ლის მოხ სე ნე ბა ეხე ბო და ელი ტი სა და რეტ რა დი ცი ო ნა ლიზ მის პრობ ლე მას. მან ყუ რად ღე ბა გა ა მახ ვი ლა თა ნა-მედ რო ვე ელი ტე ბის სპე ცი ფი კურ მა ხა სი ა თებ ლებ ზე, რომ ლე ბიც შე ი ნიშ ნე ბა სა ზო გა დო-ე ბა თა სწრა ფი მო დერ ნი ზა ცი ის პი რო ბებ ში.

გერ მა ნელ მა ფი ლო სო ფოს მა ფრიდ რიჰ ფონ პე ტერ სდორ ფმა წარ მო ად გი ნა ის ტო-რი ის ფი ლო სო ფი ის თა ნა მედ რო ვე ხედ ვა.

თსუ უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი დე მურ ჯა ლა ღო ნია თა ვის მოხ სე ნე ბა ში შე ე ხო იდენ ტო ბას, რო გორც სო ცი ა ლუ რ მო ცე მუ ლო ბას და ამ კონ ტექ სტში გა ა ნა ლი ზა ადა მი ა-ნის სა სი ცოც ხლო გა მოც დი ლე ბა. ქარ თველ მა ფი ლო სო ფოს მა აღ ნიშ ნა, რომ ადა მი ა ნის ადა მი ან თან „დი ა ლო გი“ მე ტა ფი ზი კურ დო ნე ზე ანუ „მე“ – „შენ“ – „ჩვენ“ – მი მარ თე ბა ემ ყა რე ბა მის ძი რე ულ ინ ტენ ცი ო ნა ლო ბას ტრან სცენ დენ ტთან, ანუ, იმას, რა საც ნე ტა რი

64 anastasia zaqariaZe

ავ გუს ტი ნე უწო დებ და „ადა მი ა ნის პი რის პირ სა უ ბარს ღმერ თთან“. ხო ლო გრ. რო ბა ქი ძე უწო დებ და „სა უ ბარს კარ დუს თან“.

თსუ უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რის ანას ტა სია ზა ქა რი ა ძის მოხ სე ნე ბა ში „ადა მი ა ნის იდენ ტო ბის პრობ ლე მა-ბი ო ე თი კუ რი გან ზო მი ლე ბა“ გა ა ნა ლიზ და იდენ ტო ბის კრი ზი სის მი ზე ზე ბი, ფუნ ქცი ო ნი რე ბის კონ სტრუქ ცი ული და დეს ტრუქ ცი ულ გზე ბი. სა კით ხი გან ხი-ლუ ლი იქ ნა უმ წვა ვე სი გა მოწ ვე ვე ბის ჭრილ ში, რომ ლის წი ნა შე დღეს და ა ყე ნა მსოფ-ლიო თა ნა მედ რო ვე სა მეც ნი ე რო ტექ ნო ლო გი ე ბის გან ვი თა რე ბამ.

თსუ უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რის ირაკ ლი ბრა ჭუ ლის მოხ სე ნე ბა „იდენ ტო ბის აპო-რეა: პერ სო ნა და ნი ღა ბი“ ეხე ბო და ადა მი ა ნის პერ სო ნის იდენ ტო ბას, რო გორც მრა ვა-ლას პექ ტი ან ფე ნო მენს, რო მე ლიც სა ჭი რო ებს ჰო ლის ტურ გა მოკ ვლე ვებს. გან სხვა ვე ბა ადა მი ა ნის პერ სო ნა სა და ეკ ზის ტენცს შო რის ქმნის იდენ ტო ბის აპო რი ას. მომ ხსე ნე ბელ-მა აღ ნიშ ნა, რომ თა ნა მედ რო ვე სწრაფ ცვა ლე ბად გა რე მო ში ადა მი ა ნუ რი ექ სი სი ტენ ცი და სო ცი ა ლუ რი ინ სტი ტუ ტე ბი გა ნიც დი ან ტრან სფორ მა ცი ას. კით ხვა ზე რა რჩე ბა უც ვლე-ლი ადა მი ა ნის ყო ფი ე რე ბა ში? პა სუ ხი შე იძ ლე ბა ამ გვა რად ფორ მუ ლირ დეს: თა ნა მედ-რო ვე სამ ყა რო ში შე საძ ლე ბე ლია სო ცი ა ლუ რი რო ლის, ეპის ტე მეს, ცი ვი ლი ზა ცი ი სად მი კუთ ვნი ლე ბის, რე ლი გი ის, ენის ცვლი ლე ბა ისე ვე, რო გორც არატ რა დი ცი უ ლი ცვლი ლე-ბე ბი, მაგალითად რო გო რი ცაა სქე სის გა მოც ვლა, სხე უ ლის ორ გა ნო ე ბის ტრან სპლან ტა-ცია. პერ სო ნუ ლი იდენ ტო ბა ემ ყა რე ბა ექ სის ტენ ცი ა ლურ სა ფუძ ვლებს.

ახალ გაზ რდა ბულ გა რე ლი მკვლე ვა რის იორ დან ლუტ სკა ნო ვის მოხ სე ნე ბა ში გა ა-ნა ლი ზე ბუ ლი იყო ბულ გა რელ თა თვი თი დენ ტი ფი კა ცი ის სა კით ხი ორი მსოფ ლიო ომის პერიოდში. ლატ ვი ის უნი ვერ სი ტე ტის დოქ ტო რან ტმა ნა დეჟ და პო ზუ ხი ნამ ლატ ვი ელ ძველ მო წე სე თა კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბის პრობ ლე მებ ზე ისა უბ რა. მან წარ მო ად გი ნა საკითხის ეთი კუ რი და რე ლი გი უ რი გან ზო მი ლე ბე ბის ანა ლი ზი

მი კო ლას რო მე რის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი მან ტას ლი ე სის მოხ სე ნე ბის თე მა ეხე ბო და ევ თა ნა ზი ა სა და თვი თი დენ ტო ბის პრობ ლე მებს.

ეთ ნი კუ რი, რე ლი გი უ რი და კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბის სა კით ხებს შე ე ხო პრო ფე სო რი ვირ ჯი ნია აპა ვი ცი ე ნე.

სა კით ხებს, თუ რა ში შე იძ ლე ბა გა მო ი ხა ტე ბო დეს ინ დი ვი დის იდენ ტო ბა და რო გორ მიმ დი ნა რე ობს სა ზო გა დო ე ბის სე კუ ლი ზა ცია, შე ე ხო ლიტ ვის სო ცი ა ლუ რი ცენ ტრის მკვლე ვა რი ანე ლე ვო სი უ ლი უ ტე.

მი კო ლას რო მე რის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი იუ რა ტე მორ კუ ნი ე ნე შე ე ცა და გა ე-ნა ლი ზე ბი ნა ინ დი ვი დის სო ცი ა ლუ რი იდენ ტო ბის კრი ტე რი უ მის სა კით ხი.

ვილ ნი უ სის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სო რი ლა ი მუ ტე ია კა ვო ნი ტე შე ე ხო ტექ ნოკ რა-ტებს, ინ ტე ლექ ტუ ი ა ლებს და ინ ტე ლი გენ ცი ას. კერ ძოდ, პრობ ლე მა გან ხი ლუ ლი იყო სო ცი ა ლუ რი იდენ ტი ფი კა ცი ის შუქზე.

მი კო ლას რო მე რის უნი ვერ სი ტე ტის პრო ფე სორ სა უ ლი უს კა ნი სა უს კა სის მოხ სე ნე ბა იდენ ტო ბას და სო ცი ა ლუ რი კო დი: ოჯა ხის კა ზუ სის ანა ლიზს შე ე ხე ბო და, ფი ლო სო ფოს-მა იგი ეგა ლი ტა რი ა ნიზ მის კონ ტექ სტში გა ნი ხი ლა.

ლიტ ვის მეც ნი ე რე ბა თა აკა დე მი ის პრო ფე სო რი რო მი ალ დას გრი გა სის კვლე ვა ეხე-ბო და ღი რე ბუ ლე ბა თა სკა ლა ში იდენ ტო ბა თა ცვლი ლე ბა თა სა კითხს. მოხ სე ნე ბა სხვა-დას ხვა თა ო ბებ ში თა ვი სე ბუ რე ბა თა რეფ ლექ სი ას ეხე ბო და.

65pirovnebis identoba post-sekularul samyaroSi

Anastasia Zakariadze

Identity of Person in Post-Secuar SocietySummary

Identity has become a central issue in recent decades, almost all social science giving it a unique perspective. The landscape of theoretical approaches is very large, while very few all-encompassing theories appeared. The International Scientifi c Conference „Problems of Identity: Tradition and Innovations“ which was hold on the 2-4 March, 2012 in Vilnius, the capital of Lithuania. Mykolas Romeris University invited scholars from diff erent countries to discuss the nature of identity, the challenges and menes to the fundamentals of human identity roles today. Attention was payed to the problems connected with the development of a planetary civilization that is at once multicultural. Primary task was to rethink and revise the current concept of an individual’s social and cultural identity; show that identity today is a global problem emerging in the various regions of the world not only if or individuals but also communities, nations and states.

Prominant philosophers, theologist, sociologists, anthropologists from diff erent universities shared their ideas and interacted with colleagues to consider acute issues of up to date philosophy, theology, sociology, anthropology. In the work of conference involved Georgian philosophers from Ivane Javakhishvili Tbilisi State University.

The conference explored three related problems: (a) the quality of life as the human realization of the conditions of his/her identity; (b) national and cultural identity as creative expressions of people, and (c) the search for identity as collision between diff erences of cultures and monochromatic globalization.

This requires that the sense of national identity of the people refl ect a long development of the pattern of values and virtues which constitute its cultural tradition and explore the modes of its eff ective application to life in present circumstances. The Conference aimed to clarify the implications of these perspectives on the actual state of identity throughout the European and World space, and also demonstrate how philosophical paradigm shifts aff ect the way we interpret these results.


დემურ ჯალაღონია

იდენტობა და ადამიანის არსის საიდუმლო

მკვლე ვა რე ბი მი უ თი თე ბენ, რომ არ არ სე ბობს იდენ ტო ბის, რო გორც ცნე ბის, ზუს ტი დე ფი ნი ცია.

კულ ტუ რო ლო გი ამინ მა ა ლუ ფი აღ ნიშ ნავს: ერთ-ერ თი მერ ყე ვი ყალ ბი „მე გო ბა რი“ სიტ ყვა იდენ ტო ბაა. მარ თლაც რა შე იძ ლე ბა იყოს იდენ ტო ბა? „ჩე მი იდენ ტო ბა არის ის, რაც გა ნა პი რო ბებს იმას, რომ მე არ ვარ არც ერ თი სხვა პი რის იდენ ტუ რი“. (1.21)

ენ ტონ დ. სმითს სა ი ლუს ტრა ცი ოდ მო ყავს სო ფოკ ლეს ტრა გე დია „ოი დი პოს მე ფე“, სა დაც ის კით ხუ ლობს: „მსურს ვი ცო დე, ვი ნა ვარ“ (2.12). ის არის ბე დის წე რის გმი რი, რო მე ლიც აუ ჯან ყდა თა ვის ხვედრს. ის მა ძი ე ბე ლია ჭეშ მა რი ტე ბის, თა ვის თა ვის. ახ და წი ნას წარ მეტ ყვე ლე ბა, მან მა მა მოკ ლა, დე და ცო ლად შე ირ თო. იცის მან ვინ არის? ან ვი ცით ჩვენ სა ერ თოდ რა არის ადა მი ა ნი?

ღმერ თმა ა და მი ა ნი შექ მნა თა ვის ხა ტად და მსგავ სად. Pპირ ვე ლი ცოდ ვის ჩა დე ნის შემ დეგ ედე მი დან გა მოგ დე ბულ ადა მი ანს რა „დარ ჩა იქ“ და რა გა მოყ ვა იქი დან? Aაი აქ არის ადა მი ა ნის არ სის სა ი დუმ ლო. სა ი დუმ ლო რო მე ლიც „მე ტია“ ადა მი ა ნის აქ ყოფ-ნა ზე.

ადა მი ა ნის მა ძი ე ბე ლი გო ნე ბა ვლინ დე ბა თა ვი სუფ ლე ბა ში, რად გან ის მუდ მი ვად არ-ჩე ვა ნის, ან ანის წი ნა შე დგას. ზუ რაბ კა კა ბა ძე აღ ნიშ ნავს; თა ვი სუფ ლე ბა ზოგ ჯერ ნე ბა ზე უცა ბე დად გაშ ვე ბუ ლი მხე ცი ვით შიშს იწ ვევს. ამ „მხე ცით“ შე ში ნე ბუ ლი ფი ლო სო ფო სე ბი მის ისევ გა ლი ა ში შეგ დე ბას, თა ვი სუფ ლე ბა ზე უა რის თქმას ცდი ლობ დნენ. უა რის თქმა თა ვი სუფ ლე ბა ზე არ არის შე საძ ლე ბე ლი-უმ ჯო ბე სია მას თან „სა ერ თო ენის“ გა მო ნახ ვა (3.24).

ადა მი ა ნე ბი ბუ ნებ რივ გა რე მო ში უარ ყო ფენ სა კუ თა რი გა დაწ ყვე ტი ლე ბით უპი როვ ნო თა ვი სუფ ლე ბას და გა დას ცე მენ სა კუ თარ უფ ლე ბას ახალ „ინ სტი ტუ ცი ას“ – სა ხელ მწი-ფოს. „ადა მი ა ნი მხე ცია“ ამ ბობს შპენ გლე რი, რო მე ლის ცხოვ რე ბა მკვლე ლო ბა ზეა აშე-ნე ბუ ლი. არ სე ბობს ერ თგვა რი „სა ი დუმ ლო“ „სა ხელ მწი ფოს სულ ში“– თუ პრო ტა გო რა ქა ლა ქის შექ მნა ში ხე დავს ინ სტი ტუტს, რო მე ლიც კა ცობ რი ო ბის გა დარ ჩე ნას ემ სა ხუ რე-ბა, ის სა ზო გა დო ე ბის გა დარ ჩე ნის სა შუ ა ლე ბაა. ქრის ტი ა ნუ ლი ტრა დი ცი ით, (რო ცა ის არ გა ნი ხი ლე ბა არის ტო ტე ლეს გავ ლე ნით) ქა ლა ქის საწ ყი სი არის ამ ბა ვი მი წათ მოქ მედ კა ენ ზე, ქა ლა ქის და მა არ სე ბელ ზე, რო მელ მაც მოკ ლა ძმა აბე ლი – მწყემ სი. ადა მი ა ნი, რო მე ლიც გან დევ ნი ლია ღვთი უ რი მი წი ე რი სამ ყოფ ლი დან (სა დაც სუ ფევ და ურ თი ერ-თსიყ ვა რუ ლი და მშვი დო ბა), მო ქა ლა ქის გულ ში კი ჩა დებ ლია ძა ლა უფ ლე ბის ნე ბა, რო-მელ საც ადა მი ა ნი მი ყავს კა ე ნის გზა ზე.

ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თი, რო გორც მო ცე მუ ლო ბა ჯერ კი დევ პრე ის ტო რი უ ლი ხა ნი დან მო-ყო ლე ბუ ლი, ადა მი ან თა ჯგუ ფებ მა, გა აზ რე ბუ ლად თუ გა უ აზ რებ ლად, და იწ ყეს ეთ ნი კუ რი ნიშ ნით დაჯ გუ ფე ბა და ეთ ნი კურ წარ მო მავ ლო ბა ზე და ფუძ ნე ბუ ლი სო ცი ა ლუ რი კო მუ ნე-ბის ფორ მი რე ბა. ამ ეთ ნი კურ მა ჯგუ ფებ მა ის ტო რი ის მსვლე ლო ბას თან ერ თად გა ნა ხორ-ცი ე ლეს სა კუ თა რი ენის, ის ტო რი ის, კულ ტუ რის და თვით რე ა ლი ზა ცი ი სათ ვის აუ ცი ლე ბე-

67identoba da adamianis arsis saidumlo

ლი ტე რი ტო რი ის ფორ მი რე ბის პრო ცე სი. ყო ვე ლი ვე ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი (ენა, ის ტო რია, კულ ტუ რა და ტე რი ტო რია) უდი დეს ზე გავ ლე ნას ახ დენ და ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფის მიზ ნებ ზე, მის სო ცი ა ლურ სტრუქ ტუ რა ზე, ჯგუფ ში ინ დი ვი დე ბის ფსი ქო ლო გი ურ აღ ქმა სა და, სა ბო-ლო ოდ, მის სა ხელ მწი ფოდ ჩა მო ყა ლი ბე ბა ზე, ამ მხრივ გა მო ნაკ ლი სი არც სა ქარ თვე-ლოა. სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში სა ქარ თვე ლო ში ჩა მო ყა ლი ბე ბულ მა კულ ტუ რულ მა თუ რე ლი გი ურ მა დოგ მებ მა და პრინ ცი პებ მა თა ვი სი კვა ლი და ამ ჩნია ქარ თვე ლებ სა და სა ქარ თვე ლოს. რა მაც, თა ვის მხრივ, ასახ ვა ჰპო ვა სა ქარ თვე ლოს სა ხელ მწი ფო ებ რი ო-ბა სა და ამ სა ხელ მწი ფოს მარ თვის მე ქა ნიზ მებ სა და სტრუქ ტუ რა ზე.

დგე ბა კი დევ უფ რო რთუ ლი ამო ცა ნა – კონ კრე ტულ ეროვ ნულ ხა სი ათს უნ და „მო-ვარ გოთ“კონ კრე ტუ ლი პო ლი ტი კუ რი სის ტე მა, რო მე ლიც, ერ თი მხრივ, მაქ სი მა ლუ რად გა მო ხა ტავს ეროვ ნულ იდენ ტო ბას, მე ო რე მხრივ, არის პო ლი ტი კუ რად სტა ბი ლუ რი და ით ვა ლი წი ნებს კონ სტი ტუ ცი ო ნა ლიზ მის ფუნ და მენ ტურ პრინ ცი პებს. ამას თან ერ თად მნიშ ვნე ლო ვა ნია და ხში რად იბა დე ბა კით ხვა „ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თი აყა ლი ბებს პო ლი-ტი კურ ინ სტი ტუ ტებს თუ პი რი ქით“ (4.25) პო ლი ტი კუ რი ინ სტი ტუ ტე ბი აყა ლი ბე ბენ ეროვ-ნულ ხა სი ათს? ერ თი სიტ ყვით, სა კით ხი, რო მელ ზეც ჩვენ ვსა უბ რობთ საკ მა ოდ მრავ-ლის მომ ცვე ლი და არას ტრუქ ტუ რი რე ბუ ლია – არ სე ბუ ლი ფაქ ტო რე ბის სიმ რავ ლი სა და აბ სტრაქ ტუ ლო ბი დან გა მომ დი ნა რე.

საკ მაო მო საზ რე ბე ბი არ სე ბობს იმას თან და კავ ში რე ბი თაც, რომ ეროვ ნუ ლი ხა სი-ა თი ბი ო ლო გი უ რი და გე ნე ტი კუ რი ფაქ ტო რე ბით არის გან პი რო ბე ბუ ლი. ერ თი მხრივ, ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თის კონ ცეფ ცია ბევ რჯერ დამ დგა რა ეჭ ვის ქვეშ, თუმ ცა, მე ო რე მხრივ, აშ კა რაა, რომ არ სე ბობს გარ კვე უ ლი ნიშ ნე ბი და უნი ვერ სა ლი ე ბი, რომ ლე ბიც ყვე ლა ერის, ეთ ნი კუ რი ჯგუ ფი სა თუ ცი ვი ლი ზა ცი ის ქცე ვის თვის არის და მა ხა სი ა თე ბე ლი. ან-თრო პო ლო გე ბის აზ რით ე.წ. ჯგუ ფუ რი თუ კო ლექ ტი უ რი ხა სი ა თი ან სუ ლი კარ გად აი-სა ხე ბა ეთ ნო სის თუ ერის ინ ტე ლექ ტუ ა ლურ პრო დუქ ტში -ლი ტე რა ტუ რა ში, კულ ტუ რა-ში, ხუ როთ მოძ ღვრე ბა ში და სა ხალ ხო თქმუ ლე ბებ ში. ცი ვი ლი ზა ცი ე ბი და კულ ტუ რე ბი უდა ვოდ გან სხვავ დე ბი ან ერ თმა ნე თის გან, ქარ თუ ლი მწერ ლო ბა და კულ ტუ რა უდა ვოდ გან სხვავ დე ბა იუ და უ რი ან ევ რო პუ ლი მწერ ლო ბი სა და კულ ტუ რი სა გან. მაგ რამ რას ნიშ-ნავს ეს გან სხვა ვე ბე ბი? ეს, უბ რა ლოდ, ის ტო რი ა ში ჩარ ჩე ნი ლი ადა მი ა ნის ეფე მე რუ ლი გრძნო ბის პრო დუქ ტია, რო მე ლიც დრო თა გან მავ ლო ბა ში უკ ვა ლოდ ქრე ბა, თუ ის სუ-ლი ე რი მდგო მა რე ო ბა, რო მელ მაც გა მო იწ ვია ამ ინ ტე ლექ ტუ ა ლუ რი პრო დუქ ტის შექ მნა, უფ რო მუდ მი ვია და თან ახ ლავს ერს მთე ლი მი სი არ სე ბო ბის გან მავ ლო ბა ში?

უპირ ვე ლეს ყოვ ლი სა უნ და ვა ღი ა როთ რომ, ერ თი მხრივ, ადა მი ა ნებს შო რის მსოფ-ლიო დო ნე ზე უფ რო მე ტი მსგავ სე ბაა ვიდ რე გან სხვა ვე ბა, მაგ რამ ისიც აშ კა რაა, რომ ეს გან სხვა ვე ბე ბი იმ დე ნად თვალ ში სა ცე მია, რომ ფი ლო სო ფო სებს, სო ცი ო ლო გებს, ეთ ნო ლო გებ სა და სხვა დარ გე ბის მო აზ როვ ნე ებს სა გო ნე ბელ ში აგ დებს. აღ სა ნიშ ნა ვია ისიც, რომ ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თი თით ქმის შე უმ ჩნე ვე ლია იმ ადა მი ა ნე ბის თვის, რომ ლე-ბიც თა ვად არი ან ნა ცი ო ნა ლუ რი იდენ ტო ბის ნა წი ლი. „ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თი ბევ რად უფ-რო თვალ სა ჩი ნოა უც ხო დამ კვირ ვებ ლის თვის ვიდ რე ად გი ლობ რი ვი ჯგუ ფის ნე ბის მი ე-რი წევ რის თვის“ (5.31).

ამ ეტაპ ზე შეგ ვიძ ლია შევ ჯერ დეთ, რომ ერთ მხა რეს ჩვენ გვაქვს ხა სი ა თი, რო გორც ფსი ქო ლო გი უ რი მოვ ლე ნა, მე ო რე მხა რეს კი – ეთ ნი კუ რი ნიშ ნით შემ დგა რი მრა ვალ-

68 demur jalaRonia

რიც ხო ვა ნი კო ლექ ტი ვი. ამ ორი მო ცე მუ ლო ბის ურ თი ეთ ქმე დე ბის შე დე გად კი თავს იჩენს ძა ლი ან სა ინ ტე რე სო მოვ ლე ნა, კერ ძოდ: „რო ცა სიმ რავ ლე ე ბი მოქ მე დე ბენ ნა ცი-ო ნა ლურ კო მუ ნებ ში, ისი ნი ავი თა რე ბენ სა ერ თო წარ მოდ გე ნებს, მი ის წრა ფი ან კონ სო-ლი დი რე ბუ ლი მიზ ნე ბი სა კენ და ზო მა ვენ წი ნა აღ მდე გო ბას სა ერ თო მიზ ნებ თან მი მარ-თე ბა ში – მა შა სა და მე აყა ლი ბე ბენ ეროვ ნულ ხა სი ათს“ (6.293-294). მა შა სა და მე ეროვ-ნუ ლი ხა სი ა თი ყა ლიბ დე ბა სა ერ თო კო ლექ ტი უ რი აქ ტი ვო ბის შე დე გად, მაგ რამ ალ ბათ არ სე ბობს სხვა ფაქ ტო რე ბიც, რომ ლე ბიც ზე გავ ლე ნას ახ დე ნენ ეროვ ნუ ლი ხა სი ა თის ფორ მი რე ბა ზე. მონ ტეს კიე მი იჩ ნევ და რომ, „კა ცობ რი ო ბა ექ ცე ვა მრა ვალ ფაქ ტორ-თა ზე გავ ლე ნის ქვეშ: კლი მა ტი, რე ლი გია, კა ნო ნე ბი, სა ხელ მწი ფოს მი ერ დად გე ნი ლი მაქ სი მე ბი, პრე ცე დენ ტე ბი, მო რა ლი და ადათ-წე სე ბი; ყო ვე ლი ვე ზე მო აღ ნიშ ნუ ლი დან გა მომ დი ნა რე ყა ლიბ დე ბა სა ერ თო ეროვ ნუ ლი სუ ლი“ (7.15). მი სი აზ რით, ეროვ ნულ იდენ ტო ბას თან და კავ ში რე ბულ კით ხვებ ზე პა სუ ხი ის ტო რი ა სა და კულ ტუ რა ში იმა ლე ბა. კულ ტუ რა, თა ვის მხრივ, გარ კვე უ ლი ნორ მე ბის ერ თობ ლი ო ბაა, ნორ მის და სამ კვიდ-რებ ლად კი აუ ცი ლე ბე ლია – დრო და ამა თუ იმ ნორ მის ცხოვ რე ბა ში გა ტა რე ბის, ანუ მოქ მე დე ბის ხან გრძლი ვი პრაქ ტი კა. აქე დან გა მომ დი ნა რე კულ ტუ რა, რო გორც გა რე მო და ის ტო რია, რო გორც დრო ის დე ნა დო ბა ში არ სე ბუ ლი ფე ნო მე ნი, რო მე ლიც სა კუ თარ თავ ში მო ი ცავს აქ ტი ვო ბას, ქმნის იმ უნი კა ლურ სიმ ბი ოზს, რო მე ლიც, თა ვის მხრივ, არის კი დეც ეროვ ნუ ლი იდენ ტო ბის ფრო მი რე ბის მა მოძ რა ვე ბე ლი ფე ნო მე ნი, იდენ ტო ბა კი ზე გავ ლე ნას ახ დენს რო მე ლი მე კონ კრე ტულ ქმე დე ბა ზე, რაც, თა ვის მხრივ, ხა სი ა თის გა მოვ ლი ნე ბად აღიქ მე ბა.

