Raport z badań fokusowych przeprowadzonych wśród...

12
1 Projekt realizowany jest w ramach konkursu Priorytetu VIII „Regionalne kadry gospodarki” Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Raport z badań fokusowych przeprowadzonych wśród pracowników naukowych w związku z realizacją projektu iCSE (badania przeprowadzone w semestrze letnim roku akademickiego 2011/2012)

Transcript of Raport z badań fokusowych przeprowadzonych wśród...

1

Projekt realizowany jest w ramach konkursu Priorytetu VIII „Regionalne kadry gospodarki”

Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

Raport z badań fokusowych przeprowadzonych wśród

pracowników naukowych w związku z realizacją projektu iCSE

(badania przeprowadzone w semestrze letnim roku akademickiego 2011/2012)

2

Wstęp

W semestrze letnim roku akademickiego 2011/2012 przeprowadzono badania

fokusowe (zintegrowany wywiad grupowy) także wśród pracowników naukowych

pracujących na wydziałach, gdzie realizowany jest projekt: „Nowoczesne

komputerowe metody kształcenia dla regionalnych kadr innowacyjnej gospodarki:

iCSE”. Wywiad fokusowy został przeprowadzony wśród pięciu pracowników

naukowych z Wydziału Fizyki, którzy prowadzą zajęcia dydaktyczne w ramach

projektu iCSE.

W badaniach fokusowych pytania pogrupowano w dwa zasadnicze bloki

tematyczne: iCSE i dydaktyka. W ramach tych bloków pojawiły się już konkretne

pytania dotyczące następujących problemów badawczych:

- Cele iCSE.

- Koncepcja włączenia metod komputerowych w proces kształcenia.

- Wykorzystanie założeń iCSE podczas zajęć dydaktycznych.

- Sage.

- Język Python.

- Zmiany w prowadzonych modułach kształcenia w ramach iCSE.

- Dostęp do Internetu.

- Bariery związane z procesem wdrażania projektu iCSE.

- Szanse absolwentów na rynku pracy.

Cele iCSE

Jednym z pierwszych pytań zadanych w ramach badania fokusowego

naukowcom prowadzącym zajęcia dydaktyczne w ramach iCSE dotyczyło próby

identyfikacji celów iCSE. Analiza zgromadzonego materiału empirycznego wykazała,

że pracownicy naukowi potrafią rozszyfrować skrót iCSE. Ponadto respondenci

wskazywali na to, że znają i rozumieją cele iCSE.

W tym miejscu można wskazać następujące wypowiedzi:

­ „Z tego, co jak rozumiem to chodzi o to, żeby zintegrować używanie

komputera z procesem dydaktycznym” (wykładowca 1).

3

­ „Jest to nieodłączne narzędzie, z którego będziemy korzystać w coraz

większym stopniu w przyszłości. Założenie jest takie, żeby nie wracać już do

ołówka i kartki papieru” (wykładowca 2).

­ „Chodzi o to, żebyśmy mogli wykorzystać narzędzia numeryczne, żebyśmy

umieli korzystać z narzędzi i metod, z których do tej pory nie korzystaliśmy”

(wykładowca 3).

Na pytanie, czy koncepcja włączania metod komputerowych jest dobrym

rozwiązaniem wszyscy respondenci udzielili pozytywnej odpowiedzi. Jeden z

badanych pracowników naukowych stwierdził: „Ja bym powiedział, że to jest jedyne

rozwiązanie, jakie jest możliwe, bo jeśli nie takie to jakie? Nie ma innej drogi”

(wykładowca 2).

Koncepcja włączenia zintegrowanych metod kształcenia w proces

nauczania

Do badanych osób skierowano pytanie o to, jak oceniają koncepcję włączenia

zintegrowanych metod kształcenia w proces nauczania. Badani udzielili

następujących odpowiedzi:

­ „Oczywiście, to są co prawda pierwsze kroki, ale wykorzystujemy to. Można

powiedzieć, że raczkujemy jeżeli chodzi o tą tematykę. Proces wdrażania

metod zintegrowanego kształcenia odbywa się systematycznie, krok po kroku.

Ja to realizuję na ekonomii matematycznej oraz w ramach przedmiotu teoria

chaosu. Ogólnie rzecz biorąc prowadzę przedmioty związane z matematyką

stosowaną, gdzie musimy rozwiązywać równania opisujące rzeczywistość –

siłą rzeczy nie da się tego zrobić na tablicy za pomocą kredy i tam

wykorzystuję zintegrowane metody kształcenia” (wykładowca 1).

