2 3

HET KASTJE EN DE MUURHet referentiekader van de Opvoedpoli ©

4 5

VoorafDe opvoedpoli in het kort

De OpvoedpoliWie we zijn en wat we doen

Over opvoeden en opgroeienOpvoeden en opgroeien gaat niet altijd vanzelf

Van beleid naar dienstverleningOpvoeden als privé domein en als publieke zaak

Ons vak: uitgangspuntenAlles hangt met alles samen

Methodische basisDe hoofdlijnen op een rijtje

De organisatie van de opvoedpoliOnze structuur & organisatie

GedragscodeHoe wij werken

LiteratuurEen kort overzicht

Inhoud

060912141824354749

ISBN 978-94-6190-235-1Copyright © De Opvoedpoli 2011Alle rechten zijn voorbehouden. Maar: Iedereen mag (delen van) teksten hieruit kopieren, mits men de Opvoedpoli vermeldt als bron.

6 7

Vooraf

De Opvoedpoli is er voor alle vragen rond ouderschap, opvoeding en ontwikkeling van kinderen van 0-23 jaar. De missie van de Opvoedpoli luidt: optimale kansen voor kinderen en ouders.

Circa 10% van de vier miljoen kinderen die opgroeien in Nederland (in de grote steden 15%) hebben iets extra’s nodig om op te groeien tot zelfstandige, gezonde en betrokken burgers. De redenen zijn divers: sommige kinderen groeien op in een moei lijke situatie, andere hebben ouders die moeite hebben om hun kinderen op te voeden, weer andere hebben een stoornis of beperking. Bij de Opvoed poli kunnen kinderen en hun ouders direct terecht.

Nederland investeert jaarlijks mil jarden euro’s in de zorg voor jeugd, maar niet altijd met evenveel succes. De zorg is verkokerd en versnipperd. Er is weinig keuzevrijheid en de bureaucratie is enorm. De traditionele instellingen werken elk op hun eigen deel-gebied, zijn veelal sterk intern en aanbods-gericht en niet altijd even flexibel. Er wordt hard gewerkt aan verbetering, maar tot nu toe wordt overwegend gekozen voor structuuroplossingen in grote bestuurlijke verbanden. De afstand tussen de afspra-ken van overheden met organisaties en de dagelijkse werkelijkheid is groot. Hiermee staat de uitvoering (hulp aan kinderen met problemen) voortdurend onder druk.

De Opvoedpoli is in 2008 ontstaan vanuit de gedachte dat de zorg voor de jeugd eerder, sneller, beter en goedkoper kan. De Opvoed-poli biedt nieuwe, eigentijdse en eigen zinnige vormen van geestelijke gezondheidszorg (ggz), onderwijshulp en jeugdzorg. Wij werken sys-teemgericht: wij zien het kind, het gezin én de omgeving. Wij zijn creatief, onconventioneel, commercieel zelfs. De Opvoedpoli kent geen wachtlijsten, is 24/7 bereikbaar voor cliënten in crisis. Wij kiezen voor een kleine overhead en een zakelijke bedrijfsvoering. Onze professionals hebben de vrijheid om hun werk te doen en nemen verantwoor delijkheid voor het resultaat.

In dit referentiekader kun je lezen hoe wij vorm-geven aan het werk binnen de Opvoedpoli. Het referentiekader vormt de basis voor de Opvoedpoli en wordt in alle vestigingen en samen werkingsverbanden gehan teerd. Na een korte omschrijving van de hoofdlijnen vind je onze visie op opvoeden en opgroeien en de dienstverlening. Vervolgens beschrijven we de uit gangs punten van het werk en de metho-dische basis van de Opvoedpoli. We besluiten met de organisatie van de Opvoedpoli, die opgebouwd is op basis van onze inhoudelijke keuzes.

v

v

De Opvoedpoli kent geen wachtlijsten,

is 24/7 bereikbaar voor cliënten in crisis.

8 9

De Opvoedpoli

Ouders, kinderen, jongeren en professionals kunnen direct terecht bij de Opvoedpoli. De Opvoedpoli biedt keuzevrijheid aan cliënten.

De Opvoedpoli onderscheidt zich door • onafhankelijke dienstverlening• directe toegang zonder drempels• 24/7 bereikbaarheid voor cliënten in

crisis• totaaloplossingen (het kastje en de

muur)• praktische samenwerking met

onderwijs- en andere professionals• vrijheid en verantwoordelijkheid voor

professionals• zakelijke bedrijfsvoering

Wat wij doen• workshops, trainingen en clinics voor

kinderen, ouders en beroepskrachten• informatie, advies en consultatie• gezinscoaching• jongerencoaching• onderwijsbegeleiding• participatie en re-integratie,

inkomensbeheer• multidisciplinaire diagnostiek en

behandeling voor kinderen, jongeren, ouders en gezinnen

De Opvoedpoli biedt particuliere dienst -verlening, preventie, jeugdzorg, onder-wijs begeleiding en (als VWS-erken de

zo rg aanbieder) AWBZ-zorg, eerste en twee-delijns-ggz: diagnostiek en behandeling.

De Opvoedpoli werkt ambulant, vaak niet ‘op kantoor’ maar in het gezin, op school, zonodig op straat. Als andere, lichtere of juist meer specialistische zorg beschikbaar is, zal de Opvoedpoli hiernaar zo nodig en moge lijk verwijzen. De Opvoedpoli heeft geen mogelijkheden voor klinische behan-deling of 24-uurshulp, hier ligt (vooralsnog) de grens in de dienstverlening van de Opvoedpoli. Wie wij zijnEr zijn medio 2011 ruim 225 profes sio-nals verbonden aan de Opvoedpoli, 170 co lle ga’s in dienstverband, aangevuld met freelancers. Samen vormen we een kleurrijk, multidisciplinair team met een grote diver-si teit in (culturele) achtergrond, opleiding, ervaring en specialisme. Bij de Opvoedpoli werken onder meer (ortho)pedagogen, (gz-)psychologen, therapeuten (psychotherapie, systeemtherapie, psycho-motorische, crea-tieve en speltherapie), onderwijsbege leiders, loopbaancoaches, maatschappelijk werkers, sociaal-psychiatrisch ver pleeg kun digen, lo-go pedisten en medisch specialisten.

10 11

Wij zijn een flexibel, open netwerk van professionals, locaties, partners en relaties. We zijn gericht op samenwerking, intern en extern. Dit stelt ons in staat om onze diensten lokaal aan te bieden in kleinschalige, zelfstandige werkeenheden. Persoonlijk en effectief, maar wel gebaseerd op onze gedeelde ervaring, kennis en kunde.

We blijven lerenWij werken samen met experts rond jeugd en samenleving en zijn steeds op zoek naar verbetering. We leggen de link tussen wetenschap en uitvoering. We zijn een broedplaats voor innovatie en hebben ruimte voor stage, onderzoek en opleiding. Zo is de Opvoed-poli bijvoorbeeld een erkende praktijkinstelling voor de opleiding van GZ-psychologen en psychotherapeuten.

De Opvoedpoli kiest waar mogelijk voor de inzet op maat van reeds beschikbare bewezen effectieve interventies en is dus in principe niet zelf actief in programma-ontwikkeling. Onderzoek en ontwikkeling bij de Opvoedpoli hebben een primaire focus op effectmetingen en de optimale voorwaarden voor effectiviteit.

Missie, visie & DOelstellingenWij doen er alles aan om kinderen en ouders optimale kansen te bieden. Hiermee leveren wij onze bijdrage aan een prettige en veilige samenleving. Visie

• Ouders zijn verantwoordelijk voor en aanspreekbaar op de optimale ontwikkeling van hun kind. Zij hebben recht op goede ondersteuning bij vragen of problemen.

• Kinderen en jongeren hebben recht op een veilige, stimulerende en prettige omgeving om in op te groeien. Als de rechten van het kind in het geding zijn stopt de vrijblijvendheid.

• ‘Wrap around care’: onze zorg sluit aan op / vindt plaats in de gewone leefomgeving van kinderen en gezinnen: thuis, in de kinderopvang, op school, in de buurt en op internet. Wij werken samen met collega’s binnen en buiten onze organisatie aan praktische oplossingen op alle leefgebieden.

• Diversiteit in (culturele) achtergrond, leeftijd, ervaring, en opleiding is voor de profes-sionals van de Opvoedpoli een belangrijke bindende factor. ‘Elk mens is uniek, elke oplossing dus ook’.

• Organiseren is deel van de inhoud. De organisatie van de Opvoedpoli is cliëntgericht, waardegestuurd en overzichtelijk.

De opvoedpoli is...voor kinderen, jongeren, ouders en professionals een plek waar zij direct informatie, advies en ondersteuning krijgen. Zo licht als mogelijk, zo zwaar als nodig, dus niet van het kastje naar de muur. Niet te weinig, maar ook niet te veel: ‘If it ain’t broke, don’t fix it’.

voor professionals die, samen met collega´s, de slimste oplossingen voor cliënten willen en kunnen realiseren, een uitdagende en prettige werkgever.

voor externe collega’s een open, inspirerende, innovatieve en betrouwbare partner. We werken intensief samen rond gezinnen. De Opvoedpoli rapporteert niet alleen de kwantitatieve maar ook de inhoudelijke resultaten van de dienstverlening.

voor de samenleving een naam die staat voor professionele zorg voor jeugd: het is heel normaal en heel verstandig als je naar ons komt met vragen of problemen.

