QUYEÁT ÑÒNH CUÛA UBND TÆNH LAÂM ÑOÀNGthuvienlamdong.org.vn/data/diachi/diachidalat/dalat,...

Ñaø Laït, 110 naêm…

5

UÛY BAN NHAÂN DAÂN

TÆNH LAÂM ÑOÀNG

Soá: 3103 /QÑ-UB

COÄNG HOØA XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM

Ñoäc laäp – Töï do – Haïnh phuùc

Ñaø Laït, ngaøy 18 thaùng 11 naêm 2002

QUYEÁT ÑÒNH CUÛA UBND TÆNH LAÂM ÑOÀNG

“V/v Thaønh laäp Ban chæ ñaïo kyû nieäm 110 naêm

Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån”.

UÛY BAN NHAÂN DAÂN TÆNH LAÂM ÑOÀNG

- Caên cöù luaät toå chöùc HÑND vaø UBND (söûa ñoåi) ngaøy

21/6/1994;

- Thöïc hieän chæ thò soá 18/CT-TU ngaøy 06/09/2002 cuûa

Ban Thöôøng vuï tænh uûy Laâm Ñoàng V/v toå chöùc kyû nieäm 110

naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån;

- Xeùt tôø trình soá 1926/TT-UB ngaøy 20/09/2002 cuûa

UBND Thaønh phoá Ñaø Laït, V/v Ñeà nghò thaønh laäp Ban chæ ñaïo

vaø ban toå chöùc kyû nieäm 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån;

- Theo ñeà nghò cuûa Ban Toå chöùc chính quyeàn tænh

Laâm Ñoàng.

QUYEÁT ÑÒNH:

Ñieàu 1: Thaønh laäp Ban chæ ñaïo toå chöùc kyû nieäm 110

naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån goàm caùc oâng, baø coù teân

sau:


6

1. Tröôûng Ban: OÂng Nguyeãn Ñònh - Phoù chuû tòch UBND

tænh.

2. Caùc Phoù tröôûng ban:

+ OÂng Haø Phöôùc Toaûn - Bí thö Thaønh uûy Ñaø Laït.

+ OÂng Nguyeãn Tri Dieän - Chuû tòch UBND Tp. Ñaø Laït

(Phoù ban tröïc).

3. Caùc uûy vieân:

+ OÂng Ñoaøn Vaên Vieät - Giaùm ñoác Sôû Vaên hoùa Thoâng

tin.

+ OÂng Khuaát Minh Phöông - Tröôûng Ban tuyeân giaùo

tænh uûy.

+ OÂng Tröông Vaên Thu - Giaùm ñoác Sôû Du lòch -

Thöông maïi.

+ OÂng Nguyeãn Taéc Cöôùng - Phoù GÑ Coâng an tænh.

Ñieàu 2: Ban chæ ñaïo toå chöùc kyû nieäm 110 naêm hình

thaønh vaø phaùt trieån coù nhieäm vuï nghieân cöùu caùc vaên baûn

höôùng daãn cuûa caùc ngaønh coù lieân quan ñeå toå chöùc kyû nieäm

110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån ñaït keát quaû toát;

Höôùng daãn UBND Thaønh phoá Ñaø Laït thaønh laäp Ban toå chöùc

kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån ñeå trieån

khai thöïc hieän.

Ñieàu 3: Caùc oâng: Chaùnh vaên phoøng HÑND &

UBND tænh; Tröôûng ban TCCQ tænh; Giaùm ñoác Coâng an tænh,

Giaùm ñoác caùc Sôû: Vaên hoùa Thoâng tin, Du lòch & Thöông maïi;

Thuû tröôûng caùc Sôû, Ban, Ngaønh coù lieân quan; Chuû tòch UBND

caùc huyeän, Thò xaõ Baûo Loäc, Tp. Ñaø Laït vaø caùc oâng coù teân taïi

ñieàu 1 caên cöù quyeát ñònh thi haønh.


7

Nôi nhaän:

- TTTU (ñeå BC)

- TT HÑND tænh (ñeå BC)

- Ban TCTU (ñeå bieát)

- Nhö ñieàu 3 (ñeå TH)

- Löu VP+BTC.


8

UBND TÆNH LAÂM ÑOÀNG

BCÑ 110 NAÊM ÑAØ LAÏT

HÌNH THAØNH & PT

Soá: 2572 /QÑ-BCÑ




QUYEÁT ÑÒNH CUÛA BAN CHÆ ÑAÏO 110 NAÊM

ÑAØ LAÏT HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN

“V/v Thaønh laäp Ban toå chöùc ñeâm hoäi möøng

110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån”

BAN CHÆ ÑAÏO 110 NAÊM ÑAØ LAÏT HÌNH THAØNH

VAØ PHAÙT TRIEÅN

- Caên cöù quyeát ñònh soá 3130/QÑ-UB ngaøy 18/11/2003

cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng V/v thaønh laäp Ban chæ ñaïo kyû nieäm

110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån;




- Caên cöù keá hoaïch soá 321/KH-UB ngaøy 10/02/2003

cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng V/v toå chöùc caùc hoaït ñoäng kyû

nieäm 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån;

Theo ñeà nghò cuûa Sôû Vaên hoùa Thoâng tin taïi vaên baûn

soá 146/VHTT ngaøy 17/9/2003 V/v ñeà nghò thaønh laäp Ban toå

chöùc ñeâm hoäi möøng Ñaø Laït 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån,


9

QUYEÁT ÑÒNH :

Ñieàu 1: Thaønh laäp Ban toå chöùc ñeâm hoäi möøng Ñaø Laït

110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån, goàm caùc oâng coù teân sau:

1. OÂng Ñoaøn Vaên Vieät - Giaùm ñoác Sôû VHTT -

Tröôûng ban.

2. OÂng Döông Thaønh Ñoàng - Phoù giaùm ñoác Sôû

VHTT - Phoù ban tröïc.

3. OÂng Nguyeãn Troïng Aùnh Ñoâng - Phoù CT UBND

Tp. Ñaø Laït - Phoù ban.

4. OÂng Nguyeãn Taéc Cöôøng - Phoù giaùm ñoác CA tænh -

Thaønh vieân.

5. OÂng Taï Quang Vuõ - Giaùm ñoác Sôû TDTT - Thaønh

vieân.

6. OÂng Nguyeãn Vaên Yeân - Phoù vaên phoøng HÑND -

UBND tænh - TV.

7. OÂng Nguyeãn Thaùi Xuaân - Phoù giaùm ñoác Sôû Giaùo

duïc Ñaøo taïo - TV.

8. OÂng Mai Vaên Y - Phoù chæ huy tröôûng BCHQS tænh

- TV.

9. OÂng Leâ Duy Minh - Phoù giaùm ñoác CA Thaønh phoá

Ñaø Laït - TV.

10. OÂng Cao Nguyeãn Tieán - Phoù chæ huy tröôûng

Thaønh ñoäi Ñaø Laït - TV.

11. OÂng Nguyeãn Vuõ Hoaøng - Giaùm ñoác Trung taâm

VHTT tænh - TV.


10

Ban toå chöùc ñeâm hoäi möøng Ñaø Laït 110 naêm hình

thaønh vaø phaùt trieån coù boä phaän chuyeân moân giuùp vieäc goàm

caùc oâng, baø coù teân sau:

1. OÂng Ñinh Baù Quang - Tröôûng phoøng nghieäp vuï Sôû

VHTT.

2. OÂng Phaïm Höõu Thoï - Q. Tröôûng phoøng TC-HC-

TH Sôû VHTT.

3. Nhaïc só Nguyeãn Ñình Nghó - Tröôûng ñoaøn CMN

DT Laâm Ñoàng.

4. OÂng Nguyeãn Vaên Laïi - Phoù giaùm ñoác Trung taâm

VHTT tænh.

5. OÂng Löông Syõ Tö Hoaøi - Phoù giaùm ñoác Trung taâm

VHTT tænh.

6. OÂng Hoà Thanh Haø - Giaùm ñoác Trung taâm VHTT -

Tp. Ñaø Laït.

7. OÂng Hoaøng Maïnh Tieán - Tröôûng phoøng nghieäp vuï

TTVHTT tænh.

8. Baø Nguyeãn Thò Thuïc Oanh - Keá toaùn Sôû VHTT.

Ñieàu 2: - Ban toå chöùc ñeâm hoäi möøng Ñaø Laït 110 naêm

hình thaønh vaø phaùt trieån coù nhieâm vuï phoái hôïp vôùi caùc ngaønh,

caùc caáp trong tænh chuaån bò caùc ñieàu kieän toå chöùc toát Leã kyû

nieäm chính thöùc Ñaø Laït 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån dieãn

ra ngaøy 30/11/2003 taïi thaønh phoá Ñaø Laït.

- Ban toå chöùc ñeâm hoäi möøng Ñaø Laït 110 naêm

hình thaønh vaø phaùt trieån töï giaûi theå sau khi keát thuùc Leã kyû

nieäm.


11

Ñieàu 3: Caùc oâng: Chaùnh vaên phoøng HÑND & UBND tænh;

Chuû tòch UBND Thaønh phoá Ñaø Laït, Giaùm ñoác caùc Sôû: Vaên

hoùa Thoâng tin, Theå duïc - Theå thao, Coâng an tænh; Thuû tröôûng

caùc Sôû, Ban, Ngaønh ñôn vò lieân quan vaø caùc oâng (baø) coù teân

taïi ñieàu 1 caên cöù quyeát ñònh thi haønh./.

Nôi nhaän:

- TTTU-TTHÑND tænh

- Ñ/c Chuû tòch vaø caùc PCT

- Nhö ñieàu 3.

- TKCT.PKT.PSX

- Laõnh ñaïo VPUB/VX


12

TÆNH LAÂM ÑOÀNG

UBND Tp. ÑAØ LAÏT

Soá: 1890 /QÑ-UB




QUYEÁT ÑÒNH CUÛA UBND THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT

“V/v Thaønh laäp Ban toå chöùc vaø caùc tieåu ban

kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån”

UBND THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT

- Caên cöù luaät toå chöùc HÑND vaø UBND (söûa ñoåi) ngaøy

21/6/1994;




- Caên cöù quyeát ñònh soá 3103/QÑ-UB ngaøy 18/11/2002

cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng V/v thaønh laäp Ban chæ ñaïo kyû nieäm

110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån;

QUYEÁT ÑÒNH

Ñieàu 1: Nay, thaønh laäp Ban toå chöùc vaø caùc tieåu ban

kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån (naêm 2003)

goàm caùc oâng, baø coù teân sau ñaây:

a- Ban toå chöùc:


13

1- OÂ. Nguyeãn Tri Dieän Chuû tòch UBND Thaønh phoá

Tröôûng ban

2- OÂ. Nguyeãn Ñöùc Duõng Phoù Chuû tòch UBND Thaønh phoá

Phoù ban tröïc

3- OÂ. Nguyeãn Öôùc Tröôûng ban Tuyeân giaùo Thaønh uûy

UÛy vieân

4- OÂ. Traàn Vaên Ninh Chuû tòch UBMTTQVN Thaønh phoá

UÛy vieân

5- OÂ. Döông Ngoïc Ñöùc Tr. phoøng Du lòch-Thöông maïi Tp.

UÛy vieân

6- OÂ. Leâ Vaên Duõng Q. Tröôûng phoøng VHTT Thaønh phoá

UÛy vieân

7- OÂ. Hoà Thanh Haø Giaùm ñoác Trung taâm VHTT Tp.

UÛy vieân

8- OÂ. Töø Trung Ngoân Tröôûng phoøng TCKH Thaønh phoá

UÛy vieân

9- OÂ. Phan Hoaøng Anh Chuû tòch Hoäi Noâng daân Thaønh phoá

UÛy vieân

10- Baø Nguyeãn T. Haèng Nga Chuû tòch Hoäi LHPN Thaønh phoá

UÛy vieân

11- Baø Traàn T. Minh Chaùnh Chuû tòch LÑLÑ Thaønh phoá

UÛy vieân

12- OÂ. Nguyeãn Tieán Duõng Chuû tòch Hoäi Cöïu chieán binh Tp.

UÛy vieân

13- OÂ. Ñaëng Ñöùc Hieäp Bí thö Ñoaøn TNCS Thaønh phoá

UÛy vieân


14

14- OÂ. Hoà Thanh Huaân Chuyeân vieân VP-HÑND&UBND

Tp. Thö kyù

Môøi:

15- OÂ. Ñoaøn Vaên Vieät Giaùm ñoác Sôû VHTT tænh Laâm Ñoàng

Phoù ban

16- OÂ. Tröông Vaên Thu Giaùm ñoác Sôû Du lòch tænh Laâm Ñoàng

UÛy vieân

17- OÂ. Taï Quang Vuõ Giaùm ñoác Sôû TDTT tænh Laâm Ñoàng

UÛy vieân

18- OÂ. Löông Vaên Sinh Giaùm ñoác ñaøi PTTH tænh Laâm Ñoàng

UÛy vieân

b- Caùc tieåu ban:

b1- Tieåu ban toå chöùc leã hoäi vaø toång hôïp:

1- OÂng Nguyeãn Ñöùc Duõng Phoù Chuû tòch UBND Thaønh phoá

Tröôûng ban

2- OÂ. Nguyeãn Vuõ Hoaøng Giaùm ñoác TTVHTT tænh Laâm Ñoàng

Phoù ban

3- OÂ. Nguyeãn Höõu Duõng Chaùnh vaên phoøng HÑND&UBND

Tp. UÛy vieân

4- OÂ. Hoà Thanh Haø Giaùm ñoác TTVHTT Thaønh phoá

UÛy vieân

5- OÂ. Hoà Thanh Huaân Chuyeân vieân VP-HÑND&UBND

Tp. UÛy vieân

b2- Tieåu ban laäp laïi traät töï kinh doanh, an toaøn giao

thoâng, chænh trang ñoâ thò:


15

1- OÂ. Leâ Chinh Phoù Chuû tòch UBND Thaønh phoá

Tröôûng ban

2- OÂ. Vuõ Xuaân Huøng Tröôûng phoøng XDGTCC Thaønh phoá

Phoù ban

3- OÂ. Nguyeãn Theá Bình Giaùm ñoác C.ty QLCTÑT Thaønh phoá

UÛy vieân

4- OÂ. Voõ Ngoïc Trình Chuyeân vieân VP-HÑND&UBND Tp.

UÛy vieân

b3- Tieåu ban xuùc tieán quaûng baù du lòch:

1- OÂ. Nguyeãn Vaên Bang Phoù Chuû tòch UBND Thaønh phoá

Tröôûng ban

2- OÂ. Döông Ngoïc Ñöùc Tröôûng phoøng DL-TM Thaønh phoá

Phoù ban

3- OÂ. Nguyeãn Vaên Trung Giaùm ñoác Ñaøi PTTH Thaønh phoá

UÛy vieân

4- OÂ. Nguyeãn Quoác Huøng Tröôûng Ban quaûn lyù chôï Ñaø Laït

UÛy vieân

5- OÂ.Traàn N.Duy Quang Chuyeân vieân VP-HÑND&UBND TP

UÛy vieân

b4- Tieåu ban tuyeân truyeàn phaùt huy phong caùch ngöôøi

Ñaø Laït:

1- OÂ. Nguyeãn Öôùc Tröôûng ban tuyeân giaùo Thaønh uûy

Tröôûng ban

2- OÂ. Traàn Vaên Ninh Chuû tòch UBMTTQVN

Phoù ban


16

3- OÂ. Leâ Vaên Sinh Phoù ban Tuyeân giaùo Thaønh uûy

UÛy vieân

4- OÂ. Leâ Vaên Duõng Q.Tröôûng phoøng VHTT Thaønh phoá

UÛy vieân

b5- Tieåu ban baûo veä leã hoäi:

1- OÂ. Leâ Duy Minh Phoù Tröôûng Coâng an Thaønh phoá

Tröôûng ban

2- OÂ. Cao Nguyeân Tieán Chæ huy phoù Ban CHQS Thaønh phoá

Phoù ban

3- OÂ. Nguyeãn Taán Vuõ Ñoäi tröôûng Ñoäi CSGT CATP

UÛy vieân

Ñieàu 2: a- Ban toå chöùc vaø caùc tieåu ban kyû nieäm 110

naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån (naêm 2003) coù traùch

nhieäm toå chöùc thöïc hieän keá hoaïch cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng,

yù kieán chæ ñaïo cuûa Ban chæ ñaïo kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình

thaønh & phaùt trieån vaø keá hoaïch hoaït ñoäng ñaõ ñöôïc pheâ duyeät,

baûo ñaûm cho leã kyû nieäm thaønh coâng toát ñeïp.

b-Ban toå chöùc ñöôïc quyeàn taäp trung caùn boä

caùc phoøng ban lieân quan ñeå phuïc vuï cho coâng taùc trong quaù

trình thöïc hieän nhieäm vuï.

Ñieàu 3: Caùc oâng Chaùnh vaên phoøng HÑND & UBND

thaønh phoá, Thuû tröôûng caùc ñôn vò lieân quan vaø caùc oâng (baø) coù

teân taïi ñieàu 1 caên cöù quyeát ñònh thi haønh./.


17

Nôi nhaän:

- UBND tænh (thay b/c)

- Thaønh uûy & HÑNDTP (-nt-)

- Caùc Sôû Du lòch, Sôû VHTT, Sôû TDTT,

ñaøi PTTH tænh (ñeå phoái hôïp).

- Nhö ñieàu 3 (ñeå thi haønh)

- Löu VPUB.


18

Phaùt bieåu cuûa ñ/c Nguyeãn Minh Trieát - UÛy

vieân Boä Chính trò, Bí thö thaønh uûy Thaønh

phoá Hoà Chí Minh taïi leã kyû nieäm 110 naêm

Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån.

Kính thöa caùc Baø meï Vieät Nam Anh huøng

Thöa toaøn theå ñoàng baøo, ñoàng chí

Tröôùc heát, toâi

xin göûi lôøi chaøo möøng

tôùi caùc Baø meï Vieät

Nam anh huøng, caùc

ñoàng chí laõo thaønh

caùch maïng vaø toaøn

theå caùn boä nhaân daân

Thaønh phoá Ñaø Laït

tænh Laâm Ñoàng nhaân

Leã kyû nieäm 110 naêm

Ñaø Laït

hình thaønh vaø phaùt trieån.

Ñaõ töø laâu, Ñaø Laït laø moät ñòa chæ du lòch vaên hoùa

quen thuoäc cuûa du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñaø Laït

thô moäng, quyeán ruõ khoâng chæ nhôø ôû khí haäu maùt meû,

thieân nhieân ñeïp, coù nhieàu di tích - danh thaéng maø coøn coù

neùt ñeïp vaên hoùa thanh lòch, hieàn hoøa, meán khaùch cuûa con

ngöôøi Ñaø Laït. Thaønh phoá Ñaø Laït anh huøng trong chieán

tranh, ngaøy nay ñang töøng böôùc ñoåi môùi, ñi leân cuøng caû


19

nöôùc. Kinh teá, chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi, an ninh quoác

phoøng cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït ngaøy caøng coù böôùc phaùt

trieån, goùp phaàn to lôùn trong söï phaùt trieån cuûa tænh Laâm

Ñoàng vaø caùc tænh khu vöïc Taây nguyeân. Coù ñöôïc thaønh

töïu naøy chính laø nhôø söï ñoaøn keát, noã löïc phaán ñaáu cuûa

Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân caùc daân toäc tænh Laâm

Ñoàng, Thaønh phoá Ñaø Laït. Chính phuû ñaùnh giaù cao vaø ghi

nhaän nhöõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït

tænh Laâm Ñoàng trong thôøi gian vöøa qua.

Thöa caùc ñoàng chí!

110 naêm laø moät quaõng thôøi gian khoâng daøi ñoái

vôùi lòch söû phaùt trieån cuûa moät thaønh phoá so vôùi beà daøy

phaùt trieån cuûa nhieàu thaønh phoá khaùc trong caû nöôùc.

Nhöng, nhöõng gì maø hoâm nay Ñaø Laït ñang coù laø thaønh

quaû cuûa moà hoâi, coâng söùc, xöông maùu cuûa bieát bao theá

heä ñaõ töøng lao ñoäng, chieán ñaáu, coâng taùc treân maûnh ñaát

Ñaø Laït Laâm Ñoàng anh huøng vun ñaép neân. Toâi mong raèng

caùc ñoàng chí trong caáp uûy - chính quyeàn cuûa Laâm Ñoàng

vaø Thaønh phoá Ñaø Laït cuõng nhö nhaân daân caùc daân toäc

trong tænh haõy naâng niu, phaùt huy toát hôn nöõa nhöõng giaù

trò truyeàn thoáng toát ñeïp ñoù, cuõng nhö nhöõng tieàm naêng

kinh teá, xaõ hoäi, nhaân toá con ngöôøi ñeå tieáp tuïc xaây döïng

thaønh phoá Ñaø Laït xöùng ñaùng laø trung taâm du lòch nghæ

döôõng, trung taâm ñaøo taïo vaø khoa hoïc coâng ngheä; laø

vuøng kinh teá noâng nghieäp saûn xuaát, cheá bieán rau, hoa

chaát löôïng cao cuûa nöôùc ta.


20

Ñaø Laït laø moät thaønh phoá ñeïp, do ñoù trong quaù

trình xaây döïng vaø phaùt trieån, caàn quaûn lyù theo ñuùng quy

hoaïch ñoâ thò ñaõ ñöôïc Chính phuû pheâ duyeät vaø theo

höôùng beàn vöõng veà moâi tröôøng. Caùc caáp laõnh ñaïo Ñaûng,

chính quyeàn vaø moïi ngöôøi daân ôû Ñaø Laït phaûi coù traùch

nhieäm gìn giöõ, baûo veä, toân taïo vaø laøm cho thaønh phoá cuûa

mình ñeïp hôn nöõa ñeå Ñaø Laït thaät söï laø thaønh phoá cuûa

ngaøn hoa, laø ñieåm ñeán khoâng theå thieáu trong haønh trình

du lòch cuûa moïi ngöôøi, cuûa beø baïn trong vaø ngoaøi nöôùc.

Chuùc cho Ñaø Laït ngaøy caøng phaùt trieån, nhaân daân Ñaø Laït

ngaøy moät phoàn vinh.

Xin caùm ôn!


21

ÑAØ LAÏT SEÕ COÙ THEÂM NHIEÀU CÔ HOÄI

MÔÙI ÑEÅ PHAÙT TRIEÅN VEÀ MOÏI MAËT

THEO ÑUÙNG YEÂU CAÀU CUÛA THUÛ

TÖÔÙNG CHÍNH PHUÛ

(Phaùt bieåu cuûa ñoàng chí Haø Phöôùc Toaûn - UÛy vieân Ban

thöôøng vuï Tænh uûy, Bí thö Thaønh uûy, Chuû tòch HÑND

Thaønh phoá Ñaø Laït taïi leã kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình

thaønh vaø phaùt trieån)

Kính thöa quyù vò ñaïi bieåu, caùc vò khaùch quyù!

Thöa toaøn theå ñoàng baøo, caùn boä, chieán só Thaønh

phoá Ñaø Laït!

Lôøi ñaàu tieân cho

pheùp toâi ñöôïc thay maët

Ñaûng boä, chính quyeàn vaø

nhaân daân Thaønh phoá Ñaø

Laït xin gôûi lôøi chaøo traân

troïng vaø loøng bieát ôn saâu

saéc ñeán ñoàng chí

Nguyeãn Minh Trieát - UÛy

vieân Boä chính trò BCH

Trung öông Ñaûng Coäng

saûn Vieät Nam vaø ñoàng

chí Nguyeãn Vaên Ñaúng -

UÛy vieân BCH Trung


22

öông Ñaûng, Bí thö Tænh uûy Laâm Ñoàng; caùc ñoàng chí ñaïi

dieän cho laõnh ñaïo caùc Boä, ban, ngaønh Trung öông Ñaûng,

Quoác hoäi, Chính phuû; caùc ñoàng chí ñaïi dieän laõnh ñaïo caùc

tænh, thaønh phoá; caùc ñoàng chí trong Ban Thöôøng vuï Tænh

uûy, Thöôøng tröïc HÑND - UBND - UÛy ban MTTQVN tænh

Laâm Ñoàng; caùc ñoàng chí ñaïi dieän caùc Sôû, ban, ngaønh,

ñoaøn theå, caùc huyeän, thò xaõ cuûa tænh Laâm Ñoàng; caùc

ñoàng chí laõo thaønh caùch maïng; caùc Baø meï Vieät Nam anh

huøng vaø taát caû quyù vò ñaïi bieåu trong nöôùc vaø quoác teá ñaõ

ñeán tham döï leã hoäi cuøng nhaân daân Thaønh phoá Ñaø Laït Kyû

nieäm 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån. Söï hieän dieän cuûa

caùc ñoàng chí vaø quyù vò laø nieàm ñoäng vieân, coå vuõ lôùn lao

ñoái vôùi Ñaûng boä, chính quyeàn vaø caùc taàng lôùp nhaân daân

Thaønh phoá Ñaø Laït.

Kính thöa caùc ñoàng chí vaø quyù vò!

Naêm 1893, Ñoaøn thaùm hieåm do Baùc Syõ

Alexandre Yersin daãn ñaàu ñaõ ñaët chaân ñeán cao nguyeân

Laâm Vieân, moät vuøng ñaát coøn raát hoang sô nhöng coù caûnh

quan xinh ñeïp, khí haäu maùt laønh. Traûi qua 110 naêm hình

thaønh vaø phaùt trieån, Ñaø Laït ngaøy nay ñaõ trôû thaønh moät

trung taâm du lòch nghæ döôõng cuûa caû nöôùc vaø khu vöïc.

Ñaëc bieät ñaõ hình thaønh neân moät coäng ñoàng daân cö mang

ñaäm phong caùch soáng hieàn hoøa, thanh lòch, meán khaùch.

Trong hai cuoäc khaùng chieán, nhaân daân Ñaø Laït cuøng vôùi

caùc löïc löôïng vuõ trang khoâng ngöøng phaùt huy tinh thaàn

yeâu nöôùc, ñoaøn keát döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng Coäng Saûn

Vieät Nam ñaõ kieân cöôøng ñaáu tranh, laäp nhieàu chieán coâng

xuaát saéc, ñaõ ñöôïc Ñaûng vaø Nhaø nöôùc trao taëng danh hieäu


23

cao quyù: Anh huøng löïc löôïng vuõ trang nhaân daân cho

Thaønh phoá Ñaø Laït vaø xaõ Xuaân Tröôøng thuoäc thaønh phoá.

Sau thaéng lôïi muøa xuaân 1975, Thaønh phoá Ñaø Laït

ñöôïc Trung öông vaø tænh Laâm Ñoàng quan taâm ñaàu tö xaây

döïng, cuøng vôùi söï noå löïc cuûa nhaân daân thaønh phoá ñaõ ñaït

nhieàu thaønh töïu trong caùc lónh vöïc kinh teá, chính trò, vaên

hoùa xaõ hoäi, an ninh quoác phoøng; cuoäc soáng vaät chaát, tinh

thaàn cuûa ngöôøi daân thaønh phoá ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän;

du lòch khoâng ngöøng ñöôïc ñaàu tö phaùt trieån; tieàm naêng

saûn xuaát rau, hoa ñöôïc phaùt huy; cô sôû vaät chaát phuïc vuï

cho saûn xuaát, nghieân cöùu khoa hoïc, kinh doanh vaø phuùc

lôïi xaõ hoäi ñöôïc taêng cöôøng. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá

toaøn thaønh phoá haøng naêm ñeàu taêng, tính ñeán naêm 2003

möùc taêng tröôûng cuûa thaønh phoá ñaït 12,5%, cô caáu kinh teá

chuyeån dòch ñuùng höôùng; tyû troïng kinh teá du lòch ñaõ ñaït

ôû möùc treân 60% trong cô caáu kinh teá chung cuûa thaønh

phoá. Du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán Ñaø Laït ngaøy moät

ñoâng hôn. So vôùi naêm 2000 thì naêm 2003 Thaønh phoá Ñaø

Laït ñaõ tieáp ñoùn 1 trieäu löôït khaùch, taêng gaáp 2 laàn. Voán

ñaàu tö phaùt trieån xaây döïng cô sôû haï taàng ngaøy caøng

nhieàu hôn, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho tieán trình coâng

nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa thaønh phoá. Toaøn thaønh phoá

hieän nay chæ coøn 2% hoä ngheøo, khoâng coøn hoä ñoùi. Thu

nhaäp cuûa ngöôøi daân taêng gaáp 3 laàn. Heä thoáng chính trò töø

cô sôû ñeán thaønh phoá ñöôïc taêng cöôøng, cuûng coá, ngaøy

caøng vöõng maïnh. Thaønh phoá ñöôïc Trung öông coâng nhaän

laø ñoâ thò loaïi II; ñöôïc Nhaø nöôùc trao taëng Huaân chöông

lao ñoäng haïng nhì. Ñoù laø söï ghi nhaän nhöõng coá gaéng,

tieán boä cuûa thaønh phoá trong thôøi kyø ñoåi môùi.


24

Nhaân buoåi leã troïng theå naøy, Ñaûng boä, chính

quyeàn vaø nhaân daân Thaønh phoá Ñaø Laït xin baøy toû loøng

bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi Trung öông ñaõ quan taâm laõnh

ñaïo, giuùp ñôõ, ñaàu tö nhaân taøi, vaät löïc cho Ñaø Laït phaùt

trieån moïi maët.

Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân Thaønh phoá

Ñaø Laït baøy toû loøng bieát ôn ñoái vôùi Tænh uûy - HÑND -

UBND tænh veà söï laõnh ñaïo, chæ ñaïo tröïc tieáp ñoái vôùi

thaønh phoá vaø söï giuùp ñôõ, phoái hôïp cuûa caùc Sôû, ban ngaønh

vaø caùc huyeän, thò xaõ trong tænh vaø caùc cô quan Trung

öông ñang hoaït ñoäng treân ñòa baøn.

Chuùng toâi ñaùnh giaù cao vaø hoan ngheânh caùc nhaø

ñaàu tö trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi; nhöõng nhaø hoaït ñoäng

chính trò xaõ hoäi; nhöõng ngöôøi con cuûa Ñaø Laït ñang sinh

soáng ôû khaép moïi mieàn cuûa Toå quoác vaø nöôùc ngoaøi; baïn

beø gaàn xa ñaõ daønh cho Ñaø Laït söï giuùp ñôõ thieát thöïc,

nhöõng tình caûm toát ñeïp, nhöõng yù töôûng quyù baùu vaø söï

hôïp taùc bình ñaúng cuøng coù lôïi trong thôøi gian qua cuõng

nhö trong thôøi gian tôùi.

Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân Thaønh phoá

Ñaø Laït tin töôûng saâu saéc raèng döôùi söï laõnh ñaïo cuûa

Ñaûng, söï quan taâm giuùp ñôõ thieát thöïc cuûa caùc Boä, ngaønh

Trung öông, cuûa Tænh uûy, HÑND - UBND tænh Laâm

Ñoàng, Thaønh phoá Ñaø Laït seõ coù theâm nhieàu cô hoäi môùi

ñeå phaùt huy tieàm naêng vaø lôïi theá saün coù, huy ñoäng moïi

nguoàn löïc ñeå phaùt trieån veà moïi maët theo ñuùng yeâu caàu

cuûa Thuû töôùng Chính phuû ñaët ra. Ñoù laø: Trung taâm chính

trò, haønh chính kinh teá, vaên hoùa, dòch vuï vaø ñaàu moái giao


25

löu quan troïng; laø tænh lî cuûa tænh Laâm Ñoàng; laø moät

trung taâm du lòch nghæ döôõng, sinh thaùi cuûa vuøng vaø caû

nöôùc; laø khu vöïc saûn xuaát noâng nghieäp coâng ngheä cao vaø

laø ñòa baøn coù vò trí quan troïng veà an ninh vaø quoác phoøng.

Thay maët Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân

thaønh phoá hoa Ñaø Laït, moät laàn nöõa, toâi xin chaân thaønh

caûm ôn caùc ñoàng chí laõnh ñaïo Ñaûng, Quoác hoäi, Nhaø

nöôùc, Chính phuû vaø tænh Laâm Ñoàng; caùc ñoàng chí laø ñaïi

dieän caùc Boä, ngaønh; caùc cô quan thoâng taán, baùo chí ñaõ

quan taâm giuùp ñôõ Ñaø Laït trong quaù trình chuaån bò toå

chöùc caùc hoaït ñoäng Kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh

vaø phaùt trieån. Xin chuùc söùc khoeû caùc ñoàng chí, caùc vò ñaïi

bieåu vaø caùc baïn!

Xin traân troïng caûm ôn!


26

Phaùt bieåu ñaùp töø cuûa ñ/c Nguyeãn Ñònh - Phoù

chuû tòch UBND tænh - Tröôûng Ban chæ ñaïo

110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån.

Kính thöa caùc vò khaùch quyù, caùc ñoàng chí ñaïi

bieåu vaø toaøn theå ñoàng baøo, ñoàng chí.

Thay maët

Laõnh ñaïo tænh Laâm

Ñoàng, Thaønh phoá Ñaø

Laït vaø Ban chæ ñaïo,

Ban toå chöùc kyû nieäm

110 naêm Ñaø Laït hình

thaønh vaø phaùt trieån,

chuùng toâi xin tieáp thu

vaø caùm ôn yù kieán

cuûa ñ/c Nguyeãn Minh Trieát thay maët Boä chính trò, ñaõ

phaùt trieån ñoäng vieân vaø coù nhöõng chæ ñaïo thieát thöïc gôïi

môû cho Ñaûng boä, Chính quyeàn vaø nhaân daân Thaønh phoá

Ñaø Laït tænh Laâm Ñoàng nhöõng vaán ñeà lôùn laøm cô sôû cho

ñònh höôùng phaùt trieån Thaønh phoá Ñaø Laït trong töông lai.

Nhaân dòp naøy, ñoàng chí Noâng Ñöùc Maïnh Toång bí

thö BCHTW Ñaûng coäng saûn Vieät Nam; Chuû tòch nöôùc

Traàn Ñöùc Löông; Thuû töôùng Chính phuû Phan Vaên Khaûi;

Chuû tòch Quoác hoäi Nguyeãn Vaên An ñaõ göûi laüng hoa chuùc

möøng vaø Chuû tòch Ñoaøn Chuû tòch UBTWMTTQVN

Phaïm Theá Duyeät ñaõ göûi ñieän chuùc möøng Thaønh phoá Ñaø

Laït troøn 110 tuoåi. Chuùng toâi xin ñöôïc baøy toû loøng bieát ôn

chaân thaønh cuûa Ñaûng boä, chính quyeàn vaø nhaân daân tænh


27

Laâm Ñoàng, Thaønh phoá Ñaø Laït ñeán caùc ñoàng chí Laõnh

ñaïo cuûa TW Ñaûng, Nhaø nöôùc, Chính phuû, Quoác hoäi vaø

UBTWMTTQVN.

Chuùng toâi cuõng xin chaân thaønh caùm ôn caùc ñoàng

chí Laõnh ñaïo caùc Boä, Ngaønh Trung öông, Caùc UÛy Ban

cuûa Quoác hoäi; Caùc ñoaøn khaùch nöôùc ngoaøi; Laõnh ñaïo

caùc tænh, thaønh baïn, caùc cô quan, Doanh nghieäp, caùc

ñoàng chí Laõo thaønh caùch maïng vaø toaøn theå ñoàng baøo,

ñoàng chí ñaõ giaønh nhöõng tình caûm quyù baùu cho nhaân daân

Laâm Ñoàng - Ñaø Laït, veà döï leã kyû nieäm 110 naêm Thaønh

phoá Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån, cuõng nhö ñaõ göûi

quaø, ñieän, hoa chuùc möøng.

Xin traân troïng caùm ôn!.


28

TRAÛ LÔØI PHOÛNG VAÁN BAÙO ÑAÏI ÑOAØN KEÁT, CHUÛ TÒCH

UBND THAØNH PHOÁ ÑAØ LAÏT NGUYEÃN TRI DIEÄN

“KYÛ NIEÄM ÑAØ LAÏT 110 NAÊM

LAØ DÒP ÑEÅ MOÃI NGÖÔØI ÑAÕ VAØ ÑANG

SOÁNG TREÂN VUØNG ÑAÁT NAØY TÖÏ HAØO,

SUY NGAÃM…”

Laø thaønh phoá tænh lî, ñoâ thò

loaïi II cuûa nöôùc ta, naèm treân cao

nguyeân Lang Biang ôû phía nam Taây

Nguyeân vôùi khí haäu trong laønh maùt

meû quanh naêm, coù caûnh quan ñoäc

ñaùo, Ñaø Laït coù vò trí ñaëc bieät thuaän

lôïi…Trong nhöõng naêm qua Thaønh

phoá Ñaø Laït ñaõ keát hôïp vaø phaùt huy

caùc theá maïnh cuûa mình nhö theá naøo

ñeå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, thöa

oâng?

OÂng Nguyeãn Tri Dieän:

Thaønh phoá Ñaø Laït, tænh lî cuûa Laâm Ñoàng, hieän

coù 12 phöôøng vaø 3 xaõ vôùi dieän tích töï nhieân laø

391.04km2, trong ñoù khu vöïc noäi thaønh 91km

2; naèm ôû

phía nam vuøng Taây Nguyeân, Ñaø Laït coù vò trí heát söùc


29

quan troïng veà kinh teá, chính trò, an ninh - quoác phoøng. Ñaø

Laït caùch Tp. Hoà Chí Minh 310km, Nha Trang 220km vaø

Phan Thieát 170km, laïi khoâng xa caùc khu trung taâm daân

cö lôùn trong nöôùc vaø vuøng Ñoâng Nam AÙ. Naèm trong

vuøng aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa töù giaùc taêng tröôûng kinh teá

Tp. Hoà Chí Minh - Bieân Hoøa - Ñoàng Nai - Bình Döông -

Bình Phöôùc - Baø Ròa - Vuõng Taøu, coù moâi tröôøng thuaän

lôïi ñeå thu huùt ñaàu tö, ñaëc bieät laø lónh vöïc du lòch, dòch vuï.

Quaù trình ñoâ thò hoùa ñang dieãn ra raát nhanh ôû vuøng Ñoâng

Nam boä vaø duyeân haûi Nam Trung boä seõ taïo cho Thaønh

phoá Ñaø Laït coù ñieàu kieän hoøa nhaäp nhanh hôn trong xu

theá phaùt trieån cuûa khoâng gian ñoâ thò toaøn vuøng.

ÔÛ ñoä cao trung bình 1.500m so vôùi möïc nöôùc

bieån, khí haäu oân hoøa maùt meû quanh naêm vaø do ñaëc ñieåm

caáu taïo ñòa chaát, ñòa hình, thuûy vaên, heä thöïc vaät - ñoäng

vaät ña daïng, phong phuù, ñaõ taïo neân caûnh quan thieân

nhieân kyø thuù, coù nhöõng caûnh quan vaãn coøn giöõ ñöôïc tính

nguyeân sinh vaø coù kieán truùc caûnh quan ñöôïc baøn tay con

ngöôøi taïo döïng ñaït tôùi trình ñoä ngheä thuaät haøi hoøa, coù ñoä

thaåm myõ cao. Coù theå noùi Ñaø Laït laø moät coâng vieân lôùn coù

söùc haáp daãn ñoái vôùi du khaùch, laø tieàm naêng raát lôùn ñeå

phaùt trieån du lòch vaø nghæ döôõng.

Ñeán cuoái naêm 2002 Ñaø Laït coù khoaûng 38.000 hoä

vôùi treân 180.000 daân (trong ñoù daân toäc thieåu soá gaàn

30.000 ngöôøi) daân soá chieám 17,6% so vôùi toaøn tænh. Veà

cô caáu daân soá Ñaø Laït laø cô caáu daân soá treû, döôùi 15 tuoåi

chieám 33%, soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng chieám tyû

troïng cao (khoaûng 62%) trong ñoù löïc löôïng lao ñoäng treû

töø 15 - 35 tuoåi chieám ña soá. Daân soá Ñaø Laït coù trình ñoä


30

hoïc vaán khaù cao, toaøn thaønh phoá ñaõ phoå caäp giaùo duïc

baäc trung hoïc cô sôû. Phong caùch ngöôøi Ñaø Laït - hieàn hoøa

- meán khaùch: Coäng ñoàng daân cö Ñaø Laït laø moät phöùc hôïp

heát söùc ñoäc ñaùo, töø moïi mieàn ñaát nöôùc veà ñaây cuøng laøm

aên sinh soáng, taïo neân baûn saéc vaên hoùa phong phuù ña

daïng. Ñaây laø nguoàn löïc cô baûn phuïc vuï cho quaù trình

xaây döïng vaø phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi theo ñònh höôùng

coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc trong thôøi kyø ñoåi

môùi cuûa ñaát nöôùc.

Neàn kinh teá thaønh phoá coù toác ñoä taêng tröôûng toång

saûn phaåm xaõ hoäi noäi ñòa (RDP) haøng naêm ôû möùc cao, caû

thôøi kyø 1991 - 2000 bình quaân laø 11%/naêm (giai ñoaïn

1991 - 1995 laø 13,3%, giai ñoaïn 1996 - 2000 laø 8,7% vaø

töø naêm 2001 ñeán nay laø 11%). Cô caáu kinh teá chuyeån

dòch theo höôùng taêng nhanh, ngaønh dòch vuï - du lòch töø

45,57% naêm 1991 leân 57,6% vaøo naêm 1995 vaø 61% vaøo

naêm 2000. Noäi löïc cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá ñöôïc phaùt

huy coù hieäu quaû hôn tröôùc, ñoùng goùp ñaùng keå cho söï

phaùt trieån chung caû thaønh phoá. Kinh teá ñoái ngoaïi tieáp tuïc

phaùt trieån, ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo caùc ñòa phöông baïn

treân ñòa baøn thaønh phoá khoâng ngöøng taêng leân. Caùc hoaït

ñoäng vaên hoùa - xaõ hoäi ngaøy caøng phaùt trieån vaø ñi vaøo neà

neáp.

Nhöõng ñôn vò nghieân cöùu khoa hoïc, trung taâm

giaùo duïc - ñaøo taïo vaø ñoäi nguõ trí thöùc, caùn boä khoa hoïc

kyõ thuaät phong phuù laø tieàm naêng to lôùn, thuaän lôïi phuïc

vuï cho söï nghieäp phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi thaønh phoá.


31

Töø nhöõng thaønh töïu vöøa neâu treân coù theå ruùt ra

nhöõng lôïi theá so saùnh vaø thôøi cô phaùt trieån ñoái vôùi Thaønh

phoá Ñaø Laït nhö sau:

- Naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa ñieån

hình, coù vò trí ñòa lí ñaëc bieät neân khí haäu Ñaø Laït quanh

naêm maùt meû, cuøng vôùi nhieàu caûnh quan thieân nhieân vaø

nhaân taïo ñoäc ñaùo, laïi khoâng xa caùc trung taâm daân cö lôùn

cuûa trong nöôùc vaø vuøng Ñoâng Nam AÙ, laø nhöõng nhaân toá

taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho Ñaø Laït phaùt trieån maïnh du

lòch. Ñaây laø lôïi theá so saùnh cuûa Ñaø Laït maø ít nôi naøo treân

caû nöôùc coù ñöôïc.

- Naèm trong vuøng aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa töù giaùc

taêng tröôûng kinh teá phía Nam (Tp. Hoà Chí Minh - Bieân

Hoøa - Ñoàng Nai - Bình Döông - Bình Phöôùc - Baø Ròa-

Vuõng Taøu) vaø vuøng troïng ñieåm kinh teá Nam boä, Ñaø Laït

coù ñöôïc nhöõng taùc ñoäng vaø aûnh höôûng tích cöïc ñeán vieäc

phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi, nhaát laø trong lónh vöïc phaùt

trieån du lòch - nghæ döôõng, nghieân cöùu khoa hoïc kyõ thuaät

vaø chuyeån giao coâng ngheä cuõng nhö trao ñoåi haøng hoùa,

nguyeân vaät lieäu vaø kinh nghieäm quaûn lyù.

- Laø thaønh phoá coù nguoàn goác daân cö töø nhieàu

mieàn trong caû nöôùc ñeán sinh cô laäp nghieäp taïo neân moät

Ñaø Laït coù baûn saéc vaên hoùa ña daïng, phong phuù, cuøng vôùi

trình ñoä daân trí töông ñoái cao, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho

vieäc tieáp caän vaø naém baét nhanh nhöõng kieán thöùc khoa

hoïc - coâng ngheä, khoa hoïc quaûn lí vaø saûn xuaát.

- Ñaø Laït ñaõ coù Quy hoaïch toång theå veà xaây döïng

Thaønh phoá Ñaø Laït vaø vuøng phuï caän ñeán naêm 2010 ñöôïc


32

Thuû töôùng Chính Phuû pheâ duyeät naêm 1994 vaø Ñoà aùn

ñieàu chænh quy hoaïch chung Thaønh phoá Ñaø Laït vaø vuøng

phuï caän ñeán naêm 2020 ñöôïc Thuû töôùng Chính Phuû pheâ

duyeät naêm 2002 cuøng vôùi vieäc Thaønh phoá Ñaø Laït ñöôïc

thuû töôùng chính phuû quyeát ñònh coâng nhaân laø ñoâ thò loaïi

II (thaùng 7 - 1999) Ñaø Laït coøn moät trong boán vuøng du

lòch lôùn nhaát cuûa caû nöôùc maø döï aùn VIE/89/003 ñaõ xaùc

nhaän. Beân caïnh ñoù quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá

- xaõ hoäi ñeán naêm 2010 ñöôïc UBND tænh pheâ duyeät naêm

1998 vaø ñaàu naêm 2002, tænh uûy Laâm Ñoàng ñaõ ra nghò

quyeát chuyeân ñeà veà phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cho Thaønh

phoá Ñaø Laït ñeán naêm 2010.

- Toùm laïi trong thôøi kì ñaát nöôùc ñoåi môùi Thaønh

phoá Ñaø Laït ñaõ ñöôïc chuù yù ñaàu tö phaùt trieån nhieàu hôn

tröôùc. Maëc duø coøn nhieàu khoù khaên nhöng neàn kinh teá -

xaõ hoäi cuûa thaønh phoá coù nhieàu maët phaùt trieån theo chieàu

höôùng thuaän lôïi cho nhöõng thôøi kì tieáp theo. Muïc tieâu du

lòch - nghæ döôõng ban ñaàu khoâng nhöõng ñöôïc cuûng coá

phaùt huy, maø chöùc naêng thaønh phoá cuõng coøn ñöôïc môû

roäng treân moät soá laõnh vöïc giaùo duïc - ñaøo taïo, nghieân cöùu

khoa hoïc, saûn xuaát rau hoa vaø coâng nghieäp - tieåu thuû

coâng nghieäp. Cô sôû vaät chaát phuïc vuï saûn xuaát vaø ñôøi

soáng ñöôïc taêng theâm ñaùng keå. Ngaønh du lòch, dòch vuï

taêng nhanh, ngaøy caøng chieám tyû troïng lôùn trong neàn kinh

teá. Xaây döïng cô baûn ñöôïc chuù yù, gia coâng haøng may maëc

coù böôùc phaùt trieån, noâng nghieäp ñöôïc phuïc hoài vaø coù

nhöõng saûn phaåm môùi, thu huùt ñöôïc nhieàu döï aùn ñaàu tö

beân ngoaøi. Söï nghieäp giaùo duïc ñaøo taïo, y teá, xaõ hoäi, coù

tieán boä. An ninh quoác phoøng, traät töï an toaøn xaõ hoäi cô


33

baûn giöõ vöõng vaø töøng böôùc ñöôïc cuûng coá. Cô sôû haï taàng

kyõ thuaät cuûa thaønh phoá ñöôïc taêng cöôøng ñaùng keå vaø

khoâng ngöøng phaùt trieån.

Ñeå chuaån bò cho söï kieän kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït

hình thaønh vaø phaùt trieån, UBND Thaønh phoá Ñaø Laït ñaõ coù

nhöõng chuû tröông, keá hoaïch hoaït ñoäng kyû nieäm nhö theá

naøo, thöa oâng?

OÂng Nguyeãn Tri Dieän:

Naêm 2003 Thaønh phoá Ñaø Laït troøn 110 naêm hình

thaønh vaø phaùt trieån (1893 - 2003), ñaây laø söï kieän quan

troïng coù yù nghóa cuûa tænh nhaø noùi chung vaø thaønh phoá

chuùng toâi noùi rieâng. Vieäc toå chöùc kyû nieäm 110 naêm Ñaø

Laït nhaèm taêng cöôøng coâng taùc tuyeân truyeàn, giaùo duïc

truyeàn thoáng lòch söû, truyeàn thoáng caùch maïng vaø vaên hoùa

cuûa queâ höông, ghi nhôù coâng lao cuûa nhieàu theá heä tieàn

nhaân cuûa moïi mieàn ñaát nöôùc ñaõ khai phaù, hình thaønh,

xaây döïng vaø phaùt trieån thaønh phoá trong hôn moät theá kyû

qua. Cuõng töø ñoù ñoäng vieân, coå vuõ caùc taàng lôùp nhaân daân,

caùn boä cuûa ñòa phöông höôùng veà coäi nguoàn, naâng cao

loøng töï haøo, phaùt huy tinh thaàn ñoaøn keát, yù chí töï löïc töï

cöôøng ñeå cuøng nhau tieáp tuïc xaây döïng vaø phaùt trieån Ñaø

Laït ngaøy caøng giaøu ñeïp vaên minh vaø beàn vöõng. Kyû nieäm

Ñaø Laït 110 naêm cuõng chính laø dòp ñeå moãi ngöôøi ñaõ vaø

ñang soáng treân vuøng ñaát naøy suy nghó vaø töï haøo veà

truyeàn thoáng cuûa cha oâng vaø töï thaáy phaûi laøm nhöõng vieäc

coù ích ñeå vun ñaép cho thaønh phoá naøy vöôn tôùi töông lai

töôi saùng hôn.


34

Ñöôïc söï cho pheùp cuûa Thuû töôùng Chính Phuû ngaøy

01/01/03 tænh uûy Laâm Ñoàng ñaõ coù nghò quyeát soá 32/NQ -

TU veà toå chöùc kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø

phaùt trieån vaø ngaøy 10/02/2003 UBND tænh Laâm Ñoàng ñaõ

ban haønh Keá hoaïch soá 312/UB veà vieäc toå chöùc leã hoäi

naøy.

Thöïc hieän caùc Nghò quyeát vaø keá hoaïch noùi treân

UBND Thaønh phoá Ñaø Laït vaø Ban Toå chöùc Kyû nieäm 110

naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån ñaõ xaây döïng caùc

chöông trình hoaït ñoäng vôùi caùc chöông trình lôùn nhaèm

caùc muïc ñích sau:

1. Giaùo duïc, ñoäng vieân nhaân daân Ñaø Laït phaùt huy

truyeàn thoáng toát ñeïp, yeâu meán thieân nhieân baûo veä toân

taïo caûnh quan kieán truùc vaø xaây döïng neáp soáng vaên minh,

thanh lòch, hieàn hoøa meán khaùch töï haøo veà nhöõng thaønh

quaû ñaït ñöôïc ñeå goùp phaàn tích cöïc xaây döïng vaø phaùt

trieån Thaønh phoá Ñaø Laït thaønh moät trung taâm du lòch vaø

nghæ döôõng cuûa caû nöôùc.

2. Giôùi thieäu hình aûnh ñaëc saéc tieâu bieåu veà ñaát

nöôùc, caûnh quan vaên hoùa vaø con ngöôøi Ñaø Laït - Laâm

Ñoàng, baïn beø trong vaø ngoaøi nöôùc khuyeán khích moïi

taàng lôùp nhaân daân, moïi toå chöùc vaø caù nhaân tham gia ñaàu

tö phaùt trieån nhieàu saûn phaåm du lòch nhaèm ñaùp öùng du

caàu cuûa du khaùch vaø loøng mong muoán cuûa coäng ñoàng ñoái

vôùi vuøng ñaát xinh ñeïp naøy.

3. Ñoäng vieân moïi nguoàn löïc vaø toaøn coäng ñoàng

tích cöïc tham gia chænh trang vaø phaùt trieån ñoâ thò, laäp laïi

traät töï an toaøn xaõ hoäi treân caùc lónh vöïc hoaït ñoäng, laøm


35

cho Thaønh phoá Ñaø Laït thöïc söï laø moät ñoâ thò xanh - saïch -

ñeïp, vaên minh vaø lòch söï.

4. Goùp phaàn giöõ gìn vaø phaùt huy baûn saéc vaên hoùa

daân toäc, baûo toàn vaø naâng cao giaù trò vaên hoùa truyeàn

thoáng cuûa coäng ñoàng caùc daân toäc trong tænh Laâm Ñoàng

vaø Thaønh phoá Ñaø Laït. Gaén vôùi vieäc ñaåy maïnh hôn nöõa

phong traøo thò ñua, phaùt trieån saûn xuaát, xoùa ñoùi giaûm

ngheøo, xaây döïng ñôøi soáng vaên hoaù vaø phaùt huy daân chuû

ôû cô sôû, baûo ñaûm tröïc töï an toaøn xaõ hoäi.


36

KÒCH BAÛN SAÂN KHAÁU HOÙA

CHAØO 110 NAÊM - ÑAØLAÏT HÌNH THAØNH

VAØ PHAÙT TRIEÅN

Nguyeãn Vuõ Hoaøng.

I/ MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:

1- Ñaø Laït - thaønh phoá treû naèm ôû phía Nam

Taây Nguyeân laø trung taâm chính trò, vaên hoùa, khoa hoïc kyõ

thuaät cuûa tænh Laâm Ñoàng. Trong quaù trình hình thaønh vaø

phaùt trieån, nhaân daân thaønh phoá ñaõ vöôït qua nhieàu khoù


37

khaên gian khoå, caàn cuø lao ñoäng, caûi taïo thieân nhieân, ñaáu

tranh anh duõng kieân cöôøng choáng giaëc ngoaïi xaâm. Kyû

nieäm 110 naêm ÑAØ LAÏT hình thaønh vaø phaùt trieån laø dòp

ñeå cho theá heä hoâm nay oân laïi truyeàn thoáng, baøy toû loøng

bieát ôn saâu saéc ñoái vôùi theá heä oâng cha, ñaõ khoâng tieác

maùu xöông xaây döïng vaø baûo veä thaønh phoá qua hôn theá

kyû. Thoâng qua leã hoäi, giaùo duïc tình yeâu queâ höông, yù

thöùc traùch nhieäm, ñoäng vieân khích leä tinh thaàn saùng taïo,

haêng say lao ñoäng vì Thaønh phoá Ñaø Laït giaøu ñeïp vaên

minh trong töông lai.

2- Vôùi khí haäu quanh naêm maùt meû, trong

laønh, nhieàu thaéng caûnh thieân nhieân töôi ñeïp, thô moäng …

Ñaø Laït trôû thaønh trung taâm du lòch vaø nghæ döôõng lyù

töôûng noåi tieáng ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu thích … Do vaäy,

toå chöùc leã kyû nieäm coøn coù yù nghóa, giôùi thieäu vôùi baïn beø

gaàn xa, vôùi du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc nhöõng ñaëc

tröng, theá maïnh, tieàm naêng cuûa Ñaø Laït nhaèm muïc ñích

thu huùt du lòch keâu goïi ñaàu tö phaùt trieån thaønh phoá.

3. Phöông chaâm toå chöùc : trang troïng, tieát

kieäm, an toaøn,hieäu quaû vaø aán töôïng

4-Hình thöùc theå hieän: saân khaáu hoùa

5- Ñòa ñieåm: Saân vaän ñoängTp. Ñaø Laït

6-Thôøi gian: 90 phuùt - Töø 20giôø ñeán 21giôø30

ngaøy 30/11/2003 (Coù truyeàn hình tröïc tieáp toaøn quoác)

II/ NOÄI DUNG TOÅNG THEÅ ( goàm 3 phaàn)

1- Phaàn nghi thöùc:. (15 phuùt)


38

2- Phaàn saân khaáu hoùa: (60 phuùt - goàm 5

chöông)

- Chöông 1: Huyeàn thoaïi nuùi röøng

- Chöông 2: Ñaát laønh hoäi tuï

- Chöông 3: Ñaø Laït thaønh phoá anh huøng

- Chöông 4: Nhöõng boâng hoa ngaøy môùi

- Chöông 5: Ñieåm heïn cao nguyeân

3/ Phaùo hoa: 15 phuùt

III/TRANG TRÍ KHU VÖÏC LEÃ:

1/ Beân ngoaøi saân vaän ñoäng

a)Khu vöïc ñöôøng Yersin:

+ 01 panoâ lôùn (4m x 50m) ñaët chính giöõa maët

tieàn saân vaän ñoäng (phía Hoà Xuaân Höông). Panoâ ñöôïc laép

ñaët baèng hoa töôi, coù bieåu töôïng kyû nieäm vaø doøng chöõ

“Chaøo möøng Ñaø Laït 110 naêm hình thaønh vaø phaùt

trieån”. Chöõ vieàn baèng daây ñeøn maøu. Phía treân Panoâ caém

côø nhieàu maøu.

+ Coång soá 01 (phía Thao tröôøng) vaø coång soá

03 ( ñoài Taây Ñöùc) ñöôïc caùch ñieäu hình 2 boâng hoa, trang

trí hoa vaên daân toäc, côø hoäi vaø ñeøn nhieàu maøu röïc rôõ

b/ Khu vöïc ñöôøng Hoà Tuøng Maäu:

+ 01 panoâ hoa (15m x 3m ; chaân ñeá 1m50)

coù noäi dung: CHAØO ÑAØ LAÏT 110 NAÊM (1893 - 2003).

Chöõ vieàn baèng daây ñeøn maøu. Phía treân panoâ ñaët 1 bieåu

töôïng baèng ñeøn ( 4m x 4m)


39

c/ Ñaët 04 maøn hình 300 - 500 inch ôû raïp 3/4,

Trung Taâm Vaên Hoùa Thoâng Tin Tænh, CLB Du thuyeàn,

goùc hoà Xuaân Höông (- phía chuøa Quan Theá AÂm)

2/ Beân trong saân vaän ñoäng:

a) Khu vöïc khaùn ñaøi A:

- Khu vöïc giöõa (AA) trang trí trang troïng,

ngaên phoâng baèng vaùn eùp phuû vaûi, coù bieåu töôïng kyû nieäm

vaø doøng chöõ “LEÃÃ KYÛ NIEÄM ÑAØLAÏT 110 NAÊM HÌNH

THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN” baèng chaát lieäu xoáp….

+ Caùc daõy baøn traõi khaên traéng coù vieàn vaûi

maøu vaø trang trí hoa töôi

+ 02 buïc dieãn vaên ñöôïc caùch ñieäu hình ñaøi

hoa trang trí ñaët phía döôùi (phaûi, traùi) saùt ñöôøng Pist khu

vöïc AA.

- Treân noùc khaùn ñaøi A coù côø toå quoác, côø

Ñaûng vaø aûnh Baùc Hoà lôùn, khaåu hieäu “NÖÔÙC COÄNG

HOAØ XAÕ HOÄI CHUÛ NGHÓA VIEÄT NAM MUOÂN

NAÊM” (chaát lieäu tole) treân caém côø nhieàu maøu.

- 02 Panoâ khaåu hieäu chieán löôïc cuûa Tp. Ñaølaït

ñaët doïc treân bôø töôøng khaùn ñaøi AB vaø AC. Neàn hoàng chöõ

ñoû baèng chaát lieäu tole (30m x 2m), treân caém côø nhieàu

maøu.

- 02 panoâ hoa töôi lôùn ….Khaùn ñaøi C: hình

“Bieåu töôïng kyû nieäm”; Khaùn ñaøi D: doøng chöõ “Ñaø Laït

110 naêm” (1893 - 2003) Taát caû ñöôïc vieàn baèng ñeøn

maøu.


40

b) Khu vöïc tröôùc Hoà Xuaân Höông (höôùng

ñaët saân khaáu chính)

- Saân khaáu chính hình hoa Cuùc quøy coù ñöôøng

kính “nhuïy” 24m. Caét ñoâi 1/2 laø phoâng saân khaáu, 1/2 laø

saøn dieãn, (chia laøm 2 taàng : Phaàn nhuïy cao 12m, phaàn

caùnh hoa cao 3m). Ñaët giöõa khaùn ñaøi B (trong saân)

- 2 beân doïc theo saân coû (phía trong saân), moãi

beân 2 quaû nuùi (coù cöûa daønh cho dieãn vieân ra…)

- Treân phoâng coù bieåu töôïng kyû nieäm baèng

khoái noåi.

- Laép ñaët 02 maøn hình 500 inch.

* Löu yù : laép ñaët heä thoáng aùnh saùng cao aùp ôû

3 khaùn ñaøi A,C,D. Taát caû ñieàu khieån baèng 1 coâng taéc ôû

saân khaáu chính (Khaùn ñaøi B), coøn aùnh saùng ôû caùc coång

vaø loái vaøo saân vaãn duy trì thöôøng xuyeân ñeå ñaûm baûo an

ninh vaø ñoä saùng toái thieåu.

IV. NOÄI DUNG CHI TIEÁT:

1/ Phaàn nghi thöùc: (thôøi löôïng 15 phuùt)

a) Chaøo côø: Quoác thieàu do daøn keøn ñoàng Hoïc

vieän Luïc quaân thöïc hieän

b) Giôùi thieäu ñaïi bieåu ( Giaùm ñoác Sôû Vaên

Hoùa TT)

c) Dieãn vaên kyû nieäm cuûa laõnh ñaïo Thaønh

phoá (Bí thö Thaønh uûy, Chuû Tòch HÑND Thaønh Phoá)


41

d) Phaùt bieåu chuùc möøng cuûa laõnh ñaïo Trung

Öông

e) Phaùt bieåu caûm ôn cuûa Ban chæ ñaïo leã hoäi

(Tröôûng ban chæ ñaïo leã hoäi)

2) Phaàn Saân khaáu hoùa: (60 phuùt)

CHÖÔNG I: HUYEÀN THOAÏI NUÙI RÖØNG

Thôøi löôïng : 10phuùt, 3 caûnh.

* Caûnh 1:

Tieáng suoái roùc raùch, tieáng soùng rì raøo, tieáng

thaùc ñoå … tieáng caây röøng lao xao, tieáng chim, tieáng

muoân thuù, tieáng ñaøn ñaù thaùnh thoùt… Ñaát trôøi ñang thuôû

hoàn hoang mòt muøng söông khoùi …. Moät tieáng noå lôùn,

khoùi mòt muø, nhöõng tia chôùp löûa, möa gioâng, gioù rít, ñaù

ñoå… DOØNG NÖÔÙC TÖØ TRONG NUÙI CHAÛY RA

THAØNH DOØNG THAÙC...

Töø 2 ngoïn nuùi, muoân thuù xuaát hieän töøng ñaøn

…. Nhöõng ñaøn nai ngô ngaùc, nhöõng chuù gaáu ñuûng ñænh,

nhöõng chuù thoû thô ngaây, nhöõng chuù soùc lieáng thoaéng…

noâ ñuøa beân doøng suoái ….04 chuù voi xuaát hieän töø hai ñaàu

ñöôøng piste ñænh ñaïc ñi töø töø qua khaùn ñaøi A … Caûnh

naøy do 200 dieãn vieân thöïc hieän, trang phuïc caùch ñieäu

theo töøng loaïi thuù vaø caây röøng.

*Caûnh 2:

Khoùi phun daøy ñaëc treân saân khaáu. Naøng Kalang

vaø chaøng Habian xuaát hieän trong huyeàn thoaïi “Leân trôøi

xin möa” …. Caûnh trôøi ñaát khoâ haïn, buoân laøng soáng cô


42

cöïc ñoùi ngheøo…. chaøng Biang roài ñeán naøng Lang leân trôøi

xin möa… caûm ñoäng tröôùc tình yeâu queâ höông, yeâu buoân

laøng, tình yeâu thuyû chung cuûa Lang vaø Biang,,, trôøi cho

möa lôùn Caûnh naøy do 50 dieãn vieân chuyeân nghieäp thöïc

hieän

* Caûnh 3:

Möa veà, ruoäng nöông xanh töôi, buoân laøng

ñöôïc muøa, nhaø nhaø aám no, haïnh phuùc … giaø laøng caûm ôn

thaàn linh, ngaøy hoäi ñöôïc muøa töng böøng vui veõ, tieáng

coàng, tieáng chieâng roän raõ nuùi röøng, ñieäu muùa xoang

quyeán ruõ, höông röôïu caàn ngaây ngaát men tình. Caûnh naøy

do 250 em hoïc sinh daân toäc thöïc hieän.

Caûnh 2 tieáp noái caûnh 3, neâu baät ñöôïc baûn saéc

vaên hoùa daân toäc baûn ñòa, toâ ñaäm ñöôïc yù nghóa nguoàn goác

vuøng ñaát vaø cö daân … baèng taát caû neùt vaên ngheä daân gian

ñaëc saéc mang tính coäng ñoàng.

ÑOAÏN CHUYEÅN CHÖÔNG

Hai ngöôøi daãn chöông trình ñoïc khaùi quaùt

thôøi kyø ÑaøLaït. Treân ñöôøng pist xuaát hieän ñoaøn thaùm

hieåm côûi ngöïa qua khaùn ñaøi, ñoaøn goàm 5 ngöôøi, Baùc syõ

Yersin ñi ñaàu, ñi sau laø ñoaøn ngöïa thoà.

CHÖÔNG II: ÑAÁT LAØNH HOÄI TUÏ

Thôøi löôïng: 11 phuùt; 2 caûnh

Caûnh 1:


43

Moâ taû nhöõng ngöôøi Vieät ñaàu tieân ñeán Ñaølaït

vaøo nhöõng naêm 1920. Ñoù laø nhöõng ngöôøi daân töø caùc

vuøng queâ Nam, Ngaõi, Bình, Phuù…

Treân saân khaáu, toáp muùa 100 ngöôøi trong

trang phuïc noâng daân mieàn Trung dieãn caûnh leã hoäi Caàu

Ngö, tay mang “Maùi cheøo”, dieãn treân saân khaáu roài traøn

xuoáng giöõa saân….treân neàn nhaïc “Hoø baû traïo”.

Caûnh 2:

Moâ taû nhöõng ngöôøi Vieät goác Baéc, goác Thöøa

Thieân Hueá vaøo Ñaølaït nhöõng naêm 30 - 40 laäp neân nhöõng

aáp Haø Ñoâng, aáp Ngheä Tónh, aáp AÙnh Saùng, aáp Thaùi Phieân

…..vôùi nhöõng neùt vaên hoùa tieâu bieåu cuûa xöù Baéc vaø xöù

Hueá.

+ Töø “MAÙI ÑÌNH” beân traùi khaùn ñaøi B ñoaøn

röôùc goàm 150 dieãn vieân trong trang phuïc coå truyeàn Mieàn

Baéc, ñoäi noùn quai thao, tay caàm quaït, ñi tröôùc laø kieäu

röôùc “Thaønh Hoaøng” tieán vaøo saân coû, ñi ngang tröôùc saân

khaáu, döøng laïi ôû giöõa saân coû beân phaûi.

+ Töø “COÅNG ÑAÏI NOÄI” beân phaûi khaùn ñaøi

B, 150 dieãn vieân trong trang phuïc truyeàn thoáng Hueá, tay

caàm ñeøn hoa sen... Ñi tröôùc laø kieäu röôùc “Thaønh Hoaøng”

tieán vaøo saân coû … (ngöôïc laïi ñoaøn treân)

+ 300 dieãn vieân (toáp 1 + 2 + 3) cuøng dieãn

caûnh choáng choïi vôùi thieân nhieân vaø thuù döõ, hoäi tuï cö daân

caùc vuøng mieàn ñeán Ñaø Laït sinh cô laäp nghieäp, ñoaøn keát,

hoøa nhaäp… hình thaønh neùt vaên hoùa rieâng.

ÑOAÏN CHUYEÅN CHÖÔNG:


44

Khaùi quaùt quaù trình ñaáu tranh cuûa nhaân daân

caùc daân toäc Laâm Ñoàng - Ñaø Laït, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa

Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam trong ñaáu tranh caùch maïng

choáng Phaùp vaø choáng Myõ…. Tieán tôùi ngaøy 3/4 giaûi

phoùng Laâm Ñoàng - Ñaø Laït. Vôùi thaønh tích trong khaùng

chieán, quaân vaø daân tænh Laâm Ñoàng vaø Thaønh phoá Ñaø Laït

ñöôïc nhaø nöôùc phong taëng danh hieäu Anh huøng Löïc

löôïng Vuõ trang.

CHÖÔNG III:

ÑAØLAÏT THAØNH PHOÁ ANH HUØNG

Thôøi löôïng: 12 phuùt ; 2 caûnh

Caûnh 1:

Treân saân khaáu toáp muùa 30 dieãn vieân, dieãn

caûnh söï kieän thaønh laäp chi boä Ñaûng Coäng Saûn ñaàu tieân ôû

Ñaølaït vaøo thaùng 4/ 1930

+ Nhaân daân bò aùp böùc cuøng cöïc

+ Chi boä Ñaûng Coäng Saûn ñöôïc thaønh laäp, tieâu

bieåu laø hình töôïng 03 ñoàng chí Ñaûng vieân ñaàu tieân cuûa

Ñaø Laït (Traàn Höõu Duyeät, Traàn Dieäm, Leâ Quang Phaán)

xuaát hieän... giaùc ngoä quaàn chuùng ñaáu tranh... Keát thaønh

khoái hình töôïng haøo huøng.

Caûnh 2:

+Tieáp tuïc treân saân khaáu, toáp muùa 50 dieãn

vieân dieãn caûnh ñaáu tranh, mieâu taû khoâng khí ñaáu tranh

haøo huøng cuûa caùc löïc löôïng nhö: caùch maïng ñòa phöông ,


45

boä ñoäi chuû löïc, sinh vieân hoïc sinh, phuï nöõ noäi thò nuoâi

daáu caùn boä, tieáp teá, uûng hoä khaùng chieán ….Roài laéng laïi

… traân troïng töôûng nieäm nhöõng ngöôøi con öu tuù cuûa

Caùch Maïng ñaõ hy sinh anh duõng vì söï nghieäp giaûi phoùng

queâ höông…. keát thaønh “ Töôïng ñaøi chieán thaéng”.

Caûnh 3:

Döôùi saân coû , toáp muùa 330 dieãn vieân dieãn

caûnh nhaân daân Thaønh phoá Ñaø Laït phaán khôûi töï haøo, hoøa

nhòp trong côø hoa röïc rôõ, ñoùn möøng söï kieän giaûi phoùng

Laâm Ñoàng - Ñaø Laït. Keát caûnh baèng ñoaøn röôùc xe hoa

huy hieäu anh huøng löïc löôïng vuõ trang.

Treân saân khaáu, toáp ca nam baøi “Nam Taây

Nguyeân vui giaûi phoùng”.

CHÖÔNG IV:

NHÖÕNG BOÂNG HOA NGAØY MÔÙI

Thôøi löôïng : 11 phuùt; 3 caûnh

Caûnh 1: Moâ taû thaønh phoá ñang töøng ngaøy ñoåi

môùi, ñôøi soáng nhaân daân töøng böôùc ñöôïc naâng cao, cô sôû

haï taàng khoâng ngöøng ñöôïc caûi thieän, ñaët bieät ôû caùc xaõ

vuøng ven thaønh phoá nhö: Taø Nung, Xuaân Tröôøng, Xuaân

Thoï ….

- Döïng 5 tieåu caûnh nhoû ôû caùc goaù saân coû

(moãi caûnh töø 4 ñeán 5 dieãn vieân).

+ Caûnh noâng daân ñang töôùi rau


46

+ Caûnh vöôøn hoa ñang nôû roä

+ Caûnh coâng nhaân ñang xaây döïng thaønh phoá

+ Caûnh ñoàng baøo daân toäc ñang troàng röøng.

+ Caûnh coâ giaùo vaø caùc em nhoû ñang muùa haùt

treân saân khaáu, Caûnh naøy do 1 coâ giaùo vaø 30 em thieáu nhi

thöïc hieän

Caûnh 2: Moâ taû moät soá thaønh quaû tieâu bieåu veà

kinh teá mang tính ñaëc tröng cuûa Ñaø Laït nhaán maïnh veà

“rau quaû” vaø “hoa”

- Treân saân coû, töø 2 höôùng… 110 dieãn vieân

maëc trang phuïc moâ phoûng töø caùc loaïi rau caûi nhö: Boâng

Artichause, Caûi baép, caûi lô, caø roát, daâu taây.. v.v..110 dieãn

vieân maëc trang phuïc moâ phoûng hoa ñaøo, cuùc vaøng ….

Cuøng dieãn hoaït caûnh muùa “Ñaø Laït saéc maøu” vui töôi,

sinh ñoäng.

Caûnh 3:

Mieâu taû nhöõng neùt rieâng cuûa Ñaølaït ñaõ ñeå laïi

aán töôïng ñeïp trong loøng du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc

nhö: khí haäu maùt meû trong laønh, thieân nhieân thô moäng,

con ngöôøi Ñaølaït thanh lòch, hieàn hoøa, meán khaùch.

- Töø 2 coång hai xe ngöïa coå tieán vaøo giöõa

saân…quay veà höôùng khaùn ñaøi A

+ Hai ca só Quang Linh vaø Haïnh Nguyeân theå

hieän baøi haùt “Ai leân xöù hoa ñaøo” cuûa Hoaøng Nguyeân.

+ 4 “Ñaøi hoa” xuaát hieän…. treân Ñaøi hoa töøng

ñoâi muùa minh hoïa. Moãi ñaøi hoa 1 maøu: saéc traéng töôïng


47

tröng cho hoa Lys, saéc hoàng töôïng tröng cho hoa anh

ñaøo, saéc vaøng töôïng tröng cho hoa Mimoza, saéc ñoû

töôïng tröng cho hoa hoàng...

- Cuøng thôøi ñieåm, treân saân khaáu…. Toáp muùa

nöõ “Ñaø Laït thaønh phoá hoa ñaøo”.

+ Treân ñuôøng Pist, 21 xe ngöïa hoa vaø 21 boä

trang phuïc muøa ñoâng do 21 ngöôøi maãu theå hieän. Xe di

chuyeån töø beân traùi (coång soá 1) qua beân phaûi… thoaùt ra

coång soá ñoài Taây Ñöùc.

CHÖÔNG V: ÑIEÅM HEÏN CAO NGUYEÂN

Thôøi löôïng : 11 phuùt ; 3 caûnh

Phaùt hoïa höôùng phaùt trieån troïng taâm cuûa

Thaønh phoá Ñaø Laït trong töông lai, phaán ñaáu trôû thaønh

trung taâm du lòch nghæ döôõng cuûa caû nöôùc. Giôùi thieäu theá

maïnh vaø hoaït ñoäng du lòch ñaëc tröng nhö: Caûnh quan

thieân nhieân töôi ñeïp, nhieàu danh lam thaéng caûnh, dòch vuï

du lòch phong phuù ña daïng, vaên hoùa baûn ñòa ñaëc saéc.v.v...

Caûnh 1 :

Treân saân coû

- Toáp muùa 1 (110 ngöôøi) trong trang phuïc "Laù

thoâng" taïo thaønh caùnh röøng rì raøo trong gioù...

- Toáp muùa 2 (110 ngöôøi) trong trang phuïc

"Daõ ngoaïi" ñang vöôït suoái treøo ñoài.

- Toáp muùa (50 ngöôøi) trong trang phuïc höôùng

daãn vieân vaø nhaân vieân phuïc vuï du lòch cuøng ñoaøn khaùch


48

nöôùc ngoaøi (50 ngöôøi), trang phuïc truyeàn thoáng …. ñaïi

dieän Chaâu AÙ, AÂu, Phi vaø Myõ La Tinh.

- Toáp muùa chieâng (200 ngöôøi) roän raøng, aâm

vang ñoùn khaùch.

- Toáp muùa côø, hoa, ñeøn, quaït, noùn quai

thao… (800 dieãn vieân)

- Toáp muùa (300 ngöôøi) trong trang phuïc aùo

daøi traéng, ñoäi noùn caùch ñieäu “Nuï hoa”... xuaát hieän cuoái

caûnh....ñoaïn keát “Nuï hoa” nôû thaønh vöôøn hoa cuùc quøy

vaøng ôû giöõa coù soá 110 baèng nhöõng boâng hoa hoàng ñoû röïc

rôõ. Taát caû caùc ñoäi hình coøn laïi laøm neàn.

- Doïc caùc khaùn ñaøi coøn laïi (tröø khaùn ñaøi maùi

che). 110 coâ gaùi Ñaø Laït gaùnh hoa töôi nhieàu maøu... ñeán

vò trí ñaõ quy ñònh leân khaùn ñaøi chính taëng ñaïi bieåu vaø

tung hoa leân khaùn ñaøi.

- Cuøng luùc treân saân khaáu tieát muïc lieân khuùc

haùt muùa "Ñaø Laït höôùng ñeán töông lai" do 56 dieãn vieân

theå hieän. Keát chöông trình thaû 110 chim boà caâu leân baàu

trôøi.(6 dieãn vieân haùt : Thanh Toaøn, Krajaên Ñíck, Krajaên

UÙt, Cil Pôi, Höõu Thaéng, Nga My)

- Ban toå chöùc caûm ôn vaø tuyeân boá keát thuùc

ñeâm hoäi, “PHAÙO HOA” ñöôïc baén leân baàu trôøi (15 phuùt)

Vò trí ñaët “Daøn baén” ôû 2 ñieåm: Khu ñaát troáng

sau khaùn ñaøi D vaø ñoài cuø.

V/ LÖÏC LÖÔÏNG THAM GIA :


49

Kòch baûn, toång ñaïo dieãn: NGUYEÃN VUÕ

HOAØNG

Phoù toång ñaïo dieãn: LEÂ QUANG VINH

AÂm nhaïc: Nhaïc só: VI NHAÄT TAÛO

Lôøi bình: Nhaø thô PHAÏM VUÕ

Bieân ñaïo chính: Ngheä só öu tuù KIM QUY

Bieân ñaïo caùc caûnh: PHAN MAÄU HAÄU –

LAN HOA - KIM KHAÙNH - HOAØNG MAÏNH TIEÁN -

HOAØNG TAÂN VIEÄT -

Daøn döïng tieåu caûnh: SÔN MINH

Thieát keá myõ thuaät: TROÏNG DUÕNG

AÂm thanh: COÂNG TY VIEÄT THÖÔNG

TP Hoà Chí Minh

Saân khaáu: NHAØ HAÙT HOAØ BÌNH - C.TY

ÑOÂNG DÖÔNG

Thieát keá trang phuïc: TRÒNH THEÁ BAÛO.

Ñaïo cuï: Hoïa só LEÂ CÖÔNG

Bieân taäp, ñaïo dieãn phim minh hoïa: MINH

HIEÀN - ANH MINH.

Daãn chöông trình: XUAÂN THOÁNG –

HIEÀN HOØA

Coá vaán toång theå chöông trình:


50

- Tieán só, NSND PHAÏM THÒ THAØNH

- Thöù Tröôûng Boä Vaên Hoùa Thoâng Tin,

NSND LEÂ TIEÁN THOÏ

Tröôûng Ban Toå Chöùc ñeâm hoäi:

OÂng ÑOAØN VAÊN VIEÄT - GIAÙM ÑOÁC SÔÛ VAÊN HOÙA

THOÂNG TIN LAÂM ÑOÀNG

Dieãn vieân tham gia chöông trình:

- Caùc ca só: Quang Linh, Haïnh

Nguyeân, K’Jaên Dick, K’Jaên UÙt, Cil Pôi, Thanh Toaøn,

Höõu Thaéng,Nga My.

- 2000 dieãn vieân cuûa caùc ñôn vò: Nhaø

Haùt Giao Höôûng Vuõ Kòch TP Hoà Chí Minh, Ñoaøn Ca

Muùa Nhaïc Laâm Ñoàng, Trung Taâm Vaên Hoùa Thoâng Tin

tænh Laâm Ñoàng, Tröôøng Cao Ñaúng Sö Phaïm Ñaø Laït,

Tröôøng Daân Toäc Noäi Truù, Tröôøng PTTH Thaêng Long,

Tröôøng PTTH Buøi Thò Xuaân, Tröôøng PTTH Traàn Phuù,

Tröôøng PTTH Chi Laêng.

Ñaø Laït, thaùng 2/2003


51

KÒCH BAÛN KHAI MAÏC

LEÃ HOÄI CANAVAN HOA

Hoà Thanh Haø

- Thôøi gian : 17h30 18

h ngaøy

28/11/2003: taäp trung - Ñuùng 18h00 xuaát phaùt

- Ñòa ñieåm : Tröôùc raïp 3 thaùng 4

- Ñôn vò tham gia : Theo thöù töï ñoäi hình

* Ñoäi hình 1 : CA Tp. Ñaø Laït chuû trì.

+ 02 xe moâ toâ CA Tp.

+ 02 caûnh saùt

* Ñoäi hình 2 : 05 xe hoa lôùn ( Boá trí heä thoáng ñeøn , vaø aâm

thanh ñeå phaùt nhaïc khi ñi dieãu haønh )

1. Xe hoa 1 : coù trang trí hoà nöôùc hoa sen, troáng

ñoàng vaø töôïng Baùc Hoà (coù makeùt keøm theo (caùch ñieäu

vaø hoa thaät) )

* Ñoäi hình 3: 110 em thieáu nhi ñoäi nghi thöùc Thaønh

Ñoaøn

2. Xe hoa 2 : trang trí ñoài nuùi vaø hoa höôùng


52

döông, treân ñaøi hoa höôùng döông coù ngöôøi thaät trong

trang phuïc daân toäc, bieåu töôïng ñoaøn keát daân toäc (caùch

ñieäu vaø hoa thaät)

* Ñoäi hình 4 :- 110 nöõ sinh maëc aùo daøi traéng, ñoäi noùn laù

keát hoa quyø( Thaønh Ñoaøn & tröôøng Taây Sôn)

- 110 em nöõ sinh tröôøng Trung hoïc Kinh

teá Kyõ thuaät

- Trang phuïc aùo daøi traéng - coù noùn laù

keát hoa daõ quyø

- Ñi theo ñoäi hình haøng 5 x 22

- Khi di chuyeån coù ñoäng taùc muùa noùn laù

3 .Xe hoa 3 : trang trí baèng hoa hoàng, coù bieåu

töôïng tình yeâu, coù ngöôøi thaät, coù trang trí 110 chaäu hoa

hoàng thaät.

* Ñoäi hình 5 : 110 ñeøn loàng hoa (Thaønh ñoaøn chòu traùch

nhieäm).

- 110 ngöôøi vaø 110 loàng ñeøn ñaõ ñöôïc choïn vaøo toái

22/11/2003 taát caû loàng ñeøn caùch ñieäu theo caùc loaøi hoa.

- Ñi thöù töï 4 haøng ngang ñaàu haøng coù loàng ñeøn lôùn.

4 . Xe hoa 4 : trang trí caùch ñieäu röøng thoâng, coù

nhöõng ñaøi hoa Thuyû Tieân – xung quanh laø nhöõng giaøn

phong lan hoaëc chaäu phong lan ñòa phong lan thaät.

* Ñoäi hình 6 : 110 sôn nöõ vaø hoa röøng (TTVH – vaø

Tröôøng daân toäc noäi truù chòu traùch nhieäm)


53

- 110 em nöõ hoïc sinh Tröôøng daân toäc noäi truù.

- Trang phuïc truyeàn thoáng daân toäc – coù guøi hoa daïi

moãi ngöôøi, ñaàu coù voøng hoa, ñi theo ñoäi hình haøng (5 x

22).

- Khi di chuyeån coù muùa theo ñoäi hình treân.

5 Xe hoa 5 : Ñöôïc trang trí thaønh “vöôøn hoa”

muoân saéc coù ñaøi hoa tím, treân ñaøi hoa coù bieåu töôïng du

lòch trang trí baèng taát caû caùc loaïi hoa thaät troàng taïi Ñaø

Laït.

* Ñoäi hình 7 : 10 nhoùm nhaïc treû cuûa caùc tænh Thaønh

phoá baïn cuûa “Lieân hoan nhoùm nhaïc treû Ñaø Laït 2003”.

- Ñi theo ñoäi hình töøng nhoùm nhaïc – trang phuïc

bieåu dieãn coù nhaïc cuï ñaøn thuøng, accor dion …

- Cuøng haùt baøi saéc hoa Ñaø Laït (Trung taâm VH Ñaø

Laït phoái hôïp TTVH tænh)

* Ñoäi hình 8 : 15 xe ngöïa hoa cuûa 15 phöôøng, xaõ (coù

trang trì ñeøn).

- Xe hoa phöôøng 1 : Trang trí hoa loa keøn nhieàu

maøu (coù makeùt) vaø baèng hoa thaät : hoa caét caønh vaø hoa

chaäu.

- Xe hoa phöôøng 2 : Trang trí xe ngöïa hoa theo

makeùt baèng hoa cuùc vaøng thaät.

- Xe hoa phöôøng 3 : trang trí xe ngöïa hoa theo ma

keùt baèng hoa Layôn thaät.

- Xe hoa phöôøng 4 : trang trí xe ngöïa hoa theo

maket baèng “salem” thaät.


54

- Xe hoa phöôøng 5 : trang trí xe ngöïa hoa hoàng

maøu traéng vaø maøu vaøng, hoa hoàng thaät.

- Xe hoa phöôøng 6 : trang trí xe ngöïa hoa baèng

hoa ñoàng tieàn – hoa thaät.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 7 : trang trí xe ngöïa hoa

theo makeùt baèng hoa Caùt töôøng, hoa thaät.


baèng hoa hoàng maøu ñoû, theo maket, hoa thaät.


baèng hoa hoàng moân theo maket – hoa thaät.


baèng hoa ngaøn sao – sao tím theo mat keùt vaø baèng hoa

thaät.


theo maket baèng hoa hueä, hoa thaät.

- Xe hoa phöôøng 12 : trang trí xe ngöïa hoa baèng

hoa baát töû theo maket – hoa thaät.

- Xe hoa xaõ Taø Nung : trang trí xe ngöïa hoa theo

maket baèng hoa cuùc ñoû, hoa thaät.

- Xe hoa xaõ Xuaân Thoï : trang trí xe ngöïa hoa theo

maket baèng hoa mat rit, hoa thaät.

- Xe hoa xaõ Xuaân Tröôøng : trang trí xe ngöïa hoa

theo maket baèng hoa caåm chöôùng, hoa thaät.

* Ñoäi hình 9 : 110 gaùnh haøng hoa (TTVH – Ñaø Laït vaø

Tröôøng BTX chòu traùch nhieäm).


55

- Choïn 110 em nöõ sinh – trang phuïc Baéc – Trung -

Nam vôùi 110 gaùnh hoa töôi – ñi theo ñoäi hình (2 x 55)

* LOÄ TRÌNH CANAVAN HOA :

- Ñuùng 18h 00 – taïi tröôùc raïp 3 thaùng 4.

- Caùc

ñoäi hình ñi

(theo thöù

töø ñoäi hình

1 ñeán ñoäi

hình 9).

Töø tröôùc

raïp 3/4

voøng ra

sau raïp

voøng laïi tröôùc raïp – xuoáng doác Leâ Ñaïi Haønh – ñeán

boàn binh ñaøi phun nöôùc ( xe hoa vaø xe ngöïa hoa

döøng laïi - caùc ñoäi hình ñi boä di chuyeån xung quanh

boàn binh vaø muùa theo ñoäi hình cuûa mình ) – qua ñaàu

ñöôøng Nguyeãn Thaùi Hoïc – ñeán tröôùc saân khaáu Hoà

du thuyeàn– ñi ngang qua saân khaáu (Ban toå chöùc seõ

thuyeát minh töøng ñoaøn ñi ngang qua) caùc ñoäi hình 1,

ñoäi hình 2, ñoäi hình 8 chaïy thaúng qua khaùn ñaøi saân

khaáu ñöùng laïi chôø laøm leã khai maïc (ñeå sau khai maïc

ñi dieãu haønh).

- Caùc ñoäi hình töø ñoäi hình 3 ñeán ñoäi hình 7, sau

khi ñi ngang qua saân khaáu, thì voøng ngöôïc laïi veà vò trí


56

taäp trung tröôùc saân khaáu sau haøng gheá ñaïi bieåu (caùc ñoäi

hình ñi boä döøng laïi tröôùc saân khaáu vaø muùa theo ñoäi hình

cuûa mình ) (coù sô ñoà boá trí).

- Rieâng ñoäi hình 9 khi ngang qua saân khaáu thì

chia thaønh 2 haøng – qua phía tröôùc ñaïi bieåu taëng hoa cho

ñaïi bieåu vaø quan khaùch – sau ñoù veà vò trí theo sô ñoà ñeå

döï leã khai maïc.

PHAÀN THUYEÁT MINH CHI TIEÁT CAÙC ÑOÄI HÌNH :

- Ñuùng 18h 30 ñoäi hình 1 ngang qua saân khaáu thì 2

ngöôøi daãn chuyeän nam vaø nöõ leân saân khaáu ñeå thuyeát

minh töøng ñoäi hình.

Noäi dung phaàn thuyeát minh : 5 xe hoa Tp.

Ñaø Laït.

1. Xe hoa 1 :

* TUYEÁT HAÏNH

Thöa quyù vò vaø caùc baïn !

Ñaø Laït cuûa chuùng ta töøng ñöôïc meänh danh

laø thaønh phoá cuûa xöù sôû ngaøn hoa, trong ngaøy leã

hoäi 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån hoâm

nay 5 chieác xe hoa ñöôïc keát hoa töôi röïc rôõ seõ

giôùi thieäu vôùi quyù vò vaø caùc baïn nhöõng neùt khaùi

quaùt veà nhöõng yù töôûng tuyeät vôøi cuûa thaønh phoá

thaân yeâu naøy.


57

Hoa sen laø moät loaøi hoa cao quyù thanh cao, hoa

sen töôïng tröng cho söï trong saïch - lieâm khieát,

ñöôïc nhaân daân ta gaén keát vôùi hình töôïng Baùc Hoà

kính yeâu.

* XUAÂN THOÁNG

Ñöôïc trang trí caùch ñieäu “hoà nöôùc” coù ñaøi sen,

troáng ñoàng Ngoïc Löõ vaø töôïng Baùc Hoà ñang vaãy chaøo

ñoàng baøo, caøng noùi leân söï kính troïng ngöôøi laõnh ñaïo

tuyeät vôøi cuûa Toå Quoác ta, nhaân daân ta. Hoà Chuû Tòch laø

ñoùa hoa sen soáng maõi trong loøng nhaân daân Vieät Nam vaø

baïn beø treân theá giôùi.

PHAÀN THUYEÁT MINH 110 EM THIEÁU NIEÂN ÑOÄI NGHI

THÖÙC THAØNH ÑOAØN :

* TUYEÁT HAÏNH

“Em mang treân vai maøu khaên töôi thaém


58

Bao nieàm mô öôùc töôi saùng ngaøy mai

Ngoïn côø trao tay theo Ñoaøn em tieán böôùc

Thaønh ngöôøi chieán syõ cho ngaøy hoâm nay

Thaønh ngöôøi chieán syõ cho cuoäc ñôøi trong töông

lai.”

* XUAÂN THOÁNG

Hoâm

nay ñaïi dieän

cho theá heä

mai sau cuûa

thaønh phoá

ÑaøLaït – caùc

em thieáu

nieân cuûa Ñoäi

Thieáu Nieân

Tieàn Phong

Thaønh phoá

ÑaøLaït - cuõng ñeán vôùi leã hoäi Hoa baèng nhöõng boù hoa

muoân maøu theå hieän tình yeâu ñoái vôùi queâ höông mình –

nôi caùc em ñöôïc sinh ra, ñöôïc nuoâi döôõng vaø hoïc taäp.

2./ Xe hoa 2 :

* TUYEÁT HAÏNH

Ñaø Laït laø thaønh phoá coù nuùi ñoài nhaáp

nhoâ trong söông môø, coù hoa höôùng döông

vaøng röïc döôùi baàu trôøi xanh trong. Höôùng

döông laø moät loaøi hoa ñeïp, luoân höôùng veà

maët trôøi; hoa theå hieän yù chí, nieàm tin vaø tinh


59

thaàn ñoaøn keát cuûa ngöôøi daân Thaønh phoá Ñaø

Laït, quyeát taâm thöïc hieän thaønh coâng coâng

cuoäc ñoåi môùi do Ñaûng Coäng Saûn Vieät Nam

khôûi xöôùng vaø laõnh ñaïo, xöùng ñaùng vôùi danh

hieäu : Ñaø Laït thaønh phoá anh huøng.

* XUAÂN THOÁNG

Taát caû nhöõng boâng hoa höôùng döông röïc

rôõ cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït ñöôïc trang trí gaén keát

vôùi nhau theå hieän söï ñoaøn keát cuûa caùc daân toäc

trong ñaïi gia ñình caùc daân toäc Vieät Nam.

PHAÀN THUYEÁT MINH 110 THIEÁU NÖÕ TRÖÔØNG KINH TEÁ

KYÕ THUAÄT ÑOÄI NOÙN LAÙ KEÁT HOA DAÕ QUYØ:

* TUYEÁT HAÏNH

Khoâng bieát töï bao giôø muøa ñoâng ÑaøLaït ñaõ

khoâng theå thieáu nhöõng ñoùa daõ quyø. Daõ quyø vaøng

röïc treân khaép caùc neûo ñöôøng, goùc phoá, treân nhöõng

ngoïn ñoài, khu vöôøn, nöông raãy ôû caùc vuøng ngoaïi

oâ thaønh phoá taïo neân moät neùt ñeïp ñaëc tröng cuûa

phoá phöôøng ÑaøLaït.

*XUAÂN THOÁNG

Tuy laø

loaøi hoa

daïi, nhöng

neùt ñeïp

vöøa thöôùt

tha, vöøa


60

kieâu sa cuûa daõ quyø khoâng heà thua keùm nhöõng

loaøi hoa khaùc. Vì theá hoâm nay, 110 thieáu nöõ cuûa

tröôøng Trung hoïc Kinh teá Kyõ thuaät Dalat ñaõ söû

duïng hoa daõ quyø ñeå keát neân 110 chieác noùn laù

ñem ñeán leã hoäi hoa theâm phaàn röïc rôõ vaø duyeân

daùng.

3./ Xe hoa 3 :

* TUYEÁT HAÏNH

Ñaø Laït laø thaønh phoá cuûa tình yeâu.

Ñaát trôøi Ñaø Laït, thieân nhieân Ñaø Laït ñöôïc

taïo hoùa ban taëng ñaõ trôû thaønh vuøng ñaát lyù töôûng,

con ngöôøi Ñaø Laït cuõng theá, hieàn hoøa, meán khaùch,

taïo moät neùt rieâng veà phong caùch cuûa ngöôøi Ñaø

Laït.

* XUAÂN THOÁNG

Haøng trieäu trieäu boâng hoàng cho thaønh phoá troøn

110 tuoåi, nhaân daân Ñaø Laït chuùng ta coù quyeàn ñöôïc hy

voïng vaø öôùc mô veà moät thaønh phoá tình yeâu luoân soáng

maõi trong loøng du khaùch.

PHAÀN THUYEÁT MINH 110 LOÀNG ÑEØN HOA CUÛA ÑOAØN

TNCS HCM TP ÑAØ LAÏT:

* TUYEÁT HAÏNH

Tuoåi treû Tp. Ñaø Laït luoân naêng ñoäng saùng

taïo vaø ñi ñaàu treân moïi lónh vöïc hoïc taäp, phaán ñaáu

ñeå xaây döïng vaø baûo veä Toå quoác. Caùc lónh vöïc

vaên hoùa vaên ngheä, theå duïc theå thao, caùc phong


61

traøo thi ñua yeâu nöôùc vaø laøm coâng taùc xaõ hoäi

cuõng ñaõ ñöôïc phaùt ñoäng vaø phaùt trieån maïnh meõ

töø thanh nieân caùc toå daân phoá ñeán caùc cô quan ban

ngaønh.

* XUAÂN THOÁNG

Hoâm nay, tröôùc maét chuùng ta laø 110

Thanh nieân tieâu bieåu cuûa thaønh phoá cuøng 110

loàng ñeøn hoa ñöôïc saùng taïo caùch ñieäu. Nhöõng

chieác loàng ñeøn hoa muoân maøu muoân saéc theå hieän

yù töôûng thanh nieân thaønh phoá chaøo ñoùn kyû nieäm

110 naêm Dalat hình thaønh vaø phaùt trieån, quyeát

taâm toâ thaém cho thaønh phoá hoa theâm ñeïp, theâm

xinh vaø ngaøy caøng phaùt trieån veà moïi maët trong

töông lai.

4./ Xe hoa 4 :

* TUYEÁT HAÏNH

Ñaø Laït laø thaønh phoá trong röøng, röøng trong

thaønh phoá. Nhöõng röøng thoâng baït ngaøn noái tieáp

nhau cuøng muoân ngaøn loaøi hoa ñòa lan, phong lan

aån mình trong söông, trong naéng chieàu vaøng, hoøa

trong quang caûnh thieân nhieân töôi ñeïp, khí haäu

maùt meû trong laønh … ñaõ laøm rung ñoäng bieát bao

thi nhaân löõ khaùch. Nhaø thô lôùn Xuaân Dieäu ñaõ

töøng thoát leân.

* XUAÂN THOÁNG

Xin haõy laøm thinh chôù noùi nhieàu

Ñeå nghe döôùi ñaùy nöôùc hoà reo


62

Ñeå nghe tô lieãu run trong gioù

Vaø ñeå xem trôøi giaûi nghóa yeâu …

PHAÀN THUYEÁT MINH 110 SÔN NÖÕ VAØ HOA RÖØNG :

* TUYEÁT HAÏNH

Khoâng theå nhôù ngöôøi Laïch ñeán ñaây töï bao

giôø! Chæ bieát maët trôøi moïc, roài maët trôøi laën, muøa

möa ñi, muøa naéng ñeán, ñôøi naøy ñeán ñôøi khaùc, toå

tieân ngöôøi Laïch ñaõ choïn vuøng ñaát töôi ñeïp naøy

laøm queâ cha ñaát toå.

* XUAÂN THOÁNG

- Cuøng ñeán vôùi leã hoäi hoâm nay, coù 110 coâ

sôn cöôùc vôùi nhöõng chieác guøi ñaày hoa röøng, cuøng

saéc phuïc truyeàn thoáng xinh töôi cuûa mình ñoùng

goùp vôùi leã hoäi

saéc hoa muoân

maøu cuûa nuùi

röøng tuyeät

ñeïp, noùi leân

moái ñaïi ñoaøn

keát keo sôn vaø

beàn vöõng cuûa

caùc daân toäc

ñang sinh soáng

treân maûnh

ñaát boán muøa hoa nôû.

5./ Xe hoa 5 :


63

* TUYEÁT HAÏNH

Nhöõng röøng thoâng xanh baït ngaøn, nhöõng loaøi hoa

muoân saéc cuûa Ñaø Laït ñaõ ñi vaøo thô ca nhaïc hoïa. Raát

hieám hoi treân ñaát nöôùc ta, chæ rieâng Ñaø Laït laø moät vuøng

ñaát coù nhieàu loaøi hoa ñeïp, coù nhieàu teân hoa laï.

* XUAÂN THOÁNG

Moãi loaøi hoa coù moät yù nghóa rieâng, coù teân goïi

rieâng, taïo neân saéc maøu ña daïng phong phuù cho moät vöôøn

hoa Ñaø Laït röïc rôõ, xöùng ñaùng ñöôïc meänh danh laø Thaønh

phoá cuûa ngaøn hoa. Ñaây laø moät theá maïnh tuyeät vôøi cho

Ñaø Laït ñeå phaùt trieån kinh teá, caûnh quan moâi tröôøng vaø du

lòch.

Ñaø Laït maõi maõi laø thaønh phoá cuûa muoân loaøi hoa,

maõi maõi laø thaønh phoá cuûa tình yeâu.

PHAÀN THUYEÁT MINH CAÙC NHOÙM NHAÏC TREÛ “LIEÂN

HOAN NHOÙM NHAÏC TREÛ ÑAØ LAÏT 2003”

* TUYEÁT HAÏNH

- Thaät vui möøng cho thaønh phoá Hoa Ñaø

Laït cuûa chuùng ta ñöôïc ñoùn tieáp 10 nhoùm ca nhaïc

cuûa caùc tænh, vaø caùc thaønh phoá baïn ñeán tham döï

vaø chung vui vôùi Ñaø Laït. Nhöõng tình caûm toát ñeïp

aáy ñaõ ñem laïi khoâng khí aám aùp nghóa tình beø baïn,

cho Leã hoäi Hoa hoâm nay töôi thaém hôn, ñeïp hôn

vaø yù nghóa hôn. Xin caûm ôn caùc baïn.


64

* NOÄI DUNG PHAÀN THUYEÁT MINH 15 XE NGÖÏA HOA

CUÛA 15 PHÖÔØNG XAÕ

- Xe ngöïa hoa phöôøng 1 : (xe hoa loa keøn

nhieàu maøu).

* XUAÂN THOÁNG

Hoa loa keøn coù nguoàn goác töø Etiopia. Loaøi

hoa naøy ñöôïc moïi ngöôøi yeâu chuoäng vì nhöõng ñaøi

hoa traéng tuyeát deã thöông, nhöõng laù xanh to baûn

vaø ñaëc bieät laø muøi höông deã chòu. Loaøi hoa bieåu

töôïng cho saéc ñeïp loäng laãy, thöôøng ñöôïc keát vaøo

nhöõng boù hoa coâ daâu trong leã cöôùi.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 2 : (xe hoa cuùc

vaøng).

* TUYEÁT HAÏNH

Hoa Cuùc

vaøng ñaõ ñöôïc

gieo troàng ôû

Trung Quoác vaø

Nhaät Baûn caùch

ñaây nhieàu theá

kyû, nhöng maõi

ñeán theá kyû 18

loaøi hoa naøy

môùi ñöôïc du

nhaäp vaøo.Vaøo

thaùng 10 vaø 11

aûm ñaïm, khi

haàu heát caùc


65

loaøi hoa khaùc ñaõ kheùp caùnh, gioù vaø möa thu baét

ñaàu rôi thì Cuùc vaøng môùi chôùm nôû. Vaøo thôøi

ñieåm naøy hoa cuùc vaøng ñaït ñeán ñænh ñieåm cuûa söï

röïc rôõ. Theá neân, cuùc vaøng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi

yù nghóa “Laïc quan, vui veû trong nghòch caûnh”.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 3 : (xe hoa Lay

ôn).

* XUAÂN THOÁNG

Hoa Layôn bieåu töôïng cho tính caùch maïnh

meõ, loøng cao thöôïng. Hoa coù nguoàn goác töø Chaâu

AÂu, laø loaøi hoa öa khí haäu maùt, chòu ñöôïc reùt ôû

Chaâu AÂu, Layôn ñöôïc xem nhö thanh göôm cuûa

chaønh hieäp só vôùi tính caùch maïnh meõ, cao thöôïng.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 4 : (xe hoa

salem).

* TUYEÁT HAÏNH

Hoa salem thuoäc hoï Baát töû, hoa töôïng

tröng cho söï baát dieät, söï tröôøng toàn vaø hoa cuõng

thöôøng ñöôïc duøng ñeå trang trí cho nhöõng buoåi leã

nghi thöùc quan troïng.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 5 : (xe hoa hoàng

traéng vaø vaøng).

* XUAÂN THOÁNG

Hoa hoàng laø bieåu töôïng cuûa saéc ñeïp loäng

laãy vaø tình yeâu maõnh lieät. Xin haõy caån thaän


66

ñoùn nhaän nuï hoàng tình yeâu vì gai saéc caùnh hoàng

ñaâm vaøo seõ laøm ta nhöùc nhoái.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 6 : (xe hoa ñoàng

tieàn).

* TUYEÁT HAÏNH

Hoa ñoàng tieàn thuoäc hoï hoa cuùc, ngöôøi

Trung Hoa cho raèng hoa naøy töôïng tröng cho söï

phoàn thònh, vôùi neàn coâng ngheä hieän nay, loaøi hoa

naøy coù maët quanh naêm vaø ñöôïc moïi ngöôøi öa

chuoäng.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 7 : (xe hoa caùt

töôøng).

* XUAÂN THOÁNG

Hoa caùt töôøng laø loaøi hoa coù veû ñeïp quyù

phaùi, sang troïng, caùnh hoa maûnh mai, aån chöùa veû

ñeïp thanh cao, vaø ngay trong caû caùi teân, hoa

mang ñeán söï may maén cho moïi ngöôøi. ÔÛ Nhaät

Baûn, hoa Caùt töôøng ñöôïc nhieàu ngöôøi öa chuoäng

vaø thöôøng ñöôïc duøng trong caùc dòp leã, ngaøy Teát.


ñoû).

*

TUYEÁT HAÏNH

Khoâng

coù moät

nhaø

thô


67

naøo trong giôùi vaên ngheä syõ laïi khoâng nhaéc

ñeán loaøi hoa naøy. Hoa hoàng ñöôïc xem laø nöõ

hoaøng cuûa caùc loaøi hoa, noù luoân luoân gaén lieàn

vôùi phuï nöõ vaø tình yeâu. Hoa Hoàng coù nguoàn

goác ôû phöông Ñoâng nhöng ngaøy nay noù ñaõ nôû

hoa treân khaép ñòa caàu vôùi höông thôm tinh teá

nhaát, maøu saéc röïc rôõ nhaát, vaø nhöõng chieác laù

töôi xanh nhaát. Vì theá Chritistina Rosstti ñaõ

noùi : “Tình yeâu nhö moät ñoùa hoàng, loaøi hoa

haïnh phuùc nôû trong vöôøn ñôøi.”


moân).

* XUAÂN THOÁNG

Moät soá ngöôøi cho raèng Hoàng moân xuaát

phaùt töø Nam Myõ, nhöng soá khaùc cho raèng Hoàng

moân xuaát phaùt töø phöông Ñoâng. Hoàng moân vôùi

maøu ñoû röïc rôõ, ñöôïc moïi ngöôøi phöông Ñoâng raát

öa chuoäng vì hoï cho raèng ñaây laø loaøi hoa mang

ñeán nhieàu may maén, hoa raát laâu taøn vaø gaàn ñaây

thöôøng ñöôïc duøng trong caùc leã hoäi, tieäc cöôùi.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 10 : (xe hoa ngaøn

sao – hoa tím).

* TUYEÁT HAÏNH

Ngöôøi ta noùi raèng loaøi hoa naøy töôïng tröng

cho söï chính chaén, hoa thöôøng nôû vaøo muøa Noel,

Teát. Hoa coøn coù yù nghóa laø “Tình yeâu muoân

maøu”.


68

- Xe ngöïa hoa phöôøng 11 : (xe hoa

hueä).

* XUAÂN THOÁNG

Trong suoát beà daøy cuûa lòch söû hoa hueä

thöôøng ñöôïc xem laø bieåu töôïng cuûa söï thanh

khieát vaø loäng laãy, theo truyeàn thuyeát noù ñöôïc ra

ñôøi töø nöôùc maét cuûa Eva, khi naøng rôøi khoûi vöôøn

ñòa ñaøng. Vuøng La Maõ vaø Hy Laïp ñaõ toân vinh

loaøi hoa naøy leân ngoâi cao nhaát cuûa caùc loaøi hoa.

Hoa hueä traéng bieåu tröng cho loøng nhieät tình, hoa

hueä maøu ñoám da cam mang yù nghóa “ta vaãn laø

baïn cuûa nhau” vaø hoa hueä vaøng laø bieåu töôïng cuûa

söï duyeân daùng.

- Xe ngöïa hoa phöôøng 12 : (xe hoa baát

töû).

* TUYEÁT HAÏNH

Hoa baát töû töôïng tröng cho tình yeâu baát

dieät cuûa con ngöôøi vôùi queâ höông ñaát nöôùc. Nhö

lôøi cuûa nhaø vaên Doxtoiepki ñaõ noùi: “caøng ñi saâu

vaøo tình yeâu, con ngöôøi caøng tieán gaàn ñeán söï baát

töû”

- Xe ngöïa hoa xaõ Taø Nung : (xe hoa

cuùc ñoû)

* XUAÂN THOÁNG

Vôùi yù nghóa “laïc quan, vui veû trong nghòch

caûnh”, hoa cuùc ñoû xuaát xöù töø Trung Quoác vaø Nhaät

Baûn. Vaøo thaùng 10 vaø 11, khi haàu heát caùc loaøi


69

hoa ñaõ kheùp caùnh, gioù vaø möa thu baét ñaàu rôi thì

Cuùc ñoûmôùi chôùm nôû. Luùc naøy, hoa cuùc ñoû ñaït

ñeán ñænh ñieåm cuûa söï röïc rôõ. Vì theá caùc nhaø vaên

vaø thô Phöông ñoâng thöôøng laáy hoa Cuùc ñeå laøm

ñeà taøi cho thô ca cuûa mình.

- Xe ngöïa hoa xaõ Xuaân Thoï : (xe hoa ly

ly).

* TUYEÁT HAÏNH

Quyù vò vaø caùc baïn ñang chieâm ngöôõng xe

hoa ly ly. Loaøi hoa naøy xuaát xöù töø Chaâu Aâu. Hoa

ñöôïc gieo troàng baèng cuû, raát ña daïng vaø phong

phuù veà maøu saéc. Hoa luoân toûa höông thôm nheø

nheï laøm vaán vöông loøng ngöôøi. Loaøi hoa naøy

ñöôïc moïi ngöôøi öa chuoäng vaø ñöôïc duøng ñeå trang

trí cho caùc buoåi leã trang troïng.

- Xe ngöïa hoa xaõ Xuaân Tröôøng : (xe

hoa caåm chöôùng).

* XUAÂN THOÁNG

Hoa caåm chöôùng laø moät trong caùc loaøi hoa

laâu ñôøi nhaát ñöôïc con ngöôøi gieo troàng. ÔÛ nöôùc

Anh noù ñöôïc bieát ñeán töø theá kyû 14 vaø ñaõ ñöôïc

vaên hoùa Anh nhaéc ñeán nhieàu trong caùc taùc phaåm

cuûa mình. Hoa caåm chöôùng töôïng tröng cho tình

yeâu vaø tình ngöôøi.


70

PHAÀN THUYEÁT MINH 110 EM HOÏC SINH TRONG TRANG

PHUÏC BAÉC, TRUNG, NAM VÔÙI 110 GAÙNH HOA TÖÔI:

* TUYEÁT HAÏNH

Sau böôùc chaân cuûa Baùc Só Alexandre

Yersin, nhöõng ngöôøi phu laøm ñöôøng, phu xaây

döïng ngöôøi Vieät ñaõ ñeán ñeå phuïc vuï cho döï aùn Ñaø

Laït – laø moät Trung taâm nghæ döôõng cuûa toaøn

quyeàn Ñoâng Döông. Daân soá Ñaø Laït ñoâng daàn

theo nhöõng chuyeán di daân, hoï ñeán töø nhöõng bình

nguyeân mieàn Nam, nhöõng laøng rau xöù Baéc, töø nuùi

Ngöï soâng Höông, töø soâng Haøn, soâng Traø cuûa

mieàn Trung ñaát Vieät.

* XUAÂN THOÁNG

- Ngöôøi Ñaø Laït laø moät söï hoäi tuï, toång hoøa

caùc giaù trò vaên hoùa cuûa con ngöôøi töø khaép moïi

mieàn ñaát nöôùc.

- Theå hieän yù töôûng ñoù, 110 em hoïc sinh

cuûa tröôøng trung hoïc baùn coâng Nguyeãn Du trong

trang phuïc truyeàn thoáng cuûa 3 mieàn Baéc, Trung,


71

Nam cuøng 110 gaùnh hoa töôi ñaõ ñeán leã hoäi cuûa

chuùng ta ñeå theå hieän thaønh phoá ngaøn hoa hieàn

hoøa thanh lòch vaø meán khaùch.

(Khi thuyeát minh phaàn 110 gaùnh haøng hoa, caùc

em gaùnh hoa vaøo taëng hoa cho ñaïi bieåu vaø khaùch môøi,

sau ñoù ruùt veà vò trí ( theo sô ñoà) ñeå döï leã khai maïc).

II. LEÃ KHAI MAÏC :

1/ – Thôøi gian : töø 19h00 ñeán 23

h00

2/– Ñòa ñieåm : Saân khaáu du thuyeàn ngaõ 3

Nguyeãn Thaùi Hoïc.

3/ – Nghi thöùc khai maïc : ( 30 phuùt )

- 19h00 : Ñ/c Nguyeãn Vaên Trung , Giaùm ñoác ñaøi

phaùt thanh truyeàn hình Thaønh phoá Ñaølaït, tuyeân boá lyù do,

giôùi thieäu ñaïi bieåu (sau ñoù môøi Ñ/c Nguyeãn Tri Dieän leân

ñoïc dieãn vaên khai maïc)

+ Ñ/c Nguyeãn Troïng AÙnh Ñoâng - Phoù Chuû tòch

UBND Tp. Ñaø Laït ñoïc dieãn vaên khai maïc leã hoäi hoa.

(Ñ/c Nguyeãn Vaên Trung môøi laõnh ñaïo tænh leân

phaùt bieåu vaø taëng hoa cho laõnh ñaïo Tp. Ñaø Laït)

+ Ñ/c Nguyeãn Troïng AÙnh Ñoâng leân phaùt bieåu ñaùp

töø vaø caûm ôn.

- 19h30 : Chöông trình bieåu dieãn cuûa caùc nhoùm

nhaïc treû veà tham döï :

“LIEÂN HOAN NHOÙM NHAÏC TREÛ ÑAØ LAÏT 2003”

( Luùc naøy, ñoaøn xe moâtoâ, xe hoa, xe ngöïa hoa ñi

dieãu haønh theo caùc tuyeán ñöôøng: Ñinh Tieân Hoaøng – Ngaõ


72

5 Ñaïi hoïc – Buøi Thò Xuaân – Ngaõ ba tröôøng Nguyeãn Du –

Phan Ñình Phuøng – Ñöôøng 3/2 – Traàn Phuù – Traàn Höng

Ñaïo – Huøng Vöông – Traàn Quyù Caùp – Quang Trung –

Nguyeãn Traõi – Yersin – Traàn Quoác Toaûn – Nguyeãn Thò

Minh Khai – Voøng xoay Chôï Ñaø Laït sau ñoù töï giaûi taùn)

- 23h00 : Keát thuùc leã hoäi.


73

LÔØI BÌNH LEÃ HOÄI

110 naêm “Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån”

Phaïm Vuõ.

Chöông I: HUYEÀN THOAÏI NUÙI RÖØNG

ND1: Thuôû hoàng hoang xa xöa

Khi ñaát trôøi troøn moät khoái

Ñaát voâ sinh, trôøi traéng ñuïc moät maøu maây

Thaàn N’Ñu ñaõ quyeát ra tay


74

Phaù vôõ nuùi tìm ra nguoàn nöôùc.

ND2: Doøng nöôùc ngoït chaûy traøn treân maët ñaát

Caây coái sinh soâi theo nöôùc ñeán voâ cuøng

Vaø muoân loaøi, muoân vaät soáng ung dung

Tieân caûnh ñaáy, thaät voâ cuøng sinh ñoäng

Caûm ôn Thaàn ñaõ cho ta trôøi cao vaø bieån roäng

Thaùc nöôùc trong kia laø nguoàn soáng cuûa muoân loaøi

TRUYEÀN THUYEÁT LANG BIANG

ND1: Roài moät ngaøy kia cuõng ñaõ raát xa xöa

Khoâng hieåu vì sao trôøi queân cho nöôùc

Maáy thaùng roøng khoâng möa suoái, khe caïn kieät

Caây coái xaùc xô, beänh hoaïn khoå muoân loaøi

Giaø laøng guïc ñaàu, tay boùp naùt baøn tay

Tìm ñaâu nöôùc cho ngaøy mai nuoâi söï soáng?

ND2: Tình yeâu cuûa Lang vaø Bian cuõng khoâ daàn ñeán tuyeät

voïng!

Biang gaàm leân! Quyeát ñi kieän oâng trôøi


75

Maëc traêm hoï khuyeân can, Bian quyeát ñeán nôi

Ñoøi coù nöôùc, cho muoân ngöôøi ñöôïc soáng!

Biang ñi suoát baûy ngaøy, baûy ñeâm khoâng aên khoâng

uoáng

Kieät söùc, chaøng ngaû xuoáng tröôùc coång trôøi

K’Lang ôû nhaø thöông nhôù khoân nguoâi

Quyeát ñi tìm choàng vaø ñoøi ñöôïc nöôùc

OÂm xaùc choàng, K’Lang keâu khoùc

Tieáng khoùc cuûa naøng voïng thaáu trôøi cao

Boãng moät traän möa lôùn raøo raøo ñoå xuoáng

ND1: Nöôùc ngoït daâng cao chaûy traøn ñoàng ruoäng

Muoân loaøi möøng vui, ghi ôn taïc töôïng anh huøng

Treân ñænh nuùi cao, cao nhaát cuûa vuøng

Nuùi Lang Bian - Nuùi vôï, nuùi choàng ngöôøi anh

huøng boä toäc Laït.

ND2: Ngöôøi anh huøng ngaõ xuoáng, trôøi cho nöôùc chaûy veà

Hoäi ñöôïc muøa, daân soáng no neâ

Ôn Thaàn K’Neâ (Thaàn Luùa) ôn Thaàn KThe (Thaàn

Ñaát)

Caây neâu döïng cao, nhaø daøi chaät ních


76

Röôïu traêm voø, traâu moå traêm con

Muùa haùt vang, chieâng troáng thaät doøn

Môøi caùc Thaàn vaø vôï choàng ngöôøi anh huøng veà döï

tieäc

Ngaøy Hoäi keùo daøi töôûng khoâng bao giôø heát

Löûa saùng baäp buøng, Thaàn Lo Zan Guùt(1)

cuõng vui

Giaø laøng cuøng vôùi gaùi trai vöøa nhaûy vöøa cöôøi

Möøng ñöôïc muøa, möøng cuoäc ñôøi ñoåi môùi

Chieâng troáng roän vang, troïn 100 ngaøy, 100 ñeâm

hoäi.

ND1: Boãng giaø laøng nghe tieáng Lang Biang goïi

Baûo daân veà môû hoäi troàng caây

Cho röøng theâm xanh, hoa traùi theâm ñaày

Cho muoân loaøi töø nay khoâng coøn ñoùi khoå!

NGAØY GHI NHÔÙ

ND2: Ñuùng 110 naêm veà tröôùc

Baùc só Yersin ñaõ ñaët böôùc tôùi ñaây

(1) LOZANGAÙT: Thaàn löûa


77

Tröôùc caûnh thieân nhieân huøng vó, meâ say

Ngöôøi ñöùng ngaém röøng caây, thaùc nöôùc

ND1: Thuôû aáy mòt muø söông gioù reo

Ñaïi ngaøn thaêm thaúm nuùi cheo leo

Ñöôøng leân ngoaïn muïc quanh co laém

Naùt caû baøn chaân vaãn cöù treøo!

Ñi tìm chi ñaáy Baùc só ôi!

Nöôùc Phaùp qua ñaây ñöôïc maáy ngöôøi

Say caûnh, say tình daân xöù Laït

Thöông ngöôøi, meán caûnh leä traøo rôi!

ND2: Moät traêm möôøi naêm ñaõ qua roài

Baùc só ñaõ thaønh ngöôøi thieân coå

Nhaân daân thaønh phoá bieát ôn ngöôøi

Xin taïc töôïng ñeå ñôøi ñôøi ghi nhôù.


78

Chöông II: ÑAÁT LAØNH HOÄI TUÏ

ND1: Ngaøy xöûa, ngaøy xöa nuùi lieàn vôùi bieån

Soâng La Ngö voã soùng ñeán voâ cuøng

Leã hoäi caàu ngö, caâu caù tieân roàng

Vui naùo nöùc trong loøng bao theá heä

Thuyeàn baèng caây, daäp dôøn treân soùng beå

Maùi cheøo cong, ngöïc treû ñaãm moà hoâi

Löôùi tung leân, loang loaùng aùnh maët trôøi

Tieáng troáng roän boài hoài töøng meû caù

ND2: Daân mieät bieån bao ñôøi vaát vaû

Buoâng tay cheøo, leân nuùi vôõ hoang


79

Troàng caây, laäp aáp, xaây laøng

Ñöa haït muoái leân cuùng Yaøng xin ôû

Ngöôøi tröôùc, ngöôøi sau, töøng doøng, töøng hoï

Soáng cuøng ñoàng baøo Churu, Maï, K’Ho.

Thaønh queâ höông…töø ñoù ñeán baây giôø

Truyeàn thoáng cuûa Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi

Bình - Phuù - Khaùnh Hoøa

Cuûa caû Ninh vaø Bình Thuaän

Ñaõ goùp phaàn toâ ñaäm saéc cao nguyeân

ND1: Sau theâm moät soá baø con töø Hueá - Soâng Höông

Töø Ngheä An, Haø Tónh ñeán laøm vöôøn

Töø Haø Ñoâng ñeán gieo öôm maàm soáng

Aáp Ngheä Tónh, Saøo Nam, Haø Ñoâng, Aùnh Saùng

Laø queâ höông cuûa baø con mieàn Trung, mieàn Baéc

ñeán ñònh cö

Cöù theá: ÑAÁT LAØNH HOÄI TUÏ

ND2: Ngöôøi traêm nôi mô veà Ñaø Laït

Ñeå moät ngaøy ñöôïc soáng caûnh boàng lai

Ñöôøng leân cao, hoa naéng traûi daøi


80

Mieàn ñaát ñoû ñoát loøng ai tìm kieám

Baø con ñeán ñaây mang caû vaên minh, truyeàn thoáng

Neàn vaên hoùa soâng Hoàng vaø ca Hueá mieàn Trung

Cuøng quyeän vaøo nhau theo nhòp chieâng ñoàng

Quanh beáp löûa baäp buøng ñeâm Ñaø Laït.

Chöông III: THAØNH PHOÁ ANH HUØNG

ND1: Truyeàn thoáng laø coäi nguoàn cuûa söùc maïnh

Truyeàn thoáng ñoaøn keát, truyeàn thoáng ñaáu tranh

Truyeàn thoáng chòu ñöïng hy sinh gian khoå

Ñaõ taïo neân daùng voùc Ñaø Laït hoâm nay


81

Duø laø ngöôøi Kinh, ngöôøi Churu, ngöôøi Maï, ngöôøi

Taøy

Ngöôøi K’Ho vaø caû nhöõng ai môùi ñeán

Ñeàu coù chung moät taám loøng, moät tình yeâu hoøa

quyeän

Chung moät baøn thôø Baùc, moät Toå Quoác Vieät Nam

Chung moät quyeát taâm, chung nieàm öôùc voïng

Ñeå Ñaø Laït ñeïp giaøu vaø cuoäc soáng aám no hôn!

ND1: Nhôù laïi ngaøy ñaàu khi môùi coù Ñaûng…

Thuôû aáy…

Trôøi Ñaø Laït coøn u aùm

Boãng böøng leân aùnh saùng Ñaûng soi ñöôøng

Chi boä ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp giöõa moät ñeâm muø

söông

Ba Ñaûng vieân neâu göông tranh ñaáu

Ñoàng chí Traàn Höõu Duyeät, Traàn Dieäm vaø Leâ

Quang Phaán

Teân ba ngöôøi thaønh ñieåm chaám son.

Thaønh theá ñöùng chaân kieàng, theá ñöùng ngaøn naêm

Trong lòch söû quang vinh thaønh phoá Ñaø Laït anh

huøng.


82

ND1: Laù côø Ñaûng bay leân xoùa ñeâm ñen daøy ñaëc

Keâu goïi muoân ngöôøi ñoaøn keát ñaáu tranh

Xieát chaët tay quanh Ñaûng cuûa mình

Quyeát tranh ñaáu, duø hy sinh khoâng sôï

Côø Ñaûng ñoù laø nieàm tin – lôøi keâu goïi

Coù Baùc daãn ñöôøng, thaúng tôùi beán vinh quang.

ND2: Daønh ñöôïc chính quyeàn ñaõ khoâng deã

Giöõ ñöôïc chính quyeàn coøn khoù vaïn laàn hôn

Queâ höông ta laïi soâi suïc caêm hôøn

Vì quaân giaëc laïi tính ñöôøng quay laïi

Cuoäc chieán 30 naêm, maùu trieäu trieäu ngöôøi ñaõ

chaûy

Lôùp tröôùc guïc roài, lôùp khaùc laïi xoâng leân

Mieàn nuùi, mieàn xuoâi nghe Baùc goïi ñöùng leân

Theo côø Ñaûng xoâng leân phía tröôùc

Baø con tieåu thöông chôï Ñaø Laït ñaõ nhieàu ñeâm ñoát

ñuoác

Ñi bieåu tình ñoøi ñöôïc töï do

Hoïc sinh xuoáng ñöôøng ñuû caû thaày vaø troø


83

Ñaáu tranh ñoøi Hoøa bình - thoáng nhaát

ND1: Maùu ñoàng chí, ñoàng baøo chaûy ñoû suoái Cam Ly

Ngaøn thoâng xanh haùt maõi thaàm thì

Ru caùc chò, caùc anh ñaõ hy sinh vì ñaát nöôùc

ND2: Cho hoâm nay thaønh phoá anh huøng, töôi ñeïp

Ngaøy giaûi phoùng ta vui, ta haùt

Möøng ñaøn con trong baõo taùp trôû veà

Meï giaø ôi, meï coù thaáy haû heâ

Khi thaønh phoá trôû veà trong voøng tay cuûa meï

Taám Huaân chöông naøy xin daâng meï kính yeâu

Thaønh phoá Anh huøng saùng maõi moät tình yeâu!

Chöông IV: NHÖÕNG BOÂNG HOA NGAØY MÔÙI


84

ND1: Em sinh ra ngaøy giaûi phoùng

Ñeán hoâm nay hai möôi taùm tuoåi troøn

Treân laâm tröôøng, nhaø maùy, caùnh ñoàng

Treân vöôøn hoa, trong röøng thoâng môùi moïc

Treân buïc caùc giaûng ñöôøng ñaïi hoïc

ÔÛ nôi naøo cuõng coù daùng caùc em

Môùi ngaøy naøo coøn laø nhöõng buùp thoâng non

Nay ñaõ thaønh röøng laøm ñeïp queâ höông.

ND2: Hai möôi taùm naêm laø moät chaëng ñöôøng

Hai möôi taùm naác thang naâng ta vöôn tôùi

Töø moät thaønh phoá hoang taøn, ngheøo ñoùi

Ñieän chaäp chôøn, ñöôøng laày loäi quanh naêm

Thaønh phoá chìm trong ngheøo ñoùi, khoù khaên

ND1: Theá maø chæ sau hai möôi taùm naêm

Ñaûng laõnh ñaïo, daân vöôn leân laøm chuû

Ñieän ñaõ saùng ñeán töøng ngoõ phoá

Nhaïc roän raøng beân cöûa soå nhaø ai

Rau töôi xanh töøng luoáng traûi daøi


85

Hoa laïi nôû thaém töôi vöôøn nhaø sôùm toái

Nhaø kính moïc leân treân söôøn ñoài söông khoùi

Thaønh phoá saùng leân trong ñeâm hoäi giao muøa

ND2: Ñöôøng roäng theânh thang, xanh ñeïp maët hoà

Tröôøng môùi môû ñoùn caùc em thô tôùi lôùp

Khaên quaøng ñoû saùng hoàng maët ñaát

Thaønh phoá xanh rôïp maùt nhöõng ñoài thoâng

Nhaø nhaø moïc leân, ngoùi môùi röïc hoàng

Khoâng coøn nöõa nhöõng ñeâm ñoâng giaù laïnh

Thaønh phoá ñang treân ñaø tieán nhanh, tieán maïnh

Ñeán töông lai röïc rôõ muøa xuaân

ND1: Chaøo Thaønh phoá ngaøn hoa, Thaønh phoá ngaøn thoâng

Thaønh phoá cuûa hoa Hoàng vaø rau quaû

Xanh suoát boán muøa, töôi ñoû quanh naêm

Caûm ôn tay ngöôøi ñaõ kheùo boùn chaêm

Caûm ôn ñaát laønh cho rau quaû töôi xanh

ND2: Chaøo ngaøn hoa, chaøo xöù sôû Anh Ñaøo


86

Lôøi haùt say söa, lôøi haùt ngoït ngaøo

Xin daâng taëng trôøi cao vaø ñaát roäng

Xin daâng taëng nhöõng ngöôøi ñang soáng

Kính daâng höông hoàn nhöõng ngöôøi ñaõ ngaõ xuoáng

naêm xöa

Cho maûnh ñaát laønh giaøu ñeïp vaø thô

ND1: Kìa nhöõng ñoùa hoàng nhung Ñaø Laït

Ñaäm höông thôm tình haïnh phuùc löùa ñoâi

Ngöïa oâ ñaõ khôùp xong roài

Yeân ñaõ thaéng, töøng ñoâi veà hôïp phoá

Phía tröôùc maët, cöûa dinh ñaõ môû

Ngöïa ta phi röôùc kieäu tôùi thieân ñöôøng

Muøa ñoâng veà Ñaø Laït môø söông

Vui muøa cöôùi - muøa uyeân öông keát baïn

Chöông V: ÑIEÅM HEÏN CAO NGUYEÂN

ND1: Ñaø Laït nôi ñaây: “Cho ngöôøi naøy nieàm vui

Cho ngöôøi kia söï maùt meû, yeâu ñôøi…”

ÔÛ ñaây quanh naêm khí haäu tuyeät vôøi


87

Du khaùch ñeán nghæ ngôi vaø döôõng söùc

Thaønh phoá treân cao nghìn naêm traêm thöôùc

Ñeâm töôûng chöøng nhö haùi ñöôïc nhöõng vì sao

Röøng thoâng xanh, gioù haùt rì raøo

Nhö ru ta vaøo coõi moäng

ND2: Trôøi raát xanh, raát cao vaø raát roäng

Thaû hoàn mình bay boång giöõa thieân nhieân

Thaùc nöôùc Cam Ly, Ñatanla, Preen

Chæ ñeán moät laàn môùi quen laø ñaõ nhôù

Hoà Xuaân Höông, Suoái Vaøng, Tuyeàn Laâm, Than

Thôû

Söï tích döôùi loøng hoà ñaày duyeân nôï khoù queân

Chuøa Linh Sôn, Thieàn Vieän, Truùc Laâm

Ñöa du khaùch vaøo coõi taâm thaùnh thieän…

Hôn taát caû laø taám loøng quyù meán

Baïn taâm tình cuûa khaùch ñeán xöù ngaøn hoa

Leân Ñaø Laït ñeå saên tìm ñieàu öôùc

Cuûa ngöôøi xöa ñaùnh cöôïc vôùi hoâm nay

ND2: Xin daâng nhöõng ñoùa hoa naøy


88

Nhöõng quaû ñaàu muøa höông thôm ngaây ngaát

Cho khaùch ñeán töø xa, ngöôøi thöù trieäu leû moät

Ñeán vôùi xöù Anh Ñaøo, xöù moäng mô

Ñeán vôùi Thaønh phoá anh huøng, Thaønh phoá thô.

ND1: Ñaø Laït ñang höôùng tôùi töông lai

Ñaø Laït ñang vöôn mình khôûi saéc

Hôõi nhöõng caùnh chim hoaø bình haõy bay ñi vaø

Bay tôùi nhöõng nôi xa xoâi nhaát

Mang tin vui cuûa Ñaø Laït tôùi muoân nhaø

Xin daâng taëng ñoàng baøo vaø quùy khaùch nhöõng

boâng hoa

Thaém töôi tình Ñaø Laït.

ND2: Chaøo thaønh phoá anh huøng, thaønh phoá treân cao

Thaønh phoá Hoa Anh Ñaøo vaø öôùc voïng

Thaønh phoá du lòch ñang hoøa trong nhòp soáng

Vôùi queâ höông loàng loäng daùng roàng bay

Phaùo hoa ñoû trôøi möøng leã hoäi ñeâm nay.


89

AÁN TÖÔÏNG LEÃ HOÄI ÑAØ LAÏT 110

NAÊM

Phuùc AÂn.

Treân

daûi ñaát

Nam Taây

Nguyeân

naêm 2003

kheùp laïi vôùi

bao aán

töôïng ñaùng

nhôù trong

ñoù Leã kyû


90

nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån ñaõ taïo

neân bao nieàm haân hoan vaø luyeán tieác khoù phai trong loøng

haøng vaïn ngöôøi daân Ñaø Laït vaø du khaùch…

heo nhaän xeùt cuûa nhieàu ngöôøi thì leã hoäi kyû

nieäm 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt

trieån laàn naøy ñöôïc toå chöùc thaønh coâng hôn

laàn kyû nieäm 100 naêm tröôùc ñaây caû veà hình thöùc laãn noäi

dung. Ñieàu ñaùng möøng nhaát laø maëc duø du khaùch boán

phöông ñoå veà Ñaø Laït khaù ñoâng (leân tôùi haøng chuïc ngaøn

ngöôøi) song traät töï an ninh vaãn ñöôïc giöõ vöõng. Trong

ñeâm khai maïc Hoäi chôï Trieãn laõm Thöông maïi Du lòch

2003 maëc duø keû gian lôïi duïng ñoâng ñuùc, chen laán ñaõ gaây

neân haøng chuïc vuï moùc tuùi, giaät daây chuyeàn, ñieän thoaïi di

ñoäng cuûa du khaùch, song vôùi tinh thaàn kieân quyeát taán

coâng toäi phaïm, ngay sau ñoù löïc löôïng CA ña õ “hoát” gaàn

nhö troïn oå baêng nhoùm noùi treân ñeå ñöa ra xöû lyù tröôùc

phaùp luaät trong nay mai.

Ban toå chöùc cho hay: Töø ngaøy 25-30/11/2003 Hoäi chôï

ñaõ tieáp ñoùn treân 150.000 löôït khaùch ñeán vôùi 306 gian

haøng; trong ñoù coù gaàn 200 gian haøng laø cuûa caùc ñôn vò

saûn xuaát kinh doanh vaø dòch vuï du lòch cuûa caùc ñòa

phöông trong nöôùc nhö: Cao Baèng, Baéc Caïn, Laïng Sôn,

Haø Noäi, Thöøa Thieân Hueá, Tp. Hoà Chí Minh, Bình Thuaän,

Ninh Thuaän, Khaùnh Hoaø, Caàn Thô, An Giang, Beán Tre

…vaø treân 100 gian haøng giôùi thieäu nhöõng thaønh töïu kinh

teá - xaõ hoäi cuûa Ñaø Laït - Laâm Ñoàng treân ñöôøng phaùt

trieån. Taïi Hoäi chôï vôùi söï xuaát hieän cuûa caùc doanh nghieäp

T


91

coù taàm côõ nhö VMEP, VISERI (Toång coâng ty Daâu Taèm

Tô Vieät Nam), Cty cheø Laâm Ñoàng, Cty Xuaát nhaäp khaåu

An Giang, Cty giaáy Taán Höng… vôùi saûn phaåm khaù

phong phuù veà soá löôïng, ña daïng veà maãu maõ ñaõ taïo neân

moät dieän maïo môùi cho Hoäi chôï Thöông maïi - Du lòch Ñaø

Laït vaø theå hieän khoâng khí soâi ñoäng cuûa kinh teá nöôùc nhaø

trong thôøi kyø ñoåi môùi. Coù theå noùi ñaây laø 1 cuoäc Hoäi chôï

trieån laõm coù quy moâ lôùn nhaát töø tröôùc ñeán nay ôû Ñaø Laït.

Cuõng trong thôøi gian naøy, coâng trình ñaøi phun nöôùc ngheä

thuaät treân ñöôøng Nguyeãn Thò Minh Khai vaø coâng vieân

Yersin vôùi trò giaù ñaàu tö haøng tæ ñoàng cuõng ñaõ ñöôïc caét

baêng khaùnh thaønh.

Tuy nhieân, coù leõ ñieàu gaây aán töôïng nhaát vaãn laø Leã

hoäi “Saéc hoa Ñaø Laït” dieãn ra taïi beán du thuyeàn hoà Xuaân

Höông vôùi gaàn 20 xe hoa (caû xe ngöïa laãn xe hôi ) cuûa

12 phöôøng 3 xaõ vaø caùc ñôn vò röïc rôõ traêm hoàng nghìn tía

vôùi haøng ngaøn boâng hoàng, boâng cuùc, ly ly, caåm chöôùng,

lay ôn, thuûy tieân, ñoã quyeân, Forgetmenot, Colico, Violeùt,

Margeurte … ñöôïc trang trí khaù loäng laãy, moãi xe hoa

moãi veû baèng nhöng loaøi hoa khaùc nhau dieãu haønh qua

caùc ñöôøng phoá chính. Beân caïnh ñoù laø cuoäc thi caém hoa,

tröng baøy trieån laõm aûnh hoa, chôï hoa; hoäi thaûo giao löu

giôùi thieäu veà kyõ thuaät troàng hoa cuûa caùc ngheä nhaân vaø

hình aûnh 110 coâ gaùi nöõ sinh trung hoïc gaùnh hoa taëng du

khaùch … ñaõ ñem ñeán söï thích thuù cho du khaùch vaø ngöôøi

xem, khieán moïi ngöôøi khoâng theå queân ñöôïc caùi ngheà

troàng hoa ñoäc ñaùo voán coù töø laâu ñôøi cuûa Ñaø Laït, vaø Ñaø

Laït luoân xöùng ñaùng vôùi bieät danh “thaønh phoá hoa” maø du

khaùch ñaõ phong taëng. Beân caïnh ñoù, leã hoäi aåm thöïc vôùi


92

nhöõng moùn aên ñoäc ñaùo cuûa caû 3 mieàn Baéc, Trung, Nam

ñöôïc toå chöùc khaù traät töï taïi khu vöïc chôï “AÂm phuû”, coù

nieâm yeát coâng khai vôùi giaù khaù “meàm” ñaõ thu huùt khaù

ñoâng du khaùch. Caûnh “cheùm”, “chaët”, cheøo keùo khaùch

khoâng coøn nöõa, khu ñi boä ñöôïc môû ra, cuøng vôùi cuoäc thi

“chinh phuïc ñænh Lang Biang” cuõng ñöôïc nhieàu du

khaùch khen ngôïi.

Toái 30/11/2003 kòch baûn saân khaáu hoaù “Chaøo 110

naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån” ñaõ dieãn ra taïi thao

tröôøng Laâm Vieân khaù hoaønh traùng. Saân khaáu ñöôïc trang

trí baèng hình aûnh 1 boâng hoa höôùng döông khoång loà vaøng

röïc höôùng veà hoà Xuaân Höông vaø ñænh Lang Biang nhieàu

huyeàn thoaïi, ngôøi trong söông vaø xanh bieác trong maây.

Hôn 1.000 dieãn vieân laø nam nöõ thanh nieân vaø caùc em hoïc

sinh caùc tröôøng hoïc ñaõ tham gia ñoàng dieãn moät caùch nhòp

nhaøng trong suoát 3 chöông: “Huyeàn thoaïi nuùi röøng”;

“Ñaát laønh hoäi tuïï“; Ñaø Laït thaønh phoá anh huøng”, “Nhöõng

boâng hoa ngaøy môùi”; “Ñieåm heïn cao nguyeân” phaûn aùnh

sinh ñoäng quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Ñaø Laït

trong suoát chaëng ñöôøng 110 naêm ñaày gian khoå. Coù maët

taïi buoåi leã, oâng Nguyeãn Minh Trieát - UÛy vieân Boä Chính

trò, Bí thö Thaønh UÛy Tp. Hoà Chí Minh ñaõ toû ra khaù xuùc

ñoäng vaø ñaùnh giaù cao nhöõng thaønh töïu to lôùn maø nhaân

daân Ñaø Laït ñaõ ñaït ñöôïc trong coâng cuoäc xaây döïng thaønh

phoá xinh ñeïp noùi rieâng vaø ñaát nöôùc noùi chung. OÂng toû yù

mong raèng ñoàng baøo, caùc caáp UÛy Ñaûng vaø chính quyeàn

ñòa phöông seõ coá gaéng phaán ñaáu vaø phaùt huy hôn nöõa

truyeàn thoáng ñeå xaây döïng moät Thaønh phoá Ñaø Laït giaøu

maïnh hôn nöõa trong nhöõng naêm ñeán.


93

Nhöõng aán töôïng ñeïp cuûa leã kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït

hình thaønh vaø phaùt trieån laø vaäy. Tuy nhieân, ñieàu khieán

nhieàu ngöôøi khoâng haøi loøng laø vieäc xaây döïng caùc coâng

trình troïng ñieåm ñeå phuïc vuï cho leã hoäi cuûa caùc cô quan

chöùc naêng thôøi gian qua ñaõ taïo neân khoâng ít thaéc maéc,

baên khoaên cho baø con ñòa phöông vaø du khaùch. Bôûi leõ

vieäc toå chöùc kyû nieäm Ñaø Laït 110 naêm ñaõ ñöôïc chính

quyeàn thoâng qua ngay töø ñaàu naêm 2003, nhöng khoâng

hieåu sao caùc cô quan chöùc traùch laïi ñeå “nöôùc tôùi chaân

môùi nhaûy”, khi chæ coøn hôn 1 thaùng nöõa ñeán ngaøy kyû

nieäm thì môùi baét tay vaøo thi coâng caùc coâng trình troïng

ñieåm nhö: Ñaøi phun nöôùc ngheä thuaät, coâng vieân Yersin,

söûa chöõa chænh trang thao tröôøng Laâm Vieân, laùt gaïch ôû

khu trung taâm… Moïi vieäc ñeàu ñöôïc tieán haønh moät caùch

voäi voäi vaøng vaøng ñeán möùc “queân” caû vieäc veõ Pano neâm

yeát coâng khai cho daân bieát; Vieäc thi coâng thì hoái haû gaáp

ruùt!. Nhö vaäy lieäu raèng chaát löôïng caùc coâng trình troïng

ñieåm chaøo möøng 110 naêm Ñaø Laït toán keùm baïc tæ cuûa

nhaân daân vaø Nhaø nöôùc roài ñaây seõ ra sao?

Moät traêm möôøi quaû phaùo boâng ñöôïc baén leân

soi saùng caû baàu trôøi thaønh phoá cao nguyeân. Leã hoäi

110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån kheùp laïi,

song dö aâm cuûa noù döôøng nhö coøn ñoïng maõi trong

loøng ngöôøi daân “thaønh phoá hoa” vaø du khaùch.


94

MOÄNG MÔ TUOÅI 110

Bích An.

haø thô

Phaïm

Vuõ

tuy khoâng phaûi laø

ngöôøi Ñaø Laït

goác, nhöng vaãn

daïn dó tuyeân boá

chaéc nòch, oâng

hieåu töøng vieân

ñaù, töøng goác hoa

vaø caû muøi söông

laõng ñaõng maø

hoàn thô oâng caûm

nhaän: Xöa vaø nay

ö? Ñaø Laït xöa

N


95

maây raát nhieàu, cöù boàng beành phieâu dieâu, coøn nay con

ngöôøi laøm noùng khoâng khí, ñaåy maây leân cao…Noù quang

ñaõng quaù oâng aï.! Caùi hoaøi coå, nhôù nhung töøng tieáng xe

ngöïa loùc coùc, nhôù tieáng chuoâng thieàn vieäc Truùc Laâm vôõ

oøa trong tónh mòch hoà Tuyeàn Laâm, roài nhôù vaø xoùt xa kieán

truùc nhaø - vöôøn ñaëc tröng Ñaø Laït moät thôøi…nôi taâm hoàn

thi só “caøng giaøu caøng khoù ra thô” coù ñöôïc maáy ai chia

seû?

Beân taùch caø pheâ ñaäm ñaëc, vôùi caùi nhìn “coù thöïc

môùi vöïc ñöôïc ñaïo”, thaïc só Nguyeãn Huy Hoaøng, Phoù

chaùnh Vaên phoøng UBND tænh Laâm Ñoàng löø maét khoaùt

tay: “Ñuùng heát, nhöng xin baùc ñöøng coù noùi tôùi cuïm töø

“bieät thöï - xaùc cheát ôû ñöôøng Traàn Höng Ñaïo”. Khoâng

ñuùng ñaâu! Ñaø Laït phaûi hieän ñaïi leân chöù ñaâu coù loùc coùc

xe ngöïa maõi ñöôïc. Hieän ñaïi nhöng vaãn giöõ neùt coå kính,

vaãn phaûi giöõ thoâng, giöõ röøng, nhöõng ñaëc thuø baûn saéc

rieâng…Coù gì ñoù trong caâu chuyeän thaân tình giöõa nhaø thô

vaø nhaø kinh teá khieán chuùng ta phaûi traên trôû, giaèng xeù:

Laâm Ñoàng - Ñaø Laït nhìn veà töông lai theá naøo? Caùch naøo

ñeå vöøa hoaø nhaäp, vöøa giöõ mình khoâng bò “hoøa tan”? Vaø

treân heát ñaâu laø giaûi phaùp ñoät phaù trong voøng vaây”caùc ñòa

phöông khaùc cuõng coù cuøng theá maïnh ñaõ kòp trôû mình quaù

nhanh”? Ngöôøi ta noùi nhieàu ñeán nhöõng yeáu keùm nôi ñaây:

Töø boä maùy quaûn lyù coøn baát caäp “noùi nhieàu hôn laøm”,

caùch xöû xöï “quaù maïnh tay” vôùi caûnh quan thieân nhieân,

cho ñeán caû söï ruït reø khi ñöa ra nhöõng quyeát saùch phaùt

trieån ñi leân. Taát caû ñeàu coù thöïc cuõng nhö coù caû hoa

thöông phaåm laãn coû daïi ñôøi ngöôøi. Coù caû khoái beâ toâng 8

taàng che khuaát taàm nhìn ra hoà Xuaân Höông laãn nhöõng


96

bieät thöï kieåu Phaùp coøn giöõ nguyeân reâu phong töø caùch

nay 110 naêm. Coù nhöõng chaäu hoa saép ñaët theo “tröôøng

phaùi Trung Hoa” ôû cöûa ngoõ ra vaøo khoâng maáy baét maét

laãn vöôøn ñòa ñaøng quyù phaùi ôû chuøa Truùc Laâm…Quy

hoaïch toång theå vaø chi tieát nôi ñaây quaû laø khoù vì moãi

ngöôøi moãi yù töôûng, moãi caùch laøm. Vaø dung naïp ra sao?

OÂng Nguyeãn Xuaân Tieán, Phoù Chuû tòch UBND tænh Laâm

Ñoàng thaän troïng giaûi ñaùp: “Khoù khaên coù nhieàu, caû khaùch

quan laãn chuû quan. Nhöng söï chuyeån dòch cô caáu kinh teá

cuûa chuùng toâi theo höôùng dòch vuï - coâng nghieäp ñaõ cho

nhöõng tín hieäu vui: 6 thaùng ñaàu naêm, toác ñoä taêng tröôûng

GDP ñaït 15,4% toång kim ngaïch xuaát khaåu ñaït 20 trieäu

USD, coøn veà du lòch thì thaät ñaùng ngaïc nhieân - trong thôøi

chieán tranh Iraq vaø dòch Sars - chuùng toâi vaãn thu huùt con

soá du khaùch kyû luïc: gaàn 600.000 löôïc khaùch, trong ñoù

khaùch quoác teá laø 56.700 ngöôøi, taêng nhieàu so cuøng kì

naêm ngoaùi”. Hôn ai heát, oâng Tieán hie åu roõ ñaèng sau

nhöõng con soá thoáng keâ naøy laø coäng ñoàng noå löïc chung, laø

söï ñaàu tö khoâng daøn traûi, xoaùy saâu vaøo laõnh vöïc dòch vuï

du lòch - maø theo oâng - laø ñaàu taøu keùo caû ñoaøn kinh teá

phoùng nhanh treân con ñöôøng coâng nghieäp hoùa - hieän ñaïi

hoùa. Coøn veà nhöõng chính saùch thu huùt ñaàu tö vaø nguoàn

nhaân löïc kieåu “traûi thaûm ñoû” ñaõ thaønh phong traøo taïi

nhieàu ñòa phöông? Nhaø thô Phaïm Vuõ noùi theo loái thô:

Toát nhaát cöù noùi goïn laø “ruû reâ” nhö ngöôøi tình ñeán vôùi

nhau, “ruû” hay “khoâng ruû” cuõng ñeán…Coøn oâng Tieán, vôùi

con maét moïât nhaø quaûn lyù vaø hoaïch ñònh chính saùch:

“Chuùng toâi cuõng coù nhöõng öu ñaõi haáp daãn veà thueá ñaát,

veà ñaàu tö trong vaø ngoaøi haøng raøo caùc khu coâng nghieäp,

caùc ñieåm du lòch môùi…Chuùng toâi coù beà daøy lòch söû 110


97

naêm, coù caû moät coäng ñoàng daân cö töø 61 tænh thaønh, taïo ra

tính ñaëc thuø vaø baûn saéc vaên hoùa rieâng. Vaø vaên hoùa coù taùc

ñoäng trôû laïi taïo söùc baät cho kinh teá. Noùi chung phaûi tính

kyõ töøng khía caïnh ñeå quyeän chaët truyeàn thoáng vaø quaù

khöù, gaén keát coå kính vaø hieän ñaïi…”.

2. Caùi gì Laâm Ñoàng - Ñaø Laït coøn thieáu vaø caàn

nhaát tröôùc ngöôõng 110 tuoåi? Taát nhieân ñoù khoâng phaûi laø

“caùi gaäy” cô cheá ñaëc bieät vaø thöïc ra chính quyeàn ñòa

phöông naøy cuõng khoâng ñoøi hoûi coù ñöôïc noù baèng moïi

giaù. Caâu traû lôøi thaät ra ñôn giaûn hôn nhieàu: Caàn con

ngöôøi bieát vieäc, bieát traùch nhieäm. OÂng Nguyeãn Duõng,

Giaùm ñoác döï aùn cuûa coâng ty troàng hoa noåi tieáng Ñaø Laït

Hasfarm - moä coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi coù doanh

thu treân 5 trieäu USD/naêm - traàm ngaâm: “Ñaát, ñieàu kieän

khí haäu, coâng ngheä tieân tieán, cung caùch quaûn lyù…taát caû

ñeàu caàn, nhöng caàn hôn caû vaø quyù hôn caû vaãn laø con

ngöôøi. Tìm ngöôøi vaø choïn ngöôøi khoù laém! Hoïc ôû tröôøng

thaät ra chæ laø neàn taûng lyù thuyeát thoâi. Coøn phaûi hoïc maõi,

hoïc caû caùch tö duy khoâng theo loái moøn. Chuùng toâi vöøa cöû

2 kyõ sö ñi hoïc coâng ngheä töôùi nhoû gioït ôû Israel trong 2

thaùng vaø anh coù töôûng töôïng lôùp hoïc coù tôùi 20 tieán só

baèng caáp haún hoi cuõng vaãn cuøng caép saùch mieät maøi theo

hoïc. Hoï vaãn chòu khoù ñeán choã caàn hoïc chuyeân saâu. Coøn

chuùng ta vaãn daïy vaø hoïc theo kieåu cuõ, khoâng caäp nhaät

ñöôïc caùi môùi…”. Ngay coâng ty naøy cuõng traày traät maõi

môùi tuyeån ñöôïc moät quaûn ñoác töø 30 - 40 öùng cöû vieân. Taát

nhieân, ngöôøi noâng daân xöù hoa Ñaø Laït chöa theå ngaøy moät

ngaøy hai vôùi ñöôïc taàm phaùt trieån ôû trình ñoä cao nhaát cuûa

coâng ty coù tôùi 70% hoa thöông phaåm xuaát khaåu qua Nhaät


98

Baûn, Austraulia, Arabia Saudi…nhöng vaãn thaáy ngheøn

ngheïn ôû coå vôùi caâu hoûi taïi sao? Chuùng ta cuõng cöïc kyø

thoâng minh, cuõng coù chí tieán thuû…song ña ëc saûn hoa Ñaø

Laït vaãn ngaøy moät thoaùi hoùa, vaãn chöa ñuû ñoä daøi, maøu

saéc, thôøi gian caém laâu…- nhöõng yeáu toá caàn thieát cho hoa

thöông phaåm. OÂng Duõng lyù giaûi. “Thay ñoåi taäp quaùn

canh taùc cuûa ngöôøi noâng daân khoù laém. Taäp quaùn cuûa ta

vaãn nghieâng veà “caùi ñaõ bieát” chöù khoâng phaûi “caùi khoâng

bieát”. Chuùng toâi coù toå chöùc taäp huaán cho khoaûng 50 hoä

nuoâi troàng khoaûng 10 gioáng hoa, song ña phaàn hoï khoâng

tuaân thuû ñaày ñuû caùc quy trình nghieâm ngaët, cöù “cheá”

theâm theo caùi mình, nghó ñeå ñôõ nhoïc coâng cho neân hieäu

quaû khoâng cao”.

Hoa cuõng nhö ngöôøi, thaät söï maûnh mai, nhaïy

caûm, caàn söï chaêm chuùt ñaëc bieät ñeå ñuû söùc baùm reã treân

maûnh ñaát naøy. Vaø chính quyeàn tænh cuõng nhö thaønh phoá

ñaõ suy nghó nhieàu vaán ñeà veà ñoäi nguõ caùn boä, veà giaùo duïc

yù thöùc ngöôøi daân ñeå du khaùch ñeán roài vaãn muoán quay trôû

laïi xöù moäng mô. Ñeå keùo daøi thôøi gian löu truù (hieän nay

bình quaân laø 2,2 ngaøy), chính quyeàn thaønh phoá ñaõ

nghieâm caám vaø aùp duïng caû hình phaït töôùc giaáy pheùp

kinh doanh vôùi caùc hoä kinh doanh “chaët cheùm” nhö kieåu

moät dóa côm bình daân aên xong môùi bieát giaù tôùi…50.000

ñoàng. OÂng Minh, Tröôûng phoøng Du lòch Sôû Thöông maïi -

Du lòch Laâm Ñoàng quaû quyeát: “Chuùng toâi ñaõ laäp 2 ñöôøng

daây noùng ñeå du khaùch phaûn aùnh. Seõ khoâng coù chuyeän

cheøo keùo, kinh doanh baät baï. Moâi tröôøng ôû caùc ñieåm du

lòch ñaõ khaù hôn nhieàu”. Vaø chung quy cuõng laø con ngöôøi,

cuõng vì con ngöôøi…Ñaø Laït ñang höôùng tôùi söï phaùt trieån


99

beàn vöõng. Seõ coù theâm nhieàu saûn phaåm du lòch, nhieàu saân

chôi laønh maïnh môùi. Seõ coù moät con ñöôøng 6 laøn xe chaïy

töø saân bay Lieân Khöông veà trung taâm thaønh phoá - maø

theo moâ taû cuûa nhöõng ngöôøi laøm du lòch Thaønh phoá Ñaø

Laït - 2 beân ñöôøng chæ troàng toaøn mimosa…Dó nhieân, taát

caû coøn ôû phía tröôùc. Vaø hieän taïi bieát mô öôùc cuõng laø ñieàu

quaù toát!.

ÑAÂU LAØ CAÙI HAÏT NHAÂN CUÛA

PHONG CAÙCH NGÖÔØI ÑAØ LAÏT?

Vaên Phong

Ngöôøi

ta hay baøn

nhieàu veà

phong caùch

ngöôøi Ñaø Laït

vaø nhaân dòp

kyû nieäm 110

naêm Ñaø Laït

hình thaønh

vaø phaùt trieån

cuõng laø dòp


100

ñeå “haâm noùng” laïi ñeà taøi naøy. Nhöng coù moät caâu hoûi

ñöôïc ñaët ra: Ñaâu laø caùi coát caùch - caùi haït nhaân cuûa

phong caùch ngöôøi Ñaø Laït? Laøm theá naøo ñeå phaùt huy caùi

coát caùch aáy?

öø haøng chuïc naêm veà tröôùc, taám loøng meán

khaùch cuûa ngöôøi daân thaønh phoá hoa ñaõ ñöôïc

du khaùch coâng nhaän vaø caùc nhaø “Ñaø Laït hoïc”

ñaõ duøng cuïm töø: “Hieàn hoøa, thanh lòch meán khaùch” ñeå

ñuùc keát laïi. Trong taøi lieäu tuyeân truyeàn höôùng tôùi kyû

nieäm 110 naêm, Thaønh uûy Ñaø Laït ñaõ phaân tích noäi dung

phong caùch ngöôøi Ñaø Laït nhö sau:

Hieàn hoøa laø hieàn laønh, thaät thaø, hoaø nhaäp vôùi

moâi tröôøng thieân nhieân vaø xaõ hoäi

Thanh lòch laø aên maëc kín ñaùo, khoâng oàn aøo xoâ boà

trong sinh hoaït vaø giao tieáp côûi môû.

Meán khaùch: Quí troïng khaùch ñeán thaêm, coi

khaùch cuøng queâ höông goác gaùc nhö ngöôøi nhaø.

Theo chuùng toâi: Caàn phaûi boå sung theâm, khaùi

quaùt theâm vaøo trong noäi dung phong caùch ngöôøi Ñaø Laït.

ÔÛ khía caïnh thanh lòch caàn phaûi theâm vaøo yeáu toá: “aên

maëc ñeïp, lòch söï” vaø caàn phaûi xaùc ñònh laïi yeáu toá “meán

khaùch” khoâng phaûi chæ laø “coi khaùch cuøng queâ höông goác

gaùc nhö ngöôøi nhaø”. Ai cuõng bieát do aûnh höôûng cuûa vaên

minh Taây phöông khaù sôùm vaø do yeáu toá khí haäu oân ñôùi

neân ngöôøi Ñaø Laït aên maëc raát ñeïp, khoâng quaù deã daõi nhö

ôû moät soá nôi. Coøn yeáu toá meán khaùch coù theå hieåu “nieàm

T


101

nôû khi coù khaùch ñeán” - khaùch ôû ñaây laø khaùch du lòch töø

moïi mieàn chöù khoâng chæ cuøng queâ höông goác gaùc. Neáu

hieåu “meán khaùch” chæ laø: “coi khaùch cuøng queâ höông goác

gaùc nhö ngöôøi nhaø” thì raát deã sa vaøo beø caùnh, cuïc boä

kieåu ñòa phöông chuû nghóa vaø voâ tình laøm giaûm ñi caùi coát

loõi - caùi öu ñieåm cuûa ngöôøi Ñaø Laït laø “thanh lòch” “. Caùi

thanh lòch xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm coäng cö cuûa nhieàu vuøng

mieàn laøm cho ngöôøi ta khoâng ñaët naëng vaán ñeà ngöôøi

cuøng queâ. Chæ coù ñònh nghóa nhö vaäy môùi phuø hôïp vôùi

baûn chaát cuûa thaønh phoá du lòch Ñaø Laït laø nôi khaùch ñeán

chöù khoâng chæ gheù qua baát chôït chæ ñeå thaêm ngöôøi cuøng

queâ?

Vaø trong caùc tính caùch treân, coù leõ cuõng phaûi nhaán

maïnh ñeán yeáu toá “thanh lòch” vì ñaây laø ñaëc ñieåm khu

bieät vôùi phong caùch ngöôøi ôû caùc mieàn khaùc. Söï “thanh

lòch” aáy chính laø keát quaû, laø heä quaû cuûa söï giao thoa

ñoàng ñieäu giöõa moâi tröôøng thieân nhieân trong laønh, xinh

ñeïp vôùi yeáu toá nhaân vaên - con ngöôøi phaùt trieån haøi hoøa,

coù hoïc thöùc. Ngay töø cuoái naêm 2002, Thaønh phoá Ñaø Laït

ñaõ phaùt ñoäng phong traøo xaây döïng ñôøi soáng môùi “Phaán

ñaáu xaây döïng khu phoá vaên hoùa” moät caùch roäng khaép töø

trong noäi oâ ñeán caùc xaõ ngoaïi oâ Xuaân Tröôøng, Taø Nung.

Nhaèm taïo ra söùc soáng cho phong traøo, vieäc phaùt

huy phong caùch, phaùt huy caùc yeáu toá vaên hoùa trong coäng

ñoàng daân cö, trong caùc hoaït ñoäng du lòch ñaõ trôû thaønh 1

trong 4 noäi dung chính cuûa chöông trình. Trong ñoù, thaønh

phoá hoa ñaõ choïn khu trung taâm thöông maïi Ñaø Laït vôùi

chôï laøm haït nhaân ñeå laøm ñieåm. Coâng vieäc naøy raát caàn

thieát vì nhöõng naêm gaàn ñaây hieän töôïng mua baùn chuïp


102

giaät vôùi giaù caét coå hay xaûy ra taïi chôï Aâm phuû vaøo muøa

cao ñieåm coøn nhieàu chuû baùn haøng ôû chôï Ñaø Laït khoâng

coøn giöõ ñöôïc veû lòch söï, nieàm nôû nhö tröôùc, nhaát laø taïi

khu vöïc chôï ñoà cuõ ôû caàu thang nôi coù ngöôøi töø nhieàu ñòa

phöông khaùc ñeán tham gia kinh doanh. Ñaây cuõng laø nôi

coù cöôøng ñoä giao tieáp vôùi du khaùch nhieàu nhaát. Qua 4

thaùng trieån khai, tình hình an ninh traät töï trong kinh

doanh du lòch taïi khu vöïc naøy ñaõ ñöôïc caûi thieän roõ neùt.

Nhöng ñieàu quan troïng hôn caû laø yeáu toá “hieàn hoøa, thanh

lòch, meán khaùch” kia phaûi ñi vaøo ñôøi soáng daân cö, phaûi

ñöôïc xaây döïng töø töøng gia ñình, caùc toå daân phoá ñeán khu

phoá.

Ñeå theå hieän chaát “thanh lòch” cuûa phong caùc

ngöôøi Ñaø Laït ñang caàn coù nhieàu coâng trình saûn phaåm du

lòch mang ñaäm baûn saéc vaên hoùa - moät söï hoäi tuï vaø keát

tinh cuûa nhieàu vuøng mieàn vaên hoùa. Coâng ty dòch vuï du

lòch Ñaø Laït ñaõ coù lyù khi ñaàu tö ñeàn thôø Aâu laïc ôû KDL

thaùc Prenn ñeå coù choã cho du khaùch töôûng nieäm, vui chôi.

Hay nhö coâng trình “Ñaø Laït söû quaùn” - moät baûo taøng

ngheä thuaät veà tranh theâu mang ñaäm baûn saéc vaên hoùa

truyeàn thoáng töø caùch kieán truùc, tröng baøy, bieåu hieän vaø

theå hieän moät chuùt gì raát Hueá giöõa loøng Ñaø Laït thô moäng.

Khoâng chæ vôùi du khaùch maø vôùi ngöôøi daân Thaønh

phoá Ñaø Laït, moät cuoäc thi trình dieãn thôøi trang theo kieåu

“thanh nieân thanh lòch” laø raát caàn thieát ñeå baûo löu, phaùt

huy nhöõng trang phuïc truyeàn thoáng, haáp thuï neùt ñeïp cuûa

trang phuïc hieän ñaïi vaø ñoàng thôøi taïo ra moät saûn phaåm

vaên hoùa phuïc vuï du khaùch. Töø nhöõng cuoäc thi nhö vaäy


103

giuùp giaùo duïc thanh nieân, hoïc sinh hình thaønh thoùi quen

aên maëc, neáp soáng thanh lòch.

Veà laâu daøi, caàn toå chöùc caùc cuoäc thi höôùng daãn

vieân du lòch thanh lòch hay tieáp taân vieân thanh lòch…vaø

coù theå môû roäng ra, môøi theâm moät soá thaønh phoá khaùc

cuøng tham döï…

PHONG CAÙCH NGÖÔØI ÑAØ LAÏT

HÌNH THAØNH TÖØ ÑAÂU?

Phuùc Aân

Töø laâu beân caïnh nhöõng phaåm caùch toát ñeïp chung cuûa

ngöôøi Vieät Nam, ngöôøi Ñaø Laït noåi tieáng laø coù phong caùch

rieâng, khaù ñoäc ñaùo. Theá nhöng, phong caùch aáy ñöôïc hình

thaønh töø ñaâu vaø coù gì khaùc bieät so vôùi caùc ñòa phöông

khaùc?. Nhaân dòp Ñaø Laït kyû nieäm 110 naêm hình thaønh vaø

phaùt trieån toâi muoán neâu leân moät vaøi suy nghó cuûa mình veà

söï hình thaønh phong caùch cuûa ngöôøi Ñaø Laït…

Töø nhöõng ngöôøi daân töù xöù


104

göôïc

doøng lòch

söû ñeå

nhaän dieän

con ngöôøi

Ñaø Laït

hoâm qua vaø

hoâm nay

chuùng ta seõ

thaáy ôû Ñaø

Laït neáu 3

toäc ngöôøi

anh em: Lat (Laïch), Cil (Chil), Sreù (Sô reâ) choïn phía

Taây vaø Taây Baéc thaønh phoá ñeå laøm nôi “choân nhau caét

roán”, thì phaàn lôùn baø con ngöôøi goác Baéc laïi laáy nhöõng

quaû ñoài vaø thung luõng quanh caùc khu ngoaïi oâ Ñaø Laït ñeå

laäp aáp, laäp laøng nhö: Haø Ñoâng, NgheäTónh, Du Sinh; baø

con Thöøa Thieân - Hueá thì choïn loøng chaûo quanh aáp Aùnh

Saùng, gaàn hoà Xuaân Höông ñeå cö nguï; baø con Quaûng

Nam, Quaûng Ngaõi, Bình Ñònh, Phuù Yeân thì löïa nhöõng

vuøng ñaát maøu môõ ôû caùc vuøng ven nhö: Xuaân Thoï, Xuaân

Tröôøng…ñeå sinh soáng; baø con ngöôøi Hoa thì laáy khu

Hoaø Bình, ñöôøng Phan Ñình Phuøng laøm nôi kinh doanh,

buoân baùn; rieâng ngöôøi Phaùp tröôùc ñaây thì choïn nhöõng

quaû ñoài xinh ñeïp naèm raûi raùc khaép nôi trong thaønh phoá

ñeå laøm trang traïi vaø xaây bieät thöï nghæ döôõng.

N


105

Chính yeáu toá nhieàu luoàng daân cö cuøng ñoå veà ñaây sinh

cô laäp nghieäp, neân trong quaù trình giao thoa vaø hoäi nhaäp

giöõa caùc neàn vaên hoaù neân daàn daàn ñaõ hình thaønh neân

moät maãu ngöôøi Ñaø Laït rieâng khaùc haün caùc mieàn ñaát

khaùc. Neáu quan saùt kyõ hôn ta seõ thaáy Ñaø Laït nhö moät coâ

gaùi ñeïp mang trong mình 3 daùng daáp: Vieät, Hoa, Phaùp.

Daùng daáp Vieät ôû ñaây laø tính chaân chaát cuûa ñoàng baøo caùc

daân toäc thieåu soá baûn ñòa: Lat, Cil, Sreù vaø baø con ôû caû ba

mieàn: Baéc, Trung, Nam cuøng ñoå veà hoäi tuï. Daùng daáp

Phaùp chính laø oùc caàu tieán cuûa khoâng ít ngöôøi Phaùp ñaõ coù

moät thôøi gian daøi yeâu meán vaø chung soáng vôùi coäng ñoàng

ngöôøi Vieät treân vuøng ñaát cao nguyeân ñeå laïi. Coøn daùng

daáp Hoa laø caùch giao tieáp kheùo leùo trong quaù trình nhaäp

cö cuûa baø con Hoa kieàu ñem ñeán cho Ñaø Laït. Ñoù laø chöa

noùi caùc moùn aên cuûa Ñaø Laït cuõng mang moät höông vò khaù

ñaëc bieät: Maèn maën cuûa mieàn Baéc, cay cay cuûa mieàn

Trung vaø ngoøn ngoït cuûa mieàn Nam cuøng hoaø quyeän, chöù

khoâng taùch bieät nhö nhöõng mieàn ñaát khaùc, neân duø baïn laø

daân mieàn naøo cuõng ñeàu coù theå thöôûng thöùc ñöôïc.

Ñeán vieäc hình thaønh phong caùch

Do ngöôøi Ñaø Laït laø ngöôøi töù xöù, phaàn lôùn trong soá

hoï ñeán vôùi thaønh phoá cao nguyeân trong ñieàu kieän ngheøo

khoå, tha phöông caàu thöïc, neân luoân coù ñöùc tính caàn cuø

lao ñoäng, soáng giaûn dò, tieát kieäm vaø coù yù thöùc vöôn leân

trong cuoäc soáng. Chính vì cuøng caûnh ngoä vaø ñoàng höông,

neân hoïï raát coi troïng tình laøng nghóa xoùm, taän tình giuùp

ñôõ nhau nhöõng luùc khoù khaên, hoaïn naïn. Traûi qua söï baàn

haøn, ñoùi côm, thieáu aùo laïi muø chöõ neân ngöôøi daân Ñaø Laït

raát tha thieát vôùi vieäc cho con caùi hoïc haønh. Vì theá, thôøi


106

gian qua ñaõ taïo cho Ñaø Laït moät truyeàn thoáng hieáu hoïc

vaø toân sö troïng ñaïo. Chính nhaân toá aáy ñaõ giuùp Ñaø Laït

sôùm trôû thaønh moät trung taâm vaên hoaù, giaùo duïc noåi tieáng

Ñoâng Döông caùch ñaây haøng chuïc naêm vôùi haøng loaït caùc

tröôøng hoïc vaø cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc löøng danh nhö:

Grand Lyceùe (nay laø tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm), Petit

Lyceùe (nay laø Tröôøng Daïy ngheà Ñaø Laït), Covent des

Oiseau (nay laø Tröôøng Phoå thoâng daân toäc noäi truù), Lasan

( nay laø Tröôøng Trung hoïc kinh teá - kyõ thuaät Laâm Ñoàng),

Nöõ Trung hoïc Buøi Thò Xuaân (nay laø Tröôøng PTTH Buøi

Thò Xuaân ), Nam Trung hoïc Traàn Höng Ñaïo, Vieän Ñaïi

hoïc Ñaø Laït, Vieän Nghieân cöùu Haït nhaân …Töø ñoù ñaõ ñaøo

taïo ra khoâng ít nhaân taøi phuïc vuï cho ñòa phöông vaø cho

ñaát nöôùc.

Ngoaøi ra vôùi khí haäu laïnh giaù vaø söông muø haàu nhö

quanh naêm, hôn nöõa Ñaø Laït laïi aån mình giöõa nhöõng röøng

thoâng xanh ngaét baït ngaøn, nhöõng con thaùc traéng xoaù gaàm

reùo suoát ngaøy ñeâm, nhöõng hoà nöôùc trong xanh vaø phaúng

laëng nhö tôø, nhöõng bieät thöï xinh ñeïp ñaày hoa vaø tónh

laëng neân ñaõ hình thaønh neân moät maãu ngöôøi Ñaø Laït coù

moät phong caùch rieâng. Ngöôøi Ñaø Laït khaù traàm tónh,

khoâng voäi vaõ trong haønh ñoäng vaø cuõng ít boác ñoàng trong

cöû chæ, lôøi noùi thì thöôøng eâm dòu, nheï nhaøng. Nhôø coù khí

haäu maùt meû, trong laønh neân ngöôøi Ñaø Laït, nhaát laø phuï

nöõ vaø treû em luoân coù moät laøn da traéng hoàng, khoeû maïnh

vaø veû maët bao giôø cuõng thanh thaûn, chöù khoâng quaù caêng

thaúng nhö nhöõng thaønh phoá daân cö ñoâng ñuùc khaùc. Khi ra

ñöôøng ngöôøi Ñaø Laït luoân aên maëc kín ñaùo, aám aùp töø ñoù

ñaõ taïo cho hoï moät veû lòch laõm maø ai cuõng phaûi coâng


107

nhaän. Haõy nghe Khaùnh Giang moâ taû veà phong caùch

ngöôøi Ñaø Laït vaøo nhöõng naêm1950: “Coù moät ñieàu khi

ñaët chaân ñeán Ñaø Laït laø baïn ñeå yù ngay: Caùch phuïc söùc

cuûa ngöôøi daân Ñaø Thaønh. Caùi khí haäu laïnh taïo cho hoï

moät caùch phuïc söùc ñöôøng hoaøng, trang nhaõ. Toâi khoâng

muoán noùi laø hoï ñaõ “tìm kieám” söï trang nhaõ aáy nhöng

phaàn nhieàu chæ maëc ñeå choáng laïi caùi laïnh buoát coùng veà

ñeâm hay nhöõng ngaøy gioù reùt khi coøn söông môø buoåi saùng.

Töø nhöõng ngöôøi phu xe, nhöõng chò buoân gaùnh baùn böng,

nhöõng ngöôøi lao ñoäng ñeán caùc caäu hoïc sinh, caùc coâng

chöùc, taát caû ñeàu phuïc söùc raát ñaëc bieät theo töøng möùc

soáng. Baïn seõ ngaïc nhieân khi thaáy moät ngöôøi baùn ñaäu huõ

vôùi gaùnh haøng nhoû beù nhöng töôm taát trong chieác aùo daøi

traéng thanh caûnh beân khoaùc beân ngoaøi moät chieác aùo len

ñeán boä “com leâ” maø baïn raát sôï khi phaûi maëc ôû Saøi Goøn

vaø ñaõ giaáu kyõ trong ñaùy tuû, seõ raát phuø hôïp khi ôû Ñaø

Laït…” (Khaùnh Giang “Ñaø Laït vôùi du khaùch”, Thôøi nay,

soá 3/1953).

Hoâm nay, neáu coù dòp ñeán Ñaø Laït baïn vaãn coù theå

baét gaëp nhöõng taø aùo daøi traéng tinh khoâi vaø nhöõng chieác

aùo len xanh ñen cuûa nöõ sinh thöôùt tha moãi buoåi tan

tröôøng; coù theå baét gaëp nhöõng chieác aùo veùt toâng, maêng toâ

maø ngöôøi Ñaø Laït thöôøng maëc moãi khi ra phoá, vaø cuõng coù

theå baét gaëp trong phaåm caùch cuûa hoï coù söï hoaø quyeän töø

veû thaät thaø cuûa ngöôøi daân toäc baûn ñòa; neùt teá nhò, troïng leã

nghóa cuûa ngöôøi mieàn Baéc; veû suy tö, traàm maëc, caån

troïng cuûa ngöôøi Thöøa Thieân - Hueá; tính caàn cuø, cöông

nghò cuûa ngöôøi Quaûng Nam, Quaûng Ngaõi, neùt ñoân haäu

cuûa ngöôøi mieàn Nam, caùch giao tieáp kheùo leùo cuûa ngöôøi


108

Hoa, vaø tinh thaàn caàu tieán, khoâng coá chaáp cuûa ngöôøi

Phaùp. Chính nhöõng yeáu toá xaõ hoäi vaø töï nhieân noùi treân

ñaõ hình thaønh neân moät phong caùch rieâng cuûa ngöôøi Ñaø

Laït.

Tuy nhieân, beân caïnh nhöõng neùt ñeïp aáy, thì coù leõ

cuõng do yeáu toá thieân nhieân vaø ñieàu kieän soáng phaàn lôùn

laø nhöõng ngöôøi daân töù xöù, tha phöông caàu thöïc neân trong

phong caùch ngöôøi Ñaø Laït thöôøng traàm maëc, laém luùc hôi

ruït reø nhuùt nhaùt vaø baøn quang tröôùc thôøi cuoäc!. Cuøng vôùi

nhöõng thaêng traàm vaø bieán ñoäng cuûa Ñaø Laït, trong hôn

nöûa theá kyû qua phong caùch ngöôøi Ñaø Laït coù luùc bò xaùo

troän, bieán ñoåi; moät soá ngöôøi chæ vì chaïy theo lôïi ích caù

nhaân ñaõ laøm aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán phong caùch cuûa

ngöôøi Ñaø Laït nhö “cheùm, chaët” du khaùch, “coø khaùch”, aên

maëc theo kieåu “noâng thoân hoaù ñoâ thò”, hôû han, chöûi theà,

ñaùnh nhau, xaû raùc treân ñöôøng phoá, ít toân troïng luaät leä

giao thoâng …Song, nhaân daân Ñaø Laït ñaõ vaø seõ kieân quyeát

ñaáu tranh, leân aùn, nhaèm baûo veä nhöõng phaåm caùch toát

ñeïp cuûa mình.

Moät traêm möôøi muøa xuaân troâi qua, thaønh phoá thaân

yeâu naøy ñaõ phaûi traûi qua bieát bao cay ñaéng, ngoït buøi ñeå

coù ñöôïc moät voùc daùng nhö hoâm nay. Ñaø Laït khoâng chæ

töï haøo vì ñöôïc thieân nhieân ban taëng cho moät khí haäu

tuyeät vôøi vaø nhöõng thaéng caûnh thô moäng, huøng vó ít nôi

naøo coù ñöôïc, maø coøn caûm ôn ñaát trôøi ñaõ saûn sinh cho

nhöõng ngöôøi con luoân coù ñöùc tính: Caàn cuø, hieàn hoaø,

thanh lòch vaø meán khaùch. Chính nhöõng con ngöôøi aáy ñaõ

ñem ñeán nhöõng muøa xuaân vaø laø nhaân toá quyeát ñònh liïch

söû hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Ñaø Laït hoâm qua vaø ngaøy


109

mai. Toâi hy voïng raèng roài ñaây vieäc giaùo duïc phong caùch

ngöôøi Ñaø Laït seõ ñöôïc ñöa vaøo caùc tröôøng hoïc trong

thaønh phoá ñeå caùc em hoïc sinh - nhöõng ngöôøi chuû töông

lai cuûa Ñaø Laït seõ tieáp tuïc giöõ gìn vaø phaùt huy hôn nöõa.

110 NAÊM, THAØNH PHOÁ CAO NGUYEÂN

Uoâng Thaùi Bieåu

Nhö

moät lôøi hoø

heïn, hoa daõ

quyø baùo hieäu

muøa khoâ veà nôû

roä khaép nhöõng

neûo ñöôøng ñeán

vôùi thaønh phoá


110

moäng mô treân cao nguyeân Laâm Vieân. Saéc vaøng cuûa loaøi

hoa ñaëc tröng vaø thaân thöông aáy hoøa trong nhöõng saéc

maøu lung linh cuûa ngaøy hoäi möøng tuoåi 110 cuûa xöù sôû queâ

höông chaøng Lang vaø naøng Biang huyeàn thoaïi, thaønh phoá

ngaøn hoa, ngaøn thoâng vaø ngaøn söông…

hoâng chæ ñeâm 30 - 11, ñeâm hoäi chính thöùc

chaøo möøng kyû nieäm tuoåi 110 cuûa thaønh phoá

cao nguyeân maø suoát tuaàn qua treân khaép caùc

ngaû ñöôøng, phoá phöôøng Ñaø Laït traøn ngaäp khoâng khí leã

hoäi. Moät tuaàn keát tinh töø 110 naêm. Nhöõng ngaøy ngöôøi

daân Ñaø Laït hoaøi nieäm vaø tri aân nhöõng naêm thaùng ñaõ luøi

veà kyù öùc, ngaãm suy veà chaëng ñöôøng vaøo töông lai phía

tröôùc. Haøng vaïn du khaùch noâ nöùc cuøng nhöõng ngöôøi daân

thaønh phoá, nhöõng lôøi chuùc thaém tình, nhöõng lôøi chaøo thaân

thieän. Töø ngaøy 25 - 11 ñeán nay, Ñaø Laït khoâng coù ñeâm

naøo nguû. Du khaùch ngaäp traøn trong nhöõng “böõa tieäc” thò

giaùc vaø caûm xuùc. Buoåi khai maïc hoäi chôï - trieån laõm du

lòch - thöông maïi thu huùt gaàn 300 gian haøng cuûa caùc cô

quan, ñôn vò, doanh nghieäp ñòa phöông, trong nöôùc vaø

quoác teá. Chöông trình bieåu dieãn cuûa Nhaø haùt giao höôûng

- vuõ kòch Tp. Hoà Chí Minh vaø lieân hoan caùc nhoùm nhaïc

treû ñeán töø 11 tænh, thaønh trong caû nöôùc ñaõ mang ñeán cho

du khaùch vaø nhöõng ngöôøi yeâu aâm nhaïc ôû ñoâ thò cao

nguyeân nhöõng xuùc caûm môùi laï, nhöõng aán töôïng khoù phai.

Chöông trình aåm thöïc do baøn tay nhöõng ngöôøi phuï nöõ Ñaø

Laït thanh lòch, dòu daøng theå hieän ñaõ “ñaõi” thöïc khaùch

höông vò ba mieàn trong khoâng gian se laïnh cuûa phoá nuùi.

Du khaùch cuøng tham gia bieåu dieãn maùy bay moâ hình treân

K


111

hoà Xuaân Höông vôùi Coâng ty du lòch Laâm Ñoàng vaø Caâu

laïc boä maùy bay moâ hình Tp. Hoà Chí Minh. Ngöôøi thích

caûm giaùc chinh phuïc thì cuøng ñeán vôùi ñænh nuùi Lang

Biang huyeàn thoaïi ñeå chieâm ngöôõng truøng ñieäp non

ngaøn. Phoá ñi boä - neùt vaên hoùa môùi cuûa Ñaø Laït, vöøa môùi

khai tröông giaønh cho nhöõng ai thích giaây phuùt thaûnh

thôi, cho nhöõng löùa ñoâi. Vaø hoa, Ñaø Laït traøn ngaäp hoa

trong nhöõng ngaøy naøy…

Thaønh phoá cao nguyeân thaät xöùng ñaùng vôùi danh

thôm “vöông quoác cuûa caùc loaøi hoa”. Hoa khaép moïi

mieàn, hoa Ñoâng phöông vaø Taây phöông tuï hoäi, hoa daïi,

hoa röøng, hoa nhaø vöôøn vaø hoa cao caáp. Hôn moät traêm

naêm qua, nhieàu theá heä ngöôøi daân Ñaø Laït ñaõ trôû thaønh

nhöõng ngöôøi caàn maãn chaêm soùc “thaûo vieân baùch saéc,

thieân höông” ñeå coáng hieán nhöõng phuùt giaây myõ caûm cho

ngöôøi yeâu hoa. Töø nhöõng löu daân xa xöù töø ba mieàn Trung

- Nam - Baéc ñeán ñaây vaø laøm quen vôùi ngheà troàng hoa

cuûa ngaøy ñaàu khai sôn laäp aáp, cho ñeán hoâm nay Ñaø Laït

ñaõ laø moät “vöôøn hoa khoång loà” vôùi moät neàn sa ûn xuaát hoa

beà theá coù moät khoâng hai ôû ñaát nöôùc ta. Coù leõ vì theá maø

caùc nhaø toå chöùc ñaõ choïn leã hoäi saéc hoa laøm moät “ñieåm

nhaán” cho chöông trình kyû nieäm 110 naêm Ñaø Laït. Cuõng

chính vì theá maø taát caû moïi neûo ñöôøng thaønh phoá hoâm nay

ñeàu traøn ngaäp hoa, nhö moät ñaïi tieäc höông vò vaø saéc

maøu. Ñeâm leã hoäi saéc hoa Ñaø Laït 28 - 11 vöøa qua laø moät

cuoäc phoâ dieãn neàn “vaên hoùa hoa” cuûa thaønh phoá cao

nguyeân. Hoa ñöôïc baøi trí töng böøng töø Coâng vieân hoa

thaønh phoá. 15 chieác xe thoå moä vôùi nhöõng chuù naøi ngöïa

mang daùng daáp phoá nuùi thuôû sô khai cuøng vôùi 5 chieác xe


112

lôùn keát bôûi nhöõng chuûng loaïi hoa ñoäc ñaùo ñaõ dieãu haønh

qua nhöõng con ñöôøng thô moäng nhaát thaønh phoá. 110 sôn

nöõ vôùi trang phuïc thoå caåm cuûa ngöôøi Laïch baûn ñòa ñaõ

guøi töø röøng veà phoá nhöõng loaøi hoa thuaàn khieát töï nhieân.

110 thieáu nöõ Ñaø Laït dòu daøng, thanh lòch trong taø aùo daøi

truyeàn thoáng Vieät Nam vôùi nhöõng gaùnh haøng hoa goõ nhòp

guoác treân neàn ñöôøng phoá nuùi. Roài cuoäc tröng baøy110 loaøi

hoa tieâu bieåu, hoäi thaûo veà hoa, trieån laõm aûnh ngheä thuaät

veà hoa, tranh hoa khoâ, thi trang trí hoa, caém hoa…Nhöõng

chuyeán xe hoa, nhöõng guøi hoa, nhöõng ghaùnh haøng hoa,

nhöõng thieáu nöõ thanh lòch xinh töôi trong leã hoäi hoa vaø

taát caû nhöõng gì noùi veà hoa trong leã hoäi naøy ñaõ chuyeån taûi

nieàm töï haøo, nhöõng neùt ñoäc ñaùo nhaát cuûa ñoâ thò gaàn guõi

vôùi thieân nhieân, veà moät vuøng hoa vaø neàn saûn xuaát hoa beà

theá treân cao nguyeân Laâm Vieân. Hoa laù ñöôïc toân vinh,

nhöõng con ngöôøi cuûa xöù sôû toát töôi saéc maøu vaø ngaøo ngaït

höông thôm naøy cuõng ñöôïc toân vinh…

Ñeâm 30 - 11, haøng vaïn ngöôøi daân Ñaø Laït - Laâm

Ñoàng vaø beø baïn muoân phöông cuøng tuï hoäi veà saân vaän

ñoäng trong leã hoäi chính thöùc möøng tuoåi 110 cuûa thaønh

phoá. Döôùi saân khaáu ñöôïc caùch ñieäu bôûi moät boâng daõ quì

vaøng röïc rôõ laø muoân vaøn aùnh saùng lung linh, saéc maøu roän

raõ. Duø ñaõ bieát tröôùc kòch baûn cuûa ñeâm hoäi, nhöng chuùng

toâi vaãn khoâng khoûi baát ngôø bôûi quy moâ hoaønh traùng vaø

saéc maøu röïc rôõ qua maøn trình dieãn taùi hieän laïi lòch söû

hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa thaønh phoá cao nguyeân. 100

dieãn vieân chuyeân nghieäp cuûa Nhaø haùt giao höôûng - vuõ

kòch Tp. Hoà Chí Minh, 100 dieãn vieân baùn chuyeân nghieäp

ñòa phöông vaø 1.500 dieãn vieân quaàn chuùng trong kòch


113

baûn 5 chöông: huyeàn thoaïi nuùi röøng, ñaát laønh hoäi tuï,

thaønh phoá anh huøng, nhöõng boâng hoa ngaøy môùi, ñieåm

heïn cao nguyeân ñaõ daãn daét caûm xuùc coâng chuùng vaø khaùn

giaû truyeàn hình caû nöôùc luøi veà kyù öùc, soáng laïi cuøng

nhöõng böôùc chaân gian khoù ngaøy xöa cuûa nhöõng theá heä

tieàn nhaân ñi môû ñaát, töï haøo vôùi nhöõng chieán coâng oanh

lieät, chia vui vôùi nhöõng thaønh töïu trong döïng xaây kieán

thieát vaø töông lai roäng môû cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït thaân

yeâu. Moät ñeâm vui, nhôù laïi haøng vaïn ngaøy trong hôn moät

theá kyû qua…

Tuy chöa coù teân goïi nhö ngaøy nay, nhöng töø haøng

theá kyû tröôùc, vuøng cao nguyeân Di Linh - Lang Biang ñaõ

ñöôïc nhaéc ñeán trong caùc thö tòch coå. Trong taùc phaåm “OÂ

chaâu caän luïc” cuûa Döông Vaên An (theá kyû 16) vaø “Phuû

bieân taïp luïc” cuûa Leâ Quyù Ñoân (theá kyû 18) vuøng ñaát naøy

ñaõ ñöôïc nhaéc ñeán vôùi caùi teân laø Sôn Ñoâng vaø Man Ñoâng.

Tieáp ñoù, Phan Huy Chuù ñaõ veõ nhöõng ngoïn nuùi, doøng

soâng thuoäc ñòa phaän Ñaø Laït ngaøy nay trong “Ñaïi Nam

thoáng toaøn ñoà” (in naêm 1834). Nhöng coù leõ, ngöôøi Vieät

Nam ñaàu tieân bieát roõ maûnh ñaát naøy laø Nguyeãn Thoâng -

moät söû gia, nhaø thô vaø chí só yeâu nöôùc. Söû ghi laïi raèng,

vaøo khoaûng nhöõng naêm töø 1862 - 1867, Nguyeãn Thoâng

(queâ ôû Gia Ñònh, ñoã cöû nhaân, laøm quan döôùi trieàu

Nguyeãn), tình nguyeän toøng quaân dieät Phaùp. OÂng boân ba

khaép nôi, lieân laïc vôùi nhöõng ngöôøi yeâu nöôùc tìm keá laâu

daøi choáng giaëc ngoaïi xaâm. OÂng cuøng vôùi nhöõng ngöôøi

ñoàng chí höôùng toå chöùc thaùm hieåm caùc vuøng cao nguyeân

heûo laùnh ñeå laäp cöù ñòa choáng Phaùp. Töø thuôû xa xöa ñoù,

khi gaëp cao nguyeân, Nguyeãn Thoâng ñaõ vieát nhöõng caâu


114

thô thaät gôïi:“Na tu baûn vuõ man yeân ñòa - Thöôïng höõu

giang hoà laõo khaùch tinh” (taïm dòch : Ngôø ñaâu xöù thöôïng

môø maây phuû - Gaëp baïn taâm tình khaùch quyù mong).

Nhöng coâng lao lôùn nhaát cho söï ra ñôøi thaät söï ñoâ thò ñoäc

ñaùo coù moät khoâng hai ôû Vieät Nam vaø toaøn coõi Ñoâng

Döông thôøi baáy giôø thuoäc veà nhaø baùc hoïc ngöôøi Thuî Syõ

mang quoác tòch Phaùp A.Yersin. Thaùng 7/1890, A.Yersin

ñaõ töø Nha Trang leân ñöôøng thaùm hieåm cao nguyeân vôùi

muïc ñích ñaàu tieân laø thoaû chí khao khaùt khaùm phaù cuûa

mình. Trong chuyeán ñi naøy, oâng chæ môùi döøng laïi ôû cao

nguyeân Di Linh roài quay veà, nhöng vaãn khoâng nguoâi yù

töôûng tìm kieám moät vuøng ñaát môùi. Thaùng 3/1893,

A.Yersin laïi tieáp tuïc cuoäc thaùm hieåm maø laàn tröôùc oâng

boû dôû, vaø laàn naøy, vò baùc só ngöôøi AÂu gaén boù vôùi Vieät

Nam ñaõ thaønh coâng. Theo nhaät kyù thaùm hieåm cuûa

A.Yersin, oâng ñaõ coù maët ôû cao nguyeân LaâmVieân vaøo luùc

13 giôø 25 phuùt, ngaøy 21/6 /1893. Coù leõ, aán töôïng vaø söï

höùng khôûi cuûa baùc só A.Yersin chính laø khôûi thuyû cho yù

töôûng thaønh laäp ñoâ thò treân cao nguyeân, vaø töø ñoù, chuùng

ta coù moät Ñaø Laït cuûa ngaøy hoâm nay. Lòch söû coù nhöõng

khuùc quanh co, nhöng ngöôøi daân thaønh phoá Hoa vaãn moät

loøng tri aân A.Yersin vaø coi oâng laø vò “thaønh hoaøng” cuûa

vuøng ñaát. Maáy naêm tröôùc, moät con ñöôøng thô moäng vaø

xinh ñeïp beân hoà Xuaân Höông ñaõ vinh döï mang teân

Yersin. Nhaân kyû nieäm 110 naêm, böùc töôïng ñoàng chaân

dung nhaø baùc hoïc danh tieáng vaø giaøu loøng thöông ngöôøi

do nhaø ñieâu khaéc Phaïm Vaên Haïng saùng taùc ñaõ ñöôïc

döïng leân giöõa coâng vieân mang teân oâng cuõng vöøa môùi

khaùnh thaønh. Trong cuoäc trình dieãn toái hoâm qua, coâng

chuùng thöïc söï xuùc ñoäng khi treân saân khaáu leã hoäi xuaát


115

hieän hình aûnh A.Yersin vaø ñoaøn thaùm hieåm, ñoaøn ngöôøi

ngöïa dieãu haønh qua khaùn ñaøi trong aâm thanh thaùc ñoå,

suoái reo, vaø tieáng voã tay khoâng döùt cuûa haøng vaïn khaùn

giaû. Ñaø Laït cuûa thuôû hoang sô ñaõ taùi hieän qua nhöõng

trang nhaät kyù thaùm hieåm cuûa nhaø baùc hoïc töø gioïng ñoïc

truyeàn caûm cuûa ngöôøi daãn chöông trình…

Töø ñoâ thò nghæ döôõng cuûa boïn thöïc daân ñeán “Hoaøng

trieàu cöông thoå” cuûa chính phuû Nam trieàu muïc naùt, Ñaø

Laït ñaõ ñöôïc xaây döïng töø yù ñoà cuûa caùc nhaø thöïc daân vaø

phuïc vuï cho muïc ñích cuûa nhöõng keû xaâm löôïc. Qua bao

chaëng bieán thieân lòch söû, Ñaø Laït töø tay thöïc daân Phaùp

chuyeån qua ñeá quoác Myõ vaø beø luõ tay sai. Keû thuø cuûa daân

toäc ta ñaõ bieán xöù sôû naøy thaønh nôi höôûng thuï söï xa hoa

cuûa chuùng, bieán ñoâ thò trong laønh, maùt meû treân cao

nguyeân Laâm Vieân thaønh moät trung taâm toân giaùo taàm côõ

ôû phía Nam vaø laø nôi ñaøo taïo nguoàn quaân löïc phuïc vuï

cho cuoäc chieán tranh phi nghóa. Nhöng lòch söû thöïc söï

coâng baèng khi Ñaø Laït laïi trôû veà nguyeân giaù trò laø vuøng

ñaát “vaøng” trong loøng Toå quoác vôùi söï laøm chuû cuûa nhaân

daân lao ñoäng. Bieát bao maùu xöông cuûa nhieàu theá heä Vieät

Nam ñaõ ñoå xuoáng ñeå giöõ laáy söï bình yeân cho maûnh ñaát

naøy. Thaùng 4/1930, chi boä Ñaûng ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp,

phong traøo ñaáu tranh cuûa caùc taàng lôùp nhaân daân thaønh

phoá töø ñoù caøng suïc soâi. Töø chò phuï nöõ vuøng ven nuoââi daáu

vaø tieáp teá cho caùch maïng ñeán coâ sinh vieân xuoáng ñöôøng

ñaáu tranh, töø nhöõng ñoäi coâng taùc noäi thaønh dieät aùc tröø

gian ñeán nhöõng chieán só thoaùt ly vaøo chieán khu ñaùnh

giaëc. Maùu cuûa caùc anh huøng ñoå xuoáng giöõa ñöôøng baêng

saân bay Cam Ly, maùu nhuoäm töøng taác ñaát ba - dan Xuaâân


116

Tröôøng, Xuaân Thoï, maùu toâ leân nhöõng caùnh röøng ven ñoâ

Nuùi Voi, Taø Nung…Vôùi khaùt voïng hoaø bình, ngöôøi Ñaø

Laït vuøng leân chieán ñaáu khoâng tieác maùu xöông cho nöôùc

nhaø ñoääc laäp, cho queâ höông xöùù sôû bình yeân. Ñaø Laït thaät

xöùng ñaùng vôùi danh hieäu thaøønh phoá Anh huøng LLVT do

Nhaø nöôùc trao taëëng...

Thöôû xa xöa, vuøng ñaát Ñaø Laït ngaøy nay hoang sô,

heûo laùnh vaø ngaøn naêm nguû yeân giöõa ñaïi ngaøn Tröôøng

Sôn huøng vó. Giöõa cao nguyeân meânh moâng chæ coù nhöõng

boä toäc ñoàng baøo thieåu soá sinh soáng, hoaøn toaøn caùch bieät

vôùi theá giôùi beân ngoaøi. Boãng moät ngaøy, khoâng gian aáy

ñöôïc ñaùnh thöùc vaø trôû thaønh ñaát laønh cho boán phöông tuï

hoäi. Nhöõng ngöôøi daân nöôùc Vieät töø khaép ba mieàn Trung -

Nam - Baéc mang theo “teân xaõ, teân laøng” vaø nhöõng ñaëc

tröng vaên hoùa xöù sôû veà ñaây goùp söùc cuøng chaùu con cuûa

chaøng Lang vaø naøng Bian huyeàn thoaïi xaây döïng, kieán

thieát neân moät ñoâ thò ngaøy caøng hieän ñaïi, vaên minh. Laø

vuøng ñaát giaøu coù veà tieàm naêng thieân nhieân, caûnh quan

ñaëc saéc, khí haäu oân hoøa…, Ñaø Laït ñaõ xaùc ñònh cho mình

moät höôùng ñi ñuùng trong tieán trình phaùt trieån. Ngoaøi theá

maïnh phaùt trieån du lòch, thaønh phoá coù ñuû cô sôû ñeå xaây

döïng moät neàn kinh teá ña ngaønh. Ñaëc bieät, coù theå phaùt

trieån ôû ñaây moät vuøng saûn xuaát noâng nghieäp coâng ngheä

cao, moät khu coâng nghieäp saïch, moät trung taâm nghieân

cöùu khoa hoïc vaø ñaøo taïo. Nhöõng khaùt voïng toát ñeïp ñoù

vaãn chöa trôû thaønh hieän thöïc vaø coøn raát nhieàu trôû löïc,

khoù khaên treân böôùc ñöôøng ñi tôùi. Nhöng hoâm nay, nhöõng

khoái oùc, baøn tay cuûa Ñaûng boä vaø nhaân daân thaønh phoá

ñang gaéng söùc ñaép boài neân dieän maïo môùi cho Ñaø Laït vaø


117

löu giöõ nhöõng neùt ñaùng yeâu, ñoäc ñaùo cuûa ñoâ thò treân

mieàn cao nguyeân. Trong phuùt giaây hoaøi nieäm veà quaù

khöù, caûm nhaän cuûa chuùng toâi laø Ñaø Laït ngaøy caøng naêng

ñoäng vaø treû trung hôn, naêng ñoäng vaø treû trung nhö hình

aûnh nhöõng chaøng trai, coâ gaùi giöõa röïc rôõ côø hoa trong

ñeâm hoäi möøng sinh nhaät thöù 110 cuûa thaønh phoá. Töø ñieåm

moác naøy, nhöõng chuû nhaân môùi aáy mang theo nhöõng haønh

trang quyù baùu maø oâng cha ñaõ daøy coâng vun ñaép, cuøng

vôùi tri thöùc, nieàm tin vaø khaùt voïng cuûa tuoåi treû cuøng nhau

goùp söùc döïng xaây queâ höông ngaøy caøng giaøu ñeïp, xöùng

danh Thaønh phoá Hoa - Thaønh phoá Anh huøng…

ÑOÄC THOAÏI PHOÁ NUÙI

Khaéc Duõng.

Leã hoäi 110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt

trieån ñöôïc chính thöùc khai maïc vaøo saùng

25/11/2003 vaø keùo daøi trong 5 ngaøy sau ñoù.

Nhöõng ngaøy naøy, döôøng nhö trong moãi con ngöôøi

Ñaø Laït ñang hieän höõu moät ñieàu gì ñoù khaùc thöôøng

laém. Toâi cuõng vaäy! Vaø theá laø toâi quyeát ñònh laøm

moät chuyeän “khaùc thöôøng” laø boû ra moät buoåi

chieàu ñeå lang thang treân khaép caùc ñöôøng phoá Ñaø

Laït cuøng vôùi … chieác boùng cuûa chính mình!


118

oùi lang thang cuøng chieác boùng cuûa chính

mình e hôi khoâng oån. Nhöng nhö theá cuõng

coù caùi thuù rieâng! Vì, caùi boùng khoâng

chuyeän troø ñöôïc neân toâi tha hoà maø ñoäc

thoaïi! Vaâng, ñoäc thoaïi!

Phoá nuùi hoaøng hoân

Gaàn hai möôi naêm soáng ôû Laâm Ñoàng laø quaõng thôøi

gian toâi “giaùp maët” vôùi phoá nuùi Ñaø Laït. Töøng aáy thôøi

gian lieäu coù ñuû ñeå toâi “caûm” ñöôïc Ñaø Laït? Thuù thaät, cho

ñeán luùc naøy, Ñaø Laït luoân hieän ra trong toâi laø moät caùi gì

ñoù hö hö thöïc thöïc vôùi e aáp bình minh söông phuû, vôùi

laõng ñaõng naéng quaùi ban tröa, vôùi nheï teânh böôùc chaân

thieáu nöõ trong maây chieàu vaø vôùi tòch lieâu boùng thoâng giaø

khi maøn ñeâm buoâng xuoáng. Cuõng coù kieåu noùi theo saùch

vôû hoïc troø raèng, Ñaø Laït laø thaønh phoá naèm treân ñoä cao

trung bình moät ngaøn naêm traêm meùt so vôùi maët bieån, laø

Hoaøng trieàu cöông thoå moät thôøi, laø mieàn ñaát du lòch voâ

cuøng lyù töôûng, laø nôi hoäi tuï cuûa caùc neàn vaên minh Ñoâng -

Taây, vaân vaân vaø vaân vaân… AÁy theá maø toâi, phaûi chaêng

toâi ñang coù moät yù ñònh heát söùc kyø quaëc: Muoán veõ chaân

dung hoaøng hoân phoá nuùi ñeå hy voïng nhìn thaáy ñöôïc

göông maët thaät cuûa Ñaø Laït. Vì sao ö? Bôûi vôùi toâi, “ñònh

nghóa” veà Ñaø Laït coù theå noùi moät caùch voâ cuøng ngaén goïn

sau daáu “hai chaám” raèng: Hoaøng hoân! Ñuùng vaäy, Hoaøng

hoân! Nhöng ñoù laø hoaøng hoân ñeïp, voâ cuøng ñeïp, vaø ñeïp

ñeán nao loøng! Laø hoaøng hoân maø toâi cho raèng neáu khoâng

coù noù, caû cuoäc ñôøi con ngöôøi ta maát ñi ít nhaát laø moät

nöûa!

N


119

Vì sao ö? Vaâng, laïi hoûi vì sao ö? Vì raèng… Chieàu

hoâm tröôùc, toâi heát söùc baát ngôø vì moät ngöôøi baïn gaùi töø

phöông xa laàn ñaàu tieân leân Ñaø Laït vaø ñieän baùo cho toâi:

“Em ñaõ ñeán nôi. Anh ñeán ñoùn!”. Toâi hoûi laïi: “Em ñang

ñöùng nôi naøo?”. Moät thoaùng do döï nhöng ngay sau ñoù coâ

aáy quaû quyeát: “Em ñang ñöùng choã caùi doác cao cao!”.

Trôøi aï! Ñuùng traêm phaàn traêm laø em ñang ñöùng ôû choã

“caùi doác cao cao” roài. Nhöng phoá nuùi Ñaø Laït thì nôi naøo

maø khoâng laø “caùi doác cao cao”. Nhö theá laø taïo hoùa ñaõ

sinh ra Ñaø Laït ñeå ñaùnh löøa baïn gaùi toâi! Tuy vaäy, cuoái

cuøng, chính nhöõng “caùi doác cao cao” aáy ñaõ giuùp toâi tìm

ra em ñeå ñöôïc nghe em thì thaàm: “Chieàu Ñaø Laït thaàn

tieân ñeán laï!”. Vaø vì theá, chieàu nay toâi laïi löõng thöõng treân

nhöõng “caùi doác cao cao” cuûa phoá nuùi. Nhöng chæ coù moät

mình. Raát moät mình! Boãng döng chôït nhôù ñeán hai caâu

thô cuûa ngöôøi khaùc maø toâi ñaõ thuoäc töï luùc naøo chaúng roõ:

“Thöông em nhoùn goùt nhìn qua nuùi/Em ñeán em ñi raát

moät mình!”. ÖØ, ñuùng laø theá. Ñuùng laø raát moät mình! Toâi

boãng nhoùn goùt nhìn... Vaø laïi nhaän ra “Em ñeán em ñi

…!”. Nhö theá coù nghóa laø toâi ñaõ moät mình trong hoaøng

hoân Ñaø Laït vaø em cuõng “raát moät mình” ñeán vaø ñi cuøng

vôùi hoaøng hoân xöù naøy! Toâi laïi ñoäc thoaïi: “Em môùi ñoù maø

xa vôøi vôïi. Maø, em vôøi vôïi xa nhöng nhö theå ñang hieän

höõu cuøng toâi chieàu nay vaäy. Hay em chính laø Ñaø Laït?”.

Toâi ñaõ leo leân moät ngoïn ñoài cao thaät cao ñeå nhìn hoaøng

hoân phoá nuùi. Chieàu Ñaø Laït döôøng nhö khoâng coù caû thôøi

gian laãn khoâng gian. Bôûi nôi naøy, khoaûnh khaéc giöõa

hoaøng hoân vôùi ban chieàu vaø ñeâm toái khoù maø phaân ñònh.

Hoaøng hoân thì cöù theá keùo daøi. Coøn ban chieàu vaø ñeâm toái

thì cöù theá baát ngôø aäp ñeán, baát ngôø laëng leõ len vaøo hoaøng


120

hoân luùc naøo chaúng roõ. Dó nhieân hoaøng hoân naøy cuõng theá:

Toâi nhö ñang vöøa nhaän ra nhöõng sôïi naéng chieàu vaùng vaát

treân trieàn nuùi cao phuû söông nhöng cuõng vöøa nhìn thaáy

boùng ñeâm ñang veà cuøng vôùi caûm giaùc hoaøng hoân leâ theâ

keùo daøi! Noùi caùch khaùc, trong hoaøng hoân Ñaø Laït coù caû

naéng ngaøy vaø boùng ñeâm. Vaø vì theá, toâi … khoâng theøm

nhaéc laïi caâu hoûi “Phaûi chaêng Ñaø Laït laø em vaø em laø Ñaø

Laït?” ñaâu, em aï!

Ñaø laït chieác boùng

Cuõng treân ñænh ñoài cao chieàu nay, toâi luïc tìm trong

trí nhôù cuûa mình: Coù quaù nhieàu baøi haùt vieát veà Ñaø Laït.

Coù quaù nhieàu caâu thô vieát veà Ñaø Laït. Coù quaù nhieàu taùc

phaåm hoäi hoïa veõ Ñaø Laït. Vaø caû nhöõng aùng vaên nöõa, raát

khoâng ít! Trong taát caû nhöõng taùc phaåm aáy, Ñaø Laït hieän

ra raát thaät, raát gaàn. Ñoù laø Ñaø Laït ban mai, Ñaø Laït hoaøng

hoân, Ñaø Laït ñeâm; laø Ñaø Laït cuûa boán muøa, cuûa quaù khöù,

hieän taïi vaø töông lai… Nhöng coøn moät Ñaø Laït khaùc, coù

hay khoâng? Toâi laïi laån thaån nöõa roài (nhöng ñaønh theá): Ñi

tìm caùi boùng cuûa Ñaø Laït!

ÖØ nhæ, Ñaø Laït chieác boùng, coù hay khoâng? Coù!

Khoâng coù sao ñöôïc khi ngay töø moät traêm möôøi naêm veà

tröôùc, nhaø thaùm hieåm vó ñaïi A. Yersin - ngöôøi khaùm phaù

cao nguyeân Laâm Vieân - luùc ñaët chaân ñeán ñaây ñaõ ngay

laäp töùc nhaän ra “caùi boùng” cuûa Ñaø Laït: “AÁn töôïng cuûa toâi

thaät soáng ñoäng khi vöøa ra khoûi röøng thoâng, toâi ñöùng treân

bôø cuûa moät cao nguyeân meânh moâng, trô truïi vaø maáp moâ

coù ba ñænh nuùi Lang Biang cheá ngöï. Maët ñaát nhaáp nhoâ

khieán toâi lieân töôûng ñeán bieån caû xao ñoäng vì moät ngoïn


121

soùng khoång loà nhö thöôøng thaáy treân bôø bieån mieàn Trung

vaøo luùc trôøi saép gioâng baõo”. Hoùa ra daùng nuùi nôi naøy gôïi

nhôù hình aûnh cuûa bieån soùng. Treân ñoài cao, toâi doõi maét veà

phía daõy nuùi Lang Biang ñang thoaét aån thoaét hieän trong

söông chieàu. Lang Biang toûa boùng xuoáng Ñaø Laït vaø

ngöôïc laïi - chaân dung Ñaø Laït hieän ra trong daùng nuùi

söøng söõng giöõa bao la ñaát trôøi. Chuyeän cuûa ngöôøi thieåu

soá baûn ñòa nôi ñaây cuõng keå raèng nuùi meï Lang Biang sinh

ra muoân loaøi vaø sinh ra Ñaø Laït. Bôûi theá, cuõng chính Lang

Biang laïi laø bieåu töôïng töï ngaøn ñôøi nay cuûa cö daân nôi

naøy. Vaø bieåu töôïng aáy mang hình soùng bieån.

Cuõng coù moät caùch khaùc ñeå nhaän ra Ñaø Laït: Soi

boùng Xuaân Höông! Hoà Xuaân Höông naèm ôû trung taâm

Thaønh phoá Ñaø Laït töøng ñöôïc ví laø chieác göông thôøi gian.

Treân ñoài cao nhìn xuoáng, maët hoà phaúng laëng boùng nhö

göông soi. Ñaõ coù ít nhaát moät laàn toâi hoûi: Toâi vaø chuùng ta

- nhöõng cö daân cuûa thaønh phoá cao nguyeân xinh xaén naøy,

aét coù nhieàu laàn ñi ngang qua maët hoà boùng nhö göông soi

aáy? Nhöõng böôùc chaân ngang qua cho duø laø cuûa quyû döõ

hay thaùnh nhaân cuõng ñeàu ñöôïc maët hoà löu laïi daáu veát.

Bôûi theá, duø muoán hay khoâng thì cö daân nôi naøy vaãn phaûi

ñoái dieän vôùi caùi boùng cuûa chính mình trong maët hoà göông

soi! Coù moät caâu chuyeän tình raát hay beân hoà Xuaân Höông

raèng: Ñoâi uyeân öông noï yeâu nhau say ñaém beân moät goác

lieãu ruû nhöng khoâng laáy ñöôïc nhau. Con ñöôøng hoï ñi veà

moãi ngaøy ñeàu ngang qua hoà Xuaân Höông vaø boùng hoï

cuøng vôùi boùng lieãu ruû in xuoáng maët hoà. Cöù chieàu chieàu,

moät ñaøn ong töø nuùi cao saø xuoáng vaø huùt nhuî hoa lieãu ruû.

Caû ñaøn ong cuõng in boùng xuoáng maët hoà. Theá roài, chuyeän


122

gì ñeán phaûi ñeán: Chaøng trai phaûi ra ñi, phaûi caùch xa Ñaø

Laït; vaø coâ gaùi phaûi laáy choàng vaø … choân chaët moái tình

ñaàu vaøo nôi saâu kín nhaát trong loøng. Thôøi gian laëng leõ

troâi qua. Nhieàu naêm sau chaøng trôû veà. Ngang qua hoà

Xuaân Höông, nôi coù goác lieãu giaø, boãng chaøng baét gaëp

moät beù gaùi xinh xaén ñang “chuyeän troø” vôùi luõ ong. Thaáy

laï, chaøng döøng chaân vaø hoûi coâ beù: “Chaùu noùi chuyeän

ñöôïc vôùi … ong?”. Coâ beù voâ tö: “Vaâng! Ñaøn ong laø thieân

söù cuûa tình yeâu. Ñaøn ong ñang keå veà chuyeän tình chaøng

Lang vaø naøng Biang cho chaùu nghe ñaáy chuù aï!” (Lang

Biang laø söï tích veà moät caâu chuyeän tình traéc trôû cuûa daân

toäc baûn ñòa Ñaø Laït). Roài noù chæ tay xuoáng maët hoà: “Hoï

ñoù! Chuù nhìn ra hoï khoâng? Hoï hoùa thaân thaønh hai ngoïn

nuùi Lang vaø Bian in boùng trong loøng hoà kia kìa!”. Ngöôøi

ñaøn oâng hoûi tieáp: “Ai ñaõ keå cho chaùu nghe chuyeän

naøy?”. Coâ beù thaät nhö ñeám: “Thì chính meï chaùu chöù coøn

ai!”. Ñeán ñaây, ngöôøi ñaøn oâng ñaõ nhìn thaáy laïi chính mình

trong daùng nuùi ñang in boùng döôùi maët hoà Xuaân Höông.

Hôn theá, töø chieác boùng cuûa mình, anh nhaän ra ngöôøi xöa.

Theá ñaáy! Khoâng ai chaïy troán khoûi chính mình ñöôïc!

Tuoåi moät traêm möôøi

Ñuùng laø khoâng ai chaïy troán khoûi chính mình. Ñaø

Laït coøn hôn theá: Caùi boùng cuûa noù toûa truøm leân soá phaän

cuûa moãi con ngöôøi. Vaø vì theá, caùi boùng thaät cuûa con

ngöôøi ôû ñaát naøy laø hình aûnh thu nhoû cuûa chieác boùng Ñaø

Laït. Coù theå ai ñoù seõ khoâng tin? Thì haõy cöù cuøng toâi laøm

moät thöû nghieäm: Trong nhaït nhoøa hoaøng hoân treân ñoài

cao, toâi veõ boùng toâi vaøo neàn trôøi xa laéc. Roài sau ñoù, haõy

hình dung vaø veõ tieáp boùng em toâi ñöùng beân toâi. Treân neàn


123

trôøi luùc naøy laø hai ñænh nuùi cuûa daõy nuùi Lang Biang

huyeàn thoaïi. Lang Biang sinh ra Ñaø Laït. Ñaø Laït in boùng

vaøo Lang Biang. Nhö theá, chieác boùng Ñaø Laït ñaõ khoâng

truøm leân boùng chuùng ta roài ñoù sao? Chöa heát, Lang

Biang coøn gôïi nhôù daùng hình soùng bieån. Soùng bieån daãu

baïc ñaàu nhöng coù bao giôø giaø ñöôïc ñaâu! Moät traêm möôøi

tuoåi ö? Chæ coù reâu phong ñôøi thöïc môùi tính baèng thôøi

gian. Coøn daùng nuùi mang hình soùng bieån taïc vaøo neàn trôøi

hoaøng hoân thì khoâng theå ño ñeám ñöôïc baèng naêm thaùng.

Bôûi theá, soi trong Ñaø Laït moät traêm möôøi naêm, toâi

nhaän ra ôû ñoù coù nhieàu ñieàu kyø laï: Loïc qua maøn ñeâm

moâng lung, nhìn thaáy naéng vaøng röïc rôõ. Soi vaøo neùt kieâu

sa ñaøi caùc cuûa nhòp soáng phoá phöôøng, nhaän ra hôi thôû

chaân queâ moäc maïc cuûa ñaát raï cuõ xöa. Cuõng coù theå hieåu,

trong gheùt coù yeâu vaø trong yeâu coù gheùt. Bôûi theá, trong

toâi, Ñaø Laït laø hoaøng hoân - nhöng laø moät hoaøng hoân ñeïp

ñeán nao loøng! Vaø bôûi theá, vôùi Ñaø Laït, toâi chæ ñoäc thoaïi -

nhöng laïi laø ñoäc thoaïi … vôùi em, ngöôøi maø toâi yeâu

thöông nhaát!


124

CHUÙT TÌNH GÖÛI ÑEÁN ÑAØ LAÏT

Leâ Kim Ngöõ.

Ñaõ coù nhieàu nhaø khoa hoïc nghieân cöùu veà

lòch söû, ñòa lyù, vaên hoùa, kieán truùc…cuûa Thaønh phoá

Ñaø Laït. Cuõng coù nhieàu hoäi nghò, hoäi thaûo ñöôïc toå


125

chöùc ñeå nghieân cöùu veà ñònh höôùng vaø caùc bieän

phaùp phaùt trieån kinh teá du lòch cuûa thaønh phoá naøy.

Nhöng cho tôùi nay, phaùt trieån du lòch Ñaø Laït vaãn

coøn laø vaán ñeà noùng boûng. Nhaân ngaøy leã hoäi kyû

nieäm Ñaø Laït 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån,

chuùng toâi xin maïnh daïn ñoùng goùp moät soá yù kieán

cho vuøng ñaát voâ cuøng xinh ñeïp cuûa chuùng ta.

eáu chuùng ta xaùc ñònh raèng teân Ñaø Laït coù

nguoàn goác töø tieáng Ñaï Laïch, coù nghóa laø con

suoái cuûa toäc ngöôøi Laïch (teân goïi cuûa moät toäc

ngöôøi thöôøng choïn röøng thöa ñeå quaàn tuï) thì chuùng ta

cuõng khoâng neân boû qua moät caâu baèng tieáng Latinh laø Dat

Allis Loetitium, Allis Temporiem coù nghóa laø “cho ngöôøi

naøy nieàm vui, ngöôøi kia söùc khoeû” ñeå vieát thaønh chöõ

D.A.L.A.T..vì caâu Latinh naøy ñaõ noùi leân ñöôïc tính chaát

cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït, moät thaønh phoá maø ngay töø khi

môùi thaønh laäp ñaõ ñöôïc xaây döïng thaønh nôi du lòch nghæ

döôõng.

Nhìn laïi chaëng ñöôøng lòch söû hình thaønh vaø phaùt

trieån du lòch Ñaø Laït coù theå toùm löôïc qua caùc söï kieän

quan troïng nhö sau:

- Ngaøy 30/5/1893, baùc só Yersin xuaát phaùt töø Phan

Thieát, qua soâng La Ngaø, leân Di Linh, Phi - Noâm, Prenn

ñeå ñeán ngaøy 21/6/1893 thì ñeán cao nguyeân Lang Biang.

Töø ñoù yù ñoà xaây döïng moät trung taâm du lòch daàn ñöôïc

hình thaønh. Naêm 1897, Toaøn quyeàn Ñoâng Döông Paul

Doumer coù yù ñònh xaây döïng moät traïm nghæ döôõng cho

N


126

ngöôøi Phaùp ñaõ tham khaûo yù kieán cuûa baùc só Yersin vaø

oâng ñaõ oâng khoâng ngaàn ngaïi giôùi thieäu cao nguyeân Lang

Biang vì nôi naøy hoäi ñuû 5 ñieàu kieän cho moät traïm nghæ

döôõng laø coù ñoä cao thích hôïp, dieän tích roäng raõi, nguoàn

nöôùc ñaûm baûo, khí haäu oân hoøa vaø khaû naêng xaây döïng

giao thoâng. Töø ñoù, nhieàu phaùi ñoaøn ñaõ leân khaûo saùt ñòa

phöông naøy ñeå xaây döïng ñöôøng giao thoâng, traïm thí

nghieäm veà canh noâng…nhöng ñaùng chuù yù nhaát laø ñoaøn

cuûa chính Paul Doumer ñi ngöïa töø Phan Rang leân Lang

Biang vaøo naêm 1899 ñeå xaây döïng traïm nghæ döôõng taïi

ñaây. Ñaø Laït hình thaønh töø ñoù vaø phaùt trieån cho ñeán ngaøy

nay.

- Naêm 1916, Ñaø Laït laø thò xaõ cuûa tænh Lang Biang

vaø Cunhac laø coâng söù ñaàu tieân. Naêm 1917, xaây döïng

khaùch saïn Lang Biang Palace vaø ñaép ñaäp ngaên doøng suoái

laøm thaønh hoà lôùn naøy laø hoà Xuaân Höông. Ñeán naêm 1923,

Ñaø Laït thöïc söï trôû thaønh moät thaønh phoá nghæ döôõng vôùi

döï aùn ñoâ thò cuûa kieán truùc sö Heùbrad coù caùc coâng vieân,

khu theå thao, khu thöông maïi…Töø naêm 1927 ñeán naêm

1940 haøng loaït caùc tröôøng hoïc ñöôïc xaây döïng vaø soá

löôïng ngöôøi Kinh taêng nhanh vôùi vieäc thaønh laäp aáp Haø

Ñoâng do oâng Hoaøng Troïng Phu khôûi xöôùng. Cuõng töø ñoù

ngheà troàng rau, hoa phaùt trieån. Ñeä nhò theá chieán buøng noå,

Ñoâng Döông bò taùch khoûi nöôùc Phaùp, ngöôøi Phaùp oà aït leân

Ñaø Laït, kieán truùc sö Lagisquiet xaây döïng ñoà aùn phaùt

trieån Ñaø Laït veà höôùng Baéc, Toaøn quyeàn Decoux xaây

döïng Nhaø maùy Thuûy ñieän Suoái Vaøng, ngöôøi Kinh leân

ngaøy caøng ñoâng vôùi vieäc thaønh laäp aáp Ngheä Tónh do oâng

Phaïm Khaéc Hoøe khôûi xöôùng. Thôøi choáng Phaùp, ñaëc ñieåm


127

du lòch Ñaø Laït bò lu môø vì yù ñoà chính trò cuûa Phaùp vaø cuûa

Baûo Ñaïi qua duï soá 06 - QT/TD ngaøy 14/4/1950 bieán Ñaø

Laït thaønh “Hoaøng Trieàu Cöông Thoå”, roài töø ñoù chöùc

naêng du lòch nghæ döôõng cuûa Ñaø Laït ñöôïc boå sung baèng

nhieàu chöùc naêng khaùc nhau mang tính toân giaùo vaø quaân

söï vôùi vieäc xaây döïng haøng loaït caùc tröôøng hoïc nhö

Tröôøng Voõ bò quoác gia, Tröôøng Chieán tranh chính trò,

Tröôøng Tham möu cao caáp, Tröôøng Caûnh saùt daõ chieán…

- Töø naêm 1975 ñeán nay, ngaønh du lòch Ñaø Laït tích

cöïc caûi taïo vaø xaây döïng cô sôû vaät chaát kyõ thuaät, toå chöùc

kinh doanh phuïc vuï, töøng böôùc traû laïi vaø phaùt trieån chöùc

naêng, vò trí, tích chaát cuûa mình: Moät thaønh phoá du lòch

nghæ döôõng cuûa caû nöôùc.

Vôùi moät lòch söû hình thaønh nhö theá, Thaønh phoá

Ñaø Laït ñaõ xaùc ñònh saûn phaåm du lòch cuûa mình chöa?

Ñaây laø caâu hoûi gaây nhieàu tranh caõi vaø chöa thaáy moät söï

ñònh nghóa naøo coù tính thuyeát phuïc. Theo chuùng toâi thì

baûn thaân Ñaø Laït ñaõ laø saûn phaåm du lòch voâ cuøng quyù giaù.

Trong lôïi theá so saùnh thì Thaønh phoá Ñaø Laït khoâng coù ñoái

thuû caïnh tranh. Ñaát nöôùc chuùng ta coù nhieàu bôø bieån ñeïp

traûi daøi treân nhieàu ñòa phöông nhöng chuùng ta chæ coù moät

Ñaø Laït. Coù nôi naøo coù ñöôïc khí haäu nhö Ñaø Laït, khí haäu

cuûa muøa xuaân muoân thuôû, khoâng bao giôø oi böùc cuõng

khoâng bao giôø reùt quanh naêm? Caûnh saéc cuûa thaønh phoá

naøy thaät ña daïng phong phuù vôùi truøng ñieäp nuùi röøng, vôùi

voâ vaøn thaùc gheành. Nhöõng neùt meàm maïi cuûa ñoài nuùi laïi

chan hoøa vôùi maët phaúng cuûa caùc hoà nöôùc. Ñænh Lang

Biang laø bình phong cuûa thaønh phoá luoân thay ñoåi hình

daùng tuøy theo goùc chieáu cuûa aùnh saùng maët trôøi theo töøng


128

thaùng, töøng muøa, töøng aùng maây qua saùng, tröa, chieàu, toái.

Hoà Xuaân Höông laø con maét cuûa thaønh phoá, töø ñaây toûa ra

nhieàu cuïm daân cö, coâng vieân, chôï, tröôøng hoïc, bieät thöï,

khaùch saïn…Kieán truùc caùc coâng trình vaø bieät thöï cuûa Ñaø

Laït laïi phong phuù, khoâng coù bieät thöï naøo gioáng bieät thöï

naøo, moãi coâng trình laø moät taùc phaåm tuyeät vôøi. Neáu caùc

coâng trình lôùn nhö nhaø ga, Cuïc Ñoà baûn, khaùch saïn

Palace, Tröôøng Lyceùe Yersin ñöôïc caùc kieán truùc sö taøi

ba thieát keá thì haøng ngaøn bieät thöï laïi laø saûn phaåm cuûa

caùc caù nhaân. Hoï xaây ngoâi bieät thöï cuûa mình theo quy

hoaïch vôùi tyû leä xaây döïng hôïp lyù treân maûnh ñaát vaø theo yù

thích rieâng cuûa mình. Coù theå ñaây laø bieät thöï theo kieåu xöù

Basque xöù bieät thöï Normandie cuûa Phaùp. Cuõng coù theå

ñaây laø bieät thöï theo kieåu cuûa Anh, cuûa Ñöùc, cuûa YÙ…vì

theá khoâng phaûi chuû quan khi cho raèng caùc bieät thöï xöa

cuûa Ñaø Laït laø moät quaàn theå taäp hôïp nhieàu kieåu bieät thöï

cuûa Chaâu AÂu. Vaán ñeà caáp baùch hieän nay laø caàn phaûi söu

taàm nguoàn goác cuûa caùc bieät thöï naøy ñeå baûo veä vaø toân taïo

veû ñeïp voán coù cuûa chuùng. Ngoaøi caùc ñaëc tính neâu treân,

chuùng ta khoâng neân queân raèng Ñaø Laït coøn coù moät saûn

phaåm voâ cuøng quyù giaù: Ñoù laø söï tónh laëng - moät ñieàu

kieän mang tính quyeát ñònh cho moät thaønh phoá du lòch

nghæ döôõng. Haõy nhìn laïi caùc thaønh phoá lôùn trong nöôùc

vaø caû vuøng Ñoâng Nam AÙ nhö Saøi Goøn, Haø Noäi,

Bangkok, Singapore, Manila…vôùi nhòp phaùt trieån soâi

noåi, naùo nhieät vôùi cöôøng ñoä lao ñoäng doàn daäp. Trong

ñieàu kieän nhö theá, coù maáy ai khoâng caàn ñeán nhöõng luùc

thö giaõn ñeå thaàn kinh cuûa mình ñöôïc dòu laïi, ñeå mình

nhìn laïi baûn thaân mình, töï mình soi laïi mình, trôû laïi vôùi

chính mình. Coù nôi naøo hôn Ñaø Laït ñeå giaûi toûa caùc nhu


129

caàu voâ cuøng caàn thieát naøy. Töø ñoù coù theå xaùc ñònh raèng

Ñaø Laït luoân dò öùng vôùi nhöõng gì aàm ó, oàn aøo, naùo nhieät.

Neáu Thaønh phoá Ñaø Laït cuõng ñoâ thò hoùa aøo aït thì seõ

khoâng coøn laø Ñaø Laït nöõa.

Nhìn laïi quaù trình hình thaønh Thaønh phoá Ñaø Laït,

chuùng ta thaáy roõ laø quaù trình hình thaønh cuûa du lòch nghæ

döôõng. Töø yù ñoà xaây döïng moät traïm nghæ döôõng, Ñaø Laït

ñaõ töøng böôùc trôû thaønh moät thaønh phoá du lòch. Tuy nhieân

neáu ñaùnh giaù moät caùch khaùch quan thì Ñaø Laït chöa phaùt

huy heát chöùc naêng du lòch cuõng nhö chöa ñònh nghóa ñöôïc

roõ neùt veà thò tröôøng du lòch quoác teá cuûa mình. Thöïc teá

cho thaáy khaùch du lòch ñeán Ñaø Laït vaãn laø khaùch trong

nöôùc, coøn khaùch nöôùc ngoaøi chæ gheù qua Ñaø Laït ñeå ñi

caùc ñòa phöông khaùc. Do ñoù ngaøy löu truù bình quaân cuûa

khaùch nöôùc ngoaøi khoâng cao. Vaäy thì ñaâu laø thò tröôøng

du lòch cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït? Theo chuùng toâi thì tröôùc

maét vaø laâu daøi thò tröôøng du lòch Ñaø Laït vaãn laø thò tröôøng

noäi ñòa maø lôùn nhaát laø töø Tp. Hoà Chí Minh vaø caùc tænh

ñoàng baèng Nam Boä. Coøn thò tröôøng khaùch quoác teá trong

töông lai laø töø caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ, Nhaät Baûn, Trung

Quoác…Ngoaøi ra, cuõng caàn quan taâm ñeán thò tröôøng

Chaâu AÂu, Baéc Myõ, caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi ñang laøm

vieäc taïi Vieät Nam, kieàu baøo ñang ôû nöôùc ngoaøi. Vì theá

du lòch Ñaø Laït caàn quaûng baù saûn phaåm cuûa mình taïi

nhöõng thò tröôøng tieàm naêng naøy.


130

NHÔÙ VEÀ THAØNH PHOÁ HOA

Nguyeãn Hoaøng Bích.


131

Trong

theá kyû vöøa

qua, moät noäi

dung nghieân

cöùu ñöôïc caùc

nhaø thöïc vaät

hoïc ñaëc bieät

quan taâm laø

tuyeån choïn vaø

öôm troàng roäng raõi caùc loaøi hoa cho thaønh phoá du

lòch vaø nghæ döôõng. Tính ñeán nay, 1320 loaøi hoa

ñaõ ñöôïc khaûo nghieäm thaønh coâng treân cao nguyeân

Lang Biang, chöa keå hôn 300 loaøi lan ñaëc saéc…Ñeå

Ñaø Laït töø moät vuøng ñaát hoang sô ñaõ trôû thaønh xöù

Hoa Ñaøo, Thaønh phoá Hoa…Vôùi nhieàu con ñöôøng

mang teân hoa ñeïp nhaát: ñöôøng Taàm Xuaân, ñöôøng

Mai Anh Ñaøo, ñöôøng Mimosa…

hö baát cöù nôi naøo treân traùi ñaát, ngöôøi Ñaø

Laït cuõng coi hoa hoàng laø “Nöõ hoaøng cuûa

caùc loaøi hoa”. Hoa hoàng coù teân chung

Rosa Sp. Xuaát xöù chaâu AÙ, nhöng sôùm ñöôïc du nhaäp vaøo

chaâu AÂu vaø Baéc Myõ. Sau ngaøy baùc Só Yersin tìm ra cao

nguyeân Lang Biang, hoa hoàng laø moät trong nhöõng loaøi

hoa ñaàu tieân ñöôïc ñöa vaøo Ñaø Laït. Coù leõ sôùm nhaát laø

gioáng hoàng Phaùp Rosier rouge, hoa maøu ñoû côø, ñeán Ñaø

Laït töø cuoái theá kyû 19, ñöôïc troàng tröôùc ngoâi nhaø saøn coù

ñaàu tieân ôû Ñaø Laït, daønh cho caùc kieán truùc sö ngöôøi Phaùp

laøm coâng taùc quy hoaïch xaây döïng thaønh phoá naøy. Vaø

N


132

tieáp theo laø hoa hoàng Baéc, loaøi hoàng baûn ñòa cuûa nöôùc ta

ñöôïc phaùt hieän ôû mieàn Baéc, neân coù teân Khoa hoïc Rosa

tonquinensis (trong ñoù Tonquin theo tieáng La tinh laø Baéc

Boä). Vì theá töø xa xöa vaãn coù caâu ca dao: “Vöôøn hoàng ai

nôõ ngaên raøo chim xanh”…Ngaøy nay Ñaø Laït ñaõ tuyeån

choïn ñöôïc nhieàu chuûng hoa hoàng quyù: Gioáng hoàng Grace

monaco mang teân coâng chuùa xinh ñeïp xöù Monaco, vaãn

giöõ nguyeân maøu hoàng truyeàn thoáng nhöng ñöôøng neùt

caùnh hoa ñaëc bieät duyeân daùng haáp daãn. Vaø gioáng hoàng

maøu cam thaém töôi treû, deã gaây aán töôïng ñöôïc mang teân

ngoâi sao ñieän aûnh Phaùp Brigitti Bardot cuõng goïi taét B.B.

Ñaây laø hai gioáng hoàng ñöôïc ngöôøi thaønh phoá raát öa thích.

Noùi ñeán hoa hoàng khoâng ai queân ñöôïc höông thôm tuyeät

vôøi cuûa loaøi hoa naøy. Tuy coù cuøng muøi thôm ñaëc tröng

cuûa thöù tinh daàu quyù giaù ñaõ taïo neân nhieàu loaïi nöôùc hoa

thöôïng haïng, nhöng vöôøn hoàng Ñaø Laït veà höông töï

nhieân cuõng coù nhieàu cung baäc: Töø nheï nhaøng, thoaùng

qua ñeán baâng khuaâng, saâu saéc vaø ñaëc bieät vôùi nhöõng

chieàu se laïnh laø höông thôm noàng aám cuûa hoa hoàng queá

(Rosa cinnamomea). Trong chi hoa hoàng coøn nhöõng

gioáng taàm xuaân - ñi tìm muøa xuaân - Rosa repens, chuùng

coù ñaëc ñieåm taêng tröôûng raát nhanh chieàu daøi neân ñöôïc

duøng laøm caây chuû ñeå gheùp nhöõng caønh hoàng quanh naêm

ra hoa leân ñoù. Baèng caùch naøy, ngöôøi Ñaø Laït ñaõ taïo neân

nhöõng “doøng suoái hoa hoàng” hay laø nhöõng “böùc töôøng

hoa hoàng” noåi tieáng. Nhöng cho ñeán nay, ngöôøi Ñaø Laït,

Saøi Goøn, Haø Noäi vaãn xem gioáng hoàng nhung Rosa villosa

laø gioáng hoàng ñeïp nhaát. ÔÛ nhieàu nôi treân traùi ñaát, Rosa

villosa coøn ñöôïc coi laø “Baøi ca suùc tích cuûa tình yeâu”.


133

Leân Ñaø Laït du khaùch seõ ñöôïc xem hoa Phöôïng

tím. Ñaây laø caây caûnh quan tieâu bieåu cuûa chaâu Myõ, teân

khoa hoïc Jacaranda mimosaefolia ñöôïc ñöa vaøo nöôùc ta

töø ñaàu thaäp nieân 1950. ÔÛ Nam AÙ chæ Ñaø Laït môùi coù loaøi

hoa naøy, noù ñem laïi caûm giaùc eâm dòu vaø hoaøi nieäm…

Hoa Ñaø Laït coøn coù traø mi, ñöôïc phaùt hieän laàn ñaàu

tieân ôû Nhaät Baûn neân teân khoa hoïc laø Camellia Japonica.

Hoa traø mi bieåu tröng cho söï tinh khieát, trong saùng khieán

ta nhôù tôùi truyeän Kieàu cuûa thi haøo Nguyeãn Du hay tieåu

thuyeát “Traø hoa nöõ” cuûa vaên haøo Phaùp - Alexabdre

Dumas. Hoa traø mi ñeán Caàu Ñaát töø naêm 1920…Nhöõng

ñoùa traø mi ngaäm söông mai lung linh beân nhöõng ñoài cheø

xanh taän chaân trôøi laø neùt ñeïp tinh teá cuûa phoá nuùi Nam

Cao Nguyeân.

Hoa ñoã quyeân coù nguoàn goác töø vuøng nuùi cao chaâu

AÙ nhieät ñôùi, teân khoa hoïc chung laø Rhododendron Sp.

Ngaøy nay Ñaø Laït laø nôi coù boä söu taäp hoa ñoã quyeân ñaày

ñuû nhaát goàm ñoã quyeân Lang Biang coù ba gioáng hoa:

traéng, cam, hoàng vaø caùc gioáng ñoã quyeân AÁn Ñoä, Trung

Quoác, Nhaät Baûn, Myõ, Phaùp…raát trang nhaõ.

Hoa lan ôû Ñaø Laït hieän coù hôn 300 gioáng (thuoäc

hoï Orchidacceae) trong ñoù coù 5 loaøi lan röøng ñaõ ñöôïc

mang teân Ñaø Laït vaø Lang Biang nhö: Dedrobium

dalatense vaø Dendrobium Lang Bianese… Ñaø Laït hieän coù

nhieàu loaøi phong lan quyù: Kim ñieäp, Tuyeát ngoïc, Long

tu, Thuûy tieân, Caåm baùo, Myõ dung daï höông, Boø caïp…vaø

Boä söu taàm lan haøi Ñaø Laït ñaõ tham gia vaøo quyõ gene

thöïc vaät quyù hieám cuûa theá giôùi…Ñaëc bieät chi Cymbidium


134

- ñòa lan - ñaõ ñöôïc caùc nhaø saûn xuaát hoa chuù yù, bao goàm

nhieàu gioáng ñòa lan töï nhieân vaø lai. Hoa ñòa lan coù ñuû

caùc maøu saéc, tröø maøu ñen. Söï khaûm maøu ñaõ laøm cho ñòa

lan voâ cuøng haáp daãn vaø laø loaøi hoa beàn nhaát, coù theå tröng

töø hôn moät thaùng.

Nhieàu ngöôøi cho raèng, caây Mimosa ñaõ tôùi cao

nguyeân Lang Biang töø nhöõng naêm ñaàu xaây döïng. Moät

ñoàng nghieäp ngöôøi Phaùp ñaõ gôûi cho baùc só Yersin gioáng

Mimosa töø queâ nhaø…Mimosa xuaát xöù töø chaâu UÙc, coù

teân khoa hoïc nghe raát du döông Acacia podalriaefolia,

caây daùng ñeïp, caønh laù laáp laùnh aùnh baïc, hoa vaøng röïc rôõ

nôû roä vaøo muøa xuaân, ñaëc bieät coù höông thôm ngai ngaùi

baâng khuaâng gôïi nhieàu kyû nieäm…Mimosa bieåu tröng cho

tình baïn chaân thaønh vaø söï caûm thoâng. Coù leõ vì moâi

tröôøng thieân nhieân vaø nhaân vaên cuûa Ñaø Laït maø nhieàu

ngöôøi Phaùp ñaõ goïi thaønh phoá naøy laø “Paris buoåi chieàu”.

Coøn ngöôøi Ñaø Laït thì goïi muøa xuaân laø “Muøa caây laù baïc

hoa vaøng treân cao nguyeân”.

Nhöõng naêm ñaàu theá kyû 20, loaøi mai anh ñaøo moïc

töï nhieân trong röøng cuõng ñöôïc ñöa veà troàng ven nhöõng

neûo ñöôøng Ñaø Laït. Noù coù hoa naêm caùnh gioáng hoa mai

(Cerasus) nhöng maøu hoàng thaém vaø coù hình daùng cuûa

caây ñaøo (Prunus) vì vaäy noù coù teân gheùp Prunus -

Cerasoides. Mai anh ñaøo mang neùt ñaëc tröng cuûa thöïc

vaät oân ñôùi: Ruïng laù vaøo cuoái thu, roài “nguû ñoâng” ñeán dòp

Noel hoa mai anh ñaøo nôû roä…

Ñaàu thaäp nieân 1960, caên cöù vaøo ñaëc ñieåm sinh

thaùi cuûa mai anh ñaøo vaø ñieàu kieän töï nhieân ôû Ñaø Laït,


135

caùc nhaø noâng hoïc ôû mieàn Nam nöôùc ta ñaõ lieân heä vôùi cô

quan di truyeàn - choïn gioáng Nhaät Baûn ñeå ñöôïc giôùi thieäu

vaø cung caáp moät loaøi anh ñaøo phuïc vuï coâng taùc nhaäp noäi

caây troàng cho Nam Taây Nguyeân. Keát quaû khaûo nghieäm

treân Lang Biang thaät baát ngôø: Moät gioáng anh ñaøo coù xuaát

xöù töø mieàn Nam nöôùc Nhaät, teân khoa hoïc Prunus

sumonobeauty, khi tröôûng thaønh seõ cho hoa ñeïp maøu

hoàng ñaõ phaùt trieån toát.

ÔÛ Ñaø Laït coù hai loaøi hoa cuøng xuaát xöù töø Nam

Phi laø Geranium vaø thieân ñieàu, Geranium coøn goïi laø hoa

Phong löõ - loaøi hoa ñi trong gioù, tôùi Ñaø Laït töø nhöõng naêm

ñaàu cuøng vôùi coäng ñoàng ngöôøi Vieät ôû khaép ba mieàn ñaát

nöôùc leân ñaây laäp nghieäp. Tuy coù caùi teân phieâu baït, gian

truaân nhöng ñoù laø loaøi hoa luoân noùi leân nhöõng ñieàu nhaân

aùi: Caàu mong cho baïn haïnh phuùc. Coøn thieân ñieàu teân

khao hoïc Strelitzia reginae ñeán Ñaø Laït töø 1930, laø chim

trôøi, thieân ñieàu coù”vöông nieäm” maøu vaøng cam loäng laãy,

coù caëp moû trang troïng vaø nhöõng caùi laù to nhö ñoâi caùnh

phaân vaân tröôùc gioù…Taïi queâ höông xa xöa noù coøn coù teân

laø “söù giaû baùo tin vui”.

Hoa Forget me not ñöôïc dòch ra teân Vieät “xin

ñöøng queân toâi”, teân khoa hoïc Myosotis palustris (trong

ñoù Myosotis theo tieáng Latinh laø tai chuoät, vì caùnh hoa

coù hình tai chuoät). ÔÛ nöôùc ta noù moïc töï nhieân treân nhöõng

vuøng nuùi cao, ven khe suoái. Forget me not coù hoa maøu

traéng, tím, hoaëc vaøng, nhöng phoå bieán laø maøu tím violet

maø hoäi hoaï thi ca hay nhaéc tôùi…


136

Hoa Penseùe ñöôïc ñöa töø Phaùp vaøo Ñaø Laït ñaàu

theá kyû 20 teân khoa hoïc Viola tri - color nghóa laø loaøi hoa

coù ba maøu thuoäc hoï hoa tím. Löùa tuoåi “möïc tím” cuõng raát

thích loaøi hoa naøy, hay eùp hoa Penseùe vaøo trong saùch vôû

hoaëc löö buùt…Vì theá, ôû Ñaø Laït, hoa Penseùe coøn coù teân

hoa hoïc troø. Penseù laø teân moät xöù thaàn coù tö duy saâu saéc

vaø öùng xöû teá nhò. Ngaøy nay ngöôøi ñaøn oâng naøo taëng hoa

Penseùe cho moät phuï nöõ laø coù yù khaúng ñònh tình caûm vaø

hy voïng cuûa mình. Coøn ngöôøi phuï nöõ naøo nhaän hoa

Penseùe thì ñieàu coâ aáy muoán noùi laø “Toâi ñang trong söï

mong chôø veà moät ñieàu gì ñoù”. Coù theå töø yù nghóa treân maø

nhieàu ngöôøi ñaõ goïi Penseùe laø hoa tö töôûng.

Hoa lys: Coøn goïi laø hoa hueä taây hoaëc Lily, teân

khoa hoïc Lilium Longiflorum, coù troàng ôû Baéc Boä töø laâu

ñôøi vaø di thöïc vaøo Ñaø Laït naêm 1925. Hoa lôùn, thôm, ñeïp.

ÔÛ Ñoâng AÙ sau teát laø leã hoäi hoa Lily.

Theo truyeàn thuyeát, hoa cuùc (trong hoï

Asteraceae) laø hoa cuûa nhaø Phaät ban cho nhöõng ngöôøi

con hieáu thaûo ñeå veà phuïng döôõng meï cha luùc tuoåi giaø, laø

döôïc lieäu quyù, teân y hoïc Lieâu chi. Nhöng coù leõ giaù trò cuûa

hoa cuùc vôùi höông thôm tao nhaõ, tinh khieát laø ñeå öôùp traø

vaø laø boâng hoa trang troïng nhaát treân baøn thôø cuûa moãi gia

ñình, coäng ñoàng…Ñaëc ñieåm chung cuûa caùc loaøi hoa cuùc

laø dieäp baát ly chi, hoa voâ laïc ñòa nghóa laø laù khoâ vaãn

khoâng lìa caønh, hoa taøn khoâng rôi xuoáng ñaát. Vaø laø hoï

hoa thieân tö baùch thaùi - coù traêm daùng ngaøn veû…Chæ

rieâng veà kích thöôùc thì cuùc quyø teân khoa hoïc

Chrozophora tinctoria, laø caây baûn ñòa lôùn nhaát trong hoï

cuùc, hoa vaøng ñöôøng kính khoaûng 20 cm, hay moïc töï


137

nhieân ven nhöõng neûo ñöôøng cao nguyeân. Ñaây laø moät

trong hai loaøi hoa baùo muøa ôû Ñaø Laït: Hoa Hueä ñaát nôû

baùo muøa möa ñaõ tôùi, coøn cuùc quyø baùo muøa khoâ ñaõ sang.

Hoa Artichaut coù hình daùng laï nhaát trong hoï cuùc, caùc nhaø

caém hoa theo muøa töï nhieân ñoâi khi cuõng söû duïng

Artichaut ñeå taïo neân nhöõng nhöõng taùc phaåm gaây nhieàu

aán töôïng. Nhöng chuû yeáu Artichaut ñeå laøm thuoác vaø thöïc

phaåm cao caáp. Haàu heát caùc gioáng cuùc ngoaïi khi ñeán Ñaø

Laït ñeàu ñöôïc ñoàng baøo ta ñaët cho teân Vieät. Nhö hoa baát

töû - teân Phaùp laø Immortelle - coù xuaát xöù chaâu UÙc, ñöôïc

ñöa vaøo nöôùc ta töø cuoái theá kyû 19 vaø ñaõ thích nghi vôùi

ñieàu kieän laäp ñòa ôû mieàn Baéc vaø Taây Nguyeân. Ñaây laø

loaøi hoa ñaëc bieät taäp trung ôû ñænh thaân caønh, beân trong

hoaøn toaøn hình oáng maøu vaøng nhaït hoaëc phôùt hoàng,

ngoaøi coù nhieàu laù baéc cöùng khi khoâ khoâng bò heùo vaø vaãn

giöõ ñöôïc muøa saéc vaøng - hoàng - tím töôi taén. Cuùc ñoàng

tieàn xuaát xöù töø chaâu Phi ñöôïc giôùi treû raát yeâu thích vaø

hay ñöôïc tröng trong caùc dòp leã Teát. Tuy vaäy, cuõng coøn

moät soá loaøi cuùc vaãn giöõ nguyeân teân Phaùp nhö hoa

Marguerite maøu traéng tinh khieát. Thuù vò nhaát, coù moät

loaïi cuùc ñoàng queâ Phaùp, nhöng ñaõ ñöôïc ngöôøi Ñaø Laït ñaët

laïi teân ñoù laø Souci. Hoa Souci ñöôïc ñoàng baøo ta yeâu

thích nhöng coøn e ngaïi vì Souci coù nghóa laø baên khoaên,

öu tö. Vaø ñeå khoûi baên khoaên vôùi caùi teân naøy, ngöôøi Ñaø

Laït ñaõ theâm töø Sans (nghóa laø khoâng) tröôùc Souci. Töø ñoù

Souci (dòch ra teân Vieät: Cuùc voâ öu) ñaõ ñöôïc duøng roäng

raõi…Nhöõng naêm gaàn ñaây Ñaø Laït coøn nhaän ñöôïc nhieàu

gioáng hoa môùi do ñoàng baøo ta ôû khaép naêm chaâu tuyeån

choïn göûi veà, trong ñoù coù nhöõng loaøi hoa cuùc: Nhöõng

boâng cuùc Gaillarde trang troïng, cuùc vaïn thoï Baéc Myõ ñaäm


138

ñaø höông saéc vaø caû nhöõng boâng cuùc sao (Aster) chuyeân

daønh ñeå bieáu oâng baø, cha meï…Ñoù laø taám loøng cuûa ngöôøi

daân Vieät xa queâ luoân höôùng veà coäi nguoàn ñaát nöôùc.

Ngaøy nay, ôû Ñaø Laït coøn nghieàu loaøi hoa quanh

naêm ñôm boâng: Hoa A - ga hay döùa baø, queâ höông

Mexico, teân khoa hoïc Agave american, sang Ñaø Laït töø

1925. A - ga khoaûng 7 naêm tuoåi thì seõ ra hoa - keát

traùi…Raát laï laø traùi A - ga khi gaëp thöù “söông treo ñaàu

ngoïn coû” trong laønh thöôøng thaáy trong nhöõng ñeâm muøa

khoâ Taây Nguyeân thì seõ ra reã vaø taïo thaønh nhöõng caây A -

ga con ngay khi coøn ôû treân caønh caây meï, ñôïi tôùi nhöõng

côn möa ñaàu muøa theo gioù lay rôi xuoáng ñaát tieáp tuïc taùi

sinh theá heä A - ga môùi…Vì theá, ngöôøi Ñaø Laït coøn goïi A-

ga laø caây meï boàng con. Ngoaøi giaù trò caûnh quan ñoäc ñaùo,

A - ga cung caáp sôïi sisal laø moät loaïi sôïi quyù vaø chaát

Sapogenine laøm thuoác chöõa beänh cho con ngöôøi.

Hoa lay - ôn töø chaâu AÂu, ñöa sang nöôùc ta cuoái

theá kyû 19, öa khí haäu maùt vaø coù theå chòu laïnh neân ñöôïc

troàng nhieàu ôû Baéc vaø Taây Nguyeân. Theo truyeàn thuyeát

queâ höông xa xöa cuûa lay - ôn ôû thaønh Roma nöôùc YÙ, noù

luoân nôû hoa beân nhöõng chieác laù höôùng thaúng leân trôøi

hình löôõi kieám. Vì theá coù teân khoa hoïc Gladiolus

communis Linna. Theo tieáng Latinh Gladiolus nghóa laø

caây hoa hình kieám. Hoa Lay - ôn nhaéc ta nhôù tôùi caâu

phöông ngoân La Maõ coå: “Chieán thaéng nghóa laø taùi sinh”.

ÔÛ Ñaø Laït hoa Lay - ôn vaãn ñöôïc coi laø loaøi hoa quùy, goàm

nhieàu gioáng töông öùng vôùi nhieàu maøu, töø traéng, vaøng,

hoàng, ñoû, ñoû nhung ñeán tím vaø coù caû gioáng hai maøu: ñoû

nhung ñeán tím vaø coù caû gioáng hai maøu: ñoû son vaø vaøng.


139

Nhöng hoa Lay - ôn traéng vaãn öa chuoäng nhaát, ñoù coøn laø

boù hoa cuûa coâ daâu trong ngaøy cöôùi…

Hoa tuù caàu ôû Ñaø Laït coù hai loaïi: Hoàng tuù caàu teân

khoa hoïc Clivia miniata coù nguoàn goác töø Nam Myõ vaøo

nöôùc ta töø naêm 1950, hoa ñeïp beàn raát thích hôïp trong

trang trí noäi - ngoaïi thaát…Coøn caåm tuù caàu queâ höông xa

xöa ôû Nhaät Baûn neân coù teân khoa hoïc Hy - drangea

Japonica, goàm caùc gioáng cho hoa maøu traéng, hoàng, tím

hoaëc pha xanh. Caåm tuù caàu bieåu tröng cho söï hoaøn myõ

vaø coøn laø bieåu töôïng hoa cuûa coá ñoâ Kyoto…

Hoa moõm soùi: Xuaát xöù töø Ñòa Trung Haûi ñeán Ñaø

Laït naêm 1915. Teân khoa hoïc Antirhinum majus, nhöng

ngöôøi daân Phaùp hay goïi noù baèng caùi teân thaân maät Gueule

de loup - caùi moõm cuûa soùi con - vaø töø ñoù coù teân Vieät:

Hoa moõm soùi.

Hoa boâng buït: Coù nguoàn goác töø chaâu AÙ. Ngöôøi

Malaysia coi boâng boâng buït laø bieåu töôïng cuûa quoác gia

mình, coøn ngöôøi Quaûng Ñoâng goïi boâng buït laø boâng hoàng

Trung Hoa vì theá noù coù teân khoa hoïc Hibicus Rosa -

sinensis. Boâng buït leân Ñaø Laït töø ñaàu theá kyû 20. Ñeán nay

Ñaø Laït ñaõ taïi ñöôïc nhieàu chuûng boâng buït raát khaùc laï.

Hoa maãu ñôn: Teân khoa hoïc Garde - nialucida coù

queâ höông xa xöa ôû chaâu AÙ, vaøo Ñaø Laït töø nhöõng naêm

1930. ÔÛ chaâu AÂu, hoa maãu ñôn noùi leân söï quan taâm saâu

saéc, Coøn ôû Ñoâng Nam AÙ, maãu ñôn laø thöù hoa phuù quyù,

saéc nöôùc höông trôøi, bieåu tröng cho moái tình troïn veïn caû

ñoâi beà.


140

Hoa Coquelicot: Xuaát xöù töø Baéc Myõ, teân khoa

hoïc Papaver rhoeas, nhöng ngöôøi Ñaø Laït coøn goïi noù

baèng caùi teân raát aán töôïng: Hoa Myõ nhaân hay hoa Trung

myõ nhaân, nghóa laø ngöôøi ñeïp cuûa caùc loaøi hoa. Töø naêm

1898, Coquelicot ñaõ ñöôïc gieo öôm taïi Traïm khí töôïng -

khaûo cöùu noâng nghieäp ôû Ñankia, moät buoân ñoàng baøo daân

toäc K’ho lôùn nhaát Lang Biang thôøi ñoù…

Laøm sao coù theå keå heát hoa Ñaø Laït, khi moãi naêm,

moãi muøa treân nhöõng neûo ñöôøng cuûa thaønh phoá cao

nguyeân laïi coù theâm nhöõng loaøi hoa môùi…Hy voïng muoân

hoa ñaõ tôùi nôi naøy seõ ñöôïc giöõ gìn, phaùt trieån, ñeå Ñaø Laït

luoân laø nieàm ñaát haïnh phuùc cuûa ngöôøi ôû laïi, haáp daãn

nhöõng ngöôøi seõ ñeán vaø coøn löu luyeán maõi ngöôøi ñi…Nhö

lôøi moät loaøi hoa nhoû beù, laø moãi khi nhôù veà Ñaø Laït ngöôøi

ta hay nhôù tôùi loaøi hoa aáy: Forget me not - Xin ñöøng

queân toâi…

HOA VAØ NGHEÀ TROÀNG HOA ÔÛ ÑAØ LAÏT

Vöông Ñöùc Loäc.


141

Khoâng

phaûi ngaãu

nhieân maø

ngöôøi ta daønh

myõ töï “Vöông

quoác hoa” ñeå

noùi veà Ñaø

Laït. Nhöõng

saéc hoa e aáp

trong maøn söông giaêng ñaõ mang ñeán cho Ñaø Laït

moät neùt quyeán ruõ, thô moäng maø hieám nôi naøo coù

ñöôïc. Bôûi vaäy, Ñaø Laït luoân giöõ ñöôïc saéc thaùi eâm

ñeàm, thô moäng ñuùng vôùi yù nghóa cuûa moät thaønh

phoá an döôõng baäc nhaát taïi Vieät Nam.

Ñaø Laït - Vöông quoác hoa.

gay töø nhöõng böôùc chaân ñaàu tieân cuûa nhöõng

ngöôøi Phaùp ñaët leân ñænh Lang Biang, hoï ñaõ

bò cuoán huùt bôûi moät cao nguyeân thô moäng coù

khí haäu maùt laïnh töông ñoái gioáng chaâu AÂu. YÙ töôûng xaây

döïng moät thaønh phoá an döôõng taïi ñaây trong ñaàu nhaø

thaùm hieåm, baùc syõ Yersin cuõng coù töø ngaøy ñoù. Chính vì

vaäy, thaùng 10 naêm 1897, Toaøn quyeàn Paul Doumer cöû

moät ñoaøn quaân söï tìm con ñöôøng deã ñi töø Nha Trang ñeán

Ñaø Laït ñeå xaây döïng keá hoaïch cho moät thaønh phoá an

döôõng treân cao nguyeân Lang Biang theo yù töôûng cuûa baùc

syõ Yersin ñöôïc thöïc hieän. Vaø cuõng töø ngaøy ñoù, nhöõng

N


142

gioáng hoa oân ñôùi cuõng ñöôïc ngöôøi Phaùp mang töø chaâu

AÂu ñeán troàng thöû nghieäm taïi ñaây.

Theo thôøi gian, maûnh ñaát cao nguyeân hieàn hoøa

Lang Biang khoâng ngöøng tieáp nhaän nhieàu loaøi hoa môùi

töø nhöõng ngöôøi yeâu meán Ñaø Laït mang veà. Ñaát Ñaø Laït

bao dung nhö loøng meï ñoùn nhaän nhöõng ñöùa con tinh thaàn

ñeán töø vaïn daëm, ñeå ñieåm toâ cho ñaát trôøi Ñaø Laït vôùi haøng

traêm, haøng ngaøn gioáng hoa höông thôm ngaøo ngaït, saéc

maøu röïc rôõ.

Trong baùo caùo ngaøy 15/12/1901, kyõ sö A.

D’Andre, Thanh tra noâng nghieäp, Traïm tröôûng traïm noâng

nghieäp Lang Biang cho bieát:

“Naêm nay, moät soá löôïng töông ñoái lôùn gioáng hoa

ñöôïc troàng thöû. Toâi coù theå keå: hoa Hoàng, Cuùc, Cuùc tím,

Dong rieàng, Boâng nöôùc (balsamine), Sen caïn (Capucine),

Coqueliot, Thöôïc döôïc, Moõm soùi, Baát töû, Forget me not,

Phong Löõ (Geùranium), Phlox, Hoa tím (Violette), Cuùc laù

nhaùm (Zinnia), Cuùc traéng (mar-gueritet, Caåm Chöôùng,

Caåm nhung, AÙ phieän, Tö töôûng (Penseùe)…

Toâi theo doõi caùc gioáng hoa cho keát quaû toát nhaát

vaø ít toán coâng chaêm soùc. Noùi chung, coù theå hoa ôû Phaùp

vaø caùc vuøng oân ñôùi raát thích hôïp treân Lang Biang hoa

phaùt trieån toái ña vaø ñeïp röïc rôõ. Haàu heát caùc gioáng hoa

ñeàu cho haït toát, ñaõ thu haùi vaø giöõ laøm gioáng”.

Ngaøy nay, coù ñeán vaøi ngaøn loaøi hoa nguoàn goác AÙ,

AÂu ñöôïc troàng ôû Ñaø Laït. Tröôùc ñaây, ngöôøi ta khoâng theå

thaáy nhöõng Sao choåi cuïc, Baby, Lyly, Tulip, Caåm

Chöôùng (hôn 30 maøu), Cuùc (haøng traêm maøu)… thì nay


143

baït ngaøn. Hoa ñöôïc troàng khaép nôi: treân ñöôøng phoá,

trang traïi, bieät thöï, nhaø vöôøn, coâng sôû… Hoa moïc moät

caùch töï nhieân nhö theå ñaát Ñaø Laït ñeå cho muoân hoa ñua

nôû vaø hoa töø ñoù toâ ñieåm cho Ñaø Laït. Chính vì theá, khoâng

ai coù theå noùi “yeâu Ñaø Laït maø khoâng yeâu hoa Ñaø Laït”.

Hoa ñaõ trôû thaønh “söù giaû” cuûa Ñaø Laït ñeå ñeán caùc tænh

thaønh trong caû nöôùc vaø ñi xa hôn nöõa laø ñeán caùc nöôùc

treân theá giôùi nhö: Nhaät, Ñaøi Loan, Haøn Quoác, Haø Lan,

UÙc, Italia…

Ngheà troàng hoa ôû Ñaø Laït.

Neáu nhö ngöôøi Phaùp coù coâng mang moät soá gioáng hoa

ôû Chaâu AÂu troàng thöû nghieäm ôû Ñaø Laït thì khai sinh ra

ngheà troàng hoa ôû ñaây laïi laø nhöõng noâng daân “chaân laám

tay buøn” töø xöù Kinh Baéc trong chuyeán haønh phöông nam,

leân mieàn thöôïng cao nguyeân Lang Biang ñaët neàn moùng

cho ngheà troàng hoa ôû Ñaø Laït, ngay töø cuoái nhöõng naêm 30

cuûa theá kyû XX.

Khôûi ñaàu laø ngaøy 3/5/1938, chuyeán xe löûa xuyeân

Vieät ñöa 33 ngöôøi daân töø Haø Ñoâng vaøo Ñaø Laït laäp

nghieäp. Hoï laø nhöõng noâng daân töø vuøng Nghi taøm, Quaûng

Baù, Vaïn Phuùc, Taây Töïu… tænh Haø Ñoâng mang theo ngheà

troàng hoa truyeàn thoáng ôû queâ nhaø vaøo Ñaø Laït vôùi muïc

ñích ban ñaàu laø möu sinh, kieám soáng qua ngaøy vaø cuõng

khoâng ai daùm nghó sau naøy, nôi ñaây trôû thaønh “Vöông

quoác hoa” nhö ngaøy nay.

Maûnh ñaát mieàn thöôïng naøy khoâng nhöõng khoâng

phuï baïc hoï maø coøn cöu mang hoï töø nhöõng luoáng hoa

Glaieal (Lay ôn) ñaàu tieân. Chính ñieàu ñoù laøm cho hoï gaén


144

boù hôn vôùi vuøng ñaát, gaén chaët ñôøi mình vôùi ngheà troàng

hoa duø coù traûi qua nhöõng thaùng ngaøy ñaàu laäp nghieäp.

Lòch söû ngheà troàng hoa xuaát phaùt töø nhoùm ngöôøi

Haø Ñoâng (nay cö truù ôû aáp Haø Ñoâng, phöôøng 8, Thaønh

phoá Ñaø Laït), tieáp theo laø nhöõng nhoùm löu daân khaùc töø

mieàn Baéc, mieàn Trung khaùc keùo ñeán ñaõ taïo leân nhöõng

saéc thaùi ña daïng taïo thaønh “Vöông quoác hoa” vaø quan

troïng hôn laø ñaõ xaây döïng leân thöông hieäu “Hoa Ñaø Laït”

noåi tieáng trong vaø ngoaøi nöôùc.

Ngaøy nay, ngaønh troàng hoa Ñaø Laït coù böôùc phaùt

trieån nhanh veà dieän tích vaø saûn löôïng. Caùc thaønh töïu

khoa hoïc kyõ thuaät nhö nhaø che plastic, nhöïa phuû luoáng,

phöông phaùp töôùi thaám vaø nhoû gioït, söû duïng ñieän naêng

ñeå kích thích hoa taêng tröôûng ñaõ ñöôïc trieån khai roäng

khaép vaø keát quaû thu ñöôïc saûn löôïng, hieäu quaû kinh teá

cao. Bôûi theá, naêm 2001, dieän tích hoa caét caønh ñaõ ñaït

treân 400 ha vôùi saûn löôïng thu hoaïch treân 170 trieäu caønh.

Trong ñoù coù coâng ty saûn xuaát hoa nöôùc ngoaøi - Dalat

HasFarm (lieân doanh giöõa taäp ñoaøn Bio - Hoàng Koâng vaø

HasFarm - Indonesia) xaây döïng trang traïi troàng hoa roäng

24 ha, öùng duïng caùc kyõ thuaät tieân tieán treân theá giôùi. Hoï

ñaõ thoåi moät luoàng sinh khí môùi vaøo ngheà troàng hoa ôû Ñaø

Laït. Töø caùc öùng duïng khoa hoïc kyõ thuaät taïi coâng ty naøy

ñaõ taùc ñoäng khoâng nhoû ñeán caùc nhaø vöôøn troàng hoa ôû Ñaø

Laït vôùi vieäc caûi tieán kyõ thuaät, troàng theâm nhieàu gioáng

hoa môùi, taïo neân “baûn hôïp xöôùng” cho ngheà troàng hoa

Ñaø Laït ngaøy nay.


145

“Vöông quoác hoa” ñang ngaøy caøng phaùt trieån, taïo

neân neùt ñoäc ñaùo xöùng vôùi danh hieäu thaønh phoá an döôõng

baäc nhaát taïi Vieät Nam. Vôùi khí haäu maùt meû, trong laønh,

muoân hoa khoe saéc…chaéc chaén seõ laø nhöõng neùt ñoäc ñaùo

chaøo ñoùn caùc du khaùch khi Ñaø Laït böôùc vaøo tuoåi 110.


146

TÌM MOÄT VOÙC DAÙNG MÔÙI CHO ÑAØ LAÏT

TS. Nguyeãn Minh Hoøa.

Toaøn quyeàn Ñoâng Döông Paul Doumer khi

kyù nghò ñònh thaønh laäp tænh Ñoàng Nai Thöôïng vaøo

naêm 1899, vaø kieán truùc sö Phaùp khi qui hoaïch Ñaø

Laït qua caùc thôøi kyø (Heùdrard - 1923; Pineau -

1933; Lagisquet - 1943) ñeàu nhaèm muïc ñích xaây

döïng Ñaø Laït thaønh moät “Paris nhoû” daønh cho caùc

quan chöùc Phaùp nghæ ngôi, thö giaõn chöù khoâng

phaûi daønh cho daân baûn xöù. Tuy yù ñoà qui hoaïch Ñaø

Laït chæ laø nôi nghæ döôõng vaãn coøn nguyeân giaù trò

cho ñeán ngaøy nay, nhöng neáu quaù neä vaøo ñieàu naøy

coù theå kìm haõng söï phaùt trieån cuûa Ñaø Laït. Baøi

toaùn ñaët ra ôû ñaây laø laøm sao Ñaø Laït phaùt trieån

naêng ñoäng hôn nhöng khoâng laøm maát ñi baûn saéc

vaø öu theá rieâng cuûa mình.

au hôn 110 naêm daân soá Ñaø Laït ñaõ taêng 5 - 6 laàn,

hieän khoaûng 180.000 ngöôøi, döï kieán ñeán 2010 laø

193.000 ngöôøi. Ñaây laø moät con soá lyù töôûng cho

quaûn lyù haønh chính, quaûn lyù moâi tröôøng vaø kieán taïo ñöôïc

caùc moái quan heä xaõ hoäi thaân thieän; nhöng ñeå phaùt trieån

vaø thoaùt khoûi theá landlock (chæ vuøng ñaát khoâng thuaän lôïi

veà giao thoâng) Ñaø Laït caàn phaûi nghó ñeán moät qui moâ lôùn

hôn, coù theå vaøo khoaûng 400.000 - 500.000 daân vaøo naêm

2020. Kinh nghieäm quoác teá cho thaáy moät thaønh phoá taïo

S


147

ñöôïc söùc huùt thì caàn phaûi coù ñöôïc qui moâ daân soá vaø dieän

tích nhaát ñònh. Qui lua ät “tích tuï vaø taäp trung” khoâng chæ

coù yù nghóa trong kinh teá maø coøn caû trong phaùt trieån ñoâ

thò. Thaät söï thì caùc thaønh phoá nhoû khoâng thu huùt ñöôïc

caùc nhaø ñaàu tö, khoâng chæ cho saûn xuaát maø cho caû dòch

vuï nöõa. ÔÛ Nhaät, nhöõng thaønh phoá nhoû coù vaøi chuïc ngaøn

daân laø nhöõng thaønh phoá thieáu söùc soáng, thanh nieân boû ñi

chæ coøn laïi ngöôøi giaø (ngöôøi ta goïi chuùng laø thaønh phoá bò

queân laõng hay thaønh phoá cheát). Vì theá Nhaät Baûn coù xu

höôùng chuyeån caùc thaønh phoá nhoû thaønh caùc thaønh phoá

trung bình hay taïo söï keát noái giao thoâng vaø kinh teá giöõa

caùc thaønh phoá nhoû laïi ñeå taêng söùc caïnh tranh leân; vaø moät

tình traïng töông töï nhö vaäy cuõng ñaõ dieãn ra ôû Haøn Quoác.

Seõ coù nhieàu ngöôøi e ngaïi raèng nhö theá seõ laøm

hoûng Ñaø Laït vì khi daân soá taêng leân seõ laøm oâ nhieãm moâi

tröôøng, phaù hoûng thieân nhieân. Ñaõ coù moät söï nhaàm laãn

raèng cöù ñoâng ngöôøi laø seõ ñöa ñeán toäi phaïm, taéc ngheõn

giao thoâng, oâ nhieãm moâi tröôøng. Thaät ra, vaán ñeà laø maät

ñoä daân cö vaø söï phaân boá khoâng gian. Maät ñoä daøy ñaëc laø

nguyeân nhaân cuûa moïi beänh taät ñoâ thò. Ñoâng nhöng quaûn

lyù toát, bieát phaân boá daân cö hôïp lyù treân moät khoâng gian

roäng thì seõ giaûi quyeát hieäu quaû baøi toaùn naøy.

Ñaø Laït seõ baønh tröôùng ra, ñoù laø qui luaät töï nhieân

cuûa söï phaùt trieån. Nhöng neáu khoâng chuû ñoäng ñoùn ñaàu

cho söï phaùt trieån ñoù thì seõ daãn tôùi söï phaùt trieån töï phaùt

nhö ñang dieãn ra ôû khu vöïc Dankia - Suoái Vaøng, vaø khi

ñaõ vöôït khoûi taàm kieåm soaùt thì coâng söùc vaø tieàn cuûa ñoå

vaøo vieäc khaéc phuïc, söûa chöõa voâ cuøng lôùn maø hieäu quaû

raát thaáp. Ñieàu naøy ñang dieãn ra ôû Tp. Hoà Chí Minh vaø laø


148

baøi hoïc nhaõn tieàn cho Ñaø Laït nay mai. Ñoù cuõng laø baøi

hoïc maø caùc nöôùc laùng gieàng cuûa Vieät Nam phaûi traû sau

vaøi thaäp kyû phaùt trieån nhanh.

Trung taâm cuûa Ñaø Laït hieän nay ñaõ trôû neân nhoû

beù, chaúng theå naøo gaùnh theâm ñöôïc caùc ñoøi hoûi nhaèm

thoûa maõn caùc nhu caàu môùi, vì theá caàn phaùt trieån moät

trung taâm thöù hai - trung taâm taøi chính, dòch vuï, mua saém

vaø giaûi trí vôùi sieâu thò, vuõ tröôøng, toå hôïp theå thao…Coøn

trung taâm Ñaø Laït hieän nay chæ neân chænh trang naâng caáp

cho ñeïp hôn, tuyeät ñoái khoâng xaây nhaø cao taàng, khoâng

phaùt trieån nhaø hình oáng. Trung taâm môùi coù theå laø thaønh

phoá veä tinh, thaønh phoá ñoái troïng hay Ñaø Laït môû roäng

nhöng ñöøng xa quaù maø cuõng ñöøng quaù gaàn. Xa quaù laøm

du khaùch ngaùn ngaïi, nhöng gaàn quaù coù theå laøm hoûng Ñaø

Laït hieän nay. Vaø trong moät chöøng möïc naøo ñoù coù khaû

naêng toàn taïi ñoäc laäp ñeå ñuû naêng löïc chia seû vôùi Ñaø Laït

cuõ. Vôùi phöông aùn naøy coù theå ñaït ñöôïc nhieàu muïc tieâu:

- Taïo ñöôïc moät dieän maïo môùi cho Ñaø Laït nhöng

vaãn giöõ ñöôïc daùng veû ñaùng yeâu cuûa Ñaø Laït hoâm nay.

- Chuyeån töø thaønh phoá ít chöùc naêng thaønh thaønh

phoá ña chöùc naêng, trong ñoù taøi chính vaø khoa hoïc laø cöïc

kyø quan troïng.

Thaønh phoá Ñaø Laït caàn phaûi ñöôïc ñaët trong moät

khoâng gian roäng lôùn hôn vöôït ra khoûi khoâng gian haønh

chính maø vöôn tôùi khoâng gian kinh teá. Xeùt theo khoâng

gian kinh teá thì Ñaø Laït caàn lieân keát vôùi Tp. Hoà Chí Minh,

Nha Trang, Phan Thieát ñeå phaùt trieån. Moät thaønh phoá hay

thò traán chuyeån tieáp giöõa Tp. Hoà Chí Minh vaø Ñaø Laït laø


149

ñieàu caàn nghó tôùi. Khoaûng caùch 300km giöõa Tp. Hoà Chí

Minh vaø Ñaø Laït seõ thu heïp laïi neáu coù moät thò traán saàm

uaát keát noái giöõa Ñaø Laït vaø Tp. Hoà Chí Minh. Ñaø Laït caàn

söï trôï giuùp töø Tp. Hoà Chí Minh trong qui hoaïch. Giaùo

duïc - ñaøo taïo vaø taát nhieân caû veà du lòch, quaûng baù. Maëc

khaùc, Ñaø Laït caàn phaûi naâng caáp Lieân Khöông thaønh saân

bay quoác teá noái thaúng vôùi Bangkok vaø Sigapore cuõng

nhö vôùi Haø Noäi; nhö theá du khaùch ñeán Ñaø Laït khoâng

nhaát thieát phaûi quaù caûnh Tp. Hoà Chí Minh.

Ñaø Laït caàn vaø neân trôû thaønh moät trung taâm hoäi

thaûo, hoäi nghò quoác teá vaø trung taâm trieån laõm lôùn cuûa caû

nöôùc vaø caû Ñoâng Nam AÙ. Coøn nhôù thôøi Phaùp thuoäc vaø

thôøi cheá ñoä cuõ coù raát nhieàu cuoäc hoïp thöôïng ñænh quan

troïng ñöôïc toå chöùc ôû Ñaø Laït chöù khoâng phaûi ôû Saøi Goøn

hay Haø Noäi. Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy, ngoaøi vieäc chuaån bò

caùc cô sôû vaät chaát vaø thieát bò hieän ñaïi thì Tröôøng Ñaïi hoïc

Ñaø Laït chính laø nôi keát noái caùc moái quan heä quoác teá. Ñaïi

hoïc Ñaø Laït hoaøn toaøn coù khaû naêng trôû thaønh tröôøng ñaïi

hoïc ngang taàm trong khu vöïc (gioáng nhö Tröôøng ñaïi hoïc

An Giang).

Nhöõng thaønh phoá nhoû vaø trung bình nhö Ñaø Laït

trong giai ñoaïn ñaàu naâng caáp coù lôïi theá hôn laø caùc thaønh

phoá lôùn trong tieáp nhaän kyõ thuaät vaø coâng ngheä môùi. Ñaø

Laït neân tìm moät hay nhieàu ñoái taùc chieán löôïc vaø laâu daøi

thoâng qua hình thöùc keát nghóa, chaúng haïn keát nghóa vôùi

moät thaønh phoá naøo ñoù cuûa Nhaät Baûn hay Haøn Quoác ñeå

thu huùt du khaùch, doanh nhaân vaø caùc döï aùn laøm aên. Toâi

bieát laø Nhaät Baûn ñaõ ñaàu tö xaây döïng thaønh coâng khu ñoâ

thò môùi ôû thaønh phoá Banguo cuûa Philippines ñeå cho


150

nhöõng ngöôøi giaø töø Nhaät sang soáng. Banguo coù khí haäu

gioáng heät nhö Ñaø Laït. Neáu chuùng ta quaûng baù toát thì Ñaø

Laït seõ ñoùn ñöôïc nhöõng nhaø ñaàu tö ñaùng giaù, bôûi Ñaø Laït

gioáng nhö Thuïy Só nhöng giaù caû laïi thaáp hôn Thuïy Só

haøng chuïc laàn.

Chuùng ta yeâu meán Ñaø Laït nhöng ñöøng quaù cöôøng

ñieäu öu theá cuûa Ñaø Laït laø “ñoäc nhaát voâ nhò”. Nhöõng nôi

coù khí haäu vaø phong caûnh töï nhieân töông töï Ñaø Laït treân

theá giôùi vaø caùc nöôùc laùng gieàng coù nhieàu laém. Caàn phaûi

taïo ra moät moâi tröôøng vaø dieän maïo môùi, söùc haáp daãn môùi

cho Ñaø Laït chöù khoâng neân phaùt trieån theo kieåu “aên vaøo

voán töï nhieân” nhö laâu nay.


151

DU LÒCH ÑAØ LAÏT

TAÏI SAO CHÖA CAÁT CAÙNH ?

Uoâng Thaùi Bieåu

Du lòch ñöôïc coi laø ngaønh kinh teá ñoäng

löïc, laø moät theá maïnh cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït vaø

tænh Laâm Ñoàng. Laâu nay, thaønh phoá naøy ñöôïc bieát

ñeán nhö laø moät trung taâm du lòch noåi tieáng vôùi

nhöõng lôïi theá so saùnh maø caùc ñòa phöông khaùc

phaûi ao öôùc. Theá nhöng, ngaønh du lòch cuûa thaønh

phoá thô moäng treân cao nguyeân Laâm Vieân vaãn chöa

phaùt trieån töông xöùng vôùi nhöõng tieàm naêng voán

coù…

Tieàm naêng chöa ñöôïc ñaùnh thöùc

aø Laït, thaønh phoá cuûa ngaøn hoa, ngaøn söông

vaø ngaøn thoâng… Thaønh phoá coøn ñöôïc caùch

ngoân laø “Dat Aliis Laetitiam Aliis

Temperiem” ( Cho ngöôøi naøy nieàm vui, cho ngöôøi kia

söùc khoeû). Treân ñoä cao 1.500m so vôùi möïc nöôùc bieån,

Ñaø Laït coù nhieät ñoä trung bình thay ñoåi töø 12 - 20 C, muøa

möa keùo daøi töø thaùng 5 ñeán thaùng 10. Trong khoâng gian

aáy laø moät khu heä ñoäng, thöïc vaät voâ cuøng phong phuù ñang

ñöôïc baûo toàn vôùi nhieàu loaïi linh tröôûng ñaëc höõu quyù

Ñ


152

hieám; moät quaàn theå caùc danh lam thaéng caûnh thieân nhieân

kyø thuù vaø moät heä thoáng kieán truùc ñoäc ñaùo… Neáu nhö

ngaøy xöa, khi khôûi döïng thaønh phoá, ngöôøi Phaùp ñaõ raát coù

lyù vôùi yù töôûng xaây döïng ôû ñaây moät trung taâm nghæ döôõng

cho boïn thöïc daân taïi thuoäc ñòa Ñoâng Döông thì ngaøy nay,

yù töôûng aáy vaãn ñöôïc tieáp tuïc töïc hieän vôùi chieán löôïc

phaùt trieån thaønh phoá thaønh moät trung taâm du lòch quoác

gia vaø quoác teá…

Ñuùng nhö vaäy, Ñaø Laït chöùa trong mình moät tieàm

naêng kinh teá du lòch - nghæ döôõng to lôùn. Vôùi nhöõng röøng

thoâng xanh baït ngaøn, vôùi heä thoáng thaùc vaø hoà nöôùc töï

nhieân nhö Xuaân Höông, Ña Thieän, Than Thôû, Tuyeàn

Laâm, Dan Kia, Suoái Vaøng, Datanla, Pongour, Cam

Ly…vaø nhieàu caûnh quan thieân taïo vaø nhaân taïo khaùc.

Trong soá nhöõng thaéng caûnh, di tích cuûa Ñaø Laït - Laâm

Ñoàng, Boä VH-TT ñaõ coâng nhaän 13 thaéng caûnh, di tích

caáp quoác gia caàn ñöôïc baûo toàn, ñoù laø chöa tính ñeán 24

thaéng caûnh ñang ñöôïc khoanh vuøng quaûn lyù vaø 3 ñieåm

khaùc ñang ñöôïc ñeà nghò xeáp haïng. Ñaø Laït laø moät trong

soá ít ñoâ thò ôû Vieät Nam ñöôïc quy hoaïch toång theå veà xaây

döïng, kieán truùc töø raát sôùm. Qua nhieàu thôøi kyø, caùc

chöông trình chænh trang ñoâ thò ñöôïc tieán haønh; coâng taùc

xaây döïng cô sôû haï taàng ñoâ thò, baûo veä moâi tröôøng sinh

thaùi vaø caûnh quan ñöôïc chuù troïng. Toång theå kieán truùc

caûnh quan ñoâ thò Ñaø Laït laø söï phoái hôïp haøi hoaø giöõa ñòa

lyù caûnh quan vôùi ngheä thuaät kieán truùc chaâu AÂu, kieán truùc

Ñoâng AÙ chaâu, ñaõ taïo cho caùc coâng trình kieán truùc cuûa Ñaø

Laït giaù trò thaåm myõ cao. Vôùi tính chaát “thaønh phoá trong

röøng - röøng trong thaønh phoá” Ñaø Laït laø böùc tranh coù söï


153

saép xeáp theo moät boá cuïc ñaëc thuø, ñoäc ñaùo, ñaõ goùp phaàn

taïo neân söï haáp daãn ñoái vôùi du khaùch …Ngoaøi ra, ñeán vôùi

thaønh phoá cao nguyeân naøy, du khaùch ñang böôùc chaân

treân moät vuøng traàm tích ña daïng, nhöõng ñòa taàng vaên hoaù

baûn ñòa töø ngaøn ñôøi qua. Khaùch seõ ñöôïc tieáp xuùc vaø

chieâm ngöôõng nhöõng veû ñeïp vaên hoaù oån ñònh töø xa xöa

cuûa caùc toäc ngöôøi Nam Taây Nguyeân, nhöõng chuû nhaân laâu

ñôøi nhaát cuûa thaønh phoá treân cao. Khaùch ñöôïc tieáp ñoùn

bôûi nhöõng cö daân hôïp cö töø nhieàu vuøng trong nöôùc, hoï

mang theo “teân xaõ, teân laøng” vaø caû nhöõng phong tuïc taäp

quaùn töø nôi choân rau caét roán vaø ñaõ oån ñònh treân mieàn ñaát

naøy nhöõng neùt tính caùch chung: hieàn hoaø, thanh lòch, meán

khaùch…

Ñaùnh giaù ñuùng tieàm naêng veà du lòch cuûa Thaønh

phoá Ñaø Laït, chính phuû ñaõ xaùc ñònh thaønh phoá naøy laø moät

trong 10 trung taâm du lòch cuûa caû nöôùc. Döï aùn VIE

89.003 cuûa Toå chöùc du lòch theá giôùi (OMT) vaø keá hoaïch

phaùt trieån du lòch cuûa Vieät Nam ñeán naêm 2005 cuûa Cô

quan phaùt trieån Lieân hôïp quoác cuõng ñaõ coi Ñaø Laït laø haït

nhaân cuûa vuøng du lòch soá 3 - moät trong 4 vuøng du lòch cuûa

Vieät Nam. Chính phuû ñaõ pheâ duyeät quy hoaïch toång theå

du lòch Ñaø Laït ñeán naêm 2010 vaø quy hoaïch chi tieát 10

khu du lòch taïi thaønh phoá naøy, trong ñoù coù moät khu du

lòch quoác teá laø Ñan Kia - Suoái Vaøng vaø moät khu du lòch

quoác gia laø hoà Tuyeàn Laâm. Vôùi tieàm naêng cuûa mình, Ñaø

Laït coù ñieàu kieän ñeå phaùt trieån nhieàu loaïi hình du lòch

haáp daãn nhö: nghæ döôõng, vaên hoaù, theå thao, daõ ngoaïi,

sinh thaùi, hoäi nghò, hoäi thaûo…vaø trôû thaønh moät trung taâm

du lòch taàm côõ quoác gia vaø quoác teá.


154

Ngoaøi nhöõng lôïi theá treân, heä thoáng keát caáu haï

taàng cuûa Ñaø Laït ñang ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän, ñaëc bieät

laø giao thoâng. Hieän heä thoáng ñöôøng boä noái Ñaø Laït - Laâm

Ñoàng vôùi caùc vuøng laân caän ñaõ vaø ñang ñöôïc hoaøn thieän,

ñaëc bieät laø caùc truïc giao thoâng chính. Ngoaøi QL 20 hieän

nay, moät tuyeán ñöôøng cao toác hieän ñaïi noái Ñaø Laït vôùi

Tp. Hoà Chí Minh vaø caùc tænh mieàn Ñoâng Nam Boä ñang

chuaån bò trôû thaønh hieän thöïc. QL 28 ñaõ ruùt ngaén khoaûng

caùch giöõa Laâm Ñoàng - Phan Thieát vaø Ñaéc Noâng. QL 27

ñaõ töø laâu noái lieàn Laâm Ñoàng vôùi Ñaéc Laéc. Tuyeán ñöôøng

Ñaø Laït - Khaùnh Vónh (Nha Trang) ñöa Ñaø Laït gaàn hôn

vôùi mieàn Trung ñang chuaån bò khôûi coâng. Ñöôøng saét Ñaø

Laït - Phan Rang töøng böôùc phuïc hoài. Cuïm caûng haøng

khoâng Lieân Khöông ñang naâng caáp, nay mai seõ môû

nhieàu tuyeán bay noäi ñòa vaø ñeán vôùi caùc nöôùc trong khu

vöïc…

Taïi sao du lòch ñaø laït chöa caát caùnh?

So vôùi nhieàu vuøng khaùc, Ñaø Laït coù raát nhieàu lôïi

theá ñeå phaùt trieån du lòch. Theá nhöng, vôùi caùi nhìn cuûa

moät du khaùch bình thöôøng cuõng ñuû thaáy du lòch Ñaø Laït

ñang coù nhöõng böôùc tieán chaäm chaïp, ñoù laø chöa noùi ñeán

söï tuït haäu so vôùi nhieàu ñòa phöông khaùc. Laø “ñaøn anh” ñi

tröôùc moät chaëng ñöôøng daøi veà laøm quen vôùi du lòch

nhöng hieän nay Ñaø Laït laïi yø aïch chaïy theo caùc ñòa

phöông baïn veà caùch laøm du lòch. Ñoù laø moät thöïc teá. Haõy

nhìn xem: moät Taây Ninh hay Ninh Thuaän khoâ caèn ngaøy

xöa nay laø nhöõng nôi huùt khaùch, moät Phan Thieát - Bình

Thuaän chæ trong voøng maáy naêm ñaõ trôû thaønh moät ñòa

danh quen thuoäc treân baûn ñoà du lòch theá giôùi. Roài Nha


155

Trang, Ñaø Naüng, Hueá hay Hoäi An…noåi leân nhanh choùng

nhö nhöõng “hieän töôïng” vì bieát caùch ñaàu tö, khai thaùc

ñuùng höôùng…

Xin neâu moät vaøi cöù lieäu ñeå thaáy söï phaùt trieån chöa

töông xöùng cuûa du lòch Ñaø Laït. Löôïng khaùch ñeán thaønh

phoá cao nguyeân naøy taêng raát chaäm trong nhöõng naêm qua.

Neáu naêm 1999, Ñaø Laït ñoùn 603.000 du khaùch thì naêm

2002 cuõng môùi chæ ñaït 905.000 ngöôøi. Öôùc tính caû naêm

2003 coù theå laø 1 trieäu. Trong soá ñoù, khaùch quoác teá chæ

chieám khoaûng 10%, coù nghóa laø töø 70 - 100.000

khaùch/naêm. Coâng suaát buoàng phoøng quaù dö thöøa, môùi chæ

ñaït 45% treân toång soá 5.655 buoàng phoøng hieän coù. Tyû leä

löu truù cuûa du khaùch taïi thaønh phoá khoaûng 2,4

ngaøy/khaùch. Ñöôïc xaùc ñònh laø ngaønh kinh teá ñoäng löïc

nhöng doanh thu töø du lòch cuûa Ñaø Laït - Laâm Ñoàng taêng

khoâng ñaùng keå: naêm 1999 ñaït 179 tyû ñoàng, naêm 2002 leân

378 tyû vaø 6 thaùng ñaàu naêm nay môùi thu ñöôïc khoaûng 179

tyû ñoàng. Ñaùnh giaù moät caùch khaùi quaùt nhaát, du lòch Ñaø

Laït - Laâm Ñoàng phaùt trieån coøn quaù chaäm vaø chöùa ñöïng

nhieàu yeáu toá thieáu beàn vöõng.

Coù theå noùi, söùc huùt cuûa du lòch Ñaø Laït hieän nay chöa

cao. Nhieàu du khaùch ñaõ than phieàn khi xöù sôû du lòch ñaõ

khoâng laøm thoaû maõn ñöôïc nieàm yeâu meán cuõng nhö nhu

caàu cuûa hoï. Nhieàu du khaùch ñeán Ñaø Laït theo “thoùi quen”

chöù khoâng phaûi bôûi söùc huùt cuûa nhöõng saûn phaåm du lòch.

Hoï khoâng tìm ñöôïc nhöõng saûn phaåm môùi töø du lòch, vaø vì

vaäy, ít phaûi tieâu tieàn moät caùch thoaû ñaùng ôû thaønh phoá

naøy. Nhö ñaõ noùi ôû treân, du khaùch nhôù ñeán Ñaø Laït nhö laø

moät nôi “troán” caùi noùng vaø söï oàn aøo cuûa caùc ñoâ thò lôùn


156

trong moät dòp naøo ñoù chöù khoâng phaûi laø nôi huùt hoàn hoï

nhö nieàm kyø voïng cuûa chính hoï. Nguyeân nhaân töø ñaâu?

Ñieàu ñaàu tieân caàn phaûi noùi tôùi, ñoù laø söï xuoáng caáp cuûa

caùc danh lam, thaéng caûnh, di tích - nhöõng ñòa chæ ñöôïc

coi laø theá maïnh cuûa xöù sôû naøy. Laâu nay, caùc danh lam,

thaéng caûnh, di tích ôû Ñaø Laït ñöôïc “taän thu” nhö moät thöù

haøng xeùn. Caùch quaûn lyù heát söùc phaân taùn, moät kieåu “xaõ

hoäi hoùa du lòch” mang nhieàu yeáu toá tieâu cöïc, maïnh ai

naáy laøm chuû vaø chæ chuù taâm vaøo boùc loät taøi nguyeân thieân

nhieân saün coù maø khoâng coù yù thöùc toân taïo. Söï ñaàu tö

manh muùn, khai thaùc thieáu ñoàng boä vaø thöïc duïng trong

nhieàu naêm qua cuøng vôùi caùch quaûn lyù khoâng coù moät

“kòch baûn” thoáng nhaát daãn tôùi nhieàu saûn phaåm du lòch

truøng laép, ñôn ñieäu vaø teû nhaït. Nhieàu oâng chuû khai thaùc

moät caùch voâ toäi vaï ñeå roài laøm aûnh höôûng ñeán nguyeân

traïng. Chính vì theá maø hoà Xuaân Höông ôû trung taâm thaønh

phoá trôû thaønh nôi bò oâ nhieãm cuïc boä nöôùc thaûi, ñeán nay

vaãn chöa coù giaûi phaùp khaéc phuïc höõu hieäu. Chính vì theá

maø hoà Than Thôø bò thu heïp, muøa möa thì ngaàu ñuïc, muøa

khoâ thì caïn nöôùc trô caû loøng hoà, ñöôøng daân sinh ngang

nhieân môû qua thaéng caûnh. Cuõng chính vì theá maø thaùc

Lieân Khöông töø laâu nay bò laán chieám ñeán bieán daïng, moät

thaéng caûnh ñeïp ñaõ bò chaët truïi caây coái. Moät khu du lòch

hoà Tuyeàn Laâm bao nhieâu naêm nay bò chia naêm seû baûy

bôûi nhieàu chuû giaønh giaät nhau höôûng lôïi. Nhieàu thaéng

caûnh vaø di tích khaùc cuõng ôû trong hoaøn caûnh töông töï…

Moät baàu khoâng khí laõng maïn vaø nhuoám maøu hoaøi coå

cuûa moät ñoâ thò töøng toàn taïi nhö moät toång phoå hoaøn chænh

treân cao nguyeân, moät mieàn thieân nhieân hoang daõ vaø


157

huøng vó, moät vuøng vaên hoùa saéc toäc ña daïng vaø phong

phuù…- ñoù laø nhöõng ñieàu maø du khaùch caàn cho moät böõa

tieäc thò giaùc, caûm giaùc vaø thoaû maõn taâm hoàn khi tìm veà

vôùi mieàn cao nguyeân Lang Biang. Nhöng thaät ñaùng

buoàn, taát caû nhöõng ñieàu ñoù ñaõ caøng ngaøy caøng laøm hoï

thaát voïng. AÊn ö ? Khoâng. Nguû ö? Cuõng khoâng. Nhöõng thò

hieáu vaø nhuïc voïng taàm thöôøng ö? Caøng khoâng. Hoï khoâng

chæ ñeán vôùi thaønh phoá naøy bôûi nhöõng nhu caàu chung

chung ñoù. Du khaùch muoán khaùm phaù vaø thöôûng thöùc ôû

mieàn röøng nuùi cao nguyeân nhöõng ñieàu cao khieát vaø sang

troïng hôn theá. Nhöng taát caû nhöõng ñieàu aáy ñeàu khoâng

mang laïi cho hoï moät caùch troïn veïn. Moät moâi tröôøng töï

nhieân ñaày trong laønh vaø laõng maïn bò nhöõng baøn tay thöïc

duïng phaù vôõ ñeán bieán daïng. Moät khoâng gian ñoâ thò töøng

toàn taïi nhö moät baûo taøng kieán truùc caûnh quan mang

nhieàu daáu aán AÂu chaâu bò xuoáng caáp ñeán noãi khoù nhaän ra

neùt haøo hoa xöa cuõ. Moät vuøng vaên hoùa ña saéc toäc cuõng bò

nhöõng keû thieáu hieåu bieát “xuyeân taïc” theo thò hieáu taàm

thöôøng, ñaõ laøm bieán daïng daàn nhöõng nhöõng thoâng ñieäp

mang ñaäm neùt nhaân vaên baûn ñòa. Du khaùch hoaøi coå

khoâng tìm thaáy laïi ñöôïc nhöõng daáu aán xa xöa moät caùch

troïn veïn. Du khaùch ñi tìm caûm giaùc môùi laï cuõng khoù tìm

thaáy noù ôûø thaønh phoá naøy. Beân caïnh ñoù, nhöõng caên beänh

cuûa ñoâ thò hieän ñaïi ñaõ xaâm nhaäp vaøo Ñaø Laït trong nhieàu

naêm nay laïi caøng laøm cho chuùng ta theâm lo ngaïi. Ñoù laø

nhöõng teä naïn xaõ hoäi, tình hình maát an ninh traät töï, myõ

quan thaønh phoá bò xaâm phaïm, nhöõng kieåu öùng xöû thieáu

lòch laõm voán coù nhö coø moài, tranh giaønh

khaùch…vv…vaø…vv…


158

Bao giôø du lòch Ñaø Laït caát caùnh? Caâu hoûi naøy ñaõ

ñöôïc ñaët ra töø laâu nay vaø treân nhieàu dieãn ñaøn nghò söï,

theá nhöng vaãn chöa coù nhöõng lôøi hoài ñaùp troïn veïn. Ñeå

ngaønh coâng nghieäp khoâng khoùi ôû thaønh phoá cao nguyeân

coù böôùc ñoät phaù raát caàn nhöõng chieán löôïc, saùch löôïc cuï

theå cuûa nhuõng “caùi ñaàu” vaø “quaû tim” thöïc söï yeâu meán

vaø coù traùch nhieäm. Ñeå ñöa du lòch vaøo quyõ ñaïo phaùt

trieån, gaàn ñaây, tænh Laâm Ñoàng vaø Thaønh phoá Ñaø Laït ñaõ

theå hieän moät vaøi ñoäng thaùi môùi. Moät trong nhöõng ñoäng

thaùi roõ neùt nhaát laø xuùc tieán moät soá döï aùn lôùn nhö: khu du

lòch quoác teá Ñaêng Kia - Suoái Vaøng, khu du lòch chuyeân

ñeà hoà Tuyeàn Laâm, khu du lòch vaên hoùa Lang Biang, khoâi

phuïc quyõ bieät thöï Ñaø Laït…Nhöõng ngöôøi yeâu meán thaønh

phoá cao nguyeân vaø du khaùch coù quyeàn hy voïng, nhöng

cuõng coù quyeàn nghi ngôø. Bôûi, caùch ñaây khoâng laâu, moïi

ngöôøi ñaõ nöùc loøng khi döï aùn lieân doanh D.R.I cuûa du lòch

Ñaø Laït ñi vaøo hoaït ñoäng…vaø ñeán baây giô ø thì thöïc söï ñaõ

thaát voïng khi döï aùn naøy ñaõ böôùc vaøo ngoõ cuït vì thua loã

traàm troïng vaø hai beân lieân doanh ñang tìm höôùng giaûi

quyeát nhöõng toàn taïi cuûa noù. Ñaây coù theå coi laø moät baøi

hoïc lôùn cho du lòch Ñaø Laït maø khi muoán môû mang theâm

ñieàu gì caàn phaûi “ngoaùi ñaàu nhìn laïi”.


159

Vaên hoùa Ñaø Laït

NEÙT ÑAËC THUØ CUÛA THAØNH PHOÁ DU LÒCH

Ñoaøn Vaên Vieät.

haønh

phoá

Ñaø

Laït - moät ñoâ

thò treû ñang

nhoän nhòp,

khaån tröông

chuaån bò caùc

hoaït ñoäng kyû nieäm thaønh phoá troøn 110 naêm hình

thaønh vaø phaùt trieån. Töø laâu, Ñaø Laït ñaõ noåi tieáng vôùi

caùc tieàm naêng ñeå phaùt trieån du lòch vaø tieàm naêng aáy

trong nhöõng naêm qua ñaõ coù böôùc phaùt trieån beàn

vöõng hôn khi coù söï gaén keát giöõa vaên hoùa vôùi du lòch

- maø trong ñoù vaên hoùa laø söï ñaëc thuø, ñaëc saéc cuûa du

lòch vaø du lòch laø ñieàu kieän ñeå phaùt huy giöõ gìn giaù

trò veà vaên hoùa.

Ñaø Laït ñöôïc bieát ñeán bôûi ôû ñaây coù moät beà daøy

vaên hoùa raát ñöôïc chuù yù veà söï phong phuù, ña daïng, vöøa

mang tính truyeàn thoáng, vöøa mang tính hieän ñaïi…Nhöõng

hoaït ñoäng vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa daân toäc Côho baûn

ñòa ñöôïc giôùi thieäu vôùi ñoâng ñaûo du khaùch qua caùc dòp leã

hoäi, caùc sinh hoaït giao löu quanh nhöõng ñieäu muùa töôi

T


160

vui, khoeû khoaén vôùi nhöõng aâm thanh traàm huøng cuûa ñaøn

coàng chieâng truyeàn thoáng, cuøng vôùi söï ñan xen giao löu

vaên hoùa cuûa coäng ñoàng daân cö ôû caùc vuøng mieàn trong caû

nöôùc hoäi tuï veà ñaõ taïo neân nhöõng neùt ñaëc tröng trong

phong caùch ngöôøi Ñaø Laït.

Trong saùng taùc vaên hoïc ngheä thuaät, vieäc tìm hieåu,

khaùm phaù caùi môùi, caùi haáp daãn cuûa Ñaø Laït vaãn laø nguoàn

caûm höùng voâ taän ñoái vôùi ñoäi nguõ vaên ngheä só. Nhieàu traïi

saùng taùc, nhieàu buoåi giao löu, ñôït ñi ñieàn daõ cuûa caùc

ngheä só trong caû nöôùc ñaõ laø nguoàn caûm höùng cho ra ñôøi

haøng ngaøn taùc phaåm veà Ñaø Laït ñöôïc coâng chuùng yeâu

thích.

Vieäc quan taâm ñaàu tö, toân taïo caùc danh lam thaéng

caûnh, caùc di tích kieán truùc, giöõ gìn moâi tröôøng caûnh quan

thieân nhieân, môû roäng vaø naâng cao chaát löôïng phuïc vuï

cuûa caùc thieát cheá vaên hoùa, cuûa moät soá ñieåm vui chôi giaûi

trí treân ñòa baøn thaønh phoá cuõng nhö vieäc trieån khai ñaåy

maïnh phong traøo “Toaøn daân ñoaøn keát xaây döïng ñôøi soáng

vaên hoùa” ñaõ goùp phaàn cho hoaït ñoäng du lòch cuûa thaønh

phoá coù nhieàu soâi ñoäng, chuyeån bieán. Qua ñoù thu huùt

ñoâng ñaûo khaùch du lòch trong caû nöôùc vaø quoác teá ñeán vôùi

Thaønh phoá Ñaø Laït (naêm 1993 coù 320.000 löôït khaùch,

ñeán naêm 2002 ñaõ coù tôùi gaàn 1 trieäu löôït khaùch ñeán vôùi

Ñaø Laït).

Töø nhöõng chuyeån bieán ban ñaàu treân, vôùi yù nghóa

vaên hoùa laø yeáu toá noäi sinh khoâng phaûi chæ laø keát quaû maø

coøn laø nguyeân nhaân cuûa söï phaùt trieån - do ñoù, noäi dung

vaên hoùa gaén vôùi du lòch caàn ñöôïc quan taâm khai thaùc


161

nhöõng neùt ñoäc ñaùo, ñaëc thuø coù lôïi theá so saùnh voán coù ñeå

phaùt huy tieàm naêng, theá maïnh nhaèm xaây döïng Ñaø Laït

xöùng ñaùng laø moät trong nhöõng trung taâm du lòch, nghæ

döôõng lôùn cuûa caû nöôùc. Nhöõng noäi dung vaên hoùa caàn taäp

trung trieån khai gaén keát vôùi du lòch, ñoù laø:

- Xaây döïng moái quan heä giöõa moâi tröôøng vaø söï

phaùt trieån, taïo ra caûnh quan ñoâ thò ñeïp, haáp daãn trong

toång theå khoâng gian haøi hoøa, gaén boù vôùi thieân nhieân,

hình thaønh neân yù thöùc cao cuûa ngöôøi daân thaønh phoá ñoái

vôùi moâi tröôøng soáng xung quanh.

- Xaây döïng loái soáng ñoâ thò vôùi nhöõng neùt ñeïp

trong öùng xöù, loái soáng maø thôøi gian qua ñaõ hình thaønh

neân phong caùch ngöôøi Ñaø Laït: hieàn hoøa, thanh lòch, meán

khaùch. Ñaåy maïnh phong traøo “Toaøn daân ñoaøn keát xaây

döïng ñôøi soáng vaên hoùa” nhaèm goùp phaàn quan troïng vaøo

vieäc chuyeån bieán moâi tröôøng vaên hoùa, goùp phaàn tích cöïc

vaøo vieäc giöõ gìn traät töï an ninh, phaùt trieån kinh teá - xaõ

hoäi ôû caùc ñòa baøn.

- Caàn quan taâm ñaàu tö xaây döïng caùc coâng trình

vaên hoùa, thieát cheá vaên hoùa ñeå coù nhöõng ñòa ñieåm lyù

töôûng toå chöùc caùc hoaït ñoäng thu huùt ñoâng ñaûo du khaùch

cuõng nhö ñaùp öùng nhu caàu giaûi trí cuûa ngöôøi daân. Beân

caïnh caùc hình thöùc giaûi trí hieän ñaïi, neân toå chöùc caùc hoaït

ñoäng vaên hoùa mang tính giaûi trí coå truyeàn nhö caùc leã hoäi

truyeàn thoáng, caùc troø chôi daân gian, caùc ngaøy hoäi vaên

hoùa - theå thao caùc daân toäc trong vaø ngoaøi thaønh phoá.

- Chuù troïng vieäc baûo toàn vaø phaùt huy giaù trò caùc

danh lam thaéng caûnh, caùc di tích kieán truùc ñaõ ñöôïc Nhaø


162

nöôùc coâng nhaän. Ñaàu tö, toân taïo caùc khu danh lam thaéng

caûnh, caùc khu vui chôi giaûi trí, baûo veä moâi tröôøng sinh

thaùi vaø caûnh quan thieân nhieân ñeå toå chöùc caùc loaïi hình

du lòch ñaëc thuø nhaèm laøm taêng tính haáp daãn ñoái vôùi du

khaùch ñeán Ñaø Laït.

- Caàn ñaåy maïnh coâng taùc xaõ hoäi hoaù caùc hoaït

ñoäng vