REGIONALNI GIS U ZRENJANINU

REGIONAL GIS IN ZRENJANIN

Miodrag Bogunović, Gradska uprava grada Zrenjanina, miodrag.bogunovic@grad.zrenjanin.rs

Zoran Brančić, Gradska uprava grada Zrenjanina, zoran.brancic@grad.zrenjanin.rs

Borko Jovičin, JKP ”Gradska toplana” Zrenjanin, jovicin@gmail.com

Tatjana Markov, JKP ”Čistoća i zelenilo” Zrenjanin, tmarkov@jkpciz.co.rs

Apstrakt: Četiri banatske opštine (Zrenjanin, Novi Bečej,

Žitište i Nova Crnja) identifikovale su potrebu za

pouzdanijim i efikasnijim informacionim sistemom u

svojim lokalnim strategijama i izrazile ideju za uvođenjem

GIS-a. Prepoznato je da četiri odvojena projekta u

pogledu troškova ne bi bila efikasan način za rešavanje

problema i kao rezultat toga doneta je odluku da u

partnerstvu realizuju zajednički GIS projekat. Konačno,

ovaj projekat je ponudio model međuopštinske saradnje,

koji se može primeniti i u drugim gradovima i opštinama

u Srbiji. Uvođenjem i upotrebom GIS-a stvoreni su uslovi

za savremenu razmenu podataka između organa uprave,

lokalnih javnih i komunalnih preduzeća, javnih državnih

preduzeća, kao i ostalih ustanova i službi na teritoriji

grada Zrenjanina i svih partnerskih opština. To doprinosi

sinhronizaciji poslova u upravljanju, održavanju i

planiranju komunalnih sistema, upotrebe opštinskih

resursa i s tim u vezi do opšteg razvoja gradova i opština.

Ključne reči: GIS, Zrenjanin, projekat, opština

Abstract: The four municipalities of Banat (Zrenjanin,

Novi Bečej, Žitište and Nova Crnja identified the need for

reliable and efficient information system in their local

strategies and expressed the idea of introducing GIS. It is

recognized that four separate projects interms of costs

would not be an effective way to solve problems and as a

result it was decided to implement a joint partnership GIS

project. Finally, this project offered a modelof inter-

municipal cooperation, which can be applied in other

cities and municipalities in Serbia. The inroduction and

use of GIS has created the conditions for a modern data

exchange between the administrative authorities, and

local public utility companies, public sector enterprises

and other institutions and services in the city of Zrenjanin

and all partner municipalities. This contributes to the

synchronization of business management, maintenance

and planning of utility systems, the use of municipal

resources and the related to the overall development

of of cities and municipalities.

Keywords: GIS, Zrenjanin, project, municipality

1. UVOD

Na osnovu podnetog predloga u okviru prvog poziva

EXCHANGE 3 programa, Delegacija Evropske unije u

Republici Srbiji je odobrila finansijska sredstva za

realizaciju projekta "Uspostavljanje GIS centra u

Zrenjaninu" Gradu Zrenjaninu i opštinama Novi Bečej,

Žitište i Nova Crnja, uz učešće Grada Subotice kao

partnera na projeku koji je odgovoran za prenos znanja i

podršku u uvođenju GIS-a.

Grad Zrenjanin i navedene partnerske opštine su ovim

projektom prepoznali zajednički interes da se povećaju

njihovi kapaciteti u oblasti prostornog planiranja,

opštinskog upravljanja i poboljšanjem servisa za građane,

investitore i druga pravna lica. Osim političke podrške

kao osnovnog preduslova za uspostavljanje GIS-a,

neophodno je bilo obezbediti finansijska sredstva za

nabavku računarske i komunikacione opreme, GIS

softvera, geodetskih podloga na koje će se unositi

prikupljeni prostorni podaci i ono što je najvažnije bilo je

potrebno obezbediti odgovarajuće ljudske resurse

potrebne za razvoj i unapređenje GIS-a.

2. REZULTATI

Realizacijom projekta "Uspostavljanje GIS centra u

Zrenjaninu", ostvareni su sledeći rezultati:

1. Stvoren instutucionalni okvir za razvoj GIS-a

2. Definisana platforma za budući razvoj GIS-a

3. Uspostavljen GIS centar

4. Pobošljane tehničke mogućnosti partnera na projektu

5. Razvijen osnovni GIS i specijalne baze podataka

6. Unapređeni kapaciteti zaposlenih u oblasti GIS-a

7. Završene pilot aplikacije u svim partnerskim opštinama

8. Građani informisani o projektnim aktivnostima i

rezultatima.