12 13

Over opvoeden & opgroeien

‘ik keek uit mijn wieg en dacht: Mon dieu, mon dieu, ik ben geboren in een achterstandsmilieu’ Lévi Weemoedt

Wij leven in Nederland in een rijk land. We hebben gezondheidszorg en onderwijs voor iedereen, we hebben tijd, aandacht en geld voor optimale lichamelijke, emotionele en intellectuele ontwikkeling. Op veel plekken in de wereld is dat anders: daar groeien kinderen op in oorlogssituaties, er is honger, kinderarbeid en er zijn kinderen die het zon-der ouders moeten doen. De Nederlandse kinderen behoren tot de gelukkigste ter wereld, zo blijkt ook steevast uit internatio-naal onderzoek.

Juist in een organisatie als de Opvoedpoli is het belangrijk dat we ons dit realiseren. In Nederland is het mogelijk optimale kansen te bieden. Het kan bijvoorbeeld niet zo zijn dat in Nederland de Rechten van het Kind (Verenigde Naties) niet nageleefd worden. Het is niet nodig dat jongeren opgroeien op een manier die overlast geeft in de samen-leving. En het is belangrijk dat we niet over-matig problematiseren. If it ain’t broke don’t fix it.

Op dit punt valt er veel te winnen: Op dit moment is 1 op de 7 kinderen in Nederland in speciale zorg of speciaal onderwijs (1 op

de 11 krijgt een Wajong-uitkering, bedoeld voor jongeren met een beperking) terwijl naar schatting maar 1 op de 20 echt proble-men heeft (Hermanns, 2009)I. De vraag om zorg neemt toe. Steeds meer kinderen staan apart, we hebben een zorgsysteem dat kinderen (en ouders) buitenspel zet. Bij de Opvoedpoli kiezen we voor de ‘eigen kracht’ van mensen, we kijken vanuit de mogelijkhe-den. Wij werken aan oplossingen die zorgen dat mensen (weer) zelf verder kunnen, zo veel mogelijk zonder professionele zorg.

Opvoeden en opgroeien gaat niet altijd vanzelfIeder kind is een uniek persoontje met eigen mogelijkheden en een eigen gebruiksaan-wijzing. En als opvoeder neem je je eigen historie mee, de leuke en de minder leuke dingen. Opvoeden is confronterend. Kinde-ren zijn een spiegel van jezelf. We voeden onze kinderen op in een voortdurend veran-derende, veeleisende maatschappij, onze gezinsverbanden zijn sterk in ontwikkeling. We moeten het doen met weinig vanzelf-sprekendheden en de samenleving is sterk geïndividualiseerd. We hebben veel keuze-mogelijkheden. Wat wij als volwassenen belangrijk vinden, daar voeden we ook onze

kinderen mee op. En met succes: Zo’n 85% tot 90% van de Nederlandse kinderen ont-wikkelt zich zonder ernstige problemen tot goed functionerende, volwassen mensen. Alle ouders maken zich wel eens zorgen, maar de meeste problemen verdwijnen vanzelf, ook als ze even groot leken. Uit onderzoek blijkt dat zo’n 14% van de kinderen wél problemen heeft (Burger, 2001)II. 5% van de kinderen heeft specifieke zorg nodig wegens ernstige ontwik-kelingsachterstanden, psychosociale- en gedragsproblemen. In de grote steden liggen de percentages hoger dan daarbuiten.

Risico’sStressvolle gezinssituaties, psychische problematiek en gebrek aan opvoedingsvaardigheden bij ouders, maar ook genetische factoren en omgevingsfactoren spelen een rol in het ontstaan van problemen (Blokland, 2002)III. De combinatie van factoren versterkt de problematiek. Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft in 2005IV onderzoek gedaan naar risicofactoren rond opvoedings- en psychosociale problemen. Deze factoren geven meer problemen naarmate zij in combinatie met elkaar voorkomen. De top 4:

• laag inkomen• eenoudergezin• niet-westerse afkomst• lage opleiding moeder

Cumulatieverhoogde kans op psychosociaal probleem

verhoogde kans op negatieve opvoedingsbeleving

1 risicofactor 1,7 keer geen

2 risicofactoren 4,0 keer 3,6 keer

3 of 4 risicofactoren 5,3 keer 3,6 keer

De Opvoedpoli wil er zijn voor iedereen, maar zet specifiek in op de gezinnen met extra risico’s. Juist zij hebben recht op steun, en wel in een zo vroeg mogelijk stadium. Preventie is een belangrijk aspect in ons werk. We zorgen voor een lage drempel en een prettige sfeer. Onze ervaring is dat ouders en jongeren makkelijker binnenkomen bij de Opvoedpoli dan bij traditionele instanties. Wij denken dat dit komt door de omslag die we hebben gemaakt. We werken vanuit het dienstverleningsperspectief. In het volgende hoofdstuk meer over deze omslag.

14 15

Van beleid naar dienstverlening

Het maatschappelijk belang van een grote inzet op een zo optimaal mogelijke ontwikkeling van jonge mensen wordt overal onderkend. Onderwijs is een belangrijk thema, evenals participatie en de ondersteuning van het gezin als steunpilaar voor het maatschappelijk leven.

Niet alleen uit betrokkenheid en respect voor de rechten van het kind, maar ook uit welbegrepen eigenbelang: kinderen die zich goed ontwikkelen leveren als volwassenen een bijdrage aan een prettige en veilige samenleving. In relatie tot veiligheid en leef-baarheid, (met name in achterstandswijken en met name in de grote steden) hebben wij aandacht voor het (vroegtijdig) onderken-nen en aanpakken van problematiek rond ouders, kinderen en jongeren. Desnoods met dwang en drang, een ‘opvoedplicht’.

Er is discussie over de verhouding tussen opvoeding als privédomein voor het gezin versus opvoeding als ‘publieke zaak’: hoe vrijblijvend is opvoedingsondersteuning bij problemen, wanneer kan en moet er ingegre-pen worden? Wat vinden ‘wij’ eigenlijk nor-maal en welke verantwoordelijkheid hebben andere opvoeders (kinderopvang, school) in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen?

De reactie van politiek en beleidsmakers op risico’s in gezinnen is vooral gericht op in-

grijpen. Preventie, registratie, doelgroepen-beleid, sluitende ketens, verplichtingen, sancties: deskundigen zijn vooral met elkaar in gesprek over hoe ze de risico-ouders en kinderen kunnen aanpakken. Op zich is dit geen onlogische reactie. Immers: we hebben met elkaar de plicht onze kinderen te beschermen. Ingrijpen is in een aantal situaties zeker nodig. En terecht wordt zwaar ingezet op oplossingen rond bijvoorbeeld participatie, integratie en onderwijs. Op dit punt is nog een wereld te winnen.

Tegelijkertijd is handelen vanuit ‘beleid en af-stemming’ ook beperkt. Het gaat voorbij aan de gezinnen zelf. Hun drijfveren, hun motivatie, hun keuzes. Wie wil benaderd worden als on-derdeel van een risicogroep? Met een verplicht standaardaanbod? Met een vooraf, statis-tisch bepaald, oordeel over hun gebrekkige opvoedingsvaardigheden worden ouders en kinderen benaderd. Dit werkt stigmatiserend. Ouders kruipen verder weg voor de goedbe-doelde hulp die voor hen georganiseerd wordt.

‘Bij jeugdzorg pakken ze je kinderen af’.

De organisatie van de hulp hebben we bovendien ingewikkeld gemaakt. Steeds meer tijd, geld en energie van professionals gaat op aan het eigen werkproces. Tijd om écht te werken met de gezinnen in kwes-tie is er weinig. Er wordt over de gezinnen gesproken. Er wordt gezocht naar integrale beleidsoplossingen, structuren worden op elkaar gestapeld. Alle betrokkenen voelen de last van verkokering, branches, secto-ren. Overheden en organisaties kiezen vaak voor schaalvergroting en zoeken naar een eenduidige werkwijze. Die is nodig om op bestuurlijk niveau te kunnen samenwerken en zich te kunnen verantwoorden naar de lappendeken van financiers. De professio-nals ervaren dagelijks de spanning tussen wat hun klanten nodig hebben en wat ze moeten doen vanwege ‘het beleid’.

De Raad voor Maatschappelijke Ontwikke-ling (RMO) heeft in 2008 een mooi rapport gemaakt: ‘De ontkokering voorbij’V.

‘De RMO betoogt in het advies dat de publieke sector te complex is voor volledige sturing en beheersing van bovenaf. Zowel ontkokering als verkokering zijn op dit beheersings streven gebaseerd. De Raad stelt voor om niet te proberen steeds op een hoger niveau af te stemmen, te coördineren en te proberen kokers te integreren. In plaats daarvan bepleit de RMO een omkering van het beleidsperspectief met vier aanbevelingen:

• Stel de burger centraal en geef hem beslissings- en beschikkingsmacht.