ყვე ლა რა სის ადა მი ა ნებს, მი უ ხე და ვად მა თი სო ცი ა ლუ რი გა რე მო სი, აქვთ ურ ყე ვი მა რა გი იდე ე ბის, ტრა დი ცი ე ბის, გრძნო ბე ბის, აზ როვ ნე ბის მი მარ თუ ლე ბე ბის, რო მე ლიც მა თი წი ნაპ რე ბის ქვეც ნო ბი ერ მემ კვიდ რე ო ბას წარ მო ად გენს. ჩვე ნი წი ნაპ რე ბი და მა თი მოძ ღვრე ბე ბი ჩვენ ზე უდი დეს ზე გავ ლე ნას ახ დე ნენ. ზოგ ჯერ ჩვენ გა აზ რე ბუ ლად ვა ფა-სებთ და ვე მორ ჩი ლე ბით მათ მოძ ღვრე ბებს, რად გან სწო რად და მი სა ღე ბად მიგ ვაჩ ნია, ზოგ ჯერ კი წი ნაპ რე ბის მი ერ და ნა ტო ვა რი სო ცი ა ლუ რი ნორ მე ბი მძი მე ტვირ თად გვა-წევს და ვცდი ლობთ მათ გან გა თა ვი სუფ ლე ბას, თუმ ცა რო გო რიც უნ და იყოს გა რე მო ე-ბა, ორი ვე ზე მოთ მოყ ვა ნილ შემ თხვე ვა ში, ჩვენ უდა ვოდ მა თი ზე გავ ლე ნის ქვეშ ვექ ცე-ვით. კულ ტუ რა სა და ის ტო რი ას გა აჩ ნია ერ თი ფე ნო მე ნა ლუ რი თვი სე ბა, ჩვენ რა ტომ ღაც ქვეც ნო ბი ერ დო ნე ზე გვგო ნია, რომ ისი ნი მხო ლოდ წარ სულ ში არ სე ბო ბენ, თუმ ცა გვა-ვიწ ყდე ბა, რომ ის ტო რია და მი სი პირ მშო – კულ ტუ რა, მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ წარ-სუ ლის შვი ლე ბი არი ან, დღე ვან დელ მო ცე მუ ლო ბა ში ფუნ ქცი ო ნი რე ბენ და არა ნაკ ლებ ზე გავ ლე ნას ახ დე ნენ (თუ უფ რო მეტს არა), ჩვენს ქცე ვა სა და არ სე ბო ბა ზე.

პო ლი ტო ლო გი ან დრაშ შა იო შე სა ნიშ ნა ვად აღ წერს სო ცი უმ სა და პო ლი ტი კურ სის-ტე მას შო რის არ სე ბუ ლი ურ თი ერ თქმე დე ბე ბის შე დე გებს. შა ი ოს აზ რით, სა ხელ მწი ფოს კონ სტი ტუ ცი ებ ში სა უ კე თე სოდ გა მოს ჭვი ვის ე.წ. „ეროვ ნუ ლი ში შე ბი“ (8.18). თა ვად სა-ხელ მწი ფო სა და შემ დეგ უკ ვე კონ სტი ტუ ცი ე ბის შექ მნაც ხომ სწო რად შიშ მა გა ნა პი რო ბა. შიშ მა ანარ ქი ი სა და გა ნუ კით ხა ო ბის წი ნა შე. ზო გა დად კონ სტი ტუ ცია წარ მო ად გენს კა-ცობ რი ო ბის ში შის გან ნა წარ მო ებ მოვ ლე ნას, მა შინ, ლო გი კუ რია ვი ფიქ როთ, რომ კონ-კრე ტუ ლი ერის კონ სტი ტუ ცი ა ში ასა ხუ ლი იქ ნე ბა რო გორც ზო გად სა კა ცობ რიო ში შე ბი, ასე ვე იმ კონ კრე ტუ ლი ერის ში შე ბი, რომ ლებ საც ეკუთ ვნის ესა თუ ის კონ სტი ტუ ცია.


პლა ტონ თან სამ ყა რო ყო ველ ადა მი ანს „აქვს“. ის რაც ჩვენ ნამ დვი ლი სამ ყა რო გვგო ნია ჭეშ მა რი ტი სამ ყა როს ანა რეკ ლია. სამ ყა რო არ არის მყა რი, იგი ყო ველ გვა-რი სამ ყა როს მიღ მაა. პლა ტო ნი სე უ ლი „გა მოქ ვა ბუ ლის მი თის“ შრი უ ლი სტრუქ ტუ რუ ლი ანა ლი ზი გა მო ავ ლენს ამ კუთ ხით უაღ რე სად მნიშ ვნე ლო ვან გა რე მო ე ბას. კერ ძოდ ეს ეხე ბა მე ოთ ხე შრე ზე („სა ხელ მწი ფო“) აქ ცენ ტის გა კე თე ბას, სა დაც ხდე ბა ჭეშ მა რი ტე ბის თვით მხილ ვე ლის უკუ ჩაბ რუ ნე ბა გა მოქ ვა ბულ-საც ხოვ რის ში.

ჩვე ნი აზ რით, ეს უკუ ჩაბ რუ ნე ბა სხვა არა ფე რი შე იძ ლე ბა იყოს თუ არა „ექ სის ტენ-ცი ის“ იმ არ სობ რი ვი გან ზო მი ლე ბის გა აზ რე ბა, რაც „კრე ბი თი-პერ სო ნა“ ან „ერ თობ-ლი ვექ სის ტენ ცი“, ან ტრა დი ცი ულ ტერ მი ნებ ში – სა ზო გა დო ე ბა (Co ci um) ან „ხალ ხი“ (Na cia) თუ ერი ეწო დე ბა.

ცნო ბი ლი სწავ ლუ ლე ბის გელ ნე რის, ენ ტო ნი დ. სმი თის, ან დერ სო ნის შე ხე დუ ლე ბე-ბით ერი არაა ერთ კონ კრე ტულ დრო ში და ერთ კონ კრე ტუ ლი „ვინ მეს“ მი ერ შექ მნი ლი პრო დუქ ტი. ე რი ყა ლიბ დე ბა თან და თა ნო ბით და აყა ლი ბებ და იმ მის წრა ფე ბებს და იდე-ო ლო გი ას, რო მელ თა მი ხედ ვით ევ რო პე ლი ერე ბი ჩა მო ყა ლიბ და.

"პლა ტო ნის „გა მოქ ვა ბუ ლის მით ში“ „მთა ვა რი შრე“ არის ჭეშ მა რი ტე ბის თვით მხილ-ვე ლის უკუ ჩაბ რუ ნე ბა გა მოქ ვა ბუ ლი სე ბურ – „მა მულ ში“ და კო მუ ნი კა ცია იქა ურ „თა ნა მე-მა მუ ლე – ტყვე ებ თან“.

სა უ კუ ნე ე ბის გან მავ ლო ბა ში აკუ მუ ლი რე ბუ ლი ის ტო რი უ ლი გა მოც დი ლე ბა და კულ-ტუ რუ ლი ნორ მე ბი, ქმნი ან ერ თგვარ ფსი ქო ე მო ცი ო ნა ლურ გა რე მოს, რო მე ლიც გან საზ-ღვრავს ერის ინ დი ვი დუ ა ლიზმს.

თუ გან ვი ხი ლავთ ენ ტო ნი დუგ ლას სმი თის მი ერ შე მო თა ვა ზე ბუ ლი ვერ სი ას. მი უ ხე-და ვად იმი სა, რომ იგი უნი ვერ სა ლუ რი არ არის და წარ მოდ გე ნი ლი ელე მენ ტე ბი ყვე ლა ერი სათ ვის და მა ხა სი ა თე ბელ ნა ცი ო ნა ლიზ მში არ გვხდე ბა ძალ ზედ სა ინ ტე რე სოა. ნაშ-რომ ში „ნა ცი ო ნა ლუ რი იდენ ტო ბა“ იგი გა ნი ხი ლავს თუ რას წარ მო ად გენს მთლი ა ნო ბა-ში ეს სა კით ხი და ასა ხე ლებს შემ დეგ კომ პო ნენ ტებს:

1. ის ტო რი უ ლი ტე რი ტო რია ანუ სამ შობ ლო;2. სა ერ თო მი თე ბი და ის ტო რი უ ლი მეხ სი ე რე ბა;3. სა ერ თო სა ზო გა დო ებ რი ვი მას კულ ტუ რა;4. ყვე ლა წევ რი სათ ვის სა ერ თო სა მარ თლებ რი ვი უფ ლე ბა მო ვა ლე ო ბა ნი;5. სა ერ თო ეკო ნო მი კა მის წევ რთათ ვის ტე რი ტო რი უ ლი მო ბი ლუ რო ბის უზ რუნ ველ-

ყო ფით. (2.123)სამ შობ ლო იდენ ტო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბა ში გარ კვე ულ წი ლად წარ მო ად გენს პო ლი-

ტი კურ-სა მარ თლებ რივ ფაქ ტორ საც. სამ შობ ლო არის სივ რცე, რომ ლის ფარ გლებ შიც მოქ მე დებს არ სე ბუ ლი სა ხელ მწი ფოს სუ ვე რე ნი ტე ტი: კონ სტი ტუ ცია და სხვა დას ხვა ტი-პის სა კა ნონ მდებ ლო აქ ტე ბი, რო მე ლიც სა ერ თო და სა ვალ დე ბუ ლოა ყვე ლა იმ ადა მი ა-ნის თვის, რო მე ლიც სა ქარ თვე ლოს მო ქა ლა ქე არის.

ნა ცი ო ნა ლიზ მსა და იდენ ტო ბა ზე „მტკივ ნე უ ლი“ შე კით ხვე ბი რამ დე ნი მე კით ხვა ზე და იყ ვა ნე ბა. ნა ცი ო ნა ლიზ მის სა მი ვე კლა სი კუ რი თე ო რია (Geh lner, Smith, Ander son – ავ ტო რე ბი) ამ ტკი ცებს, რომ (1) თა ნა მედ რო ვე ერის ცნე ბა და სა ზო გა დო ებ რი ვი ცნო-ბი ე რე ბა იქ მნე ბა ახალ დრო ში, რომ (2) მა ნამ დე ერის ცნე ბა და ცნო ბი ე რე ბა არ არ-სე ბობ და, და (3) თუ რა მე მსგავ სი არ სე ბობ და, ის არ იყო ერის ცნე ბა და ცნო ბი ე რე ბა.

70 demur jalaRonia

სა ერ თო დაც, (4) ეროვ ნუ ლი ცნო ბი ე რე ბის გა ჩე ნა მთელ მსოფ ლი ო ში სად ღაც მე-19 სა უ კუ ნი დან უნ და ვი ვა რა უ დოთ.

იდენ ტო ბა არის გა რე მომ ცველ სამ ყა რო ზე იდე ე ბი სა და წარ მოდ გე ნე ბის სის ტე მა, რომ ლებ საც ადა მი ა ნე ბის დი დი ჯგუ ფი, რომ ლის წევ რე ბის უმე ტე სო ბა ერ თმა ნეთს არ იც ნობს და, სა ვა რა უ დოა, რომ ისი ნი არა სო დეს შეხ ვდე ბი ან ერ თმა ნეთს, იზი ა რებს და აღიქ ვამს სა კუ თა რი პო ლი ტი კუ რი, სო ცი ა ლუ რი და კულ ტუ რუ ლი მოქ მე დე ბე ბის უპი რო-ბო გან მსაზ ღვრე ლად.

მე-19 სა უ კუ ნის ერთ-ერ თი ყვე ლა ზე ცნო ბი ლი მო აზ როვ ნე, ემილ დურ კჰა ი მი ფიქ-რობ და, რომ სა ზო გა დო ე ბა ში ადა მი ან თა შო რის სო ლი და რო ბა (დურ კჰა ი მი სო ლი და-რო ბას იმ მნიშ ვნე ლო ბით იყე ნებ და, რა მნიშ ვნე ლო ბი თაც ჩვენ დღეს იდენ ტო ბას ვა ნი-ჭებთ) ევო ლუ ცი ას გა ნიც დის ში ნა არ სობ რივ ზე (გა ნათ ლე ბა, რე ლი გია, ღი რე ბუ ლე ბე ბი, წეს-ჩვე უ ლე ბე ბი) დაყ რდნო ბი ლი დან სის ტე მურ ზე (სა წარ მოო სის ტე მე ბი სა და წარ მო ე-ბის სხვა დას ხვა წე სე ბის გარ და უ ვა ლი კავ ში რი ერ თმა ნეთ თან) დაყ რდნო ბი ლი სა კენ.(9).

რა არის ადა მი ა ნი ედე მის ბაღ ში და რა არის „აქ“. რო გო რი იქ ნე ბო და ადა მი ა ნი აბე-ლის გზით რომ წა სუ ლი ყო?

დურ კჰა ი მი წერ და, რომ (ა) იმ სა ზო გა დო ე ბა ში, სა დაც სა წარ მოო ძა ლე ბი და სის-ტე მე ბი გან ვი თა რე ბუ ლია და ამის გა მო მჭიდ რო ურ თი ერ თკავ შირ ში არი ან ერ თმა ნეთ-თან, მა ინ და მა ინც დი დი მნიშ ვნე ლო ბა არა აქვს, თუ რა ღი რე ბუ ლე ბე ბის მა ტა რე ბე ლია ადა მი ა ნი, ვი ნა ი დან (ბ) ასე თი სა ზო გა დო ე ბის წევ რებს ისე აქვთ გან ცო ბი ე რე ბუ ლი ურ-თი ერ თკავ ში რის სა სი ცოც ხლო აუ ცი ლებ ლო ბა, რომ სხვა დას ხვა აღ მსა რებ ლო ბე ბის, წარ მო შო ბის და ყვე ლა სხვა ბი ო სო ცი ა ლუ რი ფაქ ტო რის მი უ ხე და ვად, იქ მნე ბა ორ გა-ნუ ლი სო ლი და რო ბა, რაც თა ნა მედ რო ვე, სე კუ ლა რულ და სა მარ თლი ან სა ზო გა დო ე ბას წარ მო შობს.

სო ცი ა ლურ სის ტე მებ საც ახა ლი ტექ ნო ლო გი ე ბის სა შუ ა ლე ბით ძვე ლი და კარ გად ნაც ნო ბი იდე ე ბის და ნერ გვა ცვლის. შე დე გად ვი ღებთ იმ სამ ყა როს, რო მელ შიც ვცხოვ-რობთ.

ადა მი ა ნის იდუ მა ლი ოც ნე ბა ყო ველ თვის უსას რუ ლო ბას თან ზი ა რე ბა იყო. ადა მი ა-ნი სა ი დუმ ლოს მა ტა რე ბე ლი ცაა, ეს ყვე ლა ფე რი მას შია, მაგ რამ ის ყვე ლა ფერს გა რეთ ეძებს, სა ი დომ ლო ე ბი თაა მო ცუ ლი მი სი არ ჩე ვა ნი. მას ეს არ ჩე ვა ნი „არ მოს წონს“ და მუდ მი ვად შო რე უ ლი „სამ შობ ლოს“ ძი ე ბა შია. ეს მას ში ბა დებს თა ვი სე ბურ „ნოს ტალ-გი ას“, რო მე ლიც ადა მი ანს აყე ნებს და უკ მა ყო ფი ლებ ლო ბის, სევ დის, მოწ ყე ნი ლო ბის, მარ ტო ო ბის, სი ცა რი ე ლის, უკ ვა ლოდ გაქ რო ბის წი ნა შე. ადა მი ა ნი იწ ყებს გა მო სავ ლის ძი ე ბას. უსას რუ ლო ბა, ადა მი ა ნუ რი ცნო ბი ე რე ბის ღრმა წი ა ღი დან, სამ ყა როს ის ტო რი ის შო რე თი დან იყუ რე ბა, -ამ დროს ადა მი ა ნი იწ ყებს ან ფი ლო სო ფო სო ბას ან ღმერ თის ძი ე ბას, მა შინ ისევ და ის მე ბა მთა ვა რი კით ხვა; მა ინც რა არის ადა მი ა ნი? შე იძ ლე ბა კი სა ერ თოდ იდენ ტო ბა ზე სა უ ბა რი.



1. ამინ მა ლუ ფუ, დამ ღუპ ვე ლი იდენ ტო ბე ბი, თბ. 2007. G2. ენ ტო ნი დ. სმი თი ნა ცი ო ნა ლუ რი იდენ ტო ბა, თბ. 2006.3. ზ.კა კა ბა ძე, ადა მი ა ნი რო გორც ფი ლო სო ფი უ რი პრობ ლე მე ბი, 1987.4. Ja mes C. Char les worth, Na ti o nal Cha rac ter in the Per spec ti ve of Po li ti cal Sci-

en ce, Annals of the Ame ri can Aca demy of Po li ti cal and So ci al Sci en ce, Vol. 370, Na ti o nal Cha rac ter in the Per spec ti ve of the So ci al Sci en ces. (Mar., 1967),

5. Don Mar tin da le, The So ci o logy of Na ti o nal Cha rac ter, Annals of the Ame ri-can Aca demy of Po li ti cal and So ci al Sci en ce, Vol. 370, Na ti o nal Cha rac ter in the Per spec ti ve of the So ci al Sci en ces. (Mar., 1967),

6. Ba ron de Mon tes qu i eu (1949) The Spi rit of the Laws, trans. Tho mas Nu gent, New York: Heff ner,

7. Gus ta vo le Bon (1898) The Psycho logy of Pe op les, New York, the Mac mil lan Co., p. xx

8. А. Шайо, Самоограничение власти, Москва изд. „юрист“, 1999г.9. ილია ჩხუ ტიშ ვი ლი, პო ლი ტი კუ რი სის ტე მა და ეროვ ნუ ლი იდენ ტო ბა, თბი ლი სი,

2011წ.10. ბე ნე დიქტ ან დერ სო ნი, წარ მო სახ ვი თი სა ზო გა დო ე ბა თბ. 200311. ჰა ი დე გე რი, ყო ფი ე რე ბა და დრო, თბ.12. M.He i deg ger, Pla tons Leh re von der Wah rhe it, Weg mar ke, Fr. an Me in, 1967,13. ბო ჭო რიშ ვი ლი – რას ამ ბო ბენ ფი ლო სო ფო სე ბი ადა მი ა ნის შე სა ხებ. თბ., 1980.

Demur Jalaghonia

Identity and Secret of Man's EssenceSummary

Sense of identity is formed together with the individual development of a man and represents a result of socialization, and personal integration. Reception and perception, as well as understanding of cultural values by an individual, fi nding out his/her own self and his/her own place is a complicated and multifarious process. Very often self-identifi cation is specifi ed by changeability. They single out the following identities like: social, cultural, ethical and so on.

As an illustration Mr. Anton D, Smith speaks of the tragedy by Sophocles

72

"The King Oedipus" where he asks "I wish I knew who I am". He is a Fate Hero who revolts against his destiny. He is the seeker of truth, of his own self. The prediction proved correct; he killed his father, married his own mother. Does he know who he is? Or do we know what a man generally is?

Each epoch has its mentality, vision and a language of expression. Identity in philosophy was perceived as an act of self-knowledge and cognition of universe . . . where a man is active enough. Identity is perceived as being, as bringing of fundamental or general interests of a man into compliance with the society interests.

God created a man in his likeness and image. What has the man who had been thrown out from the Eden after having sinned for the fi rst time "left in" there or what has he "taken from" there? Here is the secret of a man's notion hidden. This secret "is more" than a man's existence in here.

There exists one type of a «Secret" in the "Soul of a State" – if Protagoras in the act of erecting a city sees an Institute which serves as a saver of mankind and society. According to the Christian traditions (when it is not reviewed with Aristotle's infl uence) the starting point of a town is a story about a husbandman- Cain, the town founder, who killed his brother Abel – a shepherd. A man who is thrown out from the God's earthly dwelling place (where mutual love and peace existed), but the heart of a citizen is full with will for power which makes him follow Cain.

The secret dream of a man has always been administration of communion to the infi nity. A man himself is also a bearer of a secret. All this is in him but he seeks everything outside, his choice is surrounded by secrecy. He does not like his choice and is always seeking his remote "native country". This arouses "nostalgia" which puts a man before discontent, sadness, boredom, loneliness, emptiness, a feeling of his own disappearance without leaving any trace. And a man tries to fi nd a way out. Endlessness is watching from the bowels of human consciousness from the remoteness of the history of universe, at this time he tries to think like a philosopher or he is searching for God; and here the main question will be asked: and what do you think a man is? Can we generally speak about identity?

The social systems as well are changed by implementing old and new ideas by means of new technologies. As a result we get the universe we live in.

demur jalaRonia

ირაკლი ბრაჭული

რელიგიური იდენტობის აპორია

იდენ ტო ბის პრობ ლე მა გან საზ ღვრავს კა ცობ რი ო ბის მო მა ვალს. რა გვე ლის, კულ-ტუ რე ბის დი ა ლო გი თუ „ცი ვი ლი ზა ცი ა თა შეხ ლა“? იდენ ტო ბო ბე ბის სიმ რავ ლე, ჭეშ მა რი-ტი და ყალ ბი იდენ ტო ბე ბი ხში რად ხდე ბა პი რა დი და სა ზო გა დო ებ რი ვი კა ტაკ ლიზ მე ბის მი ზე ზი. მსო ფლი ოს ბევრ ნა წილ ში, პოს ტსაბ ჭო ურ და პოს ტკო ლო ნი ურ ქვეყ ნებ ში ერ-თდრო უ ლად აქ ტი ურ დე ბა თვით ცნო ბი ე რე ბი სა და იდენ ტო ბის მრა ვა ლი ფორ მა – პი-როვ ნუ ლი, რე ლი გი უ რი, კულ ტუ რუ ლი, ტრა ი ბა ლუ რი, კლა ნუ რი, ეთ ნი კუ რი, ნა ცი ო ნა ლუ-რი, პო ლი ტი კუ რი, პრო ფე სი უ ლი, სო ცი ა ლუ რი, რე გი ო ნა ლუ რი და სხვა. ზოგ ჯერ მა თი გარ კვე უ ლი მო დი ფი კა ცი ე ბი კონ ფლიქ ტურ სი ტუ ა ცი ებს ქმნის. ეროვ ნუ ლი სა ხელ მწი ფო-ე ბის ევ რო კა ვში რში ინ ტეგ რი რე ბის პრო ცე სი, რომ ლის წი ნას წარ მეტ ყვე ლე ბა რთუ ლია და ზო გი ერთ ას პეტ ქში შე უძ ლე ბე ლი ცაა. ამის პა რა ლე ლუ რად „არა დას ავულ“ ცი ვი ლი-ზა ცი ებ ში მიმ დი ნა რე ინ ტეგ რი რე ბის პრო ცე სი აქ ტუ ა ლურს ხდის იდენ ტო ბის კვლე ვას. ფუ ტუ რო ლო გე ბი მუ შა ო ბენ ცი ვი ლი ზა ცი ა თა შე საძ ლო კონ ფლიქ ტის შე საძ ლო ანა ლიზ ზე (1. 32-34) აგე ბენ შე საძ ლო კონ ფლიქ ტის ზო გად სქე მას და მი სი გან ვი თა რე ბის შე საძ-ლო სცე ნა რებს. მა გა ლი თად, შეგ ვიძ ლია შე ვა და როთ თა ნა მედ რო ვე ამე რი კე ლი მეც-ნი ე რის სა მო ელ ჰან ტიქ ტო ნის საკ მა ოდ გავ რცე ლე ბუ ლი ნარ კვე ვი „ცი ვი ლი ზა ცი ა თა შეხ ლა“ და XIX სა უ კუ ნის რუ სი რე ლი გი უ რი ფი ლო სო ფო სის ვლა დი მერ სო ლო ვი ოვის ფი ლო სო ფი ურ-მის ტი უ რი პროგ ნო ზი „თქმუ ლე ბა ან ტიქ რის ტე ზე“. ჩვენ ბევრ სა ერ თოს აღ მო ვა ჩენთ მათ შო რის. ორი ვე მათ გა ნის ამო სა ვა ლია რე აქ ტუ ა ლი ზი რე ბუ ლი რე ლი-გი უ რი იდენ ტო ბე ბი, ანუ სე კუ ლა რუ ლი ეპო ქი დან გა დას ვლა პოს ტსე კუ ლა რულ ფა ზა ში.

