Radiotherapie in VU medisch centrum

Informatie over uw bestralingsbehandeling

2

3

AfdelingRadiotherapie

Voorwoord 4

1.Watisradiotherapie? 5

2.Devoorbereiding 8

3.Debestraling 14

4.Bijwerkingenenadviezen 19

5.Praktischezaken 24

6.Veelgesteldevragen 26

Aantekeningen 29

Contactgegevens 30

4

Voorwoord

Binnenkortwordtuverwachtopdeafdelingradiotherapieomteworden

bestraald.

Indezebrochurekuntulezenwatdezebehandelinginhoudt.

Deinformatieisalgemeenvanaard:watwebeschrijvengeldtvoorde

meerderheidvandepatiënten.Uwindividuelesituatiekandaarineen

aantalopzichtenvanafwijken.Wijzijngraagbereidomuwvragente

beantwoordenenumetpersoonlijkeadviezenterzijdetestaan.

Onzecontactgegevensvindtuopdelaatstepaginavandezebrochure.

Demedewerkersvandeafdelingradiotherapie

5

1.Watisradiotherapie?

Waaromradiotherapie?

Radiotherapie,ookwelbestralinggenoemd,wordtgebruiktbijde

bestrijdingvankanker.Bijkankervormenzichkwaadaardigecellen

(tumoren)inhetlichaam.Doelvandestralingisdiekankercellentedoden,

terwijlhetgezondeweefselzoveelmogelijkintactblijft.

Bestralingiseenvandedriebelangrijkstemanierenomkankerte

behandelen.Deanderezijnchemotherapie(metgeneesmiddelentumoren

aanvallen)enchirurgie(operatiefverwijderenvantumoren).Hethangt

vanhettypekankerafwelkebehandelinghetbesteis.Ookhetstadium

vandeziektespeelteenrol.Vaakwordenverschillendebehandelingen

gecombineerd.

Bestralingkanookwordengebruikttervoorbereidingopeenoperatie

(omdetumorkleinertemaken)ofvoorpijnbestrijdingbijkankerdieniet

meertegenezenis.Daarnaastwordtbestralingsomstoegepastbijde

behandelingvanbepaaldegoedaardigeaandoeningen.

Hoewerkthet?

Radiotherapiemaaktgebruikvanröntgenstraling.Röntgenstralingwordt

inhetziekenhuisbijvoorbeeldookgebruiktombotbreukenofandere

inwendigeafwijkingenoptesporen.Datgebeurtdoormiddelvaneen

röntgenfotoofeenCT-scan.Bijradiotherapiewordtgebruikgemaaktvan

eenhogedosisröntgenstralingmeteenzeerhogeenergie.Kwaadaardige

celleninhetlichaamzijndaargevoeligervoordangezondweefsel.

Watgebeurterinuwlichaam?

Uwlichaambestaatuitmiljardencellendiezichsteedsvernieuwen.Dat

procesverlooptdoorceldeling.Bijkankergaaterindatprocesietsniet

goed:cellendelenzichongeremd.Zoontstaantumoren.Omdateencel

alleenkandelenalshijerfelijkmateriaal(DNA)bevat,moethetDNAvan

kwaadaardigecellenkapotwordengemaakt.Datdoetdestraling.Decel

gaatdoodenzowordtookdetumorkapotgemaakt.

Hoeweldestralingwordtgerichtophetgebiedwaardetumorenzich

bevinden,komtookgezondweefselmetdestralinginaanraking.

Datkanleidentotbijverschijnselendiesomsdirect,somspasjarenlater

merkbaarzijn.Debijverschijnselenzijnvaak(maarnietaltijd)van

6

voorbijgaandeaard,omdatgezondecellenmeestalbeterbestandzijn

tegenstraling.Zijherstellenzichdeelsnaverloopvantijd.Verderopleest

umeeroverbijverschijnselen.

Vandebestralingzelfvoeltuniets.Welkuntuzichvermoeidvoelen.

Debestralingmaaktunietradioactief.Erblijftnietsvandestraling

achterinuwlichaam.Erkomtookgeenstralingvrijinzweet,urine,

ontlastingofsperma.

Soortenbestraling

Zowelin-enalsuitwendigebestralingismogelijk.

Erbestaanverschillendevormenuitwendigebestraling.Eenspecifieke

vormheetstereotactischebestraling.Hiermeekandetumorextraprecies

wordengeraakt.Dezetechniekwordtbijvoorbeeldgebruiktbijkleine

tumorenindelongenoftumoreninzeergevoeligweefselzoalsde

hersenen.Uwbestralingsartsbekijktaltijdwatinuwgevaldemeest

geschiktebehandelmethodeis.

Inbepaaldegevallenwordtinwendigebestralingtoegepast.Hierbijworden

ertijdelijkofpermanentradioactievestaafjesindetumorgeplaatst.

Dezevormvanbestralenwordtookwelbrachytherapiegenoemd.

Wedoenditzonodigonderplaatselijkeverdovingofnarcose.Deze

brochuregaatverderoveruitwendigebestraling.