• Geef professionals de ruimte om verantwoordelijkheid te nemen.

• Maak ruimte voor lerend vermo-gen zodat verticale afstemming vermindert.

• Erken dat de publieke sector complexe organisaties herbergt waarin een strakke afbakening problematisch werkt.

In het rapport stelt de RMO de switch voor: van beleidsperspectief naar dienstver-leningsperspectief. Dus gewoon kijken naar de vraag in plaats van dingen bedenken voor ouders en kinderen.

Het beleidsperspectief biedt ruimte voor politieke statements, sturing, financiering en coördinatie maar is minder geschikt voor een aanpak gericht op uitvoering: de individuele behoeften en keuzes van burgers. Gezinnen zijn ook burgers. Doelgroep aanpak gaat voorbij aan de uniciteit van gezinnen, de talenten en mogelijkheden die er wél zijn. De universele, biologisch bepaalde wens van ouders om voor hun kinderen te willen zorgen wordt onvol-doende benut. Als je ouders wilt bereiken zul je moeten beginnen bij wat hen bezighoudt, waar hun vragen liggen.

De Opvoedpoli kiest voor het dienstverlenings-perspectief. Ons werk is aanvullend op de bestaande voorzieningen en structuren. Wij leggen op kleinschalig niveau de verbindingen. Elke oplossing is er één. Wij boeken alleen succes als we intensief samenwerken, intern en extern. Onze inzet is dus niet gericht op concurrentie of afgrenzing, maar op samen-werking rond oplossingen, zonder schotten, een beetje overlap is niet erg. Dan vallen er tenminste geen gaten.

16 17

Bij deze insteek hoort een bedrijfsmatige aanpak. Onze drempel is laag, mede omdat we geen overheidsinstantie zijn. Hierdoor bereiken we ouders eerder. Onze vakmensen in combinatie met slimme bedrijfsvoering leveren diensten van constante kwaliteit.

De preventie van problemen bij kinderen is niet alleen een zaak van ouders, het is ook een publieke zaak. De Opvoedpoli zet daarom naast particuliere dienstverlening ook in op publieke dienstverlening. Wij vertalen de doelen zoals deze in het het publieke (beleids)domein geformuleerd worden in concrete dienstverlening.

Het gevolg van de insteek op dienstverlening is dat de Opvoedpoli, anders dan veel andere organisaties, de mogelijkheid heeft om te werken in verschillende branches en sectoren. Wij kunnen combinaties maken tussen preventief jeugdbeleid, zorg, maatschappelijke dienstverlening en onderwijs. Hiermee kunnen wij complete (integrale) oplossingen realiseren voor onze cliënten. Veranderingen in stelsel, financiering, wetten en regelgeving kunnen wij relatief gemakkelijk opvangen. Immers: ons werk verandert er niet door. Wij werken met ouders en kinderen, we kunnen flexibel inspelen op veranderingen in de context.

Wij maken combinaties van preventie, zorg,

maatschappelijke dienst - verlening & onderwijs.

Hiermee realiseren we integrale oplossingen

voor cliënten.

18 19

Ons vak: uitgangspunten

vrijHeiD & verantwOOrDelijkHeiDOpvoeden is voor ons het zorgen dat kin-deren volwassenen worden die in vrijheid hun keuzes kunnen maken en hun talenten optimaal kunnen ontwikkelen. Dat klinkt een-voudig, maar er is veel voor nodig. MaslovVI heeft dit in zijn piramide van behoeftes op een rijtje gezet.

niet iedereen in de samenleving heeft dezelfde uitgangspositie. aspecten zoals armoede, instabiele gezinsverbanden, taalproblemen, leervermogen en botsingen in culturele identiteit zijn ‘erfelijk’, en bemoeilijken de ontplooiing van mensen, vaak over meerdere generaties heen. Ook kinderen met een beperking, stoornis of handicap hebben meer nodig dan anderen.

Wij zien kansen voor het verminderen van achterstanden bij elk kind dat geboren wordt, bij elke opvoeder die kinderen groot-brengt. Niet alle kleine en grote mensen komen toe aan zelfontplooiing in alle vrijheid. Als je een beperking hebt, een handicap, of ernstig beschadigd bent bijvoorbeeld. In die

gevallen blijft zorg nodig. Ook hier zoeken we naar de meest optimale situatie. Mensen kunnen meer dan we denken.

Vrijheid kan alleen als mensen ook verant-woordelijkheid nemenVII: je houden aan de wetten, het respecteren van de waarden en onderling respect in contact. Het gaat daarbij om gelijke behandeling (man/vrouw, afkomst, geaardheid), vrijheid van menings-uiting, geloofsovertuiging, maar ook je eigen geld verdienen, goed voor je kinderen en je omgeving zorgen en conflicten uitpraten zonder geweld. Deze verantwoordelijkheid hoort bij elk individu, en kan in een vrije samen leving niet gelegd worden bij anonieme gezagsdragers, instanties of de samenleving als geheel.

Opvoeden is niet waardenvrij. Dienstverlening bij de Opvoedpoli dus ook niet. Als overtui-gingen botsen, gaan we hierover in gesprek. Zeker als mensen met verschillen de (culturele) achtergronden elkaar ont moeten is dit belang-rijk. Specifiek voor ‘migrantengezinnen’ is dat zij leven met een dubbele identiteit. Kitlyn Tjin A DieVIII geeft de essentie aan van waarom wij juist hier elkaar vaak niet begrijpen. Het pendelen tussen twee of meer culturen is vanzelfsprekend voor migrantengezinnen. Het afwijzen, niet onderkennen respectievelijk niet begrijpen van dit mechanisme geeft migran-tenfamilies het gevoel dat ze miskend worden.

20 21

Kinderen kunnen de vrijheid en verant-woordelijkheid nog niet (helemaal) aan. Een baby kan nog bijna niks zelf, een puber al bijna alles (maar weet nog niet altijd waar de grenzen liggen). Primair zijn de ouders verantwoordelijk, maar ook de omgeving levert een bijdrage. We zorgen ook voor elkaars kinderen. De vrijheid van kinderen is beperkt. Hoe meer verantwoordelijkheid zij aankunnen, hoe meer vrijheid ze krijgen. Opvoeden gaat dus over het stimuleren van vrijheid maar ook over het ‘aanleren’ van verantwoordelijkheid. Ouders die daar-bij hulp vragen, nemen daarmee dus hun verantwoordelijkheid!

Bij de Opvoedpoli gaan we uit van de positieve intentie. Als je uitgaat van wat iemand al wel kan, wat er wel goed gaat, gaat het beter dan als je uitgaat van de problemen. We werken met het vertrouwen dat mensen het beste willen voor hun kinderen. Als we dat niet doen regeert de angst. Dan besteden we onze tijd aan controle en beheersing. Dat is niet prettig en levert weinig op. Aan de andere kant: het is onze professionele verantwoordelijkheid om de grenzen te bewaken. Als een kind niet veilig is of als er wetten overtreden worden, dan ondernemen wij actie.

Met deze visie is het voor de Opvoedpoli niet genoeg om alleen te werken aan vaardigheden, gedrag, de ‘buitenkant’. Het gaat ook om zingeving, identiteitsontwikkeling, er mogen zijn, erbij horen, het willen. Allemaal dingen die we niet kunnen zien, maar die wel belangrijke drijfveren zijn voor mensen.

alles Hangt Met alles saMen: systeeMvisie & HelikOpterview Bij de Opvoedpoli gaan we uit van een sys-teemvisie. Elk systeem is onderdeel van een groter geheel, ieder mens is onderdeel van allerlei systemen. Al die systemen zijn aan elkaar verbonden met ieder mens als knoop-punt van relaties en netwerken. Niet alleen een gezin is een systeem, een organisatie is dat ook. Het hele circus is voortdurend in beweging omdat er altijd wel iets verandert. Het is dus allemaal heel ingewikkeld, het komt nooit af en we kunnen ook niet alles beïnvloeden. We kunnen wél oplossingen zoeken die helpen bij positieve ontwikkelin-gen in systemen. Gewoon meteen beginnen.

Ouders hebben een centrale plek en de cruciale rol in het gezin waar het gaat om de onderlinge posities en relaties. Het is niet genoeg om ouders ‘te betrekken’ bij de hulp-verleningIX. Daarmee staan zij nog steeds min of meer buitenspel. Het gaat ook niet om de schuldvraag. Het gaat om beïnvloe-ding van de onderlinge relaties in het gezin. Als professional sta je naast de ouders, de bedoeling is dat je na een tijdje overbodig wordt, dat het gezin zelf verder kan. Ouders zijn de primaire samenwerkingspartners.

systeemgericht werken lukt alleen als we ons realiseren dat er, ook voor professionals, verschillende invalshoeken zijn, dat de context altijd groter is dan wij denken en dat er verschillende ‘waarheden’ bestaan.