ადა მი ა ნის ძი რე უ ლი მოთ ხოვ ნი ლე ბაა გას ცილ დეს ხი ლუ ლი სამ ყა როს საზ ღვრებს, ეზი ა როს ჭეშ მა რი ტე ბას, სწამ დეს და შე უ ერ თდეს მა რა დი უ ლო ბას, დაძ ლი ოს სი ცოცხლის სას რუ ლო ბა. ეს მოთ ხოვ ნი ლე ბა აქვს ყვე ლა ცი ვი ლი ზა ცი ი სა და ეპო ქის ადა მი ა ნებს. გან სხვა ვე ბუ ლია მხო ლოდ მა თი დაკ მა ყო ფი ლე ბის მე თო დე ბი.

იდენ ტო ბა გახ და ცენ ტრა ლუ რი კონ ცეპ ტი კულ ტუ რო ლო გი უ რი, ან თრო პო ლო გი უ რი სო ცი ო ლო გი უ რი მეც ნი ე რებ ებ ი სათ ვის, აგ რეთ ვე ჰუ მა ნი ტა რუ ლი მეც ნი ე რე ბე ბის თვი საც. სიტ ყვა იდენ ტუ რო ბა გავ რცელ და მას მე დი ა ში, შე ვი და პო ლი ტი კურ და რე ლი გი ურ ლექ-სი კონ ში და ყო ველ დღი ურ ენა შიც. მა გა ლი თად, „ქარ თუ ლი ღვი ნო არის იდენ ტო ბის პრობ ლე მა“. სა ერ თოდ ლინ გვო სფე როს ერ თერ თი სა ბა ჟო ტერ მი ნი. ეროვ ნუ ლი იდენ-ტო ბის აღ სა ნიშ ნა ვად ევ რო პულ ენებ ში შე სუ ლია ტერ მი ნი Per so na. ეს ტერ მი ნი რო მა უ-ლი ეპო ქი დან კარ გავს თე ატ რა ლურ მნიშ ვნე ლო ბას აღარ ნიშ ნავ ნი ღაბს და აქ ტი ო რის როლს. სა ა მი სოდ გა მო ი ყე ნე ბა ტერ მი ნი Mas ka. ხო ლო პერ სო ნა აღ ნიშ ნავს რო მა უ ლი სამ ართლის სუ ბი ექტს, რო მის მო ქა ლა ქეს. ხო ლო ისი ნი ვინც რო მის მო ქა ლა ქე ე ბი არ არი ან ბარ ბა რო სე ბი და მო ნე ბი, ადა მი ა ნე ბად არ ით ვლე ბი ან. აქე და მო ყო ლე ბუ ლი ტერ-მი ნი ნი ღა ბი (Mas ka) გა მო ი ყე ნე ბა რო გორც მი ნიშ ნე ბა სო ცი ა ლურ როლ ზე, ხო ლო პერ-სო ნა ადა მი ა ნის ში ნა სამ ყა რო ზე, სწო რედ ში ნა გა ნი კო ლი ზია ამ მა ს კა სა და პერ სო ნას შო რის ქმნის იდენ ტო ბის ძი რე ულ აპო რი ას. თა ნა მედ რო ვე სამ ყა რო ში შე საძ ლე ბე ლია

74 irakli braWuli

სო ცი ა ლუ რი რო ლის ერი სად მი კულ ტუ რი სა მი, კუთ ვნი ლე ბის, რე ლი გი ის, ენის გა მოც-ვლა. აგ რეთ ვე შე საძ ლე ბე ლია არატ რა დი ცი უ ლი ცვლი ლე ბე ბი, რო გო რი ცაა სქე სის გა-მოც ვლა, სხე უ ლის ორ გა ნო ე ბის ტრან სპლან ტა ცია, სა კუ თა რი არ სე ბო ბის შეწ ყვე ტა ევ-თა ნა ზი ით. თა ნა მედ რო ვე მკვლე ვა რე ბი გა ნიც დი ან ინ გლი სელი ფი ლო სო ფო სის ჯონ ლოკლის გავ ლე ნას. ეს შე ე ხე ბა გან სხვა ვე ბას პე როს ნი სა და ექ სის ტენს შო რის რა ქმნის ცხო ვე ლი სა და მცე ნა რის იდენ ტო ბას? მა თი ინ დი ვი დუ ა ლურ სი ცოც ხლის უწ ყვე ტო ბა და ერ თი ა ნი კონ ფი გუ რა ცია. იგი ვე არის ადა მი ა ნის ექ სის ტენ ცი ის იდენ ტო ბა. მაგ რამ პერ სო-ნის იდენ ტო ბა კარ დი ნა ლუ რად გან სხვავ დე ბა მათ გან. ლო კის მი ხედ ვით, ადა მი ა ნის ცნო-ბი ე რე ბის რთუ ლი მდგო მა რე ო ბე ბი და მეხ სი ე რე ბა გან საზ ღვრავს პერ სო ნის იდენ ტო ბას. პლა ტო ნის მი ხედ ვით სუ ლის არ სე ბა არის სა კუ თა რი პრე ექ სის ტენ ცი ის მო გო ნე ბა (ანამ-ნე ზი სი) კან ტის გან საზ ღვრე ბის თა ნახ მად პერ სო ნა არის მო რა ლუ რი ქცე ვის სუ ბი ექ ტი.

პი როვ ნე ბა, ადა მი ა ნის ქვეც ნო ბი ე რე ბა არ არის მო ნო ლი თუ რი, ჰო მო გე ნუ რი ფე ნო-მე ნი. ფსი ქო ა ნა ლი ტი კო სებ მა ერთ პი როვ ნე ბა ში, რამ დე ნი მე „მე“ აღ მო ა ჩი ნეს. ამ „მე"– ებს შო რის ურ თი ერ თდა მო კი დე ბუ ლე ბის მარ თვაა სწო რედ ფსი ქო ა ნა ლი ზის ამო ცა ნა. ადა მი ა ნის ში ნა გან „მე"-ებს შო რის კონ ფლიქ ტუ რი ურ თი ერ თო ბის გა დაყ ვა ნა ჰარ მო ნი-ულ ურ თი ერ თო ბა ში ნიშ ნავს პი როვ ნე ბა სა და ნი ღაბს შო რის ურ თი ერ თო ბის „გა უმ ჯო ბე-სე ბას“, დეს ტრუქ ცი უ ლი და ეგო ცენ ტრუ ლი აზოვ ნე ბის მო დე ლის გა და ლახ ვას, კრი ტი კუ-ლი აზ როვ ნე ბის მო დელ ზე გა დაყ ვა ნას (3. 53).

თა ნა მედ რო ვე რე ლი გი ის ფი ლო სო ფი ა ში „დოს ტო ევ სკი ა ნე ლო ბის ახა ლი ტალ ღა“ შე ი ნიშ ნე ბა (4. 126). რაც ერ თგვა რი გა მო ძა ხი ლია პოს ტმო დერ ნულ სამ ყა რო ში ე. წ. პოს ტსე კუ ლა რუ ლი ტენ დენ ცი ე ბი სა. ესაა რე ლი გი ის რე აქ ტუ ა ლი ზა ცია გლო ბა ლი ზა ცი-ის პი რო ბებ ში. თა ნა მედ რო ვე ტე რო რიზ მი და ფუნ და მენ ტა ლიზ მი, რო მე ლიც რე ლი გი უ-რი იდენ ტო ბე ბით საზ რდო ობს, მოქ მე დებს „ივან კა რა მა ზო ვის ლო გი კით“. სა კით ხი ასე დგას: რა როლს ას რუ ლებს ბო რო ტე ბა თე ო დი ცე ა ში? მა გა ლი თად, უდ ნა შა უ ლო ბავ შვე-ბის წა მე ბა და მა სი უ რი მკვლე ლო ბა. ერთის მხრივ ახა ლი მსოფ ლიო წე სე ბი, რო მლე ბიც იყე ნებენ ატო მურ ბომბს ია პო ნი ის წი ნა აღ მდეგ და ანად გუ რებენ ხი რო სი მა სა და ნა გა-სა კის ათა სო ბით უდა ნა შა უ ლო მშვი დო ბი ან მო ქა ლა ქეს, რა თა გა და არ ჩი ნოს ამ დე ნი ვე ამე რი კე ლი ჯა რის კა ცი, რომ ლე ბიც და ი ღუ პე ბი ან თუ არ იქ ნე ბა გა მო ყე ნე ბუ ლი ეს ზეძ-ლი ე რი ია რა ღი. მე ო რე მხრივ, იმა ვე „ლო გი კით“ იღე ბენ გა დაწ ყვე ტი ლე ბებს ისი ნი, ვი-სთვისაც „ახა ლი მსოფ ლიო წეს რი გი“ და გლო ბა ლი ზა ცია კოს მი უ რი, ონ ტო ლო გი უ რი ბო რო ტე ბის გა მოვ ლე ნაა, აპო კა ლიპ სუ რი ან ტიქ რის ტეს გა ბა ტო ნე ბის ნი შა ნია. მი უ თი-თე ბენ ბავ შვე ბის მა სი უ რი გა ნად გუ რე ბის „აქ ცი ებ ზე": 1942 წელს ბე ლო რუ სი ა ში ფა შის-ტე ბის მი ერ ჩა ტა რე ბუ ლი ჰო ლო კოს ტის ოპე რა ცია; 2004 წელს ბეს ლა ნის ინ ტერ ნატ ში დატ რი ა ლე ბუ ლი ტრა გე დია, 2012 წელს ნორვეგიაში ბავ შვთა ბა ნაკ ში გან ხორ ცი ე ლე ბუ-ლი ტე რაქ ტი. „ამ გვარ ტე რაქ ტებ ში“ ჩანს თა ნა მედ რო ვე ეპო ქის ყვე ლა ზე მნიშ ვნე ლო-ვა ნი სიმ პტო მე ბი.

რა გან სხვა ვე ბაა თა ნა მედ რო ვე იდენ ტო ბებ ზე დამ ყა რე ბუ ლ კა რა მა ზო ვულ ტე რორ სა და მეც ხრა მე ტე სა უ კუ ნის რო მან ტი კულ-ანარ ქის ტულ ტე რო რიზმს შო რის? ალ ბერ კა მიუ თა ვის „მე ამ ბო ხე ადა მი ან ში“ წერს, რომ XIX სა უ კუ ნის რუ სი რე ვო ლუ ცი ო ნე რე ბი არის-ტოკ რა ტი უ ლი მკვლე ლე ბი, მე ამ ბო ხე დენ დე ბი, „ფა ქი ზი მკვლე ლე ბი“ (разборчивые убийцы) მზად იყ ვნენ სა კუ თარ ბომ ბზე აფეთ ქე ბუ ლიყ ვნენ, თუ კი მე ფის ან გუ ბერ ნა ტო-რის ეტლში ბავშვს ან მან დი ლო სანს და ი ნა ხავ დნენ (5. 245-252).

75religiuri identobis aporia

ივან კა რა მა ზო ვი, რო მელ საც კოშ მა რულ ზმა ნე ბა ში გა მოც ხა დე ბუ ლი – ეშ მა კი ეუბ ნე-ბა „მე და შენ ერ თნა ი რი ფი ლო სო ფია გვაქვს“, ამ ტკი ცებს: „ჩე მი ამ ბო ხი“ ღმერთს კი არ უარ ყოფს, არა მედ მის გან შექ მნილ სამ ყა როს, სა დაც შე იძ ლე ბა უდა ნა შა უ ლო ბავ შვი იტან ჯოს სნე უ ლე ბით, შიმ ში ლით, სიკ ვდი ლით.ამ პო ზი ცი ი დან გა მომ დი ნა რე ობს ძა ლა-უფ ლე ბის ნე ბის ლო გი კა. შენ თვი თონ ხდე ბი უსა მარ თლო სამ ყა როს დამ სჯე ლი და ახა-ლი სამ ყა როს არ ქი ტექ ტო რი.

თა ნა მედ რო ვე რე ლი გი ის ფი ლო სო ფი ა ში სა კუ თა რი რწმე ნის შე მოწ მე ბის ტეს ტებს გვა თა ვა ზო ბენ. მა გა ლი თად, შე უძ ლია თუ არა მორ წმუ ნეს სა კუ თა რი რე ლი გი უ რი რწმე-ნა და ა ფიქ სი როს ალ ტერ ნა ტი უ ლი მსოფ ლმხედ ვე ლო ბე ბის რა ცი ო ნა ლურ ბჭო ბა ზე, აწონ-და წო ნა ზე. ამ გვა რი მსჯე ლო ბა ძნე ლია და ძალ ზე იშ ვი ა თია. თით ქმის ყვე ლა რე-ლი გი უ რი მორ წმუ ნე იღებს იმ ადა მი ან თა რე ლი გი ას ვის შო რი საც ცხოვ რობს, იქ ნე ბა ეს ქრის ტი ა ნი, იუ დე ვე ლი, მუს ლი მა ნი, ჰინ დუ თუ სხვა.

ასე ვე ცნო ბი ლია დი დი და ნი ე ლი რე ლი გი უ რი ფი ლო სო ფო სის სიო რენ კირ კე გო რის ტეს ტი. რამ დე ნად არის შე ნი აზ როვ ნე ბა ქრის ტი ა ნუ ლი? „სხვის აზრს“ ხომ არ ხარ აყო-ლი ლი? რამ დე ნად არის შე ნი რე ლი გი უ რი მ რწამ სი, შე ნი სა კუთ რი ვი ში ნა გა ნი პი როვ-ნუ ლი კო დის გა მოვ ლე ნა? წარ მო იდ გი ნე შე ნი თა ვი ჩვე ნი წელ თაღ რიც ხვის პირ ველ წლებ ში პა ლეს ტი ნა ში. გახ დე ბი თუ არა მოქ ცე უ ლი? მი ი ღებ თუ არა მო ცი ქუ ლად გახ-დო მის გა დაწ ყვე ტი ლე ბას? რო გორ იმ სჯე ლებ დი იმ დრო ინ დე ლი: ბიზ ნეს მე ნის როლ ში პო ლი ტი კო სის როლ ში, პო ლი ტი კო სის როლ ში (პი ლა ტეს როლ ში), მეც ნი ე რის როლ ში, ოჯა ხის უფ რო სის როლ ში და ა.შ. გა ბე დავ თუ ვე რა რომ შენ თვი თონ გა დად გა ნა ბი ჯი იე სოს კენ? რა სა ფუძ ველ ზე დამ ყა რე ბით გახ დე ბა შე ნი გო ნე ბი სათ ვის მი სა ღე ბი პა რა-დოქ სი – რომ ღმერ თი ადა მი ა ნის დაგ ვა რად და ი ბა და შენს ქა ლაქ ში, იზ რდე ბა ცხოვ-რობს, ჯვარს აც ვეს? შე საძ ლოა მხო ლოდ გა რეგ ნუ ლად ხარ რე ლი გი ის აღ მსარ ე ბე ლი, ში ნა გა ნად კი არა! შენ თა ნახ მა ხარ აღი ა რო ქრის ტე დი დე ბა ში (მა მა ღ მერ თის მარ-ჯვნივ მჯდო მა რე), მაგ რამ არა ხარ თა ნახ მა, აღი ა რო დამ დაბ ლე ბუ ლი, ბა გა ში შო ბი ლი და დევ ნი ლი მე სია.

თა ნა მედ რო ვე ადა მი ანს აქვს რამ დე ნი მე ერთ დრო უ ლი იდენ ტუ რო ბა. ამას გა ნა პი-რო ბებს მრა ვალ მხრი ვი ურ თი ერ თო ბე ბის სამ ყა რო. ეს ქმნის იდენ ტო ბის სი მუ ლა ცი ის საფ რთხეს. XIX სა უ კუ ნე ში ქარ თუ ლი ნა ცი ო ნა ლუ რი იდენ ტო ბის მოძ რა ო ბა იყო ელი ტა-რუ ლი. ის ინე ტელ ქტუ ალ თა (პო ე ტე ბი სა და მეც ნი ერ თა) მოძ რა ო ბა იყო. ხო ლო XX სა უ-კუ ნის ბო ლოს იგი ვე იდეამ „მა სე ბის ამ ბო ხის“ სა ხე მი ი ღო. კო ლექ ტი ურ ცნო ბი ე რე ბა ში გა ბა ტონ და ეთ ნო ცენ ტრის ტუ ლი პო ლი ტი კუ რი მი თო ლო გია. უკა ნას კნელ ათ წლე ულ ში დო მი ნან ტი ხდე ბა ევ რო პუ ლი იდენ ტო ბის იდეა და შე სა ბა მი სი ინ სტი ტუ ტე ბის შექ მნა. იდე ა ლი ხდე ბა სა ერ თო ევ რო პუ ლი კულ ტუ რუ ლი მემ კვიდ რე ო ბა – მი თე ბი ტრა დი ცი ე-ბი, ღი რე ბუ ლე ბე ბი და ინ სტი ტუ ტე ბი, რომ ლე ბიც არ ემუქ რე ბი ან ჩვენ ნა ცი ო ნა ლურ და რე ლი გი ურ იდენ ტო ბებს. გა ვიხ სე ნოთ ზე მოთ აღ ნიშ ნუ ლი აპო რია იდენ ტო ბის სი მუ ლაკ-რებ სა (Mas ka) და სა ბა ზო ფორ მებს (Per so na) შო რის. ამ აპო რი ის გახ სნის პერ სპექ ტი-ვას ხსნის ტენ დენ ცია, რომ ერ თი პი როვ ნე ბის ერთ სა ბა ზო როლ ზე. მნიშ ვნე ლო ვა ნია აქ ტუ ა ლუ რი და პო ტენ ცი უ რი იდენ ტო ბის ვექ ტო რე ბი. პო ტენ ცი უ რი იდენ ტო ბა, რო მელ-საც თე ო ლო გი ა ში ეწო დე ბა „პი რო ვ ნე ბის სა ი დუმ ლო“, რე ლი გი უ რი ეთი კი სა და ექ სის-ტენ ცი ა ლუ რი ანა ლი ტი კის (6. 63) თე მაა.

76

გამოყენებული ლი ტე რა ტუ რა:

1. სა მო ელ ჰან ტიქ ტო ნი – ცი ვი ლი ზა ცი ა თა შეხ ლა, სა ზო გა დო ე ბა და პო ლი ტი კა, II, თბი ლი სი, 1999.

2. გ. ცინ ცა ძე ღი რე ბუ ლე ბა თა რე ა ლიზ მი და პი როვ ნე ბის პრობ ლე მა (ფრიც ია ო ა-ჰი რინ ტი ლე ნი). კრებ. „გან წი რუ ლო ბის ფი ლო სო ფია“, 1979, „მეც ნი ე რე ბა“ თბი-ლისი.

3. Alec Fisher. Critical Thinking. An introduction. Cambridge universiti press, 2010.

4. G. Jons, D. Cardinal, J. Hayvard, Philosophy of Religion, London. 20055. А. Камю, Бунтуюший человек, Моссква 19906. Г.Т Маргвелашвили, Вопросы Этики в экзистенциально – онтологическом

учении М. Хайдегера, Вестник Академии Наук ГССР, 4, 1974, 63

Irakli Brachuli

Religious Dilemma of IdentitySummary

The problem of identity can determine the future of mankind. What is awaiting us? the war between civilizations, or the dialogue of cultures? Multitude of identities, true and false identities, dangerous identities are often become the reason of public and private cataclysms. In many parts of the world: in post-Soviet and post – colonial countries are simultaneously activated many forms of identity and self-consciousness. Personal, religious, cultural, traibalistic, clanical, ethnical, national, political, professional, social, regional, civil forms take shape of alternative or antagonistic forms towards one another in certain context. The integration process of nation-states in the European Union, which is diffi cult to predict and is impossible in some aspects made actual the research of the identity phenomenon. It has become a central concept, not only for culturological, anthropological and sociological science but also for the general science for the humanities.

Discussion of the problem is based on the view that identity of person would not be understood as a social type of identity; it does not only belong to "ego" playing the social role. For that purpose is used term "Mask", as for term

irakli braWuli

77

"Person", it is used to denote inner world of human being. Identity of the human person is a multi-spectrum phenomenon that needs a lot of holistic researches.

In contemporary personalistic philosophy is distinguished human person and existenz; this diff erentiation creates the aporia of identity. In modern rapidly changing environment the social institutions and human existence are under comprehensive transformation. What is that, that remains unchangeable in human being? In the modern world is it possible to change social role, episteme, the belonging of civilization, religion and language as well as non-traditional changes like sex change, Replacement of body organs via transplantation. The termination of own existence by euthanasia. Rapid aging and replacement of tools and equipment makes the question actual, maybe even a human being became outdated model? The contemporary theory of identity of person is under a strong infl uence of John Locke's ideas. This refers to the diff erence between person and existenz. What makes the identity of things, animals and plants? Their individual continuity of life. The same is identity of human’s existence the identity of the person is cardinaly diff erent. The complex factors of consciousness build up the identity of person and fi rst is memory. According to Plato the existence of the soul discoves itself in memory of own its preexistence. According to Kantian defi nition person is moral subject. The masks and social roles are transformed. Which shows the center of human existence? How to make simultaneous of my person's identity with a mask? Which mask is an adequate to my person? Which is false and which is true identity? The classical example of this problem is shown in Oedipus’s Tragedy. Oedipus thought that he was the king of Tebe and the husband of Iokaste. His existence had been radically changed after he discover the mistake. Often inspired ethnic-confl icts are based on these kind of mistakes. Modern man has a number of simultaneous identities. It is due to a world of multilateral relations. This creates a threat of the simulation of identity. The trend has been observed that a single person should be realized in a major and self role. At the end of post-communist epoch prevailed ethnic-national political mythology and regime. In the last decade becomes dominant the idea of European identity and the relevant institutions. Idental European myths, ideas, traditions, that are commn to West, form a new civilization.

The identities of the actual and potential vectors are important. Potential identity, which is called in theology "The mystery of the person", is the matter of analysis of ethical practice and existentialism.

The primary task of human consciousness is to establish moral consciousness and universal tolerance as the highest and all-determining goal. Appealing to one’s lot may obliterate the essential point of responsibility.

religiuri identobis aporia

ვალერიან რამიშვილი

ელიტა, ეკლესია და რეტრადიციონალიზაცია

ჩვენ ვცხოვ რობთ მულ ტი კულ ტუ რულ და კროს კულ ტუ რულ სამ ყა რო ში. ეს გუ ლის-ხმობს გან სხვა ვე ბუ ლი სა ხელ მწი ფო ებ რი ვი და კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბე ბის ურ თი ერ თო-ბის ფორ მა თა სიმ რავ ლეს; დაწ ყე ბუ ლი კულ ტუ რუ ლი ექ სპან სი ი დან თა ნას წორ კულ ტუ-რულ დი ა ლო გამ დე. ბუ ნებ რი ვია მულ ტი კულ ტუ რუ ლი და კროს კულ ტუ რუ ლი გა რე მო მო ით ხოვს ურ თი ერ თო ბის გარ კვე უ ლი სა ერ თო წე სე ბი სა და ნორ მე ბის შექ მნას. გლო-ბა ლი ზა ცია კი შე იძ ლე ბა გან ვი ხი ლოთ რო გორც ამ ურ თი ერ თო ბის გარ კვე უ ლი სა ერ თო ერ თი ა ნი სტან დარ ტის ჩა მო ყა ლი ბე ბა,რო მელ საც ყვე ლა უნ და და ე მორ ჩი ლოს. იგი თა-მა შის სა ერ თო წე სე ბის შექ მნას გუ ლის ხმობს. სხვა სა კით ხია თუ რამ დე ნად პა ტი ოს ნად იცა ვენ თა მა შის წე სებს. ხდე ბა კულ ტუ რუ ლი იდენ ტი ფი კა ცი ის ფრაგ მენ ტა ცია, ამ დროს მთა ვა რია დო მი ნან ტუ რი იდენ ტო ბის ძი რე უ ლი ნიშ ნე ბის გა ზი ა რე ბა და და ნარ ჩენ ში იდენ ტო ბა მო ბი ლუ რი და სწრა ფად ცვა ლე ბა დია. თვით გა დარ ჩე ნა და იდენ ტი ფი კა ცია. თვით გა დარ ჩე ნა გი ბიძ გებს მო ახ დი ნო იდენ ტუ რო ბის მო დი ფი ცი რე ბა, მი სი მორ გე ბა ახალ, გლო ბა ლურ რე ა ლო ბას.

ჩვე უ ლებ რივ გა ნი ხი ლა ვენ გლო ბა ლუ რი სამ ყა როს გავ ლე ნას იდენ ტო ბა ზე,რო გორც ნი ვე ლი რე ბის პრო ცესს. მაგ რამ სა ინ ტე რე სოა რო გო რია თვით მყო ფა დი კულ ტუ რის გავ-ლე ნა გლო ბა ლურ იდენ ტო ბა ზე და რო გო რია ეროვ ნუ ლი იდენ ტო ბის მი ერ გლო ბა ლუ რი სამ ყა როს სა ერ თო სტან დარ ტე ბის და შე თა ვა ზე ბუ ლი ღი რე ბუ ლე ბა თა სის ტე მის რეტ რა-დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ის პრო ცე სი და მე ქა ნიზ მე ბი,რაც ხელს უწ ყობს იდენ ტო ბის ტრან სფორ-მა ცი ას და შე ნარ ჩუ ნე ბას. რო გო რია ეროვ ნუ ლი იდენ ტო ბის რე სურ სი,რომ გა ნა ხორ ცი-ე ლოს რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია და რა ფორ მე ბით შე უძ ლია მას ამის გან ხორ ცი ე ლე ბა. ვინ უნ და წარ მარ თოს რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ის პრო ცე სი?

