RATIFIKACIJA I POTPISIVANJE KYOTO PROTOKOLA, MEHANIZAM ČISTOG

RAZVOJA U CRNOJ GORI

I SAVJETOVANJE CG KO CIGRE12-16 Oktobar 2009, Pržno

NEBOJŠA JABLAN, dipl.el.ing. Prenos A.D. Podgorica

nebojsa.jablan@tso-epcg.com

2

Kratak sadržaj

• Klimatske promjene i globalno zagrijavanje • Efekat staklene bašte• Međuvladin panel za klimatske promjene – IPCC

(Intergovernmental Panel on Climate Change)

UNFCCC i KP • Okvirna Konvencija Ujedinjenih nacija o

klimatskim promjenama• Kyoto Protokol• Gasovi sa efektom staklene bašte i potencijal

globalnog zagrijavanjaVodena para (H2O)

Ugljen dioksid (CO2) – 1

Metan (CH4) – 21

Azotsuboksid (N2O) – 310

CFC · HCF · PFC (halometani, hidrofluor i perfluor karbonati, F gasovi i fluorisani ugljovodonici) – (6500 – 9200)

Sumpor heksafluorid (SF6) – 23900

• SektoriEnergetika, saobraćaj, industrija, upravljanje otpadom, poljoprivreda i šumarstvo.

3

Mehanizam čistog razvoja (CDM – Clean Development Mechanism)

Iz perspektive zemalja u razvoju CDM može:

• privući kapital za projekte koji pomažu u prebacivanju na prosperitetnije ali manje karbon intenzivne ekonomije;

• ohrabrenje i dozvola za aktivno učestvovanje privatnog i javnog sektora;

• obezbjeđenje transfera čistih tehnologija, ukoliko je investicija usmjerena na projekte koji zamjenjuju stare i neefikasne tehnologije fosilnih goriva, ili kreira nove industrije sa tehnologijama održivim po životnu sredinu;

• pomaže definisanje investicionih prioriteta u projektima kojima se postižu ciljevi održivog razvoja.

Posebno CDM može da doprinese zemljama u razvoju da postignu ciljeve održivog razvoja kroz:

• transfer čistih tehnologija i finansijske resurse;

• održive načine proizvodnje energije;

• povećanje energetske efikasnosti i štednje električne energije;

• smanjenje siromaštva kroz prihod i zapošljavanje generacija;

• lokalne benefite koji se tiču životne sredine.4

Kvalifikovani CDM projekti

Uključuju projekte u sljedećim sektorima:• poboljšanje energetske efikasnosti kod krajnjeg korisnika;

• poboljšanje energetske efikasnosti kod proizvođača;

• obnovljivi izvori energije;

• kogenerativna postrojenja (CHP – combined heat & power);

• zamjena goriva (benzin ili dizel sa biogorivima ili plinom);

• poljoprivreda (redukcija CH4 i N2O emisija);

• industrijski procesi (CO2 iz cementa itd. HFCs, PFCs, SF6);

• projekti GHG ponora (samo krčenje šuma i pošumljavanje).

CDM projekti se dijele u 2 grupe:• »Small scale« – mali projekti su sljedeći projekti:

• elektrane na obnovljivu energiju snage do 15 MW;

• energetska efikasnost koja smanjuje potrošnju do 15 GWh/god.;

• umanjuju emisiju CO2 za manje od 15 kt/god.

U kategoriju »Large scale« spadaju ostali projekti, koji kapacitetima prelaze gore navedene vrijednosti

5

CDM projektni ciklus • Nacrt predloga projekta (PDD – Project Design Document) –

standardni formular odobren od strane Upravnog odbora za CDM sadrži:

1. opšti opis projekta;

2. opis baseline metodologije;

3. pravovremenost i kreditni projekat;

4. metodologija moditoringa i plan;

5. iznos GHG emisija po izvorima;

6. izjava o uticajima na životnu sredinu;

7. mišljenja vlasnika akcija.

• Projektni ciklus - 7 faza: dizajn projekta i formulisanje, nacionalno odobrenje, ovjeravanje i registracija, finansiranje projekta, monitoring, verifikacija/sertifikacija i objavljivanje CER-ova.

• Sertifikovana smanjenja emisija (CER) su karbon krediti, koje izdaje CDM Izvršni Odbor za smanjenje emisija postignuto kod CDM projekta i verifikovano od strane specijalnog tijela za verifikaciju/sertifikaciju.

6

DNA (Designated National Authority) u Crnoj Gori

• Saradnja za zaštitu životne sredine sa Republikom Italijom: Ministarstvo turizma i zaštite životne sredine Crne Gore je 2004. god. potpisalo

Memorandum o razumijevanju - Sporazum o bilateralnoj saradnji sa Ministarstvom životne sredine, teritorije i mora Republike Italije;

Fokus: zaštita životne sredine, poboljšanje prirodnih resursa, sprječavanje i smanjenje zagađenja životne sredine i promociju održivog razvoja kroz zajedničke programe, inicijative i projekte.

• Aneks I Memoranduma: “Tehnička pomoć Crnoj Gori za potpisivanje i ratifikaciju Kyoto protokola i za uspostavljanje sistema Zelenih Sertifikata”

• Crna Gora pristupila UNFCCC Konvenciji aktom o nasljeđivanju 23. oktobra 2006. god., a Kyoto protokol je ratifikovan 4. juna 2007. god.;

• DNA Crne Gore, nacionalno tijelo koje odobrava CDM projekte na nacionalnom nivou

Savjet za mehanizam čistog razvoja u okviru Ministarstva uređenja prostora i zaštite životne sredine nadležan je za sve aktivnosti DNA kao regulatorno tijelo

Tehničko operativno tijelo, u sklopu Agencije za životnu sredinu, zaduženo za operativne procedure uključujući i tehničku analizu i pregled projektne dokumentacije.

7

8

CDM potencijal u Crnoj Gori

9

CDM u Crnoj Gori

10

CDM projekti: Elektrana na biomasu Berane i

Pretvaranje gasa u energiju – Deponija Podgorica

11

• 1990. godina - ukupna emisija ugljendioksida u Crnoj Gori iznosila je 3556.03 Gg;

• Količina ugljendioksida apsorbovanog u tzv. ,,ponorima” je 485.00 Gg;

• Ukupna količina ekvivalentnih CO2 emisija je 4001.48 Gg (4486.47 Gg ukoliko se isključi doprinos ponora);

• Energetski sektor doprinosi sa 74% emisiji CO2 što odgovara oko 2700 Gg;

• Ostatak od 26% (909.38 Gg) dolazi od industrijskih emisija;

• Emisije CO2 uglavnom slijede dinamiku proizvodnje električne energije u termoelektrani;

• Uključivanjem u pogon II bloka TE Pljevlja godišnje emisije iz elektroenergetskog sistema će porasti na nivo od 2.9 miliona tona;

• Primjenom projekata kojima se smanjuju emisije GHG gasova ili povećava njihovo kaptiranje može se realizovati usmjeravanjem investicija u sektore energetike, upravljanja otpadom, šumarstva i poljoprivrede.

Zaključak

Hvala na pažnji!

12