22 23

Als je van perspectief wisselt, ziet de wereld er soms ineens weer heel anders uit. We hebben expertise en een professionele houding, maar dat betekent niet dat we de wijsheid in pacht hebben. Bij de Opvoedpoli proberen we zo veel mogelijk zicht te krijgen op en aan te sluiten bij de context. Dat doen we bij onze cliënten, in onze eigen organisa-tie en ook in onze contacten met collega’s en de samenwerking met bijvoorbeeld het onderwijs. Onderwijs is voor ons één van de belangrijkste motoren voor ontwikkeling, bovendien is het de plek waar alle kinderen komen. Daar waar mogelijk werken we van-uit het onderwijs. Hetzelfde geldt, voor de heel jonge kinderen, voor de kinderopvang.

resultaten: Meten is wetenDe Opvoedpoli gaat voor echte resultaten. Resultaat is in onze ogen niet het afronden van een proces in een korte periode of het scoren met cijfers. Wij werken aan duur-zame verbetering. Dat betekent niet dat we onze resultaten niet willen meten. Wij werken met een integraal kwaliteitsbeleid. Onze werk-processen en protocollen zijn kort, krachtig en bindend. De Opvoedpoli meet haar resultaten op twee aspecten: de mate waarin een probleem van de cliënt is opgelost en de tevredenheid (de beleving) van onze klanten.

Alle professionals van de Opvoedpoli blijven leren met multidisciplinaire intervisie, werk-begeleiding, interne en externe training en opleiding. Daarnaast zoeken we steeds weer naar nieuwe inzichten rond effectiviteit. Uit onderzoek rond de succesfactoren bij gedragsveranderingen blijkt steeds weer

dat het succes van interventies zeker niet alleen bepaald wordt door programma’s, technieken en instrumentenX:

40% van effect wordt bepaald door cliënt-factoren (situatie)

• sterke punten (bijv. geloof, volharding, verantwoordelijkheidsgevoel);

• steun uit de omgeving (bijv. oma, kerk, partner, sociale dienst);

• toeval (bijv. goed strandweer, de lotto, een erfenis);

• aard/ernst/chroniciteit van de klachten / kans op spontane verbetering.

We helpen onze cliënten met hun keuzes. Soms is het nodig eerst te helpen met praktische hulp, voor we kunnen werken aan een meer structurele verandering in denken en doen. Ook zijn wij actief in het opbouwen of herstellen van het netwerk en zijn alert op kansrijke ‘toevalligheden’. Zo helpen wij cliënten hun situatie te beïnvloeden.

30% wordt bepaald door de persoonlijke matchDe ervaring van de cliënt met de hulp-verlener in het begin van hun relatie voorspelt het uiteindelijke resultaat. Behalve begrip en acceptatie, warmtebevestiging en aanmoediging is ook overeenstemming over doelen en taken belangrijk.

We kijken steeds welke professional past bij de vraag van de cliënt. Als het niet klikt, kunnen we kiezen voor een andere collega.

15% wordt bepaald door placebofactoren (rituelen)Hoop en verwachting: de loutere wetenschap hulp te krijgen geeft al meteen extra kans op resultaat. De geloofwaardigheid van procedures en rituelen helpt.

Bij de Opvoedpoli werken we met duidelijke stappen met het samen vaststellen van het werkplan als 1e stap. Voor kinderen is het ‘polifantje’ dat zij krijgen bij de kennismaking belangrijk, het is het teken dat er wat gaat veranderen. Jongeren en ouders krijgen het 06-nummer van hun coach. Ze kunnen dag en nacht bellen bij nood.

15% wordt bepaald door model- en techniekfactoren (programma’s en instrumenten)Modellen en technieken dienen er slechts voor om de cliënt erop voor te bereiden iets anders te gaan doen dan hij deed. De beste techniek is altijd afgestemd op de veranderingsfase van de cliënt.

De Opvoedpoli maakt gebruik van bewezen effectieve programma’s, trainingen, instrumenten en methoden. Nooit als standaard, altijd als maatwerk.

24 25

Methodische basis

Alle professionals van de Opvoedpoli werken vanuit het concept van de Opvoedpoli. Alle nieuwe collega’s raken via de basisopleiding (groepsaanbod en intensieve begeleiding in de maatschap) thuis in het concept van de Opvoedpoli. De drie hoofdlijnen op een rijtje:

• Doen wat werkt: de ‘wrap around’-benadering• Coda-e®: het ‘Denk- en Doekader’• Maatwerk in één proces: ‘Het kastje en de muur’

DOen wat werkt: wrap arOunD CareDe ‘Wrap around care’XI is een benadering, gebaseerd op de effectieve bestanddelen in gezinsinterventies en in Nederland uit-gewerkt door prof. dr. J. Hermanns. Deze benadering biedt een goede basis voor zowel de inhoudelijke werkwijze als de orga-nisatie van de Opvoedpoli. Ze gaat uit van het omvormen van de langgerekte keten-benadering tot een cirkel rond kinderen, jongeren en opvoeders. Hermanns tekent dit altijd als een zonnebloem met haar ronde kern en bloemblaadjes eromheen. Het gaat niet om de instellingen, het gaat om het werk dat ze doen. Samen vorm je een team, in complexe probleemsituaties zorgt een van de betrokken professionals samen met het gezin voor de afstemming.

De tien basisprinCipes, saMengevat:1. Gezin spreekt zich uit en kiest (vraag-gestuurd) Ouders en jeugdigen worden door ons bewust uitgedaagd om hun perspectie-ven (ideeën) aan te geven. De begeleiding onder leiding van één coach (één gezin, één plan) sluit hierop aan.

2. Gebaseerd op teamwerk (inter-disciplinair) Het begeleidingsteam bestaat uit personen die met goedkeuring van het gezin aan hen zijn verbonden, formeel en informeel.

3. Netwerkondersteuning (contextgericht)Het begeleidingsteam zoekt en motiveert actief de volledige participatie van de betrok-kenen en relaties in het netwerk van het gezin.

4. Samenwerking (verantwoordelijkheid)Teamleden werken samen en nemen verant-woordelijkheid voor het geheel. Het plan geeft richting aan het halen van de doelen van het gezin.

26 27

5. In de wijk (community based) Het begelei-dingsteam werkt met toegankelijke interventies die de integratie van het kind en het gezin in huis, op school en in de buurt bevorderen.

6. Cultureel bekwaam (culturele diversiteit)Het begeleidingsproces demonstreert respect voor en bouwt op waarden, voorkeur, geloof, cultuur en identiteit van het kind, het gezin en hun buurt/omgeving.

7. Op maat (maatwerk) Om de doelen in het begeleidingsplan te bereiken, ontwikkelt en implementeert het team een op maat gemaakte set van interventies, strategieën en diensten.

8. Eigen kracht als basis (empowerment)Het begeleidingsproces bouwt op en vergroot de bekwaamheid, kennis, vaardig heden en eigen kracht van het gezin en het netwerk.

9. Doorzettingsvermogen (passie) Ondanks soms zware uitdagingen werkt het team door om de doelen te behalen totdat het team ge-zamenlijk met cliënten besluit dat begeleiding niet meer nodig is.

10. Resultaatgericht (planmatig) Het team verbindt doelen en strategieën van het plan aan indicatoren van (goed) effect en stelt het plan zonodig bij.

CODa-e®: nieuwsgierig verbinDenXii

Coda-e is het ‘Denk- en Doekader’ van de Opvoedpoli en geeft praktisch vorm aan de dagelijkse uitvoering. Waar de ‘Wrap around’-benadering richting geeft aan het ‘Wat’, geeft Coda-e in aanvulling hierop

vorm aan het ‘Hoe’. De letters van Coda-e verwijzen naar de fases in het proces. In het primair proces van de Opvoedpoli zijn deze fases leidend. Coda-e heeft een theoretisch kader dat gebaseerd is op verschillende bestaande theorieën: Oplossingsgericht werken van Miller, Shaver en Kin Berg, de Communica-tietheorie van Haley en Watzlawick, FFT van Alexander en Sexton, de roos van Lear en De veranderingscirkel van Prochaska en Di Clemente.

BasisfilosofieReisgenoten: vanaf het eerste contact met een cliënt maar ook met collega’s, begint een gezamenlijke ‘reis’. Je speelt een bepaalde periode een rol in elkaars leven.

De Klik: de klik is erg belangrijk. Als die er niet is, is het belangrijk dat de hulpverlener zich kwetsbaar durft op te stellen bij de vraag waarom het niet klikt. Soms passen professional en cliënt (of leidinggevende en medewerker) gewoon niet bij elkaar, dan is het handig een andere match te maken.

BasishoudingRespectvol: om respectvol te kunnen zijn is het helpend om nieuwsgierig te zijn naar wat er verwarrend is of waar irritatie vandaan komt, om op zoek te gaan naar de goede intenties van mensen.

Hoopvol/optimistisch: de hoop dat iets gaat lukken geeft motivatie voor verandering. Als de professional geen hoop heeft, is het lastig om dit over te brengen naar anderen.

28 29

Betrouwbaar: doen wat je zegt en zeggen wat je doet. Transparantie in je doen (en laten) als professional is voorwaarde.

Humor: humor werkt relativerend, verandert de focus van negatief en probleemgericht naar meer ontspanning.

Niet beschuldigend: het is belangrijk om geen waardeoordeel te geven aan mensen en gezinnen/systemen. Dit wil niet zeggen dat alles kan. Sommige dingen zijn objectief niet acceptabel (zie hieronder: veiligheid). Echter: het gaat er niet om mensen te ver-oordelen.

BasisgedachtenVeiligheid: de eigen veiligheid en die van het gezin, het kind of de jongere en die van de samenleving staat altijd met stip op 1! De beslissingen die dan genomen worden hebben betrekking op het herstellen van de veiligheid. Als de situatie niet veilig is, kun-nen we niet verder, dus dat komt altijd eerst.

Denkschema’s: denkschema’s kunnen hel-pend zijn maar ook de professional op het verkeerde been zetten. Goed om er bewust van te zijn en er op te reflecteren.

Oplossingsgericht: niet alleen de oplossing voor het probleem wordt gezocht maar ook welke vaardigheden het systeem/gezin, de jongere mist om zelf de problemen van nu en die van de toekomst te kunnen oplossen. Bedenk: zelfs ouders die slaan denken dat ze daarmee een probleem ‘oplossen’. We gaan voor vergroting van het probleem oplossend vermogen van individuen en systemen.

Procesmatig: er zijn verschillende niveaus van denken en communiceren: op inhoud, op relatie en op proces. Vanuit Coda-e kijken we vooral naar de processen. Een helicopterview helpt daarbij.

Maatwerk: ‘Het kastje en De Muur’ Op basis van de principes van de ‘Wrap around care’ en de manier van werken zoals beschreven in Coda-e geeft de Opvoed-poli vorm aan maatwerk. Het gaat bij de Opvoedpoli ‘klant voor klant’. Steeds weer opnieuw wordt goed gekeken wat de vraag is. Vaak is er een ‘vraag achter de vraag’, het vinden van deze vraag is de expertise van de professional. Samen met de cliënt maken we een plan. Het maatwerk concretiseert het plan.

De keuzes vinden plaats op basis van de eenduidige werkwijze in het primair proces. Hierbij zijn de uitgangspunten van de fases van Coda-e leidend. Soms zijn fases naast elkaar actief. Zo is het contact maken en houden met cliënten een continu proces, kan tijdens een onderzoek ook al gestart worden met behandeling of is het kijken naar de effecten van de interventies vanaf de start ook heel leerzaam.

Het primair proces is vastgelegd in het kwa-liteitsbeleid van de Opvoedpoli. Op deze manier is de organisatorische werkwijze ‘als vanzelf’ ingebed in de inhoud. Een overzicht:

Contact: de match van cliënt en professional(s)De Opvoedpoli is geen organisatie die werkt op basis van caseloads, standaard-

procedures in de instroom of het bieden van standaardprogramma’s (hoewel deze laatste wel onderdeel zijn van het maat-werk). Cliënten komen op allerlei manieren binnen (van mail, telefoon, inloop, via-via, verwijzing vanuit arts, school of gemeente tot indicatie van justitie) en hebben ook allerlei verschillende vragen. Een gratis en vrijblijvende kennismaking (zo nodig met een eenvoudig advies) kan altijd. Het aan-meld- en verdeelproces binnen de Opvoed-poli is cruciaal. Een belangrijk kernpunt in het proces is dat elke cliënt vanaf het eerste moment een vaste contactpersoon (‘coach’) heeft. De coach is verantwoordelijk voor de afstemming tussen betrokkenen en de dossier vorming en verder alles wat nodig is voor samenwerking, intern en extern.

• Het is mogelijk dat een andere organisatie de regie heeft. In dat geval zal de coach intern afstemmen binnen de Opvoedpoli en de cliënt en verder werken onder regie van de externe collega.

• De Opvoedpoli is kritisch op de betrokkenheid van veel professionals tegelijk. De vraag is dan: wat is de meerwaarde van de Opvoedpoli? Wie kan eruit? Hoe kunnen we taken bundelen in één persoon?

• Anders dan veel andere professionele organisaties is de Opvoedpoli geen specialistische instantie (dit met uitzondering van de expertise op het gebied van opvoeden, gezinsbehandeling en meervoudige, ‘multifocale’ zorg). Als een collega-

organisatie een beter aanbod heeft, sneller beschikbaar is of als de cliënt liever elders geholpen wordt, zal de Opvoedpoli zich terugtrekken. Wij werken dan vaak ook aanvullend op andere organisaties, maar: we laten geen gaten vallen. Waar nodig zal de Opvoedpoli dus zelf actief zijn bij specialistische vragen. Als de nodige kennis en kunde nog niet aanwezig is, zoeken we deze op.

Ordening (uitzoekwerk en diagnostiek)Als je niet weet wat er aan de hand is, kan je ook niet de goede oplossing bedenken. De Opvoedpoli kijkt naar het geheel der dingen. Afhankelijk van de vraag kan de ordeningsfase bestaan uit verduidelij-kingsvragen tot aan uitgebreid onderzoek of intake en diagnostiek. De Opvoedpoli werkt met een zorgcontinuümXIII van ‘licht naar zwaar”: van preventie en informatie tot intensieve behandeling. De exacte vorm van de ordeningsfase kan dus ook sterk verschillen. We maken zoveel mogelijk gebruik van reeds beschikbare informatie. De Opvoedpoli probeert dubbel werk te voorkomen en doet niet meer onderzoek dan noodzakelijk. Het gaat immers niet om de ‘diagnose’ op zich. Het gaat erom dat mensen weer zelf verder kunnen. Soms bestaat de ordening uit een direct advies, genoeg voor cliënten om weer verder te kunnen zonder behandeling. Dan stopt het werk van de Opvoedpoli na de ordenings-fase.

30 31

In het primair proces van de Opvoedpoli is rapportage in de ordeningsfase eenduidig, zodat geen belangrijke aspecten vergeten worden. Bovendien verzamelt de Opvoed-poli op deze wijze beleidsinformatie die gebruikt kan worden voor wetenschappelijk onderzoek. Een belangrijk onderdeel van de ordeningsfase is de aandacht voor alle leefgebieden, dit wordt vormgegeven in het levenswiel.

Doelen (Plan)Op basis van de oorspronkelijke vraag, de opbouw van het contact en de informatie uit het onderzoek formuleren betrokkenen de doelen en spreken af wat de aanpak zal zijn. De professional is hierbij actief als deskundige vertaler, het is niet ‘u vraagt wij draaien’. De professional geeft helder aan wat de opties zijn. Wat gaat werken? Bij de Opvoedpoli streven we naar ‘1 gezin, 1 plan, 1 hulpverlener’.

Acties (Menukaart en middelen)De professional(s) en cliënt bepalen sa-men de intensiteit van het contact en de middelen die ingezet zullen worden. Met middelen bedoelen we bevordering van kennis en vaardigheden (zoals bijvoorbeeld

psycho-educatie, workshops), ervaringen delen (zoals bijvoorbeeld oudergroepen), programma’s (zoals bijvoorbeeld Triple P of het Vriendenprotocol), instrumenten (zoals bijvoorbeeld het werken met geno-grammen, de stressthermometer, dag-structuur of picto grammen), methoden (zoals bijvoorbeeld video-hometraining) of (protocollaire) behandeling, bijvoorbeeld Stop-denk-doe, cognitieve gedragsthera-pie, systeem therapie of EMDR. Waar nodig werken we aanvullend met medicatie.

Effect (evalueren)Zoeken naar effect is een doorlopend ge-zam en lijk proces, tijden ons werk checken we bij de cliënt of ‘ alles naar wens’ is. Wij hebben een aantal meetinstrumenten en meetmomenten om effecten ook feitelijk vast te leggen. De belangrijkste zijn:

De tevredenheidsmeting aan het einde van het procesWij vragen alle cliënten om een aantal vragen te beantwoorden. Analoog aan deze vragenlijst worden ook de ervaringen van externe samenwerkingspartners gevraagd. De antwoorden zijn leidraad voor verdere evaluatie en verbetering.

Het levenswiel. Ouderschap, opvoeden en opgroeien hoort bij het leven. De Opvoedpoli werkt vanuit de gedachte dat alle omstandigheden rond ouders, kinderen en jongeren belangrijk

zijn voor het realiseren van optimale kansen. wij werken dus aan alle leefgebieden waar vragen of problemen zijn. Het ‘levenswiel’

is een vrije vertaling van ‘the wheel of life’, afkomstig uit de boeddhistische traditie.

32 33

GAF-score en instrumenten voor doelgroepen, probleemgebieden en programma’sDe Opvoedpoli maakt gebruik van een groot aantal instrumenten, die elk voor een bepaald doel geschikt zijn. Waar mogelijk doet de Opvoedpoli actief mee met effectonderzoek en benchmarks op deelgebieden.

‘Wrap around’-onderzoeksprogrammaDe Opvoedpoli kiest voor wat betreft onderzoek en ontwikkeling voor de ‘Wrap around’- benadering als centrale focus en heeft op dit punt een meerjarig onderzoeksprogramma, samen met universiteiten en hogescholen. Uitgangspunt is dat de resultaten van onderzoek moeten kunnen leiden tot concrete verbeteringen, niet alleen binnen de Opvoedpoli, maar ook in het brede perspectief van het jeugdbeleid.

“Elk mens is uniek,elke oplossing dus ook”

34 35

De organisatie van de Opvoedpoli

De Opvoedpoli heeft een andere organisatievorm dan gebruikelijk voor organisaties die zorg bieden. wij zijn een maatschappelijke onderneming, een vennootschap. we hebben gekozen voor een open netwerkorganisatieXiii. De Opvoedpoli voert geen eigen beleid (beleid wordt elders gemaakt, bijvoorbeeld door de overheid), de Opvoedpoli voert uit, biedt professionele dienstverlening.

De inzet is niet primair gericht op het realise-ren van zo veel mogelijk winst in geld, onze drijfveer is gericht op maatschappelijke meerwaarde, dat is ook winst! Anderzijds is helder dat de Opvoedpoli een bedrijf is. We zijn zelf risicodragend en elke professional realiseert zich dat de dienstverlening be-taald moet worden. Met de bedrijfsmatige insteek hopen we een overmaat te vermij-den aan bureaucratie, overleg en overhead. We worden immers niet beschermd door langlopende subsidies, historisch gegroeid bestaansrecht of een vanzelfsprekende plek

‘in de keten’. We hebben een directe impuls om efficiënt en effectief te werken.

We werken vanuit vertrouwen, in een ple-zierige, informele werksfeer waar je zelf je werk inricht. Fouten maken mag, dingen achterhouden niet. Er zijn geen vaste werk-tijden, je wordt beoordeeld op de mate waarin je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen werk en de Opvoedpoli als

geheel. Je herkent poliprofs aan een aantal kerncompetenties. Ze zijn ondernemend, creatief, resultaatgericht, zelf standig, samen werkingsgericht en ze blijven leren. Alle poliprofs nemen deel aan de multi-disciplinaire intervisie. Hier wordt van elkaar geleerd. Iedereen kan gebruikmaken van werkbegeleiding, voor junioren is supervisie verplicht. We hebben ruimte voor onderzoek, opleiding en stage en we zijn broedplaats voor ontwikkeling en innovatie.

De Opvoedpoli kent een minimum aan hiërar chie en interne overlegstructuren. Het cement wordt gevormd door de mede-werkers. Alles is georganiseerd rond de cliënt, dáár kennen we wel veel overleg en afstemming, zowel intern als extern.

De werkwijze binnen de Opvoedpoli heeft een eenvoudige maar strakke structuur. Zonder registratie en verantwoording komt er geen geld voor het werk en is de onder-

36 37

linge communicatie lastig, dus registreren hoort erbij. Bij procedures, protocollen en formulieren wordt altijd de ‘bureaucratie-check’ gedaan: is dit echt nodig, kan het ook slimmer en kunnen we ook ergens mee stoppen? Monitoring, auditing en tevreden-heidmetingen vormen integraal onderdeel van het werk. Bovendien komen zo knel- en leerpunten en nieuwe kansen snel in beeld. Hiernaast een organogram van de basis-structuur van de organisatie en hieronder de omschrijving in woorden.

CelDelingAls een Opvoedpoli meer dan 40 mede-werkers heeft zal gewerkt worden met het principe van ‘celdeling’, zoals omschreven door Eckart Wintzen in het boek ‘Eckart’s NotesXIV’ over zijn bedrijf BSO. Er komt telkens een nieuwe Opvoedpoli met een zelfstandige bedrijfsvoering, maar wel op basis van hetzelfde concept en dezelfde kwaliteits afspraken. Deze kleinschaligheid is kenmerkend voor de Opvoedpoli.

Naast de ‘gewone’ celdeling met steeds nieuwe vestigingen zijn er ook Opvoed-poli’s die werken onder het concept van de Opvoed poli, maar die een zelfstandige rechtspersoon zijn. Dit biedt de mogelijk-heid voor medewerkers (meestal de direc-teur) om zelf aandeelhouder/ondernemer te zijn. Er kunnen ook Opvoedpoli’s zijn waarin een andere organisatie (bijvoorbeeld een jeugdzorginstelling) participeert. Voor dit type Opvoed poli’s is een specifieke samen­werkingsstructuur voorhanden die de zeg-genschap, de machtiging tot gebruik van de licentie van het concept Opvoedpoli en an-

dere afspraken regelt. De Opvoedpoli heeft altijd de meerderheid van de aandelen, dit in verband met de bewaking van het concept. Juist bij deze vormen is het van groot belang dat de werkwijze en ‘cultuur’ van de Opvoed-poli goed word overgedragen. Alle medewer-kers van alle poli’s volgen de basis opleiding. En de kernteamleden van een nieuwe poli (directeur, hoofdbehandelaar, werkbegelei-der en de eerste profes sionals) lopen eerst stage bij een bestaande Opvoedpoli of zijn hier eerst een tijdje werkzaam.

Nog een ander samenwerkingstype hebben we met Care-Express. Waar de Opvoedpoli zich primair richt op ouders en kinderen, is Care­Express er specifiek voor jongeren en werkt nóg meer ‘op straat’. Care-Express is bovendien gespecialiseerd in forensische zorg. Care-Express groeit mee met de Opvoed poli en doet mee in de celdelingen. In de toekomst is het denkbaar dat ook andere vormen van dienstverlening (bijvoor-beeld op het gebied van dagbehandeling of 24-uurshulp, of een bepaald specialisme) op deze wijze worden ondergebracht binnen het concept van de Opvoedpoli. De poli’s onderling vormen ook weer een netwerk. De Opvoedpoli werkt immers vanuit een systeem visie met een focus op open net-werken. Het MOeDerkantOOrElke Opvoedpoli past zich aan op de vraag van cliënten en de lokale situatie, maar werkt dus wel onder een en hetzelfde concept. Dit is belangrijk voor de herkenbaarheid van de Opvoedpoli als ‘merk’, de kwaliteitsborging en de onderlinge communicatie.

38 39

“I’m not a human resource, I’m a human being”

Alle poli’s werken met centrale onder-steuning van het moederkantoor. Het moe-derkantoor is gevestigd in Amsterdam. De bestuurder van de Opvoedpoli en de direc-teur bedrijfsvoering geven leiding aan het moederkantoor. De verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen moederkantoor en poli’s zijn vastgelegd in de ‘licentie-over-eenkomst’, die elke directeur ondertekent bij de start.

Gekoppeld aan het moederkantoor is de Opvoedpoli Amsterdam-Centrum. Deze Opvoedpoli heeft, naast het ‘gewone werk’ met cliënten, een specifieke taak als ontwik-kelpoli. De ontwikkelpoli is een broedplaats voor innovatie en kennisdelen en biedt extra ruimte voor het inwerken van nieuwe col-lega’s. Het team van de ontwikkelpoli onder-steunt desgevraagd ook collega’s uit andere poli’s bij ontwikkelingen. Overigens is het ontwikkelen en innoveren niet voorbehou-den aan deze ontwikkelpoli. Alle poli’s zijn actief op dit terrein, maar de ontwikkelpoli heeft wat meer ruimte voor uitzoekwerk. De bestuurder geeft als directeur direct leiding aan het team van de Opvoedpoli Amster-dam-Centrum, zodat beleid, ontwikkeling en het ‘gewone werk’ direct gekoppeld zijn. De bestuurder wordt blijvend dagelijks ge-confronteerd met de kern van de zaak: de cliënten en collega’s.

Elke Opvoedpoli draagt 10% van de omzet af aan het moederkantoor voor de centrale ondersteuning en diensten. Door de normering van afdracht per poli wordt het moederkantoor gedwongen te blijven werken met een lage overhead. Bij

schaalgrootte voordelen wordt een grotere inzet in weten schappelijk onderzoek en ontwikkeling moge lijk. Als de uitvoering om welke reden dan ook krimpt, krimpt het moederkantoor mee. Als er keuzes gemaakt moeten worden in de gewenste dienst-verlening worden de directeuren hierover geraadpleegd. Een overzicht van de centrale diensten op hoofdlijnen:

Informatie en adviesHet moederkantoor is altijd aanspreekbaar voor het geven van advies en het mee-denken met poli’s. Informatie- en advies-vragen moet men bij voorkeur bundelen.

Financiële zakenAlle Opvoedpoli’s werken met dezelfde begrotingssystematiek, kostenstructuur, financieel­administratieve processen en for-mats voor offertes en facturen. De contrac-ten en contacten met zorgverzekeraars en andere bovenregionale partners worden centraal geregeld, evenals de declaraties en de verantwoording. Uiteraard worden lokale ontwikkelingen gezamenlijk vormgegeven tussen moederkantoor en desbetreffende directeur(en). Het moederkantoor zorgt voor de maandelijkse managementinformatie.

ICTDe Opvoedpoli werkt met ‘cloud-compu-ting’. Alle vitale applicaties zijn web-based, het beheer is uitbesteed (gehost). Alle mede werkers hebben een ‘virtual of-fice’, met de beschikking over beveiligde document opslag, e­mail en Office­pakket. Daarnaast is er de website, het intranet en het voor de bedrijfsvoering cruciale en

40 41

complete registratieprogramma Careweb. De kosten voor deze applicaties (abonne-menten per medewerker) zijn voor de poli’s. Het ontwikkelen, maatwerk en beheer ge-beurt vanuit het moederkantoor. Het gebruik van de applicaties, training van collega’s en zeker ook de tijdige, juiste en volledige registratie en rappor tage is een verantwoor-delijkheid voor de poli’s. Internet per locatie, vaste en mobiele telefonie en de aanschaf van laptops kunnen door Opvoedpoli’s zelf geregeld worden; indien gewenst kunnen poli’s gebruik maken van advies of centrale contracten. De kosten zijn voor de poli’s zelf.

PR en communicatieHet moederkantoor draagt zorg voor de

‘corporate communicatie’: ontwerp van algemene folders, boekjes, visitekaartjes etc.; het bijhouden van de website en het intranet; de ontwikkeling en het beheer van de huisstijl. Landelijke en strategisch belang rijke mediacontacten worden door het moederkantoor gecoördineerd (hiervoor is altijd een melding vooraf verplicht). Uiter-aard worden de kosten hiervoor ook door het moederkantoor gedragen. Opvoedpoli’s kunnen zelfstandig vormgeven aan lokale PR, mediacontacten, representatie, midde-len etc., uiteraard binnen de richtlijnen van de corporatie communicatie. De kosten zijn dan ook voor de poli in kwestie.

Personele zakenEr is een voor alle poli’s bindend Arbeids-voorwaardenreglement met functiehuis, salarisschalen, gedragscode, beoordelings-cyclus en sjablonen voor contracten en ver-slaglegging. Op een aantal andere terreinen

in het personeelsbeleid zijn er afspraken op hoofdlijnen, zoals bijvoorbeeld het stage-beleid en de werving en selectie.

Elke poli is verantwoordelijk voor de con-tracten, beoordelingen, verzuimregistratie etc. van zijn medewerkers. We kennen geen personeelsafdeling, de directeuren zijn vrij, maar ook verantwoordelijk. Waar nodig vragen zij advies bij het moederkantoor (gratis) of bij deskundigen (zelf de kosten betalen). Verder is er een centrale ondernemingsraad. De ondernemingsraad wordt vanuit het moederkantoor gefaciliteerd en bekostigd. De uren van de leden (een per poli of per re-gio) worden betaald door de desbetreffende poli(s). Ook is er een vertrouwenspersoon waar alle medewerkers terecht kunnen. De salarisadministratie wordt vanuit het moederkantoor getrokken maar kan door dochters ook zelf geregeld worden (in het laatste geval zijn het eigen kosten voor de poli).

Onderzoek, ontwikkeling en ontmoetingDe Opvoedpoli is primair een uitvoerings-organisatie. Echter: vanuit de uitvoering is er ruimte voor praktijkgericht onderzoek, inno-vatie en ontwikkeling. De Opvoedpoli wil graag bijdragen aan betere jeugdzorg. Het moederkantoor is, in aanvulling op de activi-teiten van de Opvoedpoli’s, actief op dit terrein, zowel met eigen initiatieven als ter ondersteuning van lokale activiteiten. Onze samenwerkingspartner op landelijk niveau, de Radar-Groep, is een belangrijke schakel.

42 43

Een globaal overzicht:• Het moederkantoor fungeert als informatie- en inspiratiebron voor (landelijke) ont-

wikkelingen op het terrein van jeugdzorg (in al haar verschijningsvormen: onderwijs, preventie, gemeentelijke jeugdzorg, ggz etc.).

• Het moederkantoor maakt jaarlijks een jaarplan, gericht op de strategische keuzes, pri-oriteiten en ontwikkelingen voor de Opvoedpoli als geheel. Alle poli’s maken op basis hiervan een eigen plan, gericht op de lokale situatie en specifieke thema’s en wensen.

• Het moederkantoor zorgt voor (de bundeling van) wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling. We werken samen met hogescholen en universiteiten. Waar nodig is de Opvoedpoli actief in productontwikkeling, maar waar mogelijk maakt de Opvoed-poli gebruik van de beschikbare kennis en kunde. De focus ligt veel meer op cliënt-gerichtheid, ‘slim organiseren’, de ontwikkeling van professionals en op effectiviteit.

• Het moederkantoor is voortdurend bezig met het realiseren van ontmoeting en kennisdelen tussen ‘poliprofs’. Het gaat hierbij om elkaar kennen, elkaar kunnen vinden, samen nadenken over verbeteringen, maar ook om het vasthouden en versterken van de bedrijfscultuur van de Opvoedpoli. Voor alle medewerkers begint dit proces bij de basisopleiding. Daarnaast zijn er meerdaagse programma’s voor bijvoorbeeld de ‘masters’ (de collega’s die een coachende begeleidende rol hebben).

per OpvOeDpOli: Het COnCept in De praktijkDe kern van de Opvoedpoli ligt in de lo-kale, zelfstandige werkeenheden. Collega’s binnen de poli zijn bij voorkeur thuis in het gebied. Hier wordt de meerwaarde van de Opvoedpoli concreet. Er is een basisvorm beschreven voor elke poli, zodat de poli herkenbaar is. Daarnaast is er de sfeer, de bedrijfscultuur. Het moederkantoor doet veel aan de randvoorwaarden, maar het is uiteindelijk aan de teams zelf om ‘poli’ te zijn. Voor Care-Express ziet dit onderdeel er iets anders uit. Hun jongeren hebben een andere sfeer nodig, er zijn andere dingen belangrijk, het team ziet er anders uit en Care Express heeft bijvoorbeeld ook een eigen huisstijl. De visie, de manier van werken en ook het kwa-liteitssysteem is altijd bindend voor iedereen

die werkt binnen de netwerk organisatie van de Opvoedpoli.

PlekDe Opvoedpoli is gevestigd in een centrum-gemeente of in een stadsdeel van een grote stad, aan de rand van of in het centrum. De locatie is goed bereikbaar met openbaar vervoer en auto en ligt op een zichtlocatie. Zonder opzichtig te zijn, zijn naam, logo en basisinfo zichtbaar.

PandHet pand heeft een stijlvolle, vriende-lijke, open en verzorgde uitstraling. Vanaf de openbare weg is goed te zien dat de Opvoed poli in het pand gevestigd is. Het is een plek waar kinderen, maar vooral ook grote mensen (ouders en professionals)

graag willen zijn. We verwelkomen iedereen. Als je er bent neem je de telefoon op, als er iemand zonder afspraak binnenkomt ont-vang je hem/haar. Kijk rond in je pand met de blik van: ‘als ik cliënt was zou ik…. ‘ Het pand heeft ongeveer 250-300 m2 vloer-oppervlak, een ontvangstruimte (grote tafel), een kantoorgedeelte (ongeveer twaalf werk-plekken), drie tot vijf gespreks- en werk-ruimtes. Gezien de ambulante werkwijze en open cultuur wordt structureel gewerkt met flexplekken. Als je er niet bent, zorg je dat je bureau leeg is en een collega er kan werken. Er is een aantal multifunctionele ka-mers waar gesprekken, therapieën, testen en overleggen kunnen plaatsvinden. Ook de directiekamer is opgenomen in het reserve-ringssysteem. Het pand is 24 uur per dag open voor medewerkers, zij kunnen zelf-standig het pand in en uit. Ze zijn daarmee ook verantwoordelijk voor het afsluiten en voor het verzorgen van huishoudelijke zaken. De basiskleur van de inrichting van de Opvoed poli is rood (vloerbedekking, details). Verder wordt gewerkt met lichte kleuren (beige, grijs) en donker hout. Ikea (o.i.d.) is hofleverancier, maar er wordt ook altijd een beperkt aantal kwaliteitsmeubels aan-geschaft. Er is minimaal één kroonluchter aanwezig in het pand. Denk bij de aanschaf van dingen: hoe zou ik het thuis doen? Een Opvoedpoli is een ‘duurzame’ plek met echte dingen. Natuurlijke materialen hebben de voorkeur (geen plastic kerstboom, geen hard kantoorlicht, geen kantoorlamellen, geen plastic bekers, liever houten speel-goed). De koffie/thee/limonade is lekker

en een goede droppot is niet verkeerd. De polifant is het dier van de Opvoedpoli.

SfeerDe sfeer in het pand is die van een ‘zakelijke huiskamer’. Geen kinderdagverblijf, geen klassiek kantoor, geen zorginstelling, geen buurthuis en zeker geen overheid. Er is een helder onderscheid tussen het cliënt-gedeelte en de werkplekken, maar cliënten mogen best in de kantoorruimte komen.

kwaliteitsbeleiD, auDiting & CertifiCeringDe Opvoedpoli werkt met een strak en bindend kwaliteitsbeleid. Alle procedures, processen, sjablonen, ICT-oplossingen en andere afspraken die centraal worden vastgesteld vormen onderdeel van het kwa-liteitsbeleid. De Opvoedpoli werkt met ISO-certificering. Alle poli’s zijn verplicht zich te houden aan de afspraken die gemaakt zijn. Minimaal jaarlijks is er een audit op het pri-mair proces, daarnaast kunnen op verzoek van poli’s en/of op initiatief van het moeder-kantoor audits plaatsvinden op verschillende thema’s. Het kwaliteitsbeleid geeft structuur voor certificering als ‘Opvoedpoli’, dus om de naam Opvoedpoli te mogen dragen. Bij Opvoedpoli’s die een eigen rechtspersoon zijn worden afspraken gemaakt over de jaar-lijkse hercertificering.

kengetallen van De OpvOeDpOliHet concept van de Opvoedpoli valt of staat met kleinschaligheid, herkenbaarheid, zake-lijkheid en transparantie. In schema een aantal kengetallen (het gaat om de geest der wet, niet om de letter!).

44 45

Wat Hoe groot Bijzonderheden

Maximale grootte per Poli

650 gezinnen per jaargem. € 3400,- per gezin

Capaciteit, gemiddelde duur 6 mndn.Bij 300 gezinnen in zorg: start splitsen > nieuwe poli

Omzet bij max. grootte € 2.250.200,- 25 fte X 1059 productieve uren per jaar X € 85,- per uur

Startkapitaal € 350.000,- € 300.000,­ Voorfinanciering personele en overige kosten, onderhanden werk + € 50.000,- pand en inrichting, pay back: 3-5 jaar.

Overhead bij max. grootte (650 gezinnen, 25 fte)

1 fte Directie1 fte Officemanager1,5 fte werkbegeleider

Werkbegeleiders/projectleiders minimaal 50% declarabel. Max. 2,5 fte overhead (= 10% van personele capaciteit), schuiven tussen functies kan.

Huisvesting zelfst. Poli, incl. servicekosten en schoonmaak

300 m², € 108.000,- = 4% van de omzet

Rand centrum, vriendelijke locatie, kosten huisvesting/ inventaris

Afdracht omzet voor centrale ondersteuning/afdracht resultaat

10% van de omzet PR, Communicatie, R&D, kwaliteitsbeleid, ICT, financiën en administratie volgens Service-contract

Verhouding dienst/freelance

70 % vaste uren20 % oproep10 % freelance

Max. 40 collega’s in loondienst, gem. per fte: € 47.500,- mini-maal 30% in tijdelijke dienst; 10 freelance-collega’s, gem. per uur € 50,-

Wat Bijzonderheden

Minimaal aanwezige disciplines bij start (com-binaties zijn mogelijk)

• Directeur • BIG-geregistreerde hoofdbehandelaar (psychiater/psy-

choloog)• Officemanager• Werkbegeleider • Gezinscoach/gezinsbehandelaar• Orthopedagoog/psycholoog/SPV• Vaktherapeut / onderwijsbegeleider

(culturele) Diversiteit • Afspiegeling van de regionale bevolking (NL/anders)• Minimaal 25% mannen in de uitvoering• Minimaal 50% vrouwen in leidinggevende/sturende

functies• Minimaal 25% junior medewerkers• Maximaal 25% senior medewerkers

Directe-indirecte tijd minimaal 50% directe tijd (= met cliënten/systeem, live, telefoon, e-mail, chat) –maximaal 50% indirect (= verslag, overleg, reistijd etc.).

Doorlooptijden Eerste directe contact: binnen twee weken

46 47

Gedragscode

Centraal in de gedragscode van de Opvoedpoli staat het besef dat wij als medewerkers niet anders zijn dan onze cliënten: we zijn allemaal kind geweest, en we hebben allemaal te maken (gehad) met opvoeding. we zijn allemaal uniek en anders en dat mag ook: de Opvoedpoli kiest voor diversiteit.

Als medewerkers van de Opvoedpoli onder scheiden we ons door ons vak, onze profes sionaliteit. We kunnen alleen resultaat boeken als we als medewerkers onderling, met ouders, kinderen en andere betrok-kenen intensief en in een open sfeer samen-werken.

Over samenwerken: direct met respect• Maak geen onderscheid naar af-

komst, achtergrond of persoonlijke eigenschappen.

• Laat je mening horen, toon gevoel voor humor, maar denk na over wat je zegt.

• Respecteer collega’s én cliënten altijd. Wie respect geeft, krijgt het ook weer terug.

• Praat conflicten uit. Pak het conflict aan, niet de persoon.

• Als je iets moeilijk vindt of niet oké, dan zeg je dat.

• Houd je aan de afspraken die je maakt en spreek elkaar aan waar nodig.

• Fouten maken mag, daar leren we weer van. Dingen achterhouden niet.

• Vastgestelde besluiten, proto collen en processen zijn bindend. Dat spreekt vanzelf.

• Deel kennis en informatie waar col-lega’s en/of klanten hun voordeel mee zouden kunnen doen.

• Als je een beslissing moet nemen die buiten de orde valt en niet vooraf overlegd kan worden dan doe je dat. Je meldt je beslissing en we overleggen achteraf. De uitzondering bevestigt de regel, maar je moet het wel kunnen uitleggen.

Over professionaliteit: zorgvuldig, maar geen geheimen

• Je bent transparant in je handelen, en kunt uitleggen waarom en hoe je je werk doet.

• Je bent op de hoogte van en houd je aan de specifieke beroepscode, wet­ en regelgeving die specifiek voor jouw vakgebied gelden. Als er

48 49

dilemma’s zijn vanwege tegenstrijdige afspraken (bijvoorbeeld in het kader van het multidisciplinair werken) ga je hierover in gesprek met je leidinggevende.

• De veiligheid van het kind, de medewerkers én de samenleving als geheel staan altijd voorop. Waar de veiligheid in het geding is houden beroepsgeheim en privacy-bescherming op.

• Binnen de Opvoedpoli is de afspraak dat alle informatie rond cliënten gedeeld wordt binnen het betrokken team. Dit is duidelijk voor cliënten en collega’s.

• Incidenten en calamiteiten (dus alles wat buiten de normale situatie valt) worden gemeld aan de leidinggevende. Als dit niet mogelijk is wordt het gemeld aan de vertrouwenspersoon voor medewerkers of cliënten. Bij twijfel: wel melden.

• Binnen de Opvoedpoli gaan we op een open manier om met informatie, ook als het gaat om beleidszaken, nieuwe plannen, of persoonlijke zaken. We gaan er vanuit dat je op een professionele manier omgaat met deze informatie, nadenkt voor je zaken naar buiten brengt, en waar nodig informatie vertrouwelijk kunt behandelen.

Literatuur

I. J. Hermanns, Het opvoeden verleerd, Amsterdam Vossiuspers UvA, 2009.

II. H. Burger, ‘Epidemiologie van psychische problemen en gedragsproblemen in

Nederland’, in: Tijdschrift voor gezondheidswetenschappen, 2001 nr. 8.

III. G. Blokland e.a., De Jeugd heeft de toekomst, GGD/NIZW, Utrecht 2002.

IV. E. Zeijl e.a., Kinderen in Nederland, Sociaal Cultureel Planbureau, 2005.

V. Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, De ontkokering voorbij’, 2008 ( http://

www.adviesorgaan-rmo.nl/info/advies.php?id=114&s=9 ).

VI. A. Maslow, Hiërarchie van behoeftes, 1968.

VII. Willie Wielemans, Ingewikkelde ontwikkeling, opvoeding en onderwijs in relatie tot

maatschappij en cultuur, 2000.

VIII. Kitlyn Tjin A Djie, hoofdstuk in C. Roosen, A. Savenije, A. Kolman en R.

Beunderman, ‘Over een grens, psychotherapie met adolescenten’, 2001.

IX. Steven Pont, Er zit systeem in, november 2005.

X. Naar: H. Cladder “METEN=WETEN”, 20 december 2000. Zie ook oa.www.talk-

ing.cure.com en: M.A. Hubble, B.L. Duncan en S.D. Miller, The heart and soul of

change; what works in therapy, American Psychological Association, 1999.

XI. E.L. Bruns, J. Adams, P. Miles, T.W. Osher, J. Rast en J.D. Van den Berg, National

Wraparound Initiative Advisory Group (2004), in: Ten principles of the wraparound

process, Portland. In Nederland is de wrap around benadering uitgewerkt door prof.

dr. J. Hermanns, zie onder meer: J. Hermanns, Jeugdbeleid op locatie, in: Jeugd-

beleid, 1 (3) 163-166 (2007).

XII. N.Stomps en N. Tanha, Coda-e; Nieuwsgierig Verbinden, 2010.

XIII. Herman Roosen, Managen van een netwerkorganisatie, 2004.

XIV. Eckart Wintzen, Eckart’s Notes, 2007.

50 51

tot slot:

“Als ik hier nog niet zou werken zou ik zeker solliciteren!”

52