სა ქარ თვე ლო არის კულ ტუ რუ ლი, კონ ფე სი უ რი და ეროვ ნუ ლი მრა ვალ ფე როვ ნე ბა და მა თი გზაჯ ვა რე დი ნი. ქარ თუ ლი სა ზო გა დო ე ბა ეს წრაფ ვის ევ რო პას. ეს მის იდენ ტო-ბას ახა ლი გა მოწ ვე ვე ბის წი ნა შე აყე ნებს. აქვს თუ არა ქარ თულ სა ზო გა დე ბას იდენ-ტუ რო ბის დაც ვის რე სურ სი? სა ქარ თვე ლოს წი ნა შე დგას ეროვ ნუ ლი და კულ ტუ რუ ლი იდენ ტუ რო ბის ხე ლა ხა ლი რე კონ სტრუქ ცი ის ამო ცა ნა. იდენ ტუ რო ბა ქვეყ ნის,კულ ტუ რის სა ხელ მწი ფოს გან ვით რე ბის აუ ცი ლე ბე ლი პი რო ბაა. სა კუ თა რი პო ლი ტი კუ რი, ეროვ ნუ-ლი და კულ ტუ რუ ლი იდენ ტუ რო ბის არ ქო ნა არ შემ დგა რი სა ხელ მწი ფოს ერ თერ თი ნი შა-ნი და გა მო ხა ტუ ლე ბაა.

რო გორ უნ და ვიც ხოვ როთ 21-ე სა უ კუ ნე ში? რა უნ და შე ვი ნარ ჩუ ნოთ და რის გან უნ და განვ თა ვი სუფ ლდეთ?… მო ქა ლა ქე ობ რი ვი ცნო ბი ე რე ბის კრი ზი სი, სა ზო გა დო ე ბი სა და სა ხელ მწი ფოს გა უც ხო ვე ბა ქარ თუ ლი სა ზო გა დო ე ბის ცენ ტრა ლუ რი პრობ ლე მე ბია. ელი-ტამ თა ვი უნ და მო უ ყა როს ქარ თუ ლი სა ზო გა დო ე ბის სუ ლი ერ და სო ცი ა ლურ ენერ გი ას

79

და წარ მარ თოს იგი, რა თა გაჩნ დეს ის სუ ლი ე რი პრო დუქ ტ უ ლო ბა, რო მე ლიც სა ჭი როა ის ტო რი ა ში ხან გრძლი ვად არ სე ბო ბი სათ ვის. სუ ლი ე რი ელი ტის გა რე შე არ ჩა მო ყა ლიბ-დება ავ ტოხ ტო ნუ რი სო ცი ა ლუ რი ცნო ბი ე რე ბა, რო მე ლიც გლო ბა ლუ რი ის ტო რი ის ახალ პი რო ბებს შე ე სა ბა მე ბა. ამ გვა რი „და წე ვის“ და შე სა ბა მი სად, სა ქარ თვე ლოს სინ ქრო ნი-ზა ცი ის გან ხილ ვი სას, სუ ლი ე რი კულ ტუ რის დე ფორ მა ცია ყუ რად ღე ბის მიღ მა არ უნ და და ტო ვოს. დღეს სა ქარ თვე ლო მი დის მო დერ ნი ზა ცი ის გზით და ცდი ლობს მო ახ დი ნოს სა კუ თა რი ეკო ნო მი კუ რი, პო ლი ტი კუ რი და სო ცი ა ლუ რი გან ვი თა რე ბის სინ ქრო ნი ზა ცია გლო ბა ლუ რი სამ ყა როს გან ვი თა რე ბის ხა სი ათ თან. მაგ რამ ამ მო დერ ნი ზა ცი ამ არ უნ და გა მო იწ ვი ოს ერის სო ცი ა ლუ რი და სუ ლი ე რი კულ ტუ რის დე ფორ მა ცია.

რას ნიშ ნავს რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია? ეს არის კულ ტუ რა თა დი ა ლო გის სა ფუძ ველ ზე გან ხორ ცი ე ლე ბუ ლი უნი ვერ სა ლუ რი ღი რე ბუ ლე ბე ბის სა კუ თა რი იდენ ტო ბის ღი რე ბუ ლე-ბა თა სის ტე მას თან შე და რე ბის, ათ ვი სე ბის და გა თა ვი სე ბის პრო ცე სი. ჩვენ გვა ინ ტე რე-სებს კულ ტუ რუ ლი კო მუ ნი კა ცი ის შე დე გე ბი კულ ტუ რი სათ ვის და რო გორ ხდე ბა ახა ლი კულ ტუ რუ ლი ფე ნო მე ნე ბის ათ ვი სე ბა კულ ტუ რის მი ერ და რა რო ლი უნ და ითა მა შოს ამ პრო ცეს ში ეკ ლე სი ამ, ელი ტამ ახა ლი ღი რე ბუ ლე ბე ბის რე ინ ტერ პრე ტა ცი ა სა და რეტ რა-დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ა ში. უც ხო კულ ტუ რის ზე გავ ლე ნის ათ ვი სე ბის პრობ ლე მა ძალ ზე აქ ტუ-ა ლუ რია ჩვე ნი ქვეყ ნი სათ ვის. რა ფორ მებ სა და მე ქა ნიზ მებს იყე ნებს კულ ტუ რა ახა ლი ღი რე ბუ ლე ბე ბი სა და ტრა დი ცი ე ბის ათ ვი სე ბი სათ ვის? მან უნ და უზ რუ ველ ყოს კულ ტუ რუ-ლი იდენ ტო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა და ტრან სფორ მა ცია. ეს აუ ცი ლე ბე ლია კულ ტუ რუ ლი იდენ-ტო ბი სა და კულ ტუ რუ ლი მრა ვალ ფე როვ ნე ბის შე სა ნარ ჩუ ნებ ლად. ი. ილი ნი ამ ბობ და:“ ადა მი ა ნის ბუ ნე ბი სა და კულ ტუ რუ ლი შე მოქ მე დე ბის კა ნო ნია,რომ ყო ვე ლი ვე დი ა დი შე-იძ ლე ბა შე იქ მნას და გა მოთ ქმუ ლი იქ ნეს მხო ლოდ ერ თე უ ლი პი როვ ნე ბის ან ერის მი ერ მხო ლოდ მის თვის და მა ხა სი ა თე ბე ლი წე სით და ყო ვე ლი ვე გე ნი ა ლუ რი იბა დე ბა მხო-ლოდ ეროვ ნუ ლი გა მოც დი ლე ბის, სუ ლი ე რე ბი სა და ცხოვ რე ბის წე სის წი აღ ში“.

სა ქარ თვე ლო ში ძა ლა უფ ლე ბა ხში რად უც ხო და მტრუ ლი იყო. იგი ძა ლით ახ ვევ და ქარ თველს ცხოვ რე ბი სა და კულ ტუ რის უც ხო მო დელს.ის ას წავ ლი და თუ რო გორ უნ და ეც ხოვ რა ადამიანს. ეს ძალ ზე ხა ტოვ ნად არის აღ წე რი ლი ილია ჭავ ჭა ვა ძის „მგზავ რის წე რი ლებ ში“.

სა ქარ თვე ლოს აქვს მდი და რი გა მოც დი ლე ბა კულ ტუ რუ ლი ექ სპან სი ი სა და ზე გავ ლე-ნი ს მიმართ. ქარ თუ ლი სა ზო გა დო ე ბა მა შინ ვე იყო ფო და ორად: ერ თნი,რომ ლე ბიც ენ თუ-ზი აზ მით იღებ და, ან გა რე ბით ან გულ წრფე ლად, ცხოვ რე ბი სა და ღი რე ბუ ლე ბე ბის ახალ სტან დარტს და ქარ თუ ლი ხა სი ა თი სათ ვის და მა ხა სი ა თე ბე ლი ქვე შევ რდო მუ ლი მაქ სი მა-ლიზ მით „რო მის პაპ ზე უფ რო დი დი კა თო ლი კე ხდე ბო და“.იგი აღი ა რებს გარ დაქ მნის ანარ ქის ტულ მე თოდს და აც ხა დებს, რომ პა სუხს აგებს მო მავ ლის წი ნა შე. სა ზო გა დო ე ბის მე ო რე ნა წი ლი მოთ მი ნე ბით და მდუ მა რედ იტან და შე მო ტე ვას.იგი იწ ყებ და ახა ლი მოვ-ლე ნის შე ფა სე ბის, გა და ფა სე ბი სა და მათ ში არ სე ბუ ლი და დე ბი თი და მი სი კულ ტუ რი სათ-ვის მი სა ღე ბი ელე მენ ტე ბის ათ ვი სე ბის ხან გრძლივ პრო ცესს. იგი აღი ა რებს გარ დაქ მნის კონ სერ ვა ტო რულ მე თოდს და პა სუ ხის მგებ ლო ბას გრძნობს არა მარ ტო მო მავ ლის, არა-მედ წარ სულის წი ნა შეც. მი სი მი ზა ნი იყო სა კუ თა რი იდენ ტუ რო ბის შე ნარ ჩუ ნე ბა ახალ ის ტო რი ულ ვი თა რე ბა ში. სწო რედ ისი ნი გან საზ ღვრავ დნენ ერის გან ვი თა რე ბის გზას და სწო რედ მათ მო ი ტა ნეს ქარ თუ ლი თვით მყო ფა დო ბა და კულ ტუ რა დღემ დე.

elita, eklesia da retradicionalizacia

80

ვინ უნ და გა ნა ხორ ცი ე ლოს რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია? ვინ არის პა სუ ხის მგე ბე ლი? ეს გა ნი საზ ღვრე ბა იმით თუ სა ზო გა დო ე ბის ტრან სფორ მა ცი ის რო მელ მე თოდს აირ-ჩე ვენ ძი რი თა დი სო ცი ა ლუ რი ძა ლე ბი, რომ ლე ბიც წარ მარ თა ვენ, ხელ მძღვა ნე ლო ბენ და ახორ ცი ე ლე ბენ ტრან სფორ მა ცი ას. ესე ნია: ელი ტა, ეკ ლე სია, ინ ტე ლექ ტუ ა ლე ბი და სა ზო გა დო ე ბა. რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია უნ და გა ნა ხორ ცი ე ლოს ეკ ლე სი ამ და ელი ტამ ეროვ ნულ იდენ ტო ბა ზე დაყ რდნო ბით, სა ზო გა დო ე ბის ფარ თო ფე ნე ბის ჩარ თვით და სა-ერ თო ეროვ ნუ ლი დის კურ სის წარ მო ე ბით. რო დე საც ხალ ხი თვი თონ იწ ყებს სტი ქი უ რად რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ას ეს გა დაიზ რდე ბა ექ სტრე მიზ მში და იღებს ყალ ბი იდენ ტო ბის სა ხეს. ელი ტამ უნ და ითა მა შოს გა დამ წყვე ტი რო ლი ყალ ბი იდენ ტუ რო ბის ჩა მო ყა ლი ბე-ბის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად. ამი სათ ვის ელი ტა უნ და ეცა დოს,რომ ეროვ ნუ ლი კულ ტუ-რა უნ და იყოს არა მხო ლოდ მომ ხმა რე ბე ლი, არა მედ გა ხა დოს კულ ტუ რუ ლი ემი ტენ ტი.

ელი ტა შუ ა მა ვა ლი რგო ლია, რო მე ლიც ახ დენ ს სა ზო გა დო ე ბა ზე გა რე დან გან ხორ ცი-ე ლე ბუ ლი იდე ო ლო გი უ რი, პო ლი ტი კუ რი და კულ ტუ რუ ლი ზე წო ლის შემ სუ ბუ ქე ბას. იგი იქ ნე ბო და ქვეყ ნის სტრა ტე გი უ ლი გან ვი თა რე ბის სტა ბი ლუ რო ბის გა რან ტი. ელი ტამ უნ-და უზ რუნ ველ ყოს სხვა ერის ელი ტებ თან, სუბ კულ ტუ რებ თან ურ თი ერ თო ბა. კულ ტუ რა-თა დი ა ლოგ ში გან სა კუთ რე ბუ ლი რო ლი ენი ჭე ბა ელი ტას. ე რის ეროვ ნუ ლი და კულ ტუ-რუ ლი თვით მყო ფა დო ბის დაც ვა და გან ვი თა რე ბა არის ელი ტის უპირ ვე ლე სი ზრუნ ვი სა და ინ ტე რე სის სა გა ნი. კულ ტუ რუ ლი დი ა ლო გის წარ მო ე ბა ელი ტის მო ვა ლე ო ბაა. ელი ტა ფლობს გან სა კუთ რე ბულ მო რა ლურ და ინ ტე ლექ ტუ ა ლურ ავ ტო რი ტეტს და ამი ტომ იგი გრძნობს გან სა კუთ რე ბულ პა სუ ხის მგებ ლო ბას ქვეყ ნის წი ნა შე და არა პო ლი ტი კუ რი ის-ტებ ლიშ მენ ტი. ელი ტის არ არ სე ბო ბა ტრან სფორ მა ცი ის ხან გრძლივ პრო ცესს არა კონ-ტრო ლი რე ბად სა და მერ ყევს ხდის, ად ვი ლი ხდე ბა სა ზო გა დო ე ბის მა ნი პუ ლი რე ბა. ამ შემ თხვე ვა ში გან სა კუთ რე ბით მნიშ ვნე ლო ვა ნია ეკ ლე სი ის რო ლი ეროვ ნუ ლი ელი ტის ჩა მო ყა ლი ბე ბის საქ მე ში, რად გან იგი ფლობს უზარ მა ზარ მო რა ლურ ავ ტო რი ტეტს. მას შე უძ ლია წარ მარ თოს და და აჩ ქა როს ელი ტის შექ მნის პრო ცე სი.

კულ ტუ რუ ლი დი ა ლო გის წარ მო ე ბა ელი ტის მო ვა ლე ო ბაა. ე რის ეროვ ნუ ლი და კულ ტუ რუ ლი თვით მყო ფა დო ბის დაც ვა და გან ვი თა რე ბა არის ელი ტის უპირ ვე ლე სი ზრუნ ვი სა და ინ ტე რე სის სა გა ნი. ელი ტის მო ვა ლე ო ბაა მო ახ დი ნოს ერის სუ ლი ე რი და სო ცი ა ლუ რი ენერ გი ის გა ერ თი ა ნე ბა და წარ მარ თვა სუ ლი ე რი შე მოქ მე დე ბის გან ვი თა-რე ბი სათ ვის. ამი სათ ვის ეროვ ნუ ლი კულ ტუ რა უნ და გარ და იქ მნას კულ ტუ რის მომ ხმა-რებ ლი დან კულ ტუ რუ ლი პრო დუქ ცი ის მწარ მო ებ ლად, სა ზო გა დო ე ბა უნ და იყოს არა მარ ტო მომ ხმა რე ბე ლი,არა მედ ასე ვე კულ ტუ რი სა და სუ ლი ე რი ღი რე ბუ ლე ბე ბის მწარ-მო ე ბე ლი. ეს აუ ცი ლე ბე ლი პი რო ბაა ერი სა და კულ ტუ რის არ სე ბო ბი სათ ვის ის ტო რი ა ში.

აქვს კი ქარ თულ კულ ტუ რულ იდენ ტო ბას რე სურ სი,რომ მო ახ დი ნოს უც ხო უ რი კულ-ტუ რის ღი რე ბუ ლე ბე ბის რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია? რო გორ და ვინ უნ და წარ მარ თოს რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ის პრო ცე სი? რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია არის უნი ვერ სა ლუ რი ღი-რე ბუ ლე ბე ბის შე და რე ბის, ინ ტერ პრე ტა ცი ის და გა გე ბის პრო ცე სი. ეს არის უნი ვერ სა ლუ-რი ღი რე ბუ ლე ბე ბის ათ ვი სე ბი სა და ტრან სფორ მა ცი ის პრო ცე სი სა კუ თა რი კულ ტუ რუ ლი იდენ ტო ბის და ღი რე ბუ ლე ბა თა სის ტე მის მუდ მი ვი გათ ვა ლი წი ნე ბით. რეტ რა დი ცი ო ნა-ლი ზა ცია შე საძ ლე ბე ლია კულ ტუ რა თა დი ა ლო გის სა ფუძ ველ ზე. ქვეყ ნის მო დერ ნი ზა ცი-ის პრო ცე სი მიმ დი ნა რე ობს ქარ თუ ლი სა ზო გა დო ე ბის აქ ტი უ რი მო ნა წი ლე ო ბის გა რე შე. ეს შე საძ ლე ბელს ხდის კულ ტუ რულ და ღი რე ბუ ლე ბით კონ ფლიქტს. ამი ტომ მო დერ ნი-

valerian ramiSvili

81elita, eklesia da retradicionalizacia

ზა ცია ყო ველ თვის უნ და მიმ დი ნა რე ობ დეს ქვეყ ნის ის ტო რი უ ლი, კულ ტუ რუ ლი და პო-ლი ტი კუ რი კონ ტექ სტის გათ ვა ლის წი ნე ბით. ამი ტომ ამ პრო ცესს უნ და ჰყავ დეს წარ მმარ-თვე ლი ძა ლა. ასე თი შე იძ ლე ბა იყოს ელი ტა ან და ეკ ლე სია. ეკ ლე სი ას აქვს მუდ მი ვი ურ თი ერ თო ბა მო სახ ლე ო ბის უფარ თო ეს ფე ნებ თან და ტრა დი ცი უ ლად არის ერის კულ-ტუ რუ ლი და ღი რე ბუ ლე ბი თი იდენ ტო ბის ერ თერ თი მთა ვა რი დამ ცვე ლი და შემ ნახ ვე ლი. თა ნა მედ რო ვე მსოფ ლი ოს პო ლი ტი კურ რე ა ლო ბა სა და პო ლი ტი კურ კულ ტუ რა ში აუ ცი-ლე ბე ლია ეკ ლე სი ის თა ნამ შრომ ლო ბა ამ სა კით ხში ქვეყ ნის ელი ტას თან. ელი ტამ უნ და წარ მარ თოს კულ ტუ რა თა დი ა ლო გი. მი სი მო ვა ლე ო ბაა არა მარ ტო გა მო ხა ტოს,წარ მარ-თოს, გა ა კონ ტრო ლოს და ტრან სფორ მა ცია მო ახ დი ნოს მო სახ ლე ო ბის გან ცდე ბი სა და აქ ტი ვო ბე ბი სა, ასე ვე წარ მარ თოს მო სახ ლე ო ბის და მო კი დე ბუ ლე ბა იმ პო ლი ტი კუ რი და კულ ტუ რუ ლი ხა სი ა თის ცვლი ლე ბე ბის, ინ სტი ტუ ტე ბის და გა მოწ ვე ვე ბი სად მი, რაც და-მა ხა სი ა თე ბე ლია გლო ბა ლუ რი სამ ყა რო სათ ვის. კულ ტუ რუ ლი პა ტერ ნი,სო ცი ა ლუ რი ორ გა ნი ზა ცი ის ფორ მე ბი,სო ცი ა ლუ რი აქ ტი ვო ბის ფორ მე ბი, ღი რე ბუ ლე ბა თა სის ტე მე ბი, მსოფ ლხედ ვის ტი პე ბი და ცხოვ რე ბის წე სის ტრან სფორ მა ცია და რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა-ცია ხორ ცი ელ დე ბა კულ ტუ რა თა დი ა ლოგ ში. რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცია უფ რო ად ვი ლად გან ხორ ცი ე ლე ბა დია კონ სერ ვა ტო რუ ლი ტრან სფორ მა ცი ის შემ თხვე ვა ში.რად გან ამ დროს მიმ დი ნა რე ობს ტრა დი ცი ის მუდ მი ვი გა და ფა სე ბის, გა ნახ ლე ბი სა და შე ნარ ჩუ ნე ბის პრო ცე სი გა მომ დი ნა რე არ სე ბუ ლი ის ტო რი უ ლი სი ტუ ა ცი ი დან, კულ ტუ რა თა დი ა ლო გი გან სხვა ვე ბუ ლია ეკო ნო მი კუ რი, პო ლი ტი კუ რი და კულ ტუ რუ ლი თა ნამ შრომ ლო ბის უბ-რა ლო ფორ მე ბი სა გან. ელი ტის მო ვა ლე ო ბაა ნა თე ლი გა ხა დოს გან სხვა ვე ბა უნი ვერ სა-ლურ ღი რე ბუ ლე ბებს, რომ ლე ბიც ქმნი ან გლო ბა ლი ზა ცი ის რო გორც მსოფ ლიო პრო ცე-სის კონ ცეპ ტის სა ფუძ ველს, და სტან დარ ტი ზა ცი ას შო რის, რაც გუ ლის ხმობს მსოფ ლიო ძა ლე ბის მი ერ ცხოვ რე ბის სტან დარ ტე ბის უნი ფი კა ცი ას. მი სი შე დე გია ეროვ ნი ლი და კულ ტურუ ლი იდენ ტო ბე ბის გან სხვა ვე ბის გა უქ მე ბა. რო დე საც გლო ბა ლი ზა ცია გუ ლის-ხმობს სტან დარ ტი ზა ცი ას, მა შინ იგი მი უ ღე ბე ლია. ელი ტა არის შუ ა მა ვა ლი რგო ლი, რო-მელ საც შე უძ ლია შე ა სუს ტოს გა რე გა ნი პო ლი ტი კუ რი, იდე ო ლო გი უ რი და კულ ტუ რუ ლი ზე წო ლა სა ზო გა დო ე ბა ზე. ამი ტომ იგი არის სა ზო გა დო ე ბის სტა ბი ლუ რი და სტრა ტე გი უ-ლი გან ვი თა რე ბის გა რან ტი. ელი ტის უპირ ვე ლე სი მო ვა ლე ო ბაა წარ მარ თოს ეროვ ნუ-ლი და კულ ტუ რუ ლი დი ა ლო გი, და იც ვას, გა ნა ვი თა როს და გა ამ დიდ როს ეროვ ნუ ლი კულ ტუ რა და იდენ ტო ბა. ელი ტის არ არ სე ბო ბა შე ი ცავს სა ზო გა დო ე ბის მა ნი პუ ლა ცი ის რისკს. ელი ტას უნ და ქონ დეს სა კუ თა რი კულ ტუ რის ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი გა გე ბა. სხვა გავ-რად სა ზო გა დო ე ბას ემუქ რე ბა პი როვ ნე ბის დე პერ სო ნა ლი ზა ცია და ქა ო ტუ რი ლი ბე რა-ლიზ მი. ადა მი ანს აღარ აქვს უნა რი გა ნა ხორ ცი ე ლოს სა კუ თა რი შე ფა სე ბა და იკის როს თა ვი სუ ფა ლი პა სუ ხის მგებ ლო ბა. რო დე საც ელი ტის მი მარ თე ბა კულ ტუ რის გან ვი თა რე-ბი სად მი კონ სერ ვა ტო რუ ლია,ეს გუ ლის ხმობს კულ ტუ რის გა გე ბას და ინ ტერ პრე ტა ცი ას ჰერ მე ნევ ტი კულ ჰო რი ზონ ტში. კულ ტუ რი სად მი ასე თი და მო კი დე ბუ ლე ბა აღ სავ სეა პა-სუ ხის მგებ ლო ბით. ეს ადა მი ანს აძ ლევს შე საძ ლებ ლო ბას თა ვი დან აი ცი ლოს რო გორც ტრა დი ცი ი სად მი ფა ნა ტი კუ რი მი დევ ნე ბა და ფუნ და მენ ტა ლიზ მი, ისე ვე ტრა დი ცი ის ანარ-ქის ტუ ლი უარ ყო ფა. ამი სა გან გან სხვა ვე ბით კულ ტუ რი სად მი ელი ტის და მო კი დე ბუ ლე ბა გა მო ირ ჩე ვა კონ სერ ვა ტო რუ ლი მიდ გო მით. რაც გუ ლის ხმობს კულ ტუ რის ჰერ მე ნევ ტი-კულ ჰო რი ზონ ტში გა გე ბა სა და გან ხილ ვას. მოკ ლედ იგი შე იძ ლე ბა ასე გა მო ი ხა ტოს: იაზ როვ ნე გლო ბა ლუ რად(გა ით ვა ლის წი ნე,რომ გლო ბა ლურ სამ ყა რო ში ცხოვ რობ) და


82

იმოქ მე დე ლო კა ლუ რად(იც ხოვ რე შე ნი კულ ტუ რის ღი რე ბუ ლე ბე ბი სა და ტრა დი ცი ე ბის მი ხედ ვით). ეს პო ზი ცია გუ ლის ხმობს ტრა დი ცი ი სად მი პა ტი ვის ცე მას, პი რა დი შე ფა სე ბი-სა და პო ზი ცი ის ქო ნას ტრა დი ცი ის მი მართ და თა ვი სუ ფალ პა სუ ხის მგებ ლო ბას სა კუ თა-რი არ ჩე ვა ნის თა ო ბა ზე. ეს ადა მი ანს აა ცი ლებს, რო გორც ტრა დი ცი ის ბრმა(ფა ნა ტი კურ) მი დევ ნას, ისე მის ანარ ქის ტულ უკუგ დე ბას. ადა მი ა ნი მი კუთ ვნე ბა რა ი მე კულ ტუ რისადმი არ ნიშ ნავს, რომ მან იცის ამ კულ ტუ რის არ სი. ერის ელი ტის და ნიშ ნუ ლე ბაა იყოს თა-ვი სი კულ ტუ რის მუდ მი ვი ემი ტენ ტი და ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი ინ ტერ პრე ტა ტო რი. სა კუ თა რი კულ ტუ რის ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი გა გე ბა, რა თა გა თა ვი სუფ ლდეს სტე რე ო ტი პე ბი სა გან და ფუნ და მენ ტა ლიზ მი სა გან. ეს არის მე ო რე კულ ტუ რას თან თა ნას წო რი, ღია, ჰერ მე ნევ ტი-კუ ლი დი ა ლო გის აუ ცი ლე ბე ლი სა ფუძ ვე ლი. ესეც ელი ტის მო ვა ლე ო ბაა.

