RAZVOJ MODERNE GEOGRAFIJE

Osnivači moderne geografije

• Osnivači moderne geografije su njemački geografi i istraživači Alexander von Humbolt i Carl Ritter.

Alexander von Humbolt • njemački je geograf šireg znanstvenog

interesa.

• Pretežno je djelovao u Berlinu, a neko vrijeme i u Parizu.

• Od njegovih velikih putovanja treba istaknuti putovanje Evropom i Azijom tom prilikom je preko Rusije dospio do Mongolije, te putovanje u Ameriku.

• U Americi je obišao nekoliko zemalja središnje i južne Amerike.

• Bit njegova znanstvenog pristupa , što je zapravo i najveći doprinos razvoju geografske misli je u tome što pri objašnjavanju traži uzročni odnos između pojedinih prirodnih elemenata i pojava. Na taj način posmatra odnos čovjeka i prirode.

• Konkretnim istraživanjima Humbolt je posebno pridonio razvoju fizičke geografije, pogotovo klimatologije i biogeografije.

• Prvi je uveo i primjenio termin izoterma.

• Razradio je pojam kontinentalnosti i kontinentalne klime.

• Uveo je i pojam permafrost.

• Carl Ritter je kao i Humbolt bio njemački znanstvenik.

• Studirao je prirodne znanosti. Za razliku od Humbolta, Ritter je manje putovao.

• Ritterove glavne ideje o geografiji , njezinu konceptu, metodologiji mogle bih se svesti na nekoliko tačaka.

• Ritter shvata geografiju više kao empirijsku (iskustvo) znanost, a ne znanost koja se temelji na dedukciji i a priori teoriji.

• Geografski rad mora počivati na opažanjima i utvrđivanju zakonitosti.

• Geografija se prema Ritteru i Humboltu bavi objektima onako kako oni postoje zajedno u prostoru.

• Ritter zahtjeva utvrđivanje odnosa i veza između skupina fenomena u istom području te između pojedinih područja.

• Ritter je uveo pojam “Erdkunde”- znanost o Zemlji, a čiji je zadatak da prezentira najviše fizičko-geografska obilježja, njihovu međuzavisnost te njihovo značenje za materijalni i duhovni status stanovništva.

• Ritterov koncept u biti sadrži dva pristupa:• HOROLOŠKI• EKOLOŠKI

• Ritterovo najvažnije dijelo je “ Nauka o Zemlji u odnosu na prirodu i historiju čovječanstav”

• Ovo dijelo je napisano u 19 knjiga, a koje su izlazile u Berlinu između 1817-1859.

• Na idejnim osnovama Humbolta i Rittera počinje samostalnost razvoja geografske misli, a za to je bila potrebna institucionalizacija u vidu katedri, osnivanje geografskih društava te drugih nacionalnih i internacionalnih organizacija, izdavanjem stručnih i naučnih sadržaja.

• U 19. vijeku osnovana su brojna geografska društva.

• Geografska društva: • GEOGRAFSKO DRUŠTVO PARIZA 1821.

• DRUŠTVA BERLINA 1828.

• KRALJEVSKO GEOGRAFSKO DRUŠTVO LONDON 1830.

• RUSKO GEOGRAFSKO DRUŠTVO 1845.

• AMERIČKO GEOGRAFSKO DRUŠTVO 1852.

• Geografija je krajem 18. i početkom 19. vijeka doživjela veliki napredak ona se od tada razvija kao samostalna naučna disciplina. Naročito se razvija njena teorija i metodologija.

• Velike promjene u američkoj geografiji nastupaju 50-tih godina, 20-tog stoljeća, kada počinje razvoj tzv. “Nove geografije”.

• Aspekti nove geografije su:• Odnos čovjeka i prirode• Regionalni aspekt• Oraganizacija prostora.

METODOLOŠKI SISTEM GEOGRAFIJE

Dihotomije u geografiji

• Bitno obilježje geografskog metodološkog sistema je dihotomija.

• Dihotomiju u geografiji uvjetuje nekoliko faktora, a izražena je s nekoliko stajališta.

• Drugi aspekt dihotomije uvjetuje spomenuta

podjela znanosti na prirodne i društvene, pri čemu je svaka od njih definirala svoj predmet i metodologiju proučavanja.

Opća i posebna (regionalna) geografija

• Geografsko proučavanje Zemlje kao cjeline i njezine površine uvjetovalo je podjelu geografije na opštu i posebnu.

• Posebna ili regionalna naziv je koji se koristi u većini zemalja u svijetu, dok se naziv Landerkunde koristi na njemačkom jezičnom području.

• Takva dihotomija geografije javlja se već u antičko doba u dijelima Eratostena, Strabona...

• Već se tada geografija dijeli na dvije grane : • Geografija generalis i Geografija regionalis

• Podjela geografije na opštu i posebnu još je izraženija u 19. stoljeću, a prisutna je sve do danas.

Dualizam opšte geografije

• Posljedica spomenute podjele znanosti na prirodne i društvene bio je dualizam u opštoj geografiji, a ogleda se u podjeli opšte geografije na fizičku i antropogeografiju.

• Vezivanje opće geografije za prirodne i društvene znanosti, te metodološki problemi proučavanja odnosa prirode i čovjeka podržavaju dualizam u geografiji.

• On je prisutan, a od pedesetih godina i naglašeniji u svjetskoj geografiji.

• Problem dualizma u geografiji potakao je razvoj novih paradigmi radi stvaranja monističke, tzv. Jedinstvene geografije

Determinizam i posibilizam• Prirodni determinizam podrazumjeva shvatanje prema

kojem priroda, njezini elementi imaju odlučujuću ulogu pri razmještaju stanovništva , njegovim djelatnostima, načinu života, reakcijama i sl.

• Već u prvoj polovici 19. stoljeća do izražaja je došao prirodni detreminizam. Biolozi su prihvatili teoriju evolucije koju je razradio Ch.Darwin.

• Darwin je porijeklo pojedinih vrsta živih bića objašnjavao prirodnom selekcijom u procesu prilagođavanja prirodnim uvjetima.

• Britanski filozof Herbert Spencer razvijao je tzv. socijalni darvinizam.

• Zapravo riječ je o mišljenju prema kojem se društvo ili čovjek kao jedinka mora, slično kao i druga živa bića, boriti za svoj opstanak uz određene prirodne uvjete.

• Posibilizam je suprotan prirodnom detreminizmu. • Posibilizam negira isključivu važnost prirodne osnove

za čovjeka i njegove djelovanje, već prirodnu osnovu, odnosno ljudsku okolinu tretira kao datost kojoj se čovjek može prilagoditi i u njoj naći odgovor na sve izazove.