Gangvanzaken

Debestralinggebeurtmeteenspeciaaltoestelineengeïsoleerdekamer,

zodatdestralingnietbuitendekamerkankomen.Uligtopeen

behandeltafel,somsineenbepaaldehoudingomgerichtertekunnen

bestralen.Hetbestralingstoestelkanineenhelecirkelomuheendraaien,

zodatuuitelkegewenstehoekkuntwordenbestraald.Demedewerkers

verlatendekamerenbedienenhetbestralingstoestelvanuiteen

aangrenzendekamer.Zijkunnenuzienopmeerderevideobeeldenenvia

eenintercomcontactmetuhouden.

Debestralingzelfduurtmaareenpaarsecondentotenkeleminuten.

Inclusiefhetaan-enuitkledenenhetinstellenvanhettoestelduurteen

bestralingssessiegemiddeldtussende10en25minuten.

Hetradiotherapeutischteam

Uwradiotherapeutischebehandelingisinhandenvaneenteamvan

speciaalopgeleidemedewerkers.Zijstaangarantvooroptimale

7

behandelingenzorg.Eindverantwoordelijkeisderadiotherapeut–

oncoloog,eenartsdiegespecialiseerdisindebehandelingvanpatiënten

metkanker(oncologie)metbehulpvanbestraling(radiotherapie).Indeze

brochuresprekenweverdervan‘bestralingsarts’.

Radiotherapeutischlaborantenbedienenhetbestralingstoestel.Zijzijn

hierspeciaalvooropgeleidenbegeleidenutijdensde

bestralingsbehandelingen.

Polikliniekassistentenzijnuweersteaanspreekpunt.Zijzijndeschakel

tussendeartsenpatiënt;zijschrijvenuinbijheteerstebezoek,gevenu

wekelijkseenafsprakenkaartmeeendoenzonodigdehuidverzorging.

8

2.Devoorbereiding

Uweerstebezoekaandeafdeling

Tijdensuweerstebezoekaandeafdelingradiotherapiewordenuw

gegevensdooreenpolikliniekassistentgenoteerd.Debaliebevindtzich

opbenedenverdieping-2indepolikliniek(receptieA).

Omuinhetsysteemtekunneninvoerenheeftdeafdelinguw

identiteitsbewijsenverzekeringspasjenodig.Ooknauweersteregistratie

blijvenwijgraagopdehoogtevaneventueleveranderingeninuw

persoonlijkegegevens.

Tijdensdebestralingsperiodekuntuvragenenklachtenbesprekenmet

uwbestralingsartsofdienswaarnemer.Datgeldtookvoordeperiode

daarna,alsudenktdatuwklachtenmetdebestralingsbehandelingte

makenkunnenhebben.Natuurlijkkuntuookuwhuisartsbenaderen

voorvragenofklachten.Zonodigkanuwhuisartsweermetuw

bestralingsartsoverleggen.

Watmoetumeenementijdensuweerstebezoek:

• Identiteitsbewijs

• Verzekeringspasje

• Medicijnlijst(dezekuntubijvoorbeeldopvragenbijuwapotheek)

9

Heteerstegesprekmetdebestralingsarts

Debestralingsartszalaandehandvanaluwmedischegegevensbekijken

watdebestebehandelingvooruis.Somsishetnodignaaraanleiding

vanhetgesprekomeerstnogmeergegevensoptevragen,bijvoorbeeld

uitandereziekenhuizen.Vervolgenszaldeartsmetubesprekenwathet

behandelvoorstelis,hoevaakuwaarschijnlijkbestraaldgaatworden,wat

uvandebestralingkuntverwachtenenwatdemeestvoorkomende

bijwerkingenzijn.

Eenbestralingsbehandelingisprecisiewerkenvergteengoede

voorbereiding.Aandehanddaarvankaneenoptimaalbestralingsplan

wordengemaakt.Welkevoorbereidingerinuwgevalnodigiskomtaan

deordetijdensheteerstegesprekmetdebestralingsarts.Uiteraardkunt

uookuwvragenoverdebestralingsbehandelingaanuwartsvoorleggen.

Omdatdevoorbereidingenperpatiëntverschillen,noemenwehierde

meestvoorkomende.Somsishetnodighulpstukkentemaken,

bijvoorbeeldeenmasker.Daarmeeishetmogelijkdebestralingsteeds

opdejuisteplekterichten.

Weproberendevoorbereidingenzoveelmogelijkopééndagte

combineren,maarditishelaasnietaltijdmogelijk.

10

Bestralingsmasker(bijeentumorinhethoofd-halsgebied)

Alsubestraaldmoetwordenopuwhoofdofhals,makenweter

voorbereidingeenbestralingsmasker.Ditmaskerwordtgemaaktvan

kunststof,metruimtevooruwneus,mondenogen,zodatugewoon

kuntzienenademhalen.Hetmaskerzorgtervoordatutijdensde

bestralingenvolledigstilenpreciesindezelfdehoudingligt.Ookkunnen

ophetmaskerlijnenwordengetekendomdehoudingtemarkeren

waarinumoetwordenbestraald.

Hetmaskerwordtgemaaktindezogehetenmoulagekamer.Ugaatdaar

opeentafelliggenmetuwhoofdineenhoofdsteun.Dekunststof

waarwehetmaskervanmakenwordtinwarmwatergelegdzodathet

vervormbaarwordt.Daarnawordthetomuwhoofdheengelegden

vastgemaaktaandehoofdsteun.Na5tot20minuten(afhankelijkvanhet

soortbestraling)heefthetmaskerdevormvanuwhoofdgekregenenis

hetsteviggeworden.Hetmaskerwordtgedurendeuwbehandelingdoor

onsbewaard.