კულ ტუ რი სად მი ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი მოდ გო მა ადა მი ანს ღი ას ხდის დი ა ლო გი სათ ვის არა მარ ტო სხვა კულ ტუ რას თან,არა მედ უპირ ვე ლე სად სა კუ თა რი კულ ტუ რი სად მი. იგი აუ ცი ლე ბე ლი პი რო ბაა ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი, თა ნას წო რი, თა ვი სუ ფა ლი და ღია დი ა ლო-გი სათ ვის ერებს, ადა მი ა ნებს, რე ლი გი ებს და კულ ტუ რებს შო რის. იგი ადა მი ანს ათა-ვი სუფ ლებს სტე რე ო ტი პე ბი სა გან და ფუნ და მენ ტა ლიზ მი სა გან. ჩვე ნი აზ რით, ტრა დი ცია ადა მი ანს ეხ მა რე ბა და იც ვას სა კუ თა რი შეგ ნე ბის თა ვი სუფ ლე ბა სწრა ფად ცვლა დი ის-ტო რი უ ლი პი რო ბე ბის ზე გავ ლე ნი სა გან. ტრა დი ცია აწეს რი გებს( ეს არის თა ვი სუფ ლე ბის პი რო ბა),მაგ რამ არა წი ნას წარ გან საზ ღვრავს(ეს არის თა ვი სუფ ლე ბის შეზ ღუდ ვა) ადა-მი ა ნის მოქ მე დე ბას. ადა მი ანს აქვს ტრა დი ცია მზა პა ტერ ნით მოქ მე დე ბისა და მას შე-უძ ლია ყვე ლა ფე რი გა ა კე თოს ტრა დი ცი ის მი ხედ ვით. მაგ რამ მას შე უძ ლია არ მო იქ ცეს ტრა დი ცი ის მი ხედ ვით. ეს მი სი არ ჩე ვა ნია.

კულ ტუ რა არის ერის ინ დი ვი დუ ა ლო ბის, თვით მყო ფა დო ბის თვით გა მოვ ლე ნი სა და თვით გა მო ხატ ვის ფორ მა, რო მე ლიც რე ა ლიზ დე ბა ცხოვ რე ბის წეს ში, რაც ერის კულ ტუ-რუ ლი და ფი ზი კუ რი თვით შე ნახ ვის სტრა ტე გი ის გა მო ხა ტუ ლე ბაა. რამ დე ნა დაც კარ გად ას რუ ლებს კულ ტუ რა ამ ამო ცა ნას, მით უკეთ პა სუ ხობს კულ ტუ რა ის ტო რი უ ლი ეპო ქის მოთ ხოვ ნებს. სწო რედ ეს არის კულ ტუ რუ ლი ცვლი ლე ბის მი ზე ზი და კულ ტუ რის შე ფა-სე ბის კრი ტე რი უ მი. კულ ტუ რა არის ერის ის ტო რი ით. მენ ტა ლო ბი თა და გე ოგ რა ფი უ ლი არე ა ლის თა ვი სე ბუ რე ბე ბით გან პი რო ბე ბუ ლი დი ა ლო გი და ჰერ მე ნევ ტი კუ ლი გა გე ბა საკ რა ლუ რი სა, სიწ მინ დი სა. სიწ მინ დის გა გე ბა არის უღ რმე სი სა ფუძ ვე ლი კულ ტუ რის თვით მყო ფა დო ბი სა, რო მე ლიც სა ფუძ ვლად უდევს ამ კულ ტუ რის ღი რე ბუ ლე ბა თა სის-ტე მას. რე ლი გი უ რი ჰერ მე ნევ ტი კა არის ამ სიწ მინ დის, საკ რა ლუ რის გა გე ბა,რაც ქმნის კულ ტუ რის უნი კა ლუ რო ბის ბირთვს. იგი გა ი გებ სა და გათ ქვამს (გა აც ხა დებს) ადა მი ა-ნი-ღვთა ებ რი ვის მი მარ თე ბის ბუ ნე ბას, რაც აფუძ ნებს კულ ტუ რას, რო გორც ადა მი ა ნის ყო ფი ე რე ბის წესს.

კულ ტუ რის გან სა კუთ რე ბუ ლი ელე მენ ტე ბია: ღი რე ბუ ლე ბა და ტრა დი ცია. ტრა დი ცია არ არის უბ რა ლოდ წი ნა თა ო ბე ბის ემ პი რი უ ლი გა მოც დი ლე ბის გან ზო გა დე ბის შე დე-გი,რო მე ლიც მი ი ღე ბა მცდე ლო ბა თა წარ მა ტე ბი სა და შეც დო მე ბის შე ჯა მე ბის შე დე გად. ტრა დი ცია არის ადა მი ა ნის ღვთა ებ რივ თან ურ თი ერ თო ბის გა მოც დი ლე ბის გან ზო გა დე-ბა,რო მე ლიც აღ მო ა ჩენს სიბ რძნეს,სიწ მინ დეს ღვთა ებ რივ თან მი მარ თე ბა ში. მიჩ ნე უ ლია, რომ ტრა დი ცია, რო გორც სიბ რძნე, ავ ტო რი ტე ტი, ზღუ დავს ადა მი ა ნის თა ვი სუფ ლე ბას. მას ინერ ტულ სა და კონ ფორ მის ტულს ხდის. ტრა დი ცია პი რი ქით ადა მი ანს ეხ მა რე ბა შე ი ნარ ჩუ ნოს თა ვი სი ცნო ბი ე რე ბის თა ვი სუფ ლე ბა ის ტო რი უ ლი პი რო ბე ბის მი მართ, რო-

valerian ramiSvili

83

მე ლიც მუ დამ ცვა ლე ბა დია. ტრა დი ცია აწეს რი გებს(ეს არის თა ვი სუფ ლე ბის სა ფუძ ვე ლი) და არა ცალ სა ხად გან საზ ღვრავს(ესაა ადა მი ა ნის თა ვი სუფ ლე ბის შეზ ღუდ ვა). ადა მი ანს აქვს ტრა დი ცი ის სა ხით ქცე ვის ნი მუ ში,რო მე ლიც მას შე უძ ლია აირ ჩი ოს და გა ნა ხორ-ცი ე ლოს ან და არ გა ნა ხორ ცი ე ლოს. მაგ რამ მას აქვს გან წყო ბა, მიდ რე კი ლე ბა გა ნა-ხორ ცი ე ლოს ყვე ლა ფე რი ტრა დი ცი ის მი ხედ ვით. ამ რი გად შე იძ ლე ბა და ვას კვნათ, რომ რეტ რა დი ცი ო ნა ლი ზა ცი ის წარ მა ტე ბით გან ხორ ცი ე ლე ბი სათ ვის აუ ცი ლე ბე ლია ელი ტის არ სე ბო ბა, ვინც აი ღებს პა სუ ხის მგებ ლო ბას ერის, ის ტო რი ი სა და მო მავ ლის წი ნა შე. ამ ამო ცა ნის შეს რუ ლე ბა ში გან სა კუთ რე ბით მნიშ ვნე ლო ვა ნია ელი ტი სა და ეკ ლე სი ის თა-ნამ შრომ ლო ბა რო გორც ერი სა და კულ ტუ რის ინ ტე ლექ ტუ ა ლუ რი და მო რა ლუ რი ავ ტო-რი ტე ტე ბი სა. მაგ რამ რად გან ქარ თუ ლი ელი ტის არ სე ბო ბის სა კით ხი დი დი კით ხის ქვეშ დგას, მით უფ რო გან სა კუთ რე ბით აქ ტუ ა ლუ რია ეკ ლე სი ის ჩარ თვა ამ პრო ცეს ში სა ზო გა-დო ე ბის სხვა ფე ნებ თან ერ თად ძა ლის ხმე ვის გა ერ თი ა ნე ბი სათ ვის.


1. რამიშვილი ვალერიან „რელიგიური ჰერმენევტიკა და კულტურთა დიალოგი“ – წგ-ში საქართველო და ევროპული სამყარო ფილოსოფიურ-კულტურული დიალოგი. თბილისი. 2009.

2. რამიშვილი ვალერიან „ქართული პოლიტიკური კულტურა“ შრომები ტ. 1. შოთა რუსთაველის სახელობის საერო უნივერსიტეტი. რუსთავი. 2008.

Valerian Ramishvili

Elite, Church and RetraditionalizationSummary

In secular society interrelation between moral and juridical bases of marriage, the juridical aspect dominated and was determinant factor for destiny of marriage and for family existence. The moral basic acted as the secular form of the religious principles, beginning. The basic question which defi nes orthodox ethics of marriage and family: What can make church to revive understanding of marriage and family life as divine calling of the Christian? In this transformation church have very important role for explain sense of marriage, preservation marriage and family. The Christian moral conscious should get stronger and go deep every year, the lived husband and the wife together. Than more strong destinies of spouses intertwine, those their marriage connected with mission and destiny of church becomes stronger.

elita, eklesia da retradicionalizacia

musika da religia

რუსუდან ხოჯავა

წმინდა ამბროსი მედიოლანელის ჰიმნოგრაფია

წმინ და ამ ბრო სი – მე დი ო ლა ნე ლი ეპის კო პო სი (330 ან 340-397) – ეკ ლე სი ის მა მა თა შო რის ერთ-ერ თი ყვე ლა ზე ცნო ბი ლი სა ეკ ლე სიო მოღ ვა წე, სა ეკ ლე სიო მუ სი კის რე ფორ-მა ტო რი, უდი დე სი ავ ტო რი ტე ტით სარ გებ ლობ და იმ დრო ინ დელ და სავ ლეთ ში.

წმ. ამ ბრო სი ტრირ ში და ი ბა და, გა ნათ ლე ბა რომ ში მი ი ღო. 369 წელს ამ ბრო სი გამ გებ-ლად და ნიშ ნეს ჩრდი ლო იტა ლი ა ში, რომ ლის ცენტრს მი ლა ნი (მე დი ო ლა ნი) წარ მო ად გენ-და. მი ლან ში ამ ბრო სიმ ხალ ხის ისე თი პა ტი ვის ცე მა და სიყ ვა რუ ლი და იმ სა ხუ რა, რომ 374 წელს ეპის კო პო სის გა მორ ჩე ვი სას, რო გორც გად მო ცე მა მოგ ვით ხრობს, ბავ შვმა წა მო ი ძა-ხა: „ეპის კო პო სი ამ ბრო სი“. ამ ბრო სი, რო მე ლიც ჯერ კი დევ არ იყო მო ნათ ლუ ლი, დი დი წი ნა აღ მდე გო ბის შემ დეგ 7 დე კემ ბერს ხელ დას ხმულ იქ ნა.

უმ ნიშ ვნე ლო ვა ნე სია ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის, რო გორც სა ეკ ლე სიო მოღ ვა წის ღვაწ-ლი, იგი ძა ლის ხმე ვას არ იშუ რებ და, რა თა ეკ ლე სი ა ში წეს რი გი შე ე ტა ნა – ცდი ლობ და ეკ-ლე სი ის დოგ მა ტე ბის სიწ მინ დის შე ნარ ჩუ ნე ბას, იცავ და მათ ცრუს წავ ლე ბე ბი სა გან და ძალ-ზე მტკი ცე პო ზი ცია ეკა ვა არი ო ზელ თა მწვა ლებ ლუ რი მიმ დი ნა რე ო ბის მი მართ. მე ო რე მხრით, ამ ბრო სის ყუ რად ღე ბის ცენ ტრში იყო სა ხელ მწი ფო სა გან ეკ ლე სი ის და მო უ კი დებ-ლო ბის სა კით ხი. ამ ბრო სი თა მა მად იგე რი ებ და სა ე რო ძა ლა უფ ლე ბის წარ მო მად გე ნელ-თა შე მო ტე ვას. მი სი გავ ლე ნით იმ პე რა ტორ მა თე ო დო სიმ ელ ჩის სა შუ ა ლე ბით თე სა ლი ა ში აჯან ყე ბუ ლე ბის და ხოც ვა მო ი ნა ნია.

ასე ვე დიდ მნიშ ვნე ლო ვა ნია ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის, რო გორც მოძ ღვა რის ღვაწ ლი. სა უ კუ ნე ე ბის მან ძილ ზე ეთი კის დარ გში სა ხელ მძღვა ნე ლოს წარ მო ად გენ და მი სი სა მი წიგ-ნი, მის კა ლამს აგ რეთ ვე ეკუთ ვნის ხუ თი დოგ მა ტი კუ რი წიგ ნი, 84 ქა და გე ბა და წე რი ლი.

გან სა კუთ რე ბუ ლია ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის ად გი ლი მუ სი კის ის ტო რი ა ში. მან და ად-გი ნა და სავ ლე თის ქრის ტი ა ნუ ლი ეკ ლე სი ის გა ლო ბის სა ფუძ ვლე ბი, შექ მნა ე.წ. „ამ ბრო-სი ა ნუ ლი ჰან გი“. IV სა უ კუ ნე ში და სავ ლე თის ქრის ტი ა ნულ ტაძ რებ ში ახა ლი სა ეკ ლე სიო გა ლო ბის მო თა ვე ე ბი იყ ვნენ რო მის პა პი და ეპის კო პო სი ამ ბრო სი; აღ მო სავ ლეთ ში – წმ. ბა სი ლი დი დი (ნე ო კე სა რია) და წმ. იო ა ნე ოქ რო პი რი (კონ სტან ტი ნო პო ლი). იო ა ნე ოქ-რო პი რი ბრძა ნებს: „ზე მოთ (ღმერთს) ან გე ლო ზე ბის ჯა რი ადი დებს, ქვე მოთ – ადა მი ა-ნე ბი, რომ ლე ბიც ეკ ლე სი ებ ში მსა ხუ რე ბას ახორ ცი ე ლე ბენ. ზე მოთ სე რა ბი მე ბი გა ლო ბენ სამ წმი და ჰიმნს, ქვე მოთ ბევ რი ადა მი ა ნი იგი ვე ჰიმნს აღავ ლენს. ზე ცი ურ და მი წი ერ ბი ნა-დარ თათ ვის იქ მნე ბა სა ერ თო დღე სას წა უ ლი, ერ თი სი ხა რუ ლი, ერ თი სა ა მო მსა ხუ რე ბა... ბგე რა თა ჰარ მო ნია მა მის ნე ბით შე იქ მნა, და, მას მე ლო სე ბის შეხ მატ კბი ლე ბა სა მე ბის წყა-ლო ბით გა აჩ ნია“. ბა სი ლი კე სა რი ე ლის სიტ ყვე ბია: „ო, მოძ ღვა რის ბრძე ნო ქმნი ლე ბავ!“

ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის ის ტო რი ულ დამ სა ხუ რე ბად აღ მო სავ ლე თის და და სავ ლე თის მუ სი კა ლუ რი კულ ტუ რე ბის და ახ ლო ე ბას მი იჩ ნე ვენ. ამ ბრო სის მი ერ ჩა ტა რე ბუ ლი სა ეკ ლე-სიო გა ლო ბის რე ფორ მა მდგო მა რე ობ და იმა ში, რომ მან აღ მო სავ ლე თის ეკ ლე სი ის ლი-ტურ გი უ ლი მუ სი კის გა მოც დი ლე ბა და სავ ლე თის მუ სი კა ში გად მო ი ტა ნა. აღ მო სავ ლე თის პატ რი არ ქე ბის მსგავ სად, ამ ბრო სიმ თა ვის ეპარ ქი ა ში დი დე ბუ ლი ღვთის მსა ხუ რე ბა მო აწ-ყო, რო მელ მაც ჩვენ დრომ დე მო აღ წია.

85wminda ambrosi mediolanelis himnografia

ამ ბრო სიმ დე და სავ ლე თის ეკ ლე სი ა ში სიმ ღე რა წარ მო ად გენ და ერ თფე რო ვან, რე ჩი-ტა ტი ულ ფსალ მო დი რე ბას, რო მელ საც მრევ ლი ასე ვე მო ნო ტო ნუ რი რე ჩი ტა ტი ვით პა სუ-ხობ და. გა ლო ბას არ გა აჩ ნდა გარ კვე უ ლი წე სე ბი. თვით ნე ბო ბის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად ამ ბრო სიმ სა ეკ ლე სიო ჰან გე ბის სის ტე მა ტი ზა ცია მო ახ დი ნა, სა სუ ლი ე რო მუ სი კის შეს რუ-ლე ბის ხერ ხი და ად გი ნა, აი ღო რა ნი მუ შად აღ მო სავ ლე თის სა ეკ ლე სიო მუ სი კის პრაქ ტი კა.

სპე ცი ა ლის ტე ბის აზ რით ფსალ მო დი რე ბის ხერ ხე ბი ად რინ დელ მა ქრის ტი ა ნებ მა ძვე-ლებ რა უ ლი რი ტუ ა ლუ რი სიმ ღე რი დან შე ით ვი სეს. ფსალ მო დია მკაც რად ზღუ დავ და მე-ლო დი ის გან ვი თა რე ბას. ქრის ტი ა ნებს სიმ ღე რი სად მი მის წრა ფე ბა გა უჩ ნდათ – შე იქ მნა სა სუ ლი ე რო ჰიმ ნე ბი, რომ ლებ შიც შე ერ თე ბუ ლი იყო ტექ სტი და სა სიმ ღე რო წყო ბა. აღ მო-სავ ლუ რი ეკ ლე სი ის უძ ვე ლე სი ჰიმ ნე ბის ავ ტო რად წმ. ეფ რემ ასურს (306-373) მი იჩ ნე ვენ. და სავ ლეთ ში ჰიმ ნებს ეპის კო პო სი ამ ბრო სი და მი სი მიმ დევ რე ბი ავ გუს ტი ნე და პრუ დენ-ცი უ სი ქმნიდ ნენ.

აღ მო სავ ლეთ ში ად რინ დე ლი დრო ი დან გაჩ ნდა ჰიმ ნე ბი ტექ სტებ ზე, რომ ლე ბიც არ იყო აღე ბუ ლი საღ ვთო წე რი ლი დან. მი ნიშ ნე ბას ამა ზე პავ ლე მო ცი ქულ თან ვხვდე ბით. IV სა-უ კუ ნე ში ჰიმ ნე ბი ხალ ხში მო წო ნე ბით სარ გებ ლობ დნენ. ლა ო დი კი ის სა ეკ ლე სიო კრე ბამ აკ რძა ლა ეკ ლე სი ა ში ამ ტექ სტე ბის სიმ ღე რა, უწო და მათ "Psal mi idi o ti ci". მაგ რამ, მი უ-ხე და ვად ამი სა, ჰიმ ნებს მა ინც ას რუ ლებ დნენ ეკ ლე სი ა შიც და ეკ ლე სი ის გა რე თაც. რო მის ეკ ლე სია ამ გა ლო ბას წი ნა აღ მდე გო ბას უწევ და, IX სა უ კუ ნე ში კი ოფი ცი ა ლუ რად ცნო.

წმ. ამ ბრო სიმ სრულ ყო ჰიმ ნის ჟან რი და ლი ტურ გი ა ში მნივ შნე ლო ვა ნი ად გი ლიც მი ა-ნი ჭა.

ეპის კო პოს მა ამ ბრო სიმ ეკ ლე სი ა ში „ალი ლუ ი ას“ სიმ ღე რა შე მო ი ტა ნა. ალი ლუ ია ად-რექ რის ტი ა ნულ ღვთის მსა ხუ რე ბა ში ებ რა ე ლი ხალ ხის სა კულ ტო პრაქ ტი კი დან გად მო ვი-და („ალი ლუ ია“ წა მო ძა ხი ლია, რო მელ საც 103-ე ფსალ მუ ნი დან მო ყო ლე ბუ ლი ხში რად გვხვდე ბა ფსალ მუ ნებ ში).

ცნო ბი ლია, რომ ამ ბრო სი ა ნულ ეკ ლე სი ა ში „ალი ლუ ი ას“ გა ლო ბამ უდი დე სი ზე გავ ლე-ნა მო ახ დი ნა ავ რე ლი ა ნე ავ გუს ტი ნე ზე (შემ დგომ ნე ტა რი ავ გუს ტი ნე).

ამ ბრო სიმ თა ვის ეკ ლე სი ა ში მრევ ლის სიმ ღე რა შე მო ი ღო მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ 367 წელს სა ეკ ლე სიო კრე ბამ სიმ ღე რა პრო ფე სი ო ნალ მომ ღერ ლებს და ა ვა ლა, და ად გი ნა, რომ ეკ ლე სი ა ში „არ უნ და მღე რო დეს სხვა, გარ და მომ ღერ ლის, რო მე ლიც ეკ ლე სი ა ში სა ფე ხუ რებ ზე ადის და წიგ ნში კით ხუ ლობს“.

ამ ბრო სიმ მრევლს უფ ლე ბა მის ცა ღვთის მსა ხუ რე ბის დროს გა ლო ბა ში მო ნა წი ლე ო ბა მი ე ღო. მას ევა ლე ბო და შე ძა ხი ლე ბი „ამინ“, „კი რიე ელე ის“ და ჰიმ ნე ბის სიმ ღე რა. ეს უფ ლე ბა VI-VII სა უ კუ ნე ე ბის მიჯ ნა ზე მრევლს გრი გო რი ა ნულ მა რე ფორ მამ ჩა მო არ თვა და მრევ ლის გა ლო ბა მღვდლე ბის გა ლო ბით შეც ვა ლა.

ჰიმ ნე ბი თა ვი დან ვე პო პუ ლა რუ ლი გახ და ლა თი ნურ ეკ ლე სი ა ში. 374-397 წწ. ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლი ქმნის ჰიმ ნებს, რომ ლებ საც მორ წმუ ნე ე ბი გა ლობ დნენ. ეს ჰიმ ნე ბი ესე თი სა ო ცა რი წარ მა ტე ბით სარ გებ ლობ დნენ, რომ არი ო ზე ლე ბი ამ ბრო სის „ჯა დოს ნუ რი“ სიმ-ღე რის შექ მნა ში ადა ნა შა უ ლებ დნენ – ვი თომ დაც ეს ჰიმ ნე ბი ხიბ ლში აგ დე ბენ მა სებს. იმ-დე ნად დი დი იყო ამ ბრო სი ა ნუ ლი ჰიმ ნე ბის პო პუ ლა რო ბა, რომ ამ ბრო სის გარ დაც ვა ლე ბის მრა ვა ლი სა უ კუ ნის შემ დე გაც ბევ რი ჰიმ ნი „ამ ბრო სი ა ნუ ლად“ ით ვლე ბო და. სი ნამ დვი ლე-ში ამ ბრო სი ა ნულ სიმ ღე რა ში ბევ რი რამ ამო უც ნო ბია. მი უ ხე და ვად იმი სა, რომ ამ ბრო სი ა-ნუ ლი სიმ ღე რის ტრა დი ცი ე ბი ლა თი ნურ ეკ ლე სი ა ში XV-XVI სა უ კუ ნე ე ბამ დე შე მორ ჩა, მა ინც არ არის ნა თე ლი – რო მე ლი ჰიმ ნი ეკუთ ვნის თვით ამ ბრო სის. ცნო ბი ლი 90 ამ ბრო სი ა ნუ ლი ჰიმ ნი დან ამ ბრო სის 14 ჰიმნს მი ა კუთ ვნე ბენ, ოთ ხის შე სა ხებ ნე ტა რი ავ გუს ტი ნეს ცნო ბა

86

არ სე ბობს, ესე ნია: "Ae ter ne re rum con di tor", "De us cre a tor om ni um", „Ve ni re dem ptor gen ti um“, "Jam sur git ho ra ter tia".

ამ ბრო სიმ თა ვი სე ბუ რი რიტ მუ ლი მე ლო დია შექ მნა. ჰიმ ნე ბი და წე რი ლია მა სე ბი სათ ვის მი საწ ვდო მი ენით. ტექ სტი ერ თნა ი რად აგე ბულ სტრო ფე ბა დაა და ყო ფი ლი და გა ნა პი რო-ბებს მე ლო დი ას. ყო ველ მარ ცვალს ძი რი თა დად ერ თი ტო ნი შე ე სა ბა მე ბა (ეს მი ღე ბუ ლი იყო ხალ ხურ სიმ ღე რებ ში და გუნ დის თვის მო სა ხერ ხე ბე ლია). ამ ბრო სი ა ნუ ლი ჰიმ ნე ბის ენა ფე რა დო ვა ნია, ამ ბრო სი იყე ნებს მი ლა ნე ლე ბის ხალ ხურ მე ლო დი ებს, ან თვი თონ ქმნის მათ მსგავს მე ლო დი ებს. ჰიმ ნებ ში ქრის ტი ა ნუ ლი ჭეშ მა რი ტე ბე ბი ან ტი კუ რი რო მა უ ლი პო-ე ზი ის ლექ სის ფორ მის მეშ ვე ო ბი თაა გად მო ცე მუ ლი. ამ ბრო სი ბა ძავს ჰო რა ცი უსს, იყე ნებს ცი ცე რო ნის ორა ტო რულ ხერ ხებს.

მი ლა ნი ამ ბრო სი ა ნუ ლი სიმ ღე რის ცენტრს წარ მო ად გენ და. ამ ბრო სი ა ნუ ლი ღვთის მსა-ხუ რე ბის წეს მა გავ ლე ნა მო ახ დი ნა გა ლეთ სა და ეს პა ნეთ ზე.

