Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

2012

Authors: Anna Grzybek, Agnieszka Trojanowska, Marek Hryniewicz

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

PrefeaceThis publication is a part of the BIOCLUS project, which is

funded by the EU seventh framework programme for research and technological development. The BIOCLUS objective is to boost the regional competitiveness and growth in five European cluster regions: Central Finland, Navarre (Spain), Western Macedonia (Greece), Slovakia and Wielkopolska (Poland). It promotes collaboration and integration of cluster regions and strengthens the innovation environment by improving research potential and innovation management. Besides, the project supports sustainable development by improving the use of biomass resources.

This publication is part of work package 5 Improving Regional Innovation Systems by Benchmarking, Mentoring and Mutual Learning. It is Deliverable D5.1.4 Report of innovation system development for Wielkopolska Region.

The sole responsibility for the content of this report lies with the authors. It does not necessarily reflect the opinion of the European Communities. The European Commission is not responsible for any use that maybe made of the information contained therein.

2

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

Spis treści

Prefeace ........................................................................................ 2

1. Wprowadzenie .......................................................................... 4

2. Aktualny rozwój i stan systemów innowacyjnych ..................... 5

Środowisko polityczne, prawne, ekonomiczne..........................5

Organizacja i finansowanie innowacji........................................9

Przykłady rozwiązań innowacyjnych w Wielkopolsce..............12

3. Oczekiwany rozwój systemów innowacyjnych ........................ 15

4. Ogólny wpływ proponowanych ulepszeń systemów innowacyjnych ............................................................................. 23

3

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

1. Wprowadzenie

Innowacje są uznawane obecnie za podstawowy warunek utrzymania i wzmocnienia pozycji na rynku. Polityka innowacyjna polega na celowym i zorganizowanym poszukiwaniu zmian oraz na systematycznej analizie okazji do społecznej lub gospodarczej innowacji, którą taka zmiana mogłaby umożliwiać.

Innowacje to twórcze zmiany w strukturze gospodarczej, w technice czy w społeczeństwie. Istotą innowacji jest wdrożenie nowości do praktyki. Innowacyjność uwzględniana w strategii rozwoju firmy to często klucz do sukcesu, a także jedno z najważniejszych kryteriów oceny nowych przedsięwzięć, czy projektów. Według określenia zawartego w poradniku Oslo Manual1 przygotowanego przez organizację OECD innowacja to wprowadzenie do praktyki nowego lub znacząco ulepszonego rozwiązania w odniesieniu do procesu, produktu (towaru lub usługi), marketingu lub organizacji.

Systemy innowacyjne mogą dotyczyć wszystkich dziedzin gospodarki. Niniejsze opracowanie dotyczy innowacyjności oraz perspektyw rozwoju sektora energetycznego wykorzystującego biomasę oraz łańcucha produkcji biomasy w regionie Welkopolski.

1 Podręcznik Oslo , Zasady Gromadzenia i Interpretacji Danych Dotyczących Innowacji. Pomiar działalności naukowej i technicznej Cały tekst niniejszej książki jest dostępny w Internecie pod poniższymi adresami: http://www.sourceoecd.org/scienceIT/9264013083 i http://www.sourceoecd.org/statisticssourcesmethods/9264013083

4

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

2. Aktualny rozwój i stan systemów innowacyjnych

Środowisko polityczne, prawne, ekonomiczne

Polityka energetyczna Polski do 2030 roku poprzez działania inicjowane na szczeblu krajowym wpisuje się w realizację celów polityki energetycznej określonych na poziomie Wspólnoty Europejskiej (realizacja pakietu klimatyczno-energetycznego UE). Definiuje ona następujące podstawowe kierunki polskiej polityki energetycznej:

• poprawę efektywności energetycznej, • wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii, • rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym

biopaliw, • rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii, • ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

Istotnym staje się stosowanie rozwiązań, w szczególności przy wykorzystaniu innowacyjnych technologii, które zapewnią stabilność pracy systemu elektroenergetycznego poprzez:

• Bezpośrednie wsparcie budowy nowych jednostek OZE i sieci elektroenergetycznych, umożliwiających ich przyłączenie z wykorzystaniem funduszy europejskich oraz środków funduszy ochrony środowiska, w tym środków pochodzących z opłaty zastępczej,

5

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

• Stymulowanie rozwoju potencjału polskiego przemysłu, produkującego urządzenia dla energetyki odnawialnej, w tym przy wykorzystaniu funduszy europejskich,

• Wsparcie rozwoju technologii oraz budowy instalacji do pozyskiwania energii odnawialnej z odpadów zawierających materiały ulegające biodegradacji (np. odpadów komunalnych zawierających frakcje ulegające biodegradacji),

Realizowany jest również Wieloletni program promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008 – 2014, przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 24 lipca 2007 roku.

W zakresie inwestycji innowacyjnych można uzyskać pomoc publiczną. W prawie polskim zasady postępowania w sprawach dotyczących udzielania pomocy publicznej określone zostały w:

• ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 ze zm.)

• ustawie z dnia 8 stycznia 2010 r.o zmianie ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej ( Dz. U. z 2010 r. Nr 18, poz. 99). W ustawie tej określono warunki i zasady udzielania pomocy ze środków publicznych, nałożono określone obowiązki na poszczególne podmioty uczestniczące w procesie udzielania pomocy oraz określono konsekwencje związane z otrzymaniem pomocy.

Charakter uzyskania wsparcia reguluje rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 3 lutego 2009 r. w sprawie udzielania pomocy

6

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

publicznej na inwestycje w zakresie budowy lub rozbudowy jednostek wytwarzających energię elektryczną lub ciepło z odnawialnych źródeł energii. W dokumencie tym określono szczegółowe przeznaczenie, warunki i tryb udzielania pomocy publicznej.

Warunki uzyskania pomocy na projekty innowacyjne są następujące:

• Rozwiązania innowacyjne dotyczące technologii i organizacij nowsze niż 3 lata lub rozpowszechnione w przemyśle w zakresie nieprzekraczającym 15%.

• Projekty na przedsięwzięcia innowacyjne, w momencie składania wniosku wymagają opinii ośrodka naukowego lub naukowca o innowacyjności. Recenzja wniosku musi zawierać stwierdzenia o innowacyjności.

• Pomoc indywidualna na restrukturyzację przedsiębiorstw - należy przez to rozumieć pomoc indywidualną przewidzianą w planie restrukturyzacyjnym określającym działania mające na celu przywrócenie przedsiębiorcy długookresowej zdolności do konkurowania na rynku. W szczególności sposób finansowania tych działań, w tym również przez udzielanie pomocy publicznej.

Pomoc publiczna może odnosić się do inwestycji innowacyjnych w zakresie:

• nowe inwestycje związane z rozpoczęciem przez przedsiębiorców działalności B+R,

• wdrożenia wyników prac B+R,

7

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

• wdrożenia przez MSP własnych lub nabytych nowych technologii oraz uruchomienie produkcji nowych wyrobów lub ulepszenie wyrobów produkowanych w oparciu o tę technologię poprzez dofinansowanie MSP z Funduszu Kredytu Technologicznego z możliwością umorzenia części przyznanego kredytu,

• doradztwo i inwestycje niezbędne do rozwoju działalności B+R prowadzonej przez przedsiębiorców, w tym prowadzące do uzyskania przez przedsiębiorcę statusu centrum badawczo-rozwojowego,

• szkolenia, doradztwo i inwestycje przedsiębiorstw niezbędne do opracowania i wdrożenia wzorów użytkowych i przemysłowych,

• nowe inwestycje obejmujące nabycie / zastosowanie nowych, wysoko innowacyjnych rozwiązań w szczególności technologicznych w produkcji i usługach, w tym prowadzących do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko,

