Ramkhamhaeng University Law Journal วารสาร ... · 2015-11-19 · อาจารย...

Ramkhamhaeng University Law Journal

วารสารมหาวทยาลยรามคาแหงฉบบนตศาสตร

djdjdu

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหงรายชอผทรงคณวฒผประเมนบทความภายใน

1. รองศาสตราจารยทองสก กรณยพฒนพงศ

2. รองศาสตราจารยสขสมย สทธบด

3. รองศาสตราจารยจรล เลงวทยา

4. รองศาสตราจารยจฑามาศ นศารตน

5. รองศาสตราจารย ดร.มลลกา พนจจนทร

6. รองศาสตราจารย ดร.ภม โชคเหมาะ

7. รองศาสตราจารย ดร.ณฐ สนตสวาง

8. รองศาสตราจารย ดร.สมชย ศรสมบรณเวช

9. รองศาสตราจารยวนย ลาเลศ

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหงรายชอผทรงคณวฒผประเมนบทความภายนอก

1. ศาสตราจารย(พเศษ) คนง ฦๅไชย 2. ศาสตราจารย(พเศษ) ปญญา สทธบด 3. ดร.สมบรณ เสงยมบตร 4. ดร.ธเนศ สจารกล 5. รองศาสตราจารย ดร.อภรตน เพชรศร 6. อาจารยนทธ จตสวาง 7. ศาสตราจารย(พเศษ) ดร.ทวเกยรต มนะกนษฐ 8. อาจารยสบญ วฒวงศ

9. อาจารยสอนชย สรารยกล 10. ศาสตราจารย(พเศษ) วชย อรยนนทกะ 11. อาจารยสมชย ฑฆาอตมากร 12. รองศาสตราจารยจนตร สนศภฤกษ 13. ผชวยศาสตราจารย ดร.ศารทล สนตวาสะ 14. ศาสตราจารย ดร.จมพต สายสนทร 15. อาจารยประเสรฐ เสยงสทธวงศ 16. หมอมหลวงศภกตต จรญโรจน 17. ผชวยศาสตราจารย ดร.สมชาย รตนซอสกล 18. อาจารยวรวฒ ทวาทศน 19. อาจารยประภาศ คงเอยด 20. อาจารยสราวธ เบญจกล 21. ศาสตราจารย ดร.ศภลกษณ พนจภวดล 22. อาจารยกอรปกล วนนยภาค 23. รองศาสตราจารยทชชมย ทองอไร 24. อาจารยนรจน มณพนธ 25. ดร.เพชรรตน ศภนมตรกลกจ 26. ดร.ชเกยรต นอยฉม 27. ดร.พนต ธรภาพวงศ 28. รองศาสตราจารย ดร.มานตย จมปา 29. ผชวยศาสตราจารย ดร.ภม มลศลป 30. รองศาสตราจารย ณรงคเดช สรโฆษต 31. รองศาสตราจารยสมชาย ปรชาศลปกล

สารนายกสภามหาวทยาลย

สภามหาวทยาลยรามคาแหงขอแสดงความชนชมคณะ

นตศาสตร ทเลงเหนความสาคญของการสงเสรมและเผยแพร

ผลงานทางวชาการดานกฎหมายและสาขาวชาทเ กยวของให

สาธารณชนไดรบทราบ จงไดจดทาวารสารรามคาแหงขน และ

ดาเนนงานตอเนองมาถงปท 3 แลวสาหรบฉบบท 1 ประจาป

2557 น ไดจดทาขนเนองในโอกาส “วนระพ” ซงตรงกบวนท 7

สงหาคมของทกป อนเปนวนคลายวนสนพระชนมของพระเจา

บรมวงศเธอพระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ “พระบดาแหงกฎหมายไทย”

ในโอกาสน กระผมจงขอเชญชวนทกทานรวมนอมราลกถงพระกรณาธคณของพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ ทมตอวงการกฎหมายไทย โดยเฉพาะ

อยางยงในเรองการพฒนากฎหมายและระบบการศาลไทยใหมความทนสมยเปนสากลทดเทยมนานา

อารยประเทศ และรวมกนเทดพระเกยรตพระองคทานดวยการตงปณธานวาจะนาความรดานกฎหมาย

ไปใชอยางถกตองและเปนธรรม เพอพฒนาประเทศชาตบานเมองใหมความสงบสขสบไป และสมดง

คาปฏญาณของมหาวทยาลยรามคาแหงทวา “ความรคคณธรรม”

(ผชวยศาสตราจารยวรช ชนวนจกล)

นายกสภามหาวทยาลยรามคาแหง

สารอธการบด

มหาวทยาลยรามคาแหงขอแสดงความชนชมตอคณะ

นตศาสตรทไดจดทา วารสารรามคาแหง ฉบบนตศาสตรขน ปละ

2 ฉบบ ซงการดาเนนการดงกลาวไดกาวเขาสปท 3 สาหรบฉบบ

แรก ของป 2557 เปนฉบบประจาวนท 7 สงหาคม 2557 ซงตรงกบ

วน “รพ” การทคณะนตศาสตรฯ ไดจดทาวารสารรามคาแหง ฉบบ

นตศาสตรขนเพอเปนการเทดพระเกยรตและนอมราลกถงพระคณ

ของพระเจาบรมวงศเธอพระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบร

ดเรกฤทธ “พระบดาแหงกฎหมายไทย” และเปนการสงเสรมใหเกดการพฒนาและสรางสรรคผลงาน

วชาการดานกฎหมายตามเจตนารมณของพระองคทานซงนบวาเปน กจกรรมทางวชาการทกอใหเกด

ประโยชนแกนกกฎหมาย นกวชาการ นกศกษา ตลอดจนผสนใจองคความรทางดานกฎหมายเปน

อยางยง

มหาวทยาลยขอขอบคณและสนบสนนคณะนตศาสตร และบคลากรทกทานทมสวนรวมใน

การจดทาวารสารรามคาแหง ฉบบนตศาสตรประจาวนรพเลมน ตลอดจนใหความรวมมอ รวมแรง รวมใจ

สนบสนนการดาเนนงานและกจกรรมตาง ๆ ของมหาวทยาลยอยางตอเนองเสมอมา

ในโอกาสน กระผมขออาราธนาคณพระศรรตนตรยและสงศกดสทธทงหลาย รวมทงอานาจ เดชะบารมแหงองคพอขนรามคาแหงมหาราช โปรดอานวยพรใหคณะผบรหาร คณาจารย ศษยเกาและ

ศษยปจจบนของคณะนตศาสตร รวมทงคณะผจดทาวารสาร ประสบแตความสขความเจรญ คดหวง

สงใดขอใหสมปรารถนาทกประการ

(ผชวยศาสตราจารยวฒศกด ลาภเจรญทรพย)

อธการบดมหาวทยาลยรามคาแหง

สารคณบดคณะนตศาสตร

วารสารรามคาแหง ฉบบนตศาสตร ไดจดพมพขน

เปนปท 3 โดยยดมนในเจตนารมณทจะเปนสอกลางเผยแพร

ผลงานวชาการดานกฎหมายและสาขาวชาอน ๆ ทเกยวของ

ตลอดจนสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนองคความรและมง

พฒนาผลงานทางวชาการดานกฎหมายทมคณภาพสอดคลอง

กบสภาพการณของสงคมทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

เพอใหวารสารรามคาแหงฉบบนตศาสตรเปนหนงในวารสารเสาหลกทางวชาการดานนตศาสตร

สาหรบวารสารฉบบท 1 ของป 2557 ไดมการตพมพเผยแพรเนองในโอกาส “วนรพ” ซงตรงกบวนท 7

สงหาคมของทกป เพอเปนการเทดพระเกยรตและนอมราลกถงพระคณของพระองคทานตอวงการ

กฎหมายไทย

คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง ในนามของคณะผจดทา หวงเปนอยางยงวาวารสาร

ฉบบนจกเปนประโยชนตอนกกฎหมาย นกศกษา และบคคลทวไปทมความสนใจศกษาทางดาน

กฎหมายอกทงเปนแรงขบเคลอนสาคญทจะผลกดนใหเกดการสรางสรรคผลงานวชาการดานกฎหมาย

สบไป สมดงปณธานของคณะนตศาสตรฯ ทวา “คณธรรมคกฎหมาย ขยายโอกาสทางการศกษา”

(รองศาสตราจารยทองสก กรณยพฒนพงศ) คณบดคณะนตศาสตร

มหาวทยาลยรามคาแหง

djdjdu

บทบรรณาธการ

สวสดครบทานผอานวารสารมหาวทยาลยรามคาแหง ฉบบนตศาสตร ในชวงคนความสข

ใหประเทศไทยทกทาน ฉบบนเปนอกวาระหนงทครบรอบวนรพ ซงตรงกบวนท 7 สงหาคมของทกป

อนเปนวนทชาวคณะนตศาสตรทกคนพงใหความเคารพ ทางกองบรรณาธการไดรบเกยรตจากทาน

นายกสภา ทานอธการบด และทานคณบด ในการเขยนสารอวยพรเนองในโอกาสวนรพ

สาหรบในฉบบนจงเรมตนดวยบทความเรอง พระองคเจารพพฒนศกด ผทรงมสวนสาคญ

ในการวางบรรทดฐาน และแนวความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทย โดย

อาจารย ดร. พนธเทพ วทตอนนต เพอเปนการราลกถงบดาแหงกฎหมายไทย แทนการนาเสนอเพยง

แตประวตของพระองคทานตามปกตเหมอนเดมทกปเชนเดยวกบในวารสารกฎหมายฉบบอน ๆ และ

ขอเชญชวนใหทานผอานทกทานอยาเปดขามบทความนไปนะครบ

การระงบขอพพาทอาเซยน: ศกษากรณพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอ

พพาท โดย คณตตยา นนธราภากร นาเสนอวา อาเซยนไดกาหนดกลไกระงบขอพพาทโดยสนตภายใต

กฎบตรอาเซยนและพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทขน เพอสรางเสถยรภาพ

และสนตภาพในภมภาคโดยมวตถประสงคปองกนความขดแยง แกไขความขดแยง และสรางสนตภาพ

หลงความขดแยง แตทวากลไกการระงบขอพพาทอาเซยนยงมขอจากดหลายประการดวยกน จงทาให

อาเซยนไมสามารถระงบขอพพาทหรอปญหาความขดแยงทเกดขนไดอยางมประสทธภาพเทาทควร

ปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากร โดย คณไพรช แกวประดษฐ

นาเสนอวา การอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรนน ถอเปนขนตอนสดทายในกระบวนการจดเกบภาษอากรทบงคบจดเกบตามอยกฎหมายหลายฉบบ ซงพบวากระบวนการอทธรณขอพพาททางภาษใน

กฎหมายแตละฉบบมความแตกตางกนอยางมากในเรองทเปนสาระสาคญ ไมมความชดเจนเพยงพอ และขาดรายละเอยดทสาคญในการคมครองสทธของผเสยภาษ สวนการดาเนนคดภาษอากรในศาลภาษ

อากร ยงมปญหาเรองเงอนไขแหงการฟองคด ความเหมาะของผพพากษาททาหนาทพจารณาคด รวมทง

กระบวนพจารณาทใชวธพจารณาความแพงเปนหลก เมอทาการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายภาษอากรของประเทศญปน ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลยแลวนน ประเทศไทยจงควรแกไข

ปรบปรงกฎหมายภาษอากรทกฉบบใหมความสอดคลองกน และแกไขกฎหมายเกยวกบการดาเนนคด

ภาษอากรใหเหมาะสมกบลกษณะของขอพพาทดวย

มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมตามรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 85(2) โดย คณมาโนช สขสงข นาเสนอวา มาตรการทาง

กฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมเพอใหสอดคลองกบบทบญญตตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 เปนหนาทโดยตรงของรฐทจะตองดาเนนการใหเปนไปตาม

บทบญญตของรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศ แตกฎหมายทเกยวของกบการถอครอง

ทดนของไทยมหลายฉบบยงมปญหาในการบงคบใช การตความ และการอดชองวางของกฎหมายอย

หลายประการ ซงเปนอปสรรคสาคญตอการกระจายการถอครองทดนใหแกประชาชนอยางเปนธรรม

สอดคลองตามเจตนารมณของบทบญญตในรฐธรรมนญ

ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล โดย คณ

วราภรณ ขวญเรอน นาเสนอวา กฎหมายทกาหนดเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหาร

สวนตาบลมอยหลายฉบบ ซงใชคานยามและกาหนดความหมายของขยะมลฝอยแตกตางกน ไม

สอดคลองกบสถานการณ มงเนนทการกาจดมากกวาการปองกนการเกดเปนขยะมลฝอย นอกจากน

ยงไมมกฎหมายกาหนดใหประชาชนไดเขามามสวนรวม การรวมมอกนระหวางทองถนในการแกไข

ปญหาขยะมลฝอยกยงไมมกฎหมายหรอระเบยบรองรบและกาหนดแนวทางจงทาใหการรวมมอระหวาง

กนเกดขนนอยมาก อกทง การกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการจดการขยะมลฝอยไมสะทอนตนทน

ทแทจรงและไมเปนตามหลกผกอมลพษเปนผจาย การบงคบใชมาตรการลงโทษทางอาญากบผทฝาฝน

กฎหมายดงกลาวจงทาใหเกดปญหาในกฎหมายขององคการบรหารสวนตาบล

มาตรการในการสอบสวนเดกและเยาวชนซงกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญตศาล

เยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 โดย อาจารยวารณ จนทรทอง

นาเสนอวา แมไดมการประกาศใชพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชน

และครอบครว พ.ศ. 2553 แทนพระราชบญญตจดตงศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคด

เยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2534 ซงมการแกไขบทบญญตเกยวกบการใหการคมครองสทธ สวสดภาพ

และวธปฏบตตอเดกและเยาวชน รวมทงในสวนของกระบวนพจารณาคดของศาลเยาวชนและครอบครวเพอใหสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 และอนสญญาวาดวยสทธเดก แตใน

บทบญญตวาดวยการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดยงคงขาดความชดเจนทงในแงมาตรการ

การสอบสวนและผลของการฝาฝน จงเหนสมควรตองมการปรบปรงแกไขตอไป

สวนบทวจารณหนงสอ อาจารยชนกพร พรหมปนชมพ ไดคดเลอก National Courts and EU

Environmental Law ของ Jan H. Jans, Richard Macrory, and Angel-Manuel Moreno Molina,

eds. มานาเสนอใหกบทานผอาน เพอศกษาหลกกฎหมายและแนวทางทสหภาพยโรปไดดาเนนการใหเกด

ความเปนเอกภาพดานการบงคบใชกฎหมาย และสามารถมาศกษามาเปนแนวทางปรบใชกบอาเซยนในอนาคตไดดวย

สดทายน กระผมขอขอบคณเจาของบทความทกทานดวยครบ และพบกนใหมในฉบบหนา

ครบ

อาจารยภทระ ลมปศระ

สารบญ

หนา

พระองคเจารพพฒนศกด ผทรงมสวนสาคญในการวางบรรทดฐานและ

แนวความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทย 1

โดย ดร. พนธเทพ วทตอนนต

การระงบขอพพาทอาเซยน: ศกษากรณ

พธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท 10

โดย ตตยา นนธราภากร

ปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากร 23

โดย ไพรช แกวประดษฐ

มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมตามรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 85(2) 35

โดย มาโนช สขสงข

ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล 55

โดย วราภรณ ขวญเรอน

มาตรการในการสอบสวนเดกและเยาวชนซงกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญต

ศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 71

โดย วารณ จนทรทอง

คาพพากษานาสนใจ 81 โดย พชญ วทยารฐ

บทวจารณหนงสอ 85 โดย ชนกพร พรหมปนชมพ

พระองคเจารพพฒนศกด ผทรงมสวนสาคญในการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทย 1

_______________________ *LL.B., LL.M., M.P.A., LL.D., อาจารยประจาภาควชากฎหมายมหาชน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง, กรรมการสภาคณาจารย มหาวทยาลยรามคาแหง. 1ชยอนนต สมทวณช, แผนพฒนาการเมองฉบบแรกของไทย, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพผจดการ, 2538),

หนา 78-115. 2เทศกาลบานเมอง เปนคาเกาทปรากฏในพระธรรมศาสตร อนเปนกฎหมายดงเดมทราชอาณาจกรสยามรบมาจากเพอนบานตงแตครงโบราณ ในพระธรรมศาสตรตอนหนง ไดกลาวถง การวนจฉยอรรถคดของพระมหากษตรย ความวา

“….ดารงพระไทยฟงอรรถคดซงกระลาการพจารณาโดยยตธรรมนนเปนแวนแกว แลวเอาคมภรพระ

ธรรมศาสตรเปนพระเนตรดเทศกาลบานเมองโดยสมควรแลว จงเอาพระกรเบองขวาคอพระสะตสมปะชญะทรงพระขรรคแกว คอ พระวจารณะปญญาวนจฉยตดขอคดอนาประชาราษฎรทงปวงโดยยตธรรม”

การวนจฉยอรรถคดของพระมหากษตรยดงกลาว หมายความถง แตปางกอนสมย “พระธรรมศาสตร” นน พระ

มหากษตรยทรงเปนทก ๆ สงในการปกครองราชอาณาจกร รวมทง ทรงเปนผมอานาจบญญตกฎหมายไปดวยในตว พระมหากษตรยจงทรงสามารถใชอานาจในการพพากษาคดโดยทรงพจารณาจาก “เทศกาลบานเมอง” ดวย หากเหนวาสงใดไมเหมาะสมกบกาลสมยแหงเทศกาลบานเมองแลว กยอมเปนพระราชอานาจในการแกไขกฎหมายใหเปนไปตามควรแกกรณ ซงพระบรมวนจฉยนนยอมจดเปนราชศาสตร อนเปนหลกในการวนจฉยคดตอไป โปรดด, จตต ตงศภทย, หลกวชาชพกฎหมาย บทบาทของนกกฎหมายกบ “เทศกาลบานเมอง” สญลกษณแหง

ความยตธรรม คตสาหรบนกกฎหมายหนม, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2551), หนา 21-22.

พระองคเจารพพฒนศกด ผทรงมสวนสาคญในการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทย

ดร. พนธเทพ วทตอนนต*

จากประวตศาสตรแหงราชอาณาจกรสยามในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ซงในรชสมยนนราชอาณาจกรสยามอยภายใตการปกครองในระบอบสมบรณาญาสทธราชย

(Absolute Monarchy) แตสถานการณในขณะนนราชอาณาจกรสยามตองตกอยทามกลางกระแสแหง

การเปลยนแปลงทงทางดานการเมอง และความสมพนธระหวางประเทศ สงผลตอการขบเคลอนดานการ

คา การขยายตวและการขบเคลอนทางเศรษฐกจ ทาใหราชอาณาจกรสยามตองเผชญกบปญหาภยคกคาม

รอบดาน โดยเฉพาะอยางยง มหาภยนตรายจากการคกคามดานความมนคงในการปกปองและการรกษา

เอกราชจากการแสวงหาอาณานคมของชาตมหาอานาจตะวนตก1 ทงน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ทรงมพระอจฉรยภาพในการทาความเขาใจตอกระแสแหงความเปลยนแปลง การขบเคลอน

แหงความสมพนธระหวางประเทศ และเทศกาลบานเมอง2 เปนอยางด พระองคจงทรงตระหนกถงมหา

ภยนตรายจากการแสวงหาอาณานคมของบรรดาชาตมหาอานาจตะวนตก ทงนดวยทรงเหนวาลกษณะ

การปกครองแหงราชอาณาจกรสยามทใชมาแตเดมลาสมยไมเหมาะสมสอดคลองกบความเจรญกาวของ

บานเมองอกตอไป

วารสารรามคาแหง ฉบบนตศาสตร2

ดงนน ในปพทธศกราช 2430 พระองคจงทรงมพระราชดารใหมการปฏรปการปกครองตาม

แบบชาตมหาอานาจตะวนตก โดยทรงมพระราชดารใหดาเนนการปรบปรงระบบกฎหมาย การบรหาร

งานดานการยตธรรม และการปฏรปการเมองการปกครอง ทงนประเดนสาคญในหวงเวลานน คอ การ

เรงปฏรประบบกฎหมายแหงราชอาณาจกรสยามใหทนสมยและเปนทยอมรบจากนานาอารยประเทศ

ภารกจสาคญประการหนง คอ การวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายเสยใหมใหมความ

สอดคลองกบบรบทของราชอาณาจกรสยามในขณะนน3 พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรง

มพระราชปรารภถงความสาคญ ความวา

“การยตธรรมอนเดยวเปนการทสาคญยงใหญ เปนหลกเปนประธานการชาระตดสนความ

ทกโรงศาล เปนเครองประกอบรกษาใหความยตธรรมเปนไป ถาวดไดดขนเพยงใด ประโยชนสข

ของราษฎรกจะเจรญยงขนเทานน…”4

การวางบรรทดฐานและแนวความคดในการปฏรประบบกฎหมายแหงราชอาณาจกรสยาม

จากพระราชปรารภถงความสาคญแหงการสรางความยตธรรมในกระบวนการยตธรรมดงกลาว แสดง

ใหเหนถงพระอจฉรยภาพในความเขาใจตอกระแสแหงความเปลยนแปลง และเทศกาลบานเมอง ทม

ผลอยางยงตอการวางบรรทดฐานและแนวความคดในการใหคาอธบายความหมาย คาวา “กฎหมาย” ท

มนยแหงความสมพนธในการสรางจดเกาะเกยวในการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายท

สงผลตอการปฏรประบบกฎหมายของราชอาณาจกรสยามและถายทอดมาสการวางบรรทดฐานและสง

ผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทยในปจจบน

หากพจารณาการวางบรรทดฐานและแนวความคดดงเดมทางกฎหมายในอดตกอนทจะมการ

ปฏรประบบกฎหมายในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว การใหคาอธบายความ

หมาย คาวา “กฎหมาย” พบวา ในหวงเวลานนยดถอบรรทดฐานและแนวความคดทเหนวากฎหมาย

เปนอนหนงอนเดยวกบธรรมะหรอกฎหมายเปนสงเดยวกบธรรมะ5 ดงจะเหนไดจากหลกการทปรากฏ

ในคมภรพระธรรมศาสตร ซงเปนหลกทถอวากฎหมายแทจรงยอมมอยแลวในพระธรรมศาสตรและ_________________________ 3พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงปฏรประบบกฎหมายของราชอาณาจกรสยาม ทางดานการยกยองศกดศรและความเทาเทยมกนของมนษย ดวยการเลกทาส และการรบรองใหบคคลมฐานะเปนตวการสาคญในกฎหมาย… การรบรองความศกดสทธแหงทรพยสนเอกชนดวยการรบรองระบบกรรมสทธสวนบคคล… การรบรองแดนอสระของเอกชน ทงในทางทรพยสน ครอบครว ศาสนา ความเชอ และการเขากนเปนสมาคม หางหนสวนและ

บรษท… การรบรองหลกความมเหตผลและความมมนษยธรรมในทางอาญา และวธพจารณาความอาญา… และการรบรองหลกการปกครองโดยถอกฎหมายเปนใหญ และประกนความเปนอสระของตลาการ… ใน กตตศกด ปรกต, การปฏรประบบกฎหมายไทยภายใตอทธพลยโรป, พมพครงท 2 แกไขเพมเตม, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอน

ตลา, 2549), หนา 88. 4จตต ตงศภทย, หลกวชาชพกฎหมาย บทบาทของนกกฎหมายกบ “เทศกาลบานเมอง” สญลกษณแหงความยตธรรม คตสาหรบนกกฎหมายหนม, หนา 2. 5ปรด เกษมทรพย, นตปรชญา, พมพครงท 2, (กรงเทพมหานคร: โครงการตาราและเอกสารประกอบคาสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2531), หนา 81.


จารตประเพณ โดยผปกครองหรอผทรงอานาจอธปไตยเปนเพยงผวางหลกเกณฑใหเปนไปตามหลก

การในคมภรพระธรรมศาสตรและจารตประเพณเทานน สอดคลองกบแนวความคดของสานกกฎหมาย

ธรรมชาต (Natural Law) ทยดถอแนวความคดทเหนวากฎหมายเปนสวนหนงของศลธรรมและจรยธรรม

และมความเชอวาคณคาในเชงศลธรรมและจรยธรรมขนมลฐานนนตองมอยในกฎหมายเสมอ โดยมอาจ

แบงแยกคณคาแหงศลธรรมและจรยธรรมทปรากฏในลกษณะกฎหมายทควรจะเปน (The law which

ought to be) ออกจากขอเทจจรงแหงบทบญญตทางกฎหมายทปรากฏในลกษณะกฎหมายทเปนอย (The

law which is)6 ตลอดจน เหนวากฎหมายธรรมชาตเปนสงทมอยแลวตามธรรมชาต โดยมนษยมไดเปน

ผสรางหลกกฎหมายขนมาแตอยางใด มนษยจงมสถานะเปนเพยงผทสามารถคนพบกฎหมายทมอยแลว

ตามธรรมชาตเทานน7 สอดคลองกบแนวความคดตามหลกการใชอานาจของผปกครองแหงราชอาณาจกร

สยามทตองใชอานาจตามหลกทศพธราชธรรม8

แนวความคดทยดถอการวางหลกเกณฑทางกฎหมายดงกลาวขางตน ไดเรมเปลยนแปลงไป

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว โดยทรงมพระราชดารใหมการปฏรประบบ

กฎหมายแหงราชอาณาจกรสยาม โดยการชาระสะสางและจดทาประมวลกฎหมายแหงราชอาณาจกร

สยามขน ดวยทรงเหนวากฎหมายทราชอาณาจกรสยามใชบงคบอยเดม มความคลายคลงกบระบบ

กฎหมายของประเทศภาคพนยโรป ซงสวนใหญยดถอและใชระบบกฎหมายแบบซวลลอร (Civil Law)

ภายใตระบบประมวลกฎหมาย (Codifi cation) ซงมความแตกตางจากระบบกฎหมายของประเทศองกฤษ

ซงยดถอและใชระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอร (Common Law) ภายใตระบบจารตประเพณ แตโดย

เหตทในอดตราชอาณาจกรสยามเคยรบเอาระบบกฎหมายแบบจารตประเพณของประเทศองกฤษ มาใช

เสมอนเปนกฎหมายภายในแหงราชอาณาจกรสยามในหวงเวลาหนง9 ดงนน ถงแมวากฎหมายแหงราช_________________________ 6จรญ โฆษณานนท, นตปรชญา, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2544), หนา 77, 119.

7Robert P. George, “Natural Law,” American Journal of Jurisprudence 52, 1 (2007): 55-75; วษณ เครองาม, “ความหมาย ลกษณะ และโครงรางของกฎหมาย,” ใน เอกสารการสอนชดวชาความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป, (นนทบร: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525), หนา 10. 8ลขต ธรเวคน, ววฒนาการการเมองการปกครองไทย, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537), หนา 54-55. 9ถงแมวากระบวนการยตธรรมไทยจะยดถอหลกการตความกฎหมายของประเทศองกฤษมาใชในระยะเรมแรก แตในทางปฏบตกลบมไดนาระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอร (Common Law) ภายใตระบบจารตประเพณ (Common Law) มาใชทงหมด เนองจากการปฏรประบบกฎหมายแหงราชอาณาจกรสยาม ยดถอตามระบบกฎหมาย

แบบซวลลอร (Civil Law) ภายใตระบบประมวลกฎหมาย (Codifi cation) ซงมหลกการใชและการตความกฎหมายทแตกตางจากระบบจารตประเพณ (Common Law) แตในทางกลบกนราชอาณาจกรสยามกมไดอางองหลกการใชและการตความกฎหมายตามระบบประมวลกฎหมาย (Codifi cation) มาใชอยางไกลชดเชนกน จงเกดความลกลนและความคลาดเคลอนในการใชและการตความกฎหมายไทยอยเสมอ ใน ธานนทร กรยวเชยร, ความสาคญของการตความในวชาชพกฎหมาย, ใน การใชและตความกฎหมาย, พมพครงท 2 แกไขเพมเตม, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอน

ตลา, 2552), หนา 6.


อาณาจกรสยามจะยดถอและใชระบบกฎหมายแบบซวลลอร (Civil Law) ภายใตระบบประมวลกฎหมาย

(Codifi cation) แตในการปฏรประบบกฎหมายแหงราชอาณาจกรสยามในหวงเวลานน กลบไดรบอทธพล

มาจากระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอร (Common Law) ภายใตระบบจารตประเพณอยไมนอย10

ภายหลงจากพระองคเจารพพฒนศกด (พระเจาบรมวงวศเธอ กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ)

พระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและเจาจอมมารดาตลบ ทรงสาเรจการศกษา

จากมหาวทยาลยออกฟอรด ประเทศองกฤษ ซงเปนประเทศทใชระบบกฎหมายแบบคอมมอนลอร

(Common Law) ภายใตระบบจารตประเพณ (Common Law) โดยไดรบพระราชกรณาโปรดเกลาฯ แตงตง

ใหพระองคเจารพพฒนศกด ทรงดารงตาแหนงเสนาบดกระทรวงยตธรรม ซงในหวงเวลาตอมาไดทรงจด

ตงโรงเรยนกฎหมายขนโดยมวตถประสงคเพอสรางนกกฎหมายเขาสกระบวนการตลาการ ซงพระองค

เจารพพฒนศกดทรงสอนวชากฎหมายใหนกศกษาในโรงเรยนดงกลาวดวยพระองคเอง ซงในการสอน

วชากฎหมายพระองคเจาระพพฒนศกด ประทานบทนยามความหมาย คาวา “กฎหมาย” ตามแนวทาง

การสอนวชาธรรมศาสตร (Jurisprudence) ภายใตความคดของจอหน ออสตน (John Austin)11 ความวา

“กดหมายนน คอ คาสงทงหลายของผปกครองวาการแผนดนตอราษฎรทงหลาย เมอไมทาตาม

แลว ธรรมดาตองโทษ”12

นอกจากพระองคเจารพพฒนศกด จะประทานบทนยามความหมาย คาวา “กฎหมาย” ดงกลาว

ขางตนแลว พระองคยงประทานอธบาย “ความสมพนธระหวางกฎหมายกบความยตธรรม” ความวา

“…เราจะตองระวงอยาคดเอากดหมายไปปนกบความดความชว ความยตธรรม กดหมาย

เปนคาสงเปนแบบทเราตองประพฤตตาม แตกดหมายนนบางทกจะชวได ไมเปนยตธรรมกได

ความคดวาอะไรดอะไรชว อะไรเปนยตธรรมอะไรไมยตธรรม มบอทจะเกดขนหลายแหง เชน

ตามสาสนาตาง ๆ แตกดหมายนนเกดขนไดแหงเดยว คอ จากผปกครองแผนดน ผทปกครอง

แผนดนอนญาตเทานน…”13

ภายใตแนวความคดตามบทนยามความหมาย คาวา “กฎหมาย” และ“ความสมพนธระหวางกฎหมายกบความยตธรรม” ในลกษณะดงกลาว หมายความถง เมอเปนกฎหมายแลวทกคนตองปฏบต

ตาม โดยมตองคานงวามความยตธรรมในกฎหมายนนหรอไม ทงน ยงทรงเหนอกวากฎหมายเปนคนละเรองกบศลธรรมหรอความยตธรรมแยกออกจากกนเดดขาดไมเกยวของกน14 และถงแมกฎหมายจะไม

ยตธรรมกใชบงคบได จะเหนไดวา คาอธบายในลกษณะดงกลาว หมายความถง “กฎหมายและความ

_________________________ 11จอหน ออสตน (John Austin) อธบายความหมายคาวา กฎหมาย หมายความถง “กฎหมายเปนคาสงของรฐาธปตย” (Laws are commands, issued by a ruler or sovereign.) 12ธานนทร กรยวเชยร, กฎหมายกบความยตธรรม, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพชวนพมพ, 2547), หนา 10. 13เพงอาง. 14เพงอาง.


ยตธรรมเปนคนละเรองแยกจากกน”15 ดงแนวคาพพากษาศาลฎกาท 11/2459 วนจฉยกฎหมายกบความ

ยตธรรม ความวา

“ความยตธรรม แปลวา ความประพฤตอนชอบดวยพระราชกาหนดกฎหมายเทานน ความ

เหนสวนตวของบคคลยอมแปรปรวนไปตาง ๆ มยตธรรมไมไดเลย”

แนวคาพพากษาศาลฎกาดงกลาว สอดคลองกบแนวความคดของสานกกฎหมายบานเมอง

(Legal Positivism) ทตงอยบนแนวความคดทเหนวากฎหมายตองเปนคาสงของผปกครองทมอานาจ

สงสดในการปกครองเทานน การประทานอธบายในลกษณะดงกลาวของพระองคเจารพพฒนศกด ม

ความสาคญและสงผลตอการวางรากฐานและแนวความคดทางกฎหมายในการปฏรประบบกฎหมาย

ใหเปนไปตามระบบสากลโลกในยคแหงรฐสมยใหม (Modern State) และมสวนสาคญในการปองกนภย

คกคามดานความมนคงและการรกษาเอกราชจากการแสวงหาอาณานคมของชาตมหาอานาจตะวนตก

และการเสรมสรางความเปนปกแผนใหแกราชอาณาจกรสยามในหวงเวลาตอมา

หากพจารณานยแหงความสมพนธในการสรางจดเกาะเกยวจากการวางบรรทดฐานและแนว

ความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายของราชอาณาจกรสยามในขณะนน มาส

การวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายในปจจบน ถงแมวาภายหลงราชอาณาจกรสยามจะ

เปลยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาสการปกครองระบอบประชาธปไตย อน

มพระมหากษตรยทรงเปนประมข เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 247516 ภายใตการกาหนดใหมรฐธรรมนญ

เปนกฎหมายทมลาดบศกดทางกฎหมายสงสดของประเทศกตาม แตการประทานอธบายความหมาย คา

วา “กฎหมาย” ของพระองคเจารพพฒนศกด ยงคงไดรบการยดถอตามแนวทางทเหนวา “กฎหมายคอคา

สงของรฐาธปตย” เพยงแตสงทแตกตางจากการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชย คอ ผถออานาจ

รฐาธปตย ไดเปลยนจากจากกษตรยมาเปนผทปวงชนไดเลอกเขามาเปนผแทนกรณมการเลอกตงตาม

รฐธรรมนญ หรอในกรณทผถออานาจรฐาธปตย ไดอานาจมาจากการปฏวตหรอรฐประหารยดอานาจการปกครองประเทศ ซงตามแนวทางดงกลาวคณะปฏวตหรอคณะรฐประหารทยดอานาจการปกครองไดสาเรจยอมมสถานะทางกฎหมายเปนรฐาธปตยนนเอง ทงน การประทานอธบาย ความหมายคาวา

“กฎหมายคอคาสงของรฐาธปตย” ไดถกหยบยกและนามาใชในการสรางความชอบธรรมถงทมาแหงการ

_________________________ 15จากแนวคาพพากษาศาลฎกาดงกลาว แสดงใหเหนถงหลกกฎหมายทศาลยดถอตามประทานบทนยามความหมาย คาวา “กฎหมาย” ของพระองคเจารพพฒนศกด กลาวคอ เมอมกฎหมายบญญตไวในเรองใดแลว กถอยตตามนน เพราะศาลมหนาทเพยงแตปรบบทกฎหมายเขากบคดความทพพาทในศาลเทานน ศาลไมมอานาจหนาททจะแกไขหรอบญญตกฎหมายขนเอง หากเหนวากฎหมายบทใดไมยตธรรม กตองมการแกไขบทกฎหมายนนกอนโดยฝายนตบญญต ตราบใดทฝายนตบญญตยงไมแกไขบทกฎหมายนนใหยตธรรม ศาลกตองตดสนคดตามตวบทกฎหมายทมอยเทานน ใน ธานนทร กรยวเชยร, กฎหมายกบความยตธรรม, หนา 11. 16รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ใน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ใน ราชกจจานเบกษา เลม 49 (10 ธนวาคม 2475): หนา 529-551.


ใชอานาจสงสดในการปกครองประเทศไมวาจะไดอานาจมาโดยการเลอกตงจากปวงชนหรอการปฏวต

หรอรฐประหารยดอานาจการปกครองประเทศกตาม ดงจะเหนไดจากคาพพากษาศาลฎกาซงไดรบการ

รบรองจากแนวคาพพากษาศาลฎกา ในหวงเวลาตอมาอกหลายฉบบ17

แนวทางในการปฏรประบบกฎหมายไทยในปจจบน หากใหคานยามของคาวา “กฎหมาย”

ภายใตแนวความคดของสานกกฎหมายบานเมอง (Legal Positivism) ทตงอยบนแนวความคดทเหนวา

กฎหมายตองเปนคาสงของผปกครองทมอานาจสงสดในการปกครองเทานน ยอมทาใหคานยามของ

คาวา “กฎหมาย” ภายใตแนวความคดดงกลาว กลบสงผลตอการสรางคณคาแหง “ความยตธรรมตาม

กฎหมาย” (Justice According Law) ทตองตกอยภายใตอทธพลแหงนยของแนวความคดทเหนวาการ

ใชบงคบกฎหมายทเปนคาสงของผปกครองทมอานาจสงสดในการปกครองเทานน ในกรณเชนวาน

โดยความเคารพผเขยนกลบมความเหนทแตกตางจากแนวความคดของสานกกฎหมายบานเมอง (Legal Positivism) ซงเปนแนวความคดทไดรบการยอมรบจากนานาอารยประเทศ โดยเหนวา มาตรฐานในการ

สรางหรอการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายในการปฏรประบบกฎหมาย สมควรบญญต

ใหกระบวนการใชบงคบอานาจรฐของทกองคกรตองอยภายใต “หลกนตธรรม” (The Rule of Law)18 ซง

เปนหลกทมความศกดสทธและมคณคาสงยงในตวเอง ถงแมวาหากพจารณากรณศกษาจากรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 3 วรรคสอง19 ไดบญญตใหนาหลกนตธรรมมาใชเปน

หลกการสาคญในรฐธรรมนญ โดยกาหนดให “การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทง

องคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ ตองเปนไปตามหลกนตธรรม” แตในทางปฏบตกลบมได

มการใหคานยามหรอความหมายแหงหลกการดงกลาวไว มผลทาให “หลกนตธรรม” มสถานะเปนเพยง

หลกการทปราศจากตวตนในกระบวนใชบงคบอานาจรฐของประเทศไทย

ผเขยนใครขอเสนอแนวทางในการวางบรรทดฐานและกรอบแนวความคดทางกฎหมายในการ

ใหคานยามหรอความหมายแหง “หลกนตธรรม” หมายความถง “หลกแหงการคมครองสทธเสรภาพ ความเสมอภาค ศกดศรความเปนมนษย และสทธขนพน

ฐานแหงคณคาความเปนมนษย ภายใตหลกพนฐานแหงกฎหมาย20 กฎหมายใดทตราออกมาใชบงคบ

_________________________ 17รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ใน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรสยาม พทธศกราช 2475 ใน ราชกจจานเบกษา เลม 49 (10 ธนวาคม 2475): หนา 529-551. 18บทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 3 วรรคสอง บญญตวา “การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ ตองเปนไปตามหลกนตธรรม” ใน ราชกจจานเบกษา เลม 124 ตอนท 47 ก (24 สงหาคม 2550), หนา 3.

19บทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 3 วรรคสอง บญญตวา “การปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ ตอง

เปนไปตามหลกนตธรรม” ใน ราชกจจานเบกษา เลม 124 ตอนท 47 ก (24 สงหาคม 2550), หนา 3. 20การวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายดงกลาว ปรากฏในลกษณะกฎหมายทควรจะเปน (The law which ought to be).