­ „Ja też to wykorzystuję – na następujących przedmiotach: mechanika

kwantowa, ekonofizyka i elementy matematyki wyższej, chciałem jeszcze na

fizyce statystycznej, ale się mi to nie udało, gdyż studenci mieli za krótko

kontakt wcześniej z komputerami zakupionymi w ramach iCSE” (wykładowca

3).

4

­ „A ja miałem na technologii informacyjnej – jako swoistego rodzaju

wprowadzenie, trochę jeszcze wykorzystywałem na ekonometrii” (wykładowca

1).

­ „Ja jeszcze dodam, że nie musimy dokonywać integracji metod kształcenia

Sage’m. To może być też inne oprogramowanie. Natomiast wybór języka

oprogramowania jest o tyle ważny, że powinno to być w jakiś sposób

ujednolicone, aby na każdym przedmiocie nie uczyć studentów innego języka

oprogramowania. Wykorzystywałem to na metodach numerycznych” (Kostur).

Czyli można jednoznacznie stwierdzić, że koncepcja integracji komputerowych

metod w procesie kształcenia jest bardzo dobrze postrzegane przez kadrę

uczestniczącą w projekcie iCSE.

Badanych pracowników naukowych zapytano także, czy Sage jest dobrym

narzędziem.

Respondenci wskazywali na to, że Sage ma sporo zalet. Przede wszystkim

akcentowano, że program jest darmowy oraz uniwersalny. Jeden z badanych

zauważył, że jest to strzał w „10”.

Sage

Jeden z istotniejszych bloków pytań skierowanych do pracowników

naukowych dotyczył oprogramowania Sage. Pytano przede wszystkim o to, czy

program ten w ich opiniach nie jest za trudny do opanowania dla studentów. Na tak

sformułowane pytanie pojawiły się następujące odpowiedzi:

­ „Sage jest oparty na jednym z najszybciej przyswajalnych języków –

mianowicie na Pythonie. Więc trudno podać przykład innego języka, który

byłby szybciej przyswajalny” (wykładowca 3).

­ „Nie jest za trudny – sam go muszę wykorzystywać w swojej codziennej pracy.

Sage jest łatwo przyswajalny ale nie można studentów zarzucić zbyt

obszernym materiałem – trzeba to robić krok po kroku, jest to dobre

narzędzie” (wykładowca 2).

Czyli można stwierdzić, że pracownicy naukowi uważają, iż język Python nie

jest trudnym językiem do przyswojenia.

5

Na pytanie skierowane do wykładowców, co w ich opiniach sprawia studentom

najwięcej problemów w opanowaniu Sage’a badani pracownicy naukowi podzielali

stanowisko jednego z wykładowców, który uważał, że: „Problemem nie jest

opanowanie Sage’a. Problemem jest opanowanie odpowiedniego podejścia do

rozwiązywania problemów za pomocą komputerów. Problemem jest także to, że

studenci przychodzą ze szkół średnich kompletnie nie wyposażeni w narzędzia tego

typu, nie mają takiej wiedzy” (wykładowca 1).

W opiniach badanych pracowników naukowych studenci opanowali podstawy

wykorzystania komputerów podczas zajęć dydaktycznych. „Każdy student

uczestniczący w projekcie iCSE – zdaniem jednego z wykładowców akademickich -

przechodzi podstawowy kurs obsługi samego Sagea. W przyszłości będziemy

prowadzić takie działania, aby studenci, którzy przychodzą do nas ze szkół średnich

lepiej byli przygotowani do programowania. Na dzień dzisiejszy to sami musimy ich

tego uczyć” (wykładowca 2).

Do badanych pracowników naukowych skierowano pytanie dotyczące tego,

czy w ich opiniach studenci w wystarczającym zakresie opanowali język Python, aby

móc poradzić sobie na zajęciach dydaktycznych.

Respondenci twierdzili, że nie wszyscy studenci na satysfakcjonującym poziomie

opanowali język Python.

Pojawiły się następujące wypowiedzi:

­ „Nie wszyscy. To samo było na technologii informacyjnej, gdzie niektórzy

studenci szybciej sobie z tym radzili, inni z kolei wolniej. To wszystko zależy

od tego, czy osoby te miały wcześniej styczność z programowaniem. Osoby,

które miały wcześniej kontakt z programowaniem, to radziły sobie z tym

szybciej, ale to też zależało od indywidualnego nakładu pracy (wykładowca 3).

­ „To co zaobserwowałem – studenci po I semestrze technologii informacyjnych

nie mają umiejętności programowania. Brakuje godzin dydaktycznych w

semestrze. To żeby ludzie nauczyli się myśleć bardziej algebraicznie, bardziej

profesjonalnie, to myślę, że do tego potrzebna jest zmiana siatek godzin

dydaktycznych – być może przydałyby się niezależne kursy, np. dla osób,

które nieco wolniej przyswajają sobie materiał dydaktyczny” (Kostur).

6

Natomiast jeden z badanych zwrócił także uwagę na to, że: „Sage’a – a przynajmniej

to co za pośrednictwem tego programu robimy – można dopasować do poziomu

studentów” (wykładowca 2).

Zmiany w prowadzonych modułach kształcenia w ramach iCSE

Uczestnicy badania fokusowego wypowiadali się również na temat

potencjalnych zmian w prowadzonych modułach kształcenia w ramach iCSE.

Pojawiły się następujące wypowiedzi:

­ „Generalnie ja uważam, że te moduły będą musiały ulegać zmianom przez

dłuższy czas. Proponowałbym np. w ramach technologii informacyjnych na

początku wykorzystanie Sage’a do prostych bardzo rzeczy – np. kalkulator,

a nie rozpoczynać od razu od programowania, nie wchodząc w

programowanie, można to robić np. pół semestru, a potem wprowadzić

umiejętność programowania. Czyli nie warto czasem rozpoczynać od

początku, może warto rozpocząć od środka – trzeba czasem pokazać efekt na

początku – proponowałbym rozpocząć od traktowania Sage’a jako kalkulatora

użytkowego do prostych bardzo rzeczy. To jednak dyrekcja ds. dydaktycznych

powinna być tym głównym motorem tych zmian, być może od następnego

semestru coś się tu zmieni” (wykładowca 4).

­ „Na początku pokazałbym studentom zasady wykorzystania funkcjonalności

Sage’a” (wykładowca 2).

­ „Studenci traktują to, czego uczymy ich na studiach i to z czym się spotykają w

rzeczywistości jako dwie różne rzeczy, zadziwiające jest to, że studenci nie

rozwiązują problemów dnia codziennego za pośrednictwem tego, co nauczyli

się na studiach. Np. ja prowadzę matematykę ekonomiczną i na podstawie

wiedzy, którą zyskuje ten student to może oszacować swój własny budżet w

domu” (wykładowca 1).

Dostęp do Internetu

7

W związku z tym, że Sage jest oprogramowaniem on-line, studentów

zapytano, czy studenci uczestniczący w projekcie iCSE mają bezproblemowy dostęp

do Internetu.

Pracownicy naukowi mówili, że:

­ „Są sale, gdzie jeszcze nie ma dostępu do Internetu, tam albo powinniśmy

przestać nauczać, albo sale te jak najszybciej powinny mieć dostęp do

Internetu” (wykładowca 1).

­ „U mnie się nie zdarzyło, żeby były problemy z Internetem. Co prawda jeden

ze studentów miał problem z menadżerem wi-fi, ale to nie był problem sieci”

(wykładowca 2).

­ „Na tych komputerach, z których korzystają studenci podczas zajęć jest kopia

Sage’a i studenci mogą bez Internetu używać Sage’a. U nas na wydziale jest

rozbudowywana cały czas sieć internetowa. To nawet nie jest kwestia

finansów, co raczej organizacji. Każdy student musi mieć w każdym miejscu

na kampusie uniwersyteckim szybki dostęp do Internetu i to najlepiej bez

żadnych haseł, logowania itp. – to jest tylko komplikacją organizacyjną”

(wykładowca 4).

Bariery związane z procesem wdrażania projektu iCSE

Istotnym elementem postępowania badawczego była diagnoza barier

związanych z procesem wdrażania projektu iCSE na Uniwersytecie Śląskim.

Respondenci wskazywali na następujące kwestie:

­ „Przede wszystkim taką przeszkodą będzie materia ludzka. No i im starszy

wiek, tym gorzej. Są oczywiście wyjątki, ale generalnie to taka zasada jest.

Inną przeszkodą jest poziom studentów. Brak spójności programów nauczania

– to kolejna przeszkoda i to od początku pierwszego semestru” (wykładowca

5).

­ „Nie wszyscy studenci mają doświadczenie z programowaniem. Pewną

barierą będzie także to, że część wykładowców nie przywykło do tego typu

zajęć. Ale upływający czas będzie działać na naszą korzyść i też się uczymy”

(wykładowca 2).

8

Poza tym jeden z badanych wyraźnie podkreślał, że: „Nie można wszystkiego zlecać

komputerom i nie można także wszystkiego liczyć „na piechotę” – trzeba to wszystko

umieć wywarzyć” (wykładowca 4).

Szanse absolwentów na rynku pracy

Do pracowników naukowych podczas badania fokusowego skierowano także

pytanie dotyczące potencjalnych zmian w programie kształcenia, aby zwiększyć

szanse absolwentów na rynku pracy.

Udzielono następujących odpowiedzi:

­ „Ja miałem okazje oglądać wykłady, jakie odbywają się na innych

uczelniach – taką uczelnią ze wzorów której warto korzystać jest np. MIT –

na tej uczelni jest bardzo spójny program nauczania, absolwent tej uczelni

to potrafi zbudować komputer, bo cały program kształcenia jest spójny.

Przedmioty, których się uczą tam studenci pasują do siebie jak

przysłowiowe puzle” (wykładowca 2).

­ „Na niektórych kierunkach program jest przeładowany i studenci nie

studiują, tylko uczą się do tych egzaminów, to jest mankament”

(wykładowca 5).

­ „Ludzie już nie są tak dobrze wykształceni jak kiedyś – szczególnie dotyczy

to matematyki i przedmiotów ścisłych” (wykładowca 2).

­ „Niestety zostajemy w tyle – studenci i doktoranci kierunków ścisłych

w Niemczech, Holandii, Finlandii są lepsi od ich polskich kolegów”

(wykładowca 3).

Zatem jedną z zasadniczych kwestii wpływających na wzrost szans absolwentów na

rynku pracy na podjęcie zatrudnienia w opiniach badanych pracowników naukowych

będzie wzrost spójności realizowanych projektów aktywizacji.

Do pracowników naukowych skierowano także pytanie, jak zapatrują się na

Wikipedię jako na źródło informacji dla studentów. Uzyskano następujące

odpowiedzi:

9

­ „Nie jestem zwolennikiem podawania tego źródła przez studentów w ich

opracowaniach, natomiast uważam, że dobrze, że tego typu źródło istnieje.

Ale generalnie pozytywnie oceniłbym Wikipedię jako źródło informacji – jako

tzw. „pierwsze czytanie” – ale potem student koniecznie musi sam poszukiwać

wiedzy/ informacji z innych źródeł” (wykładowca 2).

­ „Nie jest to encyklopedia w tym sensie, że nie są weryfikowane przez

recenzentów umieszczane tam hasła. Każdy może tam sobie coś opublikować

i to jest mankament. Nie jest mile widziane, jak Wikipedia jest materiałem

źródłowym w pracach magisterskich” (wykładowca 1).

Na podstawie zgromadzonego materiału badawczego można stwierdzić, że

pracownicy naukowi Wikipedię oceniają raczej negatywnie – szczególnie krytycznie

ustosunkowując się do braku recenzentów poszczególnych haseł

encyklopedycznych.

10

­ Aneks 1 – Scenariusz badania fokusowego przeprowadzonego wśród

pracowników naukowych uczestniczących w projekcie iCSE

Projekt realizowany jest w ramach konkursu Priorytetu VIII „Regionalne kadry gospodarki”

Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013

1. Powitanie uczestników, podziękowanie im za przyjęcie zaproszenia do udziału w

badaniu.

2. Przedstawienie się moderatora.

3. Przedstawienie się uczestników – każdy z uczestników badania w kilku zdaniach

przedstawia się, na stojącej przed nim wizytówce wpisuje swoje imię.

Moderator określa podstawowe reguły obowiązujące podczas badania fokusowego1:

a. nie obowiązuje jednomyślność, każdy z uczestników swobodnie może pozostać

przy swoich poglądach, przy swoim zdaniu,

b. każdy z uczestników ma takie samo prawo zabierania głosu, każdy głos w dyskusji

jest istotny,

c. nie przerywamy osobie, która się wypowiada, zabieramy głos pojedynczo,

d. uczestnicy badania mogą zadawać pytania zarówno moderatorowi, jak i innym

osobom biorącym udział w badaniu,

e. przebieg spotkania będzie rejestrowany – jest to konieczne w celu późniejszego

opracowania materiału badawczego w formie raportu, jeżeli wypowiedzi

uczestników byłyby zapisywane znacząco wydłużyłoby trwanie badania,

f. wypowiedzi są anonimowe – w raporcie nie będzie można zestawić cytowanych i

omawianych wypowiedzi z konkretnymi uczestnikami fokusu,

g. zapis wywiadu oraz materiały dotyczące uczestników nie zostaną ujawnione

nikomu spoza zespołu badawczego

1 Por. J. Lisek-Michalska, Raport z badania fokusowego na temat: Kobiety wiejskie na lokalnym rynku pracy –

uwarunkowania i perspektywy [w:] J. Lisek-Michalska, P. Daniłowicz (red.), Zogniskowany wywiad grupowy – studia nad metodą, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2007, s. 238-239.

11

P y t a n i a

iCSE

­ Jak oceniacie Państwo projekt iCSE? Czy cele iCSE są w Państwa odczuciu znane i

akceptowane przez kadrę Wydziału?

­ Czy koncepcja włączenia metod komputerowych do programów nauczania wydaje się

Państwu dobrym rozwiązaniem?

­ Czy wykorzystujecie w swoich zajęciach założenia edukacji zintegrowanej z

metodami komputerowymi?

­ Czy wyposażenie studentów w laptopy, z których mogą korzystać na zajęciach,

wydaje się Państwu dobrym/sensownym rozwiązaniem?

­ Czy studenci opanowali podstawy obsługi systemu umożliwiające wykorzystanie na

danym przedmiocie komputerów?

­ Czy Państwa zdaniem Sage jest dobrym narzędziem? Dlaczego tak/nie?

­ Czy Sage jest trudny (za trudny) dla studentów? Co sprawia im najwięcej problemów?

­ Czy inny system/język programowania byłby lepszym rozwiązaniem?

­ Czy dostrzegacie Państwo różnice w jakości kształcenia, porównując projekt iCSE z

metodami „tradycyjnymi”?

­ Jak komputer może się przydać w dydaktyce?

­ Programy których przedmiotów Państwa zdaniem w szczególności nadają się/nie

nadają się do integracji z metodami komputerowymi (iCSE)? Prosimy wskazać te

przedmioty.

­ Czy dostrzegają Państwo jakieś problemy z wdrożeniem metod iCSE?

­ Czy wprowadzenie komputerów do dydaktyki nie spowoduje przysłonięcia treści

kształcenia przez sprzęt/oprogramowanie?

­ Czy wifi funkcjonuje sprawnie, czy możliwy jest odbiór w każdym punkcie na

Wydziale?

­ Czy wikipedia jest dobrym źródłem informacji dla studentów?

­ Jakie pozytywne skutki może pociągnąć za sobą wdrożenie na Wydziale, na którym

Pani/Pan wykłada, kształcenia zintegrowanego z metodami komputerowymi (iCSE)?

­ Jak ocenia Pani/Pan kompetencje studentów Pani/Pana kierunku w rozwiązywaniu

problemów modelowych/typowych – porównując studentów kształconych w ramach

iCSE ze studentami kształconymi w „tradycyjny sposób”?

12

­ Jak ocenia Pani/Pan kompetencje studentów Pani/Pana kierunku w rozwiązywaniu

problemów praktycznych - porównując studentów kształconych w ramach iCSE ze

studentami kształconymi w „tradycyjny sposób”?

DYDAKTYKA

­ Co zmienilibyście Państwo w procesie kształcenia, aby nabywane kwalifikacje przez

studentów w większym stopniu były dostosowane do potrzeb rynku pracy? Na jakie

działania na uczelni powinien być położony szczególny nacisk, aby zwiększyć szanse

absolwentów na rynku pracy?

­ Które przedmioty powinny być w szerszym zakresie realizowane (więcej godzin

dydaktycznych), aby zwiększyć szanse absolwentów na podjęcie zatrudnienia

w wyuczonym zawodzie?

­ Czy absolwentom brakuje jakichś umiejętności/ kwalifikacji? Jakich? Jakie należałoby

wprowadzić zmiany?

­ Jak oceniacie Państwo szanse absolwentów fizyki /chemii na regionalnym rynku pracy

(woj. śląskie)?

- Czy możecie Państwo podać konkretne przykłady, gdzie absolwenci Waszych

kierunków i specjalności mogą zdobyć zatrudnienie?