• nowe inwestycje przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego, obejmujące zastosowanie innowacyjnych rozwiązań o dużym znaczeniu dla gospodarki z uwagi na wielkość inwestycji i liczbę nowotworzonych miejsc pracy związanych z tymi inwestycjami – preferowane będą rozwiązania innowacyjne w skali światowej oraz obejmujące komponent B+R,

• nowe inwestycje prowadzące do utworzenia dużej liczby miejsc pracy w przedsiębiorstwach z sektora nowoczesnych usług, w szczególności dla wysoko wykwalifikowanych pracowników (np. w ramach centrów badawczo-rozwojowych),

8

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

• wsparcia dla dużych innowacyjnych projektów realizowanych w sektorze produkcyjnym, wprowadzających rozwiązania innowacyjne w skali europejskiej i światowej.

Organizacja i finansowanie innowacji

Najwięcej pieniędzy na projekty polskich przedsiębiorców związanych z wdrażaniem innowacji, pobudzaniem do współpracy środowisk naukowych i gospodarczych, i z rozwojem społeczeństwa informacyjnego trafiło z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz szesnastu Regionalnych Programów Operacyjnych w województwach.

Praktyka pokazuje, że największe szanse na uzyskanie dofinansowania mają projekty wprowadzające technologie, które są stosowane na świecie nie dłużej niż rok lub stopień ich rozprzestrzenienia w danej branży na świecie nie przekracza 5%.

W Wilekopolsce są stosowane następujace sposoby finansowania projektów innowacyjnych:

• Środki własne• Dotacja• Kredyt• Pożyczka• Leasing.

Spośród województw w PPP przoduje wielkopolskie (10 projektów). Dotyczą one dróg i projektów budowlanych.

9

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

W Wielkopolsce można również korzystać z pomocy publicznej, w postaci:

• Dotacji• Dopłat• Kredytu preferencyjnego• Pożyczki preferencyjnej• Funduszy strukturalnych• Funduszu spójności• Europejskich programów wsparcia• Norweskiego Mechanizmu Finansowego• Interregu.

Nakłady finansowe na działalność innowacyjną w zakresie OZE obejmują podany niżej zakres:

• Prace badawczo - rozwojowe (B+R) związane z opracowywaniem nowych i ulepszonych produktów (innowacji produktowych) i procesów (innowacji procesowych), wykonane przez własne zaplecze rozwojowe (tzw. nakłady wewnętrzne) lub nabyte od innych jednostek (tzw. nakłady zewnętrzne).

• Zakup gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw (licencji, praw patentowych, ujawnień know-how itp.).

• Oprogramowanie [koszty zakupu, opracowania (doskonalenia) i adaptacji (aktualizacji)].

• Zakup i montaż maszyn i urządzeń oraz budowę, rozbudowę i modernizację budynków służących wdrażaniu innowacji.

10

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

• Szkolenie personelu związane z działalnością innowacyjną, począwszy od etapu projektowania aż do fazy marketingu; obejmują one zarówno nakłady na nabycie zewnętrznych usług szkoleniowych, jak i nakłady na szkolenie wewnątrzzakładowe, mogą to być np. koszty kształcenia personelu w zakresie obsługi komputerów związanych z wprowadzanymi innowacjami itp.

• Marketing dotyczący nowych i ulepszonych produktów, czyli wydatki na wstępne badania rynku, testy rynkowe, przystosowanie produktów do wymogów różnych rynków, reklamę, itp., z wyłączeniem nakładów na organizację sieci dystrybucyjnych dla nowych produktów.

• Pozostałe przygotowania do wprowadzenia innowacji technicznych, obejmujące w szczególności opracowywanie procedur (w tym kontroli jakości), norm, dokumentacji technicznej (specyfikacji), łącznie z testami końcowymi.