กระบวนการใชอานาจรฐในการบญญตกฎหมายของรฐสภา การใชอานาจรฐในการบรหารราชการแผน

ดนของคณะรฐมนตร การพจารณาพพากษาคดของศาล หรอการใชอานาจรฐในลกษณะอนใด ทขดหรอ

แยงกบหลกการดงกลาวยอมเปนอนใชบงคบมได”21

การวางบรรทดฐานและกรอบแนวความคดทางกฎหมายในการให คานยามหรอความหมาย

แหง “หลกนตธรรม” ในลกษณะ “หลกแหงการคมครองสทธเสรภาพ ความเสมอภาค ศกดศรความเปน

มนษย และสทธขนพนฐานแหงคณคาความเปนมนษย ภายใตหลกพนฐานแหงกฎหมาย” เปนแนวความ

คดในการสรางคณคาแหง “ความยตธรรมตามกฎหมาย” (Justice According Law) สอดคลองกบแนว

ความคดของสานกกฎหมายธรรมชาต (Natural law) ทมความเชอวาคณคาในเชงศลธรรมและจรยธรรม

ขนมลฐานตองมอยในกฎหมายเสมอ ซงปรากฏในลกษณะกฎหมายทควรจะเปน (The law which ought

to be)

สวนการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายในการให คานยามหรอความหมายแหง

“หลกนตธรรม” ในลกษณะ “กฎหมายใดทตราออกมาใชบงคบ กระบวนการใชอานาจรฐในการบญญตกฎหมายของรฐสภา การใชอานาจรฐในการบรหารราชการแผนดนของคณะรฐมนตร การพจารณา

พพากษาคดของศาล หรอการใชอานาจรฐในลกษณะอนใด ทขดหรอแยงกบหลกการดงกลาวยอม

เปนอนใชบงคบมได” เปนแนวความคดในการสรางคณคาแหง “ความยตธรรมตามกฎหมาย” (Justice

According Law) สอดคลองกบแนวความคดของสานกกฎหมายบานเมอง (Legal Positivism) ทตงอย

บนแนวความคดทเหนวากฎหมายตองเปนคาสงของผปกครองทมอานาจสงสดในการปกครองเทานน

ซงปรากฏในลกษณะกฎหมายทเปนอย (The law which is)

จากแนวทางในการวางบรรทดฐานและกรอบแนวความคดทางกฎหมายในการให คานยาม

หรอความหมายแหง “หลกนตธรรม” ดงกลาวขางตน ในการจดทารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

ในวาระตอไป จงสมควรกาหนดคานยามหรอความหมายแหง “หลกนตธรรม” ทเปนรปธรรมเพอปฏรป

ระบบกฎหมายไทยตอไป

หากกลาวโดยสรป จากบทบาทสาคญของพระองคเจารพพฒนศกด (พระเจาบรมวงศเธอ กรม

หลวงราชบรดเรกฤทธ) ในการปฏรประบบกฎหมายของราชอาณาจกรสยาม โดยเฉพาะอยางยง ทรงม

บทบาทสาคญในการถวายงานพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวในการปฏรประบบกฎหมายทาง

ดานการยกยองศกดศรและความเทาเทยมกนของมนษย การรบรองความศกดสทธแหงทรพยสนเอกชน

การรบรองแดนอสระของเอกชน การรบรองหลกความมเหตผลและความมมนษยธรรมในทางอาญา และวธพจารณาความอาญา และการรบรองหลกการปกครองโดยถอกฎหมายเปนใหญ และประกนความเปน

อสระของตลาการ โดยเฉพาะอยางยง การประทานบทนยามความหมาย คาวา “กฎหมาย” ตามแนวทาง

การสอนวชาธรรมศาสตร (Jurisprudence) ทมความสาคญและสงผลตอการวางรากฐานและแนวความคด

_________________________ 21 การวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายดงกลาว ปรากฏในลกษณะกฎหมายทเปนอย (The law which is).


ทางกฎหมายในการปฏรประบบกฎหมายใหเปนไปตามระบบสากลโลกในยคแหงรฐสมยใหม (Modern

State) และมสวนสาคญในการปองกนภยคกคามดานความมนคงและการรกษาเอกราชจากการแสวงหา

อาณานคมของชาตมหาอานาจตะวนตก และการเสรมสรางความเปนปกแผนใหแกราชอาณาจกรสยาม

ในหวงเวลาตอมา พระองคเจาระพพฒนศกด จงไดรบการยอมรบอยางกวางขวางในแวดวงนตศาสตร

ในฐานะทไดรบการยกยองวาเปน “พระบดาแหงกฎหมายไทย” ซงถอยคาดงกลาวยอมแสดงใหเหนวา

พระองคเจารพพฒนศกด ทรงมพระอจฉรยภาพและมบทบาทสาคญตอการวางบรรทดฐานและแนวความ

คดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายของราชอาณาจกรสยามในขณะนน ซงไดพฒนามา

สการวางบรรทดฐานและแนวความคดทางกฎหมายทสงผลตอการปฏรประบบกฎหมายไทยในปจจบน


บรรณานกรม

กตตศกด ปรกต. การปฏรประบบกฎหมายไทยภายใตอทธพลยโรป. พมพครงท 2 แกไขเพมเตม.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2549.

กตตศกด ปรกต. หลกทวไปในการใชและตความกฎหมาย. ใน การใชและตความกฎหมาย. พมพครง

ท 2 แกไขเพมเตม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2552.

จรญ โฆษณานนท. นตปรชญา. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2544.

จตต ตงศภทย. หลกวชาชพกฎหมาย บทบาทของนกกฎหมายกบ “เทศกาลบานเมอง” สญลกษณแหง

ความยตธรรม คตสาหรบนกกฎหมายหนม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2551.

ชยอนนต สมทวณช. แผนพฒนาการเมองฉบบแรกของไทย. กรงเทพมหานคร: สานกพมพผจดการ,

2538.

ธานนทร กรยวเชยร. ความสาคญของการตความในวชาชพกฎหมาย. ใน การใชและตความกฎหมาย.

พมพครงท 2 แกไขเพมเตม. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา, 2552.

ปรด เกษมทรพย. นตปรชญา. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โครงการตาราและเอกสารประกอบ คาสอน คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2531.

ลขต ธรเวคน. ววฒนาการการเมองการปกครองไทย. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร, 2537.

วษณ เครองาม. “ความหมาย ลกษณะ และโครงรางของกฎหมาย.” ใน เอกสารการสอนชดวชาความร

เบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. นนทบร: สานกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2525.

George, Robert P. “Natural Law.” American Journal of Jurisprudence 52, 1 (2007): 55-75.


_______________________ *บทความนเรยบเรยง จากวทยานพนธเรองการระงบขอพพาทอาเซยน: ศกษากรณพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท ซงไดผานการสอบปองกนวทยานพนธเรยบรอยแลวโดยมคณะกรรมการทปรกษา

วทยานพนธ 2 ทาน คอ รองศาสตราจารย ดร. สมชย ศรสมบรณเวช และอาจารย ธรมพ ชาลจนทร สวนคณะกรรมการสอบวทยานพนธ 3 ทาน คอ ศาสตราจารยพเศษ ดร. วสตร ตวยานนท อาจารย พนส ทศนยานนท และรองศาสตราจารย จตพร วงศทองสรรค.

**นกศกษาปรญญาโทตามหลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายระหวางประเทศ คณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.

การระงบขอพพาทอาเซยน: ศกษากรณพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท*ASEAN DISPUTE SETTLEMENT: A CASE STUDY OF PROTOCOL TO THE ASEAN CHARTER ON DISPUTE SETTLEMENT MECHANISMS

ตตยา นนธราภากร**

บทคดยอ อาเซยนเหนวาสนตภาพและเสถยรภาพทางการเมองเปนพนฐานสาคญตอการพฒนาในดาน

ตาง ๆ จงมงเนนการสรางเสถยรภาพและสนตภาพในภมภาค โดยมวตถประสงครวมกน คอ การปองกน

ความขดแยง การแกไขความขดแยง และการสรางสนตภาพหลงความขดแยง เพอใหบรรลวตถประสงค

เชนวานน อาเซยนจงไดกาหนดกลไกระงบขอพพาทโดยสนตภายใตกฎบตรอาเซยนและพธสารของ

กฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทขน อยางไรกด การระงบขอพพาทอาเซยนยงมขอจากด

หลายประการดวยกน ทาใหอาเซยนไมสามารถระงบขอพพาทหรอปญหาความขดแยงทเกดขนไดอยาง

มประสทธภาพเทาทควร

Abstract ASEAN’s peace and political stability is fundamental to the development of different aspects to focus on stability and peace in the region. The common objective is to prevent confl ict, confl ict

resolution and post-confl ict peace building. To achieve such objectives, ASEAN has set peaceful dispute settlement mechanisms under the ASEAN Charter and the Protocol to the ASEAN Charter on

การระงบขอพพาทอาเซยน: ศกษากรณพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทASEAN DISPUTE SETTLEMENT: A CASE STUDY OF PROTOCOL TO THE ASEAN CHARTER ONDISPUTE SETTLEMENT MECHANISMS

11

Dispute Settlement Mechanisms. However, dispute resolutions in particular have several limitations.

ASEAN cannot solve disputes or confl ict situations as effi ciently as it should.

คาสาคญ: การระงบขอพพาท อาเซยน

Keywords: Dispute Settlement, ASEAN

1. บทนา การระงบขอพพาทระหวางประเทศโดยสนตวธ เปนหลกพนฐานของกฎหมายระหวางประเทศ

ทบญญตไวในกฎบตรสหประชาชาต วาสมาชกทงปวงจะตองระงบขอพพาทระหวางรฐโดยสนตวธ

โดยการเจรจา การสอบสวน การไกลเกลย การประนประนอม การอนญาโตตลาการ การระงบขอพพาท

ทางศาล และการใชองคกรหรอขอตกลงในระดบภมภาค กอนทจะนาขอพพาทนนเสนอตอองคการ

สหประชาชาต

เมออาเซยนมแนวความคดทจะรวมกลมเปนประชาคมอาเซยน รฐสมาชกอาเซยนจงไดจดทา

กฎบตรอาเซยนขน เพอกาหนดโครงสรางและการดาเนนงานของอาเซยนใหมความชดเจนเหมาะสม

และเปนอนหนงอนเดยวกน และมบทเฉพาะเกยวกบการระงบขอพพาททกาหนดใหอาเซยนจดตงกลไก

การระงบขอพพาทสาหรบทกสาขาความรวมมอของอาเซยน เพอใหสอดคลองกบบทบญญตดงกลาว

อาเซยนจงไดจดทาพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทขน เพอใชระงบขอพพาทท

เกยวกบการตความและการใชกฎบตรอาเซยน หรอตราสารอนๆ ของอาเซยน

2. กฎหมายเกยวกบการระงบขอพพาทอาเซยน กฎหมายทเกยวกบการระงบขอพพาทอาเซยนไดแก กฎบตรอาเซยน ซงเปนเอกสารทกาหนด

ใหมการจดตงกลไกระงบขอพพาท และพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท ซงเปนเอกสารทกาหนดกลไกระงบขอพพาทของอาเซยน

2.1 กฎบตรอาเซยน

เปนเอกสารทอาเซยนจดทาขนเพอปรบปรงโครงสรางการดาเนนงานขององคกรเพอรองรบ

การเขาสการเปนประชาคมอาเซยน วตถประสงคประการหนงของอาเซยน คอ เพอธารงรกษาและ

เพมพนสนตภาพ ความมนคง และเสถยรภาพ กบทงเสรมสรางคณคาทางสนตภาพในภมภาคใหมากขน1

และเพอทาใหแนใจวาประชาชนและรฐสมาชกของอาเซยนอยรวมกบประชาคมโลกไดโดยสนตในสภาวะทเปนธรรม มประชาธปไตยและและมความปรองดองกน2

_________________________ 1Charter of the Association of Southeast Asian Nations, Article 1 (1). 2Ibid., Article 1 (4).


ขอ 23 กาหนดใหอาเซยนและรฐสมาชกอาเซยนจะปฏบตตามหลกการอาศยการระงบ

ขอพพาทโดยสนต รวมถงการไมแทรกแซงกจการภายในของรฐสมาชกอาเซยน และขอ 204 กาหนดให

การตดสนใจของอาเซยนอยบนพนฐานของการปรกษาหารอและฉนทามต

ทงน ขอ 255 กาหนดวาในกรณทมไดมกฎหมายกาหนดเกยวกบการระงบขอพพาททเกดขนนน

ไวเปนอยางอนเปนการเฉพาะ ใหมการจดตงกลไกระงบขอพพาททเหมาะสม รวมถงอนญาโตตลาการ

(Arbitration) เพอใชระงบขอพพาททเกยวของกบการตความหรอการใชกฎบตรน และตราสารอาเซยน

อน ๆ ตอมาจงไดมการจดทาพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพาท (Protocol to the

ASEAN Charter on Dispute Settlement Mechanisms) ขน เพอใหสอดคลองกบวตถประสงคของอาเซยน

ดงกลาว

2.2 พธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท

จดตงขน ในการประชมสดยอดอาเซยน (ASEAN Summit) ครงท 16 เมอวนท 8 เมษายน ค.ศ.

2010 ณ กรงฮานอย ประเทศเวยดนาม ขณะนรฐสมาชกไดลงนามครบทง 10 ประเทศแลว แตพธสาร

ดงกลาวจะยงไมมผลบงคบจนกวาจะผานกระบวนการใหสตยาบนจากรฐสมาชก และจะมผลบงคบ

ใชในวนทมการสงมอบสตยาบนสารฉบบท 10 ใหแกเลขาธการอาเซยน6 ทงน ขอ 27 กาหนดใหใชพธสาร

นกบขอพพาททเกยวกบการตความหรอการใชกฎบตรอาเซยน รวมถงตราสารทางกฎหมายอน ๆ ของ

อาเซยน โดยวธการระงบขอพพาทตามทไดกาหนดไวในพธสารดงกลาว ไดแก การปรกษาหารอ การใช

คนกลางทนาเชอถอ การไกลเกลย การประนประนอม และอนญาโตตลาการ

หากการระงบขอพพาทดวยวธดงกลาวไมประสบผลสาเรจ ขอ 9 (4) ของพธสารของกฎบตร

อาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท กาหนดใหเสนอขอพพาททมอาจระงบได (Unresolved Dispute)

ดงกลาวตอทประชมสดยอดอาเซยนเพอตดสน และในกรณทคกรณฝายใดฝายหนงไมปฏบตตามผลการ

วนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทของอาเซยน ขอ 1 ของภาคผนวก

ท 6 วาดวยกฎสาหรบการเสนอเรองการไมปฏบตตามใหทประชมสดยอดอาเซยนตดสน (Annex 6 Rules

for Reference of Non-Compliance to the ASEAN Summit) แหงพธสารของพธสารของกฎบตรอาเซยน

วาดวยกลไกระงบขอพพาท กาหนดใหรฐสมาชกทไดรบผลกระทบจากการไมปฏบตตามผลการวนจฉยขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทของอาเซยน อาจสงเรองใหทประชม

_________________________ 3Charter of the Association of Southeast Asian Nations, Article 2. 4Ibid., Article 20. 5Ibid., Article 25. 6Association Southeast Asian Nations, Table of ASEAN Treaties/Agreements and Ratifi cation, [Online], available URL: http://www.aseansec.org, 2013 (July, 30).

7Protocol to the ASEAN Charter on Dispute Settlement Mechanisms, Article 2.


13

สดยอดอาเซยนเพอตดสน อยางไรกด การดาเนนการระงบขอพพาททงหมดตองอยภายใตบทบญญต

อนของกฎบตรอาเซยนดวย

3. ปญหาเกยวกบการระงบขอพพาทอาเซยน การระงบขอพพาทอาเซยนยงคงมปญหาหลายประการดวยกน เนองจากบทบญญตบางประการ

ของกฎบตรอาเซยน และพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท ทาใหไมสามารถระงบ

ขอพพาทไดอยางมประสทธภาพเทาทควร

3.1 ปญหาเกยวกบรปแบบทใชในการระงบขอพพาท

พธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท กาหนดใหนารปแบบการระงบ

ขอพพาทระหวางประเทศโดยวธการทไมมลกษณะทางตลาการหรอทางการทต ไดแก การปรกษาหารอ

การใชคนกลางทนาเชอถอ การไกลเกลย และการประนประนอม มาใชเพอระงบขอพพาท ซงการระงบ

ขอพพาทโดยรปแบบเชนวานยงคงมขอจากดบางประการ คอ จะตองไดรบความยนยอมคกรณพพาท

ดงนน ในกรณทเกดขอพพาทขนแลวรฐคกรณฝายใดฝายหนงไมยนยอมระงบขอพพาท การระงบขอ

พพาทกไมสามารถดาเนนกระบวนการได สงผลใหขอพพาทนนไมไดรบการแกไข เชน กรณการปะทะกน

ระหวางทหารไทยกบทหารกมพชา อนเนองมาจากความขดแยงเกยวกบพนทบรเวณใกลเคยง (in the

Vicinity) ตวปราสาทพระวหาร สมยรฐบาลนายกรฐมนตร อภสทธ เวชชาชวะ ทรฐบาลไทยไดพยายาม

ทจะระงบขอพพาทโดยใชกระบวนการเจรจาทวภาคกบรฐบาลกมพชา แตทางรฐบาลกมพชาปฏเสธท

จะใชรปแบบการระงบขอพพาทดงกลาว ซงกมพชาไดพยายามนาประเดนดงกลาวเขาสกระบวนการ

ระงบขอพพาทในระดบสากล โดยรองเรยนไปยงคณะมนตรความมนคงสหประชาชาต8 และตอมาเมอ

วนท 28 เมษายน ค.ศ. 2011 กมพชาไดขอใหศาลยตธรรมระหวางประเทศ ตความคาพพากษาคดปราสาท

พระวหารทศาลเคยตดสนไวในป ค.ศ. 19629 เปนตน นอกจากน การระงบขอพพาทโดยรปแบบเชนวานน

มลกษณะยดหยน คกรณมอสระในการตดสนใจเกยวกบการดาเนนกระบวนการระงบขอพพาท และ

สามารถเจรจาตอรองเพอหาขอตกลงหรอขอยตรวมกนในประเดนพพาทอยางเตมท ซงรฐคพพาทยอม

ตองคานงถงผลประโยชนของตนเปนสาคญ ดงนน ในกรณทรฐคพพาทไมสามารถหาขอยตรวมกนได

ยอมจะทาใหการระงบขอพพาทเปนไปอยางลาชาและอาจกอใหเกดความเสยหายมากขน

_________________________ 8Siam Intelligence, คาแถลงอภสทธในทประชมอาเซยน โตประเดนฮนเซนเรองเขาพระวหาร, [Online], available URL: http://www.siamintelligence.com, 2556, (สงหาคม, 2). 9เดลนวสออนไลน, การแกไขปญหาไทย-กมพชา ในกรอบศาลยตธรรมระหวางประเทศ, [Online], available URL: http://www.dailynews.co.th, 2556, (สงหาคม, 2).


แมอาเซยนจะมกลไกระงบขอพพาทโดยอนญาโตตลาการ ซงเปนรปแบบการระงบขอพพาท

ระหวางประเทศโดยวธการทมลกษณะทางตลาการ แตกตองอาศยความสมครใจของรฐคกรณพพาท

เชนเดยวกบการระงบขอพพาททไมมลกษณะทางตลาการดงกลาว ประการสาคญ คอ อาเซยนขาดสภาพ

บงคบใหเปนไปตามคาตดสนของอนญาโตตลาการ ทงในรปแบบขององคกรททาหนาทบงคบตอรฐ

สมาชกโดยตรงและมาตรการทสามารถนามาใชบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตตาม รฐคกรณพพาท

จงขาดความกระตอรอรนทจะปฏบตตามคาตดสนดงกลาวอยางจรงจง สงผลใหอาเซยนไมอาจระงบ

ขอพพาทได

เมอพจารณารปแบบการระงบขอพพาทของสหประชาชาต (United Nations) และภมภาค

อน ๆ เชน สหภาพยโรป (European Union) และสหภาพอาฟรกน (African Union) พบวา องคการ

ระหวางประเทศดงกลาวไดมการจดตงศาล ซงเปนรปแบบการระงบขอพพาทระหวางประเทศโดย

วธการทมลกษณะทางตลาการมาใชระงบขอพพาทท เกยวกบการใชและการตความกฎหมาย

เชน ศาลยตธรรมระหวางประเทศ10 (International Court of Justice) ศาลยตธรรมสหภาพยโรป11

(International Court of Justice of European Union) และศาลยตธรรมและศาลสทธมนษยชนแหง

สหภาพอาฟรกน12 (African Court of Justice and Human Rights) เนองจากการระงบ ขอพพาทโดย

ศาลมขอกาหนดเกยวกบการดาเนนกระบวนการไวอยางชดเจนและศาลจะตองปฏบตตามขอกาหนด

ดงกลาวอยางเครงครด จงทาใหรฐคกรณมนใจไดวาตนจะไดรบความเปนธรรม นอกจากน ในกรณทรฐ

คพพาทฝายใดฝายหนงไมยนยอมทจะระงบขอพพาท ศาลมอานาจในการพจารณาคดฝายเดยวไดหากรฐ

คกรณพพาทไดทาคาประกาศเพอยอมรบเขตอานาจของศาลไวลวงหนา หรอเปนภาคของตราสารทาง

กฎหมายตาง ๆ เชน กฎบตร สนธสญญา หรออนสญญา เปนตน ซงมขอบทใหภาคนาขอพพาทไปส

การพจารณาของศาล อกทง คาพพากษาของศาลสามารถใชเปนบรรทดฐานหรอแนวปฏบตใหแกรฐ

สมาชกอน ๆ และกอใหเกดสภาพบงคบใหคกรณตองปฏบตตามคาชขาดนน อยางไรกตาม มได

หมายความวา รปแบบการระงบขอพพาทระหวางประเทศโดยวธการทไมมลกษณะทางตลาการไมอาจนามาใชเพอระงบขอพพาททางกฎหมายได ทงน ขนอยกบความสมครใจของคกรณวาจะใชรปแบบการ

ระงบขอพพาทใดในการระงบขอพพาทดงกลาว 3.2 ปญหาเกยวกบขอบเขตในการระงบขอพพาท

ขอ 2 ของพธสารของพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท ไดกาหนดขอบเขต

ของกลไกการระงบขอพพาทจากดอยแตเพยง “ขอพพาท” (Disputes) เทานน ซงจากการศกษาเกยวกบความหมายของขอพพาท พบวา ศาลยตธรรมระหวางประเทศ ไดมคาประกาศ เมอวนท 30 สงหาคม

_________________________ 10Charter of the United Nations, Article 92. 11Treaty on the Functioning of the European Union, Article 267. 12Constitutive Act of the African Union, Article 18.


15

ค.ศ. 1924 กาหนดความหมายของขอพพาทระหวางประเทศ (International Disputes) ไว หมายถง13 ขอ

โตแยงระหวางรฐทไมอาจตกลงกนไดในประเดนของกฎหมายหรอประเดนทางดานขอเทจจรง รวมถง

การขดแยงกนในเรองแนวความคดทงทางกฎหมายหรอผลประโยชนระหวางรฐ อาจสรปไดวาขอพพาท

นนจะตองมคกรณพพาทสองฝาย แตไมรวมถง “สถานการณความขดแยง” (Confl ict Situations) ทเปน

ความขดแยงในทางระหวางประเทศทมแนวโนมจะกออนตรายตอสนตภาพ มกเกยวพนกบรฐหลายรฐ

ทมระดบความเกยวของและผลประโยชนหลากหลายกนไปซงเปนปมปญหาทกระทบตอรฐเปนจานวน

มากโดยไมจาเปนตองมรฐคพพาทโดยตรง14

เมอพจารณาปญหาทเกดขนภายในอาเซยน สวนใหญมลกษณะเปนสถานการณความขดแยง

มากกวาขอพพาท เนองจากเปนปญหาความขดแยงทเกดขนภายในรฐหนงแตไดสงผลกระทบตอรฐ

สมาชกอน ๆ ทาใหรฐทไดรบผลกระทบนนไดรบความเสยหาย โดยมไดถอวากรณปญหาเชนวานเปน

ขอพพาทระหวางรฐ เชน ปญหาเกยวกบสถานการณความไมสงบในภาคใตของประเทศไทยทเกดขนใน

สจงหวดภาคใต15 ซงเกยวของกบกลมแบงแยกดนแดนดงเดมในภมภาค สงผลใหเกดการละเมดสนตภาพ

และความมนคงในประเทศไทย แตกลไกระงบขอพพาทภายใตพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไก

ระงบขอพพาทน กไมอาจนามาใชเพอแกไขสถานการณความขดแยงเชนวานนได ปญหาดงกลาวจงไมได

รบการแกไข และอาจเปนอนตรายตอการธารงไวซงสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศ ดงนน

กลไกการปองกนและแกไขความขดแยงของอาเซยนทมลกษณะมงเนนแกไขความขดแยงระหวางรฐทาให

ไมสอดคลองกบสภาวะโลกในยคปจจบนทความขดแยงสวนใหญเปนความขดแยงทเกดขนภายในรฐแต

มลกษณะขามชาต สงผลใหกลไกของอาเซยนไมมประสทธภาพรองรบกบความขดแยงดงกลาว16

จากการศกษากลไกการระงบขอพพาทขององคการสหประชาชาตและสหภาพอาฟรกน พบวา

ขอ 34 ของกฎบตรสหประชาชาต (Charter of the United Nations) และขอ 4 ของพธสารวาดวยการ

กอตงคณะมนตรสนตภาพและความมนคงแหงสหภาพอาฟรกน (Protocol Relating to the Establishment of the Peace and Security Council of the African Union) ไดกาหนดใหนากลไกระงบขอพพาทมาปรบ

ใชเพอแกไขสถานการณความขดแยงดวย ทาใหปญหาทเกดขนไดรบการแกไขอยางทนทวงท สามารถ

ธารงไวซงสนตภาพความมนคงภายในภมภาค

_________________________ 13สมพงศ ชมาก, “ขอพพาทระหวางประทศและการระงบขอพพาทระหวางประเทศ”, เอกสารการสอนชดวชากฎหมายระหวางประเทศและองคการระหวางประเทศ, หนวยท 6, พมพครงท 10, (นนทบร: สานกพมพหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2552), หนา 382. 14จมพต สายสนทร, กฎหมายระหวางประเทศ เลม 2, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน จากด, 2554), หนา 524-525.

15จมพต สายสนทร, กฎหมายระหวางประเทศ เลม 2, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน จากด, 2554), หนา 524-525. 16ประภสสร เทพชาตร, ประชาคมอาเซยน, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพเสมาธรรม, 2554), หนา 30.


3.3 ปญหาเกยวกบผมสทธนาขอพพาทเขาสกระบวนการระงบขอพพาท

เนองจากขอ 1 ของพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท กาหนดใหเฉพาะ

รฐสมาชกซงเปนคกรณพพาทเทานนทมสทธนาประเดนขอพพาทเขาสกระบวนการระงบขอพพาท

โดยไมเปดโอกาสใหบคคลหรอองคกรอน ๆ ทจดตงขนตามกฎบตรอาเซยน รวมถงรฐสมาชกทไมใชค

พพาท สามารถนาประเดนปญหาเขาสการระงบขอพพาทไดหากรฐคพพาทไมยนยอมนาขอพพาทเขาส

กระบวนการระงบขอพพาท สงผลขอพพาทเชนวานนไมไดรบการแกไขแมวาขอพพาทดงกลาวอาจเปน

อนตรายตอสนตภาพและความมนคงภายในภมภาคกตาม เชน กรณพพาทเกยวกบพนทบรเวณใกลเคยง

ตวปราสาทพระวหาร ระหวางประเทศไทยกบประเทศกมพชา หากรฐบาลไทยหรอกมพชาไมยอมนาขอ

พพาทนนเขาสกระบวนการระงบขอพพาทรวมกน แตตางฝายตางดาเนนการแกไขปญหาดวยวธการ

ของตน อาจกอใหเกดความขดแยงกนมากขนหรอไมอาจแกไขปญหาทเปนอยได จนทาใหมผไดรบความ

เสยหายทงในชวตและทรพยสนเพมขน

เมอพจารณาขอกาหนดเกยวกบผมสทธนาขอพพาทเขาสกระบวนการระงบขอพพาทของ

สหประชาชาต พบวา ขอ 11 (2)17 และขอ 35 (1)18 ไดกาหนดใหสมชชาใหญสหประชาชาต รวมถง

สมาชกขององคการสหประชาชาตแมวารฐนนจะไมมสวนเกยวของกบขอพพาท สามารถเสนอขอพพาท

ใหคณะมนตรความมนคงทราบและดาเนนการแกไขได อกทง คณะมนตรความมนคงสหประชาชาต

อาจเขาแทรกแซงกรณพพาท ถาเหนวาจาเปนกอาจเชอเชญคพพาทมาหาทางยตขอพพาทเองได19 สงผล

ใหการระงบขอพพาทเปนไปอยางทนทวงท สอดคลองกบวตถประสงคของกฎบตรสหประชาชาตในการ

รกษาสนตภาพและความมนคงระหวางประเทศ

นอกจากน พธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทนกมไดเปดโอกาสใหรฐท

มใชสมาชกอาเซยนสามารถเสนอขอพพาทเขาสกระบวนการระงบขอพพาทภายใตพธสารนได

แตอยางใด ถงแมวารฐทไมใชสมาชกอาเซยนนนจะเปนคพพาทดวยกตาม เชน จน เกาหลใต ญปน ทเปน

สมาชกในกรอบความรวมมออาเซยนบวกสาม (ASEAN+3) ออสเตรเลย นวซแลนด อนเดย ทเปนสมาชกในกรอบอาเซยนบวกหก (ASEAN+6) เปนตน ทาใหกรณพพาทนนไมไดรบการแกไข

และอาจสงผลกระทบตอความสมพนธระหวางรฐสมาชกอาเซยนกบรฐอนทเปนคกรณพพาท ขอกาหนดของพธสารฉบบนจงไมสอดคลองกบสภาวะปจจบนทอาเซยนไดจดทาความตกลงกบรฐอน ๆ ทไมใชรฐ

สมาชกดวยกนเองเพมขน

_________________________ 17Charter of the United Nations, Article 11 (2). 18Ibid., Article 35 (1). 15จมพต สายสนทร, กฎหมายระหวางประเทศ เลม 2, พมพครงท 8, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน

จากด, 2554), หนา 524-525. 16 Charter of the United Nations, Article 32 (2).


17

3.4 ปญหาเกยวกบบทบญญตบางประการของกฎบตรอาเซยน

เนองจากกลไกระงบขอพพาททกาหนดในพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบ

ขอพพาทน จดตงขนตามบทบญญตของกฎบตรอาเซยน ดงนน การดาเนนกระบวนการระงบขอพพาท

จงตองอยภายใตกฎบตรอาเซยนดวย ซงบทบญญตทเปนอปสรรคตอกระบวนการระงบขอพพาท

ไดแก หลกการไมแทรกแซงกจการภายใน ทกาหนดไวในขอ 2(จ) ของ กฎบตรอาเซยน โดยเมอเกด

ขอพพาทหรอสถานการณใด ๆ ทอาจกระทบตออาเซยนโดยรวม และรฐสมาชกรฐใดรฐหนงกลาวอาง

หลกการไมแทรกแซงกจการภายใน อาเซยนหรอรฐสมาชกอนจงไมสามารถเขามาเพอชวยแกไข

ปญหาทเกดจากขอพพาทหรอสถานการณความขดแยงนนได แมวาขอพพาทหรอสถานการณดงกลาว

จะเปนการละเมดสทธมนษยชน หรออาจสงผลกระทบตอสนตภาพและความมนคงภายในอาเซยน

กตาม เชน กรณปญหาของตมอรตะวนออก (East Timor) ในสมยประธานาธบดซฮารโต (Suharto)

โดยกลมกองกาลงมลเทย (Militia) ทนยมอนโดนเซย กบประชาชนชาวตมอรตะวนออกทสนบสนน

การแยกตวเปนเอกราช กอใหเกดเหตการณรนแรงในตมอรตะวนออกจนกลายเปนสงครามกลางเมอง

สงผลใหมผไดรบบาดเจบและเสยชวตอกทงหลบหนออกนอกประเทศเปนจานวนมาก20 กรณปญหา

ดงกลาว แมจะเปนปญหาความขดแยงทเกดภายในอนโดนเซย ซงเปนรฐสมาชกอาเซยน แตเนองจาก

อาเซยนไดยดถอหลกการไมแทรกแซงกจการภายในอยางเครงครด จงไมสามารถเขาไปเพอชวยแกไข

กรณปญหาดงกลาวได

เมอพจารณา กลไกระงบขอพพาทของสหประชาชาตและภมภาคอน ๆ เชนองคการแหงรฐ

อเมรกน สหภาพยโรป สหภาพอาฟรกน พบวา แมองคการระหวางประเทศดงกลาวจะไดบญญตให

รฐสมาชกตองยดถอและเคารพหลกการไมแทรกแซงกจการภายในของรฐสมาชกเชนเดยวกบกฎบตร

อาเซยน เชน ขอ 3 ของกฎบตรองคการแหงรฐอเมรกน (Charter of Organization of American States)

และ ขอ 4 ของกรรมสารกอตงสหภาพอาฟรกน (Constitutive Act of the African Union) แตบทบญญต

ดงกลาวมไดเปนอปสรรคในการเขาแทรกแซงเพอแกไขกรณพพาท หรอสถานการณใดๆ ทอาจเปน

ภยคกคามตอสนตภาพหรอความมนคง หรอการละเมดสทธมนษยชน ทาใหสามารถยตปญหาความขดแยง

ทกระทบตอความมนคงภายในภมภาค หรอแกไขปญหาเกยวกบการละเมดสทธมนษยชน ธารงไวซง

ความสงบสขภายในภมภาค

นอกจากน เนองจากขอ 9(4) ของพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท

กาหนดใหคณะมนตรประสานงานอาเซยน (ASEAN Coordinating Council) เสนอขอพพาททมอาจระงบไดเขาสทประชมสดยอดอาเซยนเพอตดสน ทงน ขอ 20(1) ของกฎบตรอาเซยน กาหนดใหการตดสนใจ

ของอาเซยนจะตองอยบนพนฐานของหลกฉนทามต ซงถอเปนจดออนสาคญประการหนงในการระงบ

_________________________ 20ศวพร ชยประสทธกล, ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใตในอดตจนถงปจจบนโดยสงเขป, พมพครงท 7,(กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2554), หนา 192-193.


ขอพพาทอาเซยน เนองจากประเดนขอพพาทใด ๆ ทเสนอใหทประชมสดยอดอาเซยนพจารณา จะตอง

ไดรบความเหนชอบจากรฐสมาชกทงหมด ซงการจะทาใหรฐทกรฐเหนพองกนนนเปนไปไดยาก เพราะ

รฐทเปนฝายเสยเปรยบในประเดนขอพพาทดงกลาวยอมไมเหนดวยกบมตททาใหรฐตนตองเสยเปรยบ

อยางแนนอน ทาใหประเดนขอพพาทนนเปนอนตกไป สงผลใหขอพพาทนนไมไดรบการแกไขอยาง

จรงจงและทนทวงท เชน ขอพพาทกรณการอางกรรมสทธเหนอหมเกาะสแปรตลย (Spratly Islands)

ระหวาง จน ไตหวน เวยดนาม มาเลเซย ฟลปปนส และบรไน แมอาเซยนจะมความพยายามทจะเปนสอ

กลางใหรฐทเกยวของกบขอพพาทดงกลาวทาการเจรจาตกลงกน แตกยงไมประสบความสาเรจ ดงจะ

เหนไดจากการประชมสดยอดผนาอาเซยน ครงท 2121 ประเทศกมพชาไดยนยนเจตจานงทจะหลกเลยง

การนาประเดนดงกลาวเขาหารอในเวทระดบนานาชาต แตฟลปปนสและเวยดนาม ซงเปนคกรณหลก

ไดออกมาโตแยงวา ทงสองประเทศไมเหนดวยกบแนวทางดงกลาว สงผลใหอาเซยนไมไดขอสรปใด ๆ

จากการประชมครงน กรณพพาทดงกลาวจงยงคงเปนปญหาทไมสามารถแกไขได ซงนกวเคราะหมอง

วา ความลมเหลวทางการทตเชนน จะสงผลเสยตอความนาเชอถอของอาเซยนทกาลงอยในระหวางการ

พยายามสรางอทธพลในทางการเมองระหวางประเทศ รวมทงยงอาจสงผลตอการรวมกลมทางเศรษฐกจ

ในป ค.ศ. 2015 อกดวย22

เมอพจารณาเกยวกบการตดสนใจขององคการระหวางประเทศอนๆ เชน องคการแหงรฐอเมรกน

และสหภาพยโรป พบวา ไดถอเอาคะแนนสยงขางมากมาใชในการดาเนนกระบวนการใด ๆ ทเกยวกบ

การระงบขอพพาท ทาใหการดาเนนกระบวนการระงบขอพพาทดงกลาวเปนไปอยางรวดเรวและม

ประสทธภาพมากขน

3.5 ปญหาเกยวกบสภาพบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ

หรอขอตดสนใจซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทอาเซยน

การขาดสภาพบงคบใหเปนไปตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทอาเซยน เปนปญหาสาคญอกประการหนง เนองจากอาเซยนมไดจดตงองคกรททาหนาทบงคบเพอใหเปนไปตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไก

ระงบขอพพาทอาเซยน โดยขอ 27 (1) ของกฎบตรอาเซยน และขอ 1 ของภาคผนวกท 6 วาดวยกฎสาหรบการเสนอเรองการไมปฏบตตามใหทประชมสดยอดอาเซยนตดสนแหงพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวย

กลไกระงบขอพพาท ไดกาหนดใหรฐสมาชกฝายทไดรบผลกระทบจากการไมปฏบตตามผล การ

วนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทของอาเซยน อาจสงเรองใหทประชมสดยอดอาเซยนเพอตดสน แตไมปรากฏวาทประชมดงกลาวมอานาจบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบต

ตามผลจากกลไกระงบขอพพาทอยางเครงครดแตอยางใด เนองจากอาเซยนเปนองคการระหวางประเทศ_________________________ 21จบตาอาเซยน, สรปผลการประชมสดยอดอาเซยนครงท 21 และการประชมทเกยวของ, [Online], available

URL: http://www.aseanwatch.org, 2556, (สงหาคม, 3). 22เชาวนวฒน มภกด, “ความคบหนาอาเซยน”, จลสารจบตาอาเซยน 1, 3 (มถนายน–กนยายน) 2555, หนา 7.


19

ลกษณะนานาชาตนยม23 (Internationalism) ทาใหโครงสรางขององคกรภายในอาเซยนมไดมอานาจบงคบ

เหนอรฐสมาชก ซงถอเปนขอจากดทสงผลใหอาเซยนไมสามารถบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตตามผล

จากกลไกระงบขอพพาทอาเซยนได ดงนน การทอาเซยนขาดองคกรเพอทาหนาทบงคบใหรฐสมาชก

ตองปฏบตตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทอาเซยน

สงผลใหการระงบขอพพาทอาเซยนไมมประสทธภาพเทาทควร

จากการศกษาการบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสน

ใจซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทของสหประชาชาตและภมภาคอน ๆ เชน องคการแหงรฐอเมรกน

และสหภาพอาฟรกน พบวา ไดจดตงองคกรทมอานาจหนาทบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตผลจากกลไก

ระงบขอพพาท เชน สมชชาองคการแหงรฐอเมรกน24 (General Assembly) และสมชชาสหภาพอาฟรกน25

(Assembly of the African Union) ทงน การใหอานาจแกองคกรตาง ๆ เพอควบคมตรวจสอบและบงคบให

รฐสมาชกตองปฏบตตามผลจากกลไกระงบขอพพาท ทาใหองคกรดงกลาวสามารถออกมาตรการทจาเปน

เพอใหบรรลผลตามคาวนจฉย หรอคาชขาด หรอคาตดสน อนเปนผลจากกลไกระงบขอพพาทนน

ซงกอใหเกดผลผกพนทางกฎหมายใหรฐสมาชกทเกยวของตองปฏบตตามคาวนจฉย หรอคาชขาด

หรอคาตดสนดงกลาว

นอกจากน ในกรณทรฐสมาชกไมปฏบตตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอขอตดสนใจ

ซงเปนผลจากกลไกระงบขอพพาท กฎบตรอาเซยนและพธสาร ของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบ

ขอพพาทกมไดกาหนดมาตรการบงคบใหรฐสมาชกตองปฏบตตามผลการวนจฉย ขอเสนอแนะ หรอ

ขอตดสนใจเชนวานน รวมถงหากรฐสมาชกไมปฏบตตามผลจากกลไกระงบขอพพาทดงกลาว อาเซยน

กมไดกาหนดบทลงโทษแกรฐสมาชกนนแตอยางใด ทาใหรฐสมาชกขาดความกระตอรอรนทจะปฏบต

ตามผลจากกลไกระงบขอพพาทอยางจรงจง

เมอพจารณากลไกระงบขอพพาทของสหประชาชาต พบวา ขอ 4126 กาหนดใหคณะมนตร

ความมนคงสหประชาชาต อาจวนจฉยวาจะใหใชมาตรการใดๆ ทไมมการใชกาลงอาวธ เชน การตด

ความสมพนธทางเศรษฐกจ และการคมนาคมทางรถไฟ ทางทะเล ทางอากาศ ทางไปรษณย ทางโทรเลข

ทางวทย และวถทางคมนาคมอยางอนโดยสนเชงหรอแตบางสวน และการตดความสมพนธทางการทต

เปนตน เพอใหเปนไปตามคาวนจฉยของคณะมนตรความมนคง สงผลใหการระงบขอพพาทของ

สหประชาชาตเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน

_________________________ 23สมชย ศรสมบรณเวช, กฎหมายวาดวยองคการระหวางประเทศ, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลย

รามคาแหง, 2552), หนา 30-32. 24Charter of the Organization of American States, Article 88. 25Protocol on the Statute of the African Court of Justice and Human Rights, Article 46. 26Ibid., Article 46.


อยางไรกด มขอสงเกตวา นบตงแตอาเซยนไดทาพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบ

ขอพพาทขน รฐสมาชกอาเซยนยงไมเคยนากลไกระงบขอพพาทภายใตพธสารฉบบนมาใชเพอระงบ

ขอพพาท แตไดนากรณปญหาดงกลาวขนสการพจารณาของคณะมนตรความมนคงสหประชาชาตหรอ

ศาลยตธรรมระหวางประเทศ ทงน ผเขยนเหนวากรณพพาทระหวางไทยกบกมพชาเกยวกบพนทบรเวณ

ใกลเคยงตวปราสาทเขาพระวหาร หากรฐคพพาทนากลไกระงบขอพพาทภายใตพธสารฉบบนมาใช

เพอแกไขกรณพพาทเชนวานน อาจทาใหรฐคพพาทบรรลขอตกลงในการยตกรณพพาทดงกลาว ซง

ถอเปนการสรางมตใหมของความยตธรรมระหวางประเทศภายในกรอบของอาเซยน สอดคลองกบวถ

อาเซยนทรฐสมาชกมกแกไขปญหาและระงบขอพพาท โดยการประนประนอมและการปรองดองตกลง

กน อนแสดงถงคณคาทางวฒนธรรมของชนชาวเอเชย

ดงนน อาเซยนจงควรปรบปรงแกไขกลไกระงบขอพพาทภายใตกฎบตรอาเซยน และพธสาร

ของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทใหมประสทธภาพมากขน เพอใหรฐสมาชกพจารณานา

กลไกระงบขอพพาทดงกลาวมาใชระงบขอพพาท หรอสถานการณใด ๆ ทอาจกระทบตอสนตภาพ

และความมนคง ธารงไวซงสนตภาพและเพมพนสนตภาพภายในภมภาค สอดคลองกบการรวมตวเปน

ประชาคมอาเซยนในอนาคตอนใกลน

4. ขอเสนอแนะ 1. อาเซยนควรจดใหมองคกรหรอกลไกเพอทาหนาทระงบขอพพาททเกดจากการตความหรอ

การใชกฎบตรอาเซยน หรอตราสารอาเซยนอนๆ โดยอาจกาหนดกลไกทใชอานาจตลาการ (Tribunal) พทกษ

กฎบตรอาเซยนมใหถกละเมด โดยเฉพาะปญหาทเกยวกบสทธมนษยชน หรอความมนคงในภมภาค

2. อาเซยนควรกาหนดขอบเขตในการระงบขอพพาทของพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาท ใหครอบคลมถงสถานการณความขดแยง โดยในกรณททประชมสดยอดอาเซยน

เหนวาความขดแยงเชนวานนอาจสงผลกระทบตอสนตภาพและความมนคง ทประชมสดยอดอาเซยนอาจกาหนดใหมการแกไขความขดแยงเชนวานน โดยใชกลไกระงบขอพพาทภายใตพธสารฉบบน เพอ

ใหสอดคลองกบสภาวะปจจบนทปญหาสวนใหญเกดขนจากสถานการณความขดแยงทเกดขนภายใน

รฐหนง แตไดสงผลกระทบเปนวงกวาง 3. อาเซยนควรกาหนดใหองคกรทจดตงขนตามกฎบตรอาเซยน หรอรฐสมาชกอาเซยนไม

วารฐนนจะเปนคพพาทหรอไม สามารถรองขอใหทประชมสดยอดอาเซยนพจารณาทาขอกาหนด

เกยวกบการระงบขอพพาทโดยใชกลไกระงบขอพพาทภายใตพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไก

ระงบขอพพาทนได ในกรณทเหนวาขอพพาทนนอาจเปนภยตอสนตภาพและความมนคงในภมภาค

อกทง อาเซยนควรกาหนดใหรฐทมใชสมาชกอาเซยน สามารถระงบขอพพาทภายใตพธสารของกฎบตรอาเซยนวาดวยกลไกระงบขอพพาทนได หากขอพพาทนนเกดจากตราสารซงรฐดงกลาว

และรฐสมาชกอาเซยนเปนภาค ทงน เพอใหสอดคลองกบการดาเนนงานของอาเซยนในปจจบนทอาเซยน

ไดจดทากรอบความตกลงกบรฐทมใชสมาชกเพมมากขน


21

4. อาเซยนควรปรบใชหลกการไมแทรกแซงกจการภายในอยางยดหยน โดยเมอเกดขอพพาท

หรอสถานการณใด ๆ ทละเมดสทธมนษยชน หรออาจสงผลกระทบตอสนตภาพและความมนคงใน

ภมภาค ทประชมสดยอดอาเซยนอาจมมตใหองคกรภายใตกฎบตรอาเซยน เขาแทรกแซงเพอแกไขปญหา

เชนวานนได

นอกจากน อาเซยนควรใชหลกเสยงขางมากควบคกบหลกฉนทามตในการตดสนใจเกยวกบ

การระงบขอพพาท โดยกาหนดใหทประชมสดยอดอาเซยนสามารถใชการลงคะแนนเสยงโดยเสยง

ขางมากหากไมสามารถหาฉนทามตได

5. อาเซยนควรจดตงองคกร และกาหนดมาตรการตาง ๆ เพอบงคบใหรฐสมาชกปฏบตตาม

ผลจากกลไกระงบขอพพาท

อยางไรกด เนองจากรฐสมาชกอาเซยนมความหลากหลายทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ

สงคมและวฒนธรรม อกทง รฐสมาชกอาเซยนยงยดถออานาจอธปไตยของตนเตมท ดงนน มาตรการ

บงคบทนามาใชจงไมควรมลกษณะทกระทบตออานาจอธปไตยของรฐสมาชก ซงอาจจะเปนการบบ

บงคบรฐสมาชกอาเซยนจนเกนไป และทาใหรฐสมาชกอาเซยนอาจพจารณาถอนตวออกจากการเปน

สมาชกในทสด



Siam Intelligence. คาแถลงอภสทธในทประชมอาเซยน โตประเดนฮนเซนเรองเขาพระวหาร. [Online]

Available URL: http://www.siamintelligence.com, 2556 (สงหาคม, 2).

จบตาอาเซยน. สรปผลการประชมสดยอดอาเซยนครงท 21 และการประชมทเกยวของ [Online].

Available URL: http://www.aseanwatch.org, 2556 (สงหาคม, 3).

จมพต สายสนทร. กฎหมายระหวางประเทศ เลม 2. พมพครงท 8. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ

วญชนจากด, 2554.

เชาวนวฒน มภกด. “ความคบหนาอาเซยน.” จลสารจบตาอาเซยน 1, 3 (มถนายน–กนยายน, 2555): 7.

เดลนวสออนไลน. การแกไขปญหาไทย -กมพชา ในกรอบศาลยตธรรมระหวางประเทศ [Online].

Available URL: http://www.dailynews.co.th, 2556 (สงหาคม, 2).

ประภสสร เทพชาตร. ประชาคมอาเซยน. กรงเทพมหานคร: สานกพมพเสมาธรรม, 2554.

วกพเดย. ความไมสงบในชายแดนภาคใตของไทย [Online]. Available URL: http://www.th.wikipedia.

org, 2556, (สงหาคม, 3).

ศวพร ชยประสทธกล. ประวตศาสตรเอเชยตะวนออกเฉยงใตในอดตจนถงปจจบนโดยสงเขป, พมพ

ครงท 7. กรงเทพมหานคร: สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2554.

สมชย ศรสมบรณเวช. กฎหมายวาดวยองคการระหวางประเทศ. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2552.

สมพงศ ชมาก. “ขอพพาทระหวางประทศและการระงบขอพพาทระหวางประเทศ.” เอกสารการสอน

ชดวชากฎหมายระหวางประเทศและองคการระหวางประเทศ. หนวยท 6. พมพครงท 10.

นนทบร: สานกพมพหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2552.

Association Southeast Asian Nations. Table of ASEAN Treaties/Agreements and Ratifi cation

[Online]. Available URL: http://www.aseansec.org, 2013 (July, 30).

ปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรSELECTED TAX APPEAL AND TAX LITIGATION PROBLEMS 23

_______________________ *บทความนเรยบเรยง จากวทยานพนธเรองปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษ

อากร. **นกศกษาปรญญาโท หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต สาขากฎหมายภาษอากร คณะนตศาสตร มหาวทยาลย รามคาแหง.

ปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากร*SELECTED TAX APPEAL AND TAX LITIGATION PROBLEMS

ไพรช แกวประดษฐ** Pairach Kaewpradist

บทคดยอ การอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรนน ถอเปนขนตอนสดทายในกระบวนการจดเกบ

ภาษอากรทสบเนองมาจากการบงคบจดเกบซงประเทศไทยอาศยอานาจตามกฎหมายหลายฉบบ ทสาคญ

ไดแกประมวลรษฎากรพระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 2469 พระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527

พระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475 พระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ. 2508 และ

พระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 2510 ซงพบวาการอทธรณขอพพาททางภาษในกฎหมายแตละฉบบ ม

ความแตกตางกนอยางมากในเรองทเปนสาระสาคญ ไมมความชดเจนเพยงพอ และขาดรายละเอยดท

สาคญในการคมครองสทธของผเสยภาษ สวนการดาเนนคดภาษอากรในศาลภาษอากร ยงมปญหาเรอง

เงอนไขแหงการฟองคด ความเหมาะของผพพากษาททาหนาทพจารณาคด รวมทงกระบวนพจารณาท

ใชวธพจารณาความแพงเปนหลก ดงนนประเทศไทยจงควรแกไขปรบปรงกฎหมายภาษอากรทกฉบบ

ใหมความสอดคลองกน และแกไขกฎหมายเกยวกบการดาเนนคดภาษอากรใหเหมาะสมกบลกษณะของ

ขอพพาท ทงนดวยการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายภาษอากรของประเทศญปน ประเทศสหรฐอเมรกา

และประเทศออสเตรเลย

Abstract Tax appeal and tax litigation is considered as the last step in the process of collecting the tax.

Toward force and collect the tax of the Kingdom of Thailand authority of several law. Include major

law are the Revenue Code, the Customs Act, B. E. 2469 (1926), Excise Tariff Act, B. E. 2527 (1984), the Act on Land and House Tax, B. E. 2475 (1932), the Land Development Act, B. E. 2508 (1965),

and Signboard Tax Act, B. E. 2510 (1967) which found that the appeal of tax disputes each law differ

greatly in regard to the subject matter. No obvious and lack of important details to protect the rights of


taxpayers. Tax litigation in the tax court. Also have problems with the terms of the prosecution. The

ideal of a judge who acts trial. Including the proceedings of Civil Procedure shall prevail. Therefore,

Thailand should update all the tax laws to be consistent. And amend the law relating to the taxation

proceedings to suit the nature of the dispute. However, the study compare with taxation law of Japan,

the USA and Australia.

คาสาคญ: ภาษอากร ขอพพาททางภาษอากร การอทธรณภาษอากร การดาเนนคดภาษอากร

Keyword: Tax, Tax Dispute, Tax Appeals, Tax Litigation.

บทนา กระบวนการตาง ๆ ในการจดเกบภาษของประเทศไทยนบวามความสาคญยง เนองจากม

ผลเปนการจากดสทธและเสรภาพบางประการของประชาชนโดยอาศยอานาจของกฎหมาย ดงนนการ

ดาเนนการในแตละขนตอนยอมตองใชความระมดระวงใหเกดผลกระทบตอผเสยอยางนอยทสดเทาท

จะทาได ทงนการอทธรณขอพพาททางภาษตอหนวยงานผจดเกบและการพจารณาคดในศาลภาษอากร

ถอวาเปนขนตอนทสาคญเชนกนเพราะมความตอเนองจากการบงคบจดเกบภาษอากรและเปนกระบวน

การขนสดทายทเกยวของกบการจดเกบภาษอากร ดงนนในการอทธรณขอพพาททางภาษและการดาเนน

คดภาษอากร จงตองมขนตอน วธการ และรปแบบทมความเปนธรรม เพอคมครองสทธของผเสยภาษ

โดยมผลกระทบนอยทสดตอสทธเสรภาพของผเสยภาษ ตามเจตนารมณแหงรฐธรรมนญ และเพอใหเปน

ไปตามหลกการบรหารจดเกบภาษอากรทด ทนานาประเทศใหการยอมรบ

จากการศกษาพบวาในการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรนน กฎหมายภาษอากรแตละฉบบมบทบญญตทแตกตางกนในสาระสาคญเกยวกบการอทธรณขอพพาททงทกฎหมายภาษแตละ

ฉบบมความเกยวของเชอมโยงกน และเนอหาของกฎหมายขาดมาตรการในการคมครองสทธขนพนฐานของผเสยภาษ ขาดความชดเจนทาใหผเสยภาษไมสามารถเขาใจไดโดยสะดวก สวนการดาเนนคดภาษ

อากรมปญหาเรองคณสมบตและความรความเชยวชาญดานภาษอากรของผพพากษาททาหนาทพจารณาคด รวมถงรปแบบในการรบฟงพยานหลกฐานในศาลทใชกฎหมายวธพจารณาความแพงเปนหลก จง

ไมสอดคลองกบลกษณะของขอพพาทในคดภาษอากร อยางไรกดจากการศกษาพบวาการอทธรณและ

การดาเนนคดภาษอากรของประเทศญปน ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย มรปแบบท

สรางความยดหยนและใหคมครองสทธของผเสยภาษไดเปนอยางด ทงมมาตรการทหลากหลายในการขจดขอพพาททางภาษ ซงสอดคลองกบหลกการบรหารจดเกบภาษอากรทด ผศกษาจงไดวเคราะหถง

ปญหาบางประการเกยวกบการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรของประเทศไทย พรอมทงเสนอแนวทางสาหรบการแกไขปญหาดงกลาวดวยการศกษาเปรยบเทยบกบกฎหมายภาษเงนไดของประเทศ

ญปน ประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศออสเตรเลย ประกอบกบกฎหมายทเกยวของของประเทศ


ไทย เชนพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ.2539 ซงไดทาการวเคราะหกรณปญหาใน

4 ประเดน สามารถสรปไดดงน

1. กรณปญหาเกยวกบระยะเวลาและขนตอนในการอทธรณแกฝายบรหาร ประเทศไทยมกฎหมายเกยวกบภาษอากรหลายฉบบโดยกฎหมายหลกทสาคญประกอบ

ดวยประมวลรษฎากร พระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 2469 พระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ.

2527 พระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475 พระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ. 2508

และพระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 2510 การอทธรณคาสงทางภาษอากรในกรณทผเสยภาษไมเหนดวยกบ

คาสงทางภาษ จะตองอทธรณตามขนตอน วธการและรปแบบทบญญตไวในกฎหมายแตละฉบบ แตการ

ทกฎหมายแตละฉบบมหลกเกณฑ วธการและกาหนดระยะเวลาทแตกตางกน ไมสอดคลองกนเทาทควร

เชน การอทธรณตามประมวลรษฎากร1 การอทธรณตามพระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 24692 การอทธรณ

ตามพระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ. 25083 และการอทธรณตามพระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 25104

มกาหนดระยะเวลาในการอทธรณไว 30 วน แตการคดคานการประเมนภาษ5 และการอทธรณคาวนจฉย

คาคดคาน6 ตามพระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527 มกาหนดเวลาในการอทธรณ 45 วน ใน

ขณะทการอทธรณตามพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475 มกาหนดเวลาอทธรณเพยง 15

วน7 ทาใหผเสยภาษไดรบการคมครองสทธตามกฎหมายแตละฉบบไมเสมอภาคกน และยงเปนการสราง

ความยงยากแกผเสยภาษและเจาหนาทฝายบรหารทจะตองปฏบตตามกฎหมายหลายฉบบ เนองจาก

ภาษตามกฎหมายหลายฉบบเปนภาษประเภทเดยวกน คลายคลงกนหรอเปนภาษทมความเกยวของกน

เพราะกฎหมายกาหนดใหดาเนนการเกยวกบการเสยภาษรวมกน เชน ภาษมลคาเพมตามประมวลรษฎากร

ภาษศลกากรและภาษสรรพสามต ซงบางกรณผมหนาทเสยภาษอาจตองชาระภาษหลายประเภทใน

คราวเดยวกนหรอตองชาระภาษหลายประเภทจากการดาเนนกจการใดกจการหนงโดยมหนวยงานเดยว

เปนผประเมนจดเกบภาษ ซงเมอผเสยภาษไมเหนดวยกบคาสงทางภาษ ยอมมสทธอทธรณในฝายบรหาร

ได โดยตองปฏบตตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขทกฎหมายภาษแตละฉบบกาหนดไว แตดวย

กฎหมายแตละฉบบกาหนดหลกเกณฑ วธการและผพจารณาอทธรณไวแตกตางกน ผเสยภาษทไมเขาใจ

อาจอทธรณภาษตามกฎหมายใดเพยงฉบบเดยว ซงขอพพาทตามกฎหมายฉบบอนถอวายงไมมการ

_________________________ 1ประมวลรษฎากร, มาตรา 30. 2พระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 2469, มาตรา 112 ฉ. 3พระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ. 2508, มาตรา 49 วรรคหนง. 4พระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 2510, มาตรา 30. 5พระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527, มาตรา 86. 6เพงอาง, มาตรา 89. 7พระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475, มาตรา 26.


อทธรณ จนเมอพนกาหนดเวลายนอทธรณขอพพาทนนกเปนอนยต และไมสามารถนาไปฟองคดตอ

ศาลได ซงปญหาเหลานกอใหเกดความสบสนตอผทตองปฏบต และอาจทาใหไมสามารถปฏบตตามได

อยางถกตองครบถวน และทาใหการดาเนนการเกยวกบภาษอากรแตละประเภท ผเสยภาษจาเปนตองมผ

ทมความรทางภาษ ใหความชวยเหลอซงหมายถงคาใชจายทตามมาอนเปนภาระแกผเสยภาษ

ปญหาเรองกาหนดระยะเวลาในการยนอทธรณตามกฎหมายภาษแตละฉบบนนนอกจากการ

พจารณาเรองความไมเทาเทยมกนของระยะเวลาตามกฎหมายแตละฉบบแลวยงสามารถพจารณาได

อกประเดนหนงคอเรองความเหมาะสมของระยะเวลาเพราะจากการศกษาพบวากาหนดระยะเวลา

ตามกฎหมายแตละฉบบนนสนเกนไปจนไมเหมาะสมกบสภาพของขอพพาททางภาษทมความสลบ

ซบซอน เมอไดรบแจงคาสงอนเปนเหตใหตองอทธรณหรอมขอพพาทเกดขน ผเสยภาษตองตรวจ

สอบขอเทจจรง เอกสารและตรวจสอบขอมลในเรองทพพาท ทงขอพพาทเรองเปนปญหาทางตวเลข

และบญช ตลอดจนปญหาอนทยงยากทผเสยภาษอาจตองปรกษาผเชยวชาญหรอขอขอมลจากสวน

ราชการ ซงตามปกตตองใชเวลาพอสมควร การทกฎหมายแตละฉบบกาหนดเวลาในการอทธรณท

สนเกนไป ทาใหผเสยภาษไมมโอกาสจดเตรยมความพรอมในการอทธรณไดอยางเตมททาใหเนอหา

หรอประเดนในการอทธรณไมสมบรณ ทาใหผเสยภาษบางรายไมสามารถอทธรณไดทน หรอดาเนน

การไดทนแตอาจเปนการอทธรณทไมถกตองครบถวนหรอไมสมบรณจนอาจตองเปนฝายเสยเปรยบ

ทงในขอเทจจรงและขอกฎหมายทโตแยงขนไปในชนอทธรณ ในกรณนแมวาในเรองกาหนดระยะเวลา

อทธรณจะมกฎหมายกาหนดเรองการขยายกาหนดเวลายนอทธรณไว กตาม แตมเพยงประมวลรษฎากร8

และพระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 25279 ทบญญตเรองดงไว และเปนบทบญญตทใหดลพนจ

แกผมอานาจพจารณาขยายเวลาไวอยางกวางขวางโดยมไดกาหนดกรอบระยะเวลาสงสดทอาจขยายไว

ดวย จงเกดเปนประเดนปญหาในเรองอานาจการใชดลพนจของผมอานาจขยายเวลาทไมมหลกประกน

แกผเสยภาษวาจะไดรบการขยายเวลาหรอไมเพยงใด

สวนกฎหมายภาษฉบบอนไมมบญญตเรองการขยายกาหนดเวลายนอทธรณทาใหกาหนดเวลา

ยนอทธรณตามดงกลาวไมสามารถขยายออกไปได ซงในการขอขยายเวลาอทธรณน แมวาจะมพระราช

บญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 253910 ทกาหนดใหนาบทบญญตมาตรา 66 ซงเปนเรองการขอขยายระยะเวลาอทธรณมาใชบงคบดวยในกรณทกฎหมายภาษฉบบใดไมไดมบทบญญตกาหนดไว

เปนการเฉพาะหรอกาหนดไวแตมมาตรฐานตากวาทกาหนดในพระราชบญญตวธปฏบตราชการทาง

ปกครอง พ.ศ. 2539 ดงนนผเขยนจงเหนวากรณการขอขยายเวลาอทธรณตามกฎหมายภาษแตละฉบบทไมไดบญญตไว อยในบงคบใหดาเนนการตามมาตรฐานทกาหนดในมาตรา 66 แหงพระราชบญญตวธ

ปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539

_________________________ 8ประมวลรษฎากร, มาตรา 3 อฎฐ. 9พระราชบญญตภาษสรรพสามต พ.ศ. 2527, มาตรา 14. 10พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539, มาตรา 3.


แตอยางไรกตาม จากการศกษาพบวาพระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539

ยงไมไดถกนามาใชอยางจรงจงเนองจากผบงคบใชกฎหมายและผเกยวของไมทราบถงผลของกฎหมาย

ดงกลาว ทงบทบญญตในมาตรา 66 กไมสามารถขจดปญหาเรองการขอขยายเวลาอทธรณขอพพาททาง

ภาษไดอยางสมบรณอกดวย

3.2 ปญหาเกยวกบคณสมบตและอานาจของผพจารณาอทธรณขอพพาททางภาษของฝาย

บรหาร

การอทธรณขอพพาททางภาษตอหนวยงานผจดเกบนน กฎหมายภาษแตละฉบบกาหนด

คณสมบตของผมอานาจพจารณาอทธรณไวแตกตางกน โดยหากพจารณาโดยผวเผนอาจเขาใจไดวาเพราะ

เปนกฎหมายภาษคนละฉบบกน การกาหนดคณสมบตของผมอานาจพจารณาอทธรณทแตกตางกนจงเปน

เรองปกต แตหากไดพจารณาในเชงลก ตามแนวคด ทฤษฎ และหลกกฎหมายทเกยวของแลว ผเขยนเหน

วาการกาหนดคณสมบตของผมอานาจพจารณาอทธรณตามกฎหมายภาษแตละฉบบม 2 รปแบบซงแตละ

รปแบบลวนมปญหาเกยวกบคณสมบตของผมอานาจพจารณาอทธรณ คอการพจารณาอทธรณโดยคณะ

กรรมการพจารณาอทธรณตามประมวลรษฎากร11 คณะกรรมการพจารณาอทธรณตามพระราชบญญต

ภาษสรรพสามต พ.ศ. 252712 และกรรมการพจารณาอทธรณตามพระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 246913

ซงมความคลายคลงกนคอคณะกรรมการประกอบดวยผแทนจากหนวยงานฝายจดเกบและผแทนจาก

หนวยงานภายนอกรวมกนทาหนาทพจารณาอทธรณ ทงนอาจเพอใหมการตรวจสอบกลนกรองและ

ถวงดลการใชดลพนจซงกนและกน แตเนองจากผแทนจากหนวยงานอนโดยสวนใหญขาดพนฐานความ

รและหรอความเชยวชาญดานภาษอยางเพยงพอทจะใชสาหรบการพจารณาขอพพาทและถวงดลการ

ใชดลพนจของผแทนจากหนวยงานจดเกบภาษ ซงอาจไมเปนธรรมตอผอทธรณ เพราะในการพจารณา

ไมไดมการใชความรความเชยวชาญทางภาษอยางแทจรงเปนเครองมอในการทาหนาท และกรรมการฝายอนอาจมความเหนคลอยความเหนของกรรมการทมาจากฝายจดเกบภาษซงมความรเรองภาษ ทาใหประโยชนในการตรวจสอบและถวงดลจากการพจารณาอทธรณในรปคณะกรรมการไมประสบผลสาเรจ

ตามเจตนารมณของกฎหมาย นอกจากนการทคณะกรรมการพจารณาอทธรณประกอบดวยผแทนจากหนวยงานตาง ๆ ซงเปนผมความรความสามารถและมหนาทงานประจาตองรบผดชอบ ทาใหบคคล

ดงกลาวขาดความพรอมในการทาหนาท ไมมเวลาเพยงพอสาหรบการศกษารายละเอยดขอเทจจรง

และขอกฎหมายในเรองทพจารณา จงอาจเปนเหตใหคณะกรรมการทาการวนจฉยอทธรณโดยอาศยขอมลและความเหนของเจาหนาทฝายบรหารเปนผรวบรวมและเสนอความเหนมาเปนหลกซงอาจถก

_________________________ 11ประมวลรษฎากร, มาตรา 30(1). 12เพงอาง, มาตรา 30(1). 13พระราชบญญตศลกากร พ.ศ. 2469, มาตรา 112 สตต.


บดเบอนหรอไมถกตอง จนทาใหคาวนจฉยอทธรณไมเปนไปตามขอเทจจรงทถกตองหรอทาให

การวนจฉยขอกฎหมายคลาดเคลอน อนกอใหเกดความไมเปนธรรมแกผอทธรณ

สวนรปแบบทสองคอการกาหนดใหบคคลคนเดยวเปนผมอานาจพจารณาอทธรณ ซง

ไดแกผบงคบบญชาหรอผบรหารของหนวยงานผจดเกบ คอ ผวาราชการจงหวดและผบรหารทองถน

สวนใหญถกกาหนดไวในกฎหมายภาษทองถนไดแกพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475

พระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ. 2508 และพระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 2510 ซงพบวา มปญหา

เรองความรความสามารถของผมอานาจพจารณาอทธรณ คอบคคลเหลานสวนใหญขาดความรความ

เขาใจและความเชยวชาญทางภาษอากร ในขณะทการพจารณาอทธรณขอพพาททางภาษอากรจาเปน

ตองใชความรเปนพเศษเกยวกบกฎหมายภาษอากรและความรในวชาอนประกอบดวย จงจะสามารถทาให

การพจารณาอทธรณขอพพาทเกยวกบภาษอากรยตไดอยางเปนธรรมเนองจากขอพพาททางภาษอากร

เปนเรองทมเนอหายงยากซบซอนทงในขอเทจจรงและขอกฎหมาย ดงนนการพจารณาอทธรณโดย

ผวาราชการจงหวดหรอผบรหารทองถน ซงไมไดพจารณาโดยการใชความรความเชยวชาญทางภาษอากร

เปนหลก ทาใหผลของการพจารณาอาจไมถกตองและเปนธรรมตอผเสยภาษ นอกจากปญหาดงกลาว

แลวการทกฎหมายกาหนดใหบคคลคนเดยวเปนผใชอานาจพจารณาอทธรณยงมปญหาเรองความเปน

กลางในการทาหนาทเนองจากขดตอหลกความมสวนไดเสยในการพจารณาคาสงทางปกครองเพราะ

จากการศกษาพบวากฎหมายแตละฉบบไมมมาตรการตรวจสอบและถวงดลการใชอานาจในการพจารณา

อทธรณทงในกรณทผวาราชการจงหวดหรอผบรหารทองถนเปนผมอานาจพจารณาอทธรณ การใช

ดลพนจวนจฉยอทธรณจงมแนวโนมทจะเปนไปเพอประโยชนของหนวยงานฝายจดเกบนนเอง

นอกเหนอจากปญหาเรองคณสมบตของผมอานาจพจารณาอทธรณแลว ยงมปญหาสาคญท

สบเนองกนมา คอการรบฟงพยานหลกฐานในการระงบขอพพาทในฝายบรหาร ทแมกฎหมายแตละ

ฉบบกาหนดใหมอานาจออกหมายเรยกพยานเพอใหผเสยภาษนาหลกฐานมาหกลางหรอเรยกพยาน

เอกสารหรอหลกฐานเพมเตม รวมถงการเรยกเจาพนกงานผออกคาสงมาสอบสวนอกครงแตในทาง

ปฏบตแลวพบวาในการพจารณาอทธรณมกจะไมมการดาเนนการดงกลาวเนองจากกฎหมายบญญตให

เปนเพยงดลพนจทจะดาเนนการเทานน ดงนนการพจารณาอทธรณโดยสวนใหญจะพจารณาจากเอกสารและพยานหลกฐานทถกเสนอขนมาลบหลงคกรณ โดยไมมการใหโอกาสผเสยภาษ เจาพนกงานผออกคาสง

และผเกยวของอนๆ เขามามสวนรวมโดยตรงในกระบวนการพจารณาอทธรณอยางแทจรง ซงผเขยน

เหนวาระบบไตสวนไมไดถกนามาใชอยางจรงจงเพอแสวงหาพยานหลกฐานในชนน ทาใหผเสยภาษไมไดรบความเปนธรรมในการรบฟงพยานหลกฐานชนพจารณาอทธรณของฝายบรหาร ซงนบวาเปน

ปญหาสาคญทเกดขนอยางยาวนานและยงไมไดรบการแกไขหรอปรบปรงแตประการใด

อกหนงปญหาทสาคญไมยงหยอนไปกวากนและเกดขนกบกฎหมายภาษทกฉบบคอปญหา

เรองอานาจในการทเลาการชาระภาษ คอ แมวาผเสยภาษจะไดอทธรณขอพพาททางภาษแลว แตผ

เสยภาษยงตองชาระภาษตามคาสงอนเปนมลเหตใหอทธรณนนกอนหากผเสยภาษไมไดรบอนญาต


ใหทเลาการชาระภาษ ซงแมวากฎหมายจะกาหนดใหผเสยภาษสามารถยนคารองขอทเลาการชาระ

ภาษในระหวางอทธรณไดกตาม แตเปนการกาหนดใหยนแยกตางหากจากการอทธรณขอพพาททางภาษ

ทาใหผเสยภาษจานวนมากไมรวาตนตองขอทเลาการชาระภาษอกสวนหนง แตเขาใจวาจะไดรบการทเลา

การชาระภาษโดยปรยายเมอมการอทธรณ จงไมไดยนขอทเลาการชาระภาษใหถกตองตามทกฎหมาย

กาหนด ทาใหเกดความเสยหายแกผเสยหายเพราะอาจถกยด อายด หรอขายทอดตลาดทรพยสนได

นอกจากนบทบญญตเรองการทเลาการชาระภาษไมไดบญญตไวในกฎหมายภาษทกฉบบ ตวอยาง

เชน พระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475 และพระราชบญญตภาษปาย พ.ศ. 2510 ทาให

ผเสยภาษไมสามารถขอทเลาการชาระภาษได จงตองชาระภาษแมวาจะทาการอทธรณในฝายบรหาร

กตาม สวนกฎหมายทมบทบญญตเรองการทเลาการชาระภาษ กไมไดกาหนดใหผพจารณาอทธรณเปน

ผมอานาจพจารณาคาขอทเลาการชาระภาษเหมอนกนทกฉบบ ทงยงขาดเนอหาทชดเจนวาจะมคาสง

เกยวกบการทเลาการชาระภาษไดอยางไร และเพยงใด ซงความแตกตางของบทบญญตเหลานเองทกอ

ใหเกดความไมเสมอภาคกนในการบงคบใชกฎหมาย และเนองจากการไดรบอนญาตใหทเลาการชาระ

ภาษไมมผลทาใหผเสยภาษไมตองชาระเงนเพมในชวงเวลาทไดรบการทเลาการชาระภาษจนถงเวลาทม

คาวนจฉยอทธรณ แตผเสยภาษจะตองชาระเงนเพมใชวงเวลาดงกลาวหากคาวนจฉยอทธรณใหผอทธรณ

ตองชาระภาษ ประกอบกบการพจารณาอทธรณนนกฎหมายสวนใหญ มไดใหอานาจผพจารณาอทธรณ

ในการลดหรองดเงนเพม เพยงแตใหอานาจลดหรองดเบยปรบ ทาใหผอทธรณตองชาระเงนเพมทงหมด

ซงในทรรศนะของผเขยนเหนวาเรองดงกลาวไมเปนธรรมตอผเสยภาษเนองจากทาใหผเสยภาษตองรบ

ภาษทางภาษจนเกนสมควร

3.3 ปญหาเกยวกบระยะเวลาในการพจารณาอทธรณของฝายบรหารและการฟองคดตอศาล

ผเสยภาษทกคนทใชสทธยนอทธรณขอพพาทยอมคาดหวงวาเรองอทธรณจะไดรบการ

พจารณาโดยเรวทสดเพอจะใชสทธในการฟองคดตอศาลในกรณทคาวนจฉยอทธรณไมเปนไปตามท

ตองการ แตกฎหมายภาษสวนใหญไมมกาหนดเวลาในการพจารณาอทธรณทแนนอน กฎหมายภาษอากรบางฉบบไมมการกาหนดกรอบระยะเวลาแลวเสรจในการพจารณาไว ทาใหผพจารณาอทธรณ

สามารถใชเวลาพจารณาไดอยางยาวนานจนเกนสมควร สวนกฎหมายบางฉบบมกาหนดเวลาในการพจารณาเอาไวแตไมมสภาพบงคบทชดเจน เพราะมบทบญญตใหมอานาจขยายระยะเวลาหรอเลอน

กาหนดเวลาพจารณาอทธรณออกไปไดตามทเหนสมควรหากพจารณาอทธรณไมแลวเสรจภายในเวลา

ทกาหนดไว ซงเทากบวากฎหมายไมมการวางกรอบระยะเวลาในการพจารณาไวแนนอนนนเอง สวนกฎหมายภาษฉบบทมกาหนดระเวลาในการพจารณาอทธรณไว แตไมมบทบญญตใหอานาจในการ

ขยายระยะเวลาพจารณาอทธรณทงไมมบทบญญตกาหนดผลของการพจารณาทไมแลวเสรจภายใน

กาหนดเวลาไว ซงสงผลใหการพจารณาอทธรณทใชเวลาลวงเลยกาหนดระยะเวลา ยงมผลใชบงคบอย

โดยปรยายนนเอง ปญหานนบวาสงผลกระทบสาคญตอผเสยภาษ เนองจากในปจจบนยงไมมมาตรการ

ทเหมาะสมในการคมครองสทธของผเสยภาษทจะไดรบในการพจารณาอทธรณ


ปญหาความยดเยอในการพจารณาอทธรณทกลาวมาขางตน นอกจากจะมขอพจารณาในเรอง

ความเปนธรรมและการคมครองสทธของผเสยภาษแลว ยงสงผลตอการเสนอคดตอศาลภาษอากรของ

ผเสยภาษดวย เนองจากพระราชบญญตจดตงศาลภาษอากรและวธพจารณาคดภาษอากร พ.ศ. 2528

กาหนดหามเสนอคดตอศาลในกรณทยงไมเสรจสนกระบวนการอทธรณในฝายบรหาร14

ดงนน หากผพจารณาอทธรณยงไมมคาวนจฉย ผเสยภาษยอมไมมสทธฟองตอศาลภาษอากร

ได ซงผเขยนเหนวาเมอกาหนดเวลาในการพจารณาอทธรณไมมกรอบระยะเวลาทแนนอนยอมจะสงผล

ตอการฟองคดดวย เนองจากเปนเงอนไขในการฟองคดของผเสยภาษ ทงยงเปนปญหาลกโซถงจานวน

เงนเบยปรบและเงนเพมทผเสยภาษตองรบผดชอบอกดวย เนองจากการยนอทธรณไมเปนการทเลาการ

ชาระภาษและยงคงเพมจานวนอยตลอดเวลาจนกวาจะไดมการชาระตามวธการทกฎหมายกาหนด

นอกจากนในการยนฟองคดตอศาลภาษอากรผเสยภาษตองยนตอศาลภายใน 30 วน นบแต

วนไดรบแจงคาวนจฉยอทธรณ ผเขยนเหนวากาหนดเวลาดงกลาวไมเพยงพอสาหรบการเตรยมคดของ

ผเสยภาษเพอนาคดขนฟองตอศาล เนองจากคดภาษอากรมรายละเอยดยงยากสลบซบซอน ในบางเรอง

มปญหาการคานวณเงนได ปญหาทางบญชซบซอนและปญหาทางกฎหมาย โดยเฉพาะทผเสยภาษเปน

นตบคคล ทงยงตองมการตรวจสอบขอเทจจรงตางๆ เชน หนงสอหรอเอกสารทางภาษของเจาพนกงาน

ฝายบรหารและคาวนจฉยอทธรณของคณะกรรมการพจารณาอทธรณ ดงนนกาหนดเวลา 30 วน จง

ทาใหผเสยภาษไมสามารถเตรยมคดไดอยางครบถวนสมบรณสงผลใหตองเปนฝายเสยเปรยบใน

ขอกฎหมายและขอเทจจรง ในการพจารณาของศาลภาษอากร

3.4 กรณปญหาเกยวกบคณสมบตของผพจารณาคดภาษอากรและการรบฟงพยานหลกฐาน

ในชนศาล

เมอผเสยภาษไดอทธรณคดคานคาสงทางภาษและดาเนนการตาง ๆ จนผานดานหนวยงานฝาย

จดเกบมาแลว หากยงไมพอใจคาวนจฉยอทธรณ กจะตองดาเนนการในขนตอนสดทายคอการฟองคดตอ

ศาลภาษอากร ซงมปญหาวาพระราชบญญตจดตงศาลภาษอากรและวธพจารณาคดภาษอากร พ.ศ. 2528

ทกาหนดใหศาลภาษอากรมอานาจพจารณาพพากษาคดแพงในเรองคดอทธรณคาวนจฉยของเจาพนกงาน

หรอคณะกรรมการตามกฎหมายเกยวกบภาษอากร คดพพาทเกยวกบสทธเรยกรองของรฐในหนคาภาษอากร คดพพาทเกยวกบการขอคนคาภาษอากร และคดพพาทเกยวกบสทธหรอหนาทตามขอผกพน

ซงไดทาขนเพอประโยชนแกการจดเกบภาษอากร ดงนนเมอมพพาททางภาษอากรทตองดวยลกษณะ

ดงกลาว จะตองฟองคดและพจารณาโดยศาลภาษอากร15 ทงนเมอศกษาถงเนอหาโดยธรรมชาตของคดภาษอากรแลว ผเขยนเหนวาการพจารณาคดในศาลภาษอากรจะตองมกฎหมายภาษหลายฉบบเขามาเกยวของ

โดยตรงและเปนสาระสาคญแหงคด โดยกฎหมายภาษแตละฉบบมเนอหาสาระสาคญ ขนตอนและวธการ

_________________________ 14พระราชบญญตจดตงศาลภาษอากรและวธพจารณาคดภาษอากร พ.ศ. 2528, มาตรา 8. 15เพงอาง, มาตรา 7.


ตลอดจนรายละเอยดทแตกตางกน กฎหมายภาษบางฉบบเปนเรองทางเทคนคทตองอาศยความรความ

เชยวชาญพเศษในการพจารณาพพากษาคด ตองอาศยประสบการณทางภาษในระดบสงในการทาความ

เขาใจผพพากษาทจะทาหนาทพจารณาคดภาษอากรจงตองเปนบคคลซงมความรและความเชยวชาญ

เกยวกบกฎหมายภาษประเภทตาง ๆ เปนพเศษ ทงยงตองมประสบการณทางภาษ จงจะสามารถพจารณา

พพากษาและตดสนคดไดอยางถกตองและเปนธรรมตอคกรณ แตปญหาจากพระราชบญญตจดตงศาล

ภาษอากรและวธพจารณาคดภาษอากร พ.ศ. 2528 และระเบยบคณะกรรมการตลาการศาลยตธรรมวา

ดวยหลกเกณฑการแตงตงการเลอนตาแหนง การโยกยายแตงตง และการเลอนเงนเดอนและเงนประจา

ตาแหนงขาราชการตลาการ พ.ศ. 2554 ทไดกาหนดคณสมบตของผพพากษาในศาลภาษอากรไว แตไมม

การกาหนดคณสมบตพเศษของผพพากษาทจะพจารณาคดภาษอากรไวเปนพเศษใหเหมาะสมแกลกษณะ

ของคดภาษอากร โดยผพพากษาททาหนาทอยในศาลภาษอากร จะตองถกโยกยายหมนเวยนไปทาหนาท

ยงศาลอนตามระเบยบภายใน ทาใหผพพากษาในศาลภาษอากรทพจารณาพพากษาคดจนมความชานาญ

เกยวกบกฎหมายภาษอากร ตองโยกยายไปอยทศาลอน ทงระเบยบในการเขาสตาแหนงของผพพากษา

ไมไดมรปแบบการคดเลอกผมความรความเชยวชาญทางภาษอากรเขามาทาหนาทโดยเฉพาะจงสงผล

ใหคดภาษอากรขาดผพพากษาทมความรความเขาใจและความเชยวชาญทางภาษอากรอยางแทจรงมาทา

หนาทพจารณาพพากษาคด ซงสงผลเสยตอระบบความเปนธรรมในดาเนนคดภาษอากร

นอกเหนอจากปญหาความเชยวชาญของผทาหนาทพจารณาคดภาษอากรผเขยนยงพบวา

การพจารณาคดในศาลภาษอากรทขอกาหนดคดภาษอากร พ.ศ. 2539 ไมไดกาหนดรปแบบการพจารณาคดในศาลภาษอากรเอาไวเปนพเศษ กรณจงตองอยในบงคบแหงพระราชบญญตจดตงศาลภาษอากรและ

วธพจารณาคดภาษอากร พ.ศ. 2528 ประกอบขอกาหนดคดภาษอากรทออกโดยอธบดผพพากษาศาล

ภาษอากรกลาง ซงปจจบนไดแก “ขอกาหนดคดภาษอากร พ.ศ. 2544” คอ กรณใดไมมบญญตไวใน

พระราชบญญตและขอกาหนดดงกลาวจงจะนาบทบญญตในประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาใชบงคบโดยอนโลม16 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงจงถกนามาใชเปนหลกในการพจารณาคดภาษอากร ซงถอวาคดภาษอากรเปนคดแพง กระบวนพจารณาดงกลาวยดถอหลกฟงความ 2 ฝาย ท

เปนไปตามประเดนแหงคดทคความในคดเสนอตอศาล ผพพากษาททาหนาทพจารณาคดตองพจารณาพพากษาคดไปตามประเดนขอพพาททคความนาเสนอสศาลทาใหการพจารณา ขาดความเปนอสระใน

การใชดลพนจแสวงหาขอเทจจรงเพมเตมเพอประโยชนและความเปนธรรมระหวางคความ จงไมอาจ

ใชดลพนจพจารณาพพากษาไปในทางทเกดประโยชนสงสดแกคกรณทกฝายตามความเหนของผพพากษาได ทงนผเขยนไดเปรยบเทยบกบการพจารณาของศาลปกครองทใชระบบไตสวน ทศาลมอานาจและ

ดลพนจในการแสวงหาขอเทจจรงและพยานหลกฐานตางๆ เพมเตมไดเองตามความจาเปนเพอใหไดขอ

เทจจรงเปนทยตเสยกอนทจะวนจฉยชขาดคด จงทาใหสามารถพพากษาคดไดอยางเปนธรรมสงสดแก

_________________________ 16ชยสทธ ตราชธรรม, คาสอนวชากฎหมายภาษอากร, พมพครงท 6, (กรงเทพมหานคร: สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2552, หนา 733.


คกรณทกฝาย และเมอพจารณาถงทมาและลกษณะของคาสงเกยวเนองกบภาษทกอเกดสทธและหนาท

แกผเสยภาษหรอผทไดรบคาสงทางภาษนน ผเขยนเหนวาคาสงทางภาษอากรเปนคาสงทางปกครอง

ประเภทหนงทการพจารณาอทธรณในชนศาลไมไดนาหลกการพจารณาทางปกครองมาใช ทงผเสย

ภาษซงเปนคกรณในคดภาษอากรอยในฐานะเอกชนทมขอพพาทกบหนวยงานผจดเกบซงเปนตวแทน

ของรฐ การตอสคดกบรฐจงมฐานะดอยกวา เพราะหนวยงานของรฐเปนฝายไดเปรยบในเรองของ

ขอมล ขอกฎหมาย ตลอดจนเอกสารหลกฐานตางๆ แตทผเสยภาษไมมอานาจเขาถงขอมลดงกลาวได

อยางเพยงพอกอนทจะใชสทธทางศาล ประกอบกบกระบวนพจารณาคดของศาลภาษอากรกไมไดมสวน

ชวยเหลอผเสยภาษในการคนหาความจรงปลอยใหเปนการตอสคดกนอยางคดแพงทวไป ซงถอวาเปน

รปแบบการพจารณาคดทมปญหาในเรองความเปนธรรมทคกรณจะไดรบอยางเทาเทยมกน

จากการศกษาการอทธรณและการดาเนนคดภาษอากรของประเทศ ญปน ประเทศสหรฐอเมรกา

และประเทศออสเตรเลย17 พบวาโดยสวนใหญมรปแบบทสรางความยดหยนและใหคมครองสทธของ

ผเสยภาษไดเปนอยางด มกาหนดระยะเวลาทการอทธรณภาษอากรทยาวกวาระยะเวลาตามกฎหมาย

ของประเทศไทย มองคกรและหนวยงานททาหนาทพจารณาอทธรณขอพพาททางภาษโดยตรง มความ

เชยวชาญเฉพาะทางและมหลายหนวยงาน ทงมมาตรการทหลากหลายในการขจดขอพพาททางภาษ

ซงสอดคลองกบหลกการบรหารจดการภาษอากรทดมากกวาเมอเปรยบเทยบกบการอทธรณขอพพาท

ทางภาษในประเทศไทย ทงนปญหาดงทไดกลาวมาทงหมดขางตน นบวาเปนอปสรรคสาคญสาหรบการ

คมครองสทธของผเสยภาษและการยกระดบความนาเชอถอของระบบการจดเกบภาษของประเทศไทย

ซงอาจสงผลตอการเขารวมประชาคมเศรษฐกจอาเซยนซงจะเกดขนในภายภาคหนา

บทความนจงไดเสนอแนะใหมการยกเลกบทบญญตเกยวกบการอทธรณขอพพาททางภาษ

อากรตามกฎหมายภาษแตละประเภทและบญญตกฎหมายวาดวยการอทธรณขอพพาททางภาษอากร

ขนใหม ใหมกาหนดระยะเวลาในการอทธรณขอพพาททางภาษอากรแตละฉบบเหมอนกน ภายใต

หลกเกณฑและวธการเดยวกนโดยกาหนดระยะเวลาอทธรณทเหนวาเหมาะสมคอ 60 วน และ

สามารถขอขยายไดอกไมเกน 30 วน ในกรณทมเหตจาเปน และกาหนดใหผมอานาจพจารณาอทธรณ

ประกอบดวยบคคลทมความรและเชยวชาญทางภาษอากรแตละประเภทอยางแทจรงและทาหนาทพจารณาอทธรณขอพพาททางภาษในรปแบบของหนวยงานหรอองคกรอสระทไมขนตรงตอหนวยงาน

ฝายจดเกบภาษ สวนกาหนดระยะเวลาในการพจารณาอทธรณทเหมาะสมคอ ตองพจารณาอทธรณ

ใหแลวเสรจภายใน 60 วน นบแตไดรบอทธรณ ซงกรณมเหตจาเปนทไมสามารถพจารณาใหแลวเสรจ ใหขยายเวลาไดอกไมเกน 30 วน สวนระยะเวลาในการฟองคดตอศาลภาษอากรนน ควรแกไขเพมเตม

โดยกาหนดเวลาฟองคดขนใหมเปน 90 วน นบแตวนไดรบแจงคาวนจฉยอทธรณหรอนบแตครบ

_________________________ 17โปรดด, สถาบนวจยและใหคาปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร, บทบาทของศาลภาษอากรในการคมครอง

สทธของผเสยภาษอากรในศตวรรษท 21, รายงานวจยฉบบสมบรณ เสนอตอศาลภาษอากรกลาง, กรงเทพมหานคร: โรงพมพเรอนแกวการพมพ, 2552.


กาหนดเวลาพจารณาอทธรณแลวแตกรณ จงจะทาใหการอทธรณขอพพาททางภาษของประเทศไทย

มประสทธภาพและคมครองสทธของผเสยมากขนกวาทเปนอยในปจจบน นอกจากนหากมการแกไข

บทบญญตของกฎหมายทเกยวของกบกระบวนการพจารณาพพากษาคดภาษอากร ใหผพพากษา

ผทาหนาทพจารณามาจากผมความรความเชยวชาญทางภาษอยางแทจรงและใชรปแบบในการรบฟง

พยานหลกฐานโดยนาระบบไตสวนมาใชเปนหลกในการพจารณาคดและใชระบบกลาวหาผสมผสานกน

ตามความจาเปน กจะทาใหกระบวนพจารณาคดในศาลภาษอากรของประเทศไทยมความเปนธรรมตอ

คกรณและมความนาเชอถอมากยงขน



ชยสทธ ตราชธรรม. คาสอนวชากฎหมายภาษอากร. พมพครงท 6. กรงเทพมหานคร : สานกอบรม

ศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา, 2552.

สถาบนวจยและใหคาปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร. บทบาทของศาลภาษอากรในการคมครอง

สทธของผเสยภาษอากรในศตวรรษท 21. รายงานวจยฉบบสมบรณ เสนอตอศาลภาษอากรกลาง.

กรงเทพมหานคร: โรงพมพเรอนแกวการพมพ, 2552.

มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 มาตรา 85(2) Legal Measures Governing the Fair Distribution of Land Ownership in Accordance with Section 85(2)

35

_______________________

*บทความนเรยบเรยงจากวทยานพนธ เรอง มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 85 (2) ซงไดสอบปองกนวทยานพนธแลวโดยมคณาจารยทปรกษา 2 ทาน คอ ผชวยศาสตราจารย ดร.สถาพร สระมาลย และรองศาสตราจารยนมตร ชณเครอ สวนคณะกรรมการสอบปองกนวทยานพนธ 3 ทาน คอ อาจารย ดร.บวรวทย เปรองวงศ รองศาสตราจารยจฑามาศ นศารตน และรองศาสตราจารยเรองยศ แสนภกด โดยคณาจารยทปรกษาทงสองทานดงกลาวรวมเปนคณะกรรมการสอบปองกน

วทยานพนธ. **นกศกษาปรญญาโท หลกสตรนตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง.

มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 85(2)*Legal Measures Governing the Fair Distribution of Land Ownership in Accordance with Section 85(2)

มาโนช สขสงข**

บทคดยอ ในบทความนไดวเคราะหถงมาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดนอยางเปน

ธรรมเพอใหสอดคลองกบบทบญญตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในหมวด

5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ สวนท 8 แนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม

มาตรา 85 (2) รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวย

การกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม ดงนน จงเปนหนาทโดยตรงของรฐทจะตองดาเนนการ

ใหเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายสงสดของประเทศ แตจากการศกษาพบวา

กฎหมายทเกยวของกบการถอครองทดนของไทยมหลายฉบบ อาท ประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497

พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518

พระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 พระราชบญญตภาษบารงทองท

พ.ศ. 2508 ฯลฯ ทงน กฎหมายแตละฉบบยงมปญหาในการบงคบใช การตความ และการอดชองวาง

ของกฎหมายอยหลายประการ ซงเปนอปสรรคสาคญตอการกระจายการถอครองทดนใหแกประชาชน

อยางเปนธรรม

Abstract

Land is a natural resource of great importance to human beings. Livelihoods depend on

land as a medium for earning a living and the locus for human dwellings. Land is also a fundamental


factor of production in addition to being a basic natural resource wherein is found other essential natural

resources, including oil, coal and minerals. However, fertile land suitable for farming is not abundant

and is decreasing in view of insatiable human demand for natural resources. This state of affairs is

ineluctably incompatible with the increased need for fertile land as a consequence of burgeoning world

population growth. All countries must accordingly make haste in properly distributing land so that all

residents can equally benefi t from the use of land.

Keyword: The Fair Distribution of Land Ownership

คาสาคญ: การกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม

บทนา ตามประกาศกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง แผนการจดการคณภาพ

สงแวดลอม พ.ศ. 2555-2559 ระบถงปญหาการกระจายการถอครองทดนวา พนทการถอครองทดน

ของราษฎรในชวงป พ.ศ. 2535-2552 มแนวโนมลดลงอยางตอเนอง จาก 25.6 ไรตอครวเรอน ในป พ.ศ.

2535 เปน 22.62 ไรตอครวเรอน ในป พ.ศ. 2552 และจากการขนทะเบยนคนจนทงประเทศทสวนใหญ

อยในชนบท พบวาในป พ.ศ. 2547 มคนทตองการความชวยเหลอเรองทดนทากนจานวน 4 ลานราย

เปนผไรทดนทากนโดยสนเชงจานวน 1 ลานราย ซงจากขอมลทปรากฏในเอกสารนโยบายและแผนการ

สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2540-2559 ทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบเมอวนท

26 พฤศจกายน 2539 นน ไดระบวาประชากรประมาณรอยละ 90 ของประเทศ มทดนถอครองเฉลยคนละ

ไมเกน 1 ไร ในขณะทประชากรรอยละ 10 มทดนถอครองคนละกวา 100 ไร รวมทงมหมบานประมาณรอยละ

30 ของประเทศทชาวบานสวนใหญยงไมมเอกสารสทธ และมเกษตรกรทไมมททากนแตตองเชากวา 5

แสนครวเรอน ซงสอดคลองกบขอมลผลการศกษาเรอง นโยบายและมาตรการการคลงเพอความเปน

ธรรมในการกระจายรายได พบวาผถอครองทดน 50 รายแรก จาก 1.46 ลานราย ถอครองทดนรอยละ 10

ของทดนในกรงเทพมหานครทงหมด1

ปญหาดงกลาวของประเทศไทยไมตางจากกลมประเทศในระบบเศรษฐกจแบบทนนยมโดยทวไป ซงประชากรสวนนอยถอครองทดนสวนใหญของประเทศ และมกจะกระจกตวอยเฉพาะในกลม

ของนายทน สถาบนการเงน นกการเมอง และขาราชการชนผใหญ ซงเปนผลมาจากการแขงขนเสรทาง

การคา ทาใหเกดการกระจกตวของเงนทนหรอผลกาไร และสรางความเหลอมลาทางดานรายไดในหมของประชาชน โดยกลมคนดงกลาวจะนาเงนทนหรอผลกาไรทไดมาลงทนในทดนและอสงหารมทรพย

ทาใหราคาของทดนเพมสงขน ประกอบกบการใชอานาจหนาทหรออทธพลใด ๆ เพอใหเขาถงขอมลของภาครฐกอนบคคลอนมาเปนประโยชนในการเขาถงทดนและอสงหารมทรพยในบรเวณทจะกอสราง_________________________ 8 ราชกจจานเบกษา เลม 129 ตอนพเศษ 37 ง (20 กมภาพนธ 2555): 1.


37

โครงการดานสาธารณปโภค จงเกดขบวนการกวานซอทดนไวเพอกกตนและเกงกาไรโดยไมทาประโยชน

อนใด ซงจากสภาพปญหาขางตนนาไปสการบกรกเขาไปปลกสรางททากนและทอยอาศยในทดนของ

รฐ การใชประโยชนทดนโดยไมคานงถงประเภทและความเหมาะสมกบสมรรถนะของดน และการ

กระจกตวของทดนจากการกวานซอหรอถอครองเพอเกงกาไร กอใหเกดอปสรรคสาคญตอการทจะ

กระจายการถอครองทดนใหแกประชาชน เนองจากสงผลใหพนดนทอดมสมบรณมความเหมาะสม

สาหรบการตงถนฐานทากนลดจานวนลงอนเกดจากการเสอมโทรมของทรพยากรปาไมและสงแวดลอม

อกทงไมสามารถนาทดนทมอยมาใชประโยชนไดเตมประสทธภาพ อนเกดจากการขาดความอดมสมบรณ

และเสอมคณภาพของดน และมทดนจานวนมากอยในการถอครองของบคคลเพยงบางกลม ซงเปนผล

จากการขาดมาตรการทจะจากดขนาดของการถอครองทดนและการจดเกบภาษทดนทมประสทธภาพ

ดงนน เมอรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 85(2) ไดกาหนดให

รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานทดน ทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ดวยการกระจาย

การถอครองทดนอยางเปนธรรม จงถอเปนเจตจานงของรฐบาลทจะตองดาเนนการตรากฎหมายและ

กาหนดนโยบายในการบรหารราชการแผนดนใหเปนไปตามแนวนโยบายพนฐานแหงรฐดงกลาวตอไป

เพอใหประชาชนทกคนไดมสวนรวมกนใชประโยชนในทดนอนเปนทรพยากรของชาตอยางเทาเทยม

ลดความเหลอมลาและไมเปนธรรมของคนในสงคม

1. ความหมายของการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม การกระจายการถอครองดนในลกษณะใดจงจะถอวาเกดความเปนธรรม จาตองอธบายถงหลก

ความเปนธรรมหรอความยตธรรมเสยกอน โดยความเปนธรรมหรอความยตธรรมเปนขอเรยกรอง

ทางศลธรรมทเกยวของกบการกระทาในทางสงคมของมนษย ในความหมายอยางกวาง ความยตธรรม

หมายถง สทธและหนาทในทางศลธรรมทมนษยมตอกนและกน ความยตธรรมจงเปนสวนหนงของ

ศลธรรม กลาวคอ เปนหนาททางศลธรรมในทางสงคม สวนในความหมายอยางแคบ ความยตธรรม

ยอมเปนสวนหนงของสทธหนาทในทางศลธรรมทเกยวของกบการจดสรรแบงปนประโยชนและ

ภาระตางๆ ของชวตในสงคม ซงขอเรยกรองขนพนฐานทสดสาหรบความยตธรรมในแงมมนก คอ

การแบงปนประโยชนทงหลายทงปวงใหแกบคคลในสวนทเขาควรจะได เพราะฉะนนการกาหนดระบบระเบยบกฎเกณฑจงตองตกอยภายใตหลกความยตธรรมในการแบงสนปนสวน ซงหลกดงกลาวน

ใชเฉพาะกบกรณการแบงปนประโยชนและภาระอนเปนประโยชน และภาระทสมาชกทกคนของสงคม

มอยรวมกนใหแกสมาชกทกคน ซงไมวาจะเปนเพราะประโยชนและภาระเหลานนเปนสงทมอยแลว

หรอเปนสงทเปนผลจากการกระทารวมกนของสงคมกตาม ทงน ตองเปนไปตามหลกแหงความ

เสมอภาค ดงนน การกาหนดระบบระเบยบในสงคมนน จะตองกาหนดใหสมาชกทกคนของสงคมมสวนอยางเทาเทยมกนในประโยชนและภาระทงหลาย เวนแต จะมเหตผลทยอมรบนบถอกนทวไปวา

กรณหนงกรณใดเปนกรณทอาจแบงปนประโยชนและภาระไมเทาเทยมกนได ซงหลกดงกลาวน เรยกวา


หลกความเสมอภาคทางสงคม2 ดวยเหตน จงอาจกลาวไดวา การกระจายการถอครองทดนอยางเปน

ธรรม หมายถง การแบงปนประโยชนทสมาชกทกคนของสงคมมอยรวมกนในทรพยสนใหแกสมาชก

ทกคนอยางเทาเทยมกน โดยไมคานงถงความแตกตางทางชาตพนธ เพศ สผว ภาษา อาชพ แหลงกาเนด

สถานะทางสงคม หรอเหตอน เวนแตจะมเหตผลทยอมรบนบถอกนทวไปวาเปนกรณทอาจแบงปน

ประโยชนและภาระไมเทาเทยมกนไดตามหลกแหงความเสมอภาคทางสงคม

1.1 พฒนาการของการถอครองทดน

การถอครองทดนของไทยเรมจากการใหสทธแกราษฎรในการเขาถอครองทดนอยางเสร

และมเสรภาพในการทจะทาประโยชนลงในทดน เพยงแตราษฎรมหนาทตองเสยอากรใหแกรฐเปน

การตอบแทน แตยงคงถอวาทดนทงหมดเปนของรหรอกษตรยในฐานะทเปนพระเจาแผนดน ดงปรากฏ

ในหลกศลาจารกสมยพอขนรามคาแหงมหาราช หลกท 1 วา

“เจาเมองบเอาจกอบในไพร ลทาง เพอนจงววไปคา ขมาไปขาย ใครจกใครคาชางคา ใครจก

ใครคามาคา ใครจกใครคาเงอนคาทองคา ไพรฟาหนาใส ลกเจาลกขนผใดแลลมตายหายกวา

เผาเรอนพอเชอเสอคามน ชางขลกลกเมยเยยขาว ไพรฟาขาไท ปาหมากปาพล พอเชอมนไว

แกลกมนสน สรางปาหมาก ปาพลทวเมองทกแหง ปาพราวกหลายในเมองน ปาลางกหลาย

ในเมองน หมากมวงกหลายในเมองน หมากขามกหลายในเมองน ใครสรางไวไดแกมน”

ขอความดงทจารกลงบนหลกศลาจารกเปนการรบรองกรรมสทธในทดนของราษฎรผซงได

ทาการเพาะปลกพชผลลงในทดน และใหกรรมสทธในทดนนนตกทอดไปถงทายาทดวย โดยรฐจะเกบ

อากรจากผถอครองดวยการชกสวนเอาจากผลประโยชนทราษฎรทามาหาได เชน เมอราษฎรทานาได

กตองแบงเอาขาวมาสงขน ฉางหลวงตามอตราทกาหนด เรยกวาเกบ “หางขาว”3 จนกระทงมการตรา

กฎหมายพระอยการเบดเสรจบทท 42 และ 54 ในสมยพระบาทสมเดจพระรามาธบดท 1 (พระเจาอทอง)

เพอวางหลกเรองกรรมสทธและสทธครอบครองระหวางกษตรยกบราษฎรใหเกดความชดเจนมากยงขน ซงบทกฎหมายดงกลาว วางหลกการไววา ทดนทงหลายถอเปนกรรมสทธเดดขาดของพระมหากษตรยแตเพยงผเดยว สวนราษฎรมสทธเพยงครอบครองอยอาศยทามาหากนเทานน ซง

พระมหากษตรยอาจเรยกทดนคนไดตามพระทยทกขณะ แมวาทดนนน ๆ ไดโปรดขายใหราษฎรไปแลวกทรงเรยกคนบอย ๆ โดยมไดคนราคากม4 ดวยเหตน ตามกฎหมายลกษณะเบดเสรจจงอนญาตใหราษฎร

เขาครอบครองทาประโยชนในทดนไดอยางเสร โดยการจบจองทดนหรอการไดกรรมสทธในทดน

_________________________ 2วรเจตน ภาครตน, นตรฐกบความยตธรรมทางสงคม, [Online], available URL: http://www.enlightened-jurists.com/directory/106/ajan_vorrajet.html, 2555 (พฤศจกายน, 14).

3สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดารงราชานภาพ, พงศาวดารกรงรตนโกสนทร รชกาลท 2 เลม 1, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภา, 2526), หนา 26. 4ร.แลงกาต, ประวตศาสตรกฎหมายไทย เลม 2, (กรงเทพมหานคร: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2526), หนา 294-297.


39

มหลกเกณฑแตเพยงวา ผใดหกรางถางพง ทาไรนาเรอกสวนได กใหแจงแกเจาหนาทเพอจะไดออก

หลกฐานในทดนใหไว เหตผลทกาหนดไวเชนนกเพอปองกนมใหราษฎรหลกเลยงภาษอากรเทานน5

เมอถงสมยกรงรตนโกสนทรมการทาสนธสญญากบชาตตะวนตก จนกอใหเกดสทธสภาพ

นอกอาณาเขต และมการใหสทธแกคนตางชาตไดถอครองทดนในประเทศไทยเปนครงแรก หลงจากนน

ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 5) มการจดตงกรมทะเบยนทดน

ขนในกระทรวงเกษตราธการ และมการประกาศใชพระราชบญญตการออกโฉนดทดน รวมถงการออก

เอกสารแสดงสทธในทดน ซงในดานการใชประโยชนและพฒนาทดนนนไดทรงพระราชทาน

พระบรมราชานญาตใหบรษทขดคลองและคนาสยาม ดาเนนการขดคลองและคนาในทงหลวงรงสต

เพอใชสาหรบสงนาเพาะปลกทาการเกษตร ทาใหพชผลทางการเกษตรไดรบผลดยงขน นอกจากน

ทรงมอบหมายใหดาเนนการขดลอกคลองเกาและคลองใหมอกหลายคลองในบรเวณทราบภาคกลาง

เชน คลองประเวศบรรมย นยมยาตรา ภาษเจรญ และดาเนนสะดวก เปนตน6 จนกระทงมการเปลยนแปลง

การปกครองแผนดน พ.ศ. 2475 จากระบอบสมบรณาญาสทธราชมาเปนระบอบประชาธปไตย มการ

เปลยนแปลงกฎเกณฑทางกฎหมายของบานเมองเปนจานวนมากเพอใหสอดคลองกบระบอบการ

ปกครองแบบใหม ซงในสวนทเกยวกบการถอครองทดนนนมการประกาศใชประมวลกฎหมายทดน

พ.ศ. 2497 ซงเปนการรวบรวมสาระสาคญของพระราชบญญตตาง ๆ ทเกยวของกบทดน รวมทงสน

จานวน 14 ฉบบ เขาไวดวยกน นอกจากนน มการตรากฎหมายสาคญ ๆ เพอนามาใชแกปญหาใหกบ

ประชาชน อาท พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 เปนตน

1.2 แนวคดเกยวกบการถอครองทดน

แนวคดในการถอครองทดนมกจะถกอางองอยกบลทธทางการเมองและแนวความคดใน

ทางเศรษฐศาสตร โดยผานทางการนาเสนอของนกคดนกปรชญาหลายทาน ซงตางหยบยกเอาคณคา

ในแงมมตาง ๆ ขนมาอธบายเพอใหสอดรบกบแนวความคดของตน ทงน อาจแบงออกไดเปน 2 ขว คอขวความคดทใหความสาคญกบการถอครองของปจเจกชนกบขวความคดทยดเอาประโยชนของสวนรวมเปนทตง

1.2.1 การถอครองทดนโดยเอกชน การใหสทธแกเอกชนในการถอครองทดนอยบน

พนฐานของหลกคดเรองสทธเสรภาพของปจเจกชนในการแสวงหาความมงคงและสะสมทรพยสนอน

เปนสทธตามธรรมชาต โดยพจารณาในแงทปจเจกชนเปนกลไกสาคญในการทจะนาพาสงคม การรบรอง

กรรมสทธในทรพยสนของปจเจกชนจะชวยลดความขดแยงในสงคมและเปนการเปดโอกาสใหมการแขงขนระหวางปจเจกชน ดงนน รฐจงมหนาททจะตองเขามารบรองกรรมสทธในทรพยสนสวนบคคล

_________________________ 5ร.แลงกาต, กฎหมายทดน: ประวตศาสตรกฎหมายไทย, (กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตรและการเมอง, 2483), หนา 36.

6พนจ สวรรณะชฎ, การปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, (กรงเทพมหานคร: สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, 2528), หนา 14-15.


ของปจเจกชน โดยนกคดนกปรชญาทใหการสนบสนนแนวคดน เชน อรสโตเตล (Aristotle) ฌอง โบแดง

(Jean Bodin) จอหน ลอค (John Locke) และอดม สมธ (Adam Smith) ซงจากแนวความคดของนกปราชญ

ทางการเมองลทธปจเจกชนนยมและเสรนยมดงกลาว สงผลใหมการรบรองระบบกรรมสทธในทรพยสน

สวนบคคลของปจเจกชนอยางมนคงยงขน โดยไดกาหนดรบรองไวในกฎหมายภายในของหลายประเทศ

เชน ในการประกาศใชรฐธรรมนญแหงสหรฐอเมรกา ค.ศ. 1789 และคาประกาศปฏญญาแหงสทธมนษย

ชนและพลเมองของฝรงเศสในการปฏวตใหญ ค.ศ. 17897

1.2.2 การถอครองทดนโดยรฐ แนวความคดทวา ทดนควรจะเปนทรพยสนของรฐหรอ

สวนรวมนน มการพจารณาจากสภาพพนฐานของทดนวาเปนทรพยสนทเกดขนเองตามธรรมชาต ไมได

เกดจากการสรางขนของบคคลใดบคคลหนง ดงนน จงตองจดสรรปนสวนไปตามความเหมาะสมกบ

สภาพความเปนอยตามธรรมชาต เพอใหมนษยทกคนมโอกาสเขาถงและใชประโยชนจากทรพยากร

ทดนอยางเทาเทยมและเปนธรรม ซงรปแบบหรอวธการในการจดสรรปนสวนในทดนอาจกระทาดวย

การจากดสทธในการถอครองทดนและการกระจายการถอครองในทดน โดยนกคดนกปรชญาทใหการ

สนบสนนแนวคดน เชน เซนตแอมโบรส (Saint Ambrose) เซอร เฮสร เฮส (Sir Hainry Hain) และจอรจ

เรมอนด ไกเกอร (George Raymond Gexiger) นอกจากน นกปราชญสมยโบราณอยางเพลโต (Plato) ได

เสนอใหทรพยสมบตเปนของสวนรวม โดยใหทศนะวาทรพยสนมกเปนสาเหตแหงการตอสแยงชง

อานาจทางการเมองระหวางนกปกครอง นกปกครองจงควรเปนผใฝคณธรรม ความร และปญญามาก

กวาทรพยสนและครอบครว ดงนน นกปกครองจงตองเสยสละทกสงทกอยางเพอคนในรฐ โดยการ

ลมเลกกรรมสทธสวนตวทกอยางตงแตทรพยสนไปจนกระทงบตรและภรยา8

1.3 ทฤษฎและหลกการเกยวกบการถอครองทดน

แนวความคดเรองความเสมอภาคของบคคลและการแบงสนปนสวนประโยชนและภาระ

ทงหลายใหสมาชกทกคนของสงคมมสวนอยางเทาเทยมกนนน เปนเพยงการมองในแงมมของผลประโยชนเอกชนเพยงฝายเดยว แตในหนวยสงคมหนงๆ ไมใชมเพยงแตประโยชนของเอกชนเทานน ยงมผลประโยชนของสวนรวมหรอทเรยกวาประโยชนสาธารณะซอนอยดวย แมคาวา “ประโยชนสาธารณะ”

จะไมมการบญญตความหมายไวในกฎหมายฉบบใดฉบบหนงเปนการเฉพาะ แตจะพบวาถอยคาดงกลาวปรากฏอยในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ในหมวดทวาดวยสทธ

และเสรภาพของชนชาวไทย มาตรา 35 วรรคสอง บญญตวา “การกลาวหรอไขขาวแพรหลายซงขอความ

หรอภาพไมวาดวยวธใดไปยงสาธารณะชน อนเปนการละเมดหรอกระทบถงสทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศชอเสยง หรอความเปนอยสวนตว จะกระทามได เวนแตกรณทเปนประโยชนตอ

_________________________

7เทยมทน อณหะสวรรณ, “การควบคมการใชประโยชนทดนทเกษตรกรไดรบกรรมสทธจากการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม,” (วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2538), หนา 20-21. 8พลศกด จรไกรศร, ความคดทางการเมองเบองตน, (กรงเทพมหานคร: ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, 2529), หนา 32-33.


41

สาธารณะ” และมาตรา 47 วรรคหนง บญญตวา “คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน

และโทรคมนาคม เปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ” ทงน หากพจารณาถงประโยชน

สาธารณะในทางกฎหมายมหาชนแลว จะพบวาเปนขอกาหนดหรอเงอนไขทสาคญในการใหอานาจ

แกองคกรของรฐทจะจากดสทธและเสรภาพบางประการของบคคลตามรฐธรรมนญ เพอเปนการคมครอง

ประโยชนของสวนรวมยงกวาประโยชนของปจเจกบคคล

นอกจากน คาวา “ประโยชนสาธารณะ” อาจเทยบเคยงความหมายไดจากคาวา “ประโยชน

แกสวนรวม” ซงมการบญญตนยามศพทไวในพระราชบญญตจดตงศาลปกครองและวธพจารณาคด

ปกครอง พ.ศ. 2542 มาตรา 3 “ประโยชนแกสวนรวม หมายความวา ประโยชนตอสาธารณะหรอประโยชน

อนเกดแกการจดทาบรการสาธารณะหรอการจดใหมสงสาธารณปโภค หรอประโยชนอนใดทเกดจาก

การดาเนนการหรอการกระทาทมลกษณะเปนการสงเสรม หรอสนบสนนแกประชาชนเปนสวนรวม

หรอประชาชนสวนรวมจะไดรบประโยชนจากการดาเนนการหรอการกระทานน” ขณะเดยวกน

รฐธรรมนญของรฐเสรประชาธปไตยไดบญญตรบรองสทธและเสรภาพของราษฎรไว 2 ลกษณะ คอ9

1) รฐธรรมนญบญญตรบรองอยางสมบรณ (Absolute) คอ การทรฐธรรมนญรบรองสทธ

และเสรภาพโดยไมมเงอนไขหรอขอจากดใด ๆ ซงถอเปนหลกประกนอยางหนงวาการใชอานาจโดย

องคกรของรฐทกองคกรจะตองคานงถงสทธและเสรภาพตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ

2) รฐธรรมนญบญญตรบรองอยางสมพทธ (Relative) คอ รฐสงวนไวซงอานาจในอนทจะ

จากดการใชสทธหรอเสรภาพบางอยางในภายหลงได แตการจากดสทธและเสรภาพจะตองเปนไปเพอ

ประโยชนสาธารณะและสอดคลองกบหลกความไดสดสวนดวย กลาวคอ มาตรการทนามาใชในการจากด

สทธและเสรภาพนน จะตองเปนไปเพอใหบรรลวตถประสงคของเหตแหงการจากดสทธและเสรภาพ

อกทงตองเปนวธทสงผลกระทบหรอเปนผลรายนอยทสดตอสทธและเสรภาพของปจเจกชน

ดวยเหตน การทรฐจะออกมาตรการเกยวกบการถอครองทดนมาใชบงคบกบเอกชน จงเปน

การใชอานาจในทางกฎหมายมหาชน ซงอาจกระทบตอกรรมสทธและสทธครอบครองในทดนของ

ปจเจกชน แตหากเกยวของกบผลประโยชนของสวนรวมหรอประโยชนสาธารณะแลว กฎหมายกให

อานาจแกรฐทจะกระทาได แตขอบเขตของประโยชนสาธารณะและผลกระทบทจะเกดกบปจเจกชนนนจะตองมขอจากด

2. มาตรการทางกฎหมายในการกระจายการถอครองทดน มาตรการทางดานกฎหมายเปนอกชองทางหนงทจะชวยใหการกระจายการถอครองในทดน

เกดผลเปนรปธรรมขนมา เนองจากมาตรการทางกฎหมายมความแตกตางจากมาตรการทางดานอน ๆ

ตรงทมสภาพบงคบหากวาบคคลหรอหนวยงานทเกยวของไมปฏบตตามหรอไมดาเนนการใหสอดคลอง_________________________ 9วรพจน วศรตพชญ, สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540, พมพครงท 2, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2543), หนา 63-65.


กบบทบญญตของกฎหมายทมอย โดยรฐสามารถใชมาตรการทางปกครองหรอมาตรการทางแพงและ

ทางอาญาลงโทษแกผทกระทาการฝาฝนได ดวยเหตน มาตรการทางกฎหมายจงเปนเครองมอทสาคญท

จะตองนามาใชเพอใหการกระจายการถอครองทดนตามแนวนโยบายของรฐสาเรจผลและเกดประโยชน

แกประชาชนอยางแทจรง

2.1 กฎหมายทเกยวของกบการถอครองทดน

ประเทศไทยมกฎหมายทเกยวของกบการถอครองและการกระจายการถอครองในทดนอย

หลายฉบบ เรมตงแตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ซงเปนกฎหมายสงสดของ

ประเทศ และกฎหมายทอยในรปของประมวลกฎหมายและพระราชบญญตตางๆ อกหลายฉบบ เชน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต

พ.ศ. 2507 พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 พระราชบญญตธรกจสถาบน

การเงน พ.ศ. 2551 พระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 และพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ.

2475 เปนตน

กฎหมายแตละฉบบมเจตนารมณในการบงคบใชแตกตางกนไป ขนอยกบวตถประสงคใน

การประกาศใชกฎหมายฉบบนนๆ แตสงทสามารถทาใหกฎหมายแตละฉบบเชอมโยงถงกนไดกคอ

การกลาวถงทดนและอสงหารมทรพยทงในฐานะทเปนกรรมสทธของรฐหรอหนวยงานของรฐ

รฐวสาหกจ และของเอกชน ซงหากจะพจารณาถงแนวทางในการกระจายการถอครองในทดน จาตอง

นาทดนทอยในการถอครองของรฐ รฐวสาหกจ และเอกชนมาพจารณาควบคกนไป เนองจากการ

กระจายการถอครองทดนจะตองทาทงระบบ เพยงแตนาทดนทเอกชนถอครองมากระจายใหแกเอกชน

ดวยกนยอมไมเพยงพอตอจานวนของประชากร นอกจากน ทดนสวนใหญของประเทศมผจบจองและ

ครอบครองอยแลวทงสน จงตองหาวธหรอปจจยไมวาจะโดยตรงหรอโดยออมเพอใหผทถอครองทดน

อยนนยนยอมทจะผองถายหรอปลอยทดนสวนทเกนกวาประโยชนใชสอยหรอมไดใชประโยชนออกมาซงจะชวยใหการกระจายการถอครองไปสบคคลทวไปกระทาไดงายขน เนองจากการกระจกตวของทดนในกลมคนเพยงสวนนอยเปนสวนหนงของปญหาความไมเทาเทยมกนในการใชประโยชนทดน

ดงนน เพอใหการกระจายการถอครองในทดนสามารถบรรลผลไดตามเจตนารมณและแนวนโยบายพนฐานแหงรฐทมการบญญตไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 จง

ตองหนกลบมาพจารณากฎหมายแตละฉบบทเกยวของวามสวนชวยใหเกดผลสาเรจมากนอยเพยงใด

หรอจาตองมการปรบปรงแกไขหรอเพมเตมบทบญญตและมาตรการทางกฎหมายเชนใด เพอใหมผลบงคบทจะนาไปสการกระจายการถอครองในทดนอยางแทจรงและเกดผลเปนรปธรรมตอไป

2.2 การกระจายการถอครองทดน

การกระจายการถอครองทดนเปนการจดสรรปนสวนพนททมอยอยางจากดใหสอดคลองกบ

จานวนประชากรและความตองการใชประโยชนในทดน ซงจะทาใหประชาชนทกคนมโอกาสในการ

เขาถงทรพยากรและมสวนในการใชประโยชนรวมกนอยางเปนธรรมในฐานะทเปนพลเมองของรฐ ทงน


43

การทาใหประชาชนไดมทดนทากนและทอยอาศยเพยงพอตอการดารงชพ จะชวยใหประชาชนมความ

มนคงในการทาประโยชนในทดน และสรางแรงจงใจใหมการพฒนาทดนอยางตอเนอง

2.2.1 ทดนของรฐ เนองจากประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 มาตรา 2 บญญตวา “ทดนซง

มไดตกเปนกรรมสทธของบคคลหนงบคคลใด ใหถอวาเปนของรฐ” และประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย มาตรา 1304 บญญตวา “สาธารณสมบตของแผนดนนน รวมทรพยสนทกชนดของแผน

ดนซงใชเพอสาธารณะประโยชน หรอสงวนไวเพอประโยชนรวมกน เชน (1) ทดนรกรางวางเปลา และ

ทดนซงมผเวนคนหรอทอดทงหรอกลบมาเปนของแผนดนโดยประการอน ตามกฎหมายทดน...” ดงนน

ทดนรกรางวางเปลาทไมไดตกเปนกรรมสทธของบคคลใด และทดนซงใชเพอสาธารณะประโยชนหรอ

สงวนไวเพอประโยชนรวมกนจงเปนทดนของรฐทงสน และกระจดกระจายอยภายใตกฎหมายฉบบตาง

ๆ เชน ทดนปาสงวนแหงชาตตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 ทดนอทยานแหงชาตตาม

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ทดนราชพสดตามพระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. 2518

และทดนในเขตปฏรปทดนตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 เปนตน

การนาทดนทเปนปาเสอมโทรมในเขตปาสงวนแหงชาตซงมสภาพเปนปาไรรางเกา ทงหญา

หรอเปนปาทไมมไมมคาขนอยเลยหรอมไมมคาทมลกษณะสมบรณเหลออยเปนสวนนอยและยากท

จะกลบฟนคนดตามธรรมชาตไดอก มาทาการพฒนาและจดสรรใหแกเกษตรกรทขาดแคลนทดนทากน

และทอยอาศย หรอมทดนทากนไมเพยงพอตอการครองชพไดเขาใชประโยชน จะชวยแกปญหาการบกรก

เขาไปแผวถางทากนและปลกสรางทพกอาศยในทดนปาสงวนแหงชาตและเขตอทยานแหงชาต และ

ลดขอพพาทหรอความขดแยงระหวางเจาหนาทของรฐกบประชาชน นอกจากนการนาทดนราชพสดท

ไมไดใชประโยชนในทางราชการ หรอทไมไดสงวนไวเพอใชประโยชนในทางราชการ มาจดสรรประโยชน

โดยการจดใหเชาหรอโดยวธการจดทาสญญาตางตอบแทนอน เพอใชเปนทอยอาศย ประกอบเกษตรกรรม

หรอทาประโยชนอยางอน จะชวยใหเกษตรกรหรอประชาชนทตองการลงทนในการประกอบเกษตรกรรม

หรอทากจการตางๆ ซงตองใชทดนเปนปจจยพนฐานในการผลต ไดใชประโยชนในทดนราชพสด สวน

การเรยกคนทดนราชพสดจากผขอใชทปลอยใหเปนทรกรางวางเปลา หรอมการใชประโยชนไมเหมาะสม

หรอไมคมคากบสภาพทาเล หรอภารกจจะชวยใหสวนราชการตาง ๆ ถอครองทดนเพยงเทาทจาเปน

เพอใหการบรหารราชการแผนดนดาเนนไปไดโดยสะดวกเทานน และจะไดนาทดนสวนทเหลอมาใชให

เกดประโยชนสงสด

2.2.2 ทดนของรฐวสาหกจ ทดนทอยในการถอครองของรฐวสาหกจ เชน การรถไฟแหงประเทศไทยซงเปนรฐวสาหกจตามพระราชบญญตการรถไฟแหงประเทศไทย พ.ศ. 2494 ไมถอวาเปนท

ราชพสด10แตเปนอานาจของการรถไฟทจะซอ จดหา เชา ใหเชา เชาซอ ใหเชาซอ ถอกรรมสทธ ครอบครอง

อาศย ใหอาศย จาหนาย แลกเปลยน และดาเนนการเกยวกบทรพยสนใด ๆ ทงน ภายในขอบวตถประสงค

เพอจดดาเนนการและนามาซงความเจรญของกจการรถไฟเพอประโยชนแหงรฐและประชาชน และ_________________________ 10พระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. 2518, มาตรา 4.


ดาเนนธรกจอนเกยวกบการขนสงของรถไฟและธรกจอนซงเปนประโยชนแกกจการรถไฟ ดวยเหตน

ทดนทอยในการถอครองของการรถไฟจงกระจดกระจายอยทวประเทศเปนจานวนมาก ประกอบดวย

ทดนทใชเพอการเดนรถ และทดนทใชสาหรบการพาณชย ซงในทดนทใชเพอการเดนรถนน บางเสนทาง

การรถไฟไดยกเลกการเดนรถไฟแลว แตทดนในบรเวณพนทเขตรางรถไฟ ยานสถาน บานพก และท

ทาการยงคงเปนกรรมสทธของการรถไฟอย เนองจากการจาหนายทดนและอสงหารมทรพยออกไป

จะตองไดรบความเหนชอบจากคณะรฐมนตรกอน ดงนน เมอการรถไฟเลกใชประโยชน ทดนบรเวณ

ดงกลาวจงถกทอดทงและปลอยใหเปนทรกรางวางเปลา ทาใหประชาชนทอยใกลเคยงหรอทอพยพมา

จากพนทอนบกรกเขาไปจบจองทาประโยชนในทดนแทน และเกดขอพพาทหรอความขดแยงระหวาง

การรถไฟกบประชาชนทอยอาศยในทดน

สวนทดนซงใชสาหรบการพาณชยนน ปกตการรถไฟจะนาออกใหเชาแกเอกชนทวไป

เพอปลกสรางอาคารสานกงาน อาคารพาณชย ตลาดนดสนคา หรอหางสรรพสนคา เปนตน แตการให

สทธการเชาในระยะยาวจะตองเสยคาเชาเปนจานวนมากและทดนสวนใหญอยในทาเลทตงใจกลางเมอ

งหรอในยานธรกจ ทาใหอตราคาเชาตอพนทมจานวนสงขนตามไปดวย จงมกมการผกขาดการเชาและ

อยในการครอบครองของเอกชนทเปนกลมนายทนเทานน ดวยเหตน การลดสดสวนในการพฒนาทดนเ

ชงพาณชยหรอในดานธรกจลง จะชวยใหกลมบคคลธรรมดาทวไปไดมโอกาสเขาไปใชประโยชนในทดน

ของการรถไฟเพมมากขน ทาใหเกดการกระจายไปยงกลมคนตาง ๆ ทวถงกน

2.2.3 ทดนของเอกชน ตามประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 มาตรา 3 “บคคลยอมม

กรรมสทธในทดน ในกรณตอไปน

(1) ไดมาซงกรรมสทธตามบทกฎหมายกอนวนทประมวลกฎหมายนใชบงคบ หรอไดมา

ซงโฉนดทดนตามบทแหงประมวลกฎหมายน

(2) ไดมาซงกรรมสทธตามกฎหมายวาดวยการจดทดนเพอการครองชพ หรอกฎหมายอน” และมาตรา 4 “ภายใตบงคบมาตรา 6 บคคลใดไดมาซงสทธครอบครองในทดนกอนวนทประมวล

กฎหมายนใชบงคบ ใหมสทธครอบครองสบไปและใหคมครองตลอดถงผรบโอนดวย” อยางไรกตาม

มใชวาบคคลจะไดถอครองสทธในทดนดวยกนทกคน เพราะเหตวาปจจยทางดานเศรษฐกจแบบเสรนยมทาใหเกดความเหลอมลาทางรายไดของบคคลในสงคม ซงสวนทางกบการขยายตวของราคาทดน

ทาใหผคนสวนใหญไมอาจแสวงหาทดนมาเกบไวเปนกรรมสทธของตนเองได จงนาไปสปญหาการ

ขาดแคลนทดนทากนและทอยอาศย ดงนนมาตรการทสาคญอยางหนงในการกาหนดสทธในทดนของบคคลหรอการจากดขนาดการถอครองทดนของบคคลจงถกบญญตไวในประมวลกฎหมายทดน พ.ศ.

2497 และพระราชบญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551 เพอเปนการควบคมมใหบคคลทวไปและสถาบน

การเงนตาง ๆ มการเกบสะสมทดนไวมากจนเกนไป ซงจะนาไปสการลงทนในทดนเพอเกงกาไรและการ

แสวงหาทดนมาเกบไวโดยวธทจรตผดกฎหมาย ดงนน การจากดขนาดการถอครองทดนของบคคลจะ

ชวยใหทดนไมกระจกตวอยกบบคคลใดบคคลหนง หรอมการถอครองทดนไวเกนกวาความจาเปนใน


45

การใชประโยชน ซงจะเปนการจากดโอกาสของบคคลอนทจะเขาถงทดน และชวยลดการกวานซอทดน

จานวนมากเพอนาทดนมากกตนไว

อยางไรกตาม เมอบคคลไดมาซงสทธในทดนแลว ผทถอครองจะตองทาประโยชนใดๆ

ลงในทดนนน ใหเหมาะสมกบสภาพหรอสมรรถนะของดนดวย มใชทอดทงไมทาประโยชนหรอปลอย

ทดนใหเปนทรกรางวางเปลา เพราะนอกจากจะไมกอประโยชนใหแกผทเปนเจาของแลว ยงสรางภาระคา

ใชจายในการดแลรกษาและคาภาษทดนทจะตองจายใหแกรฐอกดวย ดงนน เพอเปนการกระตนเตอนให

มการทาประโยชนลงในทดนของตนเอง ประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 มาตรา 6 จงบญญตวา “นบแต

วนทประกาศของคณะปฏวตฉบบนใชบงคบ บคคลใดมสทธในทดนตามโฉนดทดนหรอหนงสอรบรอง

การทาประโยชน หากบคคลนนทอดทงไมทาประโยชนในทดนหรอปลอยทดนใหเปนทรกรางวางเปลา

เกนกาหนดเวลา ดงตอไปน

(1) สาหรบทดนทมโฉนดทดน เกนสบปตดตอกน

(2) สาหรบทดนทมหนงสอรบรองการทาประโยชน เกนหาปตดตอกน

ใหถอวาเจตนาสละสทธในทดนเฉพาะสวนททอดทงไมทาประโยชนหรอทปลอยให

เปนทรกรางวางเปลา เมออธบดไดยนคารองตอศาล และศาลไดสงเพกถอนหนงสอแสดงสทธในทดน

ดงกลาว ใหทดนนนตกเปนของรฐเพอดาเนนการตามประมวลกฎหมายนตอไป” ดวยเหตน การเพกถอน

หนงสอแสดงสทธในทดนทเจาของทอดทงไมทาประโยชนหรอปลอยทดนใหเปนทรกรางวางเปลาเกน

กาหนดเวลาในกฎหมาย จะชวยใหบคคลทเปนเจาของทดนไดตระหนกถงผลเสยอนเกดจากการไมทา

ประโยชนในทดน ซงหากมการถอครองไวเกนกวาความจาเปนในการใชประโยชน หรอไมอาจทา

ประโยชนลงในทดนทถอครองอยไดทงหมด เจาของทดนกตองเลอกทจะจาหนายจายโอนทดนสวนท

เหลอนนออกไป แทนการเกบเอาไวโดยไมไดทาประโยชนใด ๆ เพราะอาจถกเพกถอนสทธและสญเสย

ทดนไปโดยไมไดรบคาตอบแทนใด ๆ เลย 2.2.4 ทดนขององคกรทางศาสนา การถอครองทดนขององคกรทางศาสนามการกาหนดไวในประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 มาตรา 84 “การไดมาซงทดนของวดวาอาราม วด

บาทหลวงโรมนคาธอลค มลนธเกยวกบครสตจกร หรอมสยดอสลาม ตองไดรบอนญาตจากรฐมนตร

และใหไดมาไมเกน 50 ไร

ในกรณทเปนการสมควร รฐมนตรจะอนญาตใหไดมาซงทดนเกนจานวนทบญญตไวใน

วรรคแรกกได บทบญญตในมาตรานไมกระทบกระเทอนการไดมาซงทดนทมอยแลวกอนวนทประมวล

กฎหมายนใชบงคบ และการไดมาซงทดนของมสยดอสลามโดยทางบทบญญตแหงศาสนาอสลามใน

จงหวดทมตาแหนงดะโตะยตธรรม” ทงน ทดนของวดในพระพทธศาสนาตามพระราชบญญตคณะสงฆ

พ.ศ. 2505 ประกอบดวย ทวด ทธรณสงฆ และทกลปนา ซงทวดและทซงขนตอวดสวนใหญไดมาจาก

การบรจาคของผมจตศรทธาและเลอมใสในพระพทธศาสนา การทจะจากดขนาดของทดนไวจงอาจ


กระทบตอความรสกของผทจะบรจาค ในขณะเดยวกนกรณทดนตกมาเปนกรรมสทธของวดแลว การ

ทจะจาหนายจายโอนทดนดงกลาวออกไป จะตองออกกฎหมายในรปของพระราชบญญตหรอพระราช

กฤษฎกา แลวแตกรณ ทาใหมขนตอนทคอนขางจะยงยากซบซอน

นอกจากน ในแตละปมแนวโนมทวดในพระพทธศาสนาจะกลายสภาพเปนวดรางมากยงขน

เนองมาจากการทมชายไทยเขาบวชเรยนในพระพทธศาสนานอยลง ทาใหทดนของวดรางมสภาพเปน

ทดนทถกปลอยทงรางไมทาประโยชนหรอปลอยใหเปนทรกรางวางเปลา แตทดนกยงคงเปนกรรมสทธ

ของวดและอยในการดแลรกษาของสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต ซงจะยงทาใหมทดนของวดท

ไมไดนามาใชประโยชนใดๆ เพมขนอกเปนจานวนมาก ปจจบนการออกกฎกระทรวงใหวดสามารถกน

ทดนซงเปนทวดไวเปนทจดประโยชนโดยการนาออกใหเชาได เปนชองทางเดยวในการนาทดนของวดท

ไมไดใชประโยชนเกยวเนองกบกจการของศาสนามาทาประโยชน ซงชวยใหทดนดงกลาวไมถกทอดทง

หรอปลอยทงรางไปโดยเปลาประโยชน

2.3 องคกรและหนวยงานทเกยวของกบการควบคมและตรวจสอบการถอครองทดน

องคกรและหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ และทไมสงกดกระทรวง ทบวง กรมใด ๆ ซงเกยวของ

กบการถอครองทดนนน ตางมบทบาทและอานาจหนาทแตกตางกนไปตามวตถประสงคในการจดตง

โดยอาศยอานาจตามกฎหมายเฉพาะ เพอกระจายความรบผดชอบในการดแลรกษา จดหาผลประโยชน

และควบคมหรอจดทาหลกฐานทางทะเบยนในทดน ซงความหลากหลายขององคกรและหนวยงานท

เกยวของกบทดนยอมสงผลดในดานการควบคมดแลทดนไดอยางทวถง แตความหลากหลายดงกลาว

อาจเปนอปสรรคตอการกาหนดยทธศาสตรและวางแผนพฒนาทดนเพอใหเปนไปในแนวทางเดยวกน

ทาใหขาดความเปนเอกภาพในการกาหนดนโยบายดานทดน

1) กรมทดน เปนหนวยงานในสงกดของกระทรวงมหาดไทย มอานาจหนาทในการดาเนนงาน

ออกหนงสอแสดงสทธในทดนใหแกราษฎร ไดแก โฉนดทดนและหนงสอรบรองการทาประโยชน ให

บรการจดทะเบยนสทธและนตกรรมเกยวกบทดนและอสงหารมทรพยอยางอน รงวดออกหนงสอสาคญ

สาหรบทหลวงในทดนสาธารณประโยชนและในทราชพสด รงวดทดนและทาแผนทเพอออกโฉนด

ทดน การรงวดแบงแยก และการสอบเขตทดน รวมทงการจดททากนใหแกประชาชนตามประมวลกฎหมายทดน

2) กรมปาไม เปนหนวยงานในสงกดของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และ

เปนหนวยงานหลกในการบรหารจดการทรพยากรปาไมและดแลรกษาทดนปาสงวนแหงชาตตาม พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 มอานาจหนาทหลกในการปองกนรกษาปา ควบคมดแล จดทา

แผนกลยทธในการปองกนการบกรกทาลายปา และการกระทาผดในพนทปาไมตามระเบยบกฎหมาย

ปาไม11

_________________________ 11กรมปาไม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, วสยทศนกรมปาไม, [Online], available URL: http://www.forest.go.th/index.php?option=com_content& view=article&id=405&Itemid=414, 2555 (เมษายน, 9).


47

3) กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช เปนหนวยงานในสงกดของกระทรวง

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มอานาจหนาทสาคญในการดแลรกษาพนทอทยานแหงชาตตาม

พระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 และมภารกจทสาคญเกยวกบการอนรกษ สงวน คมครอง

ฟนฟ ดแลรกษา สงเสรมและทานบารงทรพยากรปาไม สตวปา และพนธพช การจดใหใชประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน12

4) กรมธนารกษ เปนหนวยงานในสงกดของกระทรวงการคลง มหนาทและความรบ

ผดชอบตามกฎหมาย ในการปกครอง ดแล บารงรกษา ใหใช จดประโยชน จดทานตกรรม และดาเนนการ

ในเรองตาง ๆ เกยวกบทราชพสดตามพระราชบญญตทราชพสด พ.ศ. 2518 และดาเนนการเกยวกบการ

กาหนดราคาประเมนของอสงหารมทรพยและทรพยสนอนตามกฎหมายทเกยวของ ทงน ในงานดาน

บรหารทราชพสดมหนาทดาเนนการปกครอง ดแลรกษา จดใหใชประโยชน และทานตกรรมเกยวกบ

ทราชพสดใหดาเนนไปอยางมประสทธภาพ และเกดประสทธผลเพอกอใหเกดประโยชนสงสดแก

ภาครฐ13

5) ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) เปนธนาคารกลางของประเทศไทย จดตงขนโดย

พระราชบญญตธนาคารแหงประเทศไทย พ.ศ. 2485 เปนหนวยงานในกากบดแลของกระทรวงการคลง

มหนาทหลกในการดแลกากบเรองการเงนของชาต ทงออกกฎเกณฑและควบคมสถาบนการเงน นา

ออกหมนเวยนซงธนบตรไทย รวมถงการควบคมการถายโอนเงนตราระหวางประเทศ และเฝาระวง

อตราแลกเปลยนเงนบาทเทยบกบสกลเงนตราอน ทงน ธนาคารแหงประเทศไทยเปนหนวยงานทกากบ

ดแลธนาคารพาณชย สาขาธนาคารตางประเทศ (Full branch) ธนาคารพาณชยทเปนบรษทลกของ

ธนาคารตางประเทศ ธนาคารพาณชยเพอรายยอย บรษทเงนทน และบรษทเครดตฟองซเอรตามพระราช

บญญตธรกจสถาบนการเงน พ.ศ. 2551

6) สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เปนทบวงการเมอง มฐานะเทยบเทา

กรม จดตงขนในกระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยมวตถประสงคเพอดาเนนการเกยวกบการปรบปรง

สทธการถอครองทดน การกระจายสทธในทดน ทงในทดนของรฐและทดนของเอกชนทมมากเกน

ความจาเปน ใหไปสเกษตรกรทไมมทดนทากน พรอมทงพฒนาโครงสรางพนฐาน พฒนาอาชพ ปรบปรง

สงเสรม และสนบสนนปจจยการผลตทจาเปนตาง ๆ และใหมการจดตงกองทนการปฏรปทดนเพอ

เกษตรกรรมเพอเปนทนหมนเวยนและใชจายเพอการปฏรปทดน เพอใหเกษตรกรมรายไดและพฒนา

คณภาพชวตใหดขน14

_________________________ 12กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, ประวตกรม, [Online], available URL: http://www.dnp.go.th/Dnp_pr/dnp _his.pdf, 2555 (เมษายน, 9). 13กรมธนารกษ, เกยวกบกรมธนารกษ, [Online], available URL: http://www.treasury.go.th/internet/about/IndexAbout.jsp?page=/internet/about/mission_text.htm, 2555 (เมษายน, 9). 14สานกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม, ประวตความเปนมา, [Online], available URL: http://www.alro.go.th/alro/

index.jsp, 2555 (เมษายน, 11).


7) สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เปนหนวยงานทไมสงกดกระทรวงใด โดยขนตรง

ตอนายกรฐมนตร มอานาจหนาทดาเนนการตามกฎหมายวาดวยการคณะสงฆ กฎหมายวาดวยการ

กาหนดวทยฐานะผสาเรจวชาการพระพทธศาสนา และกฎหมายหรอระเบยบทเกยวของ รบสนองงาน

ประสานงาน และถวายการสนบสนนกจการและการบรหารการปกครองคณะสงฆ เสนอแนวทางการ

กาหนดนโยบายและมาตรการในการคมครองพระพทธศาสนา สงเสรม ดแล รกษา และทานบารง

ศาสนสถานและศาสนวตถทางพระพทธศาสนา รวมทงดแลรกษาและจดการวดรางและศาสนสมบต

กลาง15

2.4 ปญหาการกระจายการถอครองทดนอยางเปนธรรม

จากสภาพปญหาการขาดไรทดนทากนและทอยอาศยของเกษตรกร ซงนบวนยงสะสมและเพม

ระดบความรนแรงมากขนอนเกดจากความพยายามในการสงวนรกษาทดนของรฐ และการถอครองทดน

อยางเสรเกนกวาความจาเปนและมไดใชประโยชนของบคคลหรอองคกรตาง ๆ ลวนเปนอปสรรคสาคญ

ตอการกระจายการถอครองในทดน ซงอาจสรปไดดงน

2.4.1 การถอครองทดนของรฐ ปญหาการถอครองทดนของรฐ มสาเหตมาจากพระราช

บญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 กาหนดใหกระบวน

การพสจนสทธในทดนเปนอานาจขององคกรหรอหนวยงานของรฐทเกยวของเพยงฝายเดยว โดยไมม

หนวยงานหรอองคกรทใกลชดกบประชาชนในพนทเขาไปมสวนรวมดวย ทาใหประชาชนมกเปน

ฝายทตองสญเสยสทธในทดนจากการใชอานาจตามกฎหมายของเจาหนาทรฐ และนาไปสความขดแยง

อนเกดจากการทบซอนระหวางพนทปาสงวนแหงชาตหรอพนทปาอนรกษกบพนททากนและท

อยอาศยของชมชน ในขณะทการแกไขเยยวยามเพยงการกาหนดคาทดแทนใหแกผทเสยสทธหรอ

ตองเสอมประโยชนจากการประกาศเขตปาสงวนแหงชาต ซงไมเพยงพอทจะหยดยงไมใหประชาชน

หวนกลบเขาไปบกรกในทดนของรฐอก จงเหนควรแกไขให “คณะกรรมการสาหรบปาสงวนแหง

ชาต” ตามพระราชบญญตปาสงวนแหงชาต พ.ศ. 2507 และ “คณะกรรมการอทยานแหงชาต”

ตามพระราชบญญตอทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 ตองประกอบดวยผแทนจากองคกรปกครองสวนทองถน

ในเขตพนททเกยวของ เชน องคการบรหารสวนตาบล (อบต.) หรอองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เพอใหมตวแทนจากภาคประชาชนไดเขาไปมสวนรวมในกระบวนการพสจนสทธในทดน ซงจะเปน

ชองทางใหประชาชนทตองเสยสทธหรอเสอมประโยชนในทดนจากการประกาศเปนพนทปาสงวน

แหงชาตกดหรอประกาศเปนเขตอทยานแหงชาตกด ไดมโอกาสเสนอพยานหลกฐานและขอเทจจรงเกยวกบการถอครองผานผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ซงเปรยบเสมอนเปนตวแทนของประชาชน

ในพนท โดยวธการดงกลาวนจะชวยใหประชาชนเกดความเชอถอและยอมรบตอคาวนจฉยของ

คณะกรรมการมากยงขน นอกจากนเหนควรกาหนดใหคณะกรรมการสาหรบปาสงวนแหงชาตมอานาจ

_________________________ 15สานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, อานาจหนาท, [Online], available URL: http://www.onab.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=77&Itemid=67, 2555 (เมษายน, 11).


49

พจารณาอนญาตใหราษฎรทมพนททบซอนในเขตปาสงวนแหงชาต และตองเสอมเสยสทธหรอ

ประโยชนจากการประกาศเปนเขตปาสงวนแหงชาตไดมโอกาสเขาทาประโยชนและอยอาศยในพนท

เดมนอกเหนอจากการกาหนดเงนทดแทนใหแลว เนองจากราคาทดนทเพมสงขนในปจจบนทาใหตอง

ใชเงนจานวนมากในการซอหาทดนทากนแหงใหม ซงจานวนเงนทไดรบมาอาจไมเพยงพอหรอแมจะได

รบเงนทดแทนจานวนมากพอ แตการจดหาทดนไวใชทากนกยงเปนเรองยาก เมอยงไมมทดนทากนหรอ

ทอยอาศยบคคลเหลานจงตองยอนกลบเขาไปทาประโยชนในทดนปาสงวนแหงชาตอก

สวนทดนในเขตปฏรปทดนตามพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ.

2518 มงเนนการจดในทดนของรฐมากกวาทดนของเอกชน และมการเปลยนแปลงการใชประโยชนใน

ทดนและการเปลยนตวผถอครองทมใชเกษตรกร ทาใหทดนตกไปอยในการถอครองและใชประโยชน

ของบคคลทไมมสทธ แมจะมระเบยบใหเกษตรกรทกระทาการดงกลาวตองสนสทธการทาประโยชนใน

ทดนในเขตปฏรปกตาม แตการขาดกระบวนการตรวจสอบและควบคมมใหปฏบตผดเงอนไขหรอฝาฝน

ระเบยบทมประสทธภาพ ทาใหการปฏรปทดนไนประเทศไทยยงไมประสบความสาเรจเทาทควร ดงนน

การเพมเตมบทบญญตใหคณะกรรมการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมตองจดทาแผนการจดซอหรอดาเนน

การเวนคนทดนประจาปเสนอใหรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงพจารณา จะเปนแนวทางในการนาทดนของเอกชนมาทาการปฏรปเพอแจกจายใหแกเกษตรกร เนองจากทผานมาไมมบทบงคบทชดเจน

ให ส.ป.ก. ตองดาเนนการจดซอหรอเวนคนทดนจากเอกชน เปนแตเพยงใหอานาจไวซงอยในดลพนจ

ทจะดาเนนการหรอไมกได ทาใหการปฏรปทดนทผานมา ส.ป.ก. เลอกทจะทาการปฏรปในทดนของรฐ

มากกวาเอกชน สวนการอนญาตใหเกษตรกรมสทธยนคารองตอพนกงานเจาหนาทเพอขอคนสทธการทา

ประโยชนในทดนแก ส.ป.ก. จะเปนทางเลอกอกทางหนงใหกบเกษตรกรทไมประสงคจะใชประโยชน

หรอทาเกษตรกรรมในทดนทไดรบการจดสรรใหอกตอไป หรอตองการเงนเพอนาไปลงทนในการกระทา

กจการอนแทนการทาเกษตรกรรม สามารถนาทดนมาคนใหแก ส.ป.ก. และรบคาทดแทนได แทนการนาทดนไปจาหนายหรอจายโอนใหแกผอนซงเปนการฝาฝนตอกฎหมายและระเบยบ

ในสวนของทดนราชพสดซงอยในการดแลของกรมธนารกษตามพระราชบญญตท

ราชพสด พ.ศ. 2518 นน ปรากฏวาการจดทดนไวเพอรองรบภารกจสาคญของสวนราชการและหนวยงาน

ของรฐทอยในระบบราชการบรหารสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน รวมถงองคกรอน ๆ ของรฐ

เปนไปโดยไมจากดจานวนขนอยกบเหตผลและความจาเปนของสวนราชการนน ๆ ทาใหทดนจานวน

มากกระจกตวอยในการถอครองของสวนราชการหรอหนวยงานของรฐ หรอถกทอดทงกลายเปนทรกรางวางเปลาหรอนาไปใชประโยชนอยางอนทไมเหมาะสม จงตองมการกาหนดจานวนเนอทขนสงทสวน

ราชการหรอหนวยงานของรฐสามารถรองขอเพอใชประโยชนทราชพสดได เพอเปนการปองกนการแจง

ขอใชประโยชนในทราชพสดโดยไมมเหตผลและเกนความจาเปน

2.4.2 การถอครองทดนของเอกชน ปญหาการถอครองทดนของเอกชนเกดจากประมวล

กฎหมายทดน พ.ศ. 2497 มาตรา 34 ซงวาดวยสทธของบคคลในทดนไดถกยกเลกไปโดยประกาศ


คณะปฏวต ฉบบท 49 ลงวนท 13 มกราคม พ.ศ. 2502 ทาใหการถอครองทดนของเอกชนเปนไปโดยเสร และ

สวนใหญเปนการเกบกกตนเพอเกงกาไร หรอเปนการจบจองทดนไวเพอหวงผลประโยชนจากการลงทน

ในโครงสรางพนฐานของรฐ สงผลใหทดนจานวนมากถกทอดทงไมใชประโยชนหรอปลอยใหเปนท

รกรางวางเปลา แมวาตามมาตรา 6 จะใหอานาจแกอธบดกรมทดนยนคารองตอศาลเพอสงเพกถอน

หนงสอแสดงสทธในทดน เพอใหทดนนนตกเปนของรฐ หากวาบคคลผมสทธทอดทงไมทาประโยชน

หรอปลอยทดนใหรกรางวางเปลา แตนบตงแตมการประกาศใชประมวลกฎหมายทดนจนถงปจจบน

ยงไมปรากฏกรณทอธบดกรมทดนไดใชอานาจตามมาตราดงกลาวแตอยางใด ดงนน จงเหนควรนาบท

บญญตวาดวยการกาหนดสทธในทดนของบคคลมาตรา 34 กลบมาใชบงคบอกครงหนงเพอลดขนาด

การถอครองทดนของบคคลลงใหมความเหมาะสมกบการใชประโยชนและปองกนการเกบกกตนทดน

ไวโดยไมทาประโยชนใด ๆ อกทงการออกประกาศกาหนดเขตพนทเพอใหบคคลผมสทธในทดนเรมตน

ทาประโยชนในทดนของตนภายในระยะเวลาทกาหนด จะเปนอกชองทางหนงในการบงคบใหมการทา

ประโยชนหรอใชประโยชนในทดนแทนการปลอยทงใหเปนทรกรางวางเปลา ซงการเจาะจงลงไปใน

พนทใดพนทหนงจะทาใหขอบเขตของการตรวจสอบการทาประโยชนในทดนนนแคบลงและชวยให

สามารถตรวจตราไดงายขน นอกจากนการกาหนดใหใชวธการเวนคนแทนการยนคารองตอศาลเพอสง

ใหเพกถอนหนงสอแสดงสทธในทดนเหมอนดงกรณตามมาตรา 6 จะทาใหเจาของทดนไดรบคาทดแทน

ตามสมควรแกทดนและโรงเรอนทปลกสรางลงในทดนนน ชวยลดแรงตอตานจากเจาของทดนและ

ทาใหเจาหนาททเกยวของสามารถปฏบตงานไดโดยงาย

นอกจากนการใหสทธในการถอครองทดนของคนตางดาวยงมชองวางของกฎหมายทนา

ไปสการถอครองทดนแทนกน ซงมกเปนกลมคนตางดาวทเขามาแสวงหาประโยชนจากการกระทาทผด

กฎหมาย จงตองกาหนดใหผทประสงคจะไดมาซงสทธในทดนตองแสดงหลกฐานถงแหลงทมาของราย

ไดทนามาทานตกรรมตอเจาพนกงานทดนกอนทาการจดทะเบยน เพอใหเจาพนกงานตรวจสอบเบองตน

ถงความนาเชอถอของแหลงเงนไดและจดแจงแหลงทมาของเงนไดดงกลาวไวเปนหลกฐาน เพอเปนการ

ปองกนมใหมการถอครองทดนแทนคนตางดาว อกทงกาหนดสทธในการเชาทดนและอสงหารมทรพย

ของคนตางดาวใหมจานวนเชนเดยวกบกรณกรรมสทธเพอเปนการปองกนการเขาถอครองและใชประโยชนในทดนและอสงหารมทรพยของคนตางดาวในฐานะผเชามใหเปนไปโดยเสร ซงมาตรการ

ดงกลาวจะชวยใหการเขาใชประโยชนในทดนและอสงหารมทรพยของคนตางดาวครอบคลมทกสวน

และประการสดทายเพมบทลงโทษแกบคคลทกระทาการฝาฝนใหหนกขนเพอใหเกดความเกรงกลวตอการกระทาผด ตลอดจนแกไขใหผทมสวนรวมในการกระทาความผดทกคนไดรบการลงโทษเทาเทยมกน

สวนการถอครองทดนของนตบคคลประเภทสถาบนการเงนตามพระราชบญญตธรกจสถาบน

การเงน พ.ศ. 2551 นน แมวาจะมบทบญญตทวาดวยการจากดการถอครองทดนของสถาบนการเงนไว

ในมาตรา 80(2) และมบทลงโทษสถาบนการเงนและกรรมการผจดการหรอผมอานาจในการจดการ

ของสถาบนการเงนซงฝาฝนหรอไมปฏบตตามไวในมาตรา 128 และ 139 กตาม แตกลบพบวาสถาบน


51

การเงนทงหลายมความพยายามทจะหลกเลยงกฎหมายดวยการจดตงบรษทบรหารสนทรพยขนมา

เพอรบโอนอสงหารมทรพยรอการขายทไมสามารถจาหนายจายโอนไดภายในระยะเวลาทกฎหมายหรอ

ธนาคารแหงประเทศไทยกาหนด จงตองกาหนดใหสถาบนการเงนสามารถนาอสงหารมทรพยรอการขาย

ทไดจากการชาระหนและอสงหารมทรพยซงเดมใชเปนสถานทสาหรบดาเนนธรกจหรอสาหรบพนกงาน

และลกจางของสถาบนการเงน ออกใหเชา ใหเชาซอ โอนสทธการเชาซอ ขายหรอจาหนายดวยวธอนใด

เพอเปนการเปดโอกาสใหสถาบนการเงนมชองทางทหลากหลายในการเลอกทจะดาเนนการกบอสงหา

รมทรพยรอการขายทไมสามารถจาหนายออกไปไดอยางมประสทธภาพ ชวยลดภาระตนทนในการถอ

ครองอสงหารมทรพยของสถาบนการเงนและใหสถาบนการเงนสามารถปฏบตตามหลกเกณฑการถอ

ครองอสงหารมทรพยรอการขายทธนาคารแหงประเทศไทยกาหนดไวได

2.4.3 การถอครองทดนขององคกรทางศาสนา ตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505

ทดนอนเปนศาสนสมบต ประกอบดวย ทวด ทธรณสงฆ และทกลปนา แมวาจะมการกาหนดสทธใน

ทดนขององคกรทางศาสนาไวในประมวลกฎหมายทดน พ.ศ. 2497 แตการไดมาซงทดนของวดสวนใหญ

เกดจากการบรจาคของผมจตศรทธาและเลอมใสในพระพทธศาสนา การจากดขนาดของทดนจงขดแยง

กบเจตนาของผทยกทดนใหแกวดและอาจเกดขอพพาทกบบรรดาญาตของผทยกใหดวย สงผลใหมทดน

จานวนมากอยในการถอครองของวดและสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต นอกจากนการทมผเขา

บวชเรยนในพระพทธศาสนานอยลง ทาใหไมมพระภกษจาพรรษาหรออยอาศยในวด สงผลใหวดจานวน

มากกลายสภาพเปนวดรางและทาใหทดนทเปนทตงของวดไมไดใชประโยชนใด ๆ และถกทอดทงให

รกรางวางเปลาเพมมากขนอกดวย ดงนน จงตองมการจากดขนาดของทดนซงบคคลจะยกใหเพอเปน

การควบคมมใหทดนตกเปนศาสนสมบตเพมมากขน และควบคมใหเปนไปเพอประโยชนในทางศาสนา

ทแทจรง นอกจากนควรออกกฎกระทรวงไวใหมการกนทดนซงเปนทวดใหเปนทจดประโยชนไมนอย

กวารอยละ 75 ของทรพยสนประเภทดงกลาว เพอเปนการกระตนใหวดทถอครองทดนจานวนมากนา

ทดนออกมาจดประโยชนแทนการถอครองไวโดยไมทาประโยชนใด ๆ ซงการนาทดนออกมาจดหา

ประโยชนนนเปนการพฒนาพนทรอบ ๆ วดไปในตว ชวยสรางโอกาสในการประกอบอาชพเพอหาราย

ไดและสรางคณภาพชวตความเปนอยทดใหกบประชาชนทอยในชมชนใกลเคยง อกทงยงกอใหเกดความ

สมพนธอนดระหวางวดกบชมชนอกดวย

2.4.4. การวางผงเมอง ตามพระราชบญญตการผงเมอง พ.ศ. 2518 การวางและจดทาผง

เมองในแตละแหงมการกาหนดแผนผงการใชประโยชนในทดนแยกออกเปนประเภทตาง ๆ เชน การกาหนดทดนประเภททอยอาศยหนาแนนมาก ทดนประเภทพาณชยกรรม ทดนประเภทอตสาหกรรมและ

คลงสนคา และทดนประเภทชนบทและเกษตรกรรม เปนตน โดยมกาหนดขอหามการทาประโยชนบาง

อยางลงในพนทแตละประเภทแตกตางกนออกไป แตมไดมการกาหนดขนาดของพนททบคคลสามารถ

ถอครองเพอใชประโยชนในกจการแตละประเภทไว จงไมอาจควบคมการใชประโยชนในทดนใหเกด

ผลตอบแทนสงสดและสามารถกระจายผลประโยชนไปสประชาชนจานวนมากได ในขณะเดยวกนการ


ฝาฝนขอกาหนดผงเมองหรอเปลยนแปลงแกไขการทาประโยชนในทดนแตกตางไปจากทมการวางผง

เมองสามารถกระทาไดโดยงาย ซงสงผลกระทบตอแผนการพฒนาทดนและโครงสรางสาธารณปโภคท

รฐไดดาเนนการไปแลว ทาใหตองสญเสยเงนลงทนไปโดยเปลาประโยชน ดงนน จงควรกาหนดสทธใน

ทดนของบคคลทใชในกจการประเภทตาง ๆ เพอลดความพยายามของบคคลทจะเขาถอครองทดนเปน

จานวนมากในรปแบบตาง ๆ ทงทเปนไปโดยชอบดวยกฎหมายและละเมดตอกฎหมาย เชน การอาศย

ความไดเปรยบทางเศรษฐกจกวานซอทดนรอบ ๆ โครงการพฒนาพนทของรฐเพอหวงผลกาไรจากมลคา

ของทดนทเพมขน การออกเอกสารสทธในทดนทรฐไมอนญาตใหเขาทาประโยชน หรอการขอรบสทธ

ในทดนซงรฐแจกจายใหแกเกษตรกรทยากจน เปนตน นอกจากนเพอเปนการคงไวซงพนททมความ

อดมสมบรณและเหมาะสมสาหรบทาเกษตรกรรม และเปนการปองปรามมใหมการนาทดนทากนไปใช

ประโยชนอยางอน จงควรกาหนดใหการโอนกรรมสทธหรอสทธครอบครองในทดนซงผงเมองรวม

กาหนดพนทใหเปนทดนประเภทเกษตรกรรมนน ผรบโอนตองเปนบคคลทสามารถประกอบเกษตรกรรม

ในทดนนนไดดวยตนเอง เพอปกปองการสญเสยทดนของเกษตรกรจากการกวานซอของกลมนายทน

2.4.5 การจดเกบภาษทดน การจดเกบภาษทดนตามพระราชบญญตภาษบารงทองท พ.ศ.

2508 เปนการเรยกเกบภาษจากเจาของทดนทมกรรมสทธหรอสทธครอบครองอยในทดน โดยเรยกเกบ

เอาจากราคาปานกลางของทดนซงมการตราคาไว แตอตราราคาปานกลางของทดนทใชบงคบอยใน

ปจจบนเปนฐานภาษทมการประกาศใชมาตงแตป พ.ศ. 2524 ยงไมมการเปลยนแปลง ทาใหการจดเกบ

ภาษไมสอดคลองกบราคาทดนทเพมสงขนมาก และอตราภาษทเรยกเกบเปนการเรยกเกบในอตราคงท

มไดคานวณตามขนาดการถอครองของเจาของทดน จงไมตกเปนภาระแกผถอครองทดนจานวนมาก

สงผลใหทดนกระจกตวอยในการถอครองของกลมคนเพยงบางกลม ดงนน จงควรปรบปรงบญชอตรา

ภาษบารงทองททายพระราชบญญตเสยใหม จากเดมทมผลบงคบใชตงแตป พ.ศ. 2524 เพอใหเกดความ

ทนสมยและสอดคลองกบสภาวะเศรษฐกจในปจจบน อกทงใหมการจดเกบในอตรากาวหนาเพอเปน

การสรางภาระภาษใหแกผทถอครองทดนจานวนมาก กาจดการกวานซอหรอกกตนทดนไวเกงกาไร และควบคมมใหมการปลอยทดนทงรางไมทาประโยชน เพราะเหตวาปจจยเหลานจะทาใหผเปนเจาของทดน

ตองแบกรบคาใชจายดานภาษจานวนมาก ซงหากไมจาหนายออกไปหรอนาทดนมาใชประโยชนอนใด กจะยงเปนภาระใหผเปนเจาของตองเสยคาใชจายมากยงขน ทาใหไมคมคากบการถอครอง

สวนพระราชบญญตภาษโรงเรอนและทดน พ.ศ. 2475 มเพยงการจดเกบเอาจากทดนทปลก

สรางโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน ๆ กบทดนซงใชตอเนองกบโรงเรอนหรอสงปลกสรางนน ๆ โดยเรยกเกบในอตรารอยละ 12.5 ของคารายป ซงหมายถงจานวนเงนทโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยาง

อนกบทดนซงใชตอเนองกบโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนนนสมควรใหเชาไดในปหนง ๆ จง

เปนการจดเกบภาษในอตราเดยวคงทเชนเดยวกบการจดเกบภาษบารงทองทและมไดจดเกบตามขนาดการ

ถอครองของเจาของทดนเชนเดยวกน ดงนน จงควรหนมาจดเกบภาษโรงเรอนและทดนในอตรากาวหนา

และเพมเงนภาษหากมคารายปสงขนจากการลงทนของรฐ เพอเปนการเรยกคนภาระคาใชจายในการลง


53

ทนทรฐจดใหมสงสาธารณปโภคตางๆ อนกอใหเกดประโยชนแกเจาของอสงหารมทรพย และเปนการ

สรางภาระหรอเพมตนทนใหกบผทซอทดนมาเพอการเกงกาไร เนองจากในอดตทผานมาการลงทนใน

ทดนไมมตนทนใด ๆ ทาใหมการซอทดนเปนจานวนมากมากกตนไว

2.4.6 การบรหารจดการทดนขององคกรและหนวยงานทเกยวของ เนองจากองคกรและ

หนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการทดนมความหลากหลาย ซงอานาจหนาทในการจดการเกยวกบ

การถอครองและใชประโยชนในทดนขนอยกบกฎหมายแตละฉบบ การทไมมกฎหมายใหอานาจแก

องคกรหรอหนวยงานใดหนวยงานหนงในการบรหารจดการทดนโดยเฉพาะ ทาใหการบรหารจดการ

ทดนและทรพยากรดนไมเปนไปในทศทางเดยวกน และขาดความสอดคลองเชอมโยงซงกนและกน จง

ทาใหการบรหารจดการทดนทผานมาไมมประสทธภาพ นอกจากนการทมหลายหนวยงานเขามาบรหาร

จดการทดนทาใหขอมลเกยวกบทดนประเภทตางๆ กระจดกระจายมการจดเกบไมเปนระบบ สงผล

ใหการตรวจสอบความถกตองของรปทดนและรายละเอยดอนๆ ทเกยวของกบทดนกระทาไดยาก ดงนน

จงควรจดตงคณะกรรมการทดนแหงชาต เพอใหเปนหนวยงานททาหนาทในการกาหนดแนวนโยบาย

และแผนการบรหารจดการดนและทดนใหเปนไปในแนวทางเดยวกนทวประเทศ และกาหนดใหคณะ

กรรมการทดนแหงชาตเปนศนยกลางในการเกบรวบรวมขอมลทดนและแผนทแหงชาต เพอทาหนาท

เปนศนยกลางในการบรหารจดการและบรณาการขอมลเกยวกบทะเบยนทดนและขอมลแผนทแปลง

ทดนของประเทศ โดยการเกบรวบรวมขอมลและแผนทของทดนประเภทตางๆ ซงกระจดกระจายอยใน

องคกรและหนวยงานทมหนาทรบผดชอบดแล เพอนามาประมวลเกบรวบรวมใหเปนระบบและมความ

ทนสมยเปนปจจบนอยเสมอ

สรป จากสภาพปญหาและอปสรรคในการกระจายการถอครองทดนทมอยในปจจบน จาเปนทจะ

ตองสรางมาตรการทางกฎหมายขนใหมเพอรองรบกบปญหาทมอย และขณะเดยวกนจะตองมมาตรการ

ในการบงคบใช การตความ และการอดชองวางของกฎหมายทมอยแลวใหมประสทธภาพควบคกนไป

ดวย เนองจากปญหาเกยวกบทดนมการสะสมมาอยางยาวนาน การแกไขปญหาในแตละดานจงมกจะ

กระทบตอบคคลทมบทบาทหนาทสาคญทางสงคม ทาใหการแกไขปญหาทดนไมอาจจะกระทาไดโดยงาย แตดวยมาตรการทางกฎหมายทนาเสนอมาแลวน จะเปนอกชองทางหนงในการทรฐจะนาไปใชใน

กระบวนการปฏรปทดน เพอใหเกดการกระจายการถอครองอยางเปนธรรมแกประชาชน และสอดคลอง

กบแนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามทกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550

มาตรา 85(2)



กรมพระยาดารงราชานภาพ, สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ. พงศาวดารกรงรตนโกสนทร รชกาลท 2 เลม

1. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภา, 2526.

เทยมทน อณหะสวรรณ. “การควบคมการใชประโยชนทดนทเกษตรกรไดรบกรรมสทธจากการปฏรป

ทดนเพอเกษตรกรรม.” วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2538.

พลศกด จรไกรศร. ความคดทางการเมองเบองตน. กรงเทพมหานคร: ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, 2529.

พนจ สวรรณะชฎ. การปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม. กรงเทพมหานคร: สานกงานการปฏรปทดนเพอ

เกษตรกรรม, 2528.

ร.แลงกาต. กฎหมายทดน: ประวตศาสตรกฎหมายไทย. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยธรรมศาสตร

และการเมอง, 2483.

________. ประวตศาสตรกฎหมายไทย เลม 2. กรงเทพมหานคร: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตร

และมนษยศาสตร, 2526.

วรพจน วศรตพชญ. สทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540. พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2543.

ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลLegal Problems Concerning Waste Management By Subdistrict Administration Organizations 55

ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลLegal Problems Concerning Waste Management By Subdistrict Administration Organizations

วราภรณ ขวญเรอนWaraporn Kwanraun

บทคดยอ กฎหมายทกาหนดเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลมอยหลายฉบบ

ซงใชคาและกาหนดความหมายของขยะมลฝอยแตกตางกน การแกไขปรบปรงคานยามตองใชเวลา

นานทาใหไมสอดคลองกบสถานการณปจจบน การจดการขยะมลฝอยมงเนนทการกาจดมากกวาการ

ปองกนการเกดเปนขยะมลฝอย และไมมกฎหมายกาหนดใหประชาชนไดเขามามสวนรวม จงไมสามารถ

ลดปรมาณขยะมลฝอยทจะนาไปกาจดไดการรวมมอกนระหวางทองถนในการแกไขปญหาขยะมลฝอย

กยงไมมกฎหมายหรอระเบยบรองรบและกาหนดแนวทาง จงทาใหการรวมมอระหวางกนเกดขนนอย

มาก การกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการจดการขยะมลฝอยซงตองเปนไปตามพระราชบญญตการ

สาธารณสข พ.ศ. 2535 และกฎกระทรวงกไมสะทอนตนทนทแทจรง และไมเปนตามหลกผกอมลพษ

เปนผจาย นอกจากน การกาหนดใหใชมาตรการลงโทษทางอาญากบผทฝาฝนกฎหมายดงกลาว ทาให

เกดปญหาในการบงคบใชกฎหมายขององคการบรหารสวนตาบล

Abstract There are many laws regarding waste management by subdistrict administration organizations

(SAOs) which differ only in wording and how “waste” is defi ned. Correcting and improving defi nitions

which do not match current conditions is a time-consuming task. In any event, waste management at

present focuses on the destruction of waste rather than controlling its production. Moreover, there are

no legally binding requirements that citizens must participate in waste management. Therefore, these factors militate against lessening the amount of waste with which SAOs have to contend. Since there

are no relevant laws or regulations governing cooperation in waste management, localities do not

cooperate in waste management. Moreover, fee rates for waste management must be in consonance with Public Health Act, B.E. 2535 (1992) and corresponding ministerial regulations which do not re-

fl ect the actual cost and which do not incorporate the principle that those who generate pollution must


pay for eliminating it. In addition, SAOs offi cials have close relationships with residents and therefore

avoid applying criminal sanctions to residents who violate legal measures regulating waste disposal.

คาสาคญ: ขยะมลฝอย องคการบรหารสวนตาบล การจดการขยะมลฝอย

Keywords: Waste, Subdistrict Administration Organizations, Waste Management

1. บทนา ขยะมลฝอย (Waste) เปนปญหามลพษทมความสาคญ เนองจากกอใหเกดผลกระทบตอสภาพ

แวดลอม ทรพยากรธรรมชาต สขภาพอนามย และคณภาพชวตของประชาชน ปจจบนปรมาณขยะมล

ฝอยมแนวโนมเพมสงขนทกป และทวความรนแรงของปญหามากยงขน ผทเกยวของทกฝายจงควร

ใหความสาคญและใหความรวมมอในการแกไขปญหาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยงองคกรปกครองสวน

ทองถนในฐานะหนวยงานทมอานาจหนาทในการจดการขยะมลฝอย (Waste Management) ในพนท

ดงเชนองคการบรหารสวนตาบล1 (Subdistrict Administration Organizations) ซงองคการบรหารสวน

ตาบลนเปนรปแบบขององคกรปกครองสวนทองถนทมขนาดเลกทสดและมจานวนมากทสดในบรรดา

รปแบบขององคกรปกครองสวนทองถนทงหมดทมอยในปจจบน จงเปนองคกรปกครองสวนทองถน

ทมขอจากดและปญหาอปสรรคในการจดการแกไขปญหาขยะมลฝอยในพนทมากกวาองคกรปกครอง

สวนทองถนรปแบบอน

2. บทบาทอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลในการจดการขยะมลฝอย รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 ไดกาหนดใหองคกรปกครองสวน

ทองถนมอานาจหนาทโดยทวไปในการดแล และจดทาบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนใน

ทองถนตามหลกการกระจายอานาจ และใหมอานาจหนาทในการสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

ขณะเดยวกนกไดรบรองสทธและหนาทในการปองกน ดแลรกษา และอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประชาชน ดงนน การจดการขยะมลฝอยในพนทขององคการบรหารสวนตาบลจงเปน

การจดทาบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนซงอยในอานาจหนาทขององคการบรหารสวน

ตาบลเจาของพนท โดยอานาจหนาทดงกลาวน ปรากฏอยในกฎหมายจดตงองคการบรหารสวนตาบล สอดคลองกบกฎหมายกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ทกาหนดใหองคการบรหารสวนตาบลมอานาจหนาทในการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมองและการจดการมลฝอย สงปฏกล และนาเสย โดยมกฎหมายหลกทกาหนดใน

เรองการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล คอ พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 _________________________ 1องคการบรหารสวนตาบลเปนราชการบรหารสวนทองถนจดตงขนตามพระราชบญญตสภาตาบลและองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537.


นอกจากน ยงมกฎหมายทมบทบญญตกาหนดเกยวของกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหาร

สวนตาบลอกหลายฉบบ เชน พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบาน

เมอง พ.ศ. 25352 ซงเปนกฎหมายทกาหนดในเรองการรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอย

ในเขตพนทขององคการบรหารสวนตาบล และพระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาต พ.ศ. 25353 ซงกาหนดหนาทใหราชการสวนทองถนตองรวมกนในการสงเสรมและรกษาคณภาพ

สงแวดลอม เปนตน จะเหนไดวา องคการบรหารสวนตาบลเปนหนวยงานหลกในการจดการแกไขปญหา

ขยะมลฝอยโดยมกฎหมายกาหนดใหอานาจไวอยางชดเจน

3. หลกการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล ในการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลนน มหลกการสาคญทเกยวของในการ

ดาเนนการตามอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลในกรณนอยหลายหลกการ ดงน

3.1 หลกการจดทาบรการสาธารณะ

การจดการขยะมลฝอยเปนการจดทาบรการสาธารณะประเภทหนง ซงในการจดทา

บรการสาธารณะมหลกเกณฑขนพนฐาน ประกอบดวยหลก 3 ประการ คอ หลกวาดวยความเสมอภาค

หลกวาดวยความตอเนอง และหลกวาดวยการปรบปรงเปลยนแปลง4 โดยมสาระสาคญดงน

3.1.1 หลกวาดวยความเสมอภาค การจดทาบรการสาธารณะของรฐเปนการจดทาเพอ

ประโยชนของประชาชนทกคน ประชาชนทกคนยอมมสทธไดรบการปฏบตหรอไดรบผลประโยชน

จากบรการสาธารณะอยางเสมอภาคกน

3.1.2 หลกวาดวยความตอเนอง เนองจากบรการสาธารณะเปนกจกรรมทมความจาเปน

สาหรบประชาชน ดงนน หากบรการสาธารณะหยดชะงกลงไมวาดวยเหตใด ประชาชนผใชบรการ

สาธารณะยอมไดรบความเดอดรอนหรอเสยหาย ดงนน บรการสาธารณะจงตองมความตอเนองในการ

จดทาเพอประโยชนของประชาชน

3.1.3 หลกวาดวยการปรบปรงเปลยนแปลง การบรการสาธารณะทดจะตองสามารถ

ปรบปรงแกไขไดตลอดเวลาเพอใหเหมาะสมกบเหตการณและความจาเปนในทางปกครองทจะรกษา

ประโยชนสาธารณะ รวมทงเพอปรบปรงใหเขากบความตองการสวนรวมของประชาชนดวย 3.2 หลกการมสวนรวมของประชาชน

การมสวนรวมของประชาชน ถอวาเปนหวใจของการบรหารจดการองคกรปกครองสวน

ทองถนทตงอยบนพนฐานความคดของประชาธปไตยทองถนและการปกครองตนเองทใหความสาคญ

กบประชาธปไตยทางตรงโดยทประชาชนเขามาดาเนนกจการชมชนดวยตนเอง ดงนน การมสวนรวม_________________________ 2พระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535. 3พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอมแหงชาต พ.ศ. 2535. 4นนทวฒน บรมานนท, กฎหมายปกครอง, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2552), หนา 307-314.


ของประชาชนจงตองรวมกนคด รวมกนทา รวมตรวจสอบ และรวมกนรบผดชอบ5 ถงแมวากฎหมาย

จะกาหนดใหการจดการขยะมลฝอยเปนอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบล แตประชาชนใน

ฐานะผกอใหเกดขยะมลฝอยและไดรบผลกระทบจากปญหาขยะมลฝอยกตองเขามามสวนรวมในการ

จดการและแกไขปญหาดงกลาวดวย

3.3 หลกการเกยวกบสงแวดลอมในการจดการขยะมลฝอย

ปญหาขยะมลฝอยเปนปญหาสงแวดลอม ดงนน การแกไขปญหาดงกลาวจาเปนตอง

ศกษาถงหลกการสาคญทเกยวของกบสงแวดลอม ดงน

3.3.1 หลกการปองกนลวงหนา หลกการปองกนลวงหนานเปนการกาหนดหรอหา

มาตรการโดยการใชเทคโนโลยทจาเปนเหมาะสมเพอปองกนมใหเกดผลกระทบหรอความเสยหายท

สามารถคาดหมายไดลวงหนาหรอใหเกดผลกระทบหรอความเสยหายนอยทสดในดานสงแวดลอม6

3.3.2 หลกการผกอมลพษเปนผจาย หลกผกอมลพษเปนผจายน เปนหลกการทใหผกอ

มลพษมสวนรวมรบผดชอบในความเสยหายตอสงแวดลอมเปนตวเงน โดยการใหผกอมลพษมสวน

รวมรบผดชอบคาใชจายเพอการบาบดและกาจดของเสยทเกดจากการกระทาของตน ซงจะมากหรอ

นอยขนอยกบปรมาณของของเสยทจะนาไปบาบดหรอกาจด7

3.3.3 หลกการจดการขยะมลฝอยชมชน แนวทางการจดการขยะมลฝอยชมชนมแนวคด

หลกในการเพมประสทธภาพและใหเกดการบรณาการของการจดการขยะมลฝอย โดยจะมงเนนใหม

การนาขยะมลฝอยทมศกยภาพนากลบมาใชใหเกดประโยชนมากทสด และลดปรมาณขยะมลฝอยทตอง

นาไปบาบดและกาจดใหนอยทสด8

4. กฎหมายและมาตรการทางกฎหมายทใชในการจดการขยะมลฝอยในตางประเทศ ปญหาขยะมลฝอยเปนปญหาสาคญของหลายประเทศทวโลก โดยเฉพาะในประเทศทมความ

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจ ดงเชน ประเทศญปน ประเทศสงคโปร และประเทศเยอรมน ทาใหทงสาม

ประเทศมความพยายามทจะคดคนพฒนามาตรการตางๆ เพอชวยในการอนรกษสงแวดลอมและปองกน

_________________________ 5นครนทร เมฆไตรรตน และคณะ, รายงานผลการศกษาความกาวหนาของการกระจายอานาจในประเทศ

ไทย, (กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยและใหคาปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2552), หนา 83-84.. 6วรรณภา ตระสงขะ, กฎบตรวาดวยเรองสงแวดลอมของประเทศฝรงเศส: หลกการพนฐานในกฎหมายสงแวดลอม (La Charte de l’Environnement), [Online], available URL: http://www.pub-law.net, 2001 (กรกฎาคม,

23). 7สเมธ สภทรจาเนยร, “มาตรการทางกฎหมายในการจดการมลฝอยชมชนในเขตเมองพทยา,” (วทยานพนธ

นตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549), หนา 5-6. 8กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, คมอสาหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน การจดการขยะมลฝอยชมชนอยางครบวงจร, (กรงเทพมหานคร: กรมควบคมมลพษ, 2552), หนา 12.


มลพษ ซงรวมถงมาตรการทางดานกฎหมาย สงผลใหทงสามประเทศไดรบการยอมรบวาเปนประเทศ

ทประสบความสาเรจในการอนรกษสงแวดลอม มการบรหารจดการขยะมลฝอยทเปนระบบ มความ

สะอาดและเปนระเบยบเรยบรอย ซงควรแกการศกษาเพอนามาปรบใชในการพฒนากฎหมายของ

ประเทศไทยตอไป

4.1 ประเทศญปน

ประเทศญปนมกฎหมาย Waste Management and Public Cleansing Law ซงเปน

บทบญญตพนฐานในการจดการของเสยทงขยะชมชนและขยะอตสาหกรรม โดยมวตถประสงคเพอ

อนรกษสงแวดลอมทมชวตและปรบปรงสขอนามยของสาธารณชนโดยกาหนดพนทการทงขยะ

มลฝอย การคดแยกขยะมลฝอย การจดเกบ การรวบรวม การขนถาย การรไซเคล การกาจดขยะมลฝอย

และการอนรกษสงแวดลอมใหมความสะอาด ทงน เพอรกษาสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบการ

ดารงชพ และสงเสรมการสาธารณสขผานกระบวนการกาจด การทง การแยกประเภท การจดเกบ

การรวบรวม การขนสง การนากลบมาใชใหม การกาจดขยะมลฝอยหรอสงทมลกษณะเหมอนขยะมลฝอย โดยมสาระสาคญดงน

4.1.1 การกาหนดนยามและประเภทขยะมลฝอย ตามกฎหมาย Waste Management and

Public Cleansing Law “ขยะ” หมายถง สงทสกปรกหรอสงทไมตองการ ไมวาจะเปนในรปของแขง

หรอของเหลว โดยแยกประเภทขยะมลฝอยออกเปน 2 ประเภท ไดแก ขยะอตสาหกรรมและขยะชมชน

ซงขยะอตสาหกรรม (Industrial Waste) ไดแก เถา ตะกอน กากนามน กรด หรอดาง พลาสตก

หรอสงอนใดตามทกาหนดไวในมตคณะรฐมนตร ซงเปนผลมาจากการดาเนนกจการของธรกจ

รวมไปถงขยะทเกดจากการนาเขา (Import Waste) โดยขยะอตสาหกรรมนเปนขยะทเกดจากกระบวนการ

ผลต จาเปนตองไดรบการกาจดจากบรษทเอกชนทไดรบอนญาตจากรฐบาล และขยะชมชน (Municipal

Solid Waste) ไดแก ขยะอนใดนอกจากทกาหนดไววาเปนขยะอตสาหกรรม 4.1.2 การกาหนดหนาทในการจดการขยะมลฝอย หนาทในการจดการขยะชมชน ตามกฎหมาย Waste Management and Public Cleansing Law เปนขององคกรปกครองสวนทองถน ซงการ

ดาเนนการขององคกรปกครองสวนทองถนจะเรมตนตงแตการวางแผนเกยวกบการจดการขยะชมชนการจดเกบ การขนสง หรอการกาจดขยะชมชนดงกลาว ในสวนของขยะชมชนบางชนดบางประเภท

ซงการจดการโดยองคกรปกครองสวนทองถนอาจทาไดยาก เนองจากปญหาขอจากดในเรองเทคนค

หรอสงอานวยความสะดวก รฐมนตรอาจกาหนดใหเอกชนเขารวมในการจดการขยะชมชนดงกลาวกบองคกรปกครองสวนทองถนได ในขณะทหนาทในการจดการขยะอตสาหกรรมเปนของหนวยธรกจท

กอใหเกดขยะอตสาหกรรมเชนวานน โดยองคกรปกครองสวนทองถนอาจเขาไปจดการกบขยะ

อตสาหกรรมซงเปนขยะอตสาหกรรมทสามารถจดการรวมกบขยะชมชนได หากมความจาเปน

4.1.3 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย กฎหมาย Waste Management

and Public Cleansing Law ไดกาหนดใหประชาชนทงในสวนกลางและสวนทองถนตองรวมมอกบรฐ


ในกจกรรมเกยวกบการลดขยะมลฝอยโดยการจากดการทงขยะมลฝอย การรไซเคล การใชซา รวมถงการ

คดแยกขยะมลฝอยกอนทจะนาไปทง

4.2 ประเทศสงคโปร

กฎหมายของประเทศสงคโปรทกาหนดในเรองการรกษาความสะอาดในทสาธารณะ

รวมไปถงการเกบ การรวบรวม และการกาจดขยะมลฝอย ทผเขยนนามาทาการศกษา คอ กฎหมาย

Environmental Public Health Act ซงไดประกาศใชมาตงแตป ค.ศ. 1987 โดยมสาระสาคญดงน

4.2.1 การกาหนดนยามและประเภทขยะมลฝอย ตามกฎหมาย Environmental

Public Health Act “ขยะ” หมายความรวมถง สารใดๆ ซงถอเปนเศษวสดหรอสารสวนเกนเหลอใช

อน ๆ ทเกดขนจากการประยกตใชในกระบวนการใดๆ และสารใดๆ หรอสงของซงตองการทจะกาจด

ทาลาย เนองจากการแตกหก การใชงานจนเสอมสภาพ การปนเปอน หรอเกดการเสยหายอยางอน

และสงใดๆ ทเปนสงของทถกทงหรอกระทาอยางอน ซงสนนษฐานไดวาเปนขยะ เวนแตจะพสจนได

เปนอยางอน โดยกฎหมายฉบบนไดมการกาหนดแยกประเภทขยะมลฝอยออกเปน 2 ประเภท คอ ขยะ

อตสาหกรรมและขยะจากการทาสวน โดยขยะอตสาหกรรม (Industrial Waste) หมายถง ขยะใด ๆ ไม

วาจะเปนของแขง ของเหลว กาซ หรอทผลตกระบวนการหรอเปนของเสยทเกดขนเนองจากการคา

การประกอบธรกจ การผลต หรอการกอสราง และหมายความรวมถงขยะอตสาหกรรมทเปนพษและ

สารอนตรายใด ๆ และขยะจากการทาสวน (Garden Refuse) หมายถง ขยะทเกดจากการทาสวนและ

การดาเนนการทางการเกษตร

4.2.2 การกาหนดหนาทในการจดการขยะมลฝอย กฎหมาย Environmental Public

Health Act กาหนดใหรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขอาจแตงตงใหบคคลใดดารงตาแหนง

เปน Director-General เพอดาเนนการตามพระราชบญญตนและกฎหมายอนทเกยวของตามทรฐมนตร

มอบหมายเปนการทวไปหรอเปนการเฉพาะได และ Director-General อาจมคาสงแตงตงเจาหนาทของรฐ

เจาหนาทของกระทรวงสาธารณสข หรอเจาหนาทขององคกรอนตามกฎหมาย ใหเปนพนกงานเจาหนาททไดรบมอบหมายตามพระราชบญญตน

ในการดาเนนการตามกฎหมายฉบบน Director-General มอานาจกาหนดระบบในการเกบ การรวบรวม และการกาจดขยะมลฝอยในแตละพนท ซงเมอไดกาหนดระบบการจดเกบขยะดงกลาวแลว

หามผใดดาเนนการจดเกบและขนยายขยะมลฝอยในบรเวณพนทดงกลาว เวนแตจะไดรบใบอนญาตให

ดาเนนการจดเกบและขนยายขยะมลฝอยในพนทเชนวานน และ Director-General อาจจดใหมถงขยะหรออปกรณจดเกบขยะในจานวนทเหมาะสมตงไวตามจดทเหมาะสม บรเวณถนนสาธารณะหรอถนนสวน

บคคล เพอรวบรวมขยะมลฝอยไวเปนการชวคราวกอนการจดเกบ รวมทงจดใหมยานยนตเพอรวบรวม

จดเกบขยะมลฝอยดงกลาว ซงขยะใด ๆ ทจดเกบไดตกเปนกรรมสทธของสานกงานสงแวดลอมแหงชาต

นอกจากน Director-General มหนาทในการจดหา กอสราง และบารง รกษาอปกรณทใชในการจดเกบ

กาจด หรอการดาเนนการใด ๆ เกยวกบขยะมลฝอย และอนญาตใหบคคลทวไปสามารถใชอปกรณ


ดงกลาวไดโดยเสยคาธรรมเนยม ซงกรณของบคคลธรรมดาอาจสรางหรอบารงรกษาอปกรณกาจดขยะ

มลฝอยได ตอเมอไดรบอนญาตจาก Director-General

4.2.3 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย กฎหมาย Environmental

Public Health Act มไดมบทบญญตกาหนดใหประชาชนตองมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย หรอ

การลดหรอการนาขยะมลฝอยมาใชใหมอยางชดเจน ดงเชนกฎหมาย Waste Management and Public

Cleansing Law ของประเทศญปน แตมบทบญญตทกาหนดใหประชาชนตองมสวนรวมในการจดการ

ขยะมลฝอยของรฐ โดยกาหนดใหประชาชนมหนาทจดหา บารงรกษาถงขยะหรอเครองรองรบสงปฏกล

อน ๆ ในทดนของตนเอง โดยใหเจาของทดนหรอผครอบครองทดนดงกลาวเปนผเสยคาใชจายในการนน

รวมทงหนาทในการบารงรกษาใหอยในสภาพทเหมาะสม และหนาทในการขนสงขยะในถงขยะไปยง

แหลงกาจดขยะตามคาสงของ Director-General

ประเทศสงคโปรเปนประเทศทใหความสาคญกบการดาเนนการตามนโยบายในดาน

สงแวดลอมของประเทศ โดยไดจดตงสานกงานสงแวดลอมแหงชาต (National Environment Agency)

ซงเปนหนวยงานเฉพาะขนมา เพอทาหนาทรบผดชอบในการวางแผน การพฒนา และจดการเกยวกบ

การกาจดขยะมลฝอย การดาเนนงาน การออกใบอนญาต และการควบคมการเกบขนขยะมลฝอยใน

ประเทศสงคโปร ตลอดจนสงเสรมการใชหลก 3Rs (Reduce, Reuse, Recycle) เนองจากประเทศสงคโปร

มพนทจากด และมจานวนประชากรทหนาแนน ระบบการเกบ ขน และกาจดขยะมลฝอยทมประสทธภาพ

จงเปนสงทสาคญอยางยง วธการทประเทศสงคโปรนามาใชในการจดการปญหาขยะมลฝอย คอ

การลดปรมาณขยะมลฝอยและการรไซเคล ซงเปนการปองกนการเกดขยะมลฝอยจากแหลงกาเนดและลด

ปรมาณขยะมลฝอยทจะตองนาไปกาจด และใชหลกความรวมมอจากกลม 3P อนไดแก ภาคประชาชน

ภาครฐ และภาคเอกชน (People, Public, Private) ในการสรางเครอขายทเขมแขงและสงเสรมความ

รวมมอระหวางกน ซงรวมไปถงการคดแยกขยะมลฝอยดวย9

4.3 ประเทศเยอรมน ประเทศเยอรมนถอไดวาเปนประเทศอตสาหกรรมทประสบความสาเรจในการจดการขยะ

มลฝอยอกประเทศหนง โดยเฉพาะการลดการเกดเปนขยะมลฝอยและการคดแยกขยะมลฝอย สาหรบกฎหมายหลกทใชในการจดการขยะมลฝอยของประเทศเยอรมนทผเขยนนามาทาการศกษา คอ กฎหมาย

Closed Substance Cycle Waste Management Act ซงเปนกฎหมายทมวตถประสงคเพอสงเสรมการจด

การขยะมลฝอยทมตอการใชวฏจกร เพอเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และเพอใหแนใจวาเปนการกาจดขยะมลฝอยทเขากนไดกบสงแวดลอมกลาวคอ ในการจดการขยะมลฝอยตองคานงถงสงทแพร

กระจายออกมา เปาหมายของการรกษาทรพยากรธรรมชาต พลงงานทตองใชและเกดขน และของเสยท

_________________________

9ผเขยนแปลจาก The National Environment Agency, [Online], available URL: http://app2.nea.gov.sg/

topics_waste.aspx., 2011(January, 3).


เพมขนจากผลตภณฑ ขยะมลฝอยทเกดขนหรอผลตภณฑทมาจากขยะมลฝอยนน ๆ โดยมสาระสาคญ

ดงน

4.3.1 การกาหนดนยามและประเภทขยะมลฝอย ตามกฎหมาย Closed Substance

Cycle Waste Management Act “ขยะ” หมายความถง สงหารมทรพยทงหมดทเขาลกษณะอยาง

หนงอยางใดตามทไดกาหนดไวในภาคผนวกของกฎหมาย และทซงเจาของทงหรอตองการจะทง

หรอจาเปนตองทง โดยกฎหมายฉบบนไดแบงขยะมลฝอยออกเปน 2 ประเภท ไดแก ขยะสาหรบ

นากลบคนสสภาพเดมและขยะสาหรบนาไปกาจด โดยขยะสาหรบนากลบคนสสภาพเดม (Waste for

Recovery) คอ ขยะทซงถกนากลบมาใชใหม และขยะสาหรบนาไปกาจด (Waste for Disposal) คอ

ขยะทซงมไดนากลบมาใชใหม

4.3.2 การกาหนดหนาทในการจดการขยะมลฝอย กฎหมาย Closed Substance Cycle

Waste Management Act ไดกาหนดหลกการพนฐานในเรองขยะมลฝอยโดยมงเนนทการลดจานวนและ

ความเปนพษของขยะมลฝอย อนเปนการพยายามหลกเลยงการเกดขยะมลฝอย หากหลกเลยงไมได ก

ควรใหความสาคญกบการนามารไซเคล หรอนาไปใชเปนพลงงาน โดยมรฐบาลเปนหนวยงานหลกใน

การกาหนดนโยบายเพอใหการดาเนนการบรรลวตถประสงคของกฎหมาย ในสวนของหนาททองคกร

ปกครองสวนทองถนตองดาเนนการนน จะตองมกฎหมายสหพนธหรอกฎหมายมลรฐกาหนดใหตอง

กระทา เชน ตองจดหานาและพลงงานใหประชาชน องคกรปกครองสวนทองถนจะดาเนนการอยางไร

นน เปนเรองของตน ไมวาจะจดหาเองหรอจางเหมาดาเนนการ แตตองทาใหแนใจวาประชาชนมนาและ

พลงงาน10 เชนเดยวกบหนาทในการจดใหมบรการกาจดขยะมลฝอย ซงการดาเนนการจะเปนไปตามท

องคกรปกครองสวนทองถนกาหนด เมอรฐบาลไดกาหนดนโยบายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยแลว

องคกรปกครองสวนทองถนซงเปนหนวยงานหลกทมอานาจหนาทในการจดการขยะมลฝอยกจะเปน

หนวยงานทนานโยบายทรฐบาลกาหนดไปดาเนนการปฏบต

4.3.3 การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย กฎหมาย Closed Substance

Cycle Waste Management Act ไดกาหนดนโยบายพนฐานในเรองขยะมลฝอย คอ การพยายามหลกเลยง

การเกดขยะมลฝอยโดยใหลดจานวนและความเปนพษของขยะมลฝอย หากหลกเลยงไมได กควรให

ความสาคญกบการนามารไซเคลหรอนาไปใชเปนพลงงาน ดงนน ตามกฎหมายฉบบน การมสวนรวม

ของประชาชนในการจดการขยะมลฝอย คอ ประชาชนมหนาทตองหลกเลยงการเกดเปนขยะมลฝอย

และการรไซเคลขยะมลฝอย จะเหนไดวา กฎหมายหลกทกาหนดในเรองการจดการขยะมลฝอยของประเทศเยอรมน

ไดมงเนนไปทการลดปรมาณขยะมลฝอยมากกวาการกาจดขยะมลฝอย เชนเดยวกนกบกรณของประเทศ

ญปนและประเทศสงคโปร _________________________

10นครนทร เมฆไตรรตน, ทศทางการปกครองทองถน, (กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2546), หนา

254.


5. ปญหาทางกฎหมายเกยวกบการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล ปญหาขยะมลฝอยเปนปญหามลพษทมความสาคญ เนองจากสงผลกระทบตอสภาพแวดลอม

และประชาชนทงทางตรงและทางออม อนสบเนองมาจากปรมาณของขยะมลฝอยทมแนวโนม

เพมสงขนเรอยๆ ประกอบกบประชาชนยงขาดความสนใจในการรวมมอแกไขปญหาขยะมลฝอย

ซงจากการศกษาพบวา กฎหมายทกาหนดในเรองการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล

ทใชบงคบอยในปจจบนไดมงเนนทการกาจดขยะมลฝอย และการขอความรวมมอจากประชาชน โดย

ไมมการกาหนดแนวทางในการปองกนการเกดเปนขยะมลฝอย ปญหาดงกลาวจงลกลามขยายปญหาออก

ไปเรอย ๆ ซงผเขยนมความเหนวา การทจะแกไขปญหาการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวน

ตาบลใหไดผลด และมประสทธภาพ ควรมมาตรการทางกฎหมายมารองรบ โดยทบทวนกฎหมายทบงคบ

ใชอยในปจจบนวามความเหมาะสมเพยงใด หรอจาเปนตองแกไขปรบปรงใหม ดงน

5.1 ปญหาการกาหนดความหมายของขยะมลฝอย

ในการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลมบทบญญตกฎหมายทกาหนด

เกยวกบอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลในกรณนหลายฉบบ เชน พระราชบญญตสภาตาบล

และองคการบรหารสวนตาบล พ.ศ. 2537 พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจ

ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 พระราชบญญตสงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม

แหงชาต พ.ศ. 2535 พระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 พระราชบญญตรกษาความสะอาดและ

ความเปนระเบยบเรยบรอยของบานเมอง พ.ศ. 2535 โดยกฎหมายแตละฉบบมการใชคาและกาหนด

ความหมายของขยะมลฝอยในลกษณะทแตกตางกน ทาใหเกดปญหาในทางปฏบตวาสงใดเปนหรอไม

เปนขยะมลฝอย ประกอบกบการกาหนดความหมายของขยะมลฝอยโดยกาหนดรายละเอยดไวในกฎหมาย

และบญญตไวในกฎหมายในลาดบพระราชบญญต ทาใหการแกไขปรบปรงคานยามของขยะมลฝอย

ทาไดยาก และใชเวลานาน จงเกดปญหาวาคานยามของขยะมลฝอยทใชบงคบไมสอดคลองกบสภาพ

การณปจจบน ซงการกาหนดความหมายของขยะมลฝอยในกรณของประเทศไทยจะมความแตกตางจาก

กรณของตางประเทศ เชน กฎหมาย Waste Management and Public Cleansing Law ซงเปนกฎหมาย

หลกทบญญตพนฐานในการจดการของเสยของประเทศญปน ไดกาหนดความหมายของขยะมลฝอย

เอาไวในลกษณะกวาง กลาวคอ สงสกปรกหรอสงทไมตองการไมวาจะอยในรปแบบใด กลวนเปน

ขยะมลฝอยตามกฎหมายนทงสน ซงผเขยนมความเหนวา การกาหนดความหมายของขยะมลฝอยในลกษณะดงกลาวนจะมความชดเจนและเหมาะสมมากกวาการกาหนดโดยอธบายความหมายอยาง

ละเอยดดงเชนทปรากฏอยในบทบญญตของกฎหมายของประเทศไทย นอกจากน กฎหมายฉบบนได

แบงประเภทขยะมลฝอย ออกเปน 2 ประเภท คอ ขยะอตสาหกรรมและขยะชมชน ซงนยามของขยะ

ชมชนกจะมความเกยวเนองเชอมโยงกบนยามของขยะอตสาหกรรม กลาวคอ นอกเหนอจากทกฎหมาย

กาหนดไววาเปนขยะอตสาหกรรมกถอวาเปนขยะชมชนทงสน หรอกรณของประเทศสงคโปร กฎหมาย Environmental Public Health Act ซงเปนกฎหมายหลกทกาหนดในเรองการรกษาความสะอาดในท


สาธารณะ รวมไปถงการเกบ การรวบรวม และการกาจดขยะมลฝอย กไดกาหนดนยามขยะมลฝอยไว

อยางกวางเชนเดยวกบประเทศญปน แตจะมรายละเอยดมากกวากฎหมาย Waste Management

and Public Cleansing Law ของประเทศญปน และมบทสนนษฐานการเปนขยะมลฝอยไวดวย เวน

แตเจาของสงของนน ๆ จะสามารถพสจนใหเหนไดวา สงของดงกลาวมใชขยะมลฝอย ในสวน

ของประเทศเยอรมน ตามกฎหมาย Closed Substance Cycle Waste Management Act ซงเปน

กฎหมายทมวตถประสงคเพอสงเสรมการจดการขยะมลฝอยของประเทศเยอรมน สงทจะเปนขยะ

มลฝอยตามกฎหมายนจะตองเขาลกษณะตามทไดกาหนดไวในภาคผนวกของกฎหมาย และตองเปนสงท

เจาของทงหรอตองการจะทงหรอจาเปนตองทง ซงกมไดกาหนดรายละเอยดเอาไวในบทบญญตของ

กฎหมายเชนเดยวกน

5.2 ปญหาเกยวกบหนาทของประชาชนในการคดแยกขยะมลฝอย

จากการศกษาพบวา กฎหมายทกาหนดในเรองการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหาร

สวนตาบลในปจจบนมงเนนไปทการกาจดขยะมลฝอยมากกวาการปองกนการเกดเปนขยะมลฝอย จง

ทาใหเกดปญหาในการจดการขยะมลฝอยในพนท เนองจากปรมาณขยะมลฝอยทมจานวนเพมมากขน

เรอย ๆ ตามความเจรญเตบโตของสงคมและเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงการเกดขยะมลฝอยทมาจาก

ภาคครวเรอนเปนหลก ประชาชนซงเปนผกอใหเกดขยะมลฝอยและเปนผทไดรบผลกระทบจากปญหา

ขยะมลฝอย จงควรตองเขามามสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยดวย ประกอบกบการจดการขยะมล

ฝอยใหไดผลด ตองเรมทการลดปรมาณของขยะมลฝอย โดยการคดแยกขยะมลฝอย ณ แหลงกาเนดกอน

ทง เพอมใหเกดการปนเปอน สามารถนาวสดเหลอใชกลบไปใชซาหรอแปลงใชใหมไดงาย และปรมาณ

ขยะมลฝอยทจะตองนาไปกาจดมปรมาณนอยลงดวย แตจากการศกษาไมปรากฏวา มบทบญญตกฎหมาย

ทกาหนดหนาทของประชาชนในกรณน ดงนนการคดแยกขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบล

ในปจจบนจงเปนการขอความรวมมอจากประชาชน โดยไมมบทบญญตกฎหมายมาบงคบใหประชาชนตองคดแยกขยะมลฝอยกอนทงแตอยางใด และการทไมมมาตรการทางกฎหมายมาบงคบทาใหการดาเนนการคดแยกขยะมลฝอยไมไดผลเทาทควร ประชาชนใหความสนใจและใหความรวมมอในชวง

แรก ๆ เทานน การลดปรมาณขยะมลฝอยเพอแกไขปญหาในการจดการขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบลจงไมบรรลวตถประสงค ซงในกรณของตางประเทศไดมการกาหนดใหใชมาตรการทาง

กฎหมายในการคดแยกขยะมลฝอย โดยเฉพาะในประเทศญปนซงมกฎหมายเพอการแยกประเภทขยะ

มลฝอยและนากลบมาใชใหมทเนนการดาเนนการทขนตอนของปญหาขยะมลฝอย ซงแนวทางการคดแยกขยะมลฝอยของประเทศญปนนนจะแตกตางจากประเทศอน ๆ ทดาเนนการคดแยกขยะมลฝอยเชน

กนอยางเยอรมน ฝรงเศส สงคโปร โดยมลกษณะเฉพาะทองถน เนองจากรปแบบและวธการจดการขยะ

อยางเชน ประเภทของขยะทแยกยอย ความถในการจดเกบ และวธการกาจดขยะนน ในแตละทองถนจะ

แตกตางกนไปขนอยกบระบบการจดเกบ ระบบการขนสง ระบบการกาจด และระดบความรวมมอของ

ผอาศยในชมชนนน ๆ สวนประเทศเยอรมนซงถอไดวา เปนผนาในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และมการบงคบใชกฎหมายเขมงวดมากในเรองขยะมลฝอย ประเทศเยอรมนมงเนนใน


ประเดนการลดปรมาณขยะมลฝอยมากกวาการกาจดขยะมลฝอย โดยกาหนดแยกประเภทขยะมลฝอย

เพอความสะดวกตอการนาไปหมนเวยน กลบมาใชซา และกาจด เชน วสดทใชในการหบหอ มลฝอยพเศษ

เชน เศษอฐ ปน เศษไม เฟอรนเจอร เครองใชไฟฟา และมลฝอยอน ๆ เชน ถานไฟฉาย เสอผา เปนตน ใน

ขณะทประเทศสงคโปรไดมการจดทาแผนงานรไซเคลในระดบชาต (National Recycling Program) เพอ

ประสานกลมผเกบรวบรวมขยะมลฝอยกบบรษทผประกอบธรกจรไซเคลขยะมลฝอยทจดทะเบยน โดย

มเปาหมายเพอใหกระบวนการรไซเคลเกดขนครอบคลมทกอาคารบานเรอนทอยอาศย โดยกาหนดให

ทกครวเรอนตองมการคดแยกขยะมลฝอยประเภททสามารถนากลบ มาใชใหมได

5.3 ปญหาเกยวกบความรวมมอในการจดการขยะมลฝอย

องคการบรหารสวนตาบลเปนองคกรปกครองสวนทองถนทมจานวนมากทสดและม

ขนาดเลกทสดในบรรดารปแบบองคกรปกครองสวนทองถนทงหมด จากการศกษาพบวา ในการดาเนน

การตามอานาจหนาทขององคการบรหารสวนตาบลในการจดทาบรการสาธารณะมปญหาอปสรรค

และขอจากดหลายประการ เชน งบประมาณ บคลากร และเครองมออปกรณ โดยขอมลจากสานก

บรหารการคลงทองถน กรมสงเสรมการปกครองทองถน ในปงบประมาณ พ.ศ. 2553 พบวา องคการ

บรหารสวนตาบลทมรายไดสงสด คอ องคการบรหารสวนตาบลบางพลใหญ จงหวดสมทรปราการ

มรายไดไมรวมเงนอดหนน 343.96 ลานบาท และองคการบรหารสวนตาบลทมรายไดตาสด คอ

องคการบรหารสวนตาบลเกาะพยาม จงหวดระนอง มรายไดไมรวมเงนอดหนน 5.55 ลานบาท ซง

องคการบรหารสวนตาบลสวนใหญของประเทศจะมรายไดอยในชวง 10.01-20 ลานบาท เมอคดเปนคา

เฉลยรายไดขององคการบรหารสวนตาบลทงประเทศ อยท 14.09 ลานบาท จากขอมลดงกลาวจะเหนไดวา

มความแตกตางในเรองของงบประมาณระหวางองคการบรหารสวนตาบลขนาดใหญและองคการบรหาร

สวนตาบลขนาดเลกเปนอยางมาก ซงเปนเหตผลสาคญประการหนงททาใหการจดทาบรการสาธารณะ

ขององคการบรหารสวนตาบลแตละแหงโดยเฉพาะอยางยงองคการบรหารสวนตาบลขนาดใหญและ

องคการบรหารสวนตาบลขนาดเลกมประสทธภาพแตกตางกน โดยเฉพาะอยางยงปญหาขยะมลฝอยท

มความรนแรงและซบซอนมากขนเรอย ๆ การจดการแกไขปญหาดงกลาวแตเพยงลาพง ทาใหการแกไข

ปญหาขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบลไมมประสทธภาพเทาทควร เกดความไมคมคาและสน

เปลองงบประมาณ เนองจากตองใชงบประมาณในการบรหารจดการจานวนมาก และการบรหารจดการ

ทไมดทาใหเกดผลกระทบในวงกวาง จงเกดการรวมมอระหวางกนของทองถนในการดาเนนงานแกไข

ปญหาขยะมลฝอยในลกษณะการทาความตกลงรวมกน หรอการจดกลมพนทการใหบรการ (Zoning) ซงยงไมมกฎหมายหรอระเบยบทออกมารองรบหรอกาหนดแนวทางปฏบต จงทาใหการรวมมอระหวาง

กนดงกลาวขององคการบรหารสวนตาบลเกดขนนอยมาก นอกจากน องคการบรหารสวนตาบลยงม

ปญหาขอจากดของกฎหมายจดตงองคการบรหารสวนตาบล ซงไมสามารถรวมกนทากจการทอยใน

อานาจหนาทโดยจดตงองคการทเรยกวาสหการดงเชนเทศบาลได และไมสามารถทาการจดการขยะมล

ฝอยรวมไดดงเชนองคการบรหารสวนจงหวด ในสวนของกฎหมายกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนทกาหนดใหองคการบรหารสวนตาบลรวมกนดาเนนการจดการ


ขยะมลฝอยได กไมปรากฏวามบทบญญตกาหนดหลกเกณฑวธการและเงอนไขในการรวมกนดงกลาว

และในการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลมหนวยงานราชการสวนกลางทเกยวของ

หลายหนวยงาน แตกฎหมายหลกทกาหนดในเรองดงกลาวมเพยงกระทรวงสาธารณสขหนวยงานเดยวท

รกษาการตามกฎหมายทาใหกรอบนโยบายและแนวทางปฏบตไมชดเจน ไมเปนไปในแนวทางเดยวกน

5.4 ปญหาเกยวกบการกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการจดการขยะมลฝอย

การจดเกบคาธรรมเนยมในการจดการขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบลใน

ปจจบนเปนไปตามพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 และกฎกระทรวงวาดวยอตราคาธรรมเนยม

การใหบรการเกบ ขน และกาจดสงปฏกลหรอมลฝอยและคาธรรมเนยมอน ๆ พ.ศ. 2545 ซงในการจดเกบ

องคการบรหารสวนตาบลจะตองออกเปนขอบญญตองคการบรหารสวนตาบล และคาธรรมเนยมดงกลาว

นจะตองไมเกนอตราทกาหนดไวในกฎกระทรวง โดยคาธรรมเนยมทจดเกบไดถอเปนรายไดขององคการ

บรหารสวนตาบล จากการศกษาพบวา รายไดทไดจากการจดเกบคาธรรมเนยมดงกลาวนไมเพยงพอกบ

คาใชจายในการจดการขยะมลฝอย และองคการบรหารสวนตาบลไมสามารถเพมอตราคาธรรมเนยมได

เนองจากตองเปนไปตามขอบญญตทองถน และตองไมเกนอตราทกาหนดในกฎกระทรวงวาดวยอตรา

คาธรรมเนยมการใหบรการเกบ ขน และกาจดสงปฏกลหรอมลฝอยและคาธรรมเนยมอน ๆ พ.ศ. 2545

คาธรรมเนยมทองคการบรหารสวนตาบลเรยกเกบในปจจบนจงไมสะทอนตนทนทแทจรง และไมเปน

ตามหลกผกอมลพษเปนผจาย ทาใหเกดปญหาในการจดการขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบล

ซงเมอพจารณาในกรณของตางประเทศ เชน ประเทศสงคโปรไดแบงพนทใหบรการเกบรวบรวมขยะ

มลฝอยชมชนออกเปน 9 พนท ตามลกษณะทางภมศาสตร โดยกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการเกบ

รวบรวมขยะมลฝอยตามประเภทของสถานททจดเกบขยะมลฝอยตามอตราทกาหนดไวซงอาจไมเทากน

แลวแตพนท เชน แฟลต ในพนท Tampines Sector และ Bedok Sector กาหนดคาธรรมเนยมในการเกบ

รวบรวมขยะมลฝอย 7.49 ดอลลารสงคโปรตอเดอน ในขณะทพนท Jurong Sector กาหนดคาธรรมเนยม

ในการเกบรวบรวมขยะมลฝอย 6.08 ดอลลารสงคโปรตอเดอน และในพนท Clementi Sector กาหนด

คาธรรมเนยมในการเกบรวบรวมขยะมลฝอย 4.69 ดอลลารสงคโปรตอเดอน เปนตน กรณสถานทคาขาย

คาธรรมเนยมในการเกบรวบรวมขยะมลฝอยจะขนอยกบจานวนขยะมลฝอยททงในแตละวน เชน ในพนท City Sector มการกาหนดดงน

1) นอยกวา 120 ลตร ตอวน 31.03 ดอลลารสงคโปร

2) 120 ลตร - นอยกวา 240 ลตร ตอวน 99.51 ดอลลารสงคโปร 3) 240 ลตร - นอยกวา 360 ลตร ตอวน 144.24 ดอลลารสงคโปร

4) 360 ลตร - นอยกวา 660 ลตร ตอวน 301.74 ดอลลารสงคโปร

5) 660 ลตร - นอยกวา 1,100 ลตร ตอวน 444.05 ดอลลารสงคโปร เปนตน11 _________________________

11ผเขยนแปลจาก A New Uniform Fee for Waste Collection, [Online], available URL: http://app2.nea.gov.

sg., 2011(January, 3).


ซงการกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการจดการขยะมลฝอยควรทจะตองกาหนดตามสภาพ

ปญหา สภาพความเจรญของเศรษฐกจ และสงคม ซงยอมมความแตกตางกนในแตละพนท ตองสะทอน

ตนทนทแทจรงและเปนไปตามหลกการผกอมลพษเปนผจาย เชน การคดคาธรรมเนยมการเกบ การขน

และการกาจด โดยคานวณจากปรมาณขยะมลฝอย และกาหนดใหคดคาธรรมเนยมสงขนอก หากขยะมล

ฝอยททงเปนขยะมลฝอยทยอยสลายไดยากหรอไมอาจยอยสลายได ทงน เพอใหผกอใหเกดขยะมลฝอย

ตระหนกถงการใชทรพยากรอยางคมคา และเลอกใชสนคาทไมกอใหเกดมลพษ

5.5 ปญหาเกยวกบการกาหนดมาตรการลงโทษ

ในบทบญญตกฎหมายทกาหนดในเรองการจดการขยะมลฝอยขององคการบรหารสวน

ตาบลมการกาหนดมาตรการลงโทษไวในกฎหมาย โดยมทงมาตรการลงโทษทางอาญาและมาตรการ

ทางปกครอง ซงมาตรการลงโทษทกาหนดไวในกฎหมายนมผลกระทบตอการบงคบใชกฎหมายของ

เจาหนาทขององคการบรหารสวนตาบล โดยเฉพาะในกรณของมาตรการลงโทษทางอาญาซงมอตราโทษท

รนแรงในความรสกของประชาชน องคการบรหารสวนตาบลซงเปนองคกรปกครองสวนทองถนทม

ความใกลชดกบประชาชนและอยในพนทจงไมกลาบงคบใชกฎหมายอยางเตมท เกดเปนปญหาอปสรรค

ในการบงคบใชกฎหมายทไมสามารถเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายได มาตรการบงคบทาง

กฎหมายดงกลาวจงไมเปนไปตามเงอนไขในการออกกฎหมาย ทกาหนดใหมาตรการหรอกลไกทใช

จะตองทาใหเจตนารมณของกฎหมายนนบรรลผลไปไดดวยดตามหลกความสมฤทธผล โดยเลอกใช

มาตรการทมความรนแรงนอยทสด และจากดสทธเสรภาพของประชาชนเพยงเทาทจาเปน เพอใหการ

ดาเนนการเปนไปตามเจตนารมณของกฎหมายตามหลกความจาเปน และมาตรการทใชกระทบตอสทธ

เสรภาพของประชาชนนอยทสด ทงน เมอใชมาตรการดงกลาวแลวจะตองกอใหเกดประโยชนมากกวาโทษ ตามหลกความไดสดสวนอยางแคบ

ผเขยนมความเหนวา การบงคบใชกฎหมายใหมประสทธภาพจาเปนทจะตองมการกาหนด

มาตรการลงโทษไวในกฎหมายเพอเปนการปองปรามผกระทาการฝาฝนกฎหมาย ซงไมจาเปนวาจะตอง

ใชมาตรการลงโทษทางอาญา เชน การลงโทษจาคก ปรบ หรอรบทรพยสน เทานน แตอาจใชมาตรการ

ทางปกครอง เชน การออกคาสงทางปกครองใหแกไข ปรบปรง หรอการเพกถอนใบอนญาต หรอการยกเลกสมปทานหรอประทานบตรกได โดยพจารณาจากลกษณะของความผด ความรายแรงของการกอ

มลพษ ตลอดจนบคคลผกระทาความผด ซงบรรดาความผดทกาหนดไวในพระราชบญญตการสาธารณสข

พ.ศ. 2535 และการกาหนดมาตรการเพอลงโทษผกระทาการฝาฝนขอบญญตองคการบรหารสวนตาบลในกรณของขยะมลฝอยทวไปหรอขยะมลฝอยชมชน มใชลกษณะความผดทรายแรงหรอกอมลพษอยาง

รนแรง แตเปนเพยงการกระทาทเปนการฝาฝนหรอไมปฏบตตามคาสงทางปกครองเทานน โดยมไดมผล

กระทบตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนหรอตอชวตหรอรางกายของผอนแต

อยางใด การกาหนดมาตรการลงโทษ จงควรตองใชมาตรการทางปกครองเปนหลก เวนแตในกรณของ

ความผดทรายแรงหรอเปนการกอใหเกดมลพษอยางรนแรงตอสงแวดลอม ทาใหเกด ผลกระทบอยาง


รายแรงตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอตอสงคมเปนสวนรวมหรอระบบ

เศรษฐกจของประเทศ หรอเมอการใชโทษทางปกครองแกการกระทาอนเปนการฝาฝนคาสงทางปกครอง

ไมอาจทาใหการบงคบการตามคาสงทางปกครองนนเปนไปอยางมประสทธภาพ จงควรจะตองใช

มาตรการลงโทษทางอาญา

6. บทสรปและขอเสนอแนะ การแกไขปญหาในการจดการขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบลดงทผเขยนไดกลาว

ไวในตอนตน ควรตองใชมาตรการทางกฎหมายมาบงคบเพอใหการดาเนนการเปนไปโดยมประสทธภาพ

และบรรลวตถประสงคของกฎหมาย ซงผเขยนไดคนพบแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว โดยใชเปน

แนวทางในการปรบปรงนโยบาย มาตรการทางกฎหมาย ตลอดจนแนวทางปฏบตในการจดการปญหา

ขยะมลฝอยโดยองคการบรหารสวนตาบล ดงน

6.1 แนวทางการแกไขปญหาการกาหนดความหมายของคาวา “ขยะมลฝอย”

ปรบปรงนยามคาวา “มลฝอย” ในมาตรา 4 แหงพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535

โดยใชคาวา “ขยะมลฝอย” และกาหนดความหมายของขยะมลฝอย ใหหมายถง

(1) สงสกปรกหรอสงทไมตองการไมวาจะเปนในรปแบบใด

(2) สงใด ๆ ทเปนสงของทถกทงหรอกระทาอยางอนซงสนนษฐานไดวาเปนขยะมลฝอย

เวนแตจะพสจนไดเปนอยางอน

(3) สงอนๆ ซงเขาลกษณะตามทกาหนดในกฎกระทรวง ทงน เพอจะไดไมตองแกไขคา

จากดความใหมบอยครง เนองจากการแกไขพระราชบญญตมความยงยากและใชระยะเวลานาน โดยให

เปนไปตามทรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเหนสมควรกาหนดในกฎกระทรวงเพอใหเกดความ

คลองตวและสอดคลองกบสถานการณของการจดการขยะมลฝอย

6.2 แนวทางการแกไขปญหาเกยวกบหนาทของประชาชนในการคดแยกขยะมลฝอย

เพมบทบญญตใหประชาชนมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยโดยการใหอานาจ

องคการบรหารสวนตาบลในฐานะองคกรปกครองสวนทองถนออกขอบญญตทองถนกาหนดให

ประชาชนในพนทมหนาทในการเกบ การคดแยก หรอการจดการอยางใด ๆ เพอใหขยะมลฝอยลดลง โดยปรบปรงบทบญญตมาตรา 20 แหงพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 ทงน เพอใหการลด

ปรมาณขยะมลฝอย ณ แหลงกาเนดเปนไปโดยมประสทธภาพ และสอดคลองกบกฎหมายจดตงองคการ

บรหารสวนตาบลทกาหนดใหมอานาจหนาทในการกาจดขยะมลฝอยในพนท

6.3 แนวทางการแกไขปญหาเกยวกบความรวมมอในการจดการขยะมลฝอย

ปรบปรงมาตรา 5 แหงพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 ใหรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข และรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย รกษาการพระราชบญญตดงกลาวรวม

กน และมอานาจออกกฎกระทรวง และระเบยบเพอปฏบตตามพระราชบญญตนในสวนทอยในอานาจ


หนาท และใหรฐมนตรอาศยอานาจตามมาตรา 18 ออกกฎกระทรวงกาหนดขนตอนวธการ การบรหารงาน

และการงบประมาณในการรวมกนจดการขยะมลฝอยขององคกรปกครองสวนทองถนในหลายรปแบบ

เพอสงเสรมใหเกดความรวมมอระหวางกนในการจดการแกไขปญหาขยะมลฝอย

6.4 แนวทางการแกไขปญหาเกยวกบการกาหนดอตราคาธรรมเนยมในการจดการขยะมล

ฝอย

โดยปรบปรงกฎกระทรวงออกตามความในมาตรา 20 แหงพระราชบญญตการสาธารณสข

พ.ศ. 2535 โดยใหองคการบรหารสวนตาบลในฐานะองคกรปกครองสวนทองถนมอานาจเกบคาธรรม

เนยมในการเกบ การขน การขนสงในพนททมการขนสงขยะมลฝอยเพอไปกาจด และคากาจดมลฝอย

โดยกาหนดแยกเปนรายการ เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนตองสารวจคาใชจายทเกดขนจรงในการ

ดาเนนการแตละขนตอน กาหนดอตราการเกบคาธรรมเนยมในอตรากาวหนาคอ ผใดทงขยะมลฝอยมาก

ตองเสยคาใชจายมาก และกาหนดคาธรรมเนยมการกาจดขยะมลฝอยในอตราอยางตาและอตราอยาง

สงโดยคานงถงความสามารถขององคกรปกครองสวนทองถนในการรบภาระกาจดขยะมลฝอยทเปน

บรการสาธารณะ มใหเกบคาธรรมเนยมสงหรอตาเกนควรอนกอใหเกดความเดอดรอนแกประชาชน

และเกบอตราคาธรรมเนยมในการคดแยกขยะมลฝอยเพอจงใจใหประชาชนมการคดแยกขยะมลฝอย

กอนทง โดยขยะมลฝอยจากครวเรอนทไมมการคดแยกจะเกบในอตราทสง ขยะมลฝอยทมการคดแยก

จะเกบคาธรรมเนยมในอตราทตา

6.5 แนวทางการแกไขปญหาเกยวกบการกาหนดมาตรการลงโทษ

กาหนดเพมเตมใหใชมาตรการทางปกครองและมาตรการทางปกครองแทนการลงโทษ

ทางอาญาดงเชนทกาหนดไวในพระราชบญญตรกษาความสะอาดและความเปนระเบยบเรยบรอยของ

บานเมอง พ.ศ. 2535 ซงจะสงผลดตอสภาพแวดลอมและสงคมมากกวาการใชมาตรการลงโทษทางอาญา

กบผกระทาความผด โดยนามาตรการทางปกครองและมาตรการทางปกครองแทนการลงโทษทางอาญา

มากาหนดเพมเตมไวในพระราชบญญตการสาธารณสข พ.ศ. 2535 ซงเปนกฎหมายทกาหนดในเรองการ

จดการขยะมลฝอยขององคการบรหารสวนตาบลโดยตรง ควบคไปกบการกาหนด มาตรการจงใจ

ประชาชนและองคการบรหารสวนตาบลใหปฏบตตามกฎหมายในการจดการแกไขปญหาขยะมลฝอย

เพอใหการบงคบใชกฎหมายขององคการบรหารสวนตาบลในการจดการขยะมลฝอยมประสทธภาพ

มากขน



กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. คมอสาหรบผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนการ

จดการขยะมลฝอยชมชนอยางครบวงจร. กรงเทพมหานคร: กรมควบคมมลพษ, 2552.

นนทวฒน บรมานนท. กฎหมายปกครอง. กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2552.

นครนทร เมฆไตรรตน. ทศทางการปกครองทองถน. กรงเทพมหานคร: สานกพมพวญชน, 2546.

นครนทร เมฆไตรรตน และคณะ. รายงานผลการศกษาความกาวหนาของการกระจายอานาจใน

ประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยและใหคาปรกษาแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร,

2552.

วรรณภา ตระสงขะ. กฎบตรวาดวยเรองสงแวดลอมของประเทศฝรงเศส: หลกการพนฐานในกฎหมาย

สงแวดลอม (La Charte de l’Environnement) [Online]. Available URL: http://www.

pub-law.net, 2001 (กรกฎาคม, 23).

สเมธ สภทรจาเนยร. “มาตรการทางกฎหมายในการจดการมลฝอยชมชนในเขตเมองพทยา.” วทยานพนธ

นตศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2549.

มาตรการในการสอบสวนเดกและเยาวชนซงกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 Investigation of Children and Youth Offender According to the Juvenile and family Court and Juvenile and family Procedure Act of 2010

71

_______________________ *อาจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลยพะเยา. **Lecturer, Faculty of Law, Phayao University.

มาตรการในการสอบสวนเดกและเยาวชนซงกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553Investigation of Children and Youth Offender According to the Juvenileand family Court and Juvenile and family Procedure Act of 2010

วารณ จนทรทอง* Warunee Chanthong**

บทคดยอ แมไดมการประกาศใชพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชน

และครอบครว พ.ศ. 2553 แทนพระราชบญญตจดตงศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคด

เยาวชนและครอบครว พ.ศ.2534 ซงมการแกไขบทบญญตเกยวกบการใหการคมครองสทธ สวสดภาพ

และวธปฏบตตอเดกและเยาวชนรวมทงในสวนของกระบวนพจารณาคดของศาลเยาวชนและครอบครว

เพอใหสอดคลองกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 และอนสญญาวาดวยสทธเดก แตใน

บทบญญตวาดวยการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดยงคงขาดความชดเจนทงในแงมาตรการ

การสอบสวนและผลของการฝาฝน จงเหนสมควรตองมการศกษาเพอปรบปรงแกไขตอไป

Abstract The Juvenile and family Court and Juvenile and family Procedure Act of 2010 has been promulgated. It has been taken place of the Juvenile and family organized Court and Juvenile and

family Procedure Act of 1991. Such amendments have improved the Rights Protection and practices for children and youth including the process of equity in accordance with the Constitution of the

kingdom of Thailand of 2007 and the Convention on the Rights of the Child. However, the

legislation of children’s investigation, youth offender, should be revised. Due to this legislation is lacking of clarity in the aspect of investigation and result of violation.

คาสาคญ: สอบสวนเดก

Keyword: Child Investigation


มาตรการในการสอบสวนเดกและเยาวชนซงกระทาความผดอาญาตามพระราชบญญตศาล

เยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 กระบวนการยตธรรมทาง

อาญาใหความสาคญในการปฏบตตอเดกหรอเยาวชนทไมวาจะเปนผกระทาความผด เปนผเสยหายหรอ

เปนพยานกตามเพราะเดกและเยาวชนนนยงถอวาเปนวยทขาดประสบการณ ขาดความรสกผดชอบชวด

ขาดความรเทาทนในดานตางๆ ขาดการเรยนรทเพยงพอ มสภาพจตใจทไมเขมแขงเทากบผใหญ จงได

กาหนดมาตรการพเศษทแตกตางจากการดาเนนการทางคดอาญากบผตองหา ผเสยหายหรอพยานทเปน

ผใหญ โดยมหลกการในการคมครองและเนนการแกไขฟนฟเดกและเยาวชนผซงกระทาความผดและได

กลายมาเปนผตองหา หรอการคมครองผเสยหาย พยาน ซงเปนเดกและเยาวชน

ดงนน กระบวนการทจะใชในการสอบสวนเพอคนหาความจรงและการใชมาตรการทาง

อาญาแกเดกและเยาวชนจงมลกษณะทมงเนนทจะใหความคมครองตอสทธของผเสยหาย ผตองหา

และพยานทเปนเดกและเยาวชน เพอหลกเลยงมใหเดกและเยาวชนตองไดรบผลกระทบกระเทอนตอ

จตใจ และสาหรบมาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดทางอาญากเชนกน กฎหมาย

ไดวางมาตรการการสอบสวนทแตกตางจากมาตรการการสอบสวนผใหญ กลาวคอ ไดมการคมครอง

สทธของเดกและเยาวชนผตองหาโดยพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคด

เยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 75 คอ ไดวางมาตรการใหการสอบสวนเดกและเยาวชน

ผกระทาความผดใหกระทาในสถานททเหมาะสมโดยไมเลอกปฏบตและไมปะปนกบผตองหาอนหรอม

บคคลอนทไมเกยวของอยในสถานทนนอนมลกษณะเปนการประจานเดกหรอเยาวชน และตองใชภาษา

และถอยคาททาใหเดกหรอเยาวชนสามารถเขาใจไดงายโดยคานงถงศกดศรความเปนมนษย ถาเดกหรอ

เยาวชนไมสามารถสอสารหรอไมเขาใจภาษาไทยใหจดหาลามใหตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา หรอจดหาเทคโนโลยสงอานวยความสะดวกหรอความชวยเหลออนใดใหตามกฎหมายวาดวย

การสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ ทงน ในการแจงขอกลาวหาและสอบปากคาเดกหรอเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดจะ

ตองมทปรกษากฎหมายอยรวมดวยทกครง พรอมทงแจงดวยวาเดกหรอเยาวชนมสทธทจะไมใหการหรอ

ใหการกได และถอยคาของเดกหรอเยาวชนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคดได และในการแจงขอหาและการสอบปากคาเดกหรอเยาวชนผกระทาผดดงกลาว บดา มารดา ผปกครอง บคคลหรอ

ผแทนองคการซงเดกหรอเยาวชนอาศยอยดวยจะเขารวมฟงการสอบสวนดวยกได1

นอกจากน ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากไดวางมาตรการดงกลาวไวในบทบญญตมาตรา 134/1 ไดบญญตวา ในคดทผตองหามอายไมเกน 18 ปบรบรณในวนทพนกงานสอบสวนแจง

ขอหา พนกงานสอบสวนจะตองถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมมใหรฐจดหาทนายความให2

และมาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133 ทว ไดบญญตใหในการสอบสวนเดกผตองหาอายไมเกนสบแปดป_________________________ 1พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553, มาตรา 75. 2ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 134/1 วรรคหนง.


73

บรบรณในวนถามปากคาในคดในคดความผดเกยวกบเพศ ความผดเกยวกบชวตและรางกายอนมใช

ความผดทเกดจากการชลมนตอส ความผดเกยวกบเสรภาพ ความผดฐานกรรโชก ชงทรพย และปลนทรพย

ตามประมวลกฎหมายอาญา ความผดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปรามการคาประเวณ ความผดตามกฎหมายวาดวยมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคาหญงและเดก ความผด

ตามกฎหมายวาดวยสถานบรการ หรอคดความผดอนทมอตราโทษจาคก ซงผเสยหายหรอพยานทเปน

เดกอายไมเกนสบแปดปรองขอ การถามปากคาผเสยหายหรอพยานทเปนเดกอายไมเกนสบแปดป ให

พนกงานสอบสวนแยกกระทาเปนสวนสดในสถานททเหมาะสมสาหรบเดก และใหมนกจตวทยาหรอ

นกสงคมสงเคราะห บคคลทเดกรองขอ และพนกงานอยการรวมอยดวยในการถามปากคาเดกนน และ

ในกรณทนกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะหเหนวาการถามปากคาเดกคนใดหรอคาถามใด อาจจะม

ผลกระทบกระเทอนตอจตใจเดกอยางรนแรง ใหพนกงานสอบสวนถามผานนกจตวทยาหรอนกสงคม

สงเคราะหเปนการเฉพาะตามประเดนคาถามของพนกงานสอบสวน โดยมใหเดกไดยนคาถามของ

พนกงานสอบสวนและหามมใหถามเดกซาซอนหลายครงโดยไมมเหตอนสมควร… 3 และหากมการ

ฝาฝนมาตรการดงกลาว มาตรา 134/4 วรรคทายกไดบญญตถงผลไวโดยใหถอวาถอยคาใด ๆ ทเดกหรอ

เยาวชนใหไวจะรบฟงเปนพยานหลกฐานเพอพสจนความผดของผนนไมได4

เมอพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ.

2553 มาตรา 75 ไดบญญตกลาวถงมาตรการการสอบปากคาเดกและเยาวชนผกระทาความผดไว และ

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากมการบญญตเกยวกบมาตรการดงกลาวไวโดยมไดมเนอหาหรอ

สาระสาคญทขดแยงกน เพอประโยชนสงสดของเดกและเยาวชนประกอบกบมาตรา 6 แหงพระราช

บญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ไดบญญตใหนา

บทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชบงคบกบคดเดกและเยาวชนเทาทไมขดหรอ

แยงกบพระราชบญญตน และสานกงานอยการสงสดไดมหนงสอเวยนแจงถงแนวทางปฏบตในการ

สอบสวนผตองหาทเปนเดกหรอเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและ

ครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 75 วาตองปฏบตตามประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 133 ทว ประกอบมาตรา 134/2 ดวย โดยอาศยความตามมาตรา 6 แหงพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553

ทไดบญญตใหนาบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชบงคบแกคดเยาวชนและ

ครอบครวเทาทไมขดหรอแยงกบบทบญญตแหงพระราชบญญตน5 ดงนน มาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดในปจจบนจงใชมาตรการการสอบสวนตามประมวลกฎหมายวธพจารณา

_________________________ 3ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา, มาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133 ทว. 4เพงอาง, มาตรา 134/4 วรรคทาย. 5หนงสอเวยนสานกงานอยการสงสดท อส 0007(ปผ)/ว136 ลงวนท 15 มถนายน พ.ศ. 2555.


ความอาญาและมาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามมาตรา 75 แหงพระราช

บญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ประกอบกน

จะเหนไดวากฎหมายใหการปกปองคมครองสทธของเดกและเยาวชนผกระทาความผดไวใน

มาตรการการสอบสวนหลายประการ เรมตงแตมการจดใหดาเนนการสอบสวนในสถานททเหมาะสม

สาหรบเดกไมปะปนกบผตองหาผใหญ มการตงทนายความหรอทปรกษากฎหมายใหในกรณทเดกหรอ

เยาวชนไมม และใหอยรวมดวยในการแจงขอกลาวหาและสอบปากคา

อกทง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญายงมการบญญตใหพนกงานสอบสวนจดใหม

สหวชาชพ อาทเชน พนกงานอยการ นกสงคมสงเคราะหหรอนกจตวทยา บคคลทเดกรองขอเขารวม

อยดวยในการสอบสวน หากไมมกใหถอวาการสอบสวนนนไมชอบดวยกฎหมาย ถอยคาใด ๆ ทเดกหรอ

เยาวชนใหไวจะรบฟงเปนพยานหลกฐานเพอพสจนความผดของผนนไมได เมอมการอนโลมมาตรการ

การสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชกบ

มาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครว

และวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 พบวา มาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชน

ผกระทาความผดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 134/1 มบทบญญตทขดแยงไม

สอดคลองกบพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ.

2553 กลาวคอ ในเรองหลกเกณฑอายทไดรบความคมครองตามกฎหมายและการจดทนายความหรอท

ปรกษากฎหมายใหแกเดกและเยาวชนผกระทาความผดกอนถามปากคา

ทงน บทบญญตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 134/1 ไดกาหนดอายของ

ผตองหาทจะไดรบการคมครองเรองการถามวามทนายความหรอไมถาไมมตองตงใหไวทเดกอายไมเกน

18 ป ในวนทพนกงานสอบสวนแจงขอหา แตพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณา

คดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ไดกาหนดอายของเดกผตองหาไวทอายไมถง 18 ปบรบรณและ

ถอหลกเกณฑการคมครองในอายไมถง 18 ปนบแตวนทการกระทาความผดไดเกดขนมใชถอหลกเกณฑอายในวนถามปากคาดงเชนประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา และพระราชบญญตศาลเยาวชน

และครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ใหความหมายของทปรกษากฎหมาย คอ ผมคณสมบตเปนทนายความตามกฎหมายวาดวยทนายความและผานการอบรมเรองวธพจารณาคด

เยาวชนและครอบครว ความรเกยวกบจตวทยาการสงคมสงเคราะห และความรเรองทเกยวของตามท

กาหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา6 และจาเลยจะมทนายความแกคดแทนไมไดแตใหจาเลยมทปรกษากฎหมายเพอปฏบตหนาททานองเดยวกบทนายความได7 ซงปจจบนศาลเยาวชนและครอบครว

กลางกไดทาการเปดอบรมทนายความเพอขนทะเบยนเปนทปรกษากฎหมายสาหรบคดทเดกหรอ

เยาวชนตองหาวากระทาความผดแลว แตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 134/1 ได_________________________ 6พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2335, มาตรา 121. 7เพงอาง, มาตรา 120.


75

บญญตใหกอนเรมทาการสอบปากคาเดกผตองหา ใหพนกงานสอบสวนถามเดกกอนวามทนายความหรอ

ไม ถาไมมกใหจดหาทนายความให และหากฝาฝนไมมการจดหาทนายความให มาตรา 134/4 วรรค

สาม ไดบญญตถงผลแหงการฝาฝนมาตรการดงกลาวไววา “ถอยคาใด ๆ ทผตองหาไดใหไวตอพนกงาน

สอบสวนกอนมการดาเนนการตามมาตรา 134/1 และมาตรา 134/2 จะรบฟงเปนพยานหลกฐานเพอพสจน

ความผดของผนนไมได จะเหนไดวาบทบญญตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมอาจ

นามาใชบงคบในคดเดกและเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดไดเลย เพราะทนายความและทปรกษา

กฎหมายไมใชบคคลเดยวกน

เมอมการอนโลมมาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญามาใชกบมาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตาม

พระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 พบวา

มาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความ

อาญา มาตรา 134/2 ใหนาบทบญญตมาตรา 133 ทว ซงเปนมาตรการการสอบสวนผเสยหายหรอ

พยานทเปนเดกมาใชบงคบโดยอนโลม ซงในการสอบสวนผเสยหายหรอพยานเดกตามมาตรา 133 ทว

บงคบใชกบคดเพยง 9 ฐานความผด คอ ในคดความผดเกยวกบเพศ ความผดเกยวกบชวตและรางกาย

อนมใชความผดทเกดจากการชลมนตอส ความผดเกยวกบเสรภาพ ความผดฐานกรรโชก ชงทรพย

และปลนทรพย ตามประมวลกฎหมายอาญา ความผดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปราม

การคาประเวณ ความผดตามกฎหมายวาดวยมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคาหญงและเดก

ความผดตามกฎหมายวาดวยสถานบรการ หรอคดความผดอนทมอตราโทษจาคก ซงผเสยหายหรอพยาน

ทเปนเดกอายไมเกนสบแปดปรองขอ เมอมการนามาอนโลมใชกบการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทา

ความผดตามมาตรา 134/2 พนกงานสอบสวนกลบอยในบงคบตองนามาตรา 133 ทว มาใชบงคบโดยอนโลม

แกคดทกประเภท โดยมคาพพากษาฎกาวางหลกไว คอ คาพพากษาฎกาท16628/2555 ไดมคาวนจฉย

เกยวกบเรองดงกลาว ซงปญหาในคดมขอเทจจรงวาผตองหาเปนเดกอายไมเกน 18 ปบรบรณในวนถาม

ปากคา และถกกลาวหาในคดยาเสพตดวามยาเสพตดใหโทษในประเภทท 1 ไวในครอบครองเพอจาหนาย

ในชนสอบสวนพนกงานสอบสวนไมไดจดใหมนกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะห บคคลทเดกรองขอ

และพนกงานอยการรวมอยดวยในการถามปากคาตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา

134/2 ซงพนกงานสอบสวนอยในบงคบตองนามาตรา 133 ทว มาใชบงคบแกการสอบสวนผตองหาท

เปนเดกอายไมเกน 18 ป โดยฝาฝนตอมาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133 ทว ยอมมผลตามมาตรา 134/4 วรรคสามทบญญตวา “ถอยคาใด ๆ ทผตองหาใหไวตอพนกงานสอบสวนกอนดาเนนการตามมาตรา 134/2

จะรบฟงเปนพยานหลกฐานในการพสจนความผดของผนนไมได โดยไมถงกบทาใหการสอบสวนเสยไป

ทงหมดไมกระทบตออานาจฟองของพนกงานอยการ จงเปนการขดตอเจตนารมณพระราชบญญตแกไข

เพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 26) พ.ศ. 2550 ทไดจากดประเภทคดลงเหลอ

9 ฐานความผดโดยมงหมายคมครองเดกทไดรบผลกระทบตอจตใจจากกระบวนการยตธรรมอยางแท


จรง และเนองจากการทมไดจากดประเภทคดซงมความจาเปนตองใชวธการพเศษอยางแทจรงไว จงทาให

การดาเนนคดบางประเภทเปนไปดวยความลาชาโดยไมจาเปน ประกอบกบการถามปากคามความซาซอน

ในแตละขนตอนทาใหผเสยหายหรอพยานทเปนเดกไดรบผลกระทบจากกระบวนการยตธรรมเกน

สมควร อกทงบคลากรสหวชาชพ เชน นกสงคมสงเคราะหและนกจตวทยากมความขาดแคลน จงกระทบ

ตอคดทมความจาเปนตองมสหวชาชพทแทจรง เชน คดความผดเกยวกบเพศ ความผดตอชวตรางกาย

เปนตน8 ทงน หลกในการดาเนนการสอบสวนเดกและเยาวชนผตองหา ตองเปนไปดวยความตอเนอง

รวดเรว และเปนธรรม หากขนตอนสอบสวนมความลาชาเพราะตองรอการตงสหวชาชพเขารวมในการ

สอบสวน กมผลกระทบตอสทธของเดกผตองหาได

โดยหลกแลวเจตนารมณของกฎหมายในการกาหนดใหมสหวชาชพเขารวมในการสอบปากคา

กเพอเปนการมงคมครองผเสยหายหรอพยานทเปนเดกโดยเฉพาะในคดทมความกระทบกระเทอนทาง

จตใจ เชน คดความผดเกยวกบเพศ ความผดตอรางกาย เสรภาพ เปนตน

การทกฎหมายมเจตนารมณคมครองเดกทกฐานะโดยกวางขนาดน ทาใหเปาหมายของกฎหมาย

ทตองการจะคมครองเดกทตกเปนเหยอของความรนแรง ความโหดราย หรอกลมเดกทอยในสภาวะทเปน

เหยอของการกระทาผดทางอาญา กลายเปนเปาหมายลาดบรองลงไป เพราะวาปรมาณคดมากมายทเกด

กบเดกทเขาสกระบวนการยตธรรม โดยเฉพาะเปนกลมเดกทตองคดอาญาความผดทเกยวกบยาเสพตด

เพราะฉะนน เดกทถกกระทาชาเรา ถกทบตทารายรางกาย หรอเดกทเปนพยานจากการเหนบดามารดา

ถกฆาตกรรม จงตองมารอคดทเดกเปนผตองหา เพราะวาการบรหารจดการทางบคลากรยงไมเพยงพอ

และทกประเภทคดทถกนามาจดการมปรมาณสงมาก โดยไมมการจาแนกประเภทคดอยางเหมาะสม

ทงในทางปฏบตพบวามปญหาในการบงคบใชกฎหมายอนเนองมาจากความไมพรอมของกระบวนการ

ยตธรรม ทงในเรองสถานท บคลากรทเกยวของ เชน ปญหาการขาดแคลนนกจตวทยาหรอนกสงคม

สงเคราะห เพราะตองเปนผผานการอบรมและขนทะเบยนกบกระทรวงยตธรรมตามประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา ซงมจานวนนอยแมกระทงในเมองหลวงเองหากเปนกรณตางจงหวดยงขาดแคลน

และในทางปฏบตการทางานรวมกนของสหวชาชพกไมไดเปนไปตามอดมคตของกฎหมาย บางทองท

ไมไดมการปฏบตตามกฎหมายอยางแทจรงสอบสวนเสรจแลวถงมการลงลายมอชอเพอทาใหถกตองตามกฎหมายเทานนอนเนองมาจากความไมพรอมหลายประการดงทกลาวมา ทาใหกฎหมายทบญญตไวม

อดมคตทดเหมอนเปนการปกปองคมครองสทธของเดกอยางสงสด แตในทางปฏบตกลบเปนอปสรรค

ไมสามารถทาไดดงทกฎหมายบญญตไว กลบกลายเปนผลกระทบกบกระบวนการยตธรรมสาหรบเดกซงไมสอดคลองกบหลกการสอบสวนทตองกระทาดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม

ทงน เมอเปรยบเทยบกบกฎหมายตางประเทศโดยเฉพาะมาตรการการสอบสวนเดกและ

เยาวชนผกระทาความผดของประเทศญปนกบประเทศสหรฐอเมรกา มลรฐวสคอนซน (Wisconsin)

_________________________

8หมายเหตทายพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา (ฉบบท 26) พ.ศ. 2550.


77

ตางกมมาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดแตกตางจากผตองหาทเปนผใหญ

แตกมไดมการจดใหมสหวชาชพเขารวมในการสอบสวน9เชนเดยวกบมาตรการการสอบสวนเดกและ

เยาวชนผกระทาความผดของไทย และเมอพจารณาเรองบทบญญตของพระราชบญญตศาลเยาวชน

และครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 75 กบประมวลกฎหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 134/1 มาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133 ทว แลว จะเหนไดวา

พระราชบญญตศาลเยาวชนฯ มาตรา 75 บญญตถงวธการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผด

บคคลทใหเขารวมในการสอบสวนวามบคคลใดบาง เชน ในการสอบสวนเดกและเยาวชน

ผกระทาความผดใหกระทาในสถานททเหมาะสมโดยไมเลอกปฏบตและไมปะปนกบผตองหาอนหรอม

บคคลอนทไมเกยวของอยในสถานทนน และตองใชภาษาและถอยคาททาใหเดกและเยาวชนสามารถเขาใจ

ไดโดยงาย ถาเดกหรอเยาวชนไมสามารถสอสารหรอไมเขาใจภาษาไทยใหจดหาลามให และมการบญญต

เพมเตมใหในการแจงขอหาและถามปากคาผตองหาทเปนเดกและเยาวชนจะตองมทปรกษากฎหมาย

อยรวมดวยทกครง และจะใหบดามารดา ผปกครอง หรอผแทนองคการซงเดกหรอเยาวชนอาศยอยดวย

จะรวมรบฟงการสอบสวนเดกหรอเยาวชนกได และสาหรบประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

มาตรา 134/1 มาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133ทว กไดบญญตถงวธการสอบสวนเดกและเยาวชน

ผกระทาความผด บคคลทใหเขารวมในการสอบสวนวามบคคลใดบางเชนกน เชน กอนทจะเรมทาการ

ถามปากคาใหถามเดกวามทนายความหรอไมถาไมมกใหตงใหและในการสอบสวนใหกระทาเปนสวนสด

ในสถานททเหมาะสมสาหรบเดก และใหมบคคลสหวชาชพ เชน นกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะห

พนกงานอยการ และบคคลทเดกรองขอเขารวมในการสอบสวนดวย ซงจะเหนไดวากฎหมายทงสอง

ฉบบไดมบทบญญตในเรองเดยวกนคอวธการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดและตวบคคล

ทกฎหมายกาหนดใหเขารวมในการสอบสวน แตทงนมบางสวนทบญญตเปนไปอยางเดยวกนเชนการ

สอบสวนตองกระทาเปนสวนสดในสถานททเหมาะสมสาหรบเดก แตกมบางสวนทกฎหมายบญญต

แตกตางกน คอเรองบคคลทกฎหมายกาหนดใหเขารวมในการสอบสวน จงเปนกรณทกฎหมายเรอง

เดยวกนมบทบญญตทแตกตางกน และกรณดงกลาวถอวาพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครว

และวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 เปนกฎหมายทเปนบทกฎหมายเฉพาะ และประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนบทกฎหมายการใชกฎหมายในเรองการสอบสวนเดกและเยาวชน

ผกระทาความผดจงควรยดถอแนวทางตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณา

คดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 เปนหลก ทงน แมวาจะมการใชมาตรการการสอบสวนตามพระราชบญญตศาลเยาวชนและครอบครว

และวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 มาตรา 75 มาใชกบมาตรการการสอบสวนเดกและ

_________________________

9จตรลดา เหลองภรมณ, “สทธของเดกในกระบวนการสอบสวนคดอาญา: ศกษากรณเดกเปนผตองหา,”

สารนพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548, หนา 43-54.


เยาวชนผกระทาความผดแตเพยงฉบบเดยว มาตรา 75 กยงคงมปญหาของความไมชดเจนในตวบท

กฎหมายอย กลาวคอ มาตรการการสอบสวนเดกหรอเยาวชนผกระทาความผดตามพระราชบญญต

ศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ไดกาหนดใหในการ

แจงขอกลาวหาและการสอบปากคาเดกและเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดจะตองมทปรกษา

กฎหมายของเดกหรอเยาวชนอยรวมดวยทกครง ซงถาไมมทปรกษากฎหมายรวมอยดวยกถอวาการแจง

ขอหาหรอการสอบสวนของพนกงานสอบสวนดาเนนการไปโดยไมชอบดวยกฎหมาย แตพระราชบญญต

ศาลเยาวชนและครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 กลบไมไดบญญตถง

ผลแหงการฝาฝนมาตรการดงกลาวไววา กรณไมมทปรกษากฎหมายอยดวยในวนแจงขอกลาวหาหรอใน

การสอบปากคาเดกหรอเยาวชนผกระทาความผด ถอยคาใด ๆ ทผตองหาใหไวจะรบฟงเปนพยาน

หลกฐานเพอพสจนความผดของผนนไดมากนอยเพยงใด และจะกระทบตออานาจฟองของพนกงาน

อยการหรอไม ในขณะทมาตรการการสอบสวนเดกผกระทาความผดตามประมวลกฎหมายหมาย

วธพจารณาความอาญา มาตรา 134/1 และมาตรา 134/2 ประกอบมาตรา 133 ทว ไดบญญตถงผลของการ

ฝาฝนมาตรการดงกลาวไวในมาตรา 134/4 วรรคสามวา “ถอยคาใด ๆ ทผตองหาใหไวตอพนกงานสอบสวน

กอนมการแจงสทธตามวรรคหนง หรอกอนทจะดาเนนการตามมาตรา 134/1 มาตรา 134/2 และมาตรา

134/3 จะรบฟงเปนพยานหลกฐานเพอพสจนความผดของผนนไมได”

ดงนน ผเขยนจงเหนวาจงควรมการแกไขปรบปรงกฎหมายเกยวกบมาตรการการสอบสวนเดก

และเยาวชนผกระทาความผดทงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาและพระราชบญญตศาลเยาวชน

และครอบครวและวธพจารณาคดเยาวชนและครอบครว พ.ศ. 2553 ใหมความสอดคลองกน เพอให

มาตรการการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดมประสทธภาพและเปนประโยชนสงสดแกเดก

และเยาวชนตอไปโดยแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาตรา 134/1 วรรคแรก และมาตรา

134/2 จากบทบญญตมาตรา 134/1 วรรคหนงบญญตวา “ในคดทมอตราโทษประหารชวต หรอในคดทผตองหามอายไมเกนสบแปดปในวนทพนกงานสอบสวนแจงขอหา กอนเรมถามคาใหการใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวามทนายความหรอไม ถาไมมใหรฐจดหาให” แกไขเปนมาตรา 134/1 วรรคหนง

“กอนเรมถามคาใหการ ในคดทมอตราโทษประหารชวตใหพนกงานสอบสวนถามวามทนายความหรอไม หรอในคดทผตองหามอายไมถง 18 ป ในวนทกระทาความผดใหพนกงานสอบสวนถามผตองหาวาม

ทปรกษากฎหมายหรอไม ถาไมมใหรฐจดหาให”และมาตรา 134/2 บญญตวา “ใหนาบทบญญตในมาตรา

133 ทว มาใชบงคบแกการสอบสวนผตองหาทเปนเดกอายไมเกนสบแปดป” แกไขเปน มาตรา 134/2 บญญตวา “การสอบสวนบคคลซงตองหาวากระทาความผดในขณะอายไมถง 18 ปบรบรณใหดาเนน

การตามกฎหมายวาดวยคดเดกและเยาวชน” และในสวนผเขารวมในกระบวนการสอบปากคาเดกหรอ

เยาวชนผกระทาความผด ผเขยนเหนวาในบางฐานความผดทมผลกระทบตอสภาพจตใจของเดกหรอ

เยาวชนผกระทาความผด เชน คดทเปนความผดทารายรางกายเพราะบนดาลโทสะ หรอความผดเกยวกบ

เพศ นกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะหกยงมความจาเปน เหนวากฎหมายควรเปดชองใหเปนกรณท


79

เหนวามความจาเปน โดยพจารณาจากสภาพความผด และวฒภาวะของเดกใหพนกงานสอบสวนจดให

มนกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะหในการเขารวมสอบปากคาของเดกดวย

หากพจารณาจากกระบวนการสอบปากคาเดกหรอเยาวชนของประเทศญปนทไมไดกาหนดให

มนกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะหเขารวมในการสอบปากคา เพราะวาพนกงานสอบสวนของญปนม

ความร ความเขาใจในคดเดกและเยาวชนผกระทาความผดเปนอยางด การสอบปากคามไดมงทจะคนหา

ความจรงเทานนแตมงทจะทราบถงสาเหตและแนวทางแกไขฟนฟตวเดกหรอเยาวชนผกระทาความผด

ดวย หากการสอบสวนเดกและเยาวชนผกระทาความผดตามมาตรา 75 แหงพระราชบญญตศาลเยาวชนฯ

ไดมการจดใหพนกงานสอบสวนทมความรความเขาใจเดกและเยาวชนผกระทาความผดโดยเฉพาะนก

จตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะหกไมมความจาเปนในการเขารวมสอบสวนในคดรายแรงดงกลาว โดย

เพมเตมทายบทบญญตในมาตรา 75 วา“มาตรา 75 ในการสอบสวน ใหกระทาในสถานททเหมาะสม

โดยไมเลอกปฏบตและไมปะปนกบผตองหาอนทไมเกยวของอยในสถานทนนอนมลกษณะเปนการ

ประจานเดกหรอเยาวชน ทงน โดยคานงถงอาย เพศ สภาวะของเดกหรอเยาวชนเปนสาคญ และตองใช

ภาษาและถอยคาททาใหเดกหรอเยาวชนสามารถเขาใจไดงาย โดยคานงถงศกดศรความเปนมนษย ถาเดก

หรอเยาวชนไมสามารถสอสารหรอไมเขาใจภาษาไทยใหจดหาลามใหตามประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญาหรอจดหาเทคโนโลยสงอานวยความสะดวกหรอความชวยเหลออนใดใหตามกฎหมายวาดวย

การสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ

การแจงขอกลาวหาและสอบปากคาเดกหรอเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดจะตองมท

ปรกษากฎหมายของเดกหรอเยาวชนอยรวมดวยทกครง พรอมทงแจงดวยวาเดกหรอเยาวชนมสทธทจะ

ไมใหการหรอใหการกได และถอยคาของเดกหรอเยาวชนอาจใชเปนพยานหลกฐานในการพจารณาคด

ได ทงน เมอคานงถงอาย เพศ และสภาพจตของเดกหรอเยาวชนซงตองหาวากระทาความผดแตละราย

การแจงขอหาและการสอบปากคาเดกหรอเยาวชนตามวรรคสอง บดา มารดา ผปกครอง

บคคลหรอผแทนองคการซงเดกหรอเยาวชนอาศยอยดวยจะเขารวมฟงการสอบสวนดงกลาวดวยกได

และกรณทพนกงานสอบสวนเหนวามความจาเปนโดยพจารณาจากสภาพความผดและวฒภาวะของ

เดกและเยาวชนใหพนกงานสอบสวนจดใหมนกสงคมสงเคราะหหรอนกจตวทยาเขารวมในการสอบ

ปากคาเดกหรอเยาวชนนนดวย



จตรลดา เหลองภรมณ. “สทธของเดกในกระบวนการสอบสวนคดอาญา: ศกษากรณเดกเปนผตองหา,”

สารนพนธมหาบณฑต คณะนตศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2548.

หนงสอเวยน สานกงานอยการสงสดท อส 0007(ปผ)/ว136 ลงวนท 15 มถนายน พ.ศ. 2555.

คาพพากษานาสนใจ 81

คาพพากษานาสนใจ

เงอนแงในคาพพากษาฎกาทเกยวกบสญญาทรสตรซท

สญญาทรสตรซท (Trust Reciept) เปนสญญาทกอใหเกดสทธระหวางธนาคารกบลกหน

ทเปดเลตเตอรออฟเครดต (Letter of Credit) ไวกบธนาคารโดยธนาคารจะสงมอบเอกสารทใชในการ

รบมอบสนคาใหกบลกหนเพอใหลกหนนาสนคาไปขาย โดยธนาคารจะใหลกหนโอนกรรมสทธในสนคา

ดงกลาวมาใหกบธนาคารเพอเปนการประกนการชาระหน และหากภายหลงจากทลกหนนาสนคาไปขาย

กจะนาเงนมาชาระคนแกธนาคารพรอมดอกเบยเพยงเทาทกาหนดไวในสญญาทรสตรซท โดยมหลก

คาพพากษาฎกาคอ

คาพพากษาฎกาท 1848/2505 โจทกฟองเรยกเงนตามใบรบสนคาเชอ (Trust Receipt) เพราะ

โจทกไดบรรยายเรองใบรบสนคาเชอมาโดยตลอด ไมใชฟองเรยกเงนทดรองทจายแทนจาเลย โดยโจทก

ใหตวแทนเปนผซอสนคา และสงมาในนามของโจทก กรรมสทธในสนคาเปนของโจทก ทจาเลยฎกาวา

โจทกไมไดควบคมราคาสนคาทจะขายวาตองขายในราคาเทาใด จาเลยจะนาไปขายไดกาไรหรอขาดทน

เปนสทธและอานาจของจาเลยทงสนนน เหนวา เพยงเทานหาเปนเหตใหกรรมสทธในสนคาของโจทก

เปลยนแปลงไปไมเพราะโจทกมอบอานาจใหจาเลยไปจดการขายตามทเหนสมควร แตจาเลยจะตองนา

มาชาระใหโจทกตามทโจทกจาเลยไดกาหนดไว สญญาเชนนมผลผกพนคกรณตามกฎหมาย

ตามคาพพากษาฎกาขางตนจะเหนวา จาเลยทเปนลกหนธนาคารนนจะนาสนคาไปขายขาด

ทนหรอกาไรอยางไรกได ธนาคารไมไดเขาไปควบคมการขายดงกลาว สงทธนาคารตองการมเพยงแคให

ลกหนชาระหนทกาหนดไวในสญญาทรสตรซทเทานน ธนาคารไมมสทธทจะไดรบเงนทลกหนนาสนคา

นนไปขายทงหมดตวอยางเชน ธนาคารกบลกหนทาสญญาทรสตรซท 100,000 บาทโดยใหกรรมสทธ

ในสนคาเปนของธนาคารแตใหลกหนนาสนคาไปขายได เมอลกหนนาสนคาไปขายแลวไดเงนมาทงสน

300,000 บาท ลกหนจะตองนาเงนมาชาระใหธนาคารเพยง 100,000 บาทตามสญญาทรสตรซท คาถาม

คอธนาคารมสทธเรยกเงนทงหมด 300,000 บาทโดยอางวาสนคาทงหมดเปนกรรมสทธของธนาคารหรอ

ไม คาตอบคอไมสามารถเรยกไดเพราะการโอนกรรมสทธดงกลาวเปนเพยงการโอนชวคราวเทานนดงคาพพากษาฎกาทไดวางหลกไวคอ

คาพพากษาฎกาท 6/2517 เอกสารทรสตรซททผสงซอสนคาจากตางประเทศทาใหไวแก

ธนาคารโดยยอมใหธนาคารยดถอเอกสารดงกลาวเปนประกนเพอการชาระเงนตามตวเงนและถอ

กรรมสทธในสนคาทสงซอเปนของธนาคารโดยผสงซอสนคาจะตองเอาสนคานนไปจาหนายแลวนาเงน

ทไดจากการขายมาชาระใหธนาคารผรอง อนเปนผลจากการทผสงซอสนคาเปดเลตเตอรออฟเครดตไว

กบธนาคารในการสงซอสนคานนเปนสญญาตางตอบแทนชนดหนง ซงมผลผกพนคกรณตามประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 369 วตถประสงคแหงสญญาเชนนนอกจากจะกอใหเกดสทธแกธนาคาร


ในฐานะเจาหนทจะเรยกรองเอาชดใชราคาสนคาแลวยงเปนการโอนกรรมสทธในทรพยเฉพาะสงให

เจาหนไปจนกวาจะมการชาระราคาแลวเสรจตราบใดทผสงสนคายงไมชาระราคาสนคาใหแกธนาคารก

จะเรยกรองเอากรรมสทธในสนคาคนจากธนาคารไมได กรณเชนนธนาคารจงเปนทงเจาหนและเจาของ

สนคาไปพรอม ๆ กน

เอกสารทรสตรซททจาเลยทาใหไวแกธนาคาร ยอมเปนการกอตงทรพยสทธ ชอบดวยประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1298 กรรมสทธในสนคาทสงซอมาจงตกเปนของธนาคารไปโดยชอบ

ดวยกฎหมายธนาคารมสทธโดยสมบรณทจะขอใหปลอยทรพยทเจาหนของจาเลยยดไวได

จะเหนไดจากคาพพากษาฎกานวา การโอนกรรมสทธในสนคาระหวางธนาคารกบลกหนนน

จะเปนการโอนไปจนกวาจะมการชาระหนเสรจ เพราะฉะนนการโอนกรรมสทธนจงมลกษณะเปนการ

โอนกรรมสทธเพยงชวคราวเทานน โดยมเงอนไขบงคบวากรรมสทธทลกหนโอนใหกบธนาคารนน

จะสนสดไปกตอเมอลกหนไดทาการชาระหนตามสญญาทรสตรซทคนใหแกธนาคารแลว ดงนน เมอ

ลกหนชาระเงนตามจานวนในสญญาทรสตรซทแลวธนาคารกไมมสทธทจะเรยกใหลกหนชาระทงหมด

ทลกหนไดมาจากการขายสนคาเพราะกรรมสทธในสนคาทกาหนดใหเปนของธนาคารไดสนสดไปแลว

ซงลกษณะของสญญาทรสตรซทเปนนตกรรมทเกยวเนองสญญาเลตเตอรออฟเครดต ไมใช

การทานตกรรมขนใหมโดยมคาพพากษาฎกาวางหลกไว คอ

คาพพากษาฎกาท 3233/2554 แมขอเทจจรงในคาขอเปดเลตเตอรออฟเครดตและสญญาทรสต

รซทนน จาเลยท 2 ซงเปนกรรมการผจดการของจาเลยท 1 ลงลายมอชอไวตามลาพง แมจะประทบตรา

สาคญของจาเลยท 1 ไวดวยกไมผกพนจาเลยท 1 เนองจากไมมการลงลายมอชอจาเลยท 3 หรอท 4 ซง

เปนกรรมการรวมตามทกาหนดไวในหนงสอรบรองการจดทะเบยนกตาม แตกปรากฏหลกฐานจากคาขอ

วงเงนสนเชอเพอการนาเขาและสงออกโดยการเปดเลตเตอรออฟเครดตวา จาเลยท 3 รวมลงลายมอชอ

คกบจาเลยท 2 เพอกระทาการแทนจาเลยท 1 ครบถวนตามหลกเกณฑทกาหนดไวในหนงสอรบรองการจดทะเบยนของจาเลยท 1 เมอโจทกอนมตวงเงนสนองรบคาขอนน นตกรรมสญญาระหวางโจทกกบจาเลยท 1 จงมผลสมบรณและผกพนคกรณจาเลยท 2 ในฐานะกรรมการผจดการของจาเลยท 1 ยอมม

อานาจทจะดาเนนการตามหลกเกณฑและเงอนไขในคาขอวงเงนสนเชอไดตามลาพงตามกรอบอานาจหนาทของกรรมการผจดการ เพราะการเปดเลตเตอรออฟเครดตเปนเพยงกระบวนการในการปฏบตท

ดาเนนการตอเนองมาตามกรอบคาขอวงเงนสนเชอเทานน สวนการทาสญญา ทรสตรซทเปนการขอ

ผอนผนการชาระหนตามคาขอเปดเลตเตอรออฟเครดตเพอขอเอกสารไปรบสนคาไดกอน จงเปนนตกรรมทเกยวเนองกบคาขอเปดเลตเตอรออฟเครดต มใชการทานตกรรมขนใหมนอกกรอบอานาจ

หนาทของกรรมการผจดการจาเลยท 1 แตอยางใด จงไมจาเปนตองไดรบมอบอานาจใหกระทาการนน

แทนจาเลยท 1 ซาอก สญญาเลตเตอรออฟเครดตและทรสตรซททจาเลยท 2 ทาไวแกโจทกจงผกพน

จาเลยท 1 ใหรบผด

คาพพากฎกานมสญญาทเกยวของอย 3 ฉบบ คอ 1.สญญาเปดวงเงนสนเชอเพอการนาเขาและสงออก 2.สญญาเลตเตอรออฟเครดตและ 3.สญญาทรสตรซท โดยสญญาทลงลายมอชอครบถวนตาม

คาพพากษานาสนใจ 83

หนงสอรบรองการจดทะเบยนของบรษทมเพยงสญญาเดยวนนกคอ สญญาเปดวงเงนสนเชอเพอการนา

เขาและสงออก

โดยปกตแลวสญญาทจะมผลผกผนกบบรษทตองมการลงลายมอชอใหถกตองตามหนงสอ

รบรองการจดทะเบยนบรษท เชน หนงสอรบรองการจดทะเบยนบรษทกาหนดใหตองลงลายมอชอ 2

คน คอ นายดา และนายแดง เวลาบรษทจะไปทาสญญาอะไรขนใหมกตองมการลงลายมอชอของบคคล

ทงสองคน หากลงลายมอชอเพยงคนเดยวกจะเปนสญญาทไมผกพนบรษท

อยางไรกตาม คาพพากษาฎกาท 3233/2554 ไดวางหลกไววา แมสญญาระหวางโจทกซงเปน

ธนาคารและจาเลยท 1 ซงเปนบรษทนนจะมการลงลายมอชอทถกตองตามหนงสอรบรองการจดทะเบยน

บรษทเพยงสญญาฉบบเดยวนนก คอ สญญาเปดวงเงนสนเชอเพอการนาเขาและสงออกโดยทสญญาเลต

เตอรออฟเครดตและสญญาทรสตซซทจะไมมการลงลายมอชอทครบถวนกตาม แตสญญาเลตเตอรออฟ

เครดตเพยงกระบวนการในการปฏบตทดาเนนการตอเนองมาตามกรอบคาขอวงเงนสนเชอไมไดเปนการ

ทานตกรรมใดขนมาใหมเปนอานาจทกรรมการผจดการของบรษททาไดโดยลาพงอยแลว ดงนน สญญา

เลตเตอรออฟเครดตจงสมบรณผกพนกบบรษทดวย

มากกวานน เมอสญญาเลตเตอรออฟเครดตสมบรณผกพนบรษทแลวสญญาทรสตรซทซง

เปนนตกรรมทเกยวเนองกบสญญาเลตเตอรออฟเครดตกยอมผกพนกบบรษทไปดวย เพราะทรสตรซท

เปนการขอผอนผนการชาระเงนในสญญาเลตเตอรออฟเครดต ไมใชการทานตกรรมขนมาใหมนอกกรอบ

อานาจหนาทของกรรมการผจดการบรษท ดงนน จงเปนอานาจทกรรมการผจดการกระทาไดอยแลว แม

จะไมมการลงลายมอชอตามทกาหนดไวในหนงสอรบรองการจดทะเบยนบรษท กถอวาผกพนบรษท

เมอสญญาทรสตรซทเปนสญญาทเกยวเนองกบสญญาเลตเตอรออฟเครดตไมถอเปนการทา

นตกรรมขนมาใหม ดงนน จงไมเกดหนขนใหม หรอไมใชการเปลยนแปลงสาระสาคญในมลหนเดมตาม

สญญาเลตเตอรออฟเครดต จงไมสงผลทางกฎหมายทาใหมลหนตามสญญาระงบไปดงแนวคาพพากษาฎกาวางหลกไว

คาพพากษาฎกาท 98/2548 สญญาทรสตรซทเปนสญญาททาตอเนองจากคาขอเปดเลตเตอร

ออฟเครดต หาใชเปนเรองทคสญญามเจตนากอหนขนใหม หรอเปลยนแปลงสาระสาคญในมลหนเดมแตอยางใดคงเปนมลหนในประเภทและจานวนเดยวกน มลหนตามคาขอเปดเลตเตอรออฟเครดตจงไม

ระงบสนไปเพราะการแปลงหนใหม

อกทงสญญาทรสตรซทไมมระบไวในเอกเทศสญญาใดๆ สญญาทรสตรซทจงเปนสญญาไมมชอ (Innominate Contract) ซงไมมกฎหมายใดกาหนดอายความไวโดยเฉพาะ คาพพากษาฎกาท 8254/2544

จงวางหลกใหกลบไปใชอายความในบททวไปตาม ป.พ.พ. มาตรา 193/30

คาพพากษาฎกาท 8254/2544 โจทกมสทธฟองเรยกรองใหจาเลยชาระเงนตามสญญาทรสต

รซทซงไมมกฎหมายบญญตถงอายความในการใชสทธดงกลาวไวโดยเฉพาะ จงตองใชอายความทวไป

ตาม ป.พ.พ.มาตรา 193/30 คอ มกาหนด 10 ป ไมใชเปนกรณตวแทนเรยกรองเงนทดรองทจายแทนตวการซงมอายความ 2 ป


สรป สญญาทรสตรซทเปนสญญาทเกยวเนองกบสญญาเลตเตอรออฟเครดตไมถอเปนการทา

นตกรรมขนมาใหม ไมเปนการแปลงหนใหมอนจะทาใหมลหนตามสญญาเลตเตอรออฟเครดตระงบสน

ไป โดยลกษณะของสญญาทรสตรซทนนธนาคารผเปดเครดตจะทาสญญากบลกหนผขอเปดเครดต ให

ลกหนโอนกรรมสทธในสนคามาใหกบธนาคาร แลวธนาคารจะสงมอบเอกสารในการรบมอบสนคาให

กบลกหนเพอใหลกหนนาเอกสารดงกลาวไปรบมอบของจากผขนสงเพอนาสนคาออกขาย และเมอได

เงนจากการขายกจะนามาชาระหนแกธนาคารตามสญญาทรสตรซท ซงการโอนกรรมสทธดงกลาวทลก

หนโอนใหกบธนาคารนนเปนการโอนไปจนกวาจะมการชาระหนเสรจ เพราะฉะนนจงมลกษณะเปนการ

โอนกรรมสทธเพยงชวคราวเทานนโดยจะสนสดกตอเมอลกหนไดชาระหนตามสญญาทรสตรซทคนให

แกธนาคารแลว และเมอสญญาทรสตรซทเปนสญญาไมมชออยางหนงไมมกฎหมายกาหนดอายความไว

เปนพเศษจงตองใชอายความทวไปคอ 10 ป

บทวจารณหนงสอ 85

บทวจารณหนงสอ

ชนกพร พรหมปนชมพ*

Jan H. Jans; Richard Macrory; and Angel-Manuel

Moreno Molina, eds. National Courts and EU Environ-

mental Law. Europa Law Publishing, 2013 (403 pages,

ISBN 978-90-8952-128-6)

สหภาพยโรป (European Union: EU) ปจจบน

ประกอบดวยประเทศสมาชก 28 รฐสมาชก กอตงขน

จากการรวมกลมระดบภมภาคของประเทศในทวปยโรป

ทรฐสมาชกใหความเหนชอบในการสละอานาจอธปไตย

บางสวนใหเปนความรวมมอเหนอชาต (Supranational

Cooperation) มการจดตงองคกรทมอานาจเหนอรฐ

สมาชกขน 4 องคกร ไดแก สภายโรป คณะมนตรยโรป

คณะกรรมาธการยโรป และศาลยตธรรมแหงสหภาพ

ยโรป โดยในสวนทเกยวของกบการบงคบใชกฎหมายม

ศาลยตธรรมแหงสหภาพยโรป (Court of Justice of the

European Union: CJEU) ทาหนาทตความกฎหมายทใช

บงคบในสหภาพยโรปเพอใหประเทศสมาชกสามารถนากฎหมายดงกลาวไปบงคบใชในรปแบบเดยวกน

มอานาจพจารณาวนจฉยขอพพาททเกดขนระหวางรฐบาลของประเทศสมาชก และองคกรในสหภาพ

ยโรป ในขณะเดยวกนมอานาจตรวจสอบการปฏบตหนาทของหนวยงานในสหภาพยโรป โดยบคคลทวไป

บรษท หรอองคกรในประเทศสมาชกทเหนวามการกระทาอนเปนการละเมดสทธทมกฎหมายรบรองไว

สามารถนาคดมายนฟองให CJEU พจารณาวนจฉยขอพพาทได

อยางไรกด บางกรณเมอ CJEU ซงมเขตอานาจครอบคลมสหภาพยโรปทงหมดทาการตความหรอทาคาวนจฉยขนโดยอางองกฎหมายของสหภาพยโรปทมเนอหาแตกตางจากกฎหมายทใชบงคบ

ภายในประเทศสมาชก มผลใหขาดความเปนเอกภาพและเกดความไมสอดคลองในการบงคบใชกฎหมาย

ระหวางประเทศสมาชก อกทงอาจเกดขอโตแยงในหลกเกณฑการวนจฉยคดทคความไมไดรบการปฏบตในแนวทางเดยวกนเมอมขอพพาทเกดขนตางทกน โดยเฉพาะในคดสงแวดลอมทถอวาการปองกนและ

แกไขปญหาสงแวดลอมตองเกดจากความรวมมอระหวางประเทศ ไมใชเปนความรบผดชอบของประเทศ

ใดประเทศหนงเทานน

_________________________

*อาจารยประจาคณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง.


หนงสอเลมนนาเสนอเนอหาทเกยวของกบประเดนดงกลาวขางตน โดยกลาวถงกรณทศาล

ภายในประเทศสมาชกตองนาเอาหลกกฎหมายของสหภาพยโรป และการตความหรอคาวนจฉยของ

CJEU มาปรบใชบงคบกบการพจารณาคดสงแวดลอมทเกดขนภายในประเทศ ผเขยนอางองถงหลก

กฎหมายทเรยกวา หลกกฎหมายประชาคมมผลโดยตรง (Direct Effect) ทถอวาบทบญญตในกฎหมาย

ของสหภาพยโรปสามารถนามาใชบงคบใน CJEU และศาลภายในประเทศสมาชกไดทนทโดยไมจาเปน

ตองประกาศใชเปนกฎหมายภายในประเทศ หลกการตความทสอดคลองกน (Consistent Interpretation)

เปนหลกการทศาลในประเทศสมาชกตองตความกฎหมายทใชบงคบภายในประเทศใหสอดคลองกบ

กฎหมายสหภาพยโรป และหลกความรบผดของรฐ (State Liability) ทเกดขนจากการทประเทศสมาชก

มความรบผดชอบในการออกกฎหมายและบงคบใชกฎหมายของสหภาพยโรป เมอไมปฏบตตามและ

กระทบสทธของประชาชน รฐยอมตองรบผดจากการไมดาเนนการดงกลาว ซงทงสามหลกการถอไดวา

เปนหลกการทยอมรบเปนสากลทางดานกฎหมายระหวางประเทศ ในการทาความเขาใจหลกการเหลาน

ผเขยนไดอธบายอยางละเอยดถงความหมาย แนวคด ขอด-ขอเสย และการบงคบใชหลกการทางกฎหมาย

ทศาลภายในประเทศสมาชกสหภาพยโรปตองนามาพจารณาประกอบเมอมคดพพาททางสงแวดลอม

เกดขน เนองจากสนธสญญากอตงสหภาพยโรป (Treaty on European Union) มาตรา 19(1) กาหนดให

รฐสมาชกควรหาวธการทเหมาะสมเพยงพอ ใหเกดความมนใจไดวามกฎหมายทใหความคมครองไดอยาง

มประสทธภาพภายในกรอบของกฎหมายสหภาพยโรป และศาลภายในประเทศสมาชกยอมมบทบาท

สาคญในการทาหนาทบงคบใชกฎหมายในประเทศและของสหภาพยโรป โดยในหนงสอไดมการวเคราะห

กฎหมายภายในควบคกบการนาหลกกฎหมายประชาคมมผลโดยตรง หลกการตความทสอดคลองกน และ

หลกความรบผดของรฐ ทรฐสมาชกนามาใชกบคดทเกดขนในรปแบบของการกรณศกษาแตละประเทศ

นอกจากการนาเสนอหลกการบงคบใชกฎหมายของสหภาพยโรป ผเขยนไดทาการวเคราะหถง

หลกความชอบดวยรฐธรรมนญของกฎหมายสงแวดลอมในสหภาพยโรปไวในบทท 6 วามความสอดคลอง หรอขดกบหลกการคมครองสทธขนพนฐานของประชาชนตามทกาหนดไวในสนธสญญากอตงสหภาพยโรป และหลกสากลดานสงแวดลอมหรอไม เชน CJEU เคยวนจฉยวาบทบญญตในกฎหมาย

เกยวกบการปกปองแหลงนาจากการปลอยสารไนเตรตโดยภาคเกษตรกรรม (Council Directive 91/676/EEC of 12 December 1991 concerning the protection of waters against pollution caused by nitrates

from agricultural sources) ไมขดตอหลกในเรองของผกอมลพษตองเปนผจาย (Polluter Pays Principle)

เพราะกฎหมายไมตองการใหชาวนาตองรบภาระจากมลพษทเกดขนเมอมลพษนนไมไดเกดขนจากการกระทาของชาวนา เปนตน และยงไดมการยกตวอยางกรณศกษาของประเทศสมาชกทกฎหมายภายในขด

กบกฎหมายของสหภาพยโรป ซงเปนหนาทของศาลภายในประเทศทตองพจารณาวากฎหมายดงกลาว

ชอบดวยรฐธรรมนญหรอไมในเมอประเทศสมาชกมหนาทตองผกพนตามสนธสญญาทจะตองบงคบ

ใชกฎหมายใหสอดคลองกบกฎหมายของสหภาพยโรป และในบทท 7 และ 8 ไดนาเสนอความเกยวเนอง

ของอนสญญาของคณะกรรมาธการดานเศรษฐกจเพอยโรปขององคการสหประชาชาตวาดวยการเขาถง

บทวจารณหนงสอ 87

ขอมลขาวสาร การมสวนรวมสาธารณะในการตดสนใจ และการเขาถงความยตธรรมในคดสงแวดลอม

ค.ศ. 1998 (UNECE Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making

and Access to Justice in Environmental Matters 1998) หรอทเรยกวา อนสญญาอารฮส (Aarhus Con-

vention) กบสหภาพยโรป ซงรฐสมาชกสวนใหญของอนสญญาอารฮสเปนรฐสมาชกในสหภาพยโรป

มผลใหการบงคบใชกฎหมายในศาลทมอานาจเหนอประเทศสมาชก กบศาลภายในประเทศตองมความ

เปนเอกภาพจงมการนาเอาสาระสาคญในอนสญญาอารฮสมาบญญตขนเปนกฎหมายของสหภาพยโรป

(EC Directive) เชน การเขาถงขอมลขาวสารดานสงแวดลอม หรอ การมสวนรวมของประชาชน เปนตน

หนงสอเลมนจงเปนหนงสอทจดไดวารวบรวมเนอหาของหลกกฎหมายเรองหลกกฎหมายประชาคมมผล

โดยตรง หลกการตความทสอดคลองกน และหลกความรบผดของรฐ ท CJEU นามาใชเปนทางแกไขเมอ

เกดกรณทมการขดกนเกดขนระหวางกฎหมายในประเทศสมาชก กบกฎหมายของสหภาพยโรปไดเปน

อยางด เพราะเมอประเทศทมความแตกตางทางดานระบบกฎหมาย เนอหา และการบงคบใชกฎหมาย

รวมตวกนและตกลงทจะยอมใหมองคกรหนงทมอานาจเหนอประเทศสมาชกเกดขน ความเปนเอกภาพ

ของประเทศสมาชกเหลานจงเปนสงจาเปน

หนงสอเลมนแมไมมความเกยวเนองกบประเทศไทยโดยตรง แตกเปนหนงสอทผอานสามารถ

นาไปใชในการอางอง ทาความเขาใจหลกการทางกฎหมายทสาคญ และศกษารปแบบของการบงคบใช

กฎหมายในประเทศทมการรวมตวกนเปนสหภาพหรอประชาคม โดยเฉพาะการปองกนและแกไขปญหา

ดานสงแวดลอมทถอวาเปนปญหาของมวลมนษยชาต ไมใชปญหาของประเทศใดประเทศหนง และใน

อนาคตเมอประเทศไทยในฐานะรฐสมาชกอาเซยนไดกาวไปสการเปนประชาคมอาเซยนอยางเตมตว

อาจมการพฒนารปแบบของความรวมมอดานกฎหมายสงแวดลอมไปในแนวทางเดยวกบสหภาพยโรป

หนงสอเลมนจงนามาใชเพอศกษาหลกกฎหมายและแนวทางทสหภาพยโรปไดดาเนนการใหเกดความ

เปนเอกภาพดานการบงคบใชกฎหมายไดเปนอยางด

คณะผจดทาวารสารรามคาแหง ฉบบนตศาสตร

ทปรกษาคณะผจดทาวารสารรามคาแหง

ฉบบนตศาสตร

1. ศาสตราจารยมารต บนนาค 2. ศาสตราจารย (พเศษ) คนง ฦๅไชย

3. ศาสตราจารย ดร.อกฤษ มงคลนาวน 4. ศาสตราจารย (พเศษ) ปญญา สทธบด

5. รองศาสตราจารยทองสก กรณยพฒนพงศ 6. อาจารยสงวน ตยะไพบลยสน

บรรณาธการ

อาจารยภทระ ลมปศระ

กองบรรณาธการ

1. รองศาสตราจารยจรล เลงวทยา 2. รองศาสตราจารย ดร.สมชาย กษตประดษฐ

3. ผชวยศาสตราจารยฐตพร ลมแหลมทอง 4. ผชวยศาสตราจารย ดร.วณฏฐา แสงสข

5. อาจารยกนกวรรณ ผลศรทธา 6. อาจารยสลล สรพทร

7. อาจารยพรพรหม อนทรมพรรย 8. อาจารยธรนต เทพสเมธานนท

9. อาจารยภทรวรรณ ทองใหญ 10. อาจารยแนบภ ไชยวสทธกล

11. Lecturer Frederick Ceely

ผจดการ

อาจารยอภชย มานตยกล

ประจากองจดการ

นางอไร รจวงษนายศศศ เจรญสข

นางสาวศศธร มพฤกษ

ออกแบบศลปและปก

นายชยพฤกษ วชระจงกล

พมพท.......สานกพมพมหาวทยาลยรามคาแหงRamkhamhaeng University Press.2086 ถนนรามคาแหง แขวงหวหมาก เบตบางกะป กรงเทพฯ 10240

สพ.14110

Ramkhamhaeng University Law Journal วารสาร ... · 2015-11-19 · อาจารย...

Documents

Transcript of Ramkhamhaeng University Law Journal วารสาร ... · 2015-11-19 · อาจารย...