Rafał Rudnicki, Agata Urbanik Ewaluacja Programu „Równać...

Rafał Rudnicki, Agata Urbanik

Ewaluacja Programu „Równać Szanse” Edycja 2012 Styczeń 2012 – Listopad 2013

Warszawa, wrzesień 2014

2 <Spis treści

Spis treści Spis treści ................................................................................................................................................. 2

Abstrakt ................................................................................................................................................... 4

Wstęp ....................................................................................................................................................... 9

Słownik pojęć i akronimów używanych w raporcie ........................................................................... 11

Metodologia badania ewaluacyjnego RKG i OKG .............................................................................. 11

Regionalny Konkurs Grantowy ...................................................................................................... 12

Ogólnopolski Konkurs Grantowy ................................................................................................... 13

Harmonogram badania Programów RKG i OKG ............................................................................ 14

Wskaźniki mierzące efekty uczestnictwa w Programie dla młodzieży .......................................... 15

Wskaźniki mierzące efekty uczestnictwa w Programie dla organizacji ......................................... 17

Sondaż internetowy ....................................................................................................................... 19

Indywidualne wywiady pogłębione ............................................................................................... 19

Analiza danych zastanych .............................................................................................................. 20

Studium przypadku ........................................................................................................................ 20

Metodologia badania ewaluacyjnego pozostałych programów „Równać Szanse” ........................... 21

Fora Lokalne I etapu ...................................................................................................................... 21

Szkolenie dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse” ............................................................. 22

Ewaluacja Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego ..................................................... 23

Populacja beneficjentów OKG ........................................................................................................... 23

Uczestnicy a młodzi liderzy ................................................................................................................ 29

Co to znaczy lider? Dominatorzy i utajeni liderzy .......................................................................... 29

Podsumowanie .............................................................................................................................. 33

Dylematy rekrutacji ........................................................................................................................... 34

Skuteczność projektów w rozwijaniu umiejętności młodzieży .......................................................... 36

Samoocena zasobów własnych i środowiska ................................................................................ 36

Umiejętność planowania własnej przyszłości i inicjatywa działania .............................................. 39

Umiejętność pozyskiwania wsparcia społecznego ........................................................................ 42

Wiara w siebie młodzieży .............................................................................................................. 43

Aktywność młodzieży ..................................................................................................................... 44

Podsumowanie .............................................................................................................................. 48

Skuteczność Programu w rozwijaniu organizacji otrzymujących dotacje ......................................... 49

Populacja organizacji uczestniczących w Ogólnopolskim Konkursie Grantowym ......................... 49

Wpływ uczestnictwa w OKG na grantobiorców............................................................................. 52

Rozwój przedsiębiorczości społecznej organizacji uczestniczących w Programie ......................... 56

3 <Spis treści

Wpływ udziału w projektach na koordynatorów .......................................................................... 57

Podsumowanie .............................................................................................................................. 62

Populacja organizacji biorących udział w Regionalnym Konkursie Grantowym ............................ 62

Szkolenia koordynatorów .................................................................................................................. 67

Dodatkowe sugestie dotyczące Programu „Równać Szanse” ........................................................... 73

Szkolenia ........................................................................................................................................ 73

Panel Wnioskodawcy ..................................................................................................................... 73

Dodatkowe ..................................................................................................................................... 74

Opinie na temat Programu ................................................................................................................ 74

Co zachęca do wzięcia udziału w Programie? ................................................................................ 74

Co zniechęca do udziału w Programie? ......................................................................................... 76

Fora Lokalne ........................................................................................................................................... 78

Historia i zasady ................................................................................................................................. 78

Formuła spotkania ............................................................................................................................. 79

Przebieg spotkania ............................................................................................................................. 81

Trudności i wyzwania ......................................................................................................................... 82

Owoce forum ..................................................................................................................................... 83

Podsumowanie .................................................................................................................................. 84

Szkolenia dla liderów młodzieżowych ................................................................................................... 85

Proces rekrutacji i portret uczestników ............................................................................................. 85

Program i cele szkolenia .................................................................................................................... 92

Podsumowanie .................................................................................................................................. 93

Podsumowanie raportu ......................................................................................................................... 94

Rekomendacje ....................................................................................................................................... 95

4 Abstrakt

Abstrakt

Opis metodologii badania

1. W 2012 roku, po raz piąty zrealizowano Program „Równać Szanse” w nowej formule. Podobnie jak w poprzednich edycjach Programu, trzon badania ewaluacyjnego stanowiły wywiady kwestionariuszowe, powtórzone dwukrotnie, na początku realizacji projektów i zaraz po ich zakończeniu. Łącznie udało się zgromadzić informacje o 6061 uczestnikach projektów, które otrzymały dotacje w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego. Badaniem objęto również wszystkie podmioty realizujące projekty w ramach dwóch konkursów grantowych – Regionalnego Konkursu Grantowego (117 podmiotów) i Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego (22 organizacji).

2. Przy analizie danych zebranych w badaniu ankietowym wykorzystano zestaw czterech wskaźników mierzących przyrost umiejętności odnoszących się do celu głównego i celów pośrednich Programu. Wyniki danych ilościowych zostały skonfrontowane z danymi jakościowymi pochodzącymi z:

• wywiadów przeprowadzonych z członkami zespołu prowadzącego Program z ramienia Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży (2 wywiady indywidualne);

• analizy danych zastanych w postaci raportów końcowych z wykonania projektów, sporządzonych przez ich koordynatorów (22 raporty);

• studiów przypadku zrealizowanych w celowo dobranych lokalizacjach (4 lokalizacje);

3. Podobnie jak w dwóch poprzednich edycjach badania przeprowadzono również sondaż internetowy, którego celem było zbadanie stanu organizacji biorących udział w RS 2011 po pewnym czasie od zakończenia udziału w Programie (6 miesięcy od zakończenia udziału dla organizacji biorących udział w OKG, a 12 dla organizacji z RKG). Łącznie zebrano informacje o 19 organizacjach pozarządowych biorących udział w OKG i 82 podmiotach uczestniczących w RKG.

4. W porównaniu do uprzednio zrealizowanych ewaluacji Programu wprowadzony został nowy element w postaci badania forów lokalnych – za pomocą analizy danych zastanych oraz pogłębionych wywiadów z organizatorami forów. Badanie miało na celu:

• określenie wyzwań i trudności, z jakimi mierzyli się organizatorzy forów;

• sprawdzenie efektów, jakie miały w fora w ocenie ich organizatorów;

• poznanie opinii na temat forów w ponad pół roku po ich organizacji;

5. Drugim nowym elementem ewaluacji Programu było przyjrzenie się szkoleniu dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse.” W badaniu przeprowadzone zostały dwa wywiady grupowe z młodzieżą, analiza przesłanych przez nią

1 Są to osoby, które wypełniły przynajmniej jedną z ankiet ewaluacyjnych (na początku lub na koniec udziału w

Programie)

5 Abstrakt

zgłoszeń oraz wywiad z jedną z trenerek prowadzących szkolenie. Szkolenie dla młodzieżowych liderów zostało wprowadzone do Programu w edycji 2012, dlatego też badanie było zorientowane na analizę motywacji młodzieży, jej profilu społecznym (osiągnięcia szkolne, zaplecze rodzinne itp), oraz oczekiwanych efektów ze szkolenia oraz wyciągnięcie wniosków służących lepszej organizacji kolejnych edycji szkolenia. Ze względu na fakt, że w szkoleniu uczestniczyła również młodzież biorąca udział w projektach dofinansowanych w ramach Regionalnego Konkursu Grantowego, wywiady grupowe posłużyły również bliższemu przyjrzeniu się temu elementowi Programu.

Populacja beneficjentów Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego

1. We wszystkich projektach realizowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego łącznie wzięło udział 606 osób (wypełniło jedną z dwóch ankiet ewaluacyjnych – początkową lub końcową), z czego 521 przez cały okres ich trwania (wypełniły obie ankiety ewaluacyjne). W grupie stałych uczestników projektu, podobnie jak miało to miejsce w poprzednich edycjach, dominowały dziewczęta (66 proc.). Zdecydowana większość (72 proc.) beneficjentów, co jest stałym zjawiskiem w Programie, była uczniami gimnazjów.

2. Młodzież uczestnicząca w Programie w większości charakteryzuje się dobrymi lub bardzo dobrymi ocenami szkolnymi – 56 proc. to osoby, które uzyskały z dwóch głównych przedmiotów szkolnych (j. polskiego i matematyki) średnią wynoszącą powyżej 4,0. Ogółem jednak w programie uczestniczyły osoby o bardzo różnych ocenach – biorą w nim udział zarówno uczniowie o bardzo dobrych ocenach jak i tacy, którzy mają problemy w szkole.

3. Dla 81 proc. młodzieży uczestnictwo w Programie było pierwszym doświadczeniem związanym ze współpracą z organizacją pozarządową, choć zdarzały się również projekty wyraźnie nastawione na realizacje działań z grupą osób biorących udział we wcześniejszych projektach organizacji.

Zmiana w młodzieży w okresie uczestnictwa w Programie

1. W efekcie realizacji wszystkich projektów w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego u 88 proc zbadanych beneficjentów nastąpił przyrost umiejętności realizowania samodzielnie postawionych celów, jako szansy na dobry start w dorosłe życie.

2. W odniesieniu do celów pośrednich Programu każda z umiejętności została rozwinięta u znaczącego odsetka beneficjentów. U największej liczby osób zaobserwowano pozytywną zmianę dla konkretnych umiejętności związanych z planowaniem przyszłości (94 proc.). Zdecydowana większość uczestników zwiększyła również swe umiejętności pozyskiwania wsparcia zewnętrznego (73 proc). Udział w Programie wpłynął również pozytywnie na postawy młodzieży. Wiele osób (69 proc.) lepiej niż przed Programem ocenia swoje

6 Abstrakt

najbliższe otoczenie, oraz w większym stopniu wierzy w swoje możliwości (65 proc.).

3. Ze względu na długość projektów realizowanych w OKG znaczącym problemem w wielu edycjach Programu był stopniowy odpływ uczestników. W badanej edycji skala tego problemu nie była znacząca – 86 proc. młodzieży brało udział w projekcie od jego początku do końca.

4. Mówiąc o aktywności młodzieży, mamy na myśli nie tylko jej działalność w ramach projektu, ale również zmianę pewnej postawy oraz aktywność wykraczającą poza projekty. 63 proc. beneficjentów Programu wykazywało się bezpośrednio po jego zakończeniu większą aktywnością (mierzoną liczbą projektów w których brali udział) niż przed rozpoczęciem uczestnictwa w projekcie. U dużej grupy osób (61 proc.) nastąpiła zmiana polegająca zwiększeniu inicjatywy w podejmowaniu działań.

5. Przeprowadzone badania jakościowe wskazują, że udział w projektach przez samą młodzież postrzegany jest jako szansa na oderwanie się od rzeczywistości, zrobienie czegoś interesującego wspólnie z rówieśnikami, sprawdzenie się w nowych rolach, poznanie nowych osób i aktywności, których wcześniej młodzież nie miała okazji poznać.

6. Beneficjenci z Programu „Równać Szanse” są włączani w kolejne działania organizacji, miało to miejsce w przypadku przynajmniej 17 na 22 organizacji biorących udział w OKG oraz 47 na 82 w RKG.

Zmiana w organizacjach realizujących projekty w ramach OKG

1. W ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego organizacje otrzymują dotacje w wysokości 40 tysięcy złotych na realizacje 15 miesięcznych projektów. W Regionalnym Konkursie Grantowym długość projektów wynosi 6 miesięcy, na co organizacje otrzymują 6 tysięcy dotacji.

2. Uczestnictwo w Programie ma w założeniu stanowić impuls do rozwijania dalszej działalności przez organizacje pozarządowe (w przypadku OKG i RKG), biblioteki publiczne, domy kultury oraz grupy nieformalne (w przypadku RKG). Większość organizacji (18 z 22) biorących udział w edycji 2013 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego w ciągu dwóch lat przed uczestnictwem w Programie realizowała inne projekty. Nieco ponad połowa miała już wcześniejsze doświadczenia związane z Programem Równać Szanse. Doświadczenie realizacji projektów w RS dotyczy zarówno samych organizacji jak i koordynatorów.

3. Udział w Programie przyniósł korzyści nie tylko uczestnikom projektów, ale również organizacjom, które otrzymały dotacje. Zidentyfikowane korzyści dla organizacji to:

7 Abstrakt

• Wzmocnienie potencjału organizacji dzięki nowym członkom – absolwentom RS.

• Wzmocnienie pozycji organizacji w środowisku lokalnym. Realizacja projektu wzmacnia markę organizacji, oraz jej sieć kontaktów (posiadany przez nią kapitał społeczny). Szczególnie warty podkreślenia jest wzrost liczby partnerów mogących wesprzeć organizacje finansowo.

• Wzrost kompetencji kadry organizacji – dzięki realizacji projektów oraz szkoleniom oferowanym przez program.

• Wzrost wiedzy organizacji o społeczności lokalnej. Dzięki zrealizowanym na potrzeby RS diagnozom organizacje posiadają dość znaczny zasób wiedzy, który mogą wykorzystać przy planowaniu kolejnych działań.

• Wzrost potencjału rynkowego organizacji. Efektem realizacji projektu bywa produkt/usługa, którego sprzedaż wzmacnia finanse organizacji.

• Wzrost liczby kontaktów z innymi organizacjami zajmującymi się młodzieżą. Program stwarza przestrzeń do wzajemnej wymiany doświadczeń i kontaktów (np. przy okazji wspólnych szkoleń), co w niektórych przypadkach owocuje współpracą przy kolejnych działaniach.

• Zmiana sposobu podejścia do działań realizowanych we współpracy z młodzieżą na bardziej partnerski.

Fora lokalne

1. Forum jest dość dużym wyzwaniem dla prowadzącej je organizacji. Szczególnie trudne jest dla nich:

• Zgromadzenie osób decyzyjnych w gminie/powiecie.

• Poprowadzenie w interesujący sposób spotkania (nie wszyscy organizatorzy mają dostęp do osób znających się na moderacji debat).

2. Najczęściej podnoszoną krytyką ze strony organizatorów forów, ale także uczestników w odniesieniu do obowiązującej formuły forów lokalnych, jest nieobecność na forum młodych osób.

3. W relacji organizatorów największe zyski z przeprowadzenie forum to:

• Większa integracja i sieciowanie lokalnych środowisk zajmujących się młodzieżą.

• Wymiana wiedzy na temat młodzieży i jej potrzeb.

• Koordynacja działań na rzecz młodzieży realizowanych na poziomie lokalnym.

• Wzmocnienie pozycji organizatora w środowisku lokalnym.

8 Abstrakt

Szkolenia dla młodzieżowych liderów

1. W szkoleniu wzięły udział łącznie 24 osoby, uczestniczące zarówno w projektach realizowanych w OKG jak i RKG. Zdecydowana większość z nich to dziewczęta (16 z 24 osób). Mniej więcej po równo uczestnikami szkolenia byli absolwenci gimnazjów i uczniowie szkół średnich (oraz jedna absolwentka liceum). Były to osoby pochodzące z różnych środowisk, o różnym zapleczu rodzinnym, choć wspólnym mianownikiem wielu z nich było kontynuowanie rodzinnych tradycji działalności społecznej. Są to osoby o dużych aspiracjach edukacyjnych, z których prawie połowa zamierza w przyszłości wyprowadzić się ze swojego dotychczasowego miejsca zamieszkania na stałe.

9 Wstęp

Wstęp Niniejszy raport stanowi podsumowanie badania ewaluacyjnego edycji 2012 Programu „Równać Szanse”. Zadaniem Programu, powstałego z inicjatywy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i administrowanego przez Polską Fundację Dzieci i Młodzieży, jest wyrównywanie szans młodzieży z terenów wiejskich i małych miast. Narzędziem realizacji celów Programu są fundusze przekazywane za pośrednictwem dwóch głównych programów grantowych (Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego) oraz programów uzupełniających, przeznaczonych dla podmiotów, które już skorzystały z któregoś z programów głównych: Projekty Modelowe, Projekty Modelowe – Replikacje, Lokalne Fora I, Lokalne Fora II, Działajmy Razem oraz szkolenie dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse”. Programy grantowe są przeznaczone dla organizacji pozarządowych, instytucji kulturalno-oświatowych (bibliotek publicznych, domów kultury) oraz grup nieformalnych. Grupę docelową dotowanych działań stanowi młodzież w wieku od 13 do 19 lat z miejscowości poniżej 20 tys. mieszkańców.

Program „Równać Szanse” jest realizowany od 2001 roku. Raport stanowi ewaluację dwunastej z kolei edycji Programu, piątej realizowanej po zmianach polegających na przeformułowaniu jego celu głównego. Przedmiotem badania ewaluacyjnego była przede wszystkim ocena skuteczności projektów realizowanych w ramach dwóch programów grantowych: Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego i Regionalnego Konkursu Grantowego, w odniesieniu do niżej wymienionych celów Programu. Ewaluacją w tej edycji został także objęty konkurs Fora Lokalne I oraz szkolenie dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse”.

Głównym celem Programu „Równać Szanse” jest nabycie i rozwój umiejętności, które pozwalają na realizację samodzielnie postawionych celów przez młodzież pochodzącą z miejscowości poniżej 20 tys. mieszkańców. Obok celu głównego sformułowane zostały także cele pośrednie, w postaci konkretnych umiejętności i cech, które powinny rozwijać u beneficjentów projekty dofinansowane w ramach programów grantowych. Poniżej przedstawione zostało drzewo celów Programu dla jego beneficjentów.

10 Wstęp

Rysunek 1. Drzewo celów Programu

Podobnie jak w czterech poprzednich edycjach (2008Programu miała przyczynić się doWsparcie udzielone organizacjom ma charakter zarówno finansowy, w postaci dofinansowania podejmowanych dprzygotowujących koordynatorów do skutecznego realizowania projektów pod kątem założonych celów Programu.dla organizacji, instytucji i grup biorących udział

Umiejętność realizacji samodzielnie postawionych celów jako szansa na

Właściwe określanie zasobów swoich

i otoczenia

Analiza swoich mocnych i słabych stron

Udział w opracowaniu diagnozy lokalnej

społeczności (wyszukiwanie i analiza

informacji)

Zwiększenie umiejętnosci

pozyskiwania wsparcia społecznego

Nawiązanie nowych relacji społecznych w tym

z lokalnymi instytucjami (otwartość na inne grupy)

Umiejętność pracy

. Drzewo celów Programu „Równać Szanse” dla beneficjentów

Podobnie jak w czterech poprzednich edycjach (2008-2011), realizacja celów Programu miała przyczynić się do wzmocnienia lokalnego kapitału społecznego. Wsparcie udzielone organizacjom ma charakter zarówno finansowy, w postaci dofinansowania podejmowanych działań, jak i merytoryczny, w postaci szkoleń przygotowujących koordynatorów do skutecznego realizowania projektów pod kątem założonych celów Programu. Poniżej przedstawione zostało drzewo celów stworzone dla organizacji, instytucji i grup biorących udział w Programie.

Umiejętność realizacji samodzielnie postawionych celów jako szansa na

dobry start w dorosłe życie

Zwiększenie umiejętnosci


Nawiązanie nowych relacji społecznych w tym

z lokalnymi instytucjami (otwartość na inne grupy)

Umiejętność pracy w zespole

Zwiększenie umiejętności

planowania własnej przyszłości

Udział w opracowaniu harmonogramu celów

projektu i jego ewaluacji

Nauka praktycznych umiejętności

i planowanie ich wykorzystania

Zwiększenie wiary we własne możliwości

Udział w opracowaniu i rozpowszechnianiu

informacji o projekcie

Widoczność publiczna i uznanie otoczenia

związane z realizacją

realizacja celów wzmocnienia lokalnego kapitału społecznego.

Wsparcie udzielone organizacjom ma charakter zarówno finansowy, w postaci ziałań, jak i merytoryczny, w postaci szkoleń

przygotowujących koordynatorów do skutecznego realizowania projektów pod kątem Poniżej przedstawione zostało drzewo celów stworzone

Zwiększenie wiary we własne możliwości

Udział w opracowaniu i rozpowszechnianiu


Widoczność publiczna i uznanie otoczenia

związane z realizacją projektu (osobisty

sukces)

11 Wstęp

Rysunek 2. Drzewo celów Programu

Słownik pojęć i akronimów używanych w raporcieBENEFICJENCI/UCZESTNICY

GRANTOBIORCY

RKG

RS

OKG

ADMINISTRATOR PROGRAMU/ FUNDACJA

Metodologia badania ewaluacyjnego RKG i OKG

W procesie ewaluacji, oceniając skutki realizacji projektów, uwzględniono opinie i perspektywy różnych podmiotów zaangażowanych w Program

• Zespołu Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży administrującej Programem Szanse”,

• Beneficjentów – młodzieży uczestniczącej w projektach realizowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego,

• Podmiotów realizujących projekty w ramach dwóch konkur(Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego).

Wzmocnienie kompetencji

diagnozowania potrzeb i zasobów społecznych

Samodzielne sporządzenie diagnozy (na podstawie danych

i wywiadów)

Rozmowy z potencjalnymi beneficjentami na temat

ich potrzeb i marzeń


inicjowania wymiany

realizacji projektu

Promocja projektu oraz


. Drzewo celów Programu „Równać Szanse” dla organizacji

Słownik pojęć i akronimów używanych w raporcie młodzież uczestnicząca w projektach dotowanych w ramach Programu „Równać Szanse”

podmioty otrzymujące wsparcie w ramach Regionalnego i Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego.

Regionalny Konkurs Grantowy

Program „Równać Szanse”

Ogólnopolski Konkurs Grantowy

Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży

Metodologia badania ewaluacyjnego RKG i OKG

W procesie ewaluacji, oceniając skutki realizacji projektów, uwzględniono opinie i perspektywy różnych podmiotów zaangażowanych w Program:

Zespołu Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży administrującej Programem

młodzieży uczestniczącej w projektach realizowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego,

Podmiotów realizujących projekty w ramach dwóch konkur(Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego).

Budowa lokalnego kapitału społecznego


inicjowania wymiany społecznej

Pozyskanie sojuszników do

realizacji projektu

Promocja projektu oraz upowszechnianie


Zwiększenie nastawienia na rozwijanie podmiotowści uczestników

Ustalenie reguł pracy w projekcie

Ustalenie indywidualnego zakresu

odpowiedzialności uczestników

Wzmocnienie wrażliwości na

praktyczne przełożenie realizowanych

projektów

wskaźników sukcesu

Zaplanowanie weryfikacji umiejętnosci nabytych

przez uczestników

młodzież uczestnicząca w projektach dotowanych w ramach

podmioty otrzymujące wsparcie w ramach Regionalnego i

W procesie ewaluacji, oceniając skutki realizacji projektów, uwzględniono opinie i

Zespołu Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży administrującej Programem „Równać

młodzieży uczestniczącej w projektach realizowanych w ramach

Podmiotów realizujących projekty w ramach dwóch konkursów grantowych

Wzmocnienie wrażliwości na

praktyczne przełożenie realizowanych

projektów

Wyznaczenie planowanych

wskaźników sukcesu i autoewaluacja

Zaplanowanie weryfikacji umiejętnosci nabytych

przez uczestników

12 Wstęp

Podejście przyjęte w procesie ewaluacji odpowiadało zasadzie triangulacji metod, źródeł danych i perspektyw osób oraz instytucji zaangażowanych w realizację projektów. Różny sposób zbierania danych oraz różnorodne źródła informacji pozwoliły na wzajemną weryfikacje otrzymanych rezultatów opisujących zmianę, jaka zaszła w beneficjentach i organizacjach w trakcie uczestnictwa w Programie.

Zastosowano następujące schematy badawcze w poszczególnych częściach ewaluacji:

Regionalny Konkurs Grantowy

W przypadku Regionalnego Konkursu Grantowego, w trakcie procesu ewaluacji zastosowano trzy metody badawcze:

• Na I etapie procesu ewaluacji wykorzystano dane pochodzące z badania ex-post (opisujące skalę zmian, jakie zaszły w trakcie uczestnictwa w Programie w organizacjach) oraz dokonano analizy danych zastanych raportów merytorycznych przedstawianych na koniec realizacji projektów. Posłużyła ona do stworzenia charakterystyki podmiotów biorących udział w Programie.

• W II etapie procesu ewaluacji wykorzystano dane pochodzące z sondażu internetowego, które pozwoliły na ocenę skutków uczestnictwa w Programie dla organizacji w dłuższej perspektywie czasowej (12 miesięcy po jego zakończeniu).

• Elementem uzupełniającym obraz projektów RKG były dwa wywiady grupowe przeprowadzone podczas szkolenia Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse”, (17 absolwentów RKG) oraz analiza zgłoszeń kandydatów na szkolenie.

Rysunek 3. Schemat procesu ewaluacji Regionalnego Konkursu Grantowego

Badanie ex-post • Dwie ankiety zrealizowane

na początku i pod koniec trwania projektów dotowanych w ramach RKG (117 respondentów)

Analiza danych zastanych • Raporty z realizacji

projektów przedstawione przez koordynatorów (117 raportów)

Sondaż internetowy Sondaż zrealizowany z koordynatorami projektów dotowanych w ramach RKG rok

po zakończeniu Programu (82 respondentów)

I etap b

adan

ia II etap

bad

ania

Wywiady grupowe i analiza danych zastanych Dwa wywiady grupowe z uczestnikami szkolenia dla Młodzieżowych

Liderów „Równać Szanse” oraz analiza zgłoszeń kandydatów na szkolenie

13 Wstęp

Ogólnopolski Konkurs Grantowy

Proces ewaluacji Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego różnił się od przedstawionego powyżej schematu badania Regionalnego Konkursu Grantowego, szerszym zastosowaniem jakościowych badań terenowych oraz obecnością ankiet pozwalających dokonać oceny zmian jaka zaszła w młodzieży uczestniczącej w projektach. Sam proces badania, podobnie jak w przypadku RKG, składał się z dwóch etapów.

• Na I etapie wykorzystano takie metody jak badanie ex-post, analizę danych zastanych oraz indywidualne wywiady pogłębione na temat wszystkich projektów OKG, przeprowadzone z członkami zespołu koordynującego Program z ramienia Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży (nazywanej dalej także Fundacją lub Administratorem). Etap ten posłużył pozyskaniu podstawowych informacji na temat populacji beneficjentów i organizacji, które otrzymały dotacje na realizację projektów, a także poznaniu zmian, jakie zaszły w podmiotach uczestniczących w Programie w trakcie jego trwania. Wyniki badania ex-post pozwoliły na wytypowanie projektów poddanych analizie w ramach studiów przypadku. Do badania metodą studium przypadku wybrano projekty, których uczestnicy osiągnęli stosunkowo duży na tle innych przyrost umiejętności.

• Na II etapie badania, wykorzystano takie metody badawcze jak studium przypadku oraz sondaż internetowy. Studia przypadków służyły wyodrębnieniu działań, które można uznać za dobre praktyki, ale również błędy, których koordynatorzy przyszłych projektów powinni się wystrzegać. Objęto nimi dwa celowo dobrane projekty OKG. Każde studium obejmowało:

o pogłębiony wywiad indywidualny z koordynatorem,

o grupowy wywiad z młodzieżą uczestniczącą w projekcie (wzięło w nim udział od 4 do 10 beneficjentów).

Za pomocą sondażu internetowego zebrano informacje pozwalające na ocenę skutków uczestnictwa w Programie dla organizacji w dłuższej perspektywie czasowej (w sześć miesięcy po jego zakończeniu). Zweryfikowano także hipotezy postawione na podstawie wniosków z ewaluacji poprzednich edycji Programu.

• Elementem uzupełniającym obraz projektów OKG były dwa wywiady grupowe przeprowadzone podczas szkolenia Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse”, (5 absolwentów OKG) oraz analiza zgłoszeń kandydatów na szkolenie.

14 Wstęp

Harmonogram badania Programów RKG i OKG

Badanie OKG i RKG przeprowadzone zostało w okresie od czerwca do lipca 2014 roku, tj. w pół roku od zakończenia projektów realizowanych w ramach edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego i w rok od zakończenia projektów dotowanych w Regionalnym Konkursie Grantowym. Należy przy tym zaznaczyć, że niektóre z działań badawczych zrealizowane zostały wcześniej – na początku trwania projektów lub bezpośrednio po ich zakończeniu. Dotyczy to przede wszystkim badania ankietowego, które pozwoliło na określenie zmian jakie zaszły w młodzieży i organizacjach, które otrzymały dotacje w ramach Programu.

Badanie OKG i RKG zostało przeprowadzone dwukrotnie, na początku trwania projektu oraz na końcu jego realizacji. Dzięki temu zmierzone zostały zmiany, jakie zaszły u beneficjentów (w przypadku OKG) i organizacji w trakcie ich uczestnictwa w Programie „Równać Szanse” (w przypadku OKG i RKG). Głównym narzędziem stosowanym do analizy danych pozyskanych w badaniu ex-post i określenia skuteczności interwencji dokonanej w ramach Programu „Równać Szanse” są wskaźniki, których wartości pozwalają na poznanie skali zmian, jakie zaszły w uczestnikach realizowanych projektów oraz organizacjach. Wskaźniki te zostały przypisane poszczególnym celom Programu.

Badanie ex-post Dwie ankiety zrealizowane na początku i na koniec trwania projektów dotowanych w ramach OKG (521 respondentów)

Analiza danych zastanych • Raporty z realizacji

projektów przedstawione przez koordynator (raporty od 22 organizacji)

• Informacje ze strony internetowej Programu

Sondaż internetowy Sondaż zrealizowany z koordynatorami projektów dotowanych w ramach OKG pół roku po zakończeniu projektów (19 respondentów)

I etap b

adan

ia II etap

bad

ania

Wywiady indywidualne

Pogłębione wywiady indywidualne z przedstawicielami Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży (2 wywiady)

Studium przypadku Studia przypadku zrealizowane w czterech celowo dobranych projektach (2 studia przypadku)

Wywiady grupowe i analiza danych zastanych Dwa wywiady grupowe z uczestnikami szkolenia dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse” oraz analiza zgłoszeń kandydatów na szkolenie

Rysunek 4. Schemat procesu ewaluacji Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego

15 Wstęp

Wskaźniki mierzące efekty uczestnictwa w Programie dla młodzieży

W oparciu o drzewo celów uczestników projektów stworzone zostały wskaźniki przedstawione w Tabeli 1. Na wskaźnik ogólny Programu dla beneficjentów składają się wartości czterech wskaźników głównych, które są złożone ze wskaźników pośrednich.

Tabela 1. Wskaźniki wykorzystane w analizie zmian, jakie zaszły w beneficjentach projektów realizowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego

Wskaźnik ogólny

Wskaźniki główne Wskaźniki pośrednie Opis wskaźnika

Um

ieję

tnoś

ć re

aliz

acji

sam

odzi

eln

ie p

osta

wio

nyc

h c

elów

prz

ez m

łod

zież

z t

eren

ów w

iejs

kich

i m

ałyc

h m

iast

Wskaźnik umiejętności trafnej oceny zasobów

swoich

i otoczenia

Samoocena

beneficjentów

Własna ocena kompetencji młodzieży:

• odpowiedzialności (dotrzymywania słowa),

• umiejętności publicznego wyrażania swojego

zdania,

• planowania swojego czasu,

• nawiązywania kontaktów z dorosłymi.

Doświadczenia w projekcie związane

z poznawaniem otoczenia

Zmiana w subiektywnej ocenie atrakcyjności miejsca zamieszkania uczestnika i dostrzeganie przez niego

możliwych do wykorzystania zasobów znajdujących się w najbliższym otoczeniu.

Wskaźnik


Generator pozycji

Liczba i różnorodność relacji beneficjenta

z istotnymi aktorami (np. przedstawiciel samorządu, dziennikarz, przedsiębiorca) działającymi w środowisku lokalnym.

Generator zasobów

Liczba istotnych celów i spraw, w realizacji których beneficjent może uzyskać pomoc od innych osób

(np. użyczenie sali na spotkanie, wydrukowanie materiałów, ogłoszenie informacji o działaniach).

Aktywność i planowanie działań

Plany i uczestnictwo w działaniach zbiorowych,

odbywających się w środowisku lokalnym beneficjenta (np. zaangażowanie w takie działania jak przygotowanie wraz ze znajomymi własnego

projektu, organizacja imprezy w miejscu zamieszkania itp.).

Wskaźnik umiejętności planowania własnej

przyszłości

Nastawienie na działanie, w tym

inicjatywa działania

Chęć dalszego uczestnictwa w projektach i ich inicjowanie przez beneficjenta.

Doświadczenie w realizacji projektów

Nabycie umiejętności sprzyjających podejmowaniu / angażowaniu się w przyszłe działania.

Nastawienie na planowanie własnej

przyszłości

Podejście do kwestii planowania własnej przyszłości, w tym określenie momentu, w którym należy podjąć decyzje dotyczące planów zawodowych.

16 Wstęp

Wskaźnik ogólny


i wiara w skuteczność

podejmowanych działań

Wskaźnik zwiększenia

wiary we własne możliwości

Poczucie sprawstwa Przekonanie beneficjenta, że posiada on kontrolę

nad przebiegiem i rezultatami swoich działań.

Inicjowanie projektów Przekonanie, że beneficjent umiałby samodzielnie zainicjować i przeprowadzić podobny projekt do

tego, w którym brał udział.

Upublicznianie projektu

Zakres udziału w upublicznianiu projektu.

W oparciu o odpowiedzi udzielone w pierwszej ankiecie przez młodzież uczestniczącą w projektach, stworzono wskaźniki opisujące stan początkowy uczestników pod kątem posiadanych przez nich umiejętności w momencie przystąpienia do Programu. Powstały cztery wskaźniki stanu początkowego, które są przedstawione w Tabeli 2.

Tabela 2. Wskaźniki wykorzystane w analizie stanu początkowego umiejętności/cech młodzieży uczestniczącej w projektach realizowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego

Wskaźnik umiejętności/ cech początkowych beneficjentów

Opis wskaźników

Samoocena zasobów własnych i środowiska

Im wyższa wartość wskaźnika, tym lepiej młodzież oceniała swoje

kompetencje w zakresie umiejętności związanych z realizacją projektu, oraz możliwe do wykorzystania zasoby środowiska.

Ocena możliwości pozyskania wsparcia społecznego dla

swoich działań

Im wyższa wartość wskaźnika, tym większa sieć kontaktów beneficjentów w społeczności lokalnej oraz liczba celów, dla których młodzież może pozyskać wsparcie.

Nastawienia na planowanie własnej przyszłości

Im wyższa wartość wskaźnika, tym w większym stopniu młodzież jest zorientowana na planowanie własnej przyszłości. Wie, co chciałaby robić w życiu.

Wiara we własne możliwości

Im wyższa wartość wskaźnika, tym większa wiara osób badanych

we własne możliwości oraz silniejsze przekonanie, że rezultaty działań zależą w bezpośredni sposób od ich aktywności.

17 Wstęp

Wszystkie wskaźniki przyjmują wartości od 0 pkt. (całkowity brak umiejętności/cechy w momencie startu) do 100 pkt. (maksymalna wartość cechy/umiejętności w momencie startu). Wskaźniki te posłużyły do:

• określenia zróżnicowania populacji poszczególnych projektów,

• określenia ewentualnej zależności pomiędzy stanem początkowym a przyrostem osiągniętym w trakcie uczestnictwa w Programie.

Należy przy tym podkreślić, że wskaźniki wykorzystane w analizie stanu początkowego i przyrostu nie są tożsame. Wynika to z faktu, że dla obliczenia obu wskaźników wykorzystano nieco inny zestaw pytań. Dla zbadania stanu początkowego wykorzystano pytania zawarte w pierwszej z ankiet ewaluacyjnych wypełnianych przez beneficjentów. W badaniu przyrostu uwzględniono również odpowiedzi udzielone przez uczestników projektu w ankiecie zrealizowanej po ich zakończeniu. Obok pytań powtórzonych z pierwszej ankiety, znalazła się również bateria pytań, która bezpośrednio odnosiła się do doświadczeń związanych z realizacją projektu. Odpowiedzi na nie wykorzystane zostały do konstrukcji wskaźników mierzących zmianę, nie uwzględnione zostały natomiast we wskaźnikach opisujących stan początkowy organizacji.

Wskaźniki mierzące efekty uczestnictwa w Programie dla organizacji

Do oceny wpływu uczestnictwa w Programie organizacji, instytucji i grup nieformalnych wykorzystano wskaźniki przedstawione w Tabeli 3. Podobnie jak w przypadku wskaźników omówionych powyżej, na wskaźnik ogólny składają się cztery wskaźniki główne, które złożone są z kolei z szeregu wskaźników pośrednich.

Tabela 3. Wskaźniki wykorzystane w analizie zmian, jakie zaszły w organizacjach biorących udział w Programie „„Równać Szanse”

Wskaźnik

ogólny


Um

ieję

tno

ść b

ud

ow

an

ia l

ok

aln

eg

o

ka

pit

ału

sp

ołe

cz

ne

go

Wskaźnik budowania lokalnego kapitału

społecznego

Gęstość i jakość sieci

społecznych

(generator pozycji)

Liczba powiązań z różnymi aktorami

społecznymi działającymi w środowisku lokalnym.

Moc sieci społecznych

(generator zasobów)

Liczba celów, w realizacji których

organizacja może liczyć na pomoc partnerów zewnętrznych.

Siła przyciągania

Liczba osób, które angażują się w działania inicjowane przez organizacje (np. jako beneficjenci pośredni i

bezpośredni, wolontariusze, sympatycy).

Wskaźnik „krzepkości” Aktywność organizacji Liczba składanych aplikacji do programów

18 Wstęp

organizacji/grupy grantowych oraz projektów realizowanych przez organizacje.

Zakres oddziaływania organizacji

Liczba osób objętych działaniem

organizacji, w tym pośrednich i bezpośrednich

beneficjentów realizowanych projektów.

Umocowanie prawne aktywności

Status prawny organizacji.

Wskaźnik zakorzenienia działań

organizacji w potrzebach

środowiska lokalnego

Jakość źródeł

informacji i inspiracji, z których organizacja korzysta

przy planowaniu swoich projektów

Ocena jakości diagnozy dokonywanej przez organizacje. Odpowiada na pytanie o źródła

informacji, na których organizacje opierają ocenę potrzeb grupy docelowej projektów (np. czy dokonują analizy danych zastanych,

a jeżeli tak to, jakiego typu; czy realizują wywiady diagnostyczne i z kim itp.).

Nastawienie na uczenie się

Liczba rzeczy, których organizacja dowiedziała się (nauczyła) podczas

projektu.

Wskaźnik partycypacji i otwarcia na

partnerów

Konsultacje z partnerami przed

realizacją kolejnych projektów

Liczba partnerów, z którymi organizacja

naradza się przygotowując kolejne projekty.

Zaangażowanie beneficjentów przy realizacji projektów

Włączenie uczestników w procesy decyzyjne przez organizatorów projektów.

Dzięki wykorzystaniu tej samej puli pytań do wyliczenia wartości wskaźników, można porównać ze sobą pięć kolejnych edycji Programu „Równać Szanse”. Przy czym, w przypadku edycji 2008, porównanie jest niekompletne, ponieważ w następnych latach poszerzono kwestionariusze o nowe pytania. Oczywiście należy uwzględnić, że zarówno uczestnicy, jak i organizacje znacznie różnią się między edycjami. W związku z tym porównania mają na celu jedynie pokazanie różnic między poszczególnymi edycjami Programu.

Dla organizacji biorących udział w Regionalnym i Ogólnopolskim Konkursie Grantowym porównanie w perspektywie czterech edycji jest możliwe dla następujących wskaźników:

• Posiadanego przez organizacje kapitału społecznego o gęstości i jakości sieci społecznej, o mocy sieci społecznej.

• Krzepkości organizacji o zakresu oddziaływania i przyciągania organizacji,

19 Wstęp

o aktywności organizacji.

Dla wyników określających zmiany, jakie zaszyły w trakcie realizacji Programu dla jego beneficjentów (młodzieży ze wsi i małych miasteczek) porównanie pomiędzy czterema edycjami jest możliwe dla wskaźników mierzących zmianę dla:

• Umiejętności trafnej samooceny zasobów własnych i środowiska.

• Umiejętności pozyskiwania wsparcia społecznego.

Za pomocą ankiet ewaluacyjnych zgromadzono informacje o zmianie, jaka zaszła wśród 521 (spośród 606 uczestniczących) młodych osób, realizujących projekty w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego. Były to osoby, które wypełniły obie ankiety ewaluacyjne: na początku i na koniec udziału w Programie. W przypadku badania zmiany, jaka zaszła w organizacjach, za pośrednictwem ankiety zebrano dane dla 22 organizacji biorących udział w OKG i 117 uczestniczących w RKG (czyli wszystkich podmiotów uczestniczących w konkursie).

Sondaż internetowy

W trakcie procesu ewaluacji przeprowadzono sondaż internetowy. Badanie zrealizowano w sześć miesięcy od zakończenia projektów realizowanych w ramach OKG i 12 miesięcy od zakończenia RKG, aby zbadać skutki udziału organizacji w Programie odroczone w czasie.

Sondaż miał na celu zbadanie:

• wcześniejszych doświadczeń koordynatorów projektów związanych z uczestnictwem w Programie realizowanych w ramach OKG i RKG,

• aktywności organizacji (mierzonej liczbą zrealizowanych projektów, oraz złożonych i otrzymanych grantów na ich realizacje) biorących udział w OKG i RKG, od momentu zakończenia przez nie projektów realizowanych w ramach edycji 2012 Programu „Równać Szanse”,

• dalszych losów współpracy z beneficjentami po zakończeniu finansowania projektów,

• oceny szkoleń oferowanych koordynatorom,

• reprodukcji kadr organizacji pozarządowych w wyniku uczestnictwa w Programie.

W sondażu internetowym wzięło udział:

• 19 koordynatorów projektów dotowanych w ramach OKG (86 proc. wszystkich uczestniczących), na 22

• 82 koordynatorów (70 proc. wszystkich) koordynatorów projektów, które otrzymały dotacje w ramach RKG. Na 117

Indywidualne wywiady pogłębione

W ramach ewaluacji przeprowadzone zostały wywiady z dwojgiem członków zespołu Fundacji administrującej Program „Równać Szanse”. Stałym elementem administrowania Programem jest szeroko zakrojony monitoring projektów. W oparciu o

20 Wstęp

wiedzę wyniesioną z wizyt monitorujących, rozmówcy przedstawili kontekst oraz sposób realizacji wszystkich projektów realizowanych w ramach OKG 2012, ze szczególnym uwzględnieniem takich kwestii jak:

• charakterystyka organizacji realizujących projekt i ich otoczenia społecznego,

• charakterystyka uczestników projektów,

• charakterystyka działań podjętych w ramach projektu,

• stopień partycypacji i upodmiotowienie młodzieży w ramach projektów.

Analiza danych zastanych

Obowiązkiem każdej z organizacji biorącej udział w Programie było przedstawienie dwóch raportów opisujących przebieg realizacji projektów:

• sprawozdania merytorycznego przedstawianego w połowie realizacji projektu przez organizacje realizujące projekty w ramach OKG 2012,

• sprawozdania merytorycznego przedstawianego na zakończenie realizacji projektu przez podmioty realizujące projekty w ramach obu konkursów grantowych (OKG i RKG).

Raporty te zostały objęte analizą pod kątem:

• problemów, z którymi zetknęły się organizacje przy realizacji projektów;

• oceny zmian, które zaszły w beneficjentach i środowisku lokalnym w wyniku realizacji projektu z punktu widzenia koordynatorów;

• działań zrealizowanych przez organizacje w ramach projektów;

• przedstawionego przez organizacje opisu grupy beneficjentów biorącej udział w projektach;

• oceny szkoleń, w których brali udział koordynatorzy;

Studium przypadku

Metoda studium przypadku została wykorzystana w badaniu ewaluacyjnym po raz czwarty. Podobnie jak w roku ubiegłym, analiza skoncentrowana była na odkryciu dobrych praktyk – tych działań prowadzonych przez koordynatorów, których pozytywne efekty widać we wzroście umiejętności młodzieży biorącej udział w projektach.

Metodą studium przypadku przebadano dwa celowo dobrane projekty realizowane w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego. Dobór poszczególnych projektów do badania nastąpił, podobnie jak miało to miejsce w dwóch poprzednich badaniach, po uprzedniej analizie wyników uzyskanych za pośrednictwem badania ex-post. Do badania metodą studium przypadku wybrano dwa projekty, które uplasowały się w górnej i w dolnej połowie wyników uzyskanych dla uczestników. Taki wybór motywowany był tym, aby w odróżnieniu od zeszłych edycji ewaluacji nie badać najlepszych przedsięwzięć, ale zbliżone do przeciętnych. Dodatkowo, Administrator Programu zwrócił uwagę że w historii projektów realizowanych w Stoczku Łukowskim

21 Wstęp

kilkakrotnie młodzi uczestnicy koordynowali projekty RKG. Współgrało to z przewodnim tematem liderstwa młodych.

W celu wzajemnej weryfikacji pozyskiwanych informacji, wykorzystano trzy różne metody zbierania danych:

• indywidualny wywiad pogłębiony z koordynatorem projektu,

• wywiady grupowe przeprowadzone z młodzieżą uczestniczącą w projekcie (4 do 10 osób),

• analizę danych zastanych dotyczących aktywności organizacji oraz kontekstu społecznego, w którym realizowany był projekt (społeczności lokalnej i działających w jej ramach instytucji),

Wywiady zostały zrealizowane w oparciu o zindywidualizowane scenariusze, ukierunkowane na poznanie przyczyn stojących za wynikami uzyskanymi przez beneficjentów poszczególnych projektów.

Pogłębionemu badaniu zostały poddane następujące projekty:

• „STAR – Stoczkowska Telewizja Alternatywnej Rozrywki” zrealizowany przez Ludowy Klub Sportowy Dwernicki w Stoczku Łukowskim,

• „RóżnowoKADR” zrealizowany przez Stowarzyszenie Warmińska Wieś z Różnowa.

Metodologia badania ewaluacyjnego pozostałych programów „Równać Szanse”

Fora Lokalne I etapu

Ewaluacja konkursu Forów Lokalnych Ewaluacja Forów Lokalnych odbyła się 7-9 miesięcy od zorganizowania forum (w zależności od daty wydarzenia) i miała na celu sprawdzenie:

• Wyzwań i trudności, z jakimi mierzyli się organizatorzy forów,

• Efektów, jakie miały w fora w ocenie ich organizatorów,

• Refleksji na temat forów w ponad pół roku po ich organizacji.

W trakcie ewaluacji zastosowano następujące metody badawcze:

• Wywiad indywidualny z przedstawicielem Administratora Programu,

• Analizę treści formularzy aplikacyjnych i sprawozdań merytorycznych organizatorów forów lokalnych I stopnia,

• Wywiady telefoniczne z organizatorami pięciu forów lokalnych I etapu i indywidualny wywiad bezpośredni z organizatorem jednego forum (rozmowa ta odbyła się przy okazji studium przypadku). Wywiady zostały przeprowadzone ze wszystkimi organizatorami forum w badanej edycji Programu.

22 Wstęp

Szkolenie dla Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse”

Ewaluacja szkolenia Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse” miała na celu:

• Zbadanie procesu rekrutacyjnego (adekwatność stosowanych metod, motywacje i doświadczenia kandydatów na szkolenie),

• Porównanie programu I i II edycji szkolenia,

• Wyciągnięcie wniosków, służących lepszej organizacji kolejnych edycji szkolenia,

• Stworzenie profilu uczestnika na podstawie jego cech społeczno-demograficznych (wiek, płeć, oceny szkolne, środowisko rodzinne itp.).

Ewaluacja szkolenia jest oparta na:

• Analizie zgłoszeń uczestników edycji 2012,

• Dwóch wywiadach grupowych przeprowadzonych w ostatnim dniu szkolenia (wzięły w nim udział 22 osoby z 24 osób uczestniczących w szkoleniu). Podczas wywiadu grupowego uczestnikom rozdano krótką ankietę.

• Wywiadzie indywidualnym z jedną z prowadzących szkolenie trenerek, przeprowadzonym tydzień po zakończeniu szkolenia.

23 Ewaluacja Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego

Ewaluacja Ogólnopolskiego i Regionalnego Konkursu Grantowego

Populacja beneficjentów OKG We wszystkich projektach realizowanych w ramach edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego wzięło udział łącznie 606 osób. Ponad dwa i pół tysiąca, można uznać za beneficjentów pośrednich projektu. Są to osoby które uczestniczyły w projektach jako odbiorcy działań przygotowanych przez młodzież lub też wspierały w jakikolwiek sposób ich realizację (zarówno osoby dorosłe, jak i młodzież).

W porównaniu z poprzednią edycją w programie znalazło się mniej bezpośrednich beneficjentów (606 w porównaniu do 695 osób w edycji 2011). Wynika to jednak nie tyle z mniejszej liczby osób biorących udział w poszczególnych projektach (w edycji 2012 było to średnio ok. 27,5, zaś w 2011 ok. 27), ale z mniejszej liczby projektów (22 w edycji 2012, 26 w edycji 2011).

Spośród wspomnianych 606 osób, 521 brało udział w projektach od początku do końca ich trwania, na co dowodem jest wypełnienie obu ankiet ewaluacyjnych. Koordynatorzy nadal raportują, że utrzymanie grupy uczestników w niezmienionym składzie od początku do końca projektu jest dla nich dużym wyzwaniem (w edycji 2012 14 proc. uczestników wypadło z grup projektowych).

Młodzież, która przystąpiła do projektów, była bardzo zróżnicowana pod kątem posiadanych umiejętności. Wynikało to z jednej strony z różnego potencjału środowiska społecznego miejscowości w których realizowanych były projekty. Z drugiej zaś strony z przyjętej strategii rekrutacji przez koordynatorów. Część z nich, co zostało dokładnie opisane w raportach z ewaluacji poprzednich edycji Programu, świadomie sięga po młodzież o wysokich kompetencjach kulturowych i społecznych, często prymusów szkolnych, zaangażowanych we wszystkie dostępne lokalnie działania pozalekcyjne. Tego typu podejście ma zagwarantować „bezpieczną” realizacje projektu. Z drugiej jednak strony praca z tego typu młodzieżą potencjalnie przynosi mniejsze efekty niż dobrze zrealizowane działania wśród młodzieży o mniejszych kompetencjach początkowych.

Obok strategii przyjmowania do projektu „prymusów”, lub też przeciwnie osób o niskim kompetencjach, istnieje również trzecia droga. Koordynatorzy sięgający po osoby z pewnego środowiska (np. młodzież z jednej szkoły, miejscowości), bez ukierunkowywania projektu na osoby o określonej charakterystyce. Wszystkie trzy strategie były obecne w edycji 2013 Programu.

Niezależnie od różnic w składzie poszczególnych grup projektowych, dla całej badanej populacji można zauważyć pewne prawidłowości dotyczące stanu kompetencji młodych na starcie udziału w Programie. Zdecydowanie największy deficyt związany był z brakiem kontaktów młodzieży wśród osób dorosłych, które mogłyby pomóc w realizacji własnych projektów. Na początku udziału w Programie nie wiele osób wierzyło, że mogłoby otrzymać jakiekolwiek wsparcie ze „świata dorosłych”. Drugą kwestią w której potencjał zmiany wydawał się duży była ocena własnego otoczenia. Jak pokazują wyniki


pierwszego pomiaru młodzież raczej wierzy w siebie, ale ma słabe zdanie o swoim najbliższym otoczeniu i miejscu w którym mieszka.

W dalszej części opisu populacji beneficjentów skupiliśmy się na grupie osób, które uczestniczyły w całości projektów odnosząc się do twardych danych dotyczących ich cech demograficznych i społecznych (wiek, płeć, typ szkoły, wyniki szkolne)

Wśród młodzieży uczestniczącej w Programie, tradycyjnie dominowały dziewczęta (66 proc. uczestników). Stanowiły one grupę przeważającą liczbowo w zdecydowanej większości projektów (21 na 22), tak samo jak miało to miejsce w poprzednich edycjach Programu.

Wykres 1. Odsetek chłopców i dziewcząt uczestniczących w projektach realizowanych w ramach OKG w kolejnych edycjach Programu

Uczestnicy projektów mieli średnio 15 lat, przy czym największa grupa osób to czternastolatki (161 osób). Tak jak w latach ubiegłych, wśród młodzieży dominowali więc uczniowie i uczennice gimnazjów. W całej grupie beneficjentów OKG stanowili oni 72 proc. (w dwóch poprzednich edycjach ich udział oscylował również wokół 70 proc.) . 6 z 22 grup składało się wyłącznie z osób uczących się w gimnazjach.

Tradycyjnie koordynatorzy koncentrują się na młodzieży gimnazjalnej. To strategia, która pozwala na utrzymanie kontaktu z odbiorcami działań przez dłuższy czas, niezakłócony wyjazdem do szkół średnich lub na studia. Duży udział młodzieży gimnazjalnej w grupach projektowych wynika również z faktu, że młodzież w tym wieku jest stosunkowo łatwo pozyskać dla projektu – w większości przypadków w miejscowości, z której pochodzą organizacje istnieje gimnazjum.

35% 36%33%

40%

34%

65% 64%67%

60%

66%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2008 2009 2010 2011 2012

Chłopcy

Dziewczęta


Wykres 2. Wiek uczestników w momencie rozpoczęcia projektów OKG (N=521)

Wykres 3. Typ szkoły, do której uczęszczali uczestnicy projektów OKG w momencie rozpoczęcia Programu (N=521).

Jednym z podstawowych kryteriów uczestnictwa młodzieży w Programie jest zamieszkiwanie obszarów wiejskich bądź małych miasteczek (do 20 tys. mieszkańców). Kryterium to spełnione zostało przez wszystkich beneficjentów. stanowiła w tej edycji Programu, podobnie jak w trzech poprzednich, wiejska (63,8 proc.).

45

161

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

13 14

Lic

zba

osó

b

21%

Gimnazjum


. Wiek uczestników w momencie rozpoczęcia projektów OKG (N=521)

. Typ szkoły, do której uczęszczali uczestnicy projektów OKG w momencie rozpoczęcia Programu

Jednym z podstawowych kryteriów uczestnictwa młodzieży w Programie jest zamieszkiwanie obszarów wiejskich bądź małych miasteczek (do 20 tys. mieszkańców). Kryterium to spełnione zostało przez wszystkich beneficjentów. Najliczniejszą grupę

dycji Programu, podobnie jak w trzech poprzednich,

8592

6956

13

15 16 17 18 19

Wiek

72%

6%

Liceum Liceum profilowane

. Typ szkoły, do której uczęszczali uczestnicy projektów OKG w momencie rozpoczęcia Programu

Jednym z podstawowych kryteriów uczestnictwa młodzieży w Programie jest zamieszkiwanie obszarów wiejskich bądź małych miasteczek (do 20 tys. mieszkańców).

Najliczniejszą grupę dycji Programu, podobnie jak w trzech poprzednich, młodzież


Wykres 4. Miejsce zamieszkania młodzieży uczestniczącej w projektach realizowanych w ramach edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego (N=5172)

Obok wieku, płci, miejsca zamieszkania i rodzaju szkoły, za istotną cechę różnicującą populację beneficjentów uznać można oceny szkolne z dwóch głównych przedmiotów – języka polskiego i matematyki, jakie otrzymała młodzież na koniec roku, tj. tuż przed rozpoczęciem uczestnictwa w projektach.

W tym przypadku można mówić o dość dużym zróżnicowaniu średniej ocen w badanej populacji. Z jednej strony niemal 35 proc. grupy mogło pochwalić się średnią wynoszącą ponad 4,5, z drugiej zaś prawie 29 proc. uzyskało średnią mieszczącą się w przedziale od 1,0 do 3,0, przy średniej dla całej populacji uczestników wynoszącej 3,86.

2 Na to pytanie odpowiedziało łącznie 517 z 521 respondentów.

63,8%

18,6%

17,6%

wieś miasto do 10 tys miasto od 10 do 20 tys.


Wykres 5. Liczba osób w podziale na średnią ocen z języka polskiego i matematyki otrzymaną na koniec roku szkolnego poprzedzającego rozpoczęcie Programu (N=5203).

Jak można zauważyć na zestawieniu poniżej, średnia ocen uczestników ostatniej edycji OKG nie odbiega od znacząco od średnich z poprzednich edycji.

Wykres 6. Średnia ocen beneficjentów projektów realizowanych w OKG w latach 2008-2012

Podobnie jak w zeszłych latach, wśród beneficjentów Programu przeważała młodzież o dobrych lub bardzo dobrych ocenach szkolnych. Łącznie odsetek osób o średniej ponad 4,0 wyniósł 55,6 proc. i nieznacznie wzrósł od ubiegłej edycji (0,8 proc.). Jest to jednak o 5,4 punktu procentowego mniej niż w edycji 2009 i 2010.

3 Na to pytanie odpowiedziało łącznie 520 z 521 respondentów.

1 3

16

42

8881

108

70

82

22

7

0

20

40

60

80

100

120

1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6

Liczba osób

3,853,98 3,97

3,623,86

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

2008 2009 2010 2011 2012


Wykres 7. Odsetek uczestników projektów OKG o średniej ocen (z języka polskiego i matematyki) wynoszącej co najmniej 4,0

Ostatnim aspektem, pod kątem którego zbadana została populacja młodzieży biorącej udział w Programie, jest posiadanie wcześniejszych doświadczeń związanych z uczestnictwem w innych projektach. Jak wynika z ankiety zrealizowanej na początku realizacji projektów, dla zdecydowanej większości osób (80,6 proc.) udział w projektach realizowanych w ramach OKG był pierwszym doświadczeniem tego rodzaju. Odsetek ten jest wyższy od zeszłorocznego o 5,5 punktu proc.

Wykres 8. Wcześniejsze doświadczenia młodzieży w uczestnictwie w projektach; odpowiedzi na pytanie „Czy przed „Równać Szanse” uczestniczyłeś/łaś w innych programach społecznych” (N=521)

Przeanalizowawszy powyższe dane można stwierdzić, że profil uczestników projektów OKG 2012 nie odbiega znacząco od profilu uczestników z ubiegłych edycji. Utrzymuje się stała tendencja przewagi dziewcząt nad chłopcami (w stosunku 2:1), młodzieży

54,4%61% 61%

54,8% 55,6%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2008 2009 2010 2011 2012

80,6%

12,3%

7,1%

Nie Tak, w jednym Tak , w kilku


gimnazjalnej (ok. 70 proc. uczestników). Nieco wyrównuje się stosunek między grupami o gorszej i lepszej średniej ocen (na niewielką korzyść osób ze średnią powyżej 4,0). W dalszym ciągu dla zdecydowanej większości osób (80,6 proc.) udział w projektach realizowanych w ramach OKG był pierwszym doświadczeniem tego rodzaju.

Uczestnicy a młodzi liderzy W związku z tym, że w tej edycji ewaluacji badaniem zostało objęte szkolenie młodzieżowych liderów „Równać Szanse”, zdecydowaliśmy się przeanalizować wątek liderstwa w projektach oraz wyzwań koordynatorskich z nim związanych. Udział w projektach może bezpośrednio i pośrednio wzmacniać kompetencje liderskie młodych uczestników. Dzięki wywiadom grupowym z grupą szkoleniową, w której przeważały osoby rekrutujące się z projektów RKG mamy także pierwszą okazję, aby uważniej przyjrzeć się także projektom z tej nitki konkursowej.

Zgodnie z filozofią Programu, koordynatorzy realizują projekty wspólnie z młodymi uczestnikami. Naturalne jest, że członkowie grup projektowych różnią się od siebie stopniem zaangażowania w projekt. Nic dziwnego, że koordynatorzy szukają osób o cechach liderskich lub przywódczych (jak zobaczymy poniżej, okaże się to być istotnym rozróżnieniem), które stanowią ich główne wsparcie w organizacji działań i życia projektu.

Co to znaczy lider? Dominatorzy i utajeni liderzy

Jak pokazuje badanie, to, kim jest lider i jakimi cechami powinien się charakteryzować, nie musi być oczywiste dla koordynatorów. Podczas jednego z wywiadów indywidualnych z koordynatorami, osoba utożsamiająca się z filozofią Programu mówiła, że jest sceptyczna odnośnie pomysłu pełnego wycofania się koordynatora z projektu. Jej wątpliwości dotyczyły przed wszystkim oddania pełni władzy nad działaniami młodzieżowym liderom. Jako przykład podała następującą sytuację z projektu. W grupie projektowej rolę liderki przejęła dziewczyna, która była najstarsza i miała największą wiedzę o temacie działań. Zaczęła dominować grupę i zawłaszczać przestrzeń decydowania o projekcie. Miała silną osobowość i nie zostawiała miejsca na inicjatywę i pomysły pozostałych członków grupy, które pełniły funkcję pomagierów. Naturalnie, nie wszystkim się to podobało. Osoba koordynująca projekt starała się na różne sposoby dopuścić innych do głosu (np. przez tajne głosowanie na tytuł jednego z działań). Przegrana propozycji dominującej dziewczyny spotkała się z jej dużym niezadowoleniem.

Ten przykład pokazuję istotne nierozróżnienie dwóch skrajnych postaw – autorytarnego narzucania swojego zdania grupie przez silne osobowości i służebnej roli lidera, który pomaga sformułować cele całej grupy uczestników. W publikacji Przewodnik Lidera. Portrety, inspiracje, pytania wydanej przez Szkołę Liderów znajdujemy następujące określenia lidera:

lider jest tym, kto (...) potrafi dostrzec interes ogółu (w tym swój własny) ponad

interesem jednostkowym (także swoim własnym). (...) Lider organizuje wspólne


działania, jest kimś, do kogo inni zwracają się ze swoimi problemami, kto potrafi ludzi

pociągnąć za sobą, kto wyraża istotne interesy społeczności. 4

Przytoczony przykład pokazuje również niezrozumienie roli dorosłego koordynatora projektu, który powinien być formalnym i nieformalnym dorosłym liderem całej grupy projektowej, stwarzając bezpieczną przestrzeń do działania wszystkim uczestnikom. Interweniuje, kiedy dochodzi do sytuacji wykluczania uczestników z głównego nurtu wydarzeń, np. w związku z gorszym statusem ekonomicznym czy wyglądem. Choć w praktyce niekiedy bardzo trudno jest wyznaczyć granicę między pozostawieniem zbyt dużej swobody a nadmiernym kontrolowaniem poczynań uczestników.

Uczestnicy szkolenia młodych liderów „przesadną chęć liderowania” wskazywali jako jedną z przyczyn pojawiania się konfliktów w grupie projektowej. Poproszeni o doprecyzowanie, czym się różni prawdziwy lider od osoby, która za bardzo chce kierować, powiedzieli:

Lider nie może wszystkiego robić sam, [powinien] raczej organizować pracę,

rozdzielać pracę w grupach, żeby wszyscy się jak najlepiej czuli. Lider pracuje

na rzecz grupy, a nie skupia się na osobistych celach. Jest uprzejmy.

Podział obowiązków i delegowanie zadań to wątek, który także powracał w rozmowach z uczestnikami projektów. Nierównomierne zaangażowanie uczestników w przedsięwzięcia projektowe określili jako jedną z najpoważniejszych trudności, z jakimi się borykali. Jedną z możliwych strategii jest stały podział uczestników między grupy zadaniowe zgodnie z ich preferencjami i/lub predyspozycjami. Strategia ta zwiększa prawdopodobieństwo końcowego sukcesu w postaci poprawnej realizacji działania i stworzenia końcowego „produktu” o wysokiej jakości (np. dobrze zrobionego

pod względem technicznym filmu).

Jednak przyjęcie tej strategii zmniejsza szanse na równomierny rozwój umiejętności w grupie projektowej. Osoby na stałe przypisane do takich samych zadań nie uczą się nowych rzeczy, nie próbują swoich możliwości w nowych sytuacjach. Uczestnicy, którzy mają większe umiejętności czy kompetencje w danej dziedzinie będą delegowani zawsze do tych samych czynności i mogą w dłuższej perspektywie się nimi znudzić.

Jeśli liderzy potrafią delegować zadania i uczyć innych, członkowie podgrupy skorzystają na tym, skorzysta również sam „nauczyciel”. Może być jednak tak, na co wskazywali uczestnicy, że uczestnicy-nauczyciele:

• bądź zawłaszczą wykonywane zadanie (jak w przypadku jednego z projektów RKG, kiedy jeden z uczestników sam chciał wykonywać wszystkie związane z nim czynności),

4Magdalena Plewowska, Maria Makowska, Katarzyna Czayka-Chełmińska (2009). Przewodnik Lidera. Portrety,

inspiracje, pytania, Warszawa: Szkoła Liderów, s. 4


• bądź będą wykonywać je samodzielnie przy biernej postawie pozostałych członków grupy (przy ich niskiej motywacji i nieumiejętności mobilizowania innych osób). Takie przeciążenie obowiązkami może skutkować wypaleniem tej osoby i zniechęceniem do dalszych działań.

Odpowiednie delegowanie obowiązków na młodych liderów jest więc sporym wyzwaniem i należy mu poświęcić sporo uwagi.

Kiedy grupa uczestników jest niezintegrowana, stały podział na podgrupy może jeszcze bardziej ją podzielić i wprowadzić między uczestników element rywalizacji. Koordynatorzy niesłusznie mogą obwiniać o tę sytuację konkretne osoby, nie szukając przyczyn w niedostatecznej integracji i nierozwiązaniu konfliktów.

Problemem były osoby nie stanowiące osobnej wewnętrznej grupy, które nie umiały

się indywidualnie włączyć się we współpracę całej grupy - dziennikarki.

Innym sposobem na rozdzielenie zadań jest praca w przynajmniej częściowo zmieniających się małych grupach, tak aby wszyscy mieli nie tylko dobrze się poznać i nawiązać relacje, ale także spróbować nowych rzeczy. Niekiedy przejście od pierwszego modelu do drugiego dzieje się mimochodem, tak jak w Stoczku Łukowskim, gdzie podział miał być stały (między zespoły odpowiedzialne za różne zadania związane z produkcją filmów: operatorów, prezenterów itp.), jednak uczestnicy przepływali między grupami a warsztaty i szkolenia były otwarte dla wszystkich.

Podzieliliśmy się funkcjami, kto za co będzie odpowiedzialny. Na początku podział

był pilnowany, ale potem wymienialiśmy się, kto był w czym najlepszy. [Jeden

chłopak] był operatorem, jedna dziewczyna świetnie montowała, [a kolega] był

głównym prezenterem. Niektóre osoby wymyślały propozycje na filmy.

Do podziału między uczestników są oczywiście mniej i bardziej atrakcyjne zadania.

Trudno było bardziej optymalne rozłożyć obowiązki, zwłaszcza tych mniej

atrakcyjnych, bo młodzi woleli załatwiać, a tworzyć dokumentację nie lubili.

Od inwencji koordynatora w motywowaniu uczestników zależy, w jaki sposób uda się je rozdysponować. Zagrożeniem jest powierzenie najmniej ciekawych zadań jednej osobie, która się na to zgodzi, lecz nie będzie czerpała z tego przyjemności (np. pisanie sprawozdań ze spotkań). Warto raz na jakiś czas sprawdzać, jak czuje się ze sprawowaną funkcją. Jeśli uczestnicy będą mieli poczucie, że zadania są nierówno przydzielone lub że są osoby, które wymigują się od odpowiedzialności, prędzej czy później ta kwestia się pojawi na forum.

Młodzież była bardzo aktywna w przebiegu całego projektu, chociaż podczas

końcowego rozliczenia doszło pomiędzy uczestnikami do rozbieżności w ocenie ich

zaangażowania.


Wewnętrzna ewaluacja prowadzona w trakcie projektu – w formie rozmów, czy anonimowej informacji zwrotnej dla innych uczestników i koordynatora może przyspieszyć rozładowanie napięcia i pozwolić na lepsze ułożenie współpracy.

Znalezienie jednej lub kilku zmotywowanych osób, którym koordynator może zaufać jest bardzo istotne. Dzięki nim zostanie odciążony, zyska organizacja pracy i komunikacja między koordynatorem a grupą. Musi on jednak uważać na faworyzowanie uczestników-liderów. Podczas wewnętrznej ewaluacji jednego z projektów OKG, przeprowadzonej w trakcie jego trwania, koordynator poprosił o uczestników o anonimowe uwagi i komentarze na temat przebiegu projektu. Uczestniczka zwróciła uwagę właśnie na ten problem, napisała, że osoby, które na początku projektu stały się liderami – były nimi przez cały czas, a pozostałe nie miały szansy, żeby też się w tej roli sprawdzić. Koordynator postanowił więc bardziej równomiernie przydzielać zadania oraz utworzył radę projektu, grupę, która miała być łącznikiem między nim a resztą zespołu. Jej członkowie byli wybrani przez grupę, choć równocześnie zarówno koordynator, jak i pozostali uczestnicy zwracali uwagę, by osoby, które nie zgłosiły się do żadnych przedsięwzięć też mieli swoje obowiązki. Zaczątkiem takiej rady są siłą rzeczy osoby, które najbliżej współpracują z koordynatorem podczas tworzenia projektu. Wątek faworyzowania wybranych uczestników również pojawiał się jako jeden z problemów realizacji projektów wymieniany podczas wywiadów grupowych.

Wspólne wymyślanie projektu daje większe poczucie odpowiedzialności za działania. W projekcie w Stoczku Łukowskim przy tworzeniu planu projektu padł pomysł kina samochodowego.

Ułożyliśmy go. Kiedy dostaliśmy dofinansowanie, patrzymy: <<Kino samochodowe...?!

Jak my to zrobimy?!>> Baliśmy się, jaki będzie odbiór, że nie będzie ludzi. Że to nie

wypali . A to było takie zaskoczenie mega [że się udało]. Na tyle, że postanowiliśmy

zrobić to po raz drugi.

Uczestnicy byli bardzo wzmocnieni powodzeniem pomysłu (skrzydeł nie podcięła im nawet awaria głośników podczas pierwszej projekcji). Podzielili się zdaniami przy realizacji, wciągnęli do pomocy rodziców – połączyło ich przygotowanie wielkiego ekranu, zszytego z prześcieradeł, prażenie popcornu dla widzów, wypożyczenie sprzętu z klubu sportowego. Koordynator załatwił tylko formalności związane z użyczeniem placu targowego.

Wzmacnianie uczestników, a co za tym idzie, także młodych liderów, ma miejsce, kiedy muszą wziąć odpowiedzialność za przedsięwzięcie. W tym samym projekcie wydarzyła się następująca, znacząca sytuacja. Koordynator miał wyjechać i w czasie jego nieobecności młodzi mieli sami poprowadzić spotkanie. Traf jednak chciał, że koordynator wyjechał później niż planował, ale nie powiedział o tym nikomu. Niezauważony przez młodych uczestników i uczestniczki oglądał z ukrycia, w jaki sposób przebiega zebranie.


I ja tam sobie siedziałem i z przykrością zauważyłem, że oni to spotkanie

poprowadzili cztery razy lepiej ode mnie. Wzięli flipczart, napisali na nim program,

powiedzieli, co mają dzisiaj do zrobienia, zapisywali, kto jest za co odpowiedzialny na

flipczarcie. Kultura rozmowy była znacznie wyższa – <<Dobra pośmieliśmy się, teraz

musimy to ogarnąć, bo zostało nam niewiele czasu>>. Więcej nie prowadziłem

żadnego spotkania.

Na sam koniec spotkania – ujawnił się, wyszedł do grupy i opowiedział o swoich wrażeniach, doceniając bardzo młodych liderów. Nie bez znaczenia jest fakt, że była to grupa „projektowych weteranów”, osób, dla których był to już kolejny projekt, w ramach którego współpracowali ze sobą i tym koordynatorem. Z projektu na projekt stawali się coraz bardziej samodzielni i ćwiczyli w praktyce nabywane umiejętności (por. część Dylematy rekrutacji).

Kluczową rolę w integracji grupy i jej dobrym współdziałaniu odgrywa komunikacja w grupie projektowej. Trudno pomijać w niej wirtualne kanały komunikacji – serwisy społecznościowe, czaty są nieodłączną częścią życia młodych osób. Tym ważniejsze się stają szkolenia z ICT dla koordynatorów, pokazywanie praktycznych i przydatnych zastosowań narzędzi takich jak Facebook, jak również sposobów, w jaki można skorzystać z wiedzy i kompetencji młodych w tej materii oraz jak można je poszerzać i pogłębiać. Należy jednak uważać przed zbytnim wykorzystaniem wirtualnych kanałów komunikacji. Nie zastąpią bezpośrednich spotkań, a ich efektywne wykorzystanie jest możliwe tylko w bardzo zintegrowanej grupie.

W nowych projektach ustalenia zapadają głównie przez facebooka. Jeśli trzeba nas

zmobilizować, to się spotykamy.

Należy pamiętać, że także i w zintegrowanej grupie nowym uczestnikom, osobom będącym na uboczu, czy mającym niższe kompetencje cyfrowe, będzie się trudniej włączyć w główny nurt działań komunikowanych właśnie kanałami wirtualnymi.

Podsumowanie

W każdej grupie projektowej pojawiają się osoby o różnych predyspozycjach i cechach charakteru. Liderzy są nieocenioną pomocą dla koordynatorów zarówno w rozciągniętych w czasie projektach OKG, jak intensywnych działaniach RKG. Zdarza się, że młodzi liderzy są jako tacy rozpoznawani przez innych uczestników, potrzebują tylko niewielkiego wsparcia koordynatora, sam koordynator zaś wie, jak najlepiej z takiego zasobu skorzystać. Częściej jednak potrzebne jest umiejętne wzmocnienie osób o kompetencjach liderskich, jak również pomoc koordynatorowi w rozróżnieniu predyspozycji liderskich od cech i zachowań autorytarnych. Stąd - konieczne jest poruszanie tego wątku na szkoleniach dla koordynatorów, jak również kontynuowanie programu wsparcia młodych liderów „Równać Szanse”.


Dylematy rekrutacji Przy każdym działaniu organizacji wyzwaniem jest znalezienie uczestników. Między organizacjami i instytucjami działającymi lokalnie dochodzi do konfliktów o cenny zasób, jakim są młodzi ludzie. Na uprzywilejowanej pozycji są podmioty, które działają blisko szkół lub młodzi koordynatorzy, którzy mają wiele osobistych kontaktów w środowisku młodzieżowym. Są koordynatorzy, którzy biorą do serca hasło wyrównywania szans i starają się dotrzeć do osób ze środowisk defaworyzowanych, m.in. osób z uboższych rodzin, czy młodych mających łatkę łobuzów. Przy takiej rekrutacji bardziej wymagający staje się także projekt – wymaga wiele uważności ze strony koordynatora.

Organizacje, które organizują kolejne działanie mogą mieć jednak pokusę współpracy z tą samą, wypróbowaną grupą osób przy kolejnych inicjatywach.

[Koordynator] ma problem, bo nie zna na dobrą sprawę ludzi ze szkół. Pytał się, czy

nie ma kogoś... Ostatnio też nas prosił, żebyśmy mu znaleźli grupę... (...) Nasza pani

dyrektor miała mu załatwić jakieś tam osoby, ale okazało się, że nie załatwiła i

zostało na nas.

Oczywiście nie ma nic złego w stałej współpracy z częścią uczestników – przywiązują się do organizacji, wzmacniają w aktywnych postawach, rozwijają coraz bardziej swoje kompetencje (Jesteśmy doświadczeni projektami, jesteśmy weteranami – jak mówili o sobie młodzi współpracujący z jednym z koordynatorów). Specyfika „Równać Szanse” sprawia, że uczestnicy mogą brać udział w kilku projektach równocześnie. Dzięki takiej ciągłości, mogą oni testować nabyte kompetencje i umiejętności w praktyce podczas kolejnych przedsięwzięć. Stawać się coraz bardziej samodzielni, sami prowadzić projekty dla innych młodych

To był jeden z pierwszych naszych projektów i nie wszyscy byli tacy odważni, że

będziemy umieli wszystko sami zrobić. (...) [W pierwszym projekcie] byliśmy pod

kontrolą koordynatora, tam się nauczyliśmy i w kolejnym wykorzystywaliśmy to

potem..

Można mówić o naturalnie się kształtującej ścieżce kariery uczestnika projektu w Programie. Momentem startowym byłoby uczestniczenie w projekcie RKG lub OKG, koordynowanie projektu RKG pod superwizją dorosłego koordynatora, zwieńczone koordynowaniem bardziej wymagającego projektu OKG i przekazywanie swoich umiejętności dalej. Ta ścieżka mogłaby być uzupełniana i wzmacniana jeszcze przez udział wyróżniających się osób w szkoleniu dla młodych liderów i koordynowanie przez nich projektu dedykowanego młodym liderom.

Utworzenie bardzo zintegrowanej grupy, mającej doświadczenie wspólnego udziału w wielu projektach, może jednak równocześnie prowadzić do hermetyzacji środowiska osób aktywnych, wytworzenia się „elity projektowej”,


która będzie działać przede wszystkim na swoją rzecz, nie mając zbyt dużej otwartości na „nieaktywnych” rówieśników. Tak uczestnicy komentowali inny projekt odbywający się w tej samej miejscowości:

[Koordynator] wziął osoby, które w życiu nie były w żadnym projekcie. (...) Wiem, że

mieli problemy z tym, żeby się zgrać na spotkaniach. Mało osób przychodziło. To były

takie osoby, że ja się zdziwiłam, że one biorą udział w projekcie. Takie... mało

aktywne. Na początku wyglądało, że im idzie. Ale później... im się odechciało.

Najprawdopodobniej najbardziej efektywną strategią wciągania do działań nowych osób jest mieszanie grupy bardziej i mniej doświadczonych uczestników. Bardzo dużo zależy wtedy jednak od integracji, żeby weterani nie dominowali zupełnie

działań.

Podczas wywiadu grupowego na szkoleniu dla młodych liderów rozmawialiśmy z uczestnikami o osobach, które nie uczestniczyły w projektach. Najczęściej wśród uczestników brakowało osób z niepełnosprawnościami oraz należących do mniejszości etnicznych lub narodowych. Pojawiły się stwierdzenia, że miejscowościach nie ma niepełnosprawnych młodych, dlatego nie mogłyby wciąć udziału w projekcie. Jeśli nawet jednak takie osoby byłyby obecne, stanowiłyby zdaniem uczestników zbyt duże wyzwanie logistyczne (przykłady: zapewnienie przystosowanego busa, wycieczka kajakowa, dotarcie do sali zajęciowej na piętrze itp.). Obecności takich osób wymagałaby dodatkowej pracy, a być może rezygnacji z niektórych przyjemności. Jednak współdziałanie z kimś spoza ustalonej grupy odbiorców mogłaby uwrażliwić uczestników na inną perspektywę. Warto podczas szkoleń porozmawiać z dorosłymi koordynatorami o niewidzialnych młodych w miejscowości – takich, którzy z różnych względów nie mogą lub nie chcą uczestniczyć w działaniach dla ich rówieśników. Miałoby to duże znaczenie w diagnozie potrzeb i pozwoliłoby na pełniejsze przeanalizowanie środowiska młodych ludzi. Mogłoby się także przełożyć na bardziej zróżnicowaną rekrutację do projektów. Zapraszanie do działania przedstawicieli mniej oczywistych, „trudniejszych” grup może wywoływać początkowo opory. Praktyka może je przełamać, jak pokazuje to wypowiedź jednej z uczestniczek:

Nauczyłam się także, ze warto zapraszać do grona znajomych w kolejnych

projektach nowych ludzi, których zarazimy pasją i zapałem. Wyciągać z domów

innych.

Nie ma jednego, najlepszego przepisu na skład grupy uczestników. Zalety ma grupa złożona z zupełnie nowych osób, jak i taka, w której działają osoby mające już doświadczenie z pracą projektową (można by wręcz mówić o stworzeniu ścieżki kariery uczestnika w ramach Programu). Wpływ mają oczywiście także kompetencje i umiejętności koordynatora. Warto podkreślać wagę wychodzenia poza krąg zwykle aktywnych i widzialnych młodych – poszerzy to perspektywę nie tylko koordynatorów, ale także uwrażliwi uczestników takiego projektu.


Skuteczność projektów w rozwijaniu umiejętności młodzieży Podstawową metodą oceny skuteczności realizowanych projektów w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego był sondaż ex-post składający się z dwóch pomiarów. Pierwszy raz młodzież uczestnicząca w Programie wypełniała ankiety ewaluacyjne w momencie rozpoczęcia projektów, drugi raz na ich koniec. Dzięki porównaniu odpowiedzi udzielonych w obu ankietach, poznaliśmy zmianę, jaka zaszła w uczestnikach przez 15 miesięcy trwania projektów w odniesieniu do poszczególnych cech i umiejętności, których rozwinięcie jest celem Programu. W pomiarze zmian, podobnie jak w latach ubiegłych, wykorzystana została bateria syntetycznych wskaźników. Ich wartości, mieszczące się w przedziale od -100 proc. do 100 proc., informują, czy i w jakim stopniu w trakcie projektu nastąpił wzrost (wartości dodanie) lub regres (wartości ujemne) poszczególnych umiejętności. Wskaźniki obliczone zostały zarówno dla każdego beneficjenta Programu, jak i dla całej populacji uczestników.

Analizie poddano również skutki uczestnictwa w programie na aktywność beneficjentów, przy czym w tym przypadku wnioski zostały wyciągnięte nie tylko z danych pochodzących z ankiet wypełnianych przez młodzież, ale również badania ankietowego przeprowadzonego wśród koordynatorów, analizy treści dokumentów (sprawozdań i zgłoszeń na szkolenie młodych liderów) oraz wywiadów grupowych z młodzieżą. W tym przypadku część z wyciągniętych wniosków dotyczy również uczestników projektów realizowanych w ramach Regionalnego Konkursu Grantowego. W ich przypadku są one wyciągnięte na podstawie rozmów z młodzieżowymi liderami oraz złożonych przez nich aplikacji.

Samoocena zasobów własnych i środowiska

Zgodnie z założeniami, Program ma podnosić samoocenę umiejętności uczestników oraz uczyć ich korzystania z zasobów otoczenia możliwych. Obie te kwestie zostały poddane analizie w badaniu ewaluacyjnym, a uzyskane wyniki kształtują się bardzo podobnie do poprzedniej edycji Programu.

Tak jak w roku ubiegłym, u największej liczby uczestników projektów (37 proc.), w trakcie ich udziału w Programie, nastąpił wzrost przekonania o tym, że potrafią występować przed dużym audytorium. W zasadzie wszystkie projekty miały w działaniach duże wydarzenie, podczas którego uczestnicy prezentowali swoje osiągnięcia szerszej publiczności (najczęściej przedstawicielom społeczności lokalnej).

Fakt, że młodzi uczestnicy są odpowiedzialni za załatwianie rozmaitych spraw, częstokroć kontakty z urzędami, instytucjami, niekiedy ze sponsorami, powoduje, że u niemal równie dużej grupy osób (33 proc.) wzrosło przekonanie o tym, że potrafią komunikować się z „obcymi” dorosłymi oraz znaleźć osoby, które mogą pomóc w realizacji ich pomysłów (31 proc.). Ilustruje to poniższy cytat:

pozbyłam się tremy w załatwianiu spraw z dorosłymi (w urzędach i nie tylko) - dzięki

temu wiem, że poradzę sobie w przyszłości, szczególnie podczas studiów, gdy będę

poza domem. [Formularz aplikacyjny na szkolenie młodzieżowych liderów]


Spore grono osób czuje, że lepiej potrafi wyrażać własne zdanie (29 proc.) i dotrzymywać postanowień (28 proc.). Ma to prawdopodobnie związek z metodą pracy projektowej – wspólnym dyskutowaniem nad pomysłami, podziale odpowiedzialności i zadań między uczestników i ich wspólnym rozliczaniem.

Wykres 9. Odsetek osób, których samoocena podsiadania umiejętności poprawiła się po Programie(n=521)

Stosunkowo w najmniejszym stopniu po udziale w Programie wzrosło poczucie posiadania dobrych kontaktów z rówieśnikami (co wynika z faktu, że było ono już dość wysokie przed Programem), oraz że młodzież dobrze radzi sobie z nauką i planowania czasu, co może świadczyć o tym (potwierdzają to również wypowiedzi uczestników), że działania projektowe są czasochłonne i niekiedy trudno jest je pogodzić ze szkolnymi obowiązkami. Jednocześnie jednak zwracamy uwagę, że we wszystkich wskaźnikach zanotowano przyrost. Osoby uczestniczące w projektach różnią się między sobą poziomem kompetencji społecznych – to, co jest oczywiste dla jednych, może wiązać się z olbrzymią zmianą u innych osób. Pokazują to dobitnie dwie wypowiedzi uczestniczek:

Za swój największy sukces uważam nabranie większej odwagi w pracy w zespole, z

grupą rówieśników. Do tej pory nie brałam udziału w takich działaniach właśnie z

powodu mojej nieśmiałości. Nie lubiłam opowiadać o sobie, można wręcz powiedzieć,

że byłam jakąś zakompleksioną nastolatką. Teraz podchodzę do tej sprawy zupełnie

inaczej. Cieszę się na samą myśl, że spotkam jakieś nowe osoby w swoim wieku, będę

miała możliwość rozmowy z nimi i konfrontacji własnych pomysłów. Zaczęło mi to

sprawiać radość i przyjemność, dlatego kontynuuję pracę w takich

zespołach.[Formularz aplikacyjny na szkolenie młodzieżowych liderów]

Super praca i zabawa. Dzięki projektowi inaczej patrzę na swoje życie. Miałam

trudne dzieciństwo, wychowuje mnie placówka, a mimo to widzę rzeczy których do

13%

15%

20%

28%

29%

31%

33%

37%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%

Nauka w szkole

Planowanie czasu

Kontakty z rówieśnikami

Dotrzymywanie postanowień

Wyrażanie własne zdanie

Znajdowanie dorosłych, którzy mogą mi pomóc w

realizacji moich pomysłów

Kontaktowanie się z dorosłymi (nie rodziną)

Występowanie przed dużym audytorium


tej pory nie widziałam, zaufałam innym, jestem weselsza, moją pracę ktoś docenił.

Jestem silniejsza. [Sprawozdanie merytoryczne OKG].

Młodzież nie tylko w większym stopniu niż dotychczas dostrzega własne umiejętności, ale również potrafi dostrzegać istniejące w swym otoczeniu możliwości. Przed udziałem w Programie 53 proc. młodzieży wiedziało o tym, że istnieją w społeczności podmioty od których można pozyskać środki na własne projekty, zaś po zakończeniu projektów odsetek ten wzrósł do 79 proc. Dzięki udziałowi w projektach uczestnicy dowiadują się o istnieniu organizacji grantowych, takich jak PFDiM oraz uczą, że można szukać wsparcia dla swoich działań także lokalnie, np. u przedsiębiorców. Wymowną ilustracją tego zjawiska jest pomysł na projekt modowy, zgłoszony w aplikacji na szkolenie młodych liderów przez jedną z uczestniczek:

(...) Na pewno nie zabrakłoby warsztatów dotyczących projektowania własnych

ubrań i prób ich uszycia. Zaprosiłabym do niego osoby z naszego terenu, które

zajmują się szyciem i projektowaniem. Może udałoby się ich namówić na

poprowadzenie warsztatów modowych. Na koniec odbyłby się pokaz mody.

Zaprosiłabym na niego mieszkańców, ale także przedsiębiorców. Może udałoby się

kogoś zachęcić do sponsoringu naszych kreacji.

Wykres 10. Odsetek osób, które posiadają wiedzę na temat możliwości pozyskania środków na własne projekty (n=521)

Jeśli weźmiemy pod uwagę łącznie wskaźnik samooceny własnych możliwości oraz możliwości istniejących w otoczeniu, okaże się, że w sumie u 69 proc. uczestników zaszła w trakcie udziału w Programie pozytywna zmiana.

53%

79%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Przed udziałem w projekcie Po udziale w projekcie


Wykres 11. Rodzaj zmiany, jaka zaszła w uczestnikach projektów realizowanych w ramach OKG 2012pod kątem samooceny zasobów własnych i środowiska (N=521)

Umiejętność planowania własnej przyszłości i inicjatywa działania

W badaniu prosiliśmy uczestników o oszacowanie własnych umiejętnościzadane pytanie (na początku i na koniec udziału w Programie), posłużyło do oceny stanu i zmian w poziomie umiejętności kdziałań społecznych. Uzyskane wyniki wskazują, że podobnie jak wszystkie poprzednie,

U znacznej większości uczestników odnotowany zostałbranych pod uwagę w badaniu (od 65 do 84 proc. uczestników). Mocną stroną projektów „Równać Szanse”umiejętności, zauważają to sami uczestnicy:

Jestem harcerką. Myślałam,

inaczej. To czego nauczyłam się w harcerstwie przydało się w projekcie. To czego

nauczyłam się w projekcie wykorzystam w harcerstwie.

U szczególnie dużego odsetka podniesienie własnych umiejętności w nawiązywaniu kontaktów z dorosłymi, zwracania się do nich w różnych sprawach oraz załatwiania spraw w urzędach i instytucjach (74 proc.). Na rozwój tej umiejętności wpływa przede wszystkim konstrukcja projektów, które zakładają wchodzenie w różnego typu interakcje z nieznanymi osobami spoza bezpośredniego otoczenia. Koordynatorzy stosują wypróbowane metody rozwijania tej umiejętności takie jak samodzielne załatwianie spraw związanych z projektem (np. znalezienie mieszkańcami, zbieranie materiałów, kontakty z przedstawicielami władz, instytucji i urzędów.