W Polsce istnieje dużo możliwości finansowania przedsięwzięć innowacyjnych. Środki na finansowanie takich przedsięwzięć można pozyskać ze źródeł polskich i bezpośrednio w Unii Europejskiej. Podstawowym programem wspomagającym działalność innowacyjną w UE jest Program Ramowy na rzecz konkurencyjności i innowacji (CIP).

Wśród instytucji polskich posiadających największe możliwości wspierania projektów innowacyjnych w zakresie odnawialnych źródeł energii wymienić należy:

• Ministerstwo Gospodarki opracowało Krajowy Plan Działania w Zakresie Energii ze Źródeł Odnawialnych. Wsparcie projektów energetycznych z zakresu

11

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

odnawialnych źródeł energii istnieje na poziomie krajowym - działanie 9.4. Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

• Ministerstwo Rozwoju Regionalnego - Regionalny Program Operacyjny odpowiedni dla Wielkopolski.

Istnieje kilka możliwości otrzymania finansowania projektów innowacyjnych:

• Program Operacyjnny Innowacyjna Gospodarka;• Porgram Operacyjny Infranstruktura i Środowisko;• Regionalny Program Operacyjny;• Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Przykłady rozwiązań innowacyjnych w Wielkopolsce

Dalkia Poznań i Dalkia Poznań ZEC

Dalkia Poznań i Dalkia Poznań ZEC stanowią jeden system ciepłowniczy, docierając do ponad 60 proc. mieszkańców stolicy Wielkopolski, a także do kilkunastu innych miejscowości regionu.

Poza produkcją ciepła w wodzie gorącej i energii elektrycznej, zasilającej krajowy system energetyczny, przedsiębiorstwo wytwarza również ciepło w parze technologicznej. Stosowany przez Dalkię Poznań ZEC SA proces produkcyjny to wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu, tzw. kogeneracja. Od lat jest on uznawany przez specjalistów za najbardziej efektywny: zarówno ze względów termodynamicznych, jak i ekonomicznych. Poznańskie

12

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

elektrociepłownie dysponują urządzeniami wytwórczymi o mocy cieplnej 930,2 MW oraz 275,5 MW mocy elektrycznej.

Dalkia Poznań:

• długość sieci 465,3 km• całkowita moc zainstalowana – cieplna 142,5 MWt• sprzedaż ciepła 590 TJ

Dalkia Poznań ZEC:

• całkowita moc zainstalowana – cieplna 1192 MWt; elektryczna 275,5 Mwe

• sprzedaż – ciepła 6588 TJ; energii elektrycznej 902,6 GWhW tabeli 1 podano strukturę paliw i innych nośników energii pierwotnej zużytych do wytwarzania energii elektrycznej sprzedanej w 2011 roku.

Tabela 1 Struktura paliw w Dalkia Poznań

Paliwo Udział procentowy [%]

Biomasa 4,1

Węgiel kamienny 94,7

Inne 1,2

13

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

W tabeli 2 zawarto informację o wpływie wytworzenia energii elektrycznej na środowisko.

Tabela 2 Wpływ na środowisko związany z wytwarzaniem energii

Miejsce Rodzaj paliwa

CO2 SO2 NOx Pyły

[kg/MWh]

Dalkia Poznań

ZEC

Węgiel

Biomasa

Inne

664,22 1,29 0,95 0,13

RAZEM 664,22 1,29 0,95 0,13

Gizex

Przedsiębiorstwo GIZEX działa na rynku ciepłowniczym nieprzerwanie od 1990 roku. Pierwsze doświadczenia zdobywało w zakresie kotłów miałowych i węglowych.

Jest prekursorem w zakresie spalania biomasy, ze szczególnym uwzględnieniem słomy oraz przyczyniło się znacząco do opracowania metodyki badań urządzeń opalanych biomasą.

Lata prac badawczych i zdobywania wiedzy pozwoliły firmie GIZEX uzyskać bogate doświadczenie w zakresie wykorzystania nietypowej biomasy do celów grzewczych. Proponowane przez firmę urządzenia są zarówno ekologiczne jak i ekonomiczne.