Slika 1. Šema povezivanja između partnera na projektu

3. GIS U GRADU ZRENJANINU

Za GIS možemo reći da je moderna, unapređena

elektronska geografska karta. Zbog čega se uopšte koriste

mape, karte?

Od najstarijih pronađenih karata uklesanih u kamenu

preko karata urađenih na mozaicima, papirusu,

pergamentu, papiru, pa sve do današnjih najsavremenijih

elektronskih karata u GIS-u, mape su imale istu funkciju:

da prenesu informaciju o prostoru. Osnovni metod prikaza

podataka na karti ostao je nepromenjen svih ovih vekova i

kako u periodu nastanka prvih karata tako i danas, mape

predstavljaju model zemljine površine koje simuliraju

stvarno stanje na terenu. Razlog kontinuiranog postojanja

geografskih karata kao forme prikaza podataka nije što se

ti podaci ne bi mogli prikazati u tabelarnom i tekstualnom

obliku već što je ljudskom poimanju prostora bliska

geografska karta. Podaci predstavljeni na karti

omogućavaju korisniku da jednim pogledom stekne uvid

u prostorni raspored objekata i pojava prikazanih na karti.

Zbog toga, karta predstavlja nezamenjivo sredstvo kada je

u pitanju prezentacija prostorne karakteristike podataka.

Tehnike prikaza podataka na kartama su postepeno

unapređivane, ali najznačajniji pomak u razvoju karata

beleži se pojavom računara i GIS-a.

GIS ima neograničenu sposobnost integracije podataka,

odnosno količina podataka koja se može uneti u jedan

GIS zavisi samo od memorije i kapaciteta računara.

I pored ove mogućnosti u GIS centru u Zrenjaninu

razdvojeno je nekoliko zasebnih GIS mapa grada

Zrenjanina, koje su usmerene ka različitim ciljnim

grupama korisnika. Tako je GIS grada Zrenjanina

usmeren ka građanima, GIS Industrijskih zona ka

potencijalnim investitorima, GIS mrežne komunalne

infrastrukture ka vlasnicima mreža javnih komunalnih

preduzeća, dok je GIS poljoprivrednog i gradjevinskog

zemljišta u državnom vlasništu usmeren ka organima koji

rukovode tim zemljištem.

U okviru GIS-a industrijskih zona grada Zrenjanina

prikazana je podela svake industrijske zone na parcele i

označeno koje su parcele trenutno zauzete, a koje su

dostupne za investitore. Uneta je i mrežna komunalna

infrastruktura odnosno trase gasne, vrelovodne,

vodovodne, kišne i fekalne kanalizacione, TT i elektro

mreže kroz industrijsku zonu. Za mreže za koje je to bitno

uneti su i podaci o trenutno slobodnim kapacitetima.

Preko GIS-a industrijskih zona grada Zrenjanina,

potencijalni domaći i inostrani investitori dolaze do niza

informacija o industrijskim zonama, koje ih mogu

zainteresovati da zatraže detaljnije informacije od

nadležnih institucija.

Slika 2. GIS industrijskih zona grada Zrenjanina

GIS grada Zrenjanina zamišljen je kao javni portal na

kome se prikazuju prostorni podaci koji nastaju u

državnim institucijama sa teritorije grada. Cilj je da se

informišu građani kao i da se informacije od javnog

značaja učine što dostupnijim. Informacije koje se unose

u ovaj GIS su veoma raznosvrsne: zone plaćanja

komunalnih taksi, linije gradskog javnog saobraćaja, rute

odnošenja kućnog otpada i čišćenja ulica, planirana

isključenja električne energije, gravitacione zone škola,

lokacije kulturnih dešavanja...

Slika 3. Šema Gradske kuće na GIS-u grada Zrenjanina

Javna i komunalna preduzeća grada Zrenjanina su vlasnici

mrežne komunalne infrastrukture, koja se prostire na celoj

teritoriji grada i koje se međusobno ukršta. Informacija

jednog JKP o prostiranju mreže drugog preduzeća je od

velikog značaja prilikom planiranja proširenja mreže ili

intrevencija na mreži zbog zamene dotrajalih delova

mreže, nastalih kvarova i havarija. Standardizovanjem

formata (MapInfo TAB fajlovi) i projekcije (Gaus-Kriger)

omogućena je nesmetana razmena i preklapanje podataka

što ranije nije bilo moguće. GIS mrežne komunalne

infrastrukture grada Zrenjanina zamišljen je tako da

objedini gasnu, vrelovodnu, vodovodnu, kišnu i fekalnu

kanalizacionu, TT i elektro mrežu kako bi one postale

dostupne predstavnicima javno komunalnih preduzeća

preko intraneta. Sama preduzeća preko VPN veze

pristupaju serveru koji se nalazi u GIS centru i unose ili

ažuriraju podatke o svojim mrežama. GIS mrežne

infrastrukture je značajan korak koji ide u pravcu

olakšane komunikacije i razmene podataka između JKP-a.