იმი სათ ვის, რომ ეკ ლე სი ას კვა ლი ფი ცი უ რი მუ სი კო სე ბი ჰყო ლო და, მი ლან ში შე იქ მნა ევ რო პა ში პირ ვე ლი სა ეკ ლე სიო მუ სი კა ლუ რი სას წავ ლო და წე სე ბუ ლე ბა. ვა რა უ დო ბენ, რომ ამ სკო ლის და მა არ სე ბე ლი თვით ეპის კო პო სი ამ ბრო სი იყო.

ამ ბრო სიმ, მა ღა ლი სუ ლი ე რი კულ ტუ რის ადა მი ან მა, ან ტი კუ რი ხე ლოვ ნე ბის მცოდ ნემ, გა მო ი ყე ნა წარ სუ ლი და თა ნა მედ რო ვე მცი რე და წი ნა აზი ის მუ სი კა ლუ რი გა მოც დი ლე ბა, აღ მო სავ ლუ რი ეკ ლე სი ი დან გად მო ი ღო ან ტი ფო ნუ რი გა ლო ბის ხერ ხი – მო ნაც ვლე ო ბით ორი გუნ დის სიმ ღე რა.

ან ტი ფო ნი ძველ ბერ ძნულ ტრა გე დი ას თა ნაა და კავ ში რე ბუ ლი. ან ტი ფო ნი უკ ვე I სა უ კუ-ნე ში იცოდ ნენ ალექ სან დრი ა ში, უფ რო ად რე სი რი ა სა და პა ლეს ტი ნა ში.

IV სა უ კუ ნი დან ან ტი ფო ნი სა ეკ ლე სიო სა გუნ დო სიმ ღე რის პრინ ცი პად იქ ცე ვა და მის დამ კვიდ რე ბა სა და აყ ვა ვე ბას ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნელს მი ა წე რენ.

ლა თი ნურ ეკ ლე სი ა ში ძველ თა გან ვე ან სხვა ვებ დნენ ოთხ ფორ მას ლი ტურ გი ი სას, რომ-ლის დრო საც ზი ა რე ბის სა ი დუმ ლო აღეს რუ ლე ბო და და რო მელ შიც მუ სი კას დი დი რო ლი ენი ჭე ბა. ლი ტურ გი ის ეს ოთ ხი სა ხეს ხვა ო ბა – რო მა უ ლი, მი ლა ნუ რი ანუ ამ ბრო სი ა ნუ ლი, გა ლი კა ნუ რი და ეს პა ნუ რი – თა ვი სი ძი რი თა დი ფორ მე ბით თან ხვდე ბი ან.

ფიქ რო ბენ, რომ ლი ტურ გი ის ამ ოთ ხი სა ხეს ხვა ო ბის პირ ველ წყა როს ამ ბრო სი ა ნუ ლი გა ლო ბა წარ მო ად გენ და. ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლი ნე ოპ ლა ტო ნიზ მის იდე ე ბის გავ ლე ნას გა ნიც დი და – ეს გან სა კუთ რე ბით მის ზო გი ერთ ქა და გე ბა ში ჩანს.

ეპის კო პო სი ამ ბრო სის ქა და გე ბებს უს მენ და ახალ გაზ რდა ავ რე ლი ა ნე ავ გუს ტი ნე. ამ ქა და გე ბებ მა უდი დე სი გავ ლე ნა მო ახ დი ნა მას ზე არა მარ ტო მჭერ მეტ ყვე ლე ბით, არა მედ ში ნა არ სი თაც. ამ ბრო სი ძვე ლი აღ თქმის სი უ ჟე ტებს არა ბუკ ვა ლუ რად, არა მედ მა თი სუ-ლი ე რი საზ რი სი დან გა მომ დი ნა რე გან მარ ტავ და – გა ნიც დი და ძვე ლი აღ თქმის ალე გო რი-ულ-სიმ ბო ლუ რი გან მარ ტე ბის წე რის გავ ლე ნას, რო მე ლიც ფი ლონ ალექ სან დრი ე ლი სა და მი სი ქრის ტი ა ნი მიმ დევ რე ბის კლი მენ ტი ალექ სან დრი ე ლი სა და ორი გე ნე სა გან მომ დი ნა-რე ობ და.

ამ ბრო სის ქა და გე ბებ მა ბიძ გი მის ცა ავ გუს ტი ნეს სუ ლი ე რი გზის არ ჩე ვი სას ქრის ტი ა ნო ბა ერ თა დერთ ჭეშ მა რიტ სწავ ლე ბად ეღი ა რე ბი ნა. ავ გუს ტი ნე ტო ვებს სამ სა ხურს, ნა თე სა ვებ-თან და მე გობ რებ თან ერ თად მი ლა ნის მახ ლობ ლად, მე გობ რის ვი ლა ში გან მარ ტოვ დე ბა. აქ იგი ეძ ლე ვა ფიქ რებს, სა უბ რობს ახ ლობ ლებ თან და ქრის ტი ა ნო ბის მი სა ღე ბად ემ ზა დე-ბა.

387 წლის – აპ რილს ეპის კო პოს მა ამ ბრო სიმ მო ნათ ლა ავ გუს ტი ნე, მი სი ვა ჟი ადე ო და-ტი და მე გო ბა რი.

rusudan xojava

87

ძალ ზე დი დი იყო ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის გავ ლე ნა. ამ ბრო სის დრო ი დან მი ლა ნი მარ თლმორ წმუ ნე ბის ერთ-ერ თი ცენ ტრი გახ და. წმ. ამ ბრო სი მი ლა ნის პატ რო ნად ით ვლე-ბო და, მო ნე ტებ ზე, რომ ლებ საც მი ლან ში ჭრიდ ნენ მი სი გა მო სა ხუ ლე ბა იყო.

ამ ბრო სიმ ბა ხუ სის ტაძ რის ნან გრე ვებ ზე ეკ ლე სია აა შე ნა, რო მელ საც მის შემ დეგ San-t’Ambro go ეწო და. წმინ და ამ ბრო სის სა ხელს ატა რებს მი ლა ნის ცნო ბი ლი ბიბ ლი ო თე კა – ამ ბრო ზი ა ნა, რო მე ლიც XVII სა უ კუ ნე ში კარ დი ნალ მა ფე დე რი კო ბო რო მე ომ და არ სა.

წმ. ამ ბრო სი სა კურ თხე ველ ქვეშ და ა საფ ლა ვეს.წმ. ამ ბრო სი მე დი ო ლა ნე ლის ხსე ნე ბის დღეთ მარ თლმა დი დებ ლურ ეკ ლე სი ა ში დად გე-

ნი ლია 7 (20) დე კემ ბე რი, დღე, რო დე საც იგი ხელ დას ხმულ იქ ნა ეპის კო პო სად.


1. Браудо Е.М. Всеобщая история музыки. Т. I. М., 1922.2. Бычков В.В. Эстетика Аврелия Августина. М., „Искусство“, 1984.3. Герцман Е. Византийское музыкознание. Л., „Музыка“, 1988.4. Грубер Р.И. Всеобщая история музыки, часть первая. Государственное

музыкальное издательство. М., 19565. Ливанова Т. История западноевропейской музыки до 1789 года. Книга

первая. „Музыка“, 1986.6. Прюньер Анри. Новая история музыки. I. Музгиз. М., 1937

Rusudan Khojava

St. Ambrosian HymnographySummary

St. Ambrose is traditionally credited but not actually know to have composed any of the repertory of Ambrosian chant also known simply as "antiphonal chant", a method of chanting where one side of the choir alternately responds to the other. However, Ambrosian chant was named in his honor due to his contributions to the music of the Church; he is credited with introducing hymnody from the Eastern Church into the West.

Catching the impulse from Hilary and confi rmed in it by the success of Arian psalmody, st. Ambrose composed several original hymnsas well, four of which still survive, along with music which may not have changed too much from the original melodies. Each of these hymns has eight four-line stanzas and is written in strict iambic dimeter (that is 2 x 2 iambs). Marked by dignifi ed simplicity, they served as a fruitful model for later times.

wminda ambrosi mediolanelis himnografia

სტანისლავ პროზოროვი

ისლამი მულტიკულტურულ სამყაროში

მთარ გმნე ლის შე ნიშ ვნე ბი:

1. ტექ სტშია – Мусульманское, мусульман. ქარ თულ ში უკ ვე დამ კვიდ რე ბუ ლი ტრა-დი ი ცი ით ჩვენ ვთარ გმნეთ მუს ლი მუ რი, მუს ლი მი.

2. მაზ ჰა ბი – საღ ვთის მეტ ყვე ლო-სა მარ თლებ რი ვი სკო ლა. სუ ნი ტურ ის ლამ ში ოთ ხი ასე თი სკო ლაა: ჰა ნა ფი ტე ბის, მა ლი ქი ტე ბის, შა ფი ი ტე ბის და ჰან ბა ლი ტე ბის [ის-ლა მი. ენ ციკ ლო პე დი უ რი ცნო ბა რი. თბ., 1999, გვ., 123]. ყვე ლა მუს ლი მი ვალ დე-ბუ ლია მის დი ოს აქე დან მხო ლოდ ერთ-ერთს. მოგ ვი ნე ბით და ე მა ტა კი დევ მე ხუ თე „კა ნო ნი კუ რი“ საღ ვთის მეტ ყვე ლო-სა მარ თლებ რი ვი სკო ლა იმა მი ტებ-ჯა ფა რი ტე-ბი სა, რო მე ლიც თა ნა მედ რო ვე ეტაპ ზე ირა ნის სა ხელ მწი ფო სა მარ თლებ რი ვი სის-ტე მაა [Ислам. Энциклопедический словарь. М. 1991, გვ., 152].

3. ტექ სტშია – Мухаммад. ქარ თულ ში ასე ვე, უკ ვე დამ კვიდ რე ბუ ლი ტრა დი ი ცი ით ჩვენ ვთარ გმნეთ მუ ჰა მა დი.

4. ნა მა ზი – სა ლა თი [ას-სა ლა თი, სპარს. ნა მაზ], ყო ველ დღი უ რი ხუთ ჯე რა დი კა ნო ნი-კუ რი ლოც ვა.

5. ჰა დი სი – გად მო ცე მა მო ცი ქულ მუ ჰა მა დის სიტ ყვე ბი სა და საქ ცი ე ლის შე სა ხებ, რო-მე ლიც მო ი ცავს მუს ლი მუ რი თე მის რე ლი გი ურ-სა მარ თლებ რი ვი ცხოვ რე ბის სხვა-დას ხვა მხა რეს. ჰა დი სე ბი ყუ რა ნის შემ დეგ სა მარ თლის მე ო რე წყა როდ ით ვლე ბა [Ислам…, გვ., 262].

6. ყუ რა ნი – მუს ლიმ თა მთა ვა რი საღ ვთო წიგ ნი. 7. სუ ნა – მო ცი ქულ მუ ჰა მა დის ქცე ვა და სიტ ყვე ბი, რო მე ლიც გად მო ცე მუ ლია ჰა დი-

სებ ში.

2011 წლის 1-3 ნო ემ ბერს ყა ზან ში (რუ სე თის ფე დე რა ცია) ჩა ტარ და ყა ზა ნის პირ ვე-ლი სა ერ თა შო რი სო ფო რუ მი „ის ლა მი მულ ტი კულ ტუ რულ სამ ყა რო ში“. ფო რუ მის მნიშ-ვნე ლო ბა სა და მაშ ტა ბუ რო ბა ზე მეტ ყვე ლებს მსოფ ლი ოს სხვა დას ხვა ქვეყ ნე ბი დან მას-ში მო ნა წი ლე თა სიმ რავ ლე. მის მუ შა ო ბა ში მო ნა წი ლე ო ბას ღე ბუ ლობ დნენ მა ლა ი ზი ის, თურ ქე თის, პა კის ტა ნის, ირა ნის, ჰერ ცო გო ვი ნა სა და მსოფ ლი ოს სხვა ქვეყ ნე ბის წარ მო-მად გენ ლე ბი, თით ქმის ყვე ლა პოს ტსაბ ჭო თა რეს პუბ ლი კი დან, ას ვე, რუ სე თის ფე დე რა-ცი ის მნიშ ვნე ლო ვა ნი სა მეც ნი ე რო ცენ ტრე ბის წარ მო მად გენ ლე ბი. ფო რუ მის ფარ გლებ-ში ჩა ტარ და ორი პლე ნა რუ ლი სხდო მა, მუ შა ობ და 9 სექ ცია, მო ეწ ყო ორი მრგვა ლი მა გი და („ის ლა მი და მუს ლი მუ რი სა ზო გა დო ე ბა: ის ტო რი უ ლი დი ნა მი კა და შეს წავ ლის პრობ ლე მე ბი“; „სა ე რო სა ხელ მწი ფო ე ბის სა მარ თა ლი და ის ლა მუ რი სა მარ თა ლი მულ-

msoflio religiebi

89islami multikulturul samyaroSi

ტი კულ ტუ რულ სა ზო გა დო ე ბა ში: კონ ვერ გენ ცი ის სა კით ხე ბი“) ის ლა მის აქ ტუ ა ლურ სა-კით ხებ ზე თა ნა მედ რო ვე მსოფ ლი ო ში.

ჩვენს მი ერ კონ ფე რენ ცი ა ზე წარ დგე ნი ლი იქ ნა თე მა – „ის ლა მი აჭა რა ში მე-20 სა-უ კუ ნის და სას რულ სა და 21-ე სა უ კუ ნის და საწ ყის ში“, რო მელ მაც მო ნა წი ლე თა შო რის დი დი ინ ტე რე სი გა მო იწ ვია. გან სა კუთ რე ბით ყუ რად ღე ბა მი იპ ყრო მოხ სე ნე ბის ორ მა მო მენ ტმა: სა ქარ თვე ლოს მუს ლიმ თა სა მუფ ტო ში ორი მუფ ტის არ ჩე ვამ (ის ტო რი უ ლი ტრა დი ცი ის თა ნახ მად სა მუფ ტოს მხო ლოდ ერ თი მუფ ტი ჰყავს) და რო გორ ახერ ხე ბენ ისი ნი ერ თმა ნეთ თან თა ნამ შრომ ლო ბას და, მე ო რე, 2011 წლის 5 ივ ლისს სა ქარ თვე-ლოს სა მო ქა ლა ქო კო დექ სში შე ტა ნილ მა ცვლი ლე ბამ, რომ ლის თა ნახ მად, სა ჯა რო სა-მარ თლის იუ რი დი ულ პი რად შე იძ ლე ბა რე გის ტრა ცი ა ში გა ტარ დეს სა ქარ თვე ლოს თან ის ტო რი უ ლი კავ ში რის მქო ნე რე ლი გი უ რი მიმ დი ნა რე ო ბა ან ის რე ლი გი უ რი მიმ დი ნა-რე ო ბა, რო მე ლიც ევ რო პის საბ ჭოს წევრ ქვეყ ნებ ში კა ნონ მდებ ლო ბით მიჩ ნე უ ლია რე-ლი გი ად. გა და ჭარ ბე ბუ ლი არ იქ ნე ბა, თუ ვიტ ყვი, რომ სა ქარ თვე ლოს გა მოც დი ლე ბა სა და თა ნა მედ რო ვე პო ლი ტი კას რე ლი გი ე ბის მი მართ, თით ქმის ყვე ლა სექ ცი ის მუ შა ო ბი-სას გა ეს ვა ხა ზი. არა ერ თხელ მო მიხ და და მა ტე ბი თი გან მარ ტე ბე ბის გა კე თე ბა; მე ტიც, კონ ფე რენ ცი ის მო ნა წი ლე თა მხრი დან გაჟ ღერ და მო წო დე ბა რუ სე თის ფე დე რა ცი ის ხე-ლი სუფ ლე ბის მი მართ, გა ი ზი ა რონ სა ქარ თვე ლოს გა მოც დი ლე ბა რე ლი გი ე ბის მი მართ პო ლი ტი კის გა მო მუ შა ვე ბი სას.

კონ ფე რენ ცი ის პლე ნა რულ სხდო მა ზე მთა ვა რი მოხ სე ნე ბით გა მო ვი და სტა ნის ლავ პრო ზო რო ვი, რომ ლის თარ გმანს აქ ვე ვთა ვა ზობთ მკით ხველს. უნ და ით ქვას, რომ მოხ-სე ნე ბა ში დას მუ ლი პრობ ლე მე ბი, მეტ-ნაკ ლე ბად, ეხე ბა სა ქარ თვე ლო საც და, შე იძ ლე ბა ით ქვას, რომ თუ მოხ სე ნე ბა ში „რუ სე თის“ ნაც ვლად „სა ქარ თვე ლოს“ ჩავ სვამთ, ზუს ტად ასა ხავს ჩვენს სი ნამ დვი ლეს. სწო რედ ეს გახ და მი ზე ზი მეთ ხო ვა ბა ტონ სტა ნის ლა ვის-თვის მე თარ გმნა მი სი მოხ სე ნე ბა და გა მო მექ ვეყ ნე ბი ნა სა ქარ თვე ლო ში, რა ზე დაც ავ ტო-რი სი ა მოვ ნე ბით დამ თან ხმდა.

რამ დე ნა დაც ჩე მი გა მოს ვლის თე მა ეძ ღვნე ბა მეც ნი ე რულს, ან „აკა დე მი ურ“ ის ლამ-თმცოდ ნე ო ბას, ამი ტომ ჩვენს შო რის გა უ გებ რო ბის თა ვი დან ასა ცი ლებ ლად მე ზედ მე-ტად არ ვთვლი გავ შა ლო ამ ცნე ბის ში ნა არ სი. მას გა ნას ხვა ვე ბენ:

1) ის ტო რი უ ლი ბა ზის სი ფარ თო ვე, ორი გი ნა ლურ არა ბოგ რა ფი ულ თხზუ ლე ბებ ზე დაყ რდნო ბა, მათ ში მო ცე მუ ლი მო ნა ცე მე ბი სად მი კონ ტექ სტურ-ის ტო რი უ ლი მიდ-გო მა;

2) ის ლა მის ცნე ბი თი აპა რა ტის ფლო ბა და მეც ნი ე რუ ლი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბა, რო-მე ლიც გად მოგ ვცემს ამ რე ლი გი უ რი სის ტე მის სპე ცი ფი კა სა და სა ერ თო პრინ ცი-პებს;

3) ის ლა მის, რო გორც თვით საკ მა რი სი იდე ო ლო გი უ რი სის ტე მის შეს წავ ლი სად მი მე-თო დო ლო გი უ რი მიდ გო მა, რომ ლის სა ერ თო პრინ ცი პე ბი დევს მა თი გან მარ ტე-ბის მრა ვალ ფე რო ვა ნი ფორ მე ბის სა ფუძ ველ ში;

მე არა ვის არ ვახ ვევ თავს აკა დე მი უ რი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის არ სი სა და რუ სუ ლი სა ზო გა დო ე ბის სა ზო გა დო ებ რივ-პო ლი ტი კურ ცხოვ რე ბა ში მი სი რო ლის ჩე მე ულ გა გე-ბას. მე არ ვი ღებ ჩემს თავ ზე მსა ჯუ ლის როლს, რა თა გან ვსაზ ღვრო, ვინ მი ე კუთ ვნე ბა

90 stanislas prozorovi

პრო ფე სი ო ნალ ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის კა ტე გო რი ას იმათ გან, ვინც სჯის ან წერს ის ლა მურ თე მებ ზე. მე ჩა მო ვა ყა ლი ბე და გა ვახ მო ვა ნე ჩე მი პო ზი ცია მხო ლოდ იმი ტომ, რომ გან-სწავ ლულ მა აუ დი ტო რი ამ ადეკ ვა ტუ რად აღიქ ვას ჩე მი მო საზ რე ბე ბი.

მოკ ლე გა მოს ვლის ფორ მა ტის ჩარ ჩო ებ ში შე უძ ლე ბე ლია თა ნა მედ რო ვე რუ სეთ ში მეც ნი ე რუ ლი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის მრა ვალ რიც ხო ვა ნი პრობ ლე მე ბის გან ხილ ვა, ამი-ტომ მე შევ ჩერ დე ბი მათ გან ორ ზე, რომ ლე ბიც ატა რე ბენ ჩე მი აზ რით სის ტე მურ ხა სი ათს და თვალ ნათ ლივ გამ ძაფ რდა ბო ლო ორი ათ წლე უ ლის გან მავ ლო ბა ში.

პირ ვე ლი პრობ ლე მა – პრო ფე სი ო ნა ლი კად რე ბის მძაფ რი მოთ ხოვ ნი ლე ბამე შეგ ნე ბუ ლად არ ვე ხე ბი აქ რუ სე თის ის ლა მუ რი ინ სტი ტუ ტე ბის მოღ ვა წე ო ბას, რო-

მელ თა მე თო დო ლო გი უ რი მიდ გო მე ბი ის ლა მის სწავ ლე ბი სა და მა თი კურ სდამ თავ რე-ბუ ლე ბის სპე ცი ა ლი ზა ცი ი სად მი, რა თქმა უნ და, გან სხვავ დე ბა სპე ცი ა ლი ზი რე ბულ სა ე-რო უმაღ ლეს სას წავ ლებ ლებ ში ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის სწავ ლე ბის მე თო დო ლო გი ის გან. ამას თან მე სუ ლაც არ ვიხ რე ბი აკა დე მი უ რი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის თა ნა მედ რო ვე მდგო-მა რე ბი სა და უმაღ ლეს სას წავ ლებ ლებ ში ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის სწავ ლე ბის იდე ა ლი ზი-რე ბის კენ. ქვე ყა ნა ში არას დროს და არ სად არ უმუ შა ვი ათ პრო ფე სი ო ნალ ის ლამ თმცოდ-ნე ე ბის კად რე ბის მო სამ ზა დებ ლად და ამი ტომ ის ლა მის ის ტო რი ის სხვა დას ხვა კურ სებს კით ხუ ლო ბენ პო ლი ტო ლო გე ბი, ფი ლო სო ფო სე ბი, კულ ტუ რო ლო გე ბი, ეთ ნოგ რა ფე ბი და ა.შ., რომ ლე ბიც ის ლა მი სა და აკა დე მი უ რი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის ცნე ბით აპა რატს არ ფლო ბენ რო გორც წე სი, და ვერ აძ ლე ვენ სტუ დენ ტებს ის ლამ ზე, რო გორც იდე ო ლო გი-ურ სის ტე მა ზე და ამ რე ლი გი ის სპე ცი ფი კა ზე სრულ ყო ფილ წარ მოდ გე ნას.

ის ლამ თმცოდ ნე ო ბა ში პუბ ლი კა ცი ე ბის ხა რის ხი, ეს იქ ნე ბა გა მოკ ვლე ვე ბი თუ ორი გი-ნა ლუ რი აგი ოგ რა ფი უ ლი ტექ სტე ბის თარ გმა ნე ბი კო მენ ტა რე ბით, შეს რუ ლე ბუ ლი დიპ-ლო მი რე ბუ ლი სპე ცი ა ლის ტე ბის მი ე რაც კი, რო მელ თაც გა აჩ ნი ათ სა მეც ნი ე რო ხა რის-ხე ბი და მა ღა ლი ცოდ ნა, ასე ვე ხელს არ უწ ყობს ის ლა მის მი მართ რუ სუ ლი სა ზო გა დო-ე ბის გაც ნო ბი ე რე ბას. ამა ვე დროს პირ ველ რიგ ში სწო რედ მეც ნი ე რებ მა უნ და გა უ წი ონ ან გა რი ში სა კუ თარ თავს იმა ზე, რომ ის ლა მის არა კო რექ ტუ ლი და ხა სი ა თე ბა, არა სან დო (აღა რაა სა უ ბა რი და მა ხინ ჯე ბა ზე) ინ ფორ მა ცია ის ლა მის შე სა ხებ აფუძ ნებს და გა სა ქანს აძ ლევს უცო დინ რო ბას, რო მე ლიც არის მკვე ბა ვი გა რე მო ეთ ნო-კონ ფე სი უ რი და ძა ბუ-ლო ბი სა რუ სულ სა ზო გა დო ე ბა ში. აი, რამ დე ნი მე მა გა ლი თი სანქტ-პე ტერ ბურ გის, მოს-კო ვი სა და ყა ზა ნის მეც ნი ერ თა პუბ ლი კა ცი ე ბი დან, რომ ლე ბიც მოწ მო ბენ ის ლამ თმცოდ-ნე ო ბი თი პრო დუქ ცი ის და ბალ ხა რის ხზე.

„ჭეშ მა რი ტად მორ წმუ ნე მუ მი ნი“, „მარ თლმორ წმუ ნე ის ლა მი“, „ორ თო დოკ ლა სუ რი ის ლა მი“.

მეც ნი ე რუ ლი თვალ საზ რი სით ასე თი ცნე ბე ბი არა კა ნონ ზო მი ე რია, მის უკან დგას ის-ლა მის სპე ცი პი კის არ ცოდ ნა. მუს ლი მურ1 სა ზო გა დო ე ბა ში არას დროს არ იყო და არ ცაა კო ლექ ტი უ რი ორ გა ნო ან ლე გი ტი მუ რი მე თა უ რი, რომ ლე ბიც რე ლი გი ურ სა კით ხებ ზე გა მო ი ტან დნენ ყვე ლა მუს ლი მის თვის აუ ცი ლე ბელ დად გე ნი ლე ბებს. ფორ მა ლუ რად და ში ნა არ სობ რი ვა დაც, გან საზ ღვრე ბის თვის არ არის ისე თი ობი ექ ტუ რი კრი ტე რი უ მე ბი, თუ ვინ არი ან „ჭეშ მა რი ტი მორ წმუ ნე ე ბი“, რა არის „მარ თლმორ წმუ ნე“, ან „ორ თო დოქ-სუ ლი“ ის ლა მი. ის ლა მის შე ფა სე ბი თი და ხა სი ა თე ბე ბი და მი სი მიმ დევ რე ბი აუ ცი ლებ-ლად ატა რე ბენ სუ ბი ექ ტურ ხა სი ათს, რო მე ლიც გან პი რო ბე ბუ ლია ის ტო რი ულ–კულ ტუ-

91

რუ ლი გა რე მო თი, გა ნათ ლე ბის დო ნით, ამა თუ იმ საღ ვთის მეტ ყვე ლო-სა მარ თლებ რივ სკო ლას თან კუთ ვნი ლე ბით და ა. შ. ჯერ კი დევ ცნო ბი ლი მუს ლი მი სწავ ლუ ლი აშ-შახ-რას ტა ნი (გარდ. 1153 წ.) წერ და: „ვინც ბრმად ემ ხრო ბა თა ვის მაზ ჰაბს2, ის სხვებს ადა ნა შა უ ლებს ურ წმუ ნო ე ბა ში“. სა ზო გა დებრვ–პო ლი ტი კუ რი თვალ საზ რი სით, ასე თი და ხა სი ა თე ბე ბი სო ცი ა ლუ რად სა ში შია, ისი ნი პრო ვო ცი რე ბას უკე თე ბენ ეთ ნო-კონ ფე-სი ურ კონ ფრონ ტა ცი ას. არა და მა თი, ავ ტო რე ბი მი ზან მი მარ თუ ლად თუ არ ცოდ ნის გა მო ადა მი ა ნებს ყო ფენ „ჭეშ მა რიტ მორ წმუ ნე ე ბად“ და „გზა აბ ნე უ ლე ბად“, „ჩვე ნი ა ნე ბად“ და „არა ჩვე ნი ა ნე ბად“. ის ლა მის ის ტო რი ა ში ეს კომ ფრონ ტა ცია ყო ველ თვის რო დი შე მო ი-ფარ გლე ბო და იდე ო ლო გი უ რი ბრძო ლით.

„ის ლამ ში მხო ლოდ ორი დოგ მა ტია...“.თუ რა ზეა და ფუძ ნე ბუ ლი ეს არას წო რი მტკი ცე ბუ ლე ბა, ამის გა სარ კვე ვად მარ ჩი ე-

ლო ბა გვრჩე ბა მხო ლოდ. შე საძ ლე ბე ლია ამის უკან დგას ავ ტო რის სურ ვი ლი ბუნ დო-ვა ნი ფორ მით აჩ ვე ნოს, რომ ის ლა მი რო გორც რე ლი გია იმ დე ნად პრი მი ტი უ ლია, რომ მას ში მხო ლოდ და მხო ლოდ ორი დოგ მა ტია.

„წი ნას წარ მეტ ყველ მუ ჰა მა დის3 მშობ ლი უ რი ქა ლა ქია მე დი ნა“.„წი ნას წარ მეტ ყველ მუ ჰა მა დის მშობ ლი უ რი ქა ლა ქია – მაქ ქა/მექ ქა, [მე ქა, ა. ა.] სა-

ი და ნაც 622 წ., უკ ვე და ახ ლო ე ბით 40 წლის ასაკ ში გა და სახ ლდა იას რიბ ში, რო მელ საც შემ დეგ უწო დეს „წი ნას წარ მეტ ყვე ლის ქა ლა ქი“ – მე დი ნათ ან-ნა ბი, ან უბ რა ლოდ ალ-მა დი ნა/მე დი ნა.

„წი ნას წარ მეტ ყველ მა თქვა: ხუ თი ნა მა ზი4...“.წი ნას წარ მეტ ყველ მუ ჰა მადს თარ ჯი მა ნიც კი დას ჭირ დე ბო და, რა თა გა ე გო, თუ რას

ნიშ ნავს სიტ ყვა ნა მა ზი.„წი ნას წარ მეტ ყველ მუ ჰა მად მა თქვა: ერ თი ნა მა ზი კბი ლის ჯაგ რი სის [გა მო ყე ნე ბით]

უდ რის 70 ნა მაზს კბი ლის ჯაგ რი სის გა რე შე“.ძნე ლია წარ მო იდ გი ნო უფ რო სუ ლე ლუ რი (შე უ სა ბა მო) სი ტუ ა ცია, ვიდ რე ლოც ვის

შეს რუ ლე ბა კბი ლის ჯაგ რი სის გა მო ყე ნე ბით. ამ თარ გმა ნის კო მენ ტა რე ბი ასე ვე მოწ-მობს მთარ გმნე ლის პრო ფე სი ულ გა უ ნათ ლებ ლო ბას: „იგუ ლის ხმე ბა [ეს ალ ბათ ჰა დის-ში ა5 !? – ს.პ.] მის ვა კი, რო მე ლიც კბი ლის საწ მენ დი უფ როა“. ორი გი ნალ შია – სი ვაკ, რაც ნიშ ნავს „კბი ლე ბის წმენ დას“. მაგ რამ ნე ბის მი ერ შემ თხვე ვა ში ჰა დის ში სა უ ბა რია იმა ზე, რომ „კბი ლე ბის გაწ მენ დის შემ დეგ ერ თი ლოც ვა უდ რის 70 ლოც ვას კბი ლე ბის გაწ მენ დის გა რე შე“.

„მუს ლი მუ რი სამ ღვდე ლო ე ბა შედ გე ბა ...შე იხ-მა შე ი ხე ბის გან (შე ი ხე ბი შე ი ხე ბის ზე-ვით)...“

გა უ ნათ ლებ ლო ბის ამ „შე დევ რმა“, რო მე ლიც და ი ბეჭ და „სწავ ლულ თა“ შრო მე ბის კრე ბულ ში, შე უძ ლია შე ავ სოს მო უმ ზა დე ბე ლი მკით ხვე ლის სიტ ყვი თი მა რა გი. ამ დროს აკა დე მი უ რი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის ლექ სი კა ში არის ანა ლო გი უ რი კონ სტრუქ ცი ის დამ-კვიდ რე ბუ ლი თარ გმა ნი – კა დი ალ-კუ დათ, რაც ნიშ ნავს „უმაღ ლესს“, ან „მთა ვარ მო-სა მარ თლეს“.

სრუ ლი ად და უშ ვე ბე ლია რუ სულ ენა ზე ის ლა მის ფუ ძემ დებ ლუ რი ტექ სტე ბის – ყუ რა-ნი სა6 და სუ ნას7 – თარ გმა ნი სა და გან მარ ტე ბე ბის შეც ვლის გავ რცე ლე ბუ ლი პრაქ ტი კა, რო მე ლიც აუ ცი ლებ ლად ასა ხავს მთარ გმნე ლის სუ ბი ექ ტურ აზრს. ასე თი „თარ გმა ნე ბი“

islami multikulturul samyaroSi

92

ვერ მის ცე მენ და ინ ტე რე სე ბულ მკით ხველს ის ლა მუ რი მოძ ღვრე ბი სა და სა მარ თლის ძი რი თა დი წყა რო ე ბის ში ნა არ სზე ადეკ ვა ტურ წარ მოდ გე ნას.

ყვე ლა ფერ ამის მი კუთ ვნე ბა შე იძ ლე ბო და ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის არა საწ ყენ „შეც დო-მად“, თუ ის ლამ თმცოდ ნე ო ბი თი პრო დუქ ცი ის მომ ხმა რე ბე ლი იქ ნე ბო და ინ ტე ლექ ტუ-ალ თა ვიწ რო წრე.

მაგ რამ რუ სეთ ში სხვა სი ტუ ა ცი აა. არა მარ ტო უმაღ ლეს სას წავ ლებ ლებ ში, რუ სე თის ფე დე რა ცი ის სა ზო გა დო ებ რი ვი ცხოვ რე ბის ყვე ლა დო ნე ზე ნათ ლად იგ რძნო ბა ის ლა მის შე სა ხებ მეც ნი ე რუ ლი ცოდ ნის, პრო ფე სი უ ლი ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის კად რე ბის მოთ ხოვ ნი-ლე ბა, რომ ლებ საც შე უძ ლი ათ მო ახ დი ნონ გავ ლე ნა რუ სე თის ხე ლი სუფ ლე ბის სა გა რეო და სა ში ნაო პო ლი ტი კა ზე ის ლა მი სა და მუს ლი მე ბის მი მართ. რუ სე თის სა ზო გა დო ე ბის ტო ტა ლურ მა კო მერ ცი ა ლი ზა ცი ამ იქამ დე მიგ ვიყ ვა ნა, რომ ჰუ მა ნი ტა რუ ლი უმაღ ლე სი სას წავ ლებ ლე ბი ფუნ და მენ ტუ რი პრო ფე სი უ ლი გა ნათ ლე ბის ხარ ჯზე ამ ზა დე ბენ ად რე მო სავ ლი ან გა მო ყე ნე ბი თი პრო ფი ლის „სპე ცი ა ლის ტებს“. ასე, სანკ-პე ტერ ბურ გის სა-ხელ მწი ფო უნი ვერ სი ტე ტის აღ მო სავ ლეთ მცოდ ნე ო ბის ფა კულ ტეტ ზე, რო მე ლიც არის სპე ცი ა ლის ტე ბის მომ ზა დე ბის ერთ-ერ თი უძ ვე ლე სი სა გან მა ნათ ლებ ლო ცენ ტრი კლა-სი კუ რი აღ მო სავ ლეთ მცოდ ნე ო ბის სფე რო ში, ეხ ლა ამ ზა დე ბენ პო ლი ტო ლო გებს, კულ-ტუ რო ლო გებს, ხო ლო ბო ლო წლე ბია უკ ვე ამ ზა დე ბენ ტუ რიზ მის „სპე ცი ა ლის ტებს“. რო-გორც შე უძ ლე ბე ლია კარ გი შე ნო ბის აშე ნე ბა ცუდ ფუნ და მენ ტზე, ასე ვე პრო ფე სი ო ნალ ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის მომ ზა დე ბა შე უძ ლე ბე ლია ფუნ და მენ ტუ რი გა ნათ ლე ბის გა რე შე.

მე ო რე პრობ ლე მა – აკა დე მი უ რი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის არა კონ კუ რენ ტუ ნა რი ა ნო ბა.რუ სე თის ბა ზა რი აივ სო ის ლა მის შე სა ხებ პუბ ლი კა ცი ე ბით, რო მელ თა ავ ტო რე ბი უმ-

თავ რე სად არ არი ან პრო ფე სი ო ნა ლი ის ლამ თმცოდ ნე ე ბი. ამ ჟა მად მხო ლოდ ზარ მა ცე ბი არ წე რენ ის ლა მის შე სა ხებ. იქ მნე ბა შთა ბეჭ დი ლე ბა, რომ ქვე ყა ნა ში ის ლამ თმცოდ ნე ე ბი უფ რო ბევ რია, ვიდ რე მუს ლი მე ბი. „და წი ნა უ რე ბუ ლი“ რუ სი მკით ხვე ლის თვი საც კი ძნე-ლია „ის ლა მურ თან ახ ლო“ თე მე ზე ამ ზღვა მო ნოგ რა ფი ებ ში, თარ გმა ნებ ში, ჟურ ნა ლის სტა ტი ებ ში (რომ არა ფე რი ვთქვათ ინ ტერ ნეტ ზე) ორი ენ ტა ცია. მე ტიც, ეს აპო ლო გე ტუ რი და უმ თავ რე სად მდა რე ხა რის ხის ლი ტე რა ტუ რა ფარ თო დაა ხელ მი საწ ვდო მი, ხში რად „სახ ლში მი ტა ნი თაც“ კი. ამა ვე დროს აკა დე მი უ რი გა მო ცე მე ბის მცი რე ტი რა ჟე ბი, მა თი შე და რე ბით მა ღა ლი ფა სე ბი და გავ რცე ლე ბის შეზ ღუ დუ ლი არე ა ლი ამ ცი რე ბენ მეც ნი ე-რუ ლი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის კონ კუ რენ ტუ ნა რი ა ნო ბას და მის გავ ლე ნას სა ზო გა დო ებ რივ ცნო ბი ე რე ბა ზე, რი თაც აძ ნე ლე ბენ ამ სფე რო ში რუ სუ ლი სა ზო გა დო ე ბის გა ნათ ლე ბას.

ამ კუთ ხით სი ტუ ა ცი ის გა მოს წო რე ბის ერთ-ერ თი გზაა – ის ლა მის შე სა ხებ აკა დე მი უ-რი გა მო ცე მე ბის მხარ და ჭე რა უმაღ ლეს დო ნე ზე.

რო გო რია ამ ორი, სას წრა ფო პრობ ლე მის გა დაჭ რის გზე ბი?1. ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის აკა დე მი უ რი მრა ვალ პრო ფი ლი ა ნი ინ სტი ტუ ტის შექ მნა რუ-

სეთ ში.რუ სე თის ის ტო რი ი სა და მსოფ ლი ო ში ქვეყ ნის გე ო პო ლი ტი კუ რი მდე ბა რე ო ბის სპე-

ცი ფი კის გათ ვა ლის წი ნე ბით, აუ ცი ლებ ლად მი მაჩ ნია ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის აკა დე მი უ რი მრა ვალ პრო ფი ლი ა ნი ინ სტი ტუ ტის შექ მნა, რომ ლის თა ნამ შრომ ლე ბი და კა ვე ბუ ლი იქ-ნე ბი ან არა მარ ტო საკ ვლე ვი, რუ სულ ენა ზე ორი გი ნა ლუ რი არა ბოგ რა ფი უ ლი წყა რო-ე ბის თარ გმნით, მე თო დო ლო გი უ რი სა ხელ მძღვა ნე ლო ე ბის, პროგ რა მე ბის, სა ხელ-

stanislas prozorovi

93

მძღვა ნე ლო ე ბის შედ გე ნის სა მუ შა ო თი, არა მედ პრო ფე სი ო ნა ლი ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის მომ ზა დე ბით (სტა ჟი რე ბი სა და ას პი რან ტუ რის სა შუ ა ლე ბით), მათ შო რის იმ ახალ გაზ-რდა მუს ლი მე ბი სა, რომ ლებ მაც რე ლი გი უ რი გა ნათ ლე ბა მი ი ღეს რუ სე თის ის ლა მურ უნი ვერ სი ტე ტებ ში ან საზ ღვარ გა რე თის ის ლა მურ ცენ ტრებ ში.

გა სა გე ბია, რომ ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის აკა დე მი უ რი ინ სტი ტუ ტის შექ მნას თან ახ ლავს ობი ექ ტუ რი სიძ ნე ლე ე ბი, მაგ რამ რაც შორს იქ ნე ბა გა და დე ბუ ლი ამ გა და უ დე ბე ლი ამო-ცა ნის გა დაწ ყვე ტა, მით უფ რო ბევ რი პრობ ლე მა დაგ როვ დე ბა რუ სულ სა ზო გა დო ე ბა ში, გა მოწ ვე უ ლი გა უ ნათ ლებ ლო ბით რო გორც ის ლამ თან მი მარ თე ბა ში, ასე ვე მი სი იდე ა-ლი ზა ცი ით.

2. „აკა დემ წიგ ნის“ მეშ ვე ო ბით, ამ შემ თხვე ვა ში ის ლამ თმცოდ ნე ო ბი თი, აკა დე მი უ რი გა მო ცე მე ბის გავ რცე ლე ბის პრაქ ტი კის აღორ ძი ნე ბა.

არაა სა ი დუმ ლო, ის ლამ თმცოდ ნე ო ბით პრო დუქ ცი ა ზე ფარ თო მოთ ხოვ ნი ლე ბის გა-მო გა მომ ცემ ლო ბე ბი, რომ ლებ საც არ ჰყავთ აღ მო სავ ლეთ მცოდ ნე ო ბი თი გა ნათ ლე ბის მქო ნე პრო ფე სი ო ნა ლი რე დაქ ტო რე ბი, წიგ ნებს ფაქ ტობ რი ვად ბეჭ და ვენ იმ სა ხით, რო-გორ საც სთა ვა ზო ბენ ავ ტო რე ბი. ამის გა მო ასე თი გა მო ცე მე ბი შე ი ცა ვენ არას რულ ფა სო-ვან ცნო ბებს ის ლა მის შე სა ხებ, ანაქ რო ნიზ მებს, არა თან მიმ დევ რო ბას არა ბო-ის ლა მუ რი ტერ მი ნე ბის, ის ტო რი უ ლი სა ხე ლე ბის, ტო პო ნი მე ბის და ა. შ., გად მო ცე მი სას, რაც თა ვის მხრივ არ თუ ლებს მეც ნი ე რუ ლი ის ლამ თმცოდ ნე ო ბის ერთ-ერ თი უმ თავ რე სი ამო ცა ნის გა დაწ ყვე ტას – რუ სე თის სა ზო გა დო ე ბას მი ე წო დოს პრო ფე სი უ ლი ცოდ ნა ის ლა მის შე-სა ხებ.

ერ თა დერ თი გა მო ცე მა, რომ ლის სპე ცი ა ლი ზა ცია ტრა დი ცი უ ლად არის აღ მო სავ-ლეთ მცოდ ნე ო ბი თი თე მა ტი კა და შე ნარ ჩუ ნე ბუ ლი ჰყავს პრო ფე სი ო ნა ლი რე დაქ ტორ-აღ მო სავ ლეთ მცოდ ნე ე ბი, ესაა – მოს კოვ ში რმა-ს სა გა მომ ცემ ლო ფირ მა „აღ მო სავ ლუ-რი ლი ტე რა ტუ რა“. რმა-ს პრე ზი დი უ მი სა და რუ სე თის ხე ლი სუფ ლე ბის ორ გა ნი ზა ცი უ ლი და ფი ნან სუ რი მხარ და ჭე რის შემ თხვე ვა ში ეს გა მომ ცემ ლო ბა შეძ ლებ და ის ლა მის შე სა-ხებ პუბ ლი კა ცი ე ბის მა ღა ლი მეც ნი ე რუ ლი დო ნის შე ნარ ჩუ ნე ბას.

P.S. სა ქარ თვე ლო რა თქმა უნ და მას შტა ბე ბით ვერ შე ედ რე ბა რუ სე თის ფე დე რა ცი-ას და პრობ ლე მე ბიც რე ლი გი უ რი კუთ ხით იქ უფ რო მე ტია, მაგ რამ გა მოც დი ლე ბის გა-ზი ა რე ბა, ვფიქ რობთ, სა ჭი როა. რო გორც კონ ფე რენ ცი ის მიმ დი ნა რე ო ბი სას გა ირ კვა, პრობ ლე მე ბი მეტ-ნაკ ლე ბი სიმ წვა ვით პოს ტსაბ ჭო თა სივ რცე ში თით ქმის ყველ გან ერ-თნა ი რია. ამ მხრივ პირ ველ რიგ ში უნ და გა მო ი ყოს სა სუ ლი ე რო პი რე ბის მომ ზა დე ბის სა კით ხი. ჩვენ პა ტა რა ქვე ყა ნა ვართ და ვერ გვექ ნე ბა პრე ტენ ზია ვერც პრო ფე სი ო ნალ ის ლამ თმცოდ ნე ე ბის მომ ზა დე ბა ზე და ვერც ის ლა მუ რი უნი ვერ სი ტე ტე ბის და არ სე ბა ზე. თუმ ცა სრუ ლი ად მი ზან შე წო ნი ლად მიგ ვაჩ ნია სა ქარ თვე ლოს მუს ლიმ თა სა მუფ ტომ ეტა-პობ რი ვად მა ინც მე ჩე თებ ში იმა მე ბის და ნიშ ვნი სას უპი რა ტე სო ბა მი ა ნი ჭოს იმ პი რებს, რომ ლებ საც სა ე რო უმაღ ლე სი გა ნათ ლე ბა მი ღე ბუ ლი აქვთ სა ქარ თვე ლო ში. გარ კვე-უ ლი ფი ნან სუ რი სა კით ხე ბის მოგ ვა რე ბის შემ თხვე ვა ში აბ სო ლუ ტუ რად შე საძ ლებ ლად მიგ ვაჩ ნია დღეს მოქ მე დი იმა მე ბის თვის და არ სდეს სპე ცი ა ლუ რი კურ სე ბი (1 ან 2 წლი-ა ნი) ივა ნე ჯა ვა ხიშ ვი ლის უნი ვერ სი ტე ტის აღ მო სავ ლეთ მცოდ ნე ო ბის ფა კულ ტეტ თან, სა დაც მათ სა შუ ა ლე ბა ექ ნე ბათ არა მარ ტო აი მაღ ლონ კვა ლი ფი კა ცია რე ლი გი ურ სა-

islami multikulturul samyaroSi

94

კით ხებ ში, არა მედ და ე უფ ლონ სა ქარ თვე ლოს ის ტო რი ას, ფი ლო სო ფი ას (გან სა კუთ რე-ბით შუა სა უ კუ ნე ე ბის არა ბულ ფი ლო სო ფი ას) და სხვა მეც ნი ე რე ბებს. ეს თა ვის თა ვად იმა მებს, რე ლი გი ურ გა ნათ ლე ბას თან ერ თად, სა ე რო გა ნათ ლე ბა საც მის ცემს. მი მაჩ ნია, რომ ამ გვა რი პო ლი ტი კით მი ნი მუ მამ დე და ვა უც ხო ქვეყ ნის სა სუ ლი ე რო პირ თა გავ ლე-ნა სა ქარ თვე ლო ში მცხოვ რებ მუს ლი მებ ზე. ამ მხრივ ძალ ზედ სა ინ ტე რე სოდ მი მაჩ ნია ის რა ე ლის მა გა ლი თი. სწო რედ რე ლი გი ურ სფე რო ში გა ტა რე ბუ ლი სწო რი პო ლი ტი კით ამ ქვე ყა ნამ მი აღ წია სხვა დას ხვა კონ ფე სი ის მიმ დევ რებს შო რის ისე თი ურ თი ერ თო ბის ჩა მო ყა ლი ბე ბას, რომ ის რა ე ლის არ სე ბო ბის მთე ლი ის ტო რი ის მან ძილ ზე ერ თხე ლაც არ ყო ფი ლა და პი რის პი რე ბა რე ლი გი ურ ნი ა დაგ ზე. აღ ნიშ ნუ ლი წი ნა და დე ბის სა ჭი რო ე-ბა მით უფ რო გა მოჩ ნდე ბა, თუ გა ვით ვა ლის წი ნებთ იმ ნე გა ტი ურ ტენ დენ ცი ებს, რო მელ-საც უკ ვე ად გი ლი აქვს ჩვენ ში, კერ ძოდ, არ სე ბო ბენ არა მარ ტო ცალ კე უ ლი პი რე ბი, არა-მედ ორ გა ნი ზა ცი ე ბი, რომ ლე ბიც ცდი ლო ბენ უც ხო უ რი ღი რე ბუ ლე ბე ბის ჩვე ნი ქვეყ ნის მუს ლი მებ ში (და არა მხო ლოდ მათ ში!) დამ კვიდ რე ბას.

Stanislav Prozorov

Islam in a Multicultural WorldSummary

The following topics are examined and discussed in the article:

Topical issues of the Islamic Studies in Russia and in the world, Islamic source studies, Cultural and religious infl uence of Islam on the civilization, The theory and practice of sufi sm, Islamic Law culture, Islam and the contemporary social economic development of the Muslim countries and Muslim socio-political thought in XXI.

The main issue is Islam and the Intercultural Dialogue. The article also deals with present-day problems of the Inner-Islamic Dialogue.

The following discussions are held:

• Changing elites and the transformation of the political institutes in the Muslim countries in focus of the present situation in the Middle East.

• GTopica; issues of the Muslim Studies in Russia and in the world.

The article is translated and commented by Abesalom Aslanidze.

stanislas prozorovi

ანზორ ბრეგაძე

„წიგნი ყველასთვის და არავისთვის“ რეცენზია მამუკა დოლიძის წიგნზე „კულტურის ფენომენოლოგია და კვანტური ფიზიკის ფილოსოფიური პრობლემები“

„წიგ ნი ყვე ლას თვის და არა ვის თვის“ – პა რა დოქ სუ ლი სა ხის ეს დი დე ბუ ლი ქვე სა-თა უ რი-ეპიგ რა ფი წა რუმ ძღვა რა ფრიდ რიხ ნიც შემ თა ვის შე დევრს – „ესე იტ ყო და ზა რა-ტუს ტრა“.

ვინც ში ნაგ ნად არ არის მზად, მის თვის არც იქ ნე ბა გან კუთ ვნი ლი ეს წიგ ნი! – „ზა რა-ტუს ტრას“ ამ შე გო ნე ბის და რად, იქ ნებ მე ტა დაც კი, არც ედ მუნდ ჰუ სერ ლი სე უ ლი წმინ და ფე ნო მე ნო ლო გი აა ყვე ლა სათ ვის გა მიზ ნუ ლი და მი საწ ვდო მი; მა საც ეკუთ ვნის ზე მოთ მო ტა ნი ლი გაფ რთხი ლე ბა, მი მარ თუ ლი პო ზი ტი ვისტ-პრაგ მა ტის ტე ბის გა სა გო ნად.

ფე ნო მე ნო ლო გია თა ვი სი მე თო დი თა და მი ზან და სა ხუ ლო ბით ღვთის პო ზი ცი ას უახ-ლოვ დე ბა: სი ნამ დვი ლეს არ სობ რივ გან ზო მი ლე ბა ში აღიქ ვამს; ფაქ ტებ ში უშუ ა ლოდ ჭვრეტს უნი ვერ სუ მის ესენ ცი ა ლურ თა ვი სე ბუ რე ბას; ცნო ბი ე რე ბას წარ მოგ ვიდ გენს წმინ-და სა ხით, მი სი არ სის შე სა ბა მი სად; გო ნის გზამ კვლე ო ბით სუ ლი ერ ქა ოს ში შე აქვს წეს-რი გი; სამ ყა როს ამ დიდ რებს ახა ლი ფე რე ბით. ერ თი სიტ ყვით, ფე ნო მე ნო ლო გია თით-ქმის იმე ო რებს „არ სთა მხა დის“ მი ერ „არ სთა ხედ ვის“(რუს თა ვე ლი) უშუ ა ლო აქტს. გან-სხვა ვე ბა მხო ლოდ ისაა, რომ არა რა დან არ (ან ვერ) ქმნის რა ო ბას.

წმინ და ფე ნო მე ნო ლო გი ას ელი ტა რულ ფი ლო სო ფი ას უწო დე ბენ. მი სი არც შექ მნა შე უძ ლია „ჩვე უ ლებ რივ მოკ ვდავს“ და არც ადექ ვა ტუ რი გა გე ბა, იგი არის ტოკ რა ტ უ ლი და გა ნუ მე ო რე ბე ლია თა ვი სი ბუ ნე ბით (მ. გა ი გე რი). ფე ნო მე ნო ლო გი ა ში თა ვი სუ ფა ლი არ ჩე ვა ნი მკაც რა დაა შეზ ღუ დუ ლი; ადა მი ა ნი კი არ ირ ჩევს მას, არა მედ ის (ფე ნო მე-ნო ლო გია) ირ ჩევს მის თვის სა სურ ველ პირს. ქარ თველ „არის ტოკ რატ-ფი ლო სო ფოს-თა“ შო რის მნიშ ვნე ლო ვა ნი და გა მორ ჩე უ ლია მა მუ კა დო ლი ძის პი როვ ნე ბა, რომ ლის არის ტოკ რა ტიზ მი ცხოვ რე ბა ში დე მოკ რა ტუ ლი გან წყო ბი თაა დამ შვე ნე ბუ ლი. მი სი სა რე-ცენ ზიო წიგ ნი ახა ლი სიტ ყვაა წმინ და ფე ნო მე ნო ლო გი ა ში, ის შე იძ ლე ბა ერ თნა ი რად მი ვა კუთ ვნოთ კვლე ვის თე ო რი ულ და პრაქ ტი კულ სფე რო ებს, რამ დე ნა დაც აქ გა მოკ-ვლე უ ლია არა მარ ტო არ სი, არა მედ არ სე ბო ბაც – არ სის პირ ვე ლა დო ბით და უპი რა ტე-სო ბით აღ ბეჭ დი ლი. ნაშ რო მის წარ მა ტე ბა დი დად გა ნა პი რო ბა ავ ტო რის ბი ოგ რა ფი ამ: ის „წარ მო შო ბით“ არის ფი ზი კო სი და ემო ცი უ რი ინ ტენ ცი ით – მწე რა ლი, მის წრა ფე ბით და მცდე ლო ბით კი ჭეშ მა რი ტი მარ თლმორ წმუ ნე ქრის ტი ა ნი. მაგ რამ, ყო ვე ლი ეს სა-სურ ვე ლი მო ცე მუ ლო ბა ნი არ გახ ლავთ საკ მა რი სი, თუ არა იმ თა ვით ვე შთა ნერ გი ლი ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი გან წყო ბა. რო გორც ჩანს, ესეც უხ ვად უწ ყა ლო ბა გამ ჩენ მა ჩვენს ავ ტორს, რა საც აღ ნიშ ნუ ლი ტექ სტი ადას ტუ რებს.

kritika da bibliografia

96

მა მუ კა დო ლი ძის სა მეც ნი ე რო-შე მოქ მე დე ბი თი გზა იწ ყე ბა კვან ტუ რი მე ქა ნი კის ფი-ლო სო ფი ურ პრობ ლე მა თა კვლე ვით, მხატ ვრუ ლი ინ ტე რე სი კი შე ე ხე ბა თა ნა მედ რო ვე მხატ ვრუ ლი ლი ტე რა ტუ რის პრო ცე სებს. აზ როვ ნე ბის ამ მრა ვალ მხრი ო ბამ მკვლე ვა რი მი იყ ვა ნა ატო მურ ფი ზი კა ში შე მეც ნე ბით პრო ცეს სა და თა ნა მედ რო ვე მწერ ლო ბა ში შე-მოქ მე დე ბით აქტს შო რის ანა ლო გი ის აღ მო ჩე ნამ დე. სა კით ხი სად მი ასე თი მიდ გო მა, რაც თა ვი სი არ სით ფი ლო სო ფი უ რია, მო ით ხოვს მსგავ სე ბის ძი ე ბას გან სხვა ვე ბულ თა შე ნარ-ჩუ ნე ბის პი რო ბებ ში; ფი ზი კის წი აღ ში ისე თი თე ო რი ის და პრინ ცი პე ბის მო ძებ ნას, რომ ლე-ბიც სიღ რმი თა და თვალ სა წი ე რით გას ცდე ბოდ ნენ სა კუ თარ ფარ გლებს და შექ მნიდ ნენ ფი ლო სო ფი უ რი გან ზო გა დო ე ბის პერ სპექ ტი ვას. ბა რემ აქ ვე ვიტ ყვი, რომ ავ ტო რის თვის ასე თი არის კვან ტუ რი თე ო რია და ბო რის და მა ტე ბი თო ბის პრინ ცი პი (აკი, ნილს ბო რიც გუ ლის ხმობ და კულ ტუ რის სხვა დას ხვა სფე რო ში აღ ნიშ ნუ ლი პრინ ცი პის გავ რცე ლე ბის შე საძ ლებ ლო ბას). მა მუ კა დო ლი ძემ პრაქ ტი კუ ლად ცხად ყო და მა ტე ბი თო ბის იდე ის გავ-რცე ლე ბა მხატ ვრულ ლი ტე რა ტუ რა ზე, კერ ძოდ, „ცნო ბი ე რე ბის ნა კა დის“ ნა წარ მო ე ბებ-ზე. ასე თი ნა წარ მო ე ბი წარ მო ად გენს ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი აზ როვ ნე ბის ნა კადს რო მე ლიც გა მომ დი ნა რე ობს სუ ბი ექტ-ობი ექ ტის ერ თი ა ნო ბის პრინ ცი პი დან. კვან ტურ ფი ზი კა ში ეს ერ თი ა ნო ბა გა ზომ ვის პრო ცე სი სა და ატო მუ რი ნა წი ლა კის გა ნუ ყო ფე ლი მთლი ა ნო ბით ხორ ცი ელ დე ბა. რაც შე ე ხე ბა „ცნო ბი ე რე ბის ნა კა დის“ ლი ტე რა ტუ რას, ამ შემ თხვე ვა ში, თუ კი სუ ბი ექ ტად მი ვიჩ ნევთ ნა წარ მო ე ბის ავ ტორს, ობი ექ ტად კი მას ში მოქ მედ პერ სო-ნაჟს, და ვი ნა ხავთ, რომ აქაც იქ მნე ბა გა ნუ ყო ფე ლი მთლი ა ნო ბა: ავ ტო რის ხმა ერ წყმის პერ სო ნა ჟის ხმას, ხო ლო ეს უკა ნას კნე ლი არ ღვევს მხატ ვრუ ლი სა ხის საზ ღვრებს და ნა-წარ მო ე ბის ავ ტო რის როლ ში გვევ ლი ნე ბა. ასეთ ცნო ბი ე რე ბას, მის სუბ სტან ცი ო ნა ლო ბას და იმავ დრო უ ლად დი ნა მი კუ რო ბას („ნა კადს“), ვე რა ნა ი რი გა მომ დი ნა რე ო ბი თი ლო გი-კით ვერ ცხად ვყოფთ, თვი ნი ერ ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი ლო გი კი სა.

ჩემ თვის, რო გორც რე ლი გი ურ-ფი ლო სო ფი უ რი ან თრო პო ლო გი ის მკვლე ვა რის-თვის, დი დად მნიშ ვნე ლო ვა ნია მა მუ კა დო ლი ძის წიგ ნში წარ მოდ გე ნი ლი თე მა: „ფე-ნო მე ნო ლო გი უ რი მო ტი ვე ბი ახალ აღ თქმა ში“, რაც შე იძ ლე ბა გა ერ თი ან დეს სა თა ურ ში „რე ლი გია და ფე ნო მე ნო ლო გია, ანუ ქრის ტეს სას წა უ ლე ბის ფი ლო სო ფი ურ-ფე ნო მე-ნო ლო გი უ რი გა გე ბა“. ცხა დია, ღვთის სას წა უ ლე ბი იმ გვა რად უნ და გა ვი გოთ, რო გორც წმინ და წე რი ლი გად მოგ ვცემს, ყო ველ გვა რი ეჭ ვი სა და ორ ჭო ფო ბის გა რე შე: რწმე ნა ყვე ლა სა და ყვე ლა ფერ ზე, თუნ დაც, აბ სურ დზე მაღ ლა დგას. ქრის ტე ღმერ თია და მას ყვე ლა ფე რი შე უძ ლია. მაგ რამ აქ მა ინც არ ის ვე ნებს ფი ლო სო ფო სის მა ძი ე ბე ლი გო ნე ბა და ავ ტო რი სა კუ თა რი რე სურ სე ბით ცდი ლობს სას წა უ ლი ბის გა გე ბა სა და ინ ტერ პრე ტა-ცი ას; მით უფ რო, რომ არ სე ბობს წმინ და ფე ნო მე ნო ლო გია, რო მელ თა ნაც მსგავ სე ბის ასო ცი ა ცია ბუ ნებ რი ვად ჩნდე ბა; იმ დე ნად, რომ ქრის ტე ფე ნო მე ნო ლო გად გვევ ლი ნე ბა, ხო ლო ფი ლო სო ფოს-ფე ნო მე ნო ლო გი – მის ხა ტად და მსგავ სად.

სა კით ხის გან ხილ ვამ დე ორ გა რე მო ე ბას მინ და მი ვაქ ციო ყუ რად ღე ბა. საქ მე ეხე ბა ფე ნო მე ნო ლო გი ა ში სუ ბი ექტ-ობი ექ ტის თავ და პირ ველ ერ თი ა ნო ბას, რაც, ჩე მი აზ რით, ორი ჰი პოს ტა ზის – მა მი სა და ძის ერ თო ბას, ერ თით მე ო რის გა გე ბის საკ მა რი სო ბას გვა-გო ნებს და ქრის ტი ა ნო ბა ში ზო გად სა კა ცობ რიო იდე ის – შემ წყნა რებ ლო ბის არ სე ბო ბას ადას ტუ რებს. მკვლე ვა რის აზ რით, ახალ აღ ქმა ში, სა დაც უფა ლი გვამ ცნობს რომ „მე ვარ გზა, ჭეშ მა რი ტე ბა და სი ცოც ხლე...“ (იო ა ნე, 14:6) შემ წყნა რებ ლო ბა შე უ თავ სე ბე-ლია ფორ მა ლუ რი ლო გი კის დას კვნას თან: „თუ კი მწამს, რომ ჭეშ მა რი ტია A (ქრის ტი ა-ნო ბა) უნ და ვა ღი ა რო, რომ არა ჭეშ მა რი ტია არა – A, (სხვა რელიგიები)“.

anzor bregaZe

97


ქრის ტი ა ნუ ლი ჭეშ მა რი ტე ბი სა და შემ წყნა რებ ლო ბის შე თავ სე ბის მიზ ნით ავ ტო რი ამ-სხვრევს ფორ მა ლური ლო გი კის ჯაჭვს და ეძებს აზ როვ ნე ბის ისეთ პო ზი ცი ას ანუ ლო გი-კის ისეთ სა ხეს, რო მე ლიც თე ო რი უ ლად სწო რად ასა ხავს საქ მის ვი თა რე ბას. ასე თად მას ეგუ ლე ბა ჰუ სერ ლის ფე ნო მე ნო ლო გი ის წი აღ ში აღ მო ცე ნე ბუ ლი ტრან სცენ დენ ტა-ლუ რი ლო გი კა. აზ როვ ნე ბის ეს ფორ მა ეხე ბა ზო გა დად „ჰე რაკ ლი ტეს მდი ნა რეს“, – ადა მი ანს, ცნო ბი ე რე ბას და სა ერ თოდ ქმნა დო ბა ში არ სე ბულ მოვ ლე ნებს. აქ საქ მე სულ სხვაგ ვა რად გვე სა ხე ბა, ვიდ რე ეს წარ მოგ ვიდ გე ბა საგ ნობ რივ სამ ყა რო ში. თუ ქმნა დო-ბა ში მყო ფი, გა ნუ მე ო რე ბე ლი და ამით მე ტად სა ინ ტე რე სო სი ნამ დვი ლის უარ ყო ფა არა გაქვს გან ზრა ხუ ლი (რაც სრუ ლი უაზ რო ბაა), უნ და და უშ ვა აზ როვ ნე ბის სხვაგ ვა რი წე სის არ სე ბო ბა და აღი ა რო ცნო ბი ე რე ბის უშუ ა ლო წვდო მის უნა რი (ინ ტუ ი ცია) – წყა რო სრუ-ლი ევი დენ ტო ბი სა.

მა მუ კა დო ლი ძის თა ნახ მად, ტრან სცენ დენ ტა ლუ რი ლო გი კა არა მხო ლოდ მოვ ლე-ნა თა რა ცი ო ნა ლურ ურ თი ერ თო ბებს და ად გენს, არა მედ ით ვა ლის წი ნებს მათ ში ნა არსს, მა თი ყოფ ნის წეს სა და მოვ ლე ნა თა წვდო მის სუ ლი ერ ძა ლის ხმე ვა საც. ასე თი ლო გი კა მოქ მე დებს რწმე ნის სფე რო ში და ის ორ გვა რი – ღვთა ებ რი ვი და ადა მი ა ნუ რი გან წყო-ბის ერ თმა ნეთ თან შეხ ვედ რი სას აღ მო ცენ დე ბა. ახალ აღ თქმა ში მოხ სე ნი ე ბუ ლი წყლის, ღვი ნის და პუ რის ავ ტო რი სე უ ლი გა აზ რე ბა ნი ჭეშ მა რი ტად ფე ნო მე ნო ლო გი უ რია, მას-თან და კავ ში რე ბუ ლი სას წა უ ლე ბი კი ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი „ეპო ქეს“, ფე ნო მე ნო ლო გი-უ რი რე დუქ ცი ის გა მო ყე ნე ბი თაა ახ სნი ლი. არ სი, ხელ შე უ ხე ბე ლი და თვა ლით უხი ლა ვი მო ცე მუ ლო ბა, თა ვი სი ძალ მო სი ლე ბით დი დად აღე მა ტე ბა და წინ უძ ღვის რე ა ლურ არ-სე ბო ბას, არა მარ ტო ქრო ნო ლო გი უ რად, არა მედ მნიშ ვნე ლო ბის მხრი ვაც; იე სოს მი ერ ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი მე თო დის გა მო ყე ნე ბა კი, სას წა ულ თა ტოლ ფა სია. მის ხელ ში ფი-ზი კუ რი მოვ ლე ნა იდე ა ლურ ფე ნო მე ნად იქ ცე ვა, რა მე თუ მას ამოძ რა ვებს კა ცობ რი ო ბის ხსნის მძლავ რი მი სია. ამ მი სი ით და ზეშ თა გო ნე ბით მო ახ დი ნა ქრის ტემ პირ ვე ლი სას-წა უ ლი კა ნას ქორ წილ ში: წყა ლი აქ ცია ღვი ნოდ, პა ტი ვი მი ა გო სტუმ რებს და სირ ცხვი-ლის გან იხ სნა მას პინ ძლე ბი. ასე თი აქ ტის გან ხორ ცი ე ლე ბა, ცხა დია, ბუ ნებ რი ვი გზით შე უძ ლე ბე ლია, მაგ რამ ზე ბუ ნებ რივ თან მი მარ თე ბა, მოყ ვა სი სად მი სიყ ვა რუ ლი და თა-ნალ მო ბის უმაღ ლე სი გან ცდა, ხში რად შე უძ ლე ბელს შე საძ ლებ ლად აქ ცევს. ვფიქ რობ, სწო რედ ეს თა ნალ მო ბაა ჩაქ სო ვი ლი უფ ლის სას წა ულ ში.

წყლის სიმ ბო ლო მსჭვა ლავს მთელ ბიბ ლი ას და ავ ტო რის თა ნახ მად, ერ თმა ნეთ-თან აკავ ში რებს ძველ სა და ახალ აღ თქმას. წყალ მა (წარ ღვნამ) წა ი ღო უღირ სნი და გა დარ ჩე ნილ მა ნო ემ წყლით გან ბა ნა და აღად გი ნა ადა მი ა ნის სუ ლი. აკი, ნათ ლო ბაც ხომ წყლით ხორ ცი ელ დე ბა. რაც შე ე ხე ბა ღვი ნო სა და პურს, ევ ქა რის ტი ის არ სობ რივ სიმ ბო ლო ებს, ისი ნი ცოდ ვილ თა ხსნას შე წი რუ ლი ძის წმინ და სის ხლსა და ხორცს გა ნა-სა ხი ე რე ბენ. და აი, ხდე ბა სას წა უ ლი უდაბ ნო ში, ღვთის იმე დად მყოფ ხუ თი ა თა სი კა ცის წი ნა შე! იე სო იღ წვის და ა პუ როს ხალ ხი, რაც ჩვე უ ლებ რივ, ხუ თი პუ რით და ორი თევ ზით ვერ მო ხერ ხდე ბა.

„უფალ მა ზე ცას აღაპ ყრო თვალ ნი, აკურ თხა და და ტე ხა პუ რი და მის ცა მო წა ფე-ებს, ხო ლო მათ ჩა მო უ რი გეს ხალხს. და ჭა მა ყვე ლამ, და გაძ ღნენ“ (მა თე, 14:19, 20). ავ ტორ მა სას წა ულს ასე თი ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი ახ სნა მო უ ძებ ნა: „შიმ ში ლის გრძნო ბა მოკ ლულ იქ ნა რე ა ლუ რი მი ზე ზის გა რე შე. ნა კურ თხი პუ რი გა ნიწ მინ და მოვ ლე ნად ყოფ-

`wigni yvelasaTvis da aravisTvis~

98

ნის მა ტე რი ის გან და მის რა ო დე ნობ რივ გარ და სახ ვა ში გაჩ ნდა შიმ ში ლის დაკ მა ყო ფი-ლე ბის გან ცდა, რო გორც სუ ლის თა ვის თა ვა დი ფე ნო მე ნი, რო მე ლიც აღარ სა ჭი რო ებ და დე ტერ მი ნა ცი ას მა ტე რი ის მხრივ“. მე კი, ამ ინ ტერ პრე ტა ცი ამ ერ თი მნიშ ვნე ლო ვა ნი პა სა ჟი („მი წი ე რი სას წა უ ლი“) გა მახ სე ნა გო ნის თე ო რი ი დან, სა დაც სუ ლის და სუ ლი-ერ მოვ ლე ნა თა გო ნით წვდო მას თან ერ თად, სხე უ ლის „გონ შეს ხმა“-ცაა მი თი თე ბუ ლი (ასეთ სხე ულს Leib-ის შე სატ ყვი სად ქარ თვე ლი ან თრო პო ლო გე ბი „ტანს“ უწო დე ბენ). – მა შინ, რო ცა სხე ულს გო ნი და ე უფ ლე ბა, მცირ დე ბა ბი ო ლო გი ურ მოთ ხოვ ნი ლე ბა თა ძა-ლა, იმ დე ნად, რომ შე იძ ლე ბა მა დაც და გე კარ გოს: მარ ხვა ერ თის თვის ტან ჯვაა, სხვის-თვის – ნე ტა რე ბა.

რო გორც ჩანს, უკ ვე ჩა მა ბა საქ მე ში ბ-ნი მა მუ კას სა ნა ქე ბო აზ როვ ნე ბამ – ექ სპრე სი-ის გა დამ დებ მა სტილ მა, მკით ხველს რომ ფა რულ მო ნა ცემ თა გაღ ვი ძე ბის და ღვთის სა ი დუმ ლო ე ბა თა გახ სნის კენ მო უ წო დებს. მე, ამ შემ თხვე ვა ში, წმინ და სა მე ბის გა გე ბას შე ვეც დე ბი ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი მე თო დით. უწი ნა რე სად, გამ გე ბი სა და გა სა გე ბის „ფე-ნო მე ნო ლო გი უ რი ეპო ქე“ უნ და მო ვახ დი ნოთ ანუ დრო ე ბით და ვი ვიწ ყოთ (გან ზე გა დავ-დოთ) სა კუ თა რი ემ პი რი უ ლი ყოფ ნის წე სი, გა მო ვა თა ვი სუფ ლოთ ინ ტენ ცი უ რი (ყო ფი-ე რე ბის კენ მი მარ თუ ლი) ცნო ბი ე რე ბა და შე ვამ ზა დოთ ის ახ ლის მი ღე ბის თვის; ერ თი სიტ ყვით, შე ვიქ მნათ ფე ნო მე ნო ლო გი უ რი გან წყო ბა, დი დად რომ გან სხვავ დე ბა მუნ და-ნუ რი პო ზი ცი ის გან; „ფრჩხი ლებ ში ჩავ სვათ“ რიც ხვთა ვრცე უ ლო ბა, თან მიმ დევ რო ბა და ემ პი რი უ ლად ერ თმა ნე თის გან გან ცალ კე ვე ბუ ლი, მაგ რამ ერ თი, ყოვ ლის გა დამ წვდო მი იდე ის შემ ცვე ლი სა მი ერ თე უ ლი, უშუ ა ლო, კა ტე გო რი უ ლი აღ ქმით მო ვი აზ როთ რო-გორც ერ თარ სი.

მა მა და ძე იმ თა ვით ვე ერ თია, მხო ლოდ ისაა, რომ პირ ვე ლი პი რი ზე ცა შია, მე ო-რე – დე და მი წა ზე, ორი ვე ყველ გან, გა რეთ და შიგ ნით, ბუ ნე ბა სა და ადა მი ა ნის გულ ში. მათ შო რის სუ ფევს მე სა მე ჰი პოს ტა ზი, მა თი ღირ სი ერ თარ სი, სულ თმომ ფე ნი გო ნი, სუ-ლიწ მინ და, სიყ ვა რუ ლით მა თი კავ ში რის გა რან ტი, შუ ა მა ვა ლი, ნუ გე შინის მცე მე ლი, მა-რა დი უ ლი დე და, ზე ცი უ რი დე დო ფა ლი. სუ ლიწ მინ დის მდედ რო ბით ას პექ ტზე მი თი თე ბა გრი გოლ ნო სე ლის და მის ტი კო სი ფი ლო სო ფო სის ია კობ ბი ო მეს სა ხელს უკავ შირ დე-ბა; მხედ ვე ლო ბა ში გვაქვს ამ უკა ნას კნე ლის მოძ ღვრე ბა, „Matrix“-ის, პირ ველ წყა როს, გამ ჩე ნის, დამ ბა დებ ლის, ღვთა ებ რი ვი დე დის შე სა ხებ. აქ ვე გა მოჩ ნდე ბა სუ ლიწ მინ დის ამ ქვეყ ნი უ რი ემა ნა ცია – მა რი ამ ღვთის მშო ბე ლი. სუ ლი წმინ დის და მი წი ე რი სატ რფოს ერ თო ბა შე სა ნიშ ნა ვად აი სა ხა და ვით გუ რა მიშ ვი ლის პო ე ზი ა ში და ნო ვა ლი სის შე მოქ მე-დე ბა ში. მაგ რამ ეს უკ ვე სხვა თე მაა.

ბო ლოს, ჩე მი შთა ბეჭ დი ლე ბა „ნამ დვილ რე ცენ ზი ას“ რომ და ემ სგავ სოს, მას შე ნიშ-ვნე ბი უნ და და ვურ თო, რა საც ვერ შე ვას რუ ლებ. მი ზე ზი სუ ბი ექ ტუ რია; არ მინ და ოდ ნავ მა ინც გა ვა ქარ წყლო ის უაღ რე სად და დე ბი თი გან წყო ბა, რაც ბა ტო ნი მა მუ კას წიგ ნმა შე მიქ მნა, ამი ტომ შე ნიშ ვნა თა მო ძი ე ბა არ და მი სა ხავს მიზ ნად, ალ ბათ არც თვალ ში მომ ხვედ რია არა ფე რი ისე თი, ერ თი ზო გა დი შე ნიშ ვნა კი მა ინც უნ და და ვა ფიქ სი რო; იმ შე ნიშ ვნის მსგავ სად, რაც სა ო ცა რი მო რი დე ბი თაა ჩაქ სო ვი ლი სოკ რა ტეს მი ერ ჰე რაკ-ლი ტეს მი მართ გა მოთ ქმულ „სა ქე ბარ საყ ვე დურ ში“ „ ... დი ახ, სი ნათ ლე, მე ტი სი ნათ-ლე…“

anzor bregaZe

religia - dspace.nplg.gov.ge · religia #2, 2012 Sinaarsi RvTismetyveleba დო დო (მა...

Documents

Transcript of religia - dspace.nplg.gov.ge · religia #2, 2012 Sinaarsi RvTismetyveleba დო დო (მა...