Przedsiębiorstwo Gizex oferuje szeroką gamę urządzeń opalanych

14

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

słomą, zbożem, zrębkami, pelletem drzewnym, miałem, węglem. W swojej ofercie posiada także nagrzewnice powietrza przeznaczone między innymi do suszarni zbóż.

3. Oczekiwany rozwój systemów innowacyjnych

Wielkopolska posiada dobre warunki do wykorzystania biomasy na cele energetyczne. Spośród wielu czynników sprzyjających takiemu wykorzystaniu należy wymienić m.in.:

• rozwinięte rolnictwo i wysokie plony biomasy, • wysoką wiedzę rolników, • rozwinięty przemysł rolno-spożywczy wytwarzający biomasę

odpadową, • bliskie sąsiedztwo Niemiec zapewniające łatwiejszy transfer

wiedzy, technologii i przykładów dobrych rozwiązań • duży rynek zbytu dla przetworzonej biomasy.

Czynnikami limitującymi produkcję biomasy na cele energetyczne jest mały udział powierzchni lasów oraz niezbyt korzystne warunki wodne.

W Wielkopolsce w 2007 roku było blisko 50 tys. gospodarstw o powierzchni powyżej 10 ha (GUS, 2010). Aby samodzielnie realizować inwestycje związane z rynkowym wykorzystaniem biomasy jako OZE, powinno się wspierać łączenie się rolników w grupy w formie spółdzielni, grup producenckich itp., co umożliwi

15

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

wytwarzanie oczekiwanych ilości biomasy przeznaczonej dla instalacji OZE.

W przypadku Wielkopolski wielkość produkcji biomasy roślinnej z ponad 1,8 mln ha użytków rolnych waha się między 18 a 27 mln ton, co odpowiada energetycznej wartości 9-13 mln ton węgla. Tylko część tej biomasy może zostać wykorzystana na cele energetyczne. W uprawach polowych dominującą pozycję zajmują zboża, kukurydza na ziarno i kiszonkę oraz buraki cukrowe. Nadają się one również do wykorzystania energetycznego.

Duża powierzchnia upraw zbóż pozwala na produkcję 3-4 mln ton słomy rocznie. W zastosowaniu energetycznym słoma może nadawać się przede wszystkim do bezpośredniego spalania, a ograniczeniem takiego jej wykorzystania są procesy erozyjne gleb, wywołane m.in. niskim poziomem materii organicznej.

Sposoby energetycznego zagospodarowania zasobów biomasy w Wielkopolsce:

• Bezpośrednie wykorzystanie biomasy (spalanie słomy, trocin, zrębków, ziarna).

• Przetworzenie biomasy na biopaliwa stałe (brykiety, pelety) - na rynku biomasy przetworzonej istnieje obecnie duży deficyt podaży i bardzo silna konkurencja wśród kupujących. Dla wielkopolskich rolników oraz producentów brykietów i peletów szczególnie atrakcyjny pod względem opłacalności może być eksport ich nadwyżek do innych krajów UE.

• Przetworzenie biomasy na biopaliwa ciekłe - ten sektor wytwarzania biopaliw przeżywa obecnie regres. Oczekiwany jest rozwój technologii wytwarzania biopaliw ciekłych II

16

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

generacji, jednak wytwarzanie paliw I generacji w wyniku przekształcania biomasy na paliwa ciekłe czy gazowe zwykle nie wymaga stosowania skomplikowanych technologii i przez to jest osiągalne dla wielu gospodarstw rolnych czy firm z terenu Wielkopolski.

• Przetworzenie biomasy na paliwa gazowe (biogaz, oczyszczony biometan, wodór) - produkcja biogazu w warunkach rozwiniętego rolnictwa Wielkopolski powinna się opierać przede wszystkim na budowie wielu instalacji o małej i średniej mocy (do 0,5 MWel).

• Wykorzystanie biomasy pochodzenia leśnego pozostaje aktualnie na bardzo wysokim poziomie. Ze względu na istniejący deficyt podaży drewna w kraju i ograniczone zasoby leśne nie należy spodziewać się znaczącego wzrostu jej podaży.

Technologie możliwe do wdrożenia w najbliższym czasie:

• Wykorzystanie energetyczne buraka cukrowego. Burak cukrowy zastosowany jako wsad do biogazowni pozwala na uzyskanie (w przeliczeniu na plon biomasy zebrany z powierzchni 1 ha) 60-80% większej ilości biogazu niż kiszonka z kukurydzy powszechnie stosowana w biogazowniach. Jego szybki rozkład sprawia, że wymiary komór fermentacyjnych mogą być nawet 2÷5-krotnie mniejsze, co pociąga za sobą obniżenie kosztów inwestycyjnych budowy biogazowni.

• Wykorzystanie słomy kukurydzianej jako wsadu do biogazowni. Biorąc pod uwagę powierzchnię zasiewów w Wielkopolsce (prawie 42 tys. ha) i przyjmując szacunki plonu słomy, możliwe jest uzyskanie 420.000 ton sieczki ze słomy kukurydzianej, z której można wyprodukować 92,4 mln m3

17

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

biogazu i 221,8 tys. MWh rocznie. Wartość energetyczna słomy kukurydzianej jest tak duża, że mogłaby ona w zasilić 28 biogazowni o mocy 1 MW lub 140 małych rolniczych biogazowni o mocy 200 kW. Pulpa pofermentacyjna z takich biogazowni mająca bardzo dobre właściwości nawozowe trafi jako nawóz organiczny na pola.

• Uprawy nowych gatunków wydajnych roślin energetycznych. Dotyczy to zarówno roślin tradycyjnie uprawianych, ale hodowanych aktualnie w kierunku upraw energetycznych (burak energetyczny, kukurydza energetyczna, żyto mieszańcowe, wierzba energetyczna), jak i zupełnie nowych gatunków (ślazowiec pensylwański, sorgo, miskantus itp.). W najbliższym czasie największych szans rozwoju należy upatrywać w uprawie znanych od dawna roślin, ale w odmianie energetycznej o zmniejszonych wymaganiach i większej wydajności masy (rolnicy znają ich uprawę i mają ku temu odpowiedni sprzęt rolniczy).

• Wykorzystanie bioodpadów jako substratu do produkcji biopaliw II generacji. Wytwarzanie biopaliw z odpadów organicznych stanowi najbardziej efektywną drogę ich przetworzenia.

Technologie możliwe do wdrożenia w przyszłości:

• Technologie zgazowywania biomasy do paliwa gazowego, • Technologie upraw alg energetycznych w specjalnych

bioreaktorach, jako wsadu do instalacji biopaliwowych, • Inne technologie będące obecnie na etapie badań

laboratoryjnych.

18

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

W regionie są także duże potencjalne zasoby energii odnawialnej, dotychczas wykorzystywane w stopniu niezadowalającym. Włączenie przynajmniej części tych zasobów w system produkcji energii, w powiązaniu z działaniami przyczyniającymi się do zmniejszenia energochłonności i racjonalnego korzystania z energii, będzie miało korzystny wpływ na stan środowiska.

Sugestie rozwiązań we wdrażaniu wyników badań do praktyki:

• W celu rozwiązania istniejących barier powinien zostać opracowany program rozwijania świadomości społeczeństwa w dziedzinie "poszanowania energii poprzez wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych" w tym biomasy, który w efekcie przyczyniłby się do wywołania popytu na nowe rozwiązania pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Opierałby się głównie na prowadzeniu programów informacyjno-edukacyjnych, szkoleń oraz prowadzenie kampanii reklamowo-promocyjnej.