Slika 4. Gasna i TT mreža na GIS-u mrežne komunalne

infrastrukture

U radu sa prostornim podacima javila se potreba da se

objedine i georeferenciraju određeni podaci o državnom

građevinskom i poljoprivrednom zemljištu, kako bi

institucije koje upravljaju ovim zemljištem kvalitetnije

sagledale podatke i uspešnije upravljale njima. Takođe,

informacije o građevinskom zemljištu koje su u procesu

otuđenja ili poljoprivrednog zemljišta i koje je predviđeno

da bude izdato u zakup su veoma korisne da budu javno

prikazane građanima.

GIS grada Zrenjanina omogućava i uvid u orto snimak i

katastarske podloge odabranog područja kao i pretrage

brojeva parcela, ulica i kućnih brojeva.

Slika 5. Katastarske podloge u GIS-u grada Zrenjanina

4. GIS U JKP „GRADSKA TOPLANA“ ZRENJANIN

JKP "Gradska Toplana" se bavi distribucijom prirodnog

gasa i proizvodnjom i distribucijom toplotne energije.

Podatak da ima preko 30.000 potrošača, 830 km gasne i

vrelovodne mreže, 280 vrelovodnih podstanica i 850

sekcionih šahti, govori dovoljno o neophodnosti uvođenja

geografskog informacionog sistema.

Do kraja 2004. godine, podaci o infrastrukturi su bili

isključivo prisutni u papirnom obliku, kada je počelo

uvođenje GIS-a. S obzirom na ogroman obim posla,

digitalizacija podataka je rađena dve godine i završena u

toku 2006. godine. Do podataka se dolazilo na različite

načine – skeniranjem planova sa ucrtanim vodovima,

pomoću detektora metala itd. Procena je da je do tada

uneseno preko 95% gasovodne i toplovodne infrastrukture

sa pripadajućim bazama podataka. U to vreme je za

potrebe GIS-a bila izdvojena veoma skromna tehnička

sredstva i ljudski resursi. Jedan računar, štampač i skener

A3 formata i jedna licenca MapInfo Proffesional softvera.

Sve ovo je koristio samo jedan zaposleni u preduzeću.

Slika 6. Snimljeni sekcioni šahtovi u 9 zona snabdevanja

prirodnim gasom u Zrenjaninu

Učešćem u realizaciji projekta "Uspostavljanje GIS centra

u Zrenjaninu" došlo je do velikog pomaka u primeni GIS

tehnologije u JKP "Gradska toplana" u Zrenjaninu.

Što se tiče ljudskih resursa, još dva zaposlena su prošla

stručne informatičke obuke za korišćenje MapInfo

Proffesional softvera, Trimble GPS uređaja, ProgeCAD-a

i dr. Osim toga, od tehničkih sredstava su dobijeni jedan

računar, licence MapInfo Proffesional i ProgeCAD

softvera, ortofotografije i digitalni katastarski planovi za

teritoriju grada Zrenjanina. Takođe, od izuzetnog značaja

je uspostavljena saradnja sa GIS centrom u gradskoj

upravi (razmena podataka, upotreba skenera i plotera A0,

korišćenje Trimble Juno GPS uređaja za snimanje

podataka na terenu).

Posle sprovedene obuke zaposlenih iz lokalnih uprava i

javnih komunalnih preduzeća svih partnerskih opština za

korišćenje GPS uređaja Trimble Juno SC, isti su primenili

stečeno znanje prikupljanjem podataka na terenu. Tako su

zaposleni iz JKP "Gradska toplana" kompletno snimili

sve sekcione šahtove u 9 zona snabdevanja prirodnim

gasom u Zrenjaninu. Obrada snimljenih podataka iz GPS

uređaja i priprema za unošenje u GIS je realizovana

korišćenjem softvera Mapinfo, dok su šeme urađene

grafičkim softverom ProgeCAD.

Na taj način, JKP "Gradska toplana" je formirala

kompletnu GIS bazu podataka sa slikama i šemama

sekcionih šahti u gradu Zrenjaninu. Preklapanjem

podataka sa ortografijama, preduzeće sada ima bolji uvid

u položaj svoje distributivne mreže.