VoorbereidendeCT-scan

BijdemeestepatiëntenwordteenCT-scanofeenPET-CT-scangemaakt

tervoorbereidingopdebestralingen.CTstaatvoorcomputertomografie:

metbehulpvanröntgenstralenfotograferenwe‘plakken’vanuwlichaam.

Wekrijgenzoeensoortplattegrondvanuwlichaam.Aandehanddaarvan

kandebestralingsartsnauwkeurigdetebestralenplaats(en)bepalenen

berekenenhoegezondweefselzoveelmogelijktevermijdenis.

Hetmakenvaneenscanduurtongeveer30tot45minuten.DeCT-scan

vindtplaatsopdeafdelingradiotherapie,dePET-CT-scanopdeafdeling

nucleairegeneeskunde.IndienhetnodigiseenPET-CTscantemaken,

wordtuhierovervantevorengeïnformeerddooruwbestralingsarts.

11

12

Lijnen aantekenen

Nade(PET)CT-scanbrengendelaborantenmetspecialeinktlijnenopde

huidaan.Delijnenzijnnodigvoorhetinstellenvandebestraling.Deze

lijnenmoetugedurendedebehandelingnietwegwassen:hetzijnde

coördinatendiebijiederebestralingbepalenwaarhetbestralingstoestel

opgerichtmoetworden.Deinktkanafgevenenismoeilijkuitwasbaar.

Ukuntdusbeternietinuwbesteklerennaardezeafspraakkomen.

Mochtendelijnenbijnazijnvervaagdenlaatdebestralingnogevenop

zichwachten,dankunnendelaborantenzevoorubijtekenen.Neemtu

indatgevalcontactopmetdeafdelingradiotherapie.

Tatoeagepuntjes

Meestalwordenerookenkelekleineblijvendetatoeagepuntjesals

markeringopdehuidaangebracht.Delaborantdoetdatmetkleine

speldenprikjes.Datgebeurtalleenmetuwtoestemmingennietinuw

gezichtofhals.

TijdensdeCT-scanmakenweookeenpasfotoenvoegendiebijuw

behandelingsgegevens.Zowetendemedewerkersdatzedejuistepatiënt

voorzichhebben.

Overigehulpmiddelen

Omdathetzobelangrijkisdatubijdebehandelingentelkensindezelfde

houdingenvolledigstilligt,makenwesomseenhulpmiddelvankunststof

omdatgemakkelijkertemaken.Ookkanzo’nhulpmiddelnodigzijnvoor

eengoedeverdelingvanstralingbinnenhetgebiedwaarhetomgaat.Net

alshetmaskermakenwedezehulpmiddelenvoorupersoonlijkopmaatin

demoulagekamer.Zonodigzaldeartsdaarvoorueenafspraakmaken.

Hetbestralingsplan

Nadatweallevoorbereidingendievoorunodigzijnhebbendoorlopen,

makenwevoorueenpersoonlijkbestralingsplan.Debestralingenbeginnen

dusnietdirectnadevoorbereidingen.Hetopstellenvaneen

bestralingsplanduurtminimaal5werkdagentotmaximaal2wekenbij

ingewikkeldebestralingsplannen.Wijnementelefonischcontactmetuop

omdeeerstebestralinginteplannen.

Bijhetopstellenvanhetbestralingsplankijkenwenaarhetgebieddat

bestraaldmoetworden,deafstemmingvanhetbestralingstoestelen

uiteraardnaardeplaatsvangezondeorganenenweefselsinhet

bestralingsgebied.Aandehandvanditplanwordtdefinitiefvastgesteld

hoevaakwegaanbestralenenoverhoeveeldagendebestralingverspreid

wordt.Ditishetbestralingsschema.Meestalheeftdebestralingsartsdit

schemabijheteerstegesprekalingrotelijnenmetubesproken.

13

14

3.Debestralingsbehandeling

Uwschema

Detotaledosiszalinéénkeerwordengegevenofverspreidovermeerdere

behandelingen.Hetkanduszijndatumeerdere–vaakaaneengesloten–

dagenofwekennaardeafdelingmoetkomenvoortelkenseendeelvan

debestralingsbehandeling.Uwordtinprincipebestraaldopreguliere

werkdagen.

Bijhetmakenvanuwbestralingsschemaproberenwezoveelmogelijk

rekeningtehoudenmetandereafsprakeninhetziekenhuis.Tochlukt

hetnietaltijdomvooriedereendemeestoptimaletijdentekiezen.

Omuwschematochzopraktischmogelijktemaken,horenwegraag

tijdigvanuwelkeandereafsprakenueventueelheeft,bijvoorbeeldinuw

eigenziekenhuis.Ukuntditdoorgevenaandepolikliniekassistentenvan

deafdeling.

Opdonderdagkuntusteedsdenieuweafsprakenlijstvoordenieuwe

weekophalenbijdebalieopbenedenverdieping-2.

Neemt u iedere behandeling uw afsprakenlijstje mee?

Organisatie

DeafdelingRadiotherapieheeftveelmedewerkersdiewerkenop

verschillendeonderdelenvandeafdelingenopuiteenlopendetijden.

Hierdoorkunnenweernietaltijdvoorzorgendatudoordezelfde

medewerkerswordtbehandeld.

Weproberenuopdeafgesprokentijdtehelpen.Somsontstaaterechter

oponthouddooreenspoedbestralingofomdateentoestelomeen

technischeredenonverwachtbijgesteldmoetworden.Ookkaner

vertragingoptredeninhetvervoervanpatiënten.Wevragenuwbegrip

voordergelijkesituaties.

Hoeenwaarmeldtuzich?

Opdeeerstebestralingsdagmeldtuzichbijdebalievandeafdeling

radiotherapie(receptieA,benedenverdieping-2).

Depolikliniekassistentenzullenulatenzienhoeuzichmetbehulpvan

debarcode(streepjescode)opuwafsprakenlijstkuntaanmelden.

15

Indewachtkamerbevindenzichscanners,diedebarcodekunnenlezen

zodatlaborantenwetendatuaanwezigbentvoordebestraling.

Nadatubentaangemeldkuntuplaatsnemenindewachtkamer.Bijde

koffieautomatenopdeafdelingisaltijdgratiskoffie,thee,chocolademelk

enwaterbeschikbaar.

Debestraling

Delaborantenkomenuuitdewachtkamerhalenenwijzenudewegnaar

dekleedkamervandebestralingsruimtewaarugeholpenwordt.Zij

zullenupreciesvertellenwelkekledinguvoordebestralinguitmoet

doen.Vanuitdekleedkamerkuntudirectdebestralingsruimteinlopen.

Alsuopdetafelgaatliggen,helpendelaborantenudejuistepositiein

tenementenopzichtevanhetbestralingstoestel.Daarbijishetsoms

nodiguietsteschuivenoftedraaienzodatdelijnen/tatoeagesopde

huiden/ofhetbestralingsmaskergoedkloppen.

Debedieningvanhetbestralingsapparaatvindtplaatsineenaparte

ruimte,delaborantenzienuliggenviadecamera’senhoudencontact

viaeenintercom.

Hetisvanbelangdatugedurendedehelebestralingstilblijftliggen.

Hetapparaatkanuvanuitverschillendehoekenbestralen.Ookwanneer

hetbestralingsapparaatzichnaareenvolgendepositieverplaatst,ishet

belangrijkdatunietbeweegt.

Alsumoethoestenofhetluktomwatvoorredendanooknietomstilte

liggen,dankuntualtijdeenseintjegevenaandelaboranten,door

bijvoorbeelduwhandoptesteken.Debestralingkandanonmiddellijk

wordengestopt,endelaborantenkomennaarutoe.Ditwordtvan

tevorenmetuafgesproken.

Umerktnietsvandebestraling.Uhoortalleeneenzoemendgeluidvan

deapparatuur.

Detoestellenslaanautomatischafalsdevoorgeschrevendosisbestraling

isgegeven.Tussentijdskunnendelaborantenzonodighetapparaat

stoppen.

16

17

Controles

Tijdensdebestralingsbehandelingenheeftumeestaléénkeerperweek

eenafspraakmetuwbestralingsartsofdienswaarnemer.Dezeafspraak

combinerenwemetdebestralingvandiedag.Deartskijkthoehetmet

ugaatenhoeuwlichaamopdebehandelingreageert.Tijdensdeze

wekelijkseafsprakenkuntuuiteraardaluwvragenstellen.

Bijeventueleacuteproblemenofklachtenkuntualtijddelaborantof

polikliniek-assistenteinlichten.Zijregelendan,alsdatnodigis,direct

eenafspraakmetuwbestralingsartsofeenwaarnemer.

Nazorg

Tegenheteindvandebehandelingwordtervaakeenafspraakgemaakt

vooreeneerstenacontrole.Nacontroleissomsnodigomdatnaafloop

vandebestralingenheteffectvandebehandelingnognietmeteen

volledigisbereikt.Ookdeeventuelebijwerkingenzijnvaaknietmeteen

verdwenenaanheteindevandebestraling.Tijdensdenacontroles

houdenwedatindegaten.

Ookalsuondercontrolestaatvandespecialistdieuineersteinstantie

naarderadiotherapieheeftdoorverwezen,blijftusomsookonder

controlebijuwbestralingsarts.

Impactopuwleven

Dediagnosekanker,debehandelingendeheleseriebestralingenzijn

vangroteimpactopuwleven.Sommigemensenwordenangstigen

onzeker,anderenmoetenzomaarineenshuilenofvoelenzichleegen

verdoofd.Misschienslaaptuslecht,piekertuveelofheeftuminder

behoefteaanseks.Kankermaaktveelemotieslos.Emotiesdieiedereen

opzijneigenmaniereninzijneigentempoverwerkt.Ennaastaldie

emotiesmoetulichamelijkeensomszwarebehandelingondergaan.

Somskunnenfamilie,vrienden,geloofofanderelevensbeschouwingen

daarbijhelpen.Maarhetismogelijkdatuookbehoefteheeftaanandere

hulp.Hulpvaniemanddieunietkentenwaaruuwhartkuntluchten.

Ofiemanddieukanhelpeninuwdagelijkselevenalsdatnietmeerzo

makkelijkgaatalsvoorheen.Hetkanzijndatutemakenkrijgtmet

financiëleproblemen,ofdatuthuiszorgnodigheeft

Alsubehoefteheeftaanmaatschappelijkeofpsychologischehulp,kunt

uditaangevenbijuwhuisartsofbestralingsarts.Zijkunneneenafspraak

regelenmeteengespecialiseerdehulpverlener.Enalsnietu,maar

18

bijvoorbeelduwpartnerofeenfamilielidbehoefteheeftaan

ondersteuning,dankunnenookzijviauwhuisartsofbestralingsartseen

beroepdoenopeenhulpverlener.

Hetkanuenonsenormhelpenalsunietzelfblijftrondlopenmet

vragen,verdrietofzorgen.Ookdaarkunnenwijubijhelpen!

19

4.Bijwerkingenenadviezen

Watkuntuverwachten?

Omdatookgezondelichaamscellenenorganeninhetbestralingsgebied

wordengeraakt,kuntulastkrijgenvanbijwerkingen.Meestalzijn

dereactieshethevigstaanheteindevandeseriebestralingenofkort

daarna.Iedermensreageertanders:deeenheeftmeerlastvan

bijwerkingendandeander.Deplaatswaarubentbestraald,deduuren

deintensiteitvandebehandelingspelenhierbijeenrol.Maarookuw

ziektegeschiedenisisvaninvloed(deklachtenofaandoeningendieuhad

vóórdebehandeling).Daarnaastkunnenanderebehandelingendieu

tegelijkertijdondergaat,vaninvloedzijn.

Hetisnietzodatdematewaarinulastheeftvanbijwerkingenietszegt

overheteffectvandebestralingenopdekankercellen.

Wezulleneenaantalvandebijwerkingenbeschrijvenenhandigetips

gevenomermeeomtegaanofdelastofpijnteverlichten.Alsu

klachtenkrijgt,geeftuditdanvooraldooraanuwbestralingsartsbijde

wekelijksecontrole.Ookkuntuvragenstellenaandelaborantendiede

bestralingenbegeleiden.

Vermoeidheid

Eenveelvoorkomendeklachttijdensbestralingisvermoeidheid.Uw

lichaamverbruiktveelenergieindezeperiodewaardooruzichmoekunt

voelen.Ookkanhetzozijndatudagelijksveeltijdkwijtbentaanhet

reizennaaronzeafdeling.Datkanookvermoeiendzijn.

Neemzoveelmogelijkderustdieunodigheeft.Naafloopvande

bestralingengaatdevermoeidheidlangzaamover,hoewelsommige

mensenernoglangensommigemensenzelfsblijvendlastvanhouden.

Hetlichaammoetzichherstellen,cellenmoetenopnieuwworden

opgebouwdendatkostnueenmaalveelenergie.Inprincipemagualles

doenenbewegenisbelangrijk.Maarneemtuweloptijduwrust:luister

naaruwlichaam.

Huidreacties

Huidreactiestredentijdensennadebestralingrelatiefvaakop.Ditis

uiteraardafhankelijkvandeplaats,duurenintensiteitvandebestraling.

Daarnaastzijnerindividueleverschilleningevoeligheidvandehuid.

20

Huidreactiesalsjeuk,roodheid,gevoeligheidendrogeennattevervelling

kunnenoptredenvanafdeeerstebestralingentotenkelewekenna

heteindevandebestraling.Chronischereactieskunnentotjarennade

bestralingontstaan.Dezehuidreactieszijnhetgevolgvaneerdere

(ernstige)reactiestijdensofvlaknadebestralingsperiodeenbestaanuit

permanentehuidverkleuring(pigmentatieverandering),hetstugger

wordenvandehuid(fibrose)enhetontstaanvankleineverwijde

bloedvaatjes(teleangiëctastieën).Aandezeblijvendehuidreactiesvalt

helaasnietveeltedoen.

Uwbestralingsartszalvoordebehandelingaangeveninhoeverreerbiju

huidreactiesteverwachtenzijn.Tijdensdebehandelingwordeneventuele

bijwerkingenindegatengehoudenenkrijgtuzonodigextraadviezen.

Erisgeenspecifiekehuidverzorgingnodigalsergeenhuidreacties

optreden.

Welishetbelangrijkenkelevoorzorgsmaatregelenenleefregelsinacht

tenemen.

Hoekuntuhuidreactiesbeperken?

Waarhetomgaatisdatuuwhuidzoveelmogelijkontziet.Datkandoor

dehuidzominmogelijkincontacttelatenkomenmetextreme

temperaturen,irriterendestoffenenzonlicht.

Adviezen tijdens de behandeling

•Beschermdebestraaldehuidtegenhitteenkoude:wees

voorzichtigmetzonnen,neemgeenhetebaden,engalievernietonder

dezonnebank.Gebruikgeenicepacksomdehuidtekoelen.Depde

huidnahetwassendroogenprobeerniettewrijven.

•Draaghetliefstloszittendekledingvannatuurlijkmateriaal

(katoen,zijde,wol,linnen,viscose)zodatdehuidzodroogmogelijk

blijft.Niet-natuurlijke(synthetische)stoffenabsorberennamelijk

mindervocht.

•Voorkomdatuwondjeskrijgtopbestraaldeplekken.Dezegenezen

namelijkslechter.Omwondjestevoorkomenkuntubijvoorbeeldhet

besteelektrischscheren.

21

Nadebestralingsbehandeling

Vlaknadelaatstebestralingkandehuidreactieverergerenofdanjuist

ontstaan.

Gemiddeldduurthet1tot3wekentotdehuidbeginttegenezen.

Eventuelewondenzullenongeveerdriewekennadelaatstebestraling

geheeldzijn.Delijnenopuwhuidkuntunadelaatstebestralinghet

bestevanzelflatenslijten.Alsugaatschrobbenkandatpijnlijkzijnvoor

uwtochalgevoeligehuid.

Dehuidinhetbestraaldegebiedkanlangdurigkwetsbaarengevoelig

blijven.Hetisbelangrijkomrechtstreeksezonhieropzoveelmogelijkte

vermijden.Ditiniedergevaldeeerste6tot12maanden,afhankelijkvan

deernstvandehuidreactietijdensdebestraling.Opplekkenwaar

bedekkennietmogelijkiskaneenzonnebrandcrèmefactor15worden

gebruikt.

Omgaanmethuidproblemen

Hoe kunt u de irritatie beperken?

Eventueeleenneutralecrèmeterverzachtingenverkoelinggebruiken.

Alcoholbevattendeproductentoiletartikelen(parfum,deodorant,after

shaveetc.)voelenvaaknietprettigenkuntudanbeternietgebruiken.

Wat te doen bij een droge of jeukerige, maar intacte huid?

Dedrogehuidkantweemaaldaagsdunwordeningesmeerdmeteen

neutralehydraterendecrèmeofzalf.Uwbestralingsartsof

polikliniekassistentekunnenuhieroverinformeren.

Wat te doen bij oppervlakkige wonden?

Erbestaansiliconenverbandendietijdensdebestralingkunnenworden

gebruiktopgebiedenwaardehuidisopengegaan.Uwbestralingsartsof

depolikliniekassistentekunnenuhiermeeroververtellen.Tevens

kunnendepolikliniekassistentenbijhuidproblemendehuidverzorgenen

uitleggevenoverdeverzorgingthuis.Zijkunnenereventueelvoor

zorgendathetbenodigdeverbandmateriaalbesteldenthuisbezorgd

wordt.

22

Specifiekebijwerkingen

Bestraling van het hoofd

Alsuwordtbestraaldopeenplekwaarhaargroeit,bijvoorbeeldopuw

hoofd,dankandatopdieplaatsuitvallen.Bijbestralingvandehele

schedelvalthethoofdhaaraltijdhelemaaluit.Tweetotviermaandenna

debestralingenbeginthethaarmeestalweertegroeien.Alsdekans

bestaatdathaaruitvaloptreedt,bespreektuwbestralingsartsditvante

vorenmetu.Danbentuindegelegenheideenpruikaanteschaffen,wat

doordemeesteziektekostenverzekeringen(gedeeltelijk)wordtvergoed.

Bestraling van de mond of keel

Deklachtendiebijbestralingvandemondholtevoorkomenzijneendroge

mond,slijmvormingensmaakveranderingofsmaakverlies.Daarnaastzijn

blaarvorming,eenpijnlijkemondeneenverhoogdekansoptandbederf

mogelijk.Bijeendrogemondensmaakverlieskanhetzijndatugeenzin

hebtomteeten.Tochishetbelangrijkdatudatweldoet.Uhebthet

nodigomingoedeconditieteblijven.

Hethelptomdemondvochtigtehoudendoorvaakkleineslokjeste

drinken.Ookeenijsklontjeindemondkanhelpen.Spoelhetetenweg

metvocht.Spoeluwmondmetwateralsueenplakkeriggevoelhebtna

hetdrinkenvanmelk.Zuremelkproductenzoalskarnemelken(drink)

yoghurtgeveneenminderplakkeriggevoel.Kauweventueelopsuikervrije

kauwgom(bijvoorkeurxylitolhoudend).Voorextraadviezenkunnenwij

uverwijzennaareendiëtist.

Nietalleendehoeveelheidspeekselkanafnemen,maarhetspeekselzelf

kanstroperigworden.Ditkanhetetenenhetschoonhoudenvanmond

engebitmoeilijkmaken.Endatmaaktdekansoptandbederfgroot.

Demondhygiënistekanuhelpenenlerenhoeuuwmondengebitzo

goedmogelijkkuntreinigen.Daarnaastkanzijdetandoppervlakkenmet

fluorideversterken.Alsudezeklachtenheeft,kanuwbestralingsartsu

doorverwijzennaardemondhygiëniste.

Bestraling van de keel of hals

Bijbestralingvanuwhals,keel,mondholteofdatdeelvandeborstkas

waardeslokdarmligt,kunnenslikklachtenoptreden.Anderebijwerkingen

bijbestralingvandehalsenkeelzijnkeelpijn,heesheid,kriebelhoesten

slijmvorming.Overhetalgemeenvindenmensendeslikklachtenzeer

hinderlijk.Maarookbijslikklachtenishetbelangrijkdatuvoldoendeblijft

etenendrinken.Goedkauwenenwatdrinkenbijhetetenkanhierbij

helpen.

23

Alsuveellastkrijgt,vraagtudanuwbestralingsartsomadvies.Hijkanu

eventueeldoorverwijzennaardediëtist.Alsuslikklachtenheeftkuntu

beterniettewarmoftekoud,tezoetoftezuur,tegekruidentehard

voedseleten.Echter,somskanijsdekeelpijnverzachten.Eetrustigen

kauwhierbijgoed.Rokenenhetdrinkenvanalcoholischedranken

verergerendebijwerkingenvaak.Bovendienisdekansopsuccesvande

bestralingkleineralsurookt.

Bestraling op de borst

Alsuvoorborstkankeropeenborstwordtbestraald,kuntulastkrijgen

vaneenstijfenstuwendgevoelinuwborst.Hierisnietaltijdwataante

doenendestuwingverdwijntnietaltijd.Alsdeokselklierenverwijderd

zijn,kanvochtmindergoeduitdearmwordenafgevoerdenkanereen

dikkearmontstaan.Alsdatzoiskuntuuwchirurgofbestralingsartsom

adviesvragen.

Bestraling van de maag/buikstreek

Alsuindemaag-ofbuikstreekwordtbestraald,kuntulastkrijgen

vanmisselijkheidenbraken.Ommisselijkheidtegentegaanmoetu

voldoendedrinken.Teweinigvochtkandemisselijkheidverergeren.Het

isverstandigomtewachtenmetetentotdemisselijkheidminderis.

Maarprobeerwelteblijveneten,bijvoorkeurvakerdannormaalenin

kleinehoeveelheden.Ookdatlaatstekanhelpendemisselijkheidtegen

tegaan.Hetisbeteromergdoordringende(kook)luchtjestevermijden;

ditkanuwgevoelvanmisselijkheidweeraanwakkeren.Inoverlegmet

uwbestralingsartskuntumedicijnenkrijgentegendemisselijkheid.

Alsuopuwbuikbestraaldwordtkuntulastkrijgenvandiarreeen

darmkrampen.Ditkomtdoordatdedarmwanddoordebestralingwordt

geïrriteerd.Omdatubijdiarreeveelvochtverliest,ishetverstandigom

meertedrinken.Ukuntblijvenetenwatugewendbent.Bijklachtenkunt

uhetbesteoverleggenmetuwbestralingsarts.Dezekanumedicijnen

geven,ofdoorverwijzennaardediëtistvooraanvullendadvies.

Bijbestralingopdeonderbuikkunnennaastbovengenoemde

bijwerkingenookverschijnselenoptredendielijkenopeen

blaasontstekinggepaardgaandemetpijnlijkplassenenfrequente

aandrang.Probeervooralgoedteblijvendrinken.Alsuweinigdrinkt,

wordtdeurinegeconcentreerderwaardoordeklachtenjuisttoenemen.

24

5.Praktischezaken

Taxi

Voorinformatieovertaxivervoerendevergoedingvanvervoerskosten

vanennaardepolikliniek,kuntuhetbestevoorafoverleggenmetuw

ziektekostenverzekeraar.Vraagtudaarookmetwelktaxibedrijfereen

contractisafgesloten.Bijdebaliekuntueenmedischeverklaring

voorvervoerkrijgen.Binnendebasisverzekeringbestaateralleeneen

vergoedingvoorvervoervanennaardepolikliniekopdedagenwaarop

udaadwerkelijkbestraaldbent.

Zelfautorijden

Tenzijdeartsuditafgeradenofverbodenheeft,kuntuzelfnaaruw

bestralingsafspraakrijden.Hetisechtermogelijkdatuwautoverzekering

zichberoeptopdezogenoemde‘alcohol-ofmedicijnenclausule’alsu

onverhoopteenaanrijdingmochtkrijgen.Ukuntditinformerenbijuw

autoverzekering.

Kinderopvang

Kinderenindeleeftijdvannultottwaalfjaarkunnenterechtbijde

kinderopvangvanVUmcterwijludepolikliniekbezoekt.Dezebevindt

zichopbenedenverdieping-1vanhetpolikliniekgebouw.Deopvangis

geopendvan08.00tot16.00uurenisgratis.Hetenigewatuzelf

eventueelmeemoetnemen,isetenvooruwkind.Hettelefoonnummer

vandekinderopvangis(020)4440808.

Gastenverblijf

AlsuzovervanAmsterdamwoontdatelkedagheenenweerrijdenniet

goedmogelijkis,danbiedthetziekenhuisudemogelijkheidomtijdens

debehandelingteovernachteninhetgastenverblijf.Ookeenfamilielid

ofpartnermogeninhetgastenverblijfovernachten.Alsuhiergebruik

vanwiltmaken,kunturechtstreekseenkameraanvragenviahet

telefoonnummervanhetgastenverblijf.Meerinformatievindtuinde

folder‘GastenverblijfVUmedischcentrum’,dieverkrijgbaarisbijde

balievanReceptieA-2.Hettelefoonnummervanhetgastenverblijfis

(020)4440555.

25

Opmerkingenen/ofsuggesties?

Heeftuietstemeldenwaardeafdelingietsvankanleren,danhorenwij

datgraag.Ukuntdaarvoorformulierengebruikendieukuntvindeninde

kleed-enwachtkamers.

Overigeinformatie

Folders

Indefolderkastindewachtruimtebijdebaliekuntuallerlei

informatiemateriaalzelfpakken.

Internet

www.kwfkankerbestrijding.nl.Viadezewebsitekuntuvelelinksnaar

anderewebsitesvindenmetallerleispecifiekeinformatie.

26

6.Veelgesteldevragen

Wordikradioactiefvandestraling?

Nee,ubentnietradioactieftijdensofnadebestraling.Destralingwordt

nietinhetlichaamopgeslagen.

Doetdebestralingpijn?

Nee,vandebestralingzelfvoelt,zietenruiktuniets.Uhoortalleeneen

zoemendgeluidvanhetbestralingsapparaat.

Kaniknogwerkentijdensdebestraling?

Hetismoeilijkomvantevorenaantegevenofuinde

behandelingsperiodekanwerkenofniet:deenepersoongaatgewoon

naarzijnwerk,deandervoeltzichdaarniettoeinstaat.Hethangtaf

vanhetsoortwerkdatudoet,uwalgeheleconditieenhoeuwlichaam

reageert.Uwlichaamgeeftzelfgoedaanofhetrustnodigheeft.

Valtmijnhaaruit?Komthetweerterug?

Alleenopdeplekwaarubestraaldwordtkanhaaruitvallen.Alsu

bijvoorbeeldophethoofdwordtbestraaldishetmogelijkdatdaaruw

haaruitvalt.Ofuwhaaruitvaltenofenwanneerhetterugkomtis

afhankelijkvandehoeveelheidstralingdiegegevenwordt.Vraagditaan

uwbestralingsarts,diekanuhiermeeroververtellen.

Magikindezon?

Alsernooiteenreactievandehuidtijdensofnadebestralingis

ontstaan,kuntugewoonindezon.Uiteraardgeldendanwelde

gebruikelijkeadviezenomgoedbeschermdenmetmatetezonnen.

Delijnenopmijnhuidvervagen.Isdaterg?

Alsdelijnenvooroftijdensdebestralingsperiodeteveelvervagen,

kunnenzewordenbijgetekend.Daarvoorkuntucontactopnemenmet

deafdeling.

Hoelangmoetendelijnenopmijnhuidblijven?

Delijnenmoetentijdensdegehelebestralingsperiodezichtbaarblijven.

Magjerokentijdensdeperiodedatjebestraaldwordt?

Rokenisslechtvooruwgezondheid.Zekerineenperiodewaarinuziek

bent,wordthetsterkafgeraden.Hetismogelijkdatrokeneennegatief

effectheeftopdebestralingendatbijwerkingentoenemen.Daarom

adviserenwijutijdensennadebestralingsperiodenietteroken.

Hoekomthetdatikzoveelbestralingenmoetondergaan.

Isdateenslechtteken?

Nee,hetaantalbestralingenzegtnietsoverdeernstvanuwziekte.De

duurvandebestralingsbehandelingisafhankelijkvandeplekwaarhet

gezwelzit,hetdoelvandebestralingenenvanhetsoorttumor.

Ikbenopeenandertoestelbestraalddandevorigekeer.

Isdaterg?

Nee,debestralingstoestellenzijnonderlinguitwisselbaar.

Waaromduurtheteenoftweewekenvoordatdebestralingvan

startgaat?

Dezetijdisnodigomhettebestralengebiedintetekenen,het

bestralingsplanpreciesteberekenenenomtewerkentoteen

bestralingsschema.

27

28

Wanneerbegintdebestralingtewerken?Enwanneerweetikof

hetgeholpenheeft?

Bestralingbegintinderegeldirecttewerken.Heteffectopfoto’sof

scansisvaakpasnalangetijdtezien(wekentotmaanden),envaak

blijvenerafwijkingenzichtbaaropfoto’sdoordaterlittekenweefsel

gevormdwordt.Ditbetekentdusnietdatdebestralingnietgewerkt

heeft.Wanneereenpatiëntwelisgeopereerd,ispasnalangerecontrole

tebeoordelenofdebestralingeffectiefgeweestis.Debestralingisin

zo’ngevalmeestaleenaanvullendebehandelingomdekansop

terugkomenvandeverwijderdetumorteverkleinen.

WaaromwordtervoordebestralingweereenCT-scangemaakt?

DenieuweCT-scanisnodigomaandehandvandelijneneneventueel

tatoeagespreciestebepalenhoeumoetplaatsnemenophet

bestralingstoestel.EeneerdereCT-scankandaarvoornietgebruikt

worden.

29

Aantekeningen

30

Adres

VUmedischcentrum

DeBoelelaan1118

1081HVAmsterdam

Postbus7057

1007MBAmsterdam

Telefoonnummers:

(020)4441571of(020)4440425

Deinformatieuitdezebrochureisook

tevindenopdewebsitevandeafdeling:

www.vumc.nl/radiotherapie

Tekst

MarianneMeijerink,

hetschrijfbureau.com

fotografie:DigiDaan

DTP:GerdaLieftinkDPC

Colofon

VUmedischcentrum©

Maart2012

www.VUmc.nl

510011

32