• Celowym jest koordynowanie na szczeblu centralnym, rządowym programami edukacyjnymi, szkoleniowymi, badawczo-rozwojowymi i wdrożeniowymi oraz prace związane z bazami danych związanymi z biomasą i z energetyką odnawialną.

• W Prawie energetycznym powinien zostać wprowadzony obowiązek dokonywania w bilansach energetycznych gmin oceny lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii, w szczególności biomasy i opłacalności ich wykorzystania. W celu poznania autentycznego stanu wykorzystania energii z biomasy należałoby przeprowadzić ankietyzację gmin polskich oraz prowadzić inwentaryzację źródeł wykorzystujących biomasę w kraju i wyniki inwentaryzacji umieszczać w ogólnie dostępnych materiałach.

19

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

• Powinny zostać uproszczone procedury uzyskiwania koncesji na produkcję biopaliw, oraz na wytwarzanie energii elektrycznej z biomasy.

• W gestii organizacji rządowych powinno być również wspieranie adaptacji technologii zagranicznych w warunkach polskich oraz wspieranie programów demonstracyjnych, w szczególności na wyższych uczelniach i w jednostkach badawczo- rozwojowych.

• Nadal powinny być wspierane programy badawcze i demonstracyjne mające na celu wdrażanie nowych technik i technologii wykorzystania biomasy szczególnie w zakresie udziału polskich przedsiębiorców w programach Unii Europejskiej.

• Należy prowadzić akcje uświadamiające korzyści z lokalnego wykorzystania biomasy i innych OZE, a także informujące o możliwościach skorzystania z pomocy finansowej oraz technicznej.

Poza wszelkiego rodzaju firmami komercyjnymi umożliwiającymi pomoc w przygotowaniu wniosków o dofinansowanie inwestycji w OZE na uwagę zasługują następujące organizacje, których głównym celem jest wspieranie małych firm.

Są to:

• Parki Technologiczne,• Klastry,• Inkubatory przedsiębiorczości.

20

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

Oferty Parków Technologicznych są adresowane do innowacyjnych firm technologicznych zainteresowanych ulokowaniem swojej działalności na terenie Parku. Parki oferują dobrą lokalizację, dostęp do bazy naukowej, korzystne środowisko gospodarcze, bliską współpracę z instytucjami akademickimi i synergię w ramach sektora biznesowego. Potencjalni klienci Parku rozpoczynający działalność uzyskują dostęp do podmiotów gospodarczych, w szczególności w odniesieniu do rynku lokalnego. Park Technologiczny jest miejscem spotkania nauki z przemysłem, usprawnia przetwarzanie innowacyjnych pomysłów naukowych w nowoczesne rozwiązania technologiczne, wdrażane następnie w podmiotach gospodarczych. Park Technologiczny tworzy infrastrukturę dla zapewnienia przedsiębiorcom warunków do prowadzenia działalności gospodarczej.

Głównie świadczy usługi w zakresie:

• pomocy w tworzeniu, rozwoju i promowaniu podmiotów gospodarczych wykorzystujących nowoczesne technologie,

• transferu nowych technologii do podmiotów gospodarczych,

• komercjalizacji wyników badań naukowych, • promocji regionalnych podmiotów proinnowacyjnych, • pozyskiwania inwestorów zagranicznych.

Klaster to specyficzna forma organizacji produkcji, polegająca na koncentracji w bliskiej przestrzeni przedsiębiorstw prowadzących komplementarną działalność. Klaster jest strukturą ułatwiającą przepływ informacji, sprzyjającą procesom uczenia się i pobudzającą

21

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

innowacyjność. Funkcjonowanie klastra prowadzi do poprawy zdolności konkurencyjnych podmiotów gospodarczych w nim uczestniczących. Klaster nie jest jednak prostą sumą poszczególnych podmiotów, ale powstałą w wyniku interakcji i synergii, przestrzenną formą organizacji produkcji zwiększającą elastyczność i konkurencyjność. Najczęściej klastry powstają spontanicznie, w wyniku lokalnej, oddolnej inicjatywy, nie zaś działań władz publicznych. Coraz częściej jednak władze publiczne stosują instrumenty mające stymulować współpracę między lokalnymi aktorami w celu uruchomienia mechanizmów budowy klastrów.

Klastry innowacyjne to skupiska niezależnych przedsiębiorstw - nowopowstałych firm innowacyjnych, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw oraz organizacji badawczych - działających w określonym sektorze i regionie oraz mających na celu stymulowanie działalności innowacyjnej przez promowanie intensywnych kontaktów, współdzielenie zaplecza technicznego oraz wymianę wiedzy i doświadczeń oraz poprzez skuteczne przyczynianie się do transferu technologii, tworzenia sieci powiązań oraz rozpowszechniania informacji wśród przedsiębiorstw wchodzących w skład danego klastra.

Inkubator technologiczny – wyodrębniona organizacyjnie, budżetowo i lokalowo jednostka, która zapewnia początkującym przedsiębiorcom z sektora MŚP pomoc w uruchomieniu i prowadzeniu firmy oferującej produkt lub usługę powstałą w wyniku wdrożenia nowej technologii.

Akademicki Inkubator Przedsiębiorczości (AIP) jest specyficznym typem inkubatora przedsiębiorczości, stanowiącym przedłużenie

22

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

procesu dydaktycznego o możliwości przygotowania do praktycznego działania na rynku oraz weryfikacji wiedzy i umiejętności we własnej firmie.

4. Ogólny wpływ proponowanych ulepszeń systemów innowacyjnych

Innowacje odgrywają obecnie dużą rolę. Wprowadzane są ulepszenia mające poprawić efektywność procesu produkcji energii oraz zmniejszyć obciążenie środowiska naturalnego. W przypadku produkcji energii z wykorzysytaniem odnawialnych źródeł energii poza korzyściami dla środowiska istnieje szereg zalet w odniesieniu do społeczności lokalnych:

• Powstawanie nowych miejsc pracy przy tworzonych inwestycjach, zarówno przy budowie jak i eksploatacji biogazowni. Zagospodarowanie bioodpadów na szczeblu lokalnym.

• Dostarczenie rolnikom nowych możliwości zbytu ich produktów.

• Stosowanie nawozu organicznego o wysokiej wartości, uzyskanego na bazie pulpy pofermentacyjnej z biogazowni celem polepszenia właściwości plonotwórczych gleb i zabezpieczenia ich przed erozją.

• Zagospodarowanie odpadów rolniczych z gospodarstw oraz innych z przemysłu rolno-spożywczego.

23

Raport w zakresie rozwoju systemów innowacyjnych w Wielkopolsce

BIOCLUS – partnerzy projektu

Centralna Finlandia (Finlandia) JAMK University of Applied Sciences (koordynator regionalny) VTT Technical Research Centre of Finland Regional County Council of Central Finland (Samorząd Regionu

Centralnej Finlandii) Benet LTD Jyvaskyla University Jyvaskyla Innovation LTD

Navarra (Hiszpania) CENER National Renewable Energy Centre (koordynator regionalny) Gobierno de Navarra (Samorząd Regionu Navarra) BIOTERNA (Thermal biomsss of Navarra)

Zachodnia Macedonia (Grecja) Centre for Research and Technology Hellas (koordynator regionalny) Region of Western Macedonia (Samorząd Regionu Zachodniej

Macedonii) Eyxylon – Ziogas S.A. University of Western Macedonia

Słowacja Narodne Lesnicke Centrum – National Forest Centre (koordynator

regionalny) Lesy Slovenskje Republiky (Banska Bystrica State Forests) QUERCUS BIC Bratislava (Business Innovation Centre, Bratyslava)

Wielkopolska (Polska) Instytut Technologiczo-Przyrodniczy (koordynator regionalny) Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego GIZEX

24