Slika 7. Distributivna mreža u JKP "Gradska toplana"

Trenutno je u završnoj fazi unošenje i ažuriranje podataka

o infrastrukturi JKP "Gradske Toplane" na GIS Web

portal grada Zrenjanina. Puna primena će biti ostvarena

kada i ostala javna komunalna preduzeća u Zrenjaninu

učine dostupnom svoju komunalnu infrastrukuru preko

gradskog GIS Web portala.

5. GIS U JKP "ČISTOĆA I ZELENILO" ZRENJANIN

Osnovne delatnosti preduzeća JKP "Čistoća i zelenilo"

su: iznošenje i deponovanje smeća u gradu Zrenjaninu i

naseljenim mestima, održavanje javno-zelenih površina i

javno-prometnih površina u gradu i pogrebna delatnost.

Prepoznavanje uloge "Čistoće i zelenila" u razvoju i

implementaciji GIS-a se ogleda u sledećim segmentima:

Servisne informacije:

-raspored iznošenja smeća po danima u nedelji po ulicama

u gradu i po naseljenim mestima u kojima vršimo ovu

uslugu, sa pripadajućim atributima;

Slika 8. Označene ulice iznošenja smeća po danima

-raspored postavljanja kontejnera za iznošenje kabastog

smeća, sa pripadajućim atributima;

Slika 9. Lokacije postavljenih kontejnera od 5m

3

-raspored kontejnera od 1.1 m3 za smeće i za PET

ambalažu, u gradu, sa pripadajućim atributima;

Slika 10. Raspored kontejnera od 1,1m

3 i PET

- program održavanja ulica u gradu po zonama prioriteta.

Servisne informacije – sa bazom podataka: katastar

zelenila i katastar grobalja.

Od izuzetnog značaja za razvoj GIS-a u "Čistoći" su

tehnička sredstva dobijena u okviru Exchange 3 projekta:

računar, licenciran softver MapInfo Proffesional i

ProgeCAD, ortofotografije i digitalni katastarski planovi

za teritoriju grada Zrenjanina, a isto tako je značajna i

razmena podataka, koja se sprovodi na osnovu protokola,

sa ostalim učesnicama sistema: Podzemne instalacije

(toplovod, gasovod, vodovod i kanalizaciona mreža, ptt) ;

Nadzemne instalacije (ptt, elektro); Katastarski podaci.

U JKP "Čistoća i zelenilo" postoji dobro razvijeni

informacioni sistem sa kvalitetnom bazom podataka, a

naša ideja je da se bar deo te baze preslika i u GIS. Ovog

puta, akcenat je stavljen na pogrebnu delatnost i u toku

projekta je odrađeno snimanje stanja na jednom groblju u

gradu (od postojećih sedam) i trenutne aktivnosti su

usmerene ka povezivanju podataka o korisnicima i

pokojnicima. Svako grobno mesto je numerisano i

označeno jedinstvenim indikatorom, koji će nam u ovom

slučaju, pomoći da se iz base sahranjenih lica svi podaci o

pokojnicima povežu sa bazom grobnih mesta u GIS-u.

Na isti način će se odraditi i povezivanje baze korisnika sa

istim. Na kraju, kada se dobije jedinstven GIS pogrebne

službe, planira se da se deo podataka prikaže i na Web GIS

portalu i omogući pretraga grobnih mesta na grobljima po

određenom kriterijumu. Nakon ovoga će se pristupiti i

snimanju stanja na ostalim grobljima pomoću GPS uređaja.

Na sličan način se planira i evidencija tj. formiranje katastra

zelenila, a prioritet će biti zone i površine koje su u

nadležnosti JKP "Čistoća i zelenilo" Zrenjanin tj. lokacije

na kojima preduzeće vrši sadnju. Sezonski se radi i

orezivanje krošnji, po nalogu nadzornog organa i planira se

da se paralelno sa tim radi evidencija postojećih stabala.

6. ZAKLJUČAK

Iako po mnogim definicijama GIS čine tri osnovne

komponente: hardver, softver i podaci, uspostavljanje

regionalnog GIS-a u Zrenjaninu nije bilo moguće bez

četvrte – najvažnije komponente, a to su kadrovi (ljudi)

iz lokalnih uprava, javnih preduzeća i ustanova

partnerskih opština na projektu, koji su adekvatno obučeni

za rad sa svim komponentama GIS-a. U tom smislu,

budući razvoj regionalnog GIS-a u Zrenjaninu će se

odvijati posredstvom uspostavljenog GIS centra i radnih

grupa za GIS u svim partnerskim opštinama, kako bi se

što više novih korisnika osposobilo za njegovo korišćenje.