Stosunkowo najsłabiej w tym zestawieniu wypada umiejętność zachęcania innych do działania (66 proc.) i przyznawania się do błędu (


. Rodzaj zmiany, jaka zaszła w uczestnikach projektów realizowanych w ramach OKG 2012pod kątem samooceny zasobów własnych i środowiska (N=521)

planowania własnej przyszłości i inicjatywa działania

W badaniu prosiliśmy uczestników o oszacowanie własnych umiejętnościzadane pytanie (na początku i na koniec udziału w Programie), posłużyło do oceny stanu i zmian w poziomie umiejętności kluczowych dla dalszego rozwoju młodzieży na polu

Uzyskane wyniki wskazują, że Program w edycji 2012, podobnie jak wszystkie poprzednie, okazał się w tym szczególnie skuteczny.

U znacznej większości uczestników odnotowany został wzrost wszystkich umiejętności branych pod uwagę w badaniu (od 65 do 84 proc. uczestników). Mocną stroną

” jest właśnie świadome rozwijanie przydatnych w życiu umiejętności, zauważają to sami uczestnicy:

Jestem harcerką. Myślałam, że udział w projekcie to podobne działania. A jednak było


nauczyłam się w projekcie wykorzystam w harcerstwie.

U szczególnie dużego odsetka uczestników projektów (84 proc.) napodniesienie własnych umiejętności w nawiązywaniu kontaktów z dorosłymi, zwracania się do nich w różnych sprawach oraz załatwiania spraw w urzędach i

. Na rozwój tej umiejętności wpływa przede wszystkim które zakładają wchodzenie w różnego typu interakcje z

nieznanymi osobami spoza bezpośredniego otoczenia. Koordynatorzy stosują wypróbowane metody rozwijania tej umiejętności takie jak samodzielne załatwianie spraw związanych z projektem (np. znalezienie prowadzących zajęć), wywiady z mieszkańcami, zbieranie materiałów, kontakty z przedstawicielami władz, instytucji i

Stosunkowo najsłabiej w tym zestawieniu wypada umiejętność zachęcania innych do działania (66 proc.) i przyznawania się do błędu (65 proc). Wydaje się, że szczególnie w

69%4%

27%

Wzrost Bez zmian Spadek

. Rodzaj zmiany, jaka zaszła w uczestnikach projektów realizowanych w ramach OKG 2012

W badaniu prosiliśmy uczestników o oszacowanie własnych umiejętności. Dwukrotnie zadane pytanie (na początku i na koniec udziału w Programie), posłużyło do oceny stanu

luczowych dla dalszego rozwoju młodzieży na polu Program w edycji 2012,

okazał się w tym szczególnie skuteczny.

wzrost wszystkich umiejętności branych pod uwagę w badaniu (od 65 do 84 proc. uczestników). Mocną stroną

jest właśnie świadome rozwijanie przydatnych w życiu

że udział w projekcie to podobne działania. A jednak było


proc.) nastąpiło podniesienie własnych umiejętności w nawiązywaniu kontaktów z dorosłymi, zwracania się do nich w różnych sprawach oraz załatwiania spraw w urzędach i

. Na rozwój tej umiejętności wpływa przede wszystkim które zakładają wchodzenie w różnego typu interakcje z

nieznanymi osobami spoza bezpośredniego otoczenia. Koordynatorzy stosują wypróbowane metody rozwijania tej umiejętności takie jak samodzielne załatwianie

prowadzących zajęć), wywiady z mieszkańcami, zbieranie materiałów, kontakty z przedstawicielami władz, instytucji i

Stosunkowo najsłabiej w tym zestawieniu wypada umiejętność zachęcania innych do proc). Wydaje się, że szczególnie w


tym pierwszym przypadku jest przestrzeń do zmiany, ponieważ jest to sfera, która sprawia szczególne trudności podczas realizacji projektów.

Wykres 12. Odsetek osób, które deklarowały przyrost poszczególnych umiejętności w wyniku uczestnictwa w projektach realizowanych w 2012 roku (n=521)

Obok wzrostu umiejętności, badanie ewaluacyjne wskazuje na znaczny przyrost wśród uczestników chęci do podejmowania działań na płaszczyźnie społecznej. Przyrost ten w mniejszym stopniu (16 proc.) dotyczy chęci wzięcia udziału w projekcie (co jest o tyle, zrozumiałe, że chęć ta była już wysoka przed udziałem w Programie), w większym zaś chęci samodzielnego podjęcia inicjatywy (62 proc.). To szczególnie cieszy, pokazuje bowiem, że udział w projektach RS wyzwala w uczestnikach chęć do działania we własnym zakresie.

Wykres 13. Odsetek osób, u których w trakcie projektów wzrosła inicjatywa działania (N=521)

Dobrze ilustruje to poniższy cytat:

65%

66%

68%

70%

71%

73%

74%

76%

84%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Przyznawanie się do błędu

Zachęcanie innych do działania, namawianie ich do

działania

Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, gdy ktoś się ze

mną nie zgadza

Dotrzymywanie zobowiązań, postanowień

Przekonywanie do swoich racji, argumentów

Planowanie czasu, organizowanie czasu

Pójście do jakiejś instytucji, gdzie nikogo nie znam, i

załatwienie czegoś

Wypowiadanie swojego zdania publicznie

Nawiązywanie kontaktu z dorosłymi, zwracanie się do

nich w różnych sprawach

16%

62%

0%

20%

40%

60%

80%

chęć wzięcia udziału w projekcie chęć podjęcia inicjatywy


Za największy sukces uważam wkroczenie do grona osób, które zajmują się

aktywnym działaniem w społeczeństwie. Pozwoliło mi to zrozumieć ile wysiłku

trzeba włożyć w działania na rzecz innych ludzi. Dzięki temu nie będę miała żadnych

oporów, aby w przyszłości podejmować się podobnych działań. Być może to ja będę

osobą, która za jakiś czas w swojej społeczności będzie pomysłodawcą podobnych

działań. Gdyby nie ludzie, których spotkałam [w miejscowości], wiele rzeczy dalej

sprawiałoby mi duży problem. Stałam się dużo odważniejsza. Wiem, gdzie, w jakim

celu można się udać, aby uzyskać potrzebną pomoc. [Formularz aplikacyjny na szkolenie młodzieżowych liderów].

Kolejną zbadaną kwestią związaną z rozwojem umiejętności planowania własnej przyszłości jest obecność w beneficjentach wyobrażenia o tym, co mogą robić w przyszłości. Ponad 42 proc. uczestników Programu miało już swoje przemyślenia na ten temat przed udziałem w „Równać Szanse”. Po zakończeniu projektów odsetek ten wzrósł prawie dwukrotnie, do ponad 82 proc., przy czym w tym wypadku trudno jest jednoznacznie stwierdzić czy i które działania podjęte w Programie mogły wpłynąć na zmianę u beneficjentów. Może to być wpływ Programu, ale może również dorastania młodzieży - należy wziąć pod uwagę, że projekt trwa aż 15 miesięcy i przypada na szczególny moment w życiu młodych ludzi, kiedy zaczynają myśleć o swojej przyszłości edukacyjnej i zawodowej.

Wykres 14. Odsetek osób, które mają wyobrażenie czym mogą się zajmować w przyszłości

Podsumowując zmianę, jaka zaszła w młodzieży w kwestii rozwoju umiejętności planowania własnej przyszłości, trzeba podkreślić, że u prawie wszystkich beneficjentów (94 proc.) nastąpił wzrost tego typu umiejętności w trakcie trwania Programu. Przyrost ten jest znacznie większy, niż zmiany w samoocenie młodzieży, co oznacza, że Program wpływa na młodzież w większym stopniu niż jest ona tego świadoma.

42,30%

82,70%

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

przed projektem po projekcie


Wykres 15. Rodzaj zmiany, jaka zaszła w uczestnikach projektów realizowanych w ramach OKG 2012 pod kątem rozwoju umiejętności planowania własnej przyszłości (n=521)

Umiejętność pozyskiwania wsparcia społecznego

Młodzież w badaniu zapytano m.in. o to czyją pomoc przy realizacji samodzielnych zadań, mogliby otrzymać. Po projekcie, beneficjenci najczęściej uznawali, że mogliby otrzymać wsparcia od przedstawicieli szkoły (nauczycieli, dyrektora), księdza i starszych, bardziej doświadczonych kolegów.

Wykres 16. Znane młodzieży osoby, do których zwróciłaby się ona z pomocą w przygotowywaniu projektu (n=521)

Tak samo jak w zeszłym roku 62 proc. wskazało na organizacje pozarządową. Nie jest to jednak dużo zważywszy na fakt, że wszystkie osoby biorące udział w Programie miały stały kontakt z przedstawicielami organizacji pozarządowych (z nich najczęściej wywodzili się koordynatorzy projektów). Prowadzi to do podobnego wniosku, co w

94%

1%

5%


10%

35%

40%

52%

60%

62%

62%

66%

69%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

Kuratorium

Przedsiębiorca

Media

władze gminy

Osoba z wyższym wykształceniem

NGO

Ksiądz

Dyrektor

Starszy kolega


przypadku edycji 2011 – koordynatorzy w zbyt małym stopniu pokazują uczestnikom, że projekt jest w sensie formalnym prowadzony przez organizacje pozarządową oraz że jest to podmiot mogący wesprzeć młodzież w realizacji innych ich pomysłów. Jest to ważne tym bardziej, że młodzież po zakończeniu projektu jest w zdecydowanej większości przypadków (71,1 proc.) zainteresowana wzięciem udziału w podobnym do „Równać Szanse” Programie.

Mimo tego zastrzeżenia, odpowiedzi młodzieży w badaniu ankietowym wskazują, że projekty jako takie dały im szanse na rozwijanie siatki kontaktów w społeczności lokalnej. Stwarzały przestrzeń do nawiązywania nowych znajomości, które w przyszłości mogą się przydać młodzieży przy realizacji własnych projektów. Ogólny wzrost umiejętności pozyskiwania wsparcia społecznego zaobserwowany został dla większości młodzieży uczestniczącej w Programie (73 proc.)

Wykres 17. Rodzaj zmiany, jaka zaszła w uczestnikach projektów realizowanych w ramach OKG 2012 pod kątem umiejętności pozyskiwania wsparcia społecznego (n=521)

Wiara w siebie młodzieży

Prowadzone w projektach działania mają przyczynić się do wzmocnienia wiary młodzieży we własne możliwości. Narzędziem prowadzącym do zmiany są różnego typu działania wzmacniające w uczestnikach przekonanie, że są wstanie podołać postawionym przed nimi zadaniom (np. występy przed publicznością, zwracanie się z prośbą o wsparcie do wysoko postawionych w społeczności osób etc.).

Zwiększenie poczucia kontroli młodzieży nad ich życiem nie jest rzeczą łatwą, co udowodniły poprzednie edycje Programu „Równać Szanse”. Do tej pory zmiana jaka zaszła w tym aspekcie po Programie była stosunkowo najmniejsza spośród wszystkich obszarów. Jednak nadal u większości uczestników projektów również w tym aspekcie zaszła pozytywna zmiana. W edycji 2012 u 65,3 proc. osób można mówić o zwiększeniu się wiary we własne możliwości w trakcie udziału w Programie.

73%

2%

25%



Aktywność młodzieży

Podobnie jak w ubiegłych latach, analizie poddana została aktywność młodzieży w trzech wymiarach:

• aktywność, jako udział w działaniach realizowanych w programie od początku do końca projektu,

• aktywność jako postawa, która powinna zostać rozwinięta w uczestnikach projektów,

• aktywność po zakończeniu programu w ramach organizacji prowadzącej projekty.

Jednym z większych problemów, z jakimi w każdej edycji Programu borykają się koordynatorzy jest utrzymanie w niezmienionym składzie grupy projektowej. W OKG edycji 2012 „Równać Szanse” 86 proc. osób uczestniczyło w projektach przez cały czas

ich trwania.

Główne przyczyny spadku aktywności pozostają bez zmian: okresowe natężenie obowiązków szkolnych (okres wystawiania stopni, rozpoczęcie roku szkolnego w nowej szkole), ferie i wakacje (nie tylko jako czas wyjazdów, ale w dużej mierze prac gospodarskich na wsi), ogólne zmęczenie projektem w trakcie jego trwania, wyjazd z miejscowości w związku z podjęciem nauki w szkole średniej.

Wykres 18. Udział osób, które uczestniczyły w projektach przez cały okres ich trwania wśród ogółu osób, które zaczynały projekty dla poszczególnych edycji Programu „Równać Szanse”

W przypadku zmiany postaw młodych, czyli drugiej badanej kwestii, związanej z aktywnością młodzieży, realizacja projektów przyniosła oczekiwaną zmianę. 63 proc. beneficjentów Programu wykazywało się bezpośrednio po jego zakończeniu większą aktywnością (mierzoną liczbą projektów, w których brali udział) niż przed rozpoczęciem uczestnictwa w projekcie5.

5 Odsetek ten w rzeczywistości może być jeszcze wyższy, ponieważ część respondentów udzielając odpowiedzi

o liczbę projektów w których brała udział w ostatnim roku nie uwzględniła projektu Równać Szanse. Dotyczy to

w szczególności stosunkowo dużej liczby osób, które przed RS nie brały udział w żadnym projekcie.

75%83%

93%86%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Edycja 2009 Edycja 2010 Edycja 2011 Edycja 2012


U 61 proc. nastąpiła zmiana polegająca na zwiększeniu inicjatywy w podejmowaniu działań. Jednocześnie, ok. jedna trzecia uczestników odnotowała spadek w tych dwóch wymiarach aktywności.

Wykres 19. Zmiana aktywności beneficjentów uczestniczących w projektach (n=521)

W kontekście utrzymania i wzmacniania aktywności uczestników w projektach, warto przeanalizować rzeczy wymieniane przez osoby aplikujące na szkolenie młodzieżowych liderów jako najciekawsze lub najważniejsze w projektach, w których uczestniczyli. Mogą one stanowić wskazówkę dla koordynatorów, co brać pod uwagę w pobudzaniu zaangażowania młodych w działania.

Tabela 4. „Co w zrealizowanym projekcie było dla Ciebie najciekawsze, najważniejsze?”

Poznanie innych ludzi Najciekawszą rzeczą było dla mnie poznawanie nowych ludzi

Oderwanie od szarej rzeczywistości

Najciekawszym elementem projektu była możliwość robienia czegoś

innego, czegoś, co pozwoliło mi znaleźć sposób na bardzo ciekawe

spędzanie czasu, oderwanie się od szarej codzienności.

Powstanie silnych więzi miedzy młodzieżą

Między nami - uczestnikami projektu nawiązała się prawdziwa

przyjaźń. To było dla mnie bardzo ważne.

Zmiana sposobu postrzegania młodzieży

Ludzie zaczęli patrzeć inaczej na młodzież. Mieli możliwość

przekonania się, że potrafimy się zebrać i zrobić coś pożytecznego i

bardzo ciekawego, że jedynym naszym zajęciem nie jest siedzenie w

domu przed komputerem, czy na ławce przy przystanku z puszką

piwa w ręku. Jesteśmy znani w wielu okolicznych miejscowościach

oraz tych oddalonych od nas o wiele kilometrów.

65%61%

3% 4%

32%35%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Aktywność Inicjatywa działania



Nawiązanie nowych, przydatnych kontaktów

Możemy zawierać nowe znajomości z młodymi jak i dorosłymi, które

w przyszłości mogą się okazać bardzo przydatne.

Możliwość osobistego wykazania się

Najważniejsze w realizowanym projekcie było dla mnie to, że będę

mógł w jakiś sposób wykazać się i pokazać z jak z najlepszej strony.

Możliwość sprawdzenia się w nowych rolach

Chciałem też, poznać ciekawych ludzi i zdobyć nowe doświadczenia.

Mogłem się sprawdzić w wielu różnych funkcjach, poznać swoje

mocne i słabe strony. Tego typu doświadczenia mogą być przydatne

w przyszłości, np. na rynku pracy lub przy innych tego typu

przedsięwzięciach.

Wzrost pewności siebie

Czuję, że stałem się pewniejszy siebie.

Zdobycie nowych umiejętności

Najważniejsze było zdobywanie nowych umiejętności z zakresu

organizacji działań różnego rodzaju. Bardzo wartościowe były też

dla mnie doświadczenia związane z pracą w grupie, organizacją tej

pracy i podziałem ról.

Upodmiotowienie w projekcie

To, że projekt zależał głównie od uczestników. Sami o sobie

decydowaliśmy. Koordynator był jedynie naszą podporą i pomocą.

Pozwalał nam na swobodne działanie.

Możliwość wyjścia poza własne środowisko

Najciekawsze było poznawanie nowych ludzi zupełnie innych, niż

spotykałam dotąd.

Poznanie doświadczenia innych na którym można się wzorować

Najciekawsze było dla mnie poznanie innych ludzi, którzy opowiadali

o swoim życiu, mówili o swoich osiągnięciach, sukcesach, ale także o

porażkach I błędach które popełnili

Nabycie szacunku dla pracy

Dowiedziałem się ile pracy trzeba włożyć, żeby w życiu coś

samodzielnie osiągnąć.

W ramach ewaluacji edycji 2012 zapytaliśmy również koordynatorów, czy utrzymują kontakty w uczestnikami projektów OKG i RKG oraz czy stosują wpracowaną w toku Programu metodę. Spośród 19 podmiotów realizujących projekty OKG aż 17 organizacji współpracowało z niektórymi uczestnikami projektu przy okazji innych działań. 9 organizacji wykorzystało wypracowaną metodę z inną grupą młodzieży, zaś 6 realizowało projekt o tematyce zbliżonej do projektu OKG. Cała grupa młodzieży pozostała w orbicie 3 organizacji. Jedynie jedna nie kontynuowała w żaden z wymienionych sposobów metody pracy ani kontaktu z młodymi.


Wykres 20. Współpraca organizacji po zakończeniu projektu OKG (zaznaczone wszystkie pasujące odpowiedzi) (N=19)

Również dla organizacji z RKG, udział w Programie był okazją do wzmocnienia swojego potencjału. Kontakt z uczestnikami RS utrzymała nieco ponad połowa organizacji (47 z 82 badanych). 40 zaangażowało młodzież do swych kolejnych działań jako wolontariuszy. „Absolwenci” programu zostawali również koordynatorami kolejnych projektów realizowanych przez organizacje (miało to miejsce w przypadku 10 organizacji) , zapisywali się do nich (w przypadku 9 organizacji), a nawet podejmowali w nich pracę (przypadek 5 organizacji).

Skutkiem udziału w Programie dla grantobiorcy było również wypracowanie możliwej do powielenia metody pracy - 22 instytucje wykorzystywały ją do realizacji działań z młodymi ludźmi w kolejnych przedsięwzięciach.

Wykres 21. Współpraca organizacji po zakończeniu projektu RKG (zaznaczone wszystkie pasujące odpowiedzi) (N=82)

1

3

6

9

17

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Nie zaszła żadna z wyżej wymienionych sytuacji

Kontynuowaliśmy rozpoczęte w projekcie

działania z tą samą grupą młodzieży

Prowadziliśmy projekt dotyczący tej samej lub

bardzo podobnej tematyki co ten, który został …

Wykorzystaliśmy wypracowaną w trakcie

uczestnictwa w Programie metodę w pracy z …

Współpracowaliśmy z niektórymi uczestnikami

projektu przy okazji innych działań naszej …

5

15

22

24

47

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Nie zaszła żadna z wyżej wymienionych sytuacji

Prowadziliśmy projekt dotycząc tej samej lub

bardzo podobnej tematyki do tego, który został

sfinansowany z Programu Równać Szanse

Wykorzystywaliśmy metodę pracy wypracowaną

w trakcie uczestnictwa w Programie z inną grupą

młodzieży

Kontynuowaliśmy rozpoczęte w projekcie

działania z tą samą grupą młodzieży

Współpracowaliśmy z niektórymi uczestnikami

projektu przy okazji innych działań naszej

organizacji/instytucji


Wykres 22. Na czym polegała dalsza współpraca dawnych uczestników projektu RKG z organizacją? (N=476)

Podsumowanie

Przeprowadzone wśród młodzieży badanie ankietowe wskazuje, że w swej obecnej formule jest skutecznym narzędziem wsparcia jego beneficjentów (młodzieży z terenów wiejskich i małych miast). Zdecydowana większość uczestników wynosi z niego umiejętności, kompetencje i kontakty, które może spożytkować zarówno dla celów społecznych, jak i osobistych. Równie istotne dla dalszych losów absolwentów Programu jest zmiana ich postaw. Przeprowadzone badanie wskazuje, że udział w projektach pozytywnie wpływa na motywacje do działania uczestników, samoocenę oraz sposób postrzegania własnego środowiska.

6 Pytanie to zadaliśmy w badaniu tylko tym koordynatorom, którzy deklarowali, że ich organizacje

kontynuowały po zakończeniu projektu w RS współpracę z młodzieżą.

5

9

10

40

0 6 12 18 24 30 36 42

Pracują w naszej organizacji

Stali się członkami naszej

organizacji

Koordynują kolejne projekty

Byli/są wolontariuszami w naszej



Skuteczność Programu w rozwijaniu organizacji otrzymujących dotacje Oprócz młodzieży biorącej udział w projektach, Program „Równać Szanse” ma przyczynić się również do rozwoju podmiotów, które otrzymały dotacje. Uczestnictwo w Programie ma w założeniu stanowić impuls do rozwijania dalszej działalności przez organizacje pozarządowe (w przypadku OKG i RKG), biblioteki publiczne, domy kultury oraz grupy nieformalne (w przypadku RKG).

Skala zmian, jakie zaszły w organizacjach w trakcie uczestnictwa w Programie oraz po pewnym czasie od zakończenia projektów, zbadana została za pośrednictwem sondażu ex-post oraz ankiety internetowej przeprowadzonej z koordynatorami projektów objętych wsparciem. Dotyczy to zarówno organizacji biorących udział w Regionalnym, jak i Ogólnopolskim Konkursie Grantowym. Ankieta wypełniona na początku uczestnictwa organizacji w Programie pozwoliła również na poznanie podstawowych informacji na temat działalności grantobiorców.

Populacja organizacji uczestniczących w Ogólnopolskim Konkursie Grantowym

Na podstawie ankiet ewaluacyjnych można stwierdzić, że podobnie jak miało to miejsce w edycji poprzednich edycjach Programu, większość (18) organizacji biorących udział w edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego w ciągu dwóch lat poprzedzających uczestnictwo w Programie realizowała inne projekty. Dla 4 z 22 organizacji było to pierwsze tego typu doświadczenie od co najmniej dwóch lat.

Wykres 23. Doświadczenie związane z realizacją projektów w ciągu dwóch lat przed uczestnictwem w edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego (N=22)

W badanej edycji znalazła się stosunkowa duża grupa organizacji (12 z 22) mających wcześniejsze doświadczenia z udziału w Programie „Równać Szanse”. Jak co roku były wśród nich organizacje, które można określić mianem „weteranów” programu, np. jedno

ze stowarzyszeń przeprowadziło w „Równać Szanse” już siedem projektów.

18

4

Realizowali Nie realizowali


Wykres 24. Liczba projektów realizowanych w ramach Programu „„Równać Szanse” przed rozpoczęciem edycji 2012 OKG (N=22)

Doświadczenie organizacji nie musi jednak przekładać się na doświadczenie koordynatorów. Dlatego też w ankiecie przeprowadzonej już po zakończeniu projektów zapytaliśmy osoby je koordynujące czy brały wcześniej udział w Programie, a jeżeli tak, to w jakiej roli. Spośród 19 osób, od których uzyskaliśmy odpowiedzi 12 miało już wcześniejsze doświadczenie związane z Programem – najwięcej z nich (7) było wcześniej koordynatorami, czterech współpracowało przy realizacji projektów (w roli animatorów/instruktorów), zaś jedna była uczestnikiem.

Wykres 25. Uczestnictwo koordynatorów projektów realizowanych w edycji 2012 OKG we wcześniejszych edycjach Programu „Równać Szanse” (n=19)

7

5

10

więcej niż jeden jeden ani jednego

12

7

Brali udział Nie brali udziału


Obok wcześniejszych doświadczeń związanych z realizacją innych projektów (zarówno w ramach Programu „Równać Szanse”, jak i innych programów grantowych), analizie poddano również zasoby i sieci współpracy z innymi instytucjami lokalnymi, którymi dysponowały organizacje w momencie przystąpienia do OKG.

Podobnie jak to miało miejsce w poprzednich edycjach Programu, najtrudniej było organizacjom pozyskać wsparcie finansowe oraz inne materiały potrzebne do realizacji projektów. Najłatwiej jest uzyskać dostęp do różnego typu wsparcia rzeczowego np. w postaci użyczenia sali czy sprzętu. Inaczej niż w zeszłych latach, większość organizacji posiadała możliwość szerokiego poinformowania społeczności o prowadzonych przez siebie działaniach.

Wykres 26. Możliwość uzyskania wsparcia określonego typu przez organizacje w momencie rozpoczęcia przez nie realizacji projektów w ramach edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego (N=22)

Dostęp do różnego typu zasobów jest związany z posiadaniem silnej sieci kontaktów już w momencie przystąpienia do Programu. W przypadku organizacji uczestniczących w edycji 2012, posiadały one dość duży kapitał społeczny. Zdecydowana większość mogła liczyć na wsparcie osób umożliwiający dostęp do istotnych zasobów w społeczności takich jak dyrektor szkoły czy przedstawiciel władz lokalnych. Warto również zwrócić uwagę, że nie wszystkie NGO (14 na 22), mają w swym najbliższym otoczeniu inną organizacje pozarządową, do której mogłyby się zwrócić o pomoc.

6

10

14

15

18

19

20

21

21

21

16

12

8

7

4

3

2

1

1

1

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Przekazać wiekszą kwotę pieniędzy – od 501

do 1000 zł

Podarować jakieś materiały potrzebne do

realizacji działań – np. farby, tkaniny, …

Pomóc w poszukiwaniu środków na działania

Przekazać kwotę pieniędzy do 500 zł

Wydrukować jakieś materiały – np. ulotki

informacyjne, zaproszenia, materiały …

Przygotować (za darmo) jedzenie, poczęstunek

– coś ugotować, upiec, zrobić kanapki

Użyczyć sprzęt – np. komputer, drukarkę,

sprzęt grający, aparat fotograficzny

Użyczyć sali na spotkanie, warsztaty

Użyczyć sali na imprezę – np. przedstawienie

teatralne, bal charytatywny

Ogłosić informacje o naszych działaniach

Tak

Nie


Wykres 27. Możliwość uzyskania wsparcia od istotnych partnerów lokalnych przez organizacje w momencie rozpoczęcia przez nie realizacji projektów w ramach edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego (N=22)

Wpływ uczestnictwa w OKG na grantobiorców

Podstawowym narzędziem pomiaru zmiany, jaka zaszła w organizacjach realizujących projekty w Programie jest dwukrotnie powtórzone badanie ankietowe przeprowadzone z koordynatorami. Porównanie odpowiedzi udzielonych w ankiecie zrealizowanej na początku i na koniec trwania projektów pozwoliło na ocenę, na ile udział organizacji w Programie przyczynił się do sprawniejszego budowania przez nią lokalnego kapitału społecznego i posiadanej przez nią sieci kontaktów w społeczności lokalnej.

Pomimo dość dużego kapitału społecznego posiadanego przez organizacje w momencie startu, część z nich poszerzyła jeszcze zakres swoich kontaktów. Nowymi partnerami dla największej liczby organizacji byli, tak jak w zeszłej edycji, sołtysi oraz media. Na zakończenie udziału w Programie wszystkie organizacje z OKG posiadały możliwy do wykorzystania kontakt z lokalnymi mediami.

Podobnie jak w ubiegłych edycjach, realizacja projektów była również szansą na weryfikację niektórych z wcześniej posiadanych kontaktów. W badanej edycji widać to na przykładzie relacji organizacji z dyrektorami szkół, do których o pomoc zgłosiłoby się obecnie mniej organizacji niż przed rozpoczęciem projektu.

8

13

14

16

18

18

18

19

19

20

14

9

8

6

4

4

4

3

3

2

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Sołtys

Ksiądz

Organizacja Pozarządowa

Dom Kultury

Nauczyciel

Przedsiębiorca prywatny

Ktoś z gazety, radia lokalnego, innych mediów

Ktoś z władz gminy/powiatu (np. radny)

Osoby prywatne

Dyrektor szkoły

Tak

Nie


Wykres 28. Zakres kontaktów organizacji przed i po projekcie OKG

Koordynatorzy w sprawozdaniach merytorycznych wskazywali także, że nawet jeśli współpraca między organizacją a lokalnymi partnerami układała się poprawnie, to nie można mówić o trwalej zmianie wzorów działania.

Dobra współpraca z Domem Kultury, który jednak dalej nie otwiera się szeroko na

potrzeby młodzieży.

Samorząd pozytywnie odpowiadał na inicjatywy organizacji, jednak nie zwraca się

do niej z zadaniami odn. młodzieży (to nie uległo zmianie, niestety).

W przypadku rodzaju wsparcia, jakie organizacja mogłaby otrzymać od partnerów, zdecydowanie widoczny jest przyrost możliwości otrzymania wsparcia finansowego. Aż 8 grantobiorców w trakcie udziału w Programie znalazło w swoim otoczeniu podmioty, które byłyby skłonne przekazać im większą sumę pieniędzy (tzn. ponad 500 zł), co dobrze rokuje dla możliwości dalszego prowadzenia działań przez organizacje. Należy przy tym podkreślić, że właśnie z otrzymaniem pomocy finansowej grantobiorcy mieli największe problemy przed udziałem w Programie. Obok pomocy finansowej największa liczba grantobiorców (8 organizacji) poszerzyła pulę rodzajów wsparcia, jakie może otrzymać o pomoc rzeczową w postaci materiałów przydatnych w realizajci projeków.

1819

2019

18

20

16

1413

8

22 21 2120 20

19

16 16

14

12

0

5

10

15

20

Licz

ba

org

aniz

acji

Podmioty udzielające wsparcia

Przed Programem Po Programie


Wykres 29, Rodzaj wsparcia, na jakie może liczyć organizacja przed i po projekcie OKG

Obok rozbudowania przez organizacje sieci kontaktów i wsparcia w społeczności lokalnej, zbadana została również ich aktywność polegająca na uczestnictwie w konkursach grantowych.

Podobnie jak w poprzednich edycjach, można było zauważyć trend wskazujący na dość duży wzrost aktywności organizacji po zakończeniu przez nie udziału w Programie. W pół roku po zakończeniu projektu, spośród tych, które aplikowały w programach grantowych, 16 organizacji starało się o więcej dotacji niż przed udziałem w RS i bezpośrednio po jego zakończeniu. Ponad dwukrotnie wzrosła średnia liczba złożonych wniosków przez te organizacje. Z 1,2 na wstępie projektu do 3 w rok po ich zakończeniu.

21 21 21

19

21

1918

15

10

6

22 22 22 22 21 21 21 21

18

14

0

5

10

15

20

Użyczenie sali

na spotkanie,

warsztaty

Ogłoszenie

informacji o

działaniach

projektu

Pomoc w

poszukiwaniu

środków na

działania

Użyczenie

sprzętu

Użyczenie sali

na imprezę

Przygotowanie

(za darmo)

jedzenia,

poczęstunku

Druk

materiałów

Przekazanie

kwoty

pieniędzy do

500 zł

Podarowanie

materiałów

potrzebnych

do realizacji

działań

Przekazanie

większej kwoty

pieniędzy – od

501 do 1000 zł

Licz

ba

org

aniz

acji

Typ wsparcia



Wykres 30. Średnia liczba złożonych wniosków o dotacje na projekty realizowane przez organizacje biorące udział w edycji 2010,2011 i 2012 OKG

W tegorocznym badaniu ewaluacyjnym zadaliśmy nowe pytanie o sposób wykorzystania diagnozy, którą organizacje musiały przeprowadzić na początku swojego uczestnictwa w Programie. Grantobiorcy w pierwszym etapie procedury konkursowej muszą złożyć diagnozy potrzeb młodzieży, a zatem organizacje wykonują dużą pracę diagnostyczną, która z jednej strony pozwala wziąć udział w Programie, z drugiej zaś stanowi potencjalny zasób wiedzy, z którego organizacje oraz inne podmioty działające lokalnie mogą korzystać w kolejnych realizowanych przez siebie projektach skierowanych do młodzieży. Co dzieje się zatem z diagnozą po zakończeniu projektu?

Jak wynika z odpowiedzi udzielonych przez koordynatorów, zebrana wiedza w zdecydowanej większości przypadków jest wykorzystywana do planowania kolejnych działań/projektów (16 na 19 przypadków). Co ważne, często była ona dodatkowo aktualizowana o nowe informacje i wiadomości.

Na podstawie uzyskanych odpowiedzi można jednak uznać, że diagnoza jest przed wszystkim zasobem organizacji, a nie całego środowiska działającego na rzecz młodzieży w danej społeczności. Zaledwie w 5 przypadkach diagnoza była wykorzystywana przez inne podmioty. Decyzja o sposobie wykorzystania diagnozy i udostępnieniu jej innym osobom czy instytucjom należy oczywiście do jej autorów. Warto jednak, żeby organizacje świadomie budowały za pomocą diagnozy swoją ekspercką renomę.

0,85

1,58

3,5

1,18

1,27

3

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

3,50

4,00

Przed realizacją

projektu

Zaraz po realizacji

projektu

6 miesięcy po

zakończeniu projektu

2011

2012


Wykres 31. Sposób wykorzystania diagnozy po zakończeniu udziału w Programie (n=19)

Organizacje w sprawozdaniach merytorycznych informowały również, na ile diagnoza przeprowadzona przed projektem znalazła potwierdzenie w działaniach. Zwykle koordynatorzy wskazywali, że diagnozy potwierdziły się. Były dwa wyjątki, jeden dotyczący środowiska młodzieżowego (Młodzież jest bardziej otwarta i nie etykietuje

grup młodzieżowych tak mocno, jak wskazywała diagnoza), drugi związany z zainteresowaniami i umiejętnościami grupy, z którą koordynator pracował (Miłym

zaskoczeniem było to że chłopcy wykazali duże zdolności kulinarne). Zwłaszcza ten drugi przykład wskazuje, jak istotne jest nienarzucanie odgórnie, czy zakładanie stałego składu podgrup projektowych – praktyka projektu może przynieść zaskoczenia, nie tylko dla koordynatora, ale także samych uczestników (Ja zawdzięczam

udziałowi w projekcie to, że odkryłem że kuchnia to miejsce nie tylko dla kobiet-moim

nowym hobby stało się wypiekanie ciasteczek).

Wydaje się, że warto myśleć o organizacjach uczestniczących w „Równać Szanse” w kontekście ścieżki rozwoju organizacji, uzupełniającej indywidualną ścieżkę kariery uczestników (por. str. 32). Ramowa ścieżka zaczynałaby się od koordynacji projektu OKG, po niej następowałaby koordynacja projektu OKG, kolejnym etapem byłoby pilotowanie projektu RKG przez młodych koordynatorów oraz równoczesne wzmacnianie kadr przez udział w szkoleniach dedykowanych dla RS. Bardziej doświadczeni koordynatorzy mogliby dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem w formie tutoringu (wizyt studyjnych, doradztwa w szukających wsparcia organizacjach), nie tylko nieformalnie podczas szkoleń i w wirtualnych grupach wsparcia.

Rozwój przedsiębiorczości społecznej organizacji uczestniczących w Programie

„Równać Szanse” może wzmacniać potencjał rynkowy prowadzących projekty podmiotów, dzięki czemu mogą nieco uniezależniać się od zewnętrznego finansowania. W tym miejscu warto opisać przykład jednej z inicjatyw, która dzięki Programowi nabrała wiatru w skrzydła i opracowała oraz przetestowała produkt, dzięki któremu planuje zarabiać. Jeden z najbardziej doświadczonych koordynatorów Programu, Łukasz Szczepańczyk ze Stoczka Łukowskiego, który ma na koncie napisanie

16

13

5

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Diagnoza była wykorzystana

do zaplanowania kolejnych

działań/projektów


Diagnoza była

aktualizowana o nowe

informacje

Diagnoza była

wykorzystywana przez inne

podmioty działające w

naszym środowisku


12 różnych projektów „Równać Szanse” koordynowanych później przez siebie lub młodszych koordynatorów, dzięki kontaktom nawiązanym podczas Programu, wpadł na pomysł zorganizowania działań opartych na grach terenowych, geocachingu, questach i spacerach multimedialnych. Gry terenowe zostały wstępnie przetestowane przez niego podczas projektu OKG 2009 Wehikuł czasu, a następnie upowszechnione w projekcie modelowym i dwóch replikacjach. Szkolenia cieszyły się bardzo dużym powodzeniem i przyjeżdżali na nie uczestnicy z całej Polski. Gry terenowe różnego rodzaju wykorzystywał również w innych projektach, takich jak Seniorzy w Akcji. Powoli zdobywał rozgłos lokalnie, a następnie stał się ekspertem z zakresu gier terenowych także szerzej (ma na swoim koncie kilkadziesiąt zorganizowanych gier). Stowarzyszenie Inkubator Kreatywności Społecznej, które współtworzy i w którym w największym stopniu koncentruje obecnie swoje działania społeczne, będzie rozsyłało ofertę szkoleń z organizowania gier terenowych itp. oraz przeprowadzania takich gier do gmin, organizacji i instytucji. Będzie je realizować w ramach odpłatnej działalności statutowej.

Stworzenie produktu opartego na doświadczeniach wyniesionych z Programu jest dobrym pomysłem, który może pomóc w profesjonalizacji organizacji, realizujących projekty „Równać Szanse” i stać się choć częściową odpowiedzią na wyzwania finansowe związane z działalnością organizacji pozarządowych. Można także rozważyć przekazywanie wiedzy koordynatorom na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, która pozwala organizacji na generowanie zysku, a przez to umożliwia jej wzmocnienie.

Wpływ udziału w projektach na koordynatorów

Jak wskazywały poprzednie edycje ewaluacji, koordynowanie projektu OKG jest bardzo silnym doświadczeniem w życiu koordynatorów. Można więc mówić o wpływie Programu nie tylko na rozwój organizacji, ale również na indywidualne kariery zawodowe i społeczne działających w nich ludzi. Nie jest on co prawda mierzony ilościowymi wskaźnikami, ale badania jakościowe oraz analiza sprawozdań dostarcza w tym obszarze wiele dowodów. Z wielu stron padają oceny, że koordynacja projektów jest czasochłonnym i wymagającym wiele energii zajęciem. Projekty „Równać Szanse” są trudne, nie przynoszą specjalnych korzyści finansowych, ale przeważnie jednak są bardzo satysfakcjonujące, jeśli chodzi o jakość wykonywanej pracy.

„Równać Szanse” poszerza sieć kontaktów koordynatorów – nie tylko lokalnie, ale również ponadlokalnie, dzięki kontaktom z innymi koordynatorami, a także dostęp do innych przedsięwzięć tzw. „rodziny PAFW”. Dwoje koordynatorów, z którymi przeprowadziliśmy wywiady indywidualne jest absolwentami Programu Liderzy PAFW. Dowiedzieli się o niej właśnie dzięki uczestnictwu w Programie. Oboje podkreślali, że nabyte w Szkole umiejętności wykorzystują w działaniach lokalnych i realizacji projektów RS.

Udział w projekcie uwiarygodnia nie tylko organizację, ale również lidera projektu, czyli koordynatora. Zdecydowanie umacnia on swoją pozycję w społeczności, co ma swoje jasne i ciemne strony. Taka osoba staje się partnerem w


rozmaitych inicjatywach, przychodzi się do niej o poradę związaną z aplikowaniem o środki, czy pracę z młodymi ludźmi. Negatywne konsekwencje to, częste w przypadku władz lokalnych, postrzeganie koordynatora jako potencjalnego rywala, który może zmienić ustalony porządek w społeczności. Niekoniecznie przez osobiste kandydowanie w wyborach, niekiedy może chodzić o pokazanie alternatywnych rozwiązań, wskazanie niedostatków obowiązującej polityki lokalnej, czy mobilizację ruchu społecznego. Jeden z koordynatorów ograniczył nawet swoją działalność w czasie poprzedzającym wybory samorządowe, aby nie wchodzić w drogę urzędującym włodarzom. Jak to ujęła jedna z osób w sprawozdaniu merytorycznym:

Społeczność władzy lokalnej z przyczyn niezależnych od projektu wykazuje niechęć

do osoby koordynatora, co przekłada się na jakość promocji projektu w regionie.

Społeczność nauczycielska podchodzi do efektów projektu z dużym dystansem a co

więcej słyszymy wypowiedzi „przez projekt młodzież stała się zbyt pewna siebie i

pyskuje”.

Wartości, które promuje Program, czyli upodmiotowienie młodzieży i zachęcanie ich do większej niezależności może spotkać się z niechętnym przyjęciem przez osoby i instytucje, które preferują bardziej hierarchiczny sposób pracy z młodymi ludźmi. Na celownik związku z tym trafiają koordynatorzy, którzy są inicjatorami projektów i twarzami Programu.

Dzięki „Równać Szanse” koordynatorzy mogą jednak także docenić w większym stopniu siebie i wykonywaną przez siebie pracę. Na spotkaniach z innymi osobami koordynującymi projekty i pracującymi z młodzieżą mogą się przekonać, że nie są odosobnieni w trudnościach, z jakimi się mierzą, że można znaleźć rozwiązanie i dać upust frustracjom, wygadać się. Spotkania koordynatorów na szkoleniach przynoszą nie tylko zastrzyk wiedzy, pełnią także funkcję terapeutyczną.

Koordynatorzy projektów to często silne osobowości, które zarażają entuzjazmem swoje otoczenie. Są siłaczami i siłaczkami. Wyzwaniem dla nich bywa wzmacnianie swoich następców w otoczeniu, delegowanie zadań. Co prawda, pod skrzydłami jednego z koordynatorów wyrośli kolejni, młodzi koordynatorzy (dwie absolwentki projektów RS koordynowały po jednym projekcie RKG), jednak to on sam pisze wszystkie projekty (choć wspólnie z młodymi je wymyśla). Tajemnica jego sukcesu opiera się prawdopodobnie na tym, że pracuje on przez dłuższy czas z jedną grupą osób (w kolejnych przedsięwzięciach i projektach). Stopniowo oddaje im coraz więcej przestrzeni do działania i podejmowania decyzji i co bardziej aktywne osoby zaprasza do liderowania w kolejnych działaniach.

Staramy się pokazywać, że ci, którzy się najbardziej angażują są koordynatorami

kolejnych edycji i ich pomysły też są wdrażane. Z drugiej strony od 2-3 lat, tych którzy

najbardziej się uaktywniają, zapraszamy jako wolontariuszy do Ośrodka Kultury, do

stowarzyszenia. Po zakończeniu projektu zostają przy nas.


Wydaje się, że tematem wartym podjęcia na szkoleniach koordynatorów jest więc właśnie budowanie silnego wsparcia w swoim otoczeniu i umiejętność delegowania zadań. Co istotne, stosowanie metody upodmiotowienia w projektach „Równać Szanse” nie jest jednoznaczne z praktykowaniem tego podejścia w innych sferach (w pracy w organizacji, czy organizowanych szkoleniach). To wymaga czasu, pomocy w urefleksyjnieniu działań i zbudowania motywacji.

Umiejętności budowania silnego zaplecza przez koordynatora jest o tyle istotna, że trudności związane z realizacją projektu i zmianami postaw w środowisku lokalnym mogą skutkować zmęczeniem czy wypaleniem. Świadczą o tym na przykład poniższe cytaty ze sprawozdań merytorycznych:

Doświadczenie [realizacji projektu] b. angażujące, wyczerpujące dla obu stron, może

dlatego, że jak zwykle w naszych proj. zaplanowaliśmy mnóstwo działań,

zapomniawszy że gdy młodzież dojeżdża, czasu jest b. mało.

Przez najbliższy rok chyba nie będę podejmować żadnych działań. Zbyt duże

obciążenie dla rodziny; projekt pochłania wiele czasu i absorbuje. Aczkolwiek na

pewno warto podejmować takie wyzwania dla dobra młodych ludzi, szczególnie, gdy

chcą mocno działać. Przyszłość pokaże, może młodzi mnie znajdą i..

Podczas projektu miałam wzloty i upadki. Idea mnie uskrzydlała, proza życia

dobijała. Raz ze strony młodzieży chęć współpracy, kreatywność i bezwarunkowe

zaangażowanie, a za drugim razem marazm, niechęć i brak reakcji.

Wsparcie dla koordynatora jest bardzo ważne nie tylko w wymiarze osobistym, ale także trwałości efektów Programu. Jeżeli koordynator w wyniku zbyt ambitnie zarysowanych działań projektowych i niesprzyjającego otoczenia wypali się, wtedy nie będzie szans na kontynuację rozpoczętej pracy w środowisku i z grupą młodych osób.

Zasadnicza zmiana, o jakiej mówią i piszą koordynatorzy, związana z ich udziałem w Programie to zmiana podejścia do młodych uczestników działań: upodmiotowienie ich. Oboje koordynatorzy, z którymi rozmawialiśmy, podkreślali, że dochodziło do niej w wyniku procesu, na który składały się szkolenie, kontakt z innymi koordynatorami, Administratorem, czy wreszcie codzienna rzeczywistość projektu i współpracy z młodzieżą.

Jeden z nich przytoczył najważniejsze jego zdaniem momenty, które szczególnie zapadły mu w pamięć. Z pierwszego forum regionalnego, w którym uczestniczył zapamiętał słowa Artura Łęgi, który powiedział, że tak naprawdę nieważny jest temat przewodni projektu, działania, ale to jak są realizowane oraz że zadaniem koordynatora jest czuwanie nad bezpieczeństwem, a wszystkie zadania powinni wykonywać młodzi uczestnicy. Stanowi to podwójne wyzwanie dla koordynatorów – nie tylko powinni zostawić możliwie dużo wolności uczestnikom, ale też nie zawieszać poprzeczki zbyt wysoko: przygotowywać ich stopniowo do samodzielnego wykonywania zadań i


realistycznego patrzenia na własne możliwości. Znowu dobrą ilustracją są cytaty ze sprawozdań merytorycznych koordynatorów:

Wiele rozbiło się o to, że projekt nie był dostosowany do tej grupy uczestników. Za

dużo rzeczy wymagałem od młodzieży, żeby robiła samodzielnie.

Młodzież na dobre zaktywizowała się podczas pisania planu naprawczego. Zbyt dużo

wg nich powstało działań, nie wszystkie byli w stanie udźwignąć. Poznali swoje

ograniczenia

Koordynatorzy z uśmiechem określają siebie jako świeżo nawróconych neofitów upodmiotowiającego podejścia do młodych. Stają się ambasadorami takiej metody pracy i działania w sytuacjach niezwiązanych bezpośrednio z „Równać Szanse” – w innych przedsięwzięciach, kontaktach z partnerami lokalnymi, czy w życiu prywatnym (np. relacjach ze swoimi dziećmi). Ich perspektywa nie zawsze spotyka się z entuzjazmem (por. powyżej). Co ciekawe, w procesie upodmiotowienia młodzieży w projekcie pewną przeszkodą bywa postawa rodziców, którzy wykazują się zbytnią nadopiekuńczością w stosunku do swoich dzieci. Do jednej z koordynatorek w trakcie projektu rodzice wielokrotnie dzwonili z pretensją, że np. dziecko wróciło późno do domu. Młodzież jest nieustannie dyscyplinowana i wtłaczana w określone ramy, nie tylko przez zwykle z tego powodu krytykowaną szkołę, ale również przez swoich opiekunów.

W procesie upodmiotowienia młodzieży jest niezwykle ważne, żeby oprócz budowania wspólnej odpowiedzialności, pamiętać również o tym, że to właśnie młodzi odgrywają główną rolę w działaniach. Jednym z bardziej pamiętnych momentów jednego z koordynatorów, związanym z docenieniem roli młodzieży w projekcie, była następujące sytuacja:

Pojechaliśmy na warsztaty do szkoły filmowej. To był musical, według scenariusza

młodzieży, choreografię też tworzyła głównie młodzież, ale pytała się starszego

kolegi, który ją wspierał. Mieliśmy warsztaty z uczestniczką z You Can Dance z

Siedlec. No i i facet z tej szkoły spytał mnie, kto nam robił choreografię. I

odpowiedziałem, że pani z You Can Dance i taki miejscowy, lokalny choreograf.

Wtedy jedna z dziewczyn, miała 17 lat, wychodzi zza mnie i mówi „I my proszę pana,

i my”. I ja sobie wtedy uświadomiłem, że to zupełnie od tyłu powiedziałem, a

właściwie zapomniałem o najważniejszym – że to przede wszystkim oni.

Chyba każdy koordynator, stawiający pierwsze kroki w działaniach z młodzieżą, może przypomnieć sobie takie zdarzenie, które przypomniało mu o zasadach Programu. To nie koordynator ani instruktorzy są gwiazdami – są nimi sami młodzi. Szkolenia dla koordynatorów mogą im przekazać wiedzę i pewne umiejętności, ale tak jak wskazaliśmy powyżej, dopiero działanie będzie mogło je zweryfikować i utrwalić.

Bliska praca z młodymi osobami i postępowanie zgodnie z filozofią Programu, wiąże się z wypracowaniem partnerskich relacji między koordynatorem a młodymi uczestnikami. Zgodnie z tym, co opowiadają sami uczestnicy – w praktyce różnie to wygląda.


Poproszeni o rady dla początkujących koordynatorów, uczestnicy wywiadu grupowego powiedzieli:

Żeby byli kolegami i partnerami dla młodych. Bo gdybyśmy byli [z naszym

koordynatorem] „na pan”, i nasze stosunki były takie jak z nauczycielami w szkole, to

nie byłoby takiej fajnej atmosfery i takiego luzu. A inni mieli z nauczycielką (...), albo

niby nie z nauczycielką, ale z panią z GOK-u, która była dla nich bardzo surowa i im

się odechciewało. Rezygnowali po jednym projekcie, bo nie dawali rady.

Partnerskie relacje to jednak nie to samo, co stosunki koleżeńskie.

Nie może być za dużo luzu, bo nikomu się nie będzie chciało. W momentach, kiedy

można – to się bawimy, ale kiedy nie – to trzeba krzyknąć.

Jak przypominał jeden z koordynatorów, zadaniem prowadzącego projekt jest zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom. A ono bierze się, m.in. z wprowadzenia jasnych reguł (które nawet w części mogą i powinny być ustalane wspólnie), konsekwencji w ich przestrzeganiu oraz wprowadzania elementów dyscyplinujących. Z tą sferą działań znowu związane są pewne dylematy:

Jestem z uczestnikami na „ty”. To rodzi dwojakie konsekwencje. Z jednej strony są to

relacje partnerskie i oni się czują ważniejsi w projekcie – sami układają program i

go realizują, z drugiej strony w czasie wyjazdów integracyjnych czy dwudniowych

warsztatów, to daje im poczucie swobody, kiedy pełnię funkcję stricte kierownika i

opiekuna, kiedy muszę zapewnić bezpieczeństwo. Oni odbierają to jako

rozluźnienie.

Zatarcie granic między opiekunem a kolegą może prowadzić do sytuacji, kiedy reguły mieć być wystarczająco wyraźne. Na jeden z wyjazdów młody uczestnik planował wziąć butelkę alkoholu. Zmienił zdanie dopiero, gdy dowiedział się, że jedzie także nauczyciel. Pytanie, w jaki sposób nie zatracić partnerskich relacji, ale także zachować reguły. Podobne wyzwania spotykają osoby, które uruchamiają kluby młodzieżowe. Jak Polska długa i szeroka brakuje miejsc spotkań dla młodych ludzi, co (obok problemów z dojazdami) jest bardzo istotnym problemem. W edycji 2012 co najmniej 3 projekty miały na celu utworzenie takiej przestrzeni.

Wreszcie mamy jakieś miejsce żeby się spotkać. Fajnie, że jest klub. (...) Fajnie, że

możemy się spotykać w miejscu gdzie wszyscy mamy co robić, każdy ma jakieś

obowiązki i czuje się odpowiedzialny za klub.

Sztuką jest, by młodzi zaakceptowali miejsce, żeby poczuli się tam u siebie. Żeby nie uśmiercić go zbyt dużą liczbą nakazów i zakazów, ale jednocześnie, żeby było ono bezpieczne i zadbane.

Największym problemem było znalezienie miejsca na klub młodzieżowy. Trudno było

znaleźć miejsce niezależne, gdzie młodzież mogłaby się czuć swobodnie. Bardzo


trudno sytuacją było pojawienie się w klubie alkoholu i trudności z utrzymaniem

postanowień regulaminu. Zmieniły się wtedy zasady funkcjonowania klubu.

Podsumowanie

Trawestując Johna Donne’a, żaden koordynator nie jest samotną wyspą. swojej organizacji i zależy od niej w dużym stopniu. także potrzebuje od niego wsparcia, żeby dobrze funkcjonować: od współpracowników, młodych, czy innych osób i instytucji działających lokalnie. Ten kapitałstopniu od samego koordynatora, jednak może doskonalić się podczas realizacji projektów i udziału w szkoleniach w umiejętnym jego budowaniu.

Populacja organizacji biorących udział w Regionalnym Konkursie Grantowym

Dotychczas w raporcie opisane zostały skutki uczestnikoordynatorów OKG i organizacji pozarządowych, które realizowały projekty w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego. Program skorzystania również z drugiego okrótszych projektów. W Regionalnym Konkursie Grantowym uczestniczyć mogą nie tylko organizacje pozarządowe, ale również biblioteki publiczne, domy kultury, a nawet grupy nieformalne.

Podobnie jak w poprzednich edycuczestniczących w konkursie to organizacje pozarządowe (72 na 117).innego typu podmiotów (bibliotek oraz domów kultury) była podobna jak w zeszłych edycjach Programu.

Wykres 32. Typ podmiotów, które otrzymały dotacje w edycji 2012 Regionalnego Konkursu Grantowego(n=117)

Prawie połowa (51 na 107) uczestniczących w RKG podmiotów miała w ciągu dwóch lat przed przystąpieniem do Programu doświadczenia związane z realizacją projektów fingrantowych).

27


ją było pojawienie się w klubie alkoholu i trudności z utrzymaniem


Trawestując Johna Donne’a, żaden koordynator nie jest samotną wyspą. swojej organizacji i zależy od niej w dużym stopniu. Oddziałuje na swoje otoczenie, ale

od niego wsparcia, żeby dobrze funkcjonować: od współpracowników, młodych, czy innych osób i instytucji działających lokalnie. Ten kapitałstopniu od samego koordynatora, jednak może doskonalić się podczas realizacji projektów i udziału w szkoleniach w umiejętnym jego budowaniu.


sane zostały skutki uczestnictwa w Programie dla młodzieży, organizacji pozarządowych, które realizowały projekty w ramach

Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego. Program „Równać Szanse” stwarza możliwość skorzystania również z drugiego obok OKG konkursu grantowego na realizację krótszych projektów. W Regionalnym Konkursie Grantowym uczestniczyć mogą nie tylko organizacje pozarządowe, ale również biblioteki publiczne, domy kultury, a nawet

Podobnie jak w poprzednich edycjach RKG, w 2012 większość podmiotów uczestniczących w konkursie to organizacje pozarządowe (72 na 117).innego typu podmiotów (bibliotek oraz domów kultury) była podobna jak w zeszłych edycjach Programu.

podmiotów, które otrzymały dotacje w edycji 2012 Regionalnego Konkursu Grantowego

Prawie połowa (51 na 107) uczestniczących w RKG podmiotów miała w ciągu dwóch lat przed przystąpieniem do Programu doświadczenia związane z realizacją projektów finansowanych ze źródeł zewnętrznych (projektów

72

15

3

ngo

biblioteki

centrum kultury

grupa nieformalna

ją było pojawienie się w klubie alkoholu i trudności z utrzymaniem


Trawestując Johna Donne’a, żaden koordynator nie jest samotną wyspą. Jest częścią Oddziałuje na swoje otoczenie, ale

od niego wsparcia, żeby dobrze funkcjonować: od współpracowników, młodych, czy innych osób i instytucji działających lokalnie. Ten kapitał zależy w dużym stopniu od samego koordynatora, jednak może doskonalić się podczas realizacji


ctwa w Programie dla młodzieży, organizacji pozarządowych, które realizowały projekty w ramach

stwarza możliwość bok OKG konkursu grantowego na realizację

krótszych projektów. W Regionalnym Konkursie Grantowym uczestniczyć mogą nie tylko organizacje pozarządowe, ale również biblioteki publiczne, domy kultury, a nawet

jach RKG, w 2012 większość podmiotów uczestniczących w konkursie to organizacje pozarządowe (72 na 117). Liczba innego typu podmiotów (bibliotek oraz domów kultury) była podobna jak w

podmiotów, które otrzymały dotacje w edycji 2012 Regionalnego Konkursu Grantowego

Prawie połowa (51 na 107) uczestniczących w RKG podmiotów miała w ciągu dwóch lat przed przystąpieniem do Programu doświadczenia związane z

ansowanych ze źródeł zewnętrznych (projektów

centrum kultury

grupa nieformalna


Wykres 33. Doświadczenie związane z realizacją projektów w ciągu dwóch lat przed uczestnictwem w edycji 2010 Regionalnego Konkursu Grantowego (n=116)

Podobnie jak w przypadku Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego, zbadane zostało doświadczenie nie tylko samych organizacji, ale również koordynatorów projektów w Programie „Równać Szanse”. Informacje na ten temat pochodzą z ankiety internetowej przeprowadzonej 12 miesięcy po zakończeniu programu. Na te pytanie odpowiedziało w sumie 66 z 117 koordynatorów. Jak wynika z udzielonych przez respondentów odpowiedzi na pytanie o wcześniejsze doświadczenia związane z Programem, w jego wcześniejszych edycjach wzięło udział 21 osób.

Wykres 34. Uczestnictwo koordynatorów RKG 2012 we wcześniejszych edycjach Programu (n=66)

Z wyników badań poprzednich edycji Programu wywnioskowaliśmy, że jednym z efektów Programu „Równać Szanse” jest reprodukowanie się kadry lokalnych

64

52

Realizowali Nie realizowali

21

45

Brał(a) udział Nie brał(a) udziału


organizacji pozarządowych. Zdarza się, że osoby biorące udział w projektach realizowanych we wcześniejszych edycjach w charakterze uczestników w kolejnych pełnią funkcję koordynatorów. W badanej populacji tego typu sytuacja zaszła jednak tylko w jednym przypadku. Zdecydowana większość osób mających wcześniejsze doświadczenia z „Równać Szanse” była koordynatorami wcześniej zrealizowanych projektów (18 z 21).

Wykres 35. Charakter wcześniejszego uczestnictwa w Programie „Równać Szanse” koordynatorów projektów realizowanych w RKG 2012 (n=21)

W badaniu ewaluacyjnym zbadana została zmiana, jaka zaszła w organizacjach w trakcie uczestnictwa w Regionalnym Konkursie Grantowym. Z analizy odpowiedzi udzielonych w ankiecie ex-post przez koordynatorów wynika, że realizacja projektów to nie tylko szansa na uzyskanie nowych kontaktów, ale również na weryfikację dotychczasowych. Dotyczy to przed wszystkim relacji z takimi osobami/podmiotami jak sołtysi (spadek w przypadku 26 podmiotów), ksiądz (spadek w przypadku 25 podmiotów), a także inne organizacje pozarządowe (spadek w przypadku 10 podmiotów). Bardzo dużo instytucji nawiązało natomiast nowe kontakty z przedstawicielami władz gminy (48) oraz osobami prywatnymi (42).

18

12

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Koordynator projektu Uczestnik Realizator działań (np.

animator, instruktor)


Wykres 36. Zakres kontaktów podmiotów przed i po projekcie RKG

Włączenie do sieci kontaktów organizacji osób prywatnych widoczne jest we wzroście możliwości otrzymania wsparcia finansowego do 500 zł oraz materiałów potrzebnych do realizacji działań.

Podobnie jak w latach ubiegłych, koordynatorzy zostali zapytani o praktykę prowadzenia diagnozy przed projektami. Przed edycją 2012 diagnozę potrzeb przeprowadziło 61 z 68 organizacji, które odpowiedziało na to pytanie. Tak jak w przypadku organizacji biorących udział w OKG, w większości przypadków diagnoza jest wykorzystywana przy okazji planowania działań. Trochę ponad 1/3 przebadanych podmiotów uzupełniła ją o kolejne informacje. Praktyka dzielenia się swą wiedzą w środowisku i w tym przypadku nie jest normą (9 na 61 przypadków).

52

98

53

94

80

65

77 7684

100 10095

8980 77

67

51 48

0

20

40

60

80

100

Licz

ba

org

aniz

acji

Podmioty udzielające wsparcia



Wykres 37. Sposób wykorzystania diagnozy po zakończeniu udziału w Programie (n=61))

Analiza aktywności organizacji przed, tuż po i w 12 miesięcy po zakończeniu projektu realizowanego w ramach RKG pokazuje, że u podmiotów, biorących udział w Programie z biegiem czasu rośnie liczba prowadzonych działań. W edycji 2012 wzrost ten był na podobnym poziomie co w latach ubiegłych – średnio organizacje/podmioty w rok po zakończeniu udziału w Programie realizowały o 1,5

projektu więcej.

Wykres 38. Średnia liczba złożonych wniosków o dotacje na projekty realizowane przez organizacje biorące udział w edycji 2011 i 2012 RKG

44

23

9 9

0

10

20

30

40

50

60

Diagnoza była

wykorzystana do

zaplanowania kolejnych

działań/projektów Waszej


Diagnoza była

aktualizowana o nowe

informacje

Diagnoza była

wykorzystywana przez

inne podmioty działające

w Waszym środowisku

Żadne z powyższych

1,11

1,16

3,04

2,05 2,01

3,62

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

Przed realizacją

projektu

Zaraz po

realizacji

projektu

12 miesięcy po

zakończeniu

projektu

2011

2012


Szkolenia koordynatorów Szkolenia dla koordynatorów są integralną częścią obydwu konkursów grantowych Programu „Równać Szanse”. W edycji 2012 Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego odbyły się cztery szkolenia, podobnie jak w edycji 2011, kiedy wzrosła liczba szkoleń (z 3 do 4) i zmienił się ich zakres tematyczny.

Program szkoleń w programie przedstawia się w następujący sposób:

Tabela 5. Szkolenia koordynatorów w Ogólnopolskim Programie Grantowym

Numer szkolenia Moment szkolenia Temat szkolenia

szkolenie I Po edycji diagnoz Planowanie projektów w Programie „Równać Szanse”

szkolenie II Przed rozpoczęciem projektów

Zarządzanie projektami w Programie ”„Równać Szanse”

szkolenie III W połowie trwania projektu Podniesienie jakości realizacji projektów w ramach programu „Równać Szanse”

szkolenie IV Przed zakończeniem projektu

Od projektu do metody

Zadanie szkoleń to przede wszystkim przygotowanie koordynatorów do odpowiedniego zaplanowania i opracowania projektu, dostarczenie wiedzy, która pozwoli im na przezwyciężenie trudności, dobrą pracę z odbiorcami działań, umożliwienie wymiany doświadczeń. Szkolenia mają zmienić podejście przyszłych koordynatorów do młodych ludzi, z którymi realizować będą działania, otworzyć ich na partnerską relację z nimi i przewartościować dotychczasowy sposób działania.

Udział w szkoleniach jest silnym doświadczeniem formacyjnym – wprowadzają one w filozofię Programu „Równać Szanse”, otwierają przed uczestnikami nowy świat działania, wartości, na które wcześniej nie zwracali uwagi. Ma to dwojakie konsekwencje – z jednej strony, koordynatorzy w swojej ocenie inaczej (lepiej) zaczynają pracować z młodzieżą, wierzą w sens takiego podejścia i przenoszą je na projekty spoza Programu, z drugiej, trudniej jest się im odnaleźć w rzeczywistości innych programów grantowych.

Mam głowę zrytą „Równać Szanse”. Na wszystkich innych projektach, spotkaniach

sam słyszę siebie, że mówię językiem „Równać Szanse” – o kompetencjach

społecznych... W większości miękkich projektów mojej organizacji starałem się z tego

korzystać. Natomiast kompletnie nie trafiam unijne projekty. Tam wręcz to utrudnia.

(...) Jak napisałem cel projektu, to usłyszałem: <<Pan nie wymyśla, tylko pan

przepisze z podręcznika>>.

W kwestionariuszu wypełnionym bezpośrednio po zakończeniu działań realizowanych w ramach projektu, koordynatorzy ocenili poszczególne szkolenia pod kątem ich przydatności w realizacji projektu, wartości merytorycznej oraz ich przydatności w


pracy zawodowej. Podobnie jak w poprzednich edycjach, wszystkie szkolenia zostały ocenione bardzo wysoko w każdej z tych kategorii.

Najlepiej pod kątem przydatności w realizacji projektów zostało ocenione szkolenie II, dotyczące zarządzania projektami w Programie (4,86). Pod kątem wartości merytorycznej najwyżej punktowane były trzy pierwsze szkolenia na temat planowania projektów (4,77), zarządzania (4,77) i podniesienia jakości realizowanych przedsięwzięć (4,73). Oceny przydatności w pracy zawodowej są średnio niższe od pozostałych kategorii, najwyżej oceniono szkolenie I (4,41). Najsłabsze średnie oceny otrzymało szkolenie IV „Od projektu do metody”- średnio o 0,53 pkt. słabsze od pozostałych. Bez wątpienia miał na to wpływ czas jego przeprowadzenia (po zakończeniu działań) i bardziej abstrakcyjny, niezwiązany z aktualnie prowadzonymi działaniami, charakter.

Tabela 39. Średnia ocena szkoleń oferowanych w ramach Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego 2012 przez biorących w nim udział koordynatorów projektów w skali od 1 do 5 (N=22)

Przydatność w realizacji projektu

Wartość merytoryczna

Przydatność w pracy zawodowej

Średnia ocena

Szkolenie I 4,77 4,77 4,41 4,65 Szkolenie II 4,86 4,77 4,32 4,65 Szkolenie III 4,73 4,73 4,36 4,61 Szkolenie IV 3,95 4,41 3,86 4,08

W związku ze zmianą formuły szkolenia koordynatorów poszczególne szkolenia z edycji 2012 możemy porównać jedynie z poprzednią edycją Programu. Prawie wszystkie szkolenia z edycji 2011 zostały wyżej ocenione. Wyjątkiem jest ostanie szkolenie, przy czym zostało one ocenione zdecydowanie gorzej niż ostatnie szkolenie z edycji 2011 (średnia ocen 4,08 wobec 4,7)

Porównując całościowe oceny wystawione szkoleniom RS przez koordynatorów możemy powiedzieć, że najlepiej zostały one ocenione dla edycji 2010 (średnia 4,73). W edycji będącej przedmiotem niniejszej ewaluacji średnia ocena była nieco niższa i wyniosła 4,5.


Wykres 40. Średnie łączne oceny szkoleń w edycjach 2009-2012

Dobrą ocenę szkoleń potwierdzają także wyniki badania przeprowadzonego w 6 miesięcy po zakończeniu projektów. Wszyscy koordynatorzy uznali szkolenia za przydatne z punktu widzenia ich dalszej działalności społecznej.

Wykres 41. Ocena przydatności szkoleń przez koordynatorów z punktu widzenia ich dalszej działalności (N=19)

W kwestionariuszu koordynatorzy zwracali uwagę na szczególnie ich zdaniem przydatne umiejętności i kompetencje, które zdobyli w trakcie szkoleń takie jak:

1. Umiejętność przeprowadzania diagnozy środowiska i potrzeb młodzieży, 2. Umiejętność przeprowadzania ewaluacji projektu i założonych celów (także z

wykorzystaniem ciekawych i nieszablonowych technik, atrakcyjnych dla młodzieży, które jednocześnie dają wiedzę koordynatorowi)

3. Poznanie metod pracy i aktywizacji młodych ludzi (gry animacyjne, integracyjne), prowadzenia spotkań

4. Umiejętności miękkie związane z budowaniem zespołu, słuchaniem, przekazywaniem informacji zwrotnej, motywowaniem, inspirowaniem

4,3

4,73

4,64,5

Edycja 2009 Edycja 2010 Edycja 2011 Edycja 2012

12

7

Okazały się bardzo przydatne Okazały się raczej przydane


5. Sposoby upodmiotowienia młodych 6. Umiejętność opracowania wniosku aplikacyjnego 7. Umiejętność stawiania sobie adekwatnych, realnych i naprawdę ważnych celów

(czyli wzrost kompetencji u uczestników). 8. Umiejętność planowania działań. 9. Umiejętność pozyskiwania partnerów i wsparcia dla działań.

Ponadto, szkolenia są bezcenną szansą na wymianę doświadczeń i wyrwanie z codziennego kontekstu bieżących spraw. Inspirują wybijają z utartych schematów myślowych. Jak zauważył jeden z koordynatorów, z którym przeprowadzony został wywiad indywidualny:

Na pierwszym miejscu szkolenia dają mi czas na myślenie, taką mam pracę, że nie mam

czasu na myślenie. Wpada mi najwięcej pomysłów do głowy – dzięki osobom

prowadzącym i uczestnikom. Szkolenia to też sieć kontaktów, które poszerzamy.

Szkolenia są nie tylko przestrzenią inspiracji i szukania nowych pomysłów, sprzyjają także refleksji nad dotychczasowymi działaniami, przewartościowaniem ich.

Jestem skupiony na działaniu. Ale na szkoleniach mam okazję przeanalizować

działania pod kątem celów. Dostrzegam pewne rzeczy, które były ważne, a które

wydawały mi się mniej ważne.

Nawiązane podczas szkoleń znajomości trwają dalej, podtrzymywane przez kontakt w serwisach społecznościowych. Zintegrowani członkowie społeczności udzielają sobie nawzajem wsparcia (zarówno moralnego, jak i organizacyjno-merytorycznego, np. w momencie, kiedy poszukiwana jest osoba, która mogłaby poprowadzić panel, zajęcia, szkolenie), odpowiadają na pytania, uczą się od siebie.

Zrealizowane w ramach Programu szkolenia stanowiły również istotne doświadczenie dla koordynatorów projektów dotowanych w ramach Regionalnego Konkursu Grantowego. 34 z 66 badanych koordynatorów z perspektywy czasu ocenia, że okazały się bardzo przydatne z punktu widzenia ich dalszej działalności.


Wykres 42. Ocena przydatności szkoleń przez koordynatorów projektów realizowanych w ramach RKG z punktu widzenia ich dalszej działalności (N=66)

Najbardziej przydatne umiejętności i wiedza zdobyte przed koordynatorów RKG podczas szkoleń, to zgodnie z odpowiedziami kwestionariuszowymi:

1. Umiejętność pracy z młodzieżą. Rozumiana m.in. jako poznanie metod pracy, angażowania i motywowania, sposobów włączania młodych we współtworzenie projektu i zostawianie im swobody w realizacji działań. Wspieranie młodych w realizacji własnych pomysłów. Ważne okazały się także wskazówki na temat tego, jak rozmawiać i nawiązywać kontakt z młodymi osobami.

2. Umiejętność pracy grupowej. W tym obszarze mieszczą się sposoby prowadzenia warsztatów i spotkań, rozwiązywania konfliktów.

3. Kompetencje miękkie, takie jak wystąpienia publiczne i autoprezentacja, asertywność, umiejętność słuchania i komunikacji (zwłaszcza z młodzieżą), wzmocnienie pewności siebie.

4. Organizacja pracy, czyli przede wszystkim delegowanie zadań i obowiązków. 5. Diagnozowanie środowiska i potrzeb młodzieży. 6. Planowanie i realizacja projektu, rozumiane także szerzej jako umiejętność

myślenia projektowego, rozumienie ramy logicznej projektu, formułowanie adekwatnych celów i podejmowanie spójnych z nimi działań, reagowanie na trudne sytuacje w projekcie.

7. Umiejętność pisania wniosków i rozliczeń finansowych. 8. Pozyskiwanie partnerów i sponsorów. 9. Wykorzystanie nowych technologii w komunikacji z uczestnikami oraz

promocji.

Istotne okazało się także poznanie idei „Równać Szanse” oraz nieznanego wcześniej podejścia do pracy projektowej, która może przynieść wymierny efekt w postaci rozwinięcia różnych kompetencji przez uczestników. Podobnie jak w przypadku koordynatorów OKG, koordynatorzy RKG zwracali też uwagę na wymianę doświadczeń z innymi koordynatorami, nawiązanie z nimi współpracy.

3424

7

1

Okazały się bardzo przydatne Okazały się raczej przydane

Okazały się raczej nieprzydatne Okazały się w ogóle nieprzydatne


Koordynatorzy projektów z obu ścieżek programu (OKG i RKG) zostali nie tylko poproszeni o ocenę szkoleń, w których uczestniczyli, ale również zapytano ich, na co ich zdaniem należy położyć większy nacisk przy szkoleniach koordynatorów kolejnych edycji.

Koordynatorzy projektów realizowanych w ramach OKG wskazywali na praktyczną kwestię rozliczania budżetu, rozliczania związane z VAT-em. W kilku wypowiedziach pojawiły się wątki położenia jeszcze większego nacisku na budowanie umiejętności pracy zespołowej, motywowanie, tworzenie atmosfery wsparcia i zaufania, sposobów upodmiotowienia młodych. Określania realnych, adekwatnych działań dla młodych w oparciu o mocne i słabe strony grupy oraz uczestników. Obecne są także głosy zachęcające do pracy w większym stopniu na przykładach, pracy na własnych projektach i wnioskach, pomocy w przenoszeniu ogólnych zaleceń na różnorodne grupy projektowe.

Koordynatorzy projektów realizowanych w RKG widzą potrzebę zmiany sposobu prowadzenia szkoleń, urozmaicenie ich. Ma to znaczenie zwłaszcza w przypadku osób, które po raz kolejny realizują projekt RKG – uczestniczą w zajęciach, które nie zmieniają się szczególnie, więc przestają być atrakcyjne dla weteranów Programu. Zwrócono także uwagę, że wszystkie zajęcia prowadzone są podobną metodą – pracy w podgrupach nad flipczartem, co na dłuższą metę jest nużące i nieefektywne.

Jedna osoba zwróciła uwagę na dość istotny problem: część prowadzących jest bardzo źle nastawiona do nauczycieli (nazywając ich z drwiną belframi). O ile część projektów prowadzonych przez nauczycieli boryka się ze specyficznymi problemami, związanymi z przeniesieniem szkolnej hierarchii i nawyków, o tyle podkreślanie negatywnego stosunku przez prowadzących do grupy zawodowej nauczycieli buduje negatywną atmosferę wokół programu (wykluczenia) i może skutkować wylaniem dziecka z kąpielą, czyli zniechęceniem koordynatorów-nauczycieli do udziału w Programie i zmiany zachowań.

Koordynatorom RKG brakuje tego, co doceniają bardzo koordynatorzy OKG, czyli szkolenia w trakcie realizacji projektów, które mogłoby odpowiedzieć na pojawiające się w trakcie realizacji projektu trudności oraz podczas którego mogłoby dojść do wymiany doświadczeń między realizatorami projektów. Takie spotkanie mogłoby być również skierowane do projektowych młodych liderów.

Pozostałe pomysły na szkolenia to tematy praktycznej pracy z młodzieżą (radzenie sobie ze spadkiem motywacji i zaangażowania wśród młodych, rozwiązywanie konfliktów), umiejętności badawcze (diagnoza potrzeb i ewaluacja działań), planowanie i rozliczanie budżetu, wykorzystanie ITC w projektach, współpraca z rodzicami i opiekunami młodzieży uczestniczącej w projekcie.


Dodatkowe sugestie dotyczące Programu „Równać Szanse”

Szkolenia

W wypowiedziach koordynatorów przywołano szkolenie z nowych technologii skierowane do osób, które uczestniczyły w przedsięwzięciach RS (bez podziału na poszczególne konkursy). Warto wykorzystać taką formułę, aby przeprowadzić szkolenie z podstaw trenerstwa (praca z grupą, facylitacja, moderacja debat), skierowane zwłaszcza do osób, które organizują fora lokalne oraz projekty replikacyjne. Takie wsparcie szkoleniowe można by poszerzyć także o inne tematy, wchodzące w głąb zagadnień, np. szkolenie z integracji grupy, rozwiązywania konfliktów, czy innych, twardych umiejętności, jak to było w przypadku szkolenia z wykorzystania ICT.

Panel Wnioskodawcy

Koordynatorzy, tak jak w poprzednich edycjach ewaluacji zwracali uwagę na prostotę, funkcjonalność i przejrzystość Panelu Wnioskodawcy. Wskazali jednak obszary, które wymagają uwagi Administratora Programu.

• W wypełnianiu pól tekstowych doskwiera brak widocznego limitu znaków.

• Brakowało informacji, że „powrót do stanu istniejącego” oznacza niezaakceptowanie zmian.

• Automatyczne wylogowanie bez zapisania zmian po zbyt krótkim czasie.

• Niezaktualizowana tabela projektu – przeznaczona na 18 miesięcy, podczas gdy nowe projekty OKG trwają 15 miesięcy (trzeba było wpisać w pola cokolwiek, bo inaczej nie mogły być zapisane).

• Przeciążony serwer w ostatnich kilkunastu godzinach przed upływem terminu składania wniosku.

• Zbyt mało znaków przewidzianych w polach raportu merytorycznego.

• Brak możliwości podglądu raportu merytorycznego w trakcie pisania.

• W raporcie całościowym powtarzają się miesiące, które obejmuje raport częściowy (dublowanie pracy i informacji, które mogłyby zostać zassane z wcześniejszych raportów).

• Trudność w dokonaniu korekty w raporcie finansowym. Niewpisanie wszystkich danych powoduje utratę części wpisanych informacji.

• Przy pewnych operacjach system sam dublował pozycje budżetowe – konieczność ręcznej korekty.

• Brakuje podglądu tabel w części finansowej, co ułatwiłoby wprowadzenie poprawek.

• Brakuje podglądu sum tabel podczas wprowadzania rachunków.

• Brak możliwości wydruku próbnego lub podglądu.

• Generator usuwa formatowanie tekstu w polach tekstowych (w diagnozie, wniosku, sprawozdaniu) – znikają np. wypunktowania. Tekst traci na czytelności i przejrzystości. Warto by było rozbudować Panel o możliwość podstawowego formatowania tekstu.


Część z uwag jest podobna do komentarzy koordynatorów z poprzednich edycji ewaluacji. I choć nie podważają one funkcjonalności Panelu, należałoby rozważyć wprowadzenie odpowiednich poprawek oraz odniesienie się do uwag w instrukcji korzystania z Panelu, tak aby narzędzie sprawiało jak najmniej problemów.

Dodatkowe

Bardzo przydatnym narzędziem z punktu widzenia koordynatorów byłby ogólny kalendarz „Równać Szanse” (oparty np. na kalendarzu Google’a), który w jednym miejscu zbierałby informacje o wydarzeniach organizowanych w ramach Programu, zarówno przez Fundację, jak i lokalnie przez poszczególne organizacje i instytucje korzystające z dotacji RS (koordynatorzy mogliby je tam umieszczać samodzielnie).

Opinie na temat Programu W tegorocznej edycji ewaluacji w kwestionariuszu ex-post umieszczone zostały dwa nowe pytania o to, co w ocenie koordynatorów projektów OKG i RKG może zachęcać i zniechęcać do udziału w Programie. Koordynatorzy odwoływali się do własnego doświadczenia i postrzegania Programu przez osoby, które nie miały z nim kontaktu. Poniższe zestawienia w tabelach oparte są przede wszystkim na spontanicznych wypowiedziach koordynatorów na pytania otwarte, gwiazdka (*) oznacza, że dane pochodzą z innego źródła (np. sprawozdania merytoryczne, wywiady indywidualne). Zostały one następnie zakodowane, występowanie części z nich w poszczególnych

typach projektów ilustrują cytaty.

Co zachęca do wzięcia udziału w Programie?

Bardzo cieszy docenianie filozofii „Równać Szanse”, czyli wiodącej i podmiotowej roli młodych w realizowanych projektach. Koordynatorzy doceniają formalną stronę realizacji projektów, czyli niewielką biurokrację i proste formularze, elastyczność, jeśli chodzi o wprowadzanie zmian w działaniach i harmonogramu, relatywną łatwość rozliczania budżetu. Dobrą opinią cieszą się także szkolenia przygotowujące do realizacji projektów, jak również wsparcie Administratora na różnych etapach przygotowania i realizacji wniosku. Nie bez znaczenia jest także, szczególnie dla mniejszych i mniej doświadczonych organizacji, możliwość wzmocnienia instytucji wewnętrznie, w metodach pracy z młodzieżą oraz jej uwiarygodnienie w oczach lokalnych partnerów.

Tabela 6. Co zachęca do udziału w Programie „Równać Szanse”.

OKG RKG

Mniejsza biurokracja niż w innych projektach (szczególnie unijnych) np. łatwiejsze rozliczenie projektów, prosty formularz

��7

Formularz jest klarowny i prosty i tym samym poradzą sobie z nim nawet początkujące organizacje.

7 � - symbol ten oznacza, że dany powód został wymieniony przez badanych.


Elastyczność w dokonywaniu zmian w projekcie

Dla mnie ważne jest, że u Was przede wszystkim liczą się cele, a nie idealna zgodność projektu z późniejszą realizacji. Pomagacie, jesteście otwarci na zmiany w projektach, jeśli lepiej się sprawdzą w realizacji celów.

Elastyczne podejście do problemów młodzieży, możliwość zmiany budżetu wraz ze zmianą harmonogramu

��

Relatywnie łatwe rozliczanie projektu

��

Dobre przygotowanie merytoryczne przed projektem (szkolenia)

��

Możliwość wzięcia udziału w szkoleniu dla koordynatorów, które nierzadko zmienia podejście do realizowanego Projektu.

Opieka merytoryczna nad projektami ze strony Fundacji

Bardzo dobra opieka merytoryczna, doskonale przygotowanie i monitoring wspierający realizacje projektu

��

Elastyczność w zakresie tematu przewodniego projektu

��

Podejście do młodzieży jako do podmiotu, a nie przedmiotu działań

Działania z młodzieżą nie maja charakteru pozornego tylko wymiar realny. Młodzi są samodzielni i sprawczy, kształtują postawę odpowiedzialności i wyzwalają swoją kreatywność

Aktywizacja młodzieży do działań na rzecz społeczności

��

Efekt jaki się uzyskuje na zaangażowaniu młodzieży w naszym przypadku można porównać że organizacja „z malucha przesiadła się w ferrari”. Jestem bardzo pozytywnie zaskoczony niesamowitym potencjałem naszej młodzieży. Nie sądziłem, że jest aż tak dobrze

Jasno zdefiniowany cel Programu

��


Możliwość nawiązania kontaktu i współpracy z innymi organizacjami

��

Możliwość wzmocnienia organizacji i uwiarygodnienia jej w oczach społeczności lokalnej

��

Są to małe projekty, które uwiarygodniają organizację w lokalnej społeczności - pokazują, że coś już potrafimy.

Możliwość zdobycia doświadczenia przez organizacje w pracy z młodzieżą

Dla instytucji ważna jest możliwość zdobycia doświadczenia jeśli go wcześniej nie było w współpracy z młodymi ludźmi poznania ich punktu widzenia w wielu kwestiach

Co zniechęca do udziału w Programie?

Program jest ogólnie bardzo dobrze oceniany przez osoby, które miały okazję koordynować w jego ramach projekty, warto zatem przyjrzeć się opiniom krytycznym oraz rzeczom, które w ocenie koordynatorów mogą zniechęcać do udziału w Programie. Wyznaczają one to możliwe obszary rozwoju Programu i miejsca, na które należy zwrócić uwagę w kontaktach z koordynatorami.

Koordynatorom OKG szczególnie doskwiera zbyt duża ich zdaniem liczebność grupy projektowej oraz brak możliwości dokooptowania nowych uczestników, w momencie gdy starzy rezygnują. Ich zdaniem pozbawia to skutecznego narzędzia mobilizacji niesubordynowanych osób, jakim jest groźba wydalenia z projektu.

Pojawiającym się niedociągnięciem jest niedoskonały system sprawozdawczy – w formularzach należy często odpowiadać na te same pytania, podczas gdy dane mogłyby być automatycznie zasysane z odpowiednich pól wypełnionych w przeszłości.

Trudna i zniechęcająca jest droga do otrzymania pierwszej dotacji – jest tym bardziej uciążliwa i frustrująca, że przy niezakwalifikowaniu wniosków do realizacji, nie ma informacji zwrotnej na temat popełnionych błędów i tego, co zostało zrobione dobrze. Kolejne wnioski, jeżeli autorzy podejmują kolejną próbę, są więc pisane po omacku. Ta trudność oraz fakt, że podmioty, które „rozgryzły system” otrzymują kilka dotacji, powoduje podejrzenia o faworyzowanie większych organizacji, weteranów Programu. Z innych źródeł wiemy, że wśród koordynatorów krążą różne plotki dotyczące sposobu przyznawania dotacji, np. opinia, że jeżeli ktoś realizuje projekt modelowy, to nie ma szans, żeby dostał dotację w kolejnej edycji konkursu.

Koordynatorzy RKG oraz OKG zwracali uwagę na trudności związane z nieuznawaniem VAT-u w rozliczeniach. Mniej doświadczone organizacje oraz te, które mają mniej


przychylne urzędy skarbowe, muszą dokładać kwotę podatku z własnej kieszeni, co poważnie osłabia ich budżety.

Tabela 7. Co zniechęca do udziału w Programie „Równać Szanse”

OKG RKG

Zbyt długi termin realizacji projektów ��8

Za duża liczebność grupy

��

Problem z pozyskaniem większej grupy młodzieży do projektu (w małych miejscowościach stanowi to duży problem)

Sztywna liczba uczestników od samego początku do końca projektu/ brak możliwości dokooptowania nowych

��

Częstotliwość wyjazdów na szkolenia do Warszawy / odległych miejscowości

��

Małe wynagrodzenie za koordynację projektu

To, że podczas realizacji projektów koordynatorzy praktycznie pracują społecznie;-)

Wiem, że członkowie stowarzyszenia, ale też inni nauczyciele chętnie realizują Programy Europejskie, w których zarabiają dużo większe pieniądze za prowadzenie zajęć. Więc zachętą mogą być, jak się wydaje, wyższe zarobki.

��

Czasochłonne przygotowanie do realizacji projektu

��

Trudno otrzymać dotacje (surowa ocena komisji, duża konkurencja)

��

Brak informacji zwrotnej przy odrzuceniu wniosku o dofinansowanie projektu

Brak komentarza na popełniane błędy, niedociągnięcia, czy niepełne wypowiedzi przy niezakwalifikowaniu projektów do realizacji zniechęca uczestników i

8 � - symbol ten oznacza, że dany powód został wymieniony przez badanych.

78 Fora Lokalne

nie uczy czego powinni unikać i co powinni zmienić aby projekty były doskonalsze

Bardzo demotywujące jest że jeśli złożony projekt nie dostaje dofinansowania nie mam wglądu do przyczyn nieotrzymania dofinansowania.

Rozliczanie VAT ��

Podejście do młodzieży jako do podmiotu, a nie przedmiotu działań

Duży wpływ młodzieży na podejmowane decyzje (szczególnie w przypadku, kiedy projekt realizują nauczyciele)

Duże wymagania dotyczące wniosku

�� Długi wniosek i diagnoza, pisząc wniosek pierwszy raz nie wszyscy wiedzą jak się z nią uporać

Faworyzowanie w procesie rekrutacji dużych organizacji oraz „weteranów” programu

Duża ilość składanych wniosków przez organizacje, promowanie dużych, doświadczonych stowarzyszeń

Sytuacje gdy widzi się na liście otrzymujących te same instytucje/ organizacje.

Konieczność poświęcenia dużej ilości czasu na koordynację projektu

��

Niedociągnięcia formularzy sprawozdawczych

Powtarzanie tych samych pytań w różnych kontekstach. W kółko piszemy to samo.

Fora Lokalne Konkurs Fora Lokalne jest skierowany do organizacji i instytucji, które otrzymały co najmniej jedną dotację w Programie RS. Jego celem jest zorganizowanie Lokalnego Forum Programu „Równać Szanse” – jest to niejednokrotnie pierwsza okazja, aby przedstawiciele różnych środowisk i instytucji porozmawiali ze sobą na temat młodzieży, zasobów i barier tej grupy osób oraz środowiska lokalnego.

Historia i zasady

Na początku funkcjonowania programu partnerzy lokalni RS organizowali fora regionalne (obejmujące po cztery województwa). Sprawdzały się bardzo dobrze jako platforma promocji Programu, były szansą na nawiązanie nowych kontaktów na dużą skalę. Ich przygotowanie było jednak bardzo pracochłonne dla partnerów. Wyzwaniem

79 Fora Lokalne

były dojazdy uczestników. Wraz z coraz powszechniejszym wykorzystaniem Internetu oraz rozpowszechnieniem idei Programu, formuła dużych konferencji przestała być tak atrakcyjna. Zastąpiły je fora średniej wielkości, organizowane na skalę powiatu czy gminy. Były organizowane przez partnerów regionalnych, którzy przygotowywali je wspólnie z lokalnymi organizacjami. Miały charakter promocyjnych targów – festiwalu dobrych praktyk i osiągnięć organizacji w zakresie pracy z młodzieżą. Z czasem ta statyczna, informacyjna formuła zaczęła być zastępowana przez merytoryczne spotkania z problemową dyskusją, tworzące przestrzeń do refleksji na temat sytuacji młodych ludzi lokalnie.

Corocznie w konkursie składanych jest około 20 wniosków, finansowanie w wysokości do 5 tys. złotych otrzymuje 8-10 projektów. Warunkiem jest skonsultowanie programu forum z Administratorem, uwzględnienie w nim określonych zagadnień związanych z młodzieżą i lokalnym środowiskiem. Forum ma być skierowane do dorosłych uczestników, ponieważ Administrator wychodzi z założenia, że dyskutowanie problemów młodych ludzi z nimi samymi wymaga specjalnego przygotowania i podejścia. Organizatorzy forów pierwszego etapu mogą startować w konkursie na Fora Lokalne drugiego etapu, z dotacją do 7 tys. złotych. Jest to rozwinięcie i uzupełnienie pierwszego wydarzenia – ma ono zostać zorganizowane w oparciu o przeprowadzoną diagnozę lokalnej społeczności ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb grupy młodych ludzi. W skrócie, zgodnie z założeniem Programu, Fora Lokalne pierwszego etapu służą postawieniu właściwych pytań i pobudzeniu ciekawości, fora drugiego etapu poszukiwaniu wiedzy i znajdowaniu odpowiedzi.

Badaniem ewaluacyjnym edycji 2012 zostało objętych sześć organizacji, które zrealizowały Fora Lokalne I etapu. Przeprowadzono wywiady telefoniczne oraz jeden wywiad bezpośredni z koordynatorami forów, analizą treści objęte zostały wnioski i sprawozdania z organizacji wydarzenia. Ponadto, pytanie o przyczynę nieaplikowania w konkursie zostało umieszczone w kwestionariuszu ex-post dla koordynatorów OKG i RKG.

Formuła spotkania

Fora mają przede wszystkim lokalny, gminny charakter. Jedno ze zorganizowanych w 2013 roku forów miało wyraźnie powiatowy zasięg, na innych pojawiały się zainteresowane osoby spoza danej gminy (organizacje, przedstawiciele instytucji i władz powiatowych). W sumie w forach lokalnych I etapu uczestniczyło 229 osób, zwykle na jednym forum było to ok. 20-30 osób.

Uczestnicy to przede wszystkim osoby zawodowo lub społecznie pracujące z młodzieżą: przedstawiciele organizacji pozarządowych, szkół, ośrodków pomocy społecznej, wydziałów edukacji, bibliotek, domów kultury, służb mundurowych, księża, jak również (w różnym stopniu, o czym poniżej) władz lokalnych. Przeważająca część uczestników to osoby, które organizatorzy kojarzyli z nazwiska i sprawowanej funkcji. Pojawiały się jednak osoby zupełnie nieznane (np. nauczyciele, przedstawiciele organizacji spoza gminy, czy uczestnicy zainteresowani tematem, których nie zaproszono bezpośrednio). Forum były okazją do nawiązania bezpośredniej relacji, zapoznania się osób

80 Fora Lokalne

działających w jednym obszarze, które dotychczas nie spotkały się ze sobą. Dla organizacji o niewielkim stażu była to szansa na nawiązanie ważnych znajomości, pokazanie się w środowisku. Otrzymanie zaproszenia na forum było także odbierane jako docenienie niedostrzeganej pracy – np. bibliotekarek w jednej z gmin, które pomimo tego, że odbiorcami ich działań są dzieci i młodzież, nie były zwykle brane pod uwagę. Wszyscy organizatorzy podkreślali, że forum było pierwszym wydarzeniem w historii, na którym można było przedyskutować temat młodzieży w tak szerokim gronie i na taką skalę.

W promocji wykorzystywano standardowe kanały: telefoniczne i pisemne zaproszenia bezpośrednie (najlepiej się sprawdzające), ogłoszenia w lokalnych mediach i Internecie, plakaty. Jedna z koordynatorek, zapraszając na forum wykonała dużą pracę diagnostyczną – dzwoniła do osób, które chciała zaprosić, pytała ich o oczekiwania i potrzeby związane z takim spotkaniem, a następnie dopytywała, kto zdaniem rozmówcy powinien się jeszcze znaleźć na sali. Dzięki temu zasięg forum był znacznie szerszy niż byłby, kiedy poprzestałaby tylko na bezpośrednich sieciach. Znając potrzeby uczestników, mogła się także do nich odwoływać w trakcie spotkania.

Największymi nieobecnymi forów lokalnych, którzy pojawiali się w wypowiedziach organizatorów byli: przedstawiciele władz lokalnych (radni, burmistrzowie/wójtowie lub ich zastępcy), decyzyjne osoby z domów kultury i przedsiębiorcy. Temat angażowania przedsiębiorców w działania lokalne jest trudny i wymaga odrębnego, specyficznego lokalnie namysłu, w jaki sposób najlepiej do tego podejść (na pewno trudno traktować przedsiębiorców jako jedną, spójną grupę o takich samych interesach). Młodzi ludzie zwykle nie są przez nich postrzegani jako grupa, którą są szczególnie zainteresowani.

W przypadku władz lokalnych i ośrodków kultury sytuacja ma się inaczej – forum lokalne dotyczy polityki władz i działań podejmowanych (lub nie) przez instytucje im podległe, a młodzi ludzie są bezpośrednimi odbiorcami ich działań, przedmiotem troski (wyjazdy młodych na stałe z miejscowości i gmin).

Na podstawie rozmów z koordynatorami można wyróżnić następujące przyczyny takiego stanu:

1. Niedocenianie wagi tematu (władze lokalne). Mimo zaproszeń i potwierdzania obecności, bez poszlak, które wskazywałyby na wrogie podejście do inicjatywy, burmistrzowie lub ich przedstawiciel, radni nie pojawiali się na forach lokalnych. Organizatorzy ubolewali nad tym faktem, zapowiadali, że przy kolejnych przedsięwzięciach tego typu jeszcze większą wagę przyłożą do osobistych rozmów uświadamiających istotność tematu i w ten sposób postarają się zaangażować najważniejsze z ich punktu widzenia osoby.

Obecność władz na forum nie jest oczywiście gwarancją podjęcia działań, czy realizacji danych na forum obietnic, ale zwiększa prestiż wydarzenia.

2. Postrzeganie działalności organizatora forum jako zagrażającej pozycji i dotychczasowej polityce władz i instytucji (władze lokalne i ośrodki

81 Fora Lokalne

kultury). Władze spodziewają się krytyki, mobilizowania negatywnego elektoratu, wytykania błędów. Relacja na linii władze-organizatorzy jest szczególnie delikatna. Z doświadczeń Administratora Programu wynika, że fora balansują między wydarzeniami fasadowymi, które nie poruszają trudnych tematów (jeśli organizują je osoby bliskie władzy) a areną rozgrywania lokalnego konfliktu. Dobrze określony cel forum i skomponowany program oczywiście ułatwiają debatę, jednak nie są 100% zabezpieczeniem przed źle nastawionymi do krytyki i czułymi na swoim punkcie władzami. Forum lokalne jest ćwiczeniem z lokalnej dyplomacji – odpowiedniej selekcji informacji i przekazywania ich w sposób, który będzie do przyjęcia przez uczestników. W jednym z miejsc, mimo zdawałoby się przychylnej obecności przedstawiciela władz na wydarzeniu, organizatorkom w kolejnych miesiącach grożono zwolnieniem z pracy. Niepokoje ucichły, gdy włodarz przekonał się, że inicjatywa nie była wymierzona w niego.

W przypadku domów kultury znaczenie ma fakt, iż są to obecne w każdej gminie instytucje mające w swojej ofercie zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży, często działające według utartych schematów, nie sprawdzające rzeczywistych potrzeb odbiorców, skupione na dzieciach uczęszczających do podstawówek, nie nastawione na komunikację ze społecznością. Przedstawiciele domów kultury obawiają się niewygodnych pytań, otwartej krytyki swojej działalności. Niechęć ośrodków kultury była przełamywana, gdy okazywało się, że za diagnozą stanu rzeczy podąża konstruktywny plan wspólnych działań. Ale to wymagało pewnej otwartości instytucji, która nie zawsze miała miejsce.

Przebieg spotkania

Forum lokalne ma charakter wykładowo-warsztatowy. Uczestniczą w nim goście specjalni – paneliści (eksperci, przedstawiciele PFDiM, PAFW), jednak kluczową rolę powinny odgrywać moderowane dyskusje w podgrupach i na forum, tak aby forum nie było nudną akademią. O ile organizatorzy bardzo popierają taką formułę, to trudności zaczynają się przy realizacji założeń. W zależności od przygotowania organizatorów, ich predyspozycji i przebytych szkoleń (np. ukończona Szkoła Liderów PAFW), jak również posiadanych sieci kontaktów (zapraszanie moderatorów zewnętrznych) udaje się utrzymać warsztatowo-dyskusyjny charakter wydarzenia lub jest to trudniejsze. Wśród organizatorów forów lokalnych pojawiały się głosy, że fora byłyby znacznie bardziej skuteczne, zarówno jeśli chodzi o merytoryczną stronę dyskusji, jak i promocję Programu, jeśli koordynatorzy wzięliby udział w szkoleniach z podstaw facylitacji, komunikacji czy moderacji debat. Nawet jeśli samodzielnie by ich nie prowadzili, to mieliby lepsze rozeznanie, co jest możliwe i czego oczekiwać od prowadzących.

Organizatorzy, którzy postawili na bardziej aktywną formułę forum, podkreślali, że wielu uczestników nie miało wcześniej okazji pracować metodami warsztatowymi, w nieformalnej atmosferze. Odświeżające było dla nich równe traktowanie uczestników, bez uwzględniania hierarchii służbowej i zajmowanych w społeczności pozycji (choć prawdopodobnie dla osób o wyższym statusie mogła być to próba elastyczności). Jedna

82 Fora Lokalne

z uczestniczek forum w Różnowie chciała wyjść na początku spotkania, lecz zaintrygowana sposobami pracy została i stwierdziła, że było to jedno z najciekawszych spotkań, w których brała udział.

Merytoryczną pracę ułatwiało skupianie się na konkrecie i sięganie do własnych doświadczeń zebranych osób. W Bukowcu rozpoczęto od rozmowy, w której dorośli mieli opowiedzieć, jak zaczynali, jak czuli się jako młodzi, jakie mieli plany i co robią obecnie z rzeczy, o których myśleli w młodości. Przerzuciło to most między młodymi z przeszłości a teraźniejszymi. W kolejnej części spotkania nastąpiła analiza SWOT – cztery podgrupy pracowały nad kwestią młodych i środowiska lokalnego. Zaskoczeniem dla organizatorki było to, że było kłótni o roszczeniową postawę wśród młodych. Wszyscy zebrani zgodzili się z najważniejszymi wnioskami (brak dorosłych, którzy chcą się naprawdę zająć młodymi, być liderami, brak dialogu międzypokoleniowego, młodzież jest podzielona na dużo malutkich grupek, trudno im się zebrać, młodzież z wsi jest chętna, lecz barierą są dojazdy, z miasta bardziej wycofana).

Zakresy tematyczne zaproponowane przez Administratora spotkały się z uznaniem – ustawiały dyskusję i kierowały ją na najbardziej istotne kwestie.

Trudności i wyzwania

Najczęściej podnoszoną krytyką ze strony organizatorów forów, ale także uczestników w odniesieniu do obowiązującej formuły forów lokalnych, jest nieobecność na forum młodych osób. Ich zdaniem dyskusja o młodych bez ich udziału jest sprzeczna z ideą Programu i dążeniem do upodmiotowienia tej grupy. Młodzi nie mogą sami zaprezentować swojego punktu widzenia, nie mogą się obronić. Organizatorka z Bukowca znalazła na to sposób i zaprezentowała podczas forum film diagnozujący sytuację młodych, nakręcony wspólnie z młodzieżą. Spotkało się to z uznaniem zebranych, ale nadal w rundce podsumowującej podkreślali brak obecności przedstawicieli młodych. Inna organizacja zrobiła równoległe forum lokalne przeznaczone dla młodzieży.

Ograniczenie dyskusji o sytuacji młodych do grona dorosłych wydaje się, zwłaszcza na pierwszym etapie forum, bezpiecznym pomysłem. Nie zostają wystawieni na „ostrzał” dorosłych, którzy mogą ich traktować jako rzeczników całej grupy wiekowej. Być może należałoby rozważyć lepsze uzasadnienie tego wymogu, który pozwoliłby go lepiej zrozumieć organizatorom lub dopuścić przedstawicieli młodych w wyjątkowych okolicznościach.

W jednym miejscu logistycznym wyzwaniem było zorganizowanie forum trwającego jeden dzień. Według organizatora lepiej sprawdziłaby się formuła dwóch czterogodzinnych spotkań oddzielonych od siebie przerwą (np. miesięczną). Trudnością było także pogodzenie interesów osób pracujących zawodowo na rzecz młodzieży, którym na rękę były spotkania w ciągu dnia pracy z osobami pracującymi społecznie, które wolały się spotkać po godzinach.

Jeśli chodzi o podmioty, które odpowiedziały na pytania o nieaplikowanie w konkursie w kwestionariuszu ex-post dla realizatorów projektów RKG i OKG, to najczęściej

83 Fora Lokalne

pojawiającą się przyczyną był brak czasu spowodowany innymi działaniami realizowanymi przez organizacje (8 na 13 w OKG, 18 na 45 RKG). Część organizacji nie wiedziała o takiej możliwości lub informacja dotarła do nich za późno. Parę organizacji było zniechęconych wcześniejszą współpracą z PFDiM, wynikającym z braku odpowiedzi na pytanie o błędy w niedotowanym projekcie, co bardzo osłabiło i

zniechęciło grupę do kolejnego wysiłku. Jedną z przyczyn był również brak w orbicie organizatora odpowiednio przeszkolonych osób, które poprowadziłyby wydarzenie.

Owoce forum

Jak głosi informacja o konkursie na fora lokalne „pożądanym efektem forum jest podjęcie inicjatyw lokalnych działań na rzecz młodych ludzi mieszkających w danym środowisku”. Efekty forów mają różny charakter, są to m.in.:

• Spotkanie środowiska osób zajmujących się młodzieżą, pierwszy krok w jego integracji i otwarcie publicznej debaty na temat młodzieży. W kolejnych przedsięwzięciach i wydarzeniach będzie można się odwoływać do doświadczenia forum, zauważonych podczas niego braków i potrzeb. Jak ujęła to jedna z organizatorek: Uważam, że to są świetne spotkani i jeśli nawet nie

przynoszą nie wiem jakich owoców, sam fakt rozmowy daje bardzo wiele.

• Zdobycie nowej i usystematyzowanie starej wiedzy na temat młodych i poszerzenie horyzontów uczestników forum. Wiązało to się niejednokrotnie z przełamaniem stereotypów biernej i roszczeniowej postawy młodzieży. W Słubicach zdiagnozowano i nazwano problem z dojazdami na imprezy w mieście osób mieszkających na terenach wiejskich. Wnioski z forów były przekazywane na ręce lokalnych władz.

• Spisanie kalendarza imprez w gminie przeznaczonych dla młodzieży, informowanie się wzajemnie o planowanych przedsięwzięciach (organizacje, instytucje, urzędy). W wersji minimum to niekonkurowanie bezpośrednie ze sobą o cenny zasób, jakim są młodzi uczestnicy, w wersji maksimum to nawiązywanie współpracy przy organizacji kolejnych wydarzeń i pisaniu wniosków.

• Kolejne spotkania grona najbardziej zaangażowanych osób. Co najmniej po czterech forach doszło do jednego lub więcej spotkań z osobami najbardziej zaangażowanymi w temat pracy z młodzieżą. W czterech lokalizacjach podjęto próby zawiązania ciał zajmujących się tematem młodzieży, jednak nie były to twory stałe.

• Zorganizowanie forum drugiego stopnia. W Bukowcu we wrześniu 2014 roku zostanie zorganizowane forum lokalne drugiego stopnia, oparte o wyniki lokalnej diagnozy.

• Wzmocnienie pozycji organizatora w środowisku lokalnym. Organizacje stały się bardziej widzialne w lokalnym środowisku. Jedna z organizatorek mówiła o ugruntowaniu pozycji organizacji wiodącej lokalnie, jeśli chodzi o

84 Fora Lokalne

Program „Równać Szanse” i pozaprojektową pracę z młodzieżą. Organizacje o krótkim stażu zaistniały lokalnie, co pozwoliło im po forum łatwiej znajdować partnerów i wsparcie gmin. Wzrosło zaufanie do działań organizatora, co przełożyło się na łatwiejszą współpracę ze szkołami przy przeprowadzaniu diagnozy lokalnej.

• Zmiana funkcjonowania instytucji. W co najmniej jednym wypadku, po forum organizowanym przez OSP w Brzozowej, lokalne instytucje zmieniły sposób funkcjonowania. Gminny Ośrodek Kultury informuje na stronie internetowej i tablicy ogłoszeniowej o prowadzonych zajęciach i organizowanych imprezach. Wójt zdecydował się przeznaczyć część środków z tzw. korkowego na zajęcia w świetlicach wiejskich, które wcześniej były zamknięte i niedostępne dla młodych.

Podsumowanie

Forum lokalne jest ważnym momentem międzysektorowego urefleksyjnienia działań na rzecz młodzieży. Jest to często pierwsza okazja do strategicznej rozmowy na temat młodych ludzi w lokalnym środowisku, ale również dla wielu osób stanowi ono pierwsze doświadczenie pracy z elementami warsztatowymi. Podwójnie poszerza więc horyzonty uczestników. Zagrożenia związane z forum wynikają z możliwego skonfliktowania z przedstawicielami władz lokalnych i podmiotów postrzegających organizatorów forum jako konkurencję.

85 Szkolenia dla liderów młodzieżowych

Szkolenia dla liderów młodzieżowych

Szkolenie dla młodzieżowych liderów „Równać Szanse” zostało zorganizowane po raz drugi. Pomysł na przedsięwzięcie wzmacniające uczestników dotowanych projektów, wyszedł od koordynatorów projektów RS (pojawił się m.in. podczas ewaluacji programu „Równać Szanse” 2010). Odpowiada zatem na zdiagnozowaną potrzebę. Jednym z wymogów Programu jest czynne zaangażowanie młodych uczestników w stronę organizacyjną przedsięwzięcia, koordynatorzy często korzystają ze wsparcia młodzieżowych liderów, którzy często pełnią swoje funkcje intuicyjnie, ucząc się na swoich błędach.

Szkolenie było skierowane do młodych osób, które uczestniczyły w projekcie dotowanym z RKG lub OKG 2012. Podczas tygodniowego szkolenia młodzi uczestnicy poznawali sposoby działania i rolę lidera w grupie, metodę pracy projektowej, metody i specyfikę pracy z zespołem, rolę odpowiedniej komunikacji, rozwiązywali trudne sytuacje w grupowe, ucząc się na przykładzie grupy, którą wspólnie stworzyli.

Badanie szkoleń Młodzieżowych Liderów RS jest oparte na analizie zgłoszeń uczestników edycji 2012, dwóch wywiadach grupowych przeprowadzonych w ostatnim dniu szkolenia (wzięły w nim udział 22 osoby) oraz wywiadzie z jedną z prowadzących szkolenie trenerek. Podczas wywiadu grupowego uczestnikom rozdano krótką ankietę. Szkolenie odbyło się w Centrum Konferencyjnym „Mrówka” w dniach 6-12 lipca 2014.

Proces rekrutacji i portret uczestników

Na tegoroczne szkolenie zgłosiło się 67 osób (62 osoby przeszły ocenę formalną). W porównaniu do zeszłego roku, zgłosiło się niemal 20 osób więcej. Podobna liczba osób pochodziła z konkursów OKG (odpowiednio 18 i 17 osób), podczas gdy prawie dwukrotnie powiększyła się grupa aplikujących-absolwentów projektów RKG (odpowiednio 28 i 50 osób).

Wykres 43. Osoby zgłoszone na szkolenie Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse” w podziale na nitki programowe

46

18

28

67

17

50

0

10

20

30

40

50

60

70

80

liczba zgłoszonych

osób

OKG RKG

2013

2014


Skład grupy osób aplikujących, a w konsekwencji uczestników szkolenia, może się wydawać zaskakujący. Można by się spodziewać, że dużo więcej osób będzie miało za sobą doświadczenie projektu dotowanego z Ogólnopolskiego Konkursu Grantowego, czyli przedsięwzięć, które otoczone są szczególną uwagą Administratora Programu. Może się to wiązać z faktem, iż projekty RKG są krótsze i biorące w nich udział osoby mają niedosyt związanych z nimi działań. Nie występuje w takim nasileniu efekt znużenia działaniami, jak podczas 15-miesięcznego procesu OKG. Koordynatorzy RKG są także mniej przygotowani do pracy z młodzieżą metodą „Równać Szanse”, przez co uczestnicy w większym stopniu muszą radzić sobie z wyzwaniami pracy projektowej z rówieśnikami na własną rękę i bardziej odczuwają związane z tym trudności.

Do szkolenia, tak jak w poprzednim roku, zakwalifikowały się 24 osoby. Zdecydowana większość z nich to dziewczęta (16 z 24 osób). 13 osób uczęszczało w ubiegłym roku szkolnym do gimnazjum, 11 do szkół średnich (w tym 8 do liceów i trzy do techników). W szkoleniu wzięło udział 5 uczestników projektów OKG (z 4 różnych organizacji) oraz 16 uczestników projektów RKG9. W szkoleniu uczestniczyło 8 par uczestników z 8 lokalizacji.

Wykres 44. Uczestnicy szkolenia Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse” w podziale na lata

Edycje 2011 i 2012 różnił etap rekrutacji. Pierwsza rekrutacja była mniej ustrukturyzowana: zainteresowane udziałem w szkoleniu osoby wysyłały list intencyjny, które następnie oceniała komisja ekspertów. W drugiej edycji komisja oceniała odpowiedzi kandydatów na 7 pytań m.in. o ich rolę w projekcie „Równać Szanse”, zainteresowania, sukcesy, zaangażowanie społeczne po zakończeniu projektu, charakter planowanego projektu dla rówieśników oraz oczekiwania względem szkolenia. Zgłoszenia potencjalnych uczestników uzupełnione były o oceny koordynatorów, którzy odpowiadali na trzy pytania oceniające zaangażowanie kandydata w projekt, preferowaną formę pracy w grupie oraz współpracę z organizacją

9 Dzięki temu po raz pierwszy w historii ewaluacji odbył się wywiad grupowy z uczestnikami projektów RKG.

Lektura zgłoszeń dała nam także wgląd w większą niż we wcześniejszych edycjach ewaluacji liczbę wypowiedzi

uczestników na temat projektów, w których uczestniczyli.

18

6

8

1616

8

5

19

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Dziewczęta Chłopcy OKG RKG

2013

2014


po zakończeniu projektu. Dzięki temu odpowiedzi były bardziej wystandaryzowane, co pozwoliło na bardziej miarodajne porównanie zgłoszeń ze sobą.

Na poziomie deklaracji w kwestionariuszach zgłoszeniowych widać było wyraźne zorientowanie kandydatów bądź to na indywidualny rozwój (np. edukacyjny, jak przejście do kolejnego etapu olimpiady, czy zawodowy, jak postrzeganie szkolenia jako czynnika przybliżającego do znalezienia ciekawej pracy), bądź na działania społeczne. Analiza zgłoszeń pozwoliła wyodrębnić najczęściej się powtarzające motywacje osób zgłaszających się na szkolenie (różne motywacje oczywiście mogą występować w ramach jednego zgłoszenia).

88

Sz

kole

nia

dla

lid

erów

mło

dzi

eżow

ych

T

abel

a 8

. Zes

taw

ien

ie t

ypó

w m

oty

wac

ji o

sób

ap

lik

ują

cych

na

szk

ole

nie

Mło

dzi

eżo

wyc

h L

ider

ów

„R

ów

nać

Sza

nse

”

1.

Zd

ob

ycie

um

ieję

tno

ści p

rzyd

atn

ych

w r

eali

zacj

i pro

jek

tów

. N

ajcz

ęści

ej p

ojaw

iają

ce s

ię m

otyw

acje

dot

yczy

ły n

abyc

ia w

ied

zy,

um

ieję

tnoś

ci i

kom

pet

encj

i dot

yczą

cych

bez

poś

redn

io t

emat

u

szko

len

ia, c

zyli

pra

ktyc

znej

str

ony

real

izac

ji p

roje

któw

w

społ

eczn

ości

ach

loka

lnyc

h. D

otyc

zyły

on

e za

rów

no

rozw

oju

oso

bist

ego,

ja

k i m

etod

org

aniz

acji

pra

cy w

dzi

ałal

noś

ci s

poł

eczn

ej, p

racy

ze

społ

owej

. Wią

zały

się

ze

zdia

gnoz

owan

ymi p

rzez

kan

dyd

atów

p

robl

emam

i w r

ealiz

acji

prze

dsi

ęwzi

ęć, t

akim

i jak

:

a.

Mo

tyw

ow

anie

gr

up

y d

o

dzi

ałan

ia.

Spad

ek

zaan

gażo

wan

ia

ucz

estn

ików

i w

ykru

szan

ie s

ię i

ch t

o je

dn

a z

najp

oważ

nie

jszy

ch

tru

dn

ości

pro

jekt

owyc

h.

Ch

cę w

ziąć

udz

iał

w s

zkol

eniu

, żeb

y u

mie

ć pr

acow

ać z

gru

pą, u

mie

ć lu

dzi

mob

iliz

ować

do

dzia

łan

ia i

tak

dzia

łać,

żeb

yśm

y si

ę n

ie z

nie

chęc

ali.

Ch

cę w

ziąć

udz

iał w

szk

olen

iu a

by d

owie

dzie

ć si

ę

jak

efek

tyw

nie

pra

cow

ać w

gru

pie.

Jak

prze

kon

ać in

nyc

h d

o sw

ojeg

o zd

ania

i ja

k sz

uka

ć ko

mpr

omis

ów. C

hcę

dow

iedz

ieć

się

kied

y n

ależ

y u

stąp

ić

b.

Ro

zwią

zyw

anie

k

on

flik

tów

–

spię

cia

mię

dzy

u

czes

tnik

ami

to

nat

ura

lna

częś

ć p

racy

gru

pow

ej, b

ez n

arzę

dzi

rad

zen

ia s

obie

z n

imi

mog

ą p

oważ

nie

utr

ud

nić

wsp

ółd

ział

anie

.

nau

czyć

się

tak

org

aniz

ować

wsp

ółpr

acę,

aby

um

ieję

tnie

likw

idow

ać

kon

flik

ty

c.

Pla

no

wan

ie d

ział

ań –

ad

ekw

atn

e ok

reśl

anie

cel

ów i

rea

listy

czn

y h

arm

onog

ram

, kt

óry

nie

p

owod

ował

by

prz

eład

owan

ia

pra

cą

to

wyz

wan

ia,

z kt

órym

i zm

agal

i si

ę zw

łasz

cza

ucze

stn

icy

pro

jekt

ów

RK

G (

por

. wyw

iad

gru

pow

y).

Ch

ciał

abym

ró

wn

ież

rozw

inąć

sw

oją

um

ieję

tnoś

ć pl

anow

ania

za

mie

rzon

ych

cel

ów,

prac

y w

gru

pie

oraz

por

ozu

mie

wan

ia s

ię z

in

nym

i lu

dźm

i

2.

Nab

ycie

um

ieję

tno

ści

prz

ydat

nej

gru

pie

lu

b s

po

łecz

no

ści,

w k

tóre

j d

ział

a k

and

ydat

. T

e m

otyw

acje

są

bard

ziej

ogó

lne,

zor

ien

tow

ane

na

dzi

ałal

noś

ć sp

ołec

zną,

pod

kreś

lają

słu

żebn

ą/p

omoc

nic

zą r

olę

mło

dyc

h d

ział

aczy

.

dzię

ki [

szko

len

iu]

będę

mog

ła j

eszc

ze l

epie

j w

spom

óc g

rupę

, w

któ

rej

się

udz

iela

m w

nas

zych

sze

roko

poj

ętyc

h d

ział

ania

ch

chcę

si

ę do

wie

dzie

ć ja

k n

awią

zać

wsp

ółpr

acę

z os

obam

i z

moj

ej

społ

eczn

ości

.

Wid

ząc

nas

zą p

anią

soł

tys,

kie

dy w

raca

z t

akie

go s

zkol

enia

, peł

na

now

ych

pom

ysłó

w

i św

ieży

ch

chęc

i, sa

ma

chci

ałab

ym

skor

zyst

ać

z m

ożli

woś

ci

nab

ycia

um

ieję

tnoś

ci w

łaśc

iweg

o ki

erow

ania

, mot

ywow

ania

gru

py. W

iem

, że

prz

ydał

aby

się

[u n

as w

mie

jsco

woś

ci]

pom

oc w

pos

taci

osó

b, k

tóre

ró

wn

ież

posi

adaj

ą ta

kie

zdol

nośc

i.

89

Sz

kole

nia

dla

lid

erów

mło

dzi

eżow

ych

bo c

hcę

się

nau

czyć

róż

nyc

h p

rzyd

atn

ych

rze

czy,

któ

re p

ozw

olą

mi z

gru

pą

rów

ieśn

ików

rea

lizo

wać

nas

ze p

asje

3.

Wym

ian

a d

ośw

iad

czeń

d

zięk

i k

on

tak

tow

i z

inn

ymi

lid

eram

i. K

and

ydac

i ch

ciel

i op

owie

dzi

eć o

sw

oich

doś

wia

dcze

niac

h i

usł

ysze

ć,

jak

inn

e os

oby

rad

zą s

obie

z r

ealiz

owan

iem

pro

jekt

ów, p

okon

ywan

iem

tr

ud

noś

ci.

Stw

orzy

ć p

rzes

trze

ń d

o re

aliz

acji

wsp

óln

ych

prz

edsi

ęwzi

ęć

w p

rzys

złoś

ci.

Ch

ciał

bym

pop

rzez

to

szko

len

ie p

ozn

ać t

eż i

nn

ych

mło

dych

lu

dzi,

któr

zy

maj

ą pa

sje,

dow

iedz

ieć

się,

jak

in

ni

dzia

łają

i j

ak s

obie

rad

zą w

tru

dnyc

h sy

tuac

jach

.

inte

resu

je

mn

ie

jak

inn

i re

aliz

owal

i pr

ojek

ty

chcę

po

znać

ic

h

dośw

iadc

zen

ia, p

odzi

elić

się

sw

oim

i

4.

Naw

iąza

nie

no

wyc

h z

naj

om

ośc

i. Zw

iąza

na

z po

wyż

szym

był

a ch

ęć

zaw

arci

a n

owyc

h z

naj

omoś

ci, p

ozn

ania

lud

zi z

inn

ych

czę

ści P

olsk

i C

hcę

wzi

ąć u

dzia

ł w s

zkol

eniu

, aby

pos

zerz

yć g

ron

o m

oich

zn

ajom

ych

, za

wrz

eć n

owe

znaj

omoś

ci, a

moż

e ta

kże

i prz

yjaź

nie

.

Ch

ciał

abym

wzi

ąć u

dzia

ł w s

zkol

eniu

, pon

iew

aż c

hce

roz

wij

ać s

woj

ą pa

sję

i po

znać

inn

ych

ludz

i.

5.

Wzr

ost

pew

no

ści s

ieb

ie

Ch

cę w

ziąć

w s

zkol

eniu

, pon

iew

aż d

a m

i on

o n

owe

moż

liw

ości

ora

z po

zwol

i mi n

abra

ć pe

wn

ości

sie

bie

w s

zkol

e, ja

ki i

w ż

yciu

cod

zien

nym

6.

Nab

ycie

ko

mp

eten

cji p

rzyd

atn

ych

w k

arie

rze

zaw

od

ow

ej

Jest

em z

dan

ia,

że t

o sz

kole

nie

będ

zie

bard

zo d

obrą

pom

ocą

do s

tart

u w

do

rosł

e ży

cie

(…)

w m

oim

dal

szym

życ

iu z

pew

noś

cią

pom

oże

mi

to w

po

djęc

iu p

racy

na

stan

owis

kach

kie

row

nic

zych

.

[Im

ię k

oord

ynat

orki

] fa

jnie

z n

ami p

racu

je i

wie

m, ż

e m

ogę

mie

ć dz

ięki

te

mu

pra

cę, k

tórą

będ

ę lu

bił.

7.

„Pro

mo

cja”

sw

oje

j oso

by

Jest

to

takż

e n

iezw

ykła

oka

zja

do t

ego,

by

móc

w j

akim

kolw

iek

stop

niu

za

błys

nąć

prz

ed z

upe

łnie

now

ymi

ludź

mi.

Pok

azan

ie s

ię z

jak

na

jlep

szej

st

ron

y je

st m

oim

pri

oryt

etem

, bo

bez

tego

nie

był

bym

w s

tan

ie r

ozw

inąć

się

da

lej w

tym

kie

run

ku


Pomysły na projekty

Kandydaci mieli także przedstawić swoje pierwsze pomysły na projekty skierowane do rówieśników ze społeczności lokalnej. Podobnie jak w przypadku motywacji do wzięcia udziału w szkoleniu, pomysły na projekty miały także różny charakter:

1. Rozwijanie własnych pasji i zainteresowań:

Gdybym miała taką możliwość zorganizowałabym zajęcia wokalno-artystyczne.

2. Rozwijanie własnych pasji i zainteresowań w oparciu o zdiagnozowane zasoby lokalne:

Taki projekt dotyczyłby udostępnienia do zwiedzania sztolni XYZ (tej najmniejszej i

najbezpieczniejszej) i tam chciałbym urządzić takie mini muzeum górnictwa w

Górach ZZZ – oraz chciałbym razem z kolegami utworzyć taką grupę

rekonstrukcyjną, która w strojach historycznych oprowadzałaby po tej sztolni i

opowiadała o górnictwie w Górach ZZZ. Moglibyśmy też zrobić o tym prezentację

multimedialną i pokazywać ją w różnych miejscach (np. u nas w świetlicy i w innych

świetlicach i salach) oraz prezentować się np. na Dniach ZZZ, itp.

3. Rozwijanie zdiagnozowanych zainteresowań osób z otoczenia i odpowiadania na ich potrzeby:

Głównym założeniem projektu byłoby wzmocnienie pewności siebie oraz wiary we

własne możliwości wśród moich rówieśników, ponieważ zauważam, że większości

brakuje tych cech. W zależności od zainteresowań grupy, dobrane zostałyby

działania z nimi związane – tak aby podczas nich uczestnicy projektu stopniowo

budowali poczucie wewnętrznej mocy, faktycznego wpływu na rzeczywistość.

Mogłoby się zasadzać to m.in. na polityce, np. w porozumieniu z przedstawicielami

władz gminy czy powiatu stworzyć opiniotwórczy, doradczy organ młodzieżowy (w

stylu Młodzieżowej Rady Miasta). Inną propozycją z całkiem odmiennego kręgu

zainteresowań jest zaangażowanie w działalność teatralną – tj. warsztaty

prowadzone pod okiem specjalistów, w ramach których stworzono by później

przedstawione inscenizacje dla społeczności lokalnej czy też ciekawy happening w

miejscu publicznym. Dzięki temu młodzież nie tylko uczestniczyłaby w procesie

tworzenia projektu, ale także rozwinęłaby się pod względem śmiałości wobec

świata i ludzi.

Taki projekt dotyczyłby szukania i odnalezienia pasji tych osób. Wiele młodych osób

tak naprawdę nie wie co lubi w życiu robić, a ja chciałbym przedstawić im różne

alternatywy dla popularnych hobby. Nie każdy musi grać w piłkę nożną czy

siatkówkę, są ludzie którzy by się spełniali w innych dziedzinach i mój projekt by

właśnie tego dotyczył. (...)

Analizowane wypowiedzi wskazują, że wśród kandydatów były osoby, które nauczyły się wiele nie tylko o specyfice prowadzenia projektów, ale także planowania ich pod kątem określonych celów. Podejmują pierwsze próby diagnozowania potrzeb. Te opisy


projektów uwzględniały, poza wymienieniem różnych działań także ich uzasadnienie, cele wyższego rzędu, których osiągnięcie byłoby możliwe.

Zdaniem jednej z trenerek prowadzących szkolenie, tegoroczna rekrutacja sprawdziła się o wiele lepiej niż rekrutacja w pierwszej edycji. Miał na to wpływ szereg czynników:

• Zeszłoroczne szkolenie miało charakter pilotażowy, profil idealnego kandydata był dopiero tworzony. W oparciu o doświadczenia pierwszej edycji, można było lepiej dostosować pytania oraz kryteria oceny zgłoszeń.

• Wśród uczestników było więcej osób, które miały doświadczenia pracy projektowej, pracy w zespole i były blisko związane z organizacjami prowadzącymi projekty RS (podczas gdy w zeszłym roku przewagę miały osoby, które trafniej opisuje określenie „beneficjent ostateczny”). Miały one wgląd w proces koordynacji od kuchni, w związku z tym, w większym stopniu niż było to rok temu, w pracy z uczestnikami można się było odwoływać do ich własnego doświadczenia. Dzięki temu proces edukacyjny miał tym mocniejszy charakter praktyczny, także w zakresie planowania przyszłych projektów oraz przeniesienia umiejętności i zaobserwowanych rozwiązań do macierzystych organizacji. Informacja o szkoleniu szerzej się rozprzestrzeniła, zapewne nie tylko oficjalnymi kanałami promocyjnymi, ale także zadziałał marketing szeptany koordynatorów i uczestników związanych z pierwszą edycją.

• Grono aplikujących było szersze, można było więc wybrać najlepszych kandydatów z większej grupy (większa szansa na znalezienie właściwych osób).

Uczestnicy szkolenia byli osobami o dużych aspiracjach. Znaczna większość osób, które uczestniczyły w wywiadzie grupowym (17), planuje kontynuować edukację na studiach wyższych. Aż 8 osób ma w planach studia doktoranckie, 5 uczestników nie ma jeszcze sprecyzowanych planów. Są to oczywiście deklaracje, pokazują jednak horyzont aspiracji uczestników. Wbrew oczekiwaniom, większość rodziców (opiekunów) nie należy do szeroko rozumianej lokalnej elity (czyli np. przedstawicieli władz, nauczycieli, pracowników instytucji publicznych i zawodów prestiżowych). Wielu rodziców wykonuje zawody, które można by zaliczyć do kategorii „robotnik wykwalifikowany”. Deklaracje związane z kontynuacją edukacji mogą świadczyć o międzypokoleniowym awansie edukacyjnym.10

10

Zaskakującą obserwacją, jeśli wziąć pod uwagę charakter Programu RS i to że jest skierowany do osób

mieszkających na terenach wiejskich, jest również fakt, iż żaden z rodziców nie jest rolnikiem.


Wykres 45. Etap, na którym uczestnicy sedukację (N=22).

Program i cele szkolenia

W porównaniu do pierwszej edycji szkolenia, tegoroczny program w o wiele większym stopniu był skoncentrowany na doświadczeniu procesu grupowego, inzespołowej. W ocenie prowadzącej, mniej było atrakcji, rozbijających proces edukacyjny. Dzięki doświadczeniu projektowemu uczestników, można było w znacznym stopniu budować na nim proces, przez co program nie obfitujący do tego stopnia w fbył dla nich również interesujący. Było więcej czasu i przestrzeni, aby domknąć cykl uczenia, na refleksję, jak się mają sytuacje szkoleniowe do dotychczasowych doświadczeń uczestników i co można zmienić w lokalnych środowiskach, sposobie działania grup projektowych.

Organizatorom udała się trudna sztuka zintegrowania grupy, stworzenia atmosfery bardzo intensywnego, wakacyjnego wyjazdu szkoleniowego, gdzie było miejsce zarówno na zabawę, jak i na wytężoną pracę. Uczestnicy byli bardzo zmotywowani wynieść jak najwięcej – zarówno jeśli chodzi o kontakt z rówieśnikami, jak i współpracę z osobami prowadzącymi szkolenie (mobilizacja w trudnych momentach porannego rozruchu, sumienne wykonywanie nawet żmudnych zadań). Podczas wywiadów grupowych, zapytani o to, z czym wyjeżdżają, bardzo dużą uwagę przykładali właśnie do pracy z trenerkami.

Wielką zaletą jest to, że uczestnicy pod opieką trenerek przeżyli na własnej skórze trudną sytuacją konfliktową (właściwą dla jednego z etapów procesu grupowegoZwłaszcza, że jak wskazywali rozłożenia obowiązków i spadku zaangażowania dużej części grupy) były jednym z najistotniejszych ich zdaniem trudności podczas realizacji projektów. Oczywiście, nie można było odgórnie założyć wystąpienia takiej sytuacji w programie szkolenia, ale bez wątpienia sposób zorganizowania pracy grupy zwiększył prawdopodobieństwo jej zaistnienia. W rzeczywistości projektowej, zwłaszcza w krótkich projektach RKG, w

8

5

licencjat praca magisterska

Szkolenia dla liderów młodzieżowych

. Etap, na którym uczestnicy szkolenia Młodzieżowych Liderów „Równać Szanse

Program i cele szkolenia

W porównaniu do pierwszej edycji szkolenia, tegoroczny program w o wiele większym stopniu był skoncentrowany na doświadczeniu procesu grupowego, inzespołowej. W ocenie prowadzącej, mniej było atrakcji, rozbijających proces edukacyjny. Dzięki doświadczeniu projektowemu uczestników, można było w znacznym stopniu budować na nim proces, przez co program nie obfitujący do tego stopnia w fbył dla nich również interesujący. Było więcej czasu i przestrzeni, aby domknąć cykl uczenia, na refleksję, jak się mają sytuacje szkoleniowe do dotychczasowych doświadczeń uczestników i co można zmienić w lokalnych środowiskach, sposobie

ia grup projektowych.

Organizatorom udała się trudna sztuka zintegrowania grupy, stworzenia atmosfery bardzo intensywnego, wakacyjnego wyjazdu szkoleniowego, gdzie było miejsce zarówno na zabawę, jak i na wytężoną pracę. Uczestnicy byli bardzo zmotywowani

zarówno jeśli chodzi o kontakt z rówieśnikami, jak i współpracę z osobami prowadzącymi szkolenie (mobilizacja w trudnych momentach porannego rozruchu, sumienne wykonywanie nawet żmudnych zadań). Podczas wywiadów

zapytani o to, z czym wyjeżdżają, bardzo dużą uwagę przykładali właśnie do

Wielką zaletą jest to, że uczestnicy pod opieką trenerek przeżyli na własnej skórze trudną sytuacją konfliktową (właściwą dla jednego z etapów procesu grupowegoZwłaszcza, że jak wskazywali – konflikty w grupie projektowej (obok nierównomiernego rozłożenia obowiązków i spadku zaangażowania dużej części grupy) były jednym z najistotniejszych ich zdaniem trudności podczas realizacji projektów. Oczywiście, nie

na było odgórnie założyć wystąpienia takiej sytuacji w programie szkolenia, ale bez wątpienia sposób zorganizowania pracy grupy zwiększył prawdopodobieństwo jej zaistnienia. W rzeczywistości projektowej, zwłaszcza w krótkich projektach RKG, w

1

8

8

praca magisterska doktorat nie wiem/trudno powiedzieć

Szanse” planują zakończyć

W porównaniu do pierwszej edycji szkolenia, tegoroczny program w o wiele większym stopniu był skoncentrowany na doświadczeniu procesu grupowego, integracji i pracy zespołowej. W ocenie prowadzącej, mniej było atrakcji, rozbijających proces edukacyjny. Dzięki doświadczeniu projektowemu uczestników, można było w znacznym stopniu budować na nim proces, przez co program nie obfitujący do tego stopnia w fajerwerki był dla nich również interesujący. Było więcej czasu i przestrzeni, aby domknąć cykl uczenia, na refleksję, jak się mają sytuacje szkoleniowe do dotychczasowych doświadczeń uczestników i co można zmienić w lokalnych środowiskach, sposobie

Organizatorom udała się trudna sztuka zintegrowania grupy, stworzenia atmosfery bardzo intensywnego, wakacyjnego wyjazdu szkoleniowego, gdzie było miejsce zarówno na zabawę, jak i na wytężoną pracę. Uczestnicy byli bardzo zmotywowani i chcieli

zarówno jeśli chodzi o kontakt z rówieśnikami, jak i współpracę z osobami prowadzącymi szkolenie (mobilizacja w trudnych momentach porannego rozruchu, sumienne wykonywanie nawet żmudnych zadań). Podczas wywiadów

zapytani o to, z czym wyjeżdżają, bardzo dużą uwagę przykładali właśnie do

Wielką zaletą jest to, że uczestnicy pod opieką trenerek przeżyli na własnej skórze trudną sytuacją konfliktową (właściwą dla jednego z etapów procesu grupowego).

konflikty w grupie projektowej (obok nierównomiernego rozłożenia obowiązków i spadku zaangażowania dużej części grupy) były jednym z najistotniejszych ich zdaniem trudności podczas realizacji projektów. Oczywiście, nie

na było odgórnie założyć wystąpienia takiej sytuacji w programie szkolenia, ale bez wątpienia sposób zorganizowania pracy grupy zwiększył prawdopodobieństwo jej zaistnienia. W rzeczywistości projektowej, zwłaszcza w krótkich projektach RKG, w


związku z nagromadzeniem wielu zadań w krótkim okresie czasu, konflikty są prawdopodobnie często wyciszane. Konflikt w związku z tym przechodzi, ale nie znika. Konstruktywne doświadczenie konfliktu w sytuacji szkolenia jest więc tym cenniejsze.

Dla uczestników szkolenia jest przeznaczony specjalny konkurs na własne projekty, na które mogą otrzymać wsparcie do 5 tys. złotych. Ma to wyraźne odzwierciedlenie w programie szkolenia, który przygotowuje ich do napisania wniosku. Jest to wyjątkowa okazja do niemal natychmiastowego przetestowania nabytej wiedzy i umiejętności w praktyce (termin nadsyłania zgłoszeń mija 1 sierpnia 2014, projekty mogą być realizowane od 1 września do 15 listopada 2014). Domyka kolejny cykl nauki przez doświadczenie. Uczestnicy mają dzięki temu bardzo jasno określony cel szkolenia – widzą wyraźnie, że nabywana wiedza i umiejętności będzie mogła być wkrótce przetestowana w praktyce. Zwiększa to znacznie poczucie sensowności wykonywanych zadań.

Podczas szkolenia uczestnicy pracowali nad teoretycznym projektem, który opracowywali dla uczestników grupy szkoleniowej. Wyzwaniem dla młodych liderów będzie z pewnością ponowne przejście przez proces tworzenia projektu z grupą ze społeczności lokalnej – istnieje niebezpieczeństwo przeniesienia potrzeb i pomysłów z grupy szkoleniowej na osoby spoza szkolenia. Kluczowe będzie tutaj wsparcie od dorosłych koordynatorów z organizacji-matek, zwłaszcza w obliczu zderzenia z rzeczywistością po powrocie ze szkolenia do domu. Młodzi liderzy mają przed sobą nie lada wyzwanie: przeniesienie doświadczeń i wrażeń ze szkolenia do środowiska lokalnego w taki sposób, aby swoich rówieśników nie zrazić zbytnim entuzjazmem, stawić czoła trudnościom związanym z mobilizacją kolegów i koleżanek oraz spadkiem własnej motywacji.

Podsumowanie

Szkolenie Młodych Liderów RS przyczynia się nie tylko do wsparcia młodych uczestników, na których spoczywają odpowiedzialne zadania, ale także pośrednio koordynatorów, którzy po szkoleniu mają większe oparcie w swoich podopiecznych oraz organizacji pozarządowych, w których orbicie utrzymują się wzmocnieni młodzi liderzy. Dodaje wiedzy i umiejętności młodym liderom, aby mogli mniej się bać trudnych sytuacji, bardziej refleksyjnie podchodzić do swojego działania. Bez wątpienia szkolenie liderów młodzieżowych, podobnie jak szkolenia koordynatorów, jest bardzo silnym doświadczeniem formacyjnym. Można założyć, że część znajomości nawiązanych podczas wyjazdu przetrwa (wzmocniona zwłaszcza kontaktami wirtualnymi). Jest szansa na stworzenie silnej sieci wspierających się liderów na wzór sieci absolwentów Szkoły Liderów czy sieci dorosłych koordynatorów „Równać Szanse”.

Odrębną kwestią jest pytanie, czy uczestnicy po wyjazdach edukacyjnych wrócą do miejsca zamieszkania i będą w nim działać na rzecz lokalnych społeczności. W tym momencie możemy pytać tylko o deklaracje – pozytywnie na to pytanie odpowiedziały cztery osoby, poza rodzinną miejscowością widzi się aż 12 osób, 6 uczestników nie ma na ten temat zdania.

94 Podsumowanie raportu

Wykres 46. Odpowiedzi na pytanie „Czy planujesz zostać w swoim miejscu zamieszkania po zakończeniu edukacji” (N=22)

Ten problem dotyka paradoksu Programu „Równać Szanse”. Wzmacnianie kompetencji młodych liderów (ale także pozostałych uczestników projektów) sprawia, że lepiej radzą sobie w życiu, mają lepsze możliwości rozwoju niż ich nieuczestniczący w projektach koledzy i koleżanki (a także część osób mieszkających w większych ośrodkach). Zwiększa to ich śmiałość wyjazdu w celach edukacyjnych i zawodowych i trudno stwierdzić, czy (i kiedy) wrócą z powrotem. Miękkie działania „Równać Szanse” sprawiają, że lokalne społeczności, z których się wywodzą stają się przyjaźniejsze młodym, coś się w nich dzieje. Jednak budowanie zachęt materialnych (takich jak miejsca pracy), które skłoniłyby do powrotu młodych dorosłych jest poza oddziaływaniem Programu. Jeden z koordynatorów OKG w sprawozdaniu merytorycznym napisał w odniesieniu do działań projektowych, że:

I dorośli i młodzi mówili, że są dumni z naszej gminy – że tyle się dzieje, że tak się

zmieniają relacje między ludźmi, wszyscy mówili też, że dzięki takim działaniom

mniej młodych wyjedzie stąd.

Podsumowanie raportu Ogólne wnioski dotyczące Programu „Równać Szanse” nie odbiegają znacząco od wniosków wynikających z poprzednich edycji ewaluacji. Program w bardzo dobrym stopniu realizuje postawione przed nim cele. Wprowadzane do niego nowe elementy – takie jak Szkolenie Młodzieżowych Liderów – odpowiadają na zdiagnozowane potrzeby i dobrze uzupełniają ofertę dla wnioskodawców. Poniżej przedstawiamy zestawienie rekomendacji dotyczących poszczególnych obszarów tematycznych poruszanych w

1

3

10

2

6

Zdecydowanie tak Raczej tak

Raczej nie Zdecydowanie nie

Nie wiem jeszcze/trudno powiedzieć

95 Rekomendacje

raporcie. W tej części chcielibyśmy poddać refleksji cele stojące przed badaniem ewaluacyjnym. Postulowalibyśmy zmianę środka ciężkości badania:

• podtrzymanie niezbędnego monitoringu efektów Programu realizowanego za pośrednictwem kwestionariuszy wypełnianych przez uczestników i koordynatorów,

• przebadanie elementów Programu, które nie były jeszcze do tej pory objęte szczegółową ewaluacją (w tej edycji analizie poddane zostały Fora Lokalne oraz Szkolenia dla Młodzieżowych Liderów),

• skupienie się na przekrojowych zagadnieniach związanych z badaniem losów absolwentów OKG, szkoleń dla Młodzieżowych Liderów RS oraz koordynatorów OKG. Należałoby rozpocząć ten krok od budowy bazy kontaktów wyżej wymienionych grup osób. Pozwoliłoby to w następnym kroku na losowanie próby badawczej oraz wysyłanie respondentom kwestionariuszy.

Naszym zdaniem dzięki zmianie profilu badania, będzie można sukcesywnie gromadzić nową wiedzę na temat szeroko rozumianego wpływu Programu na jego absolwentów.

Rekomendacje

Dalsze wzmacnianie młodych liderów

• Zdarza się, że młodzi liderzy są jako tacy rozpoznawani przez innych uczestników, potrzebują tylko niewielkiego wsparcia koordynatora, sam koordynator zaś wie, jak najlepiej z takiego zasobu skorzystać. Częściej jednak potrzebne jest umiejętne wzmocnienie osób o kompetencjach liderskich, jak również pomoc koordynatorowi w rozróżnieniu predyspozycji liderskich od cech i zachowań autorytarnych. Stąd - konieczne jest poruszanie tego wątku na szkoleniach dla koordynatorów, jak również kontynuowanie programu wsparcia młodych liderów „Równać Szanse”.

• Szkolenia Młodych Liderów mają szansę stać się bardzo mocnym elementem programu „Równać Szanse”. Zgodnie z założeniami Programu, realizacja projektów RKG i OKG w bardzo dużym stopniu opiera się na młodych osobach, które mają na sobie dużo odpowiedzialności – szkolenia młodych liderów znakomicie wpisują się w złożenia programowe.

• Wsparcie młodych liderów w okresie przejściowym między szkoleniem a wdrażaniem/konstruowaniem wniosku projektowego po powrocie. Osoby, które doświadczyły tak silnego procesu formacyjnego, jakim były szkolenie mogą zostać niezrozumiane w swoim środowisku. Sposobem na przygotowanie ich na to twarde lądowanie mogłoby być wspólne przygotowanie podczas szkolenia scenariusza spotkania, którego celem jest przedstawienie doświadczeń ze szkolenia, przeprowadzenie kilku ćwiczeń integracyjnych, rozpoczęcie pracy nad własnym projektem (diagnoza potrzeb uczestników).

96 Rekomendacje

• Wakacyjny przestój w życiu społeczności. Projekty, które młodzi liderzy mają napisać po powrocie ze szkolenia są skierowane do ich rówieśników. Czas na opracowanie wniosku przypada dokładnie na środek wakacji. Może być im trudno zebrać grupę, w której opracują pomysł na działania, zdiagnozują potrzeby, bo młodzi ludzie wyjechali lub rzadziej się spotykają w większym gronie. Może to być kolejna trudność związana z powrotem z rzeczywistości szkoleniowej do domu i bardzo ważne jest tu wsparcie młodych liderów przez dorosłych koordynatorów.

• Wyjazd młodych liderów ze społeczności lokalnej. To wyzwanie łączy się z podstawowym wyzwaniem Programu RS. Wzmocnieni młodzi liderzy, zyskują kompetencje, które sprawiają, że łatwiej odnajdują się w nowym środowisku, lepiej radzą sobie z trudnymi sytuacjami. Mogą więc tym chętniej szukać dróg rozwoju poza miejscem zamieszkania. To, czy w przyszłości powrócą do rodzinnych miejscowości jest niepewne. W takim przejściowym momencie znajdują się ci spośród uczestników szkolenia, którzy zaczynają naukę w szkołach średnich lub na studiach poza miejscem działania patronackiej organizacji. Nie jest pewne, do jakiego stopnia będą mogli zastosować zdobyte umiejętności w swoim środowisku lokalnym, pod skrzydłami organizacji, która ich zarekomendowała.

• Zadbanie o rozwój, utrzymanie sieci młodych liderów, absolwentów szkolenia. Dzięki serwisom społecznościowym istnieje szansa na utrzymanie sieci wspierających się liderów, tak jak to ma miejsce w przypadku dorosłej Szkoły Liderów. Można zastanowić się nad innymi, niewirtualnymi działaniami wspierającymi utrzymanie i powiększanie zintegrowanej grupy absolwentów.

• Informowanie o szkoleniu dla młodzieżowych liderów na szkoleniach dla koordynatorów dorosłych. Dzięki temu będą mogli obserwować grupę pod tym kątem potencjalnych kandydatów. Dzięki temu potencjalni kandydaci dowiedzą się o możliwości uczestnictwa w szkoleniu wcześniej, co może pozytywnie wpłynąć na różnorodność zgłoszeń oraz motywację młodych uczestników. Zasadne wydaje się również, wprowadzenie elementów pokazujących, jak ułożyć współpracę z młodymi liderami.

• Uczestnicy szkolenia, które w danym roku szkolnym kończą szkołę średnią i wyjeżdżają na studia, mogą mieć trudności z realizacją projektów w rodzinnej miejscowości, zwłaszcza, że czas ich realizacji przypada na okres adaptacji w nowej szkole (i mieście).

Rozwój

• Można mówić o naturalnie się kształtującej ścieżce kariery uczestnika projektu w Programie. Momentem startowym byłoby uczestniczenie w projekcie RKG lub OKG, koordynowanie projektu RKG pod superwizją dorosłego koordynatora, zwieńczone koordynowaniem bardziej wymagającego projektu OKG i przekazywanie swoich umiejętności dalej. Ta ścieżka mogłaby być uzupełniana i wzmacniana jeszcze przez udział wyróżniających się osób w

97 Rekomendacje

szkoleniu dla młodych liderów i koordynowanie przez nich projektu dedykowanego młodym liderom.

• Warto także myśleć o organizacjach uczestniczących w „Równać Szanse” w kontekście ścieżki rozwoju organizacji, uzupełniającej indywidualną ścieżkę kariery uczestników. Ramowa ścieżka zaczynałaby się od koordynowania projektu RKG, po niej następowałaby koordynacja projektu OKG, kolejnym etapem byłoby pilotowanie projektu RKG prowadzonego przez młodego koordynatora oraz równoczesne wzmacnianie kadr przez udział w szkoleniach dedykowanych dla RS. Bardziej doświadczeni koordynatorzy mogliby dzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem w formie tutoringu (wizyt studyjnych, doradztwa w szukających wsparcia organizacjach), nie tylko nieformalnie podczas szkoleń i w wirtualnych grupach wsparcia.

• Na podstawie uzyskanych odpowiedzi można jednak uznać, że diagnoza jest przed wszystkim zasobem organizacji, a nie całego środowiska działającego na rzecz młodzieży w danej społeczności. Zaledwie w 5 przypadkach diagnoza była wykorzystywana przez inne podmioty. Decyzja o sposobie wykorzystania diagnozy i udostępnieniu jej innym osobom czy instytucjom należy oczywiście do jej autorów. Warto jednak, żeby organizacje świadomie budowały za pomocą diagnozy swoją ekspercką renomę.

Rozwój przedsiębiorczości społecznej organizacji uczestniczących w Programie

• Pomysł stworzenia produktu opartego na doświadczeniach wyniesionych z Programu jest dobrym pomysłem, który może pomóc w profesjonalizacji organizacji realizujących projekty „Równać Szanse” i stać się choć częściową odpowiedzią na wyzwania finansowe związane z działalnością organizacji pozarządowych. Można także rozważyć przekazywanie wiedzy koordynatorom na temat zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej, która pozwala organizacji na generowanie zysku, a przez to umożliwia jej wzmocnienie.

• Replikacje jako sposób na urefleksyjnienie własnego doświadczenia i kompetencji i określenie produktu, który można by zaoferować odpłatnie środowisku - innym organizacjom lub instytucjom. Nie tylko z grantów mogą mieć pieniądze. Szczególnie doświadczeni koordynatorzy – metoda na sprzedaż tutoringu.

Szkolenia dla koordynatorów

• Warto podczas szkoleń zwrócić uwagę dorosłych koordynatorów na niewidzialnych młodych w miejscowości – takich, którzy z różnych względów nie mogą lub nie chcą uczestniczyć w działaniach dla swoich rówieśników. Miałoby to duże znaczenie w diagnozie potrzeb i pozwoliłoby na pełniejsze przeanalizowanie środowiska młodych ludzi. Problem „niewidzialnych młodych” występuje

98 Rekomendacje

• Wydaje się, że tematem wartym podjęcia na szkoleniach koordynatorów jest budowanie silnego wsparcia w swoim otoczeniu i umiejętność delegowania zadań.

• Rekomendujemy zorganizowanie szkoleń dla realizatorów działań finansowanych z Programu z podstaw facylitacji pracy grupowej, komunikacji i moderacji debat. Te umiejętności są przydatne i często kluczowe dla powodzenia nie tylko Forów Lokalnych, ale także zwiększyłyby skuteczność szkoleń organizowanych w ramach konkursu Replikacje.

Rafał Rudnicki, Agata Urbanik Ewaluacja Programu „Równać...

Documents

Transcript of Rafał Rudnicki, Agata Urbanik Ewaluacja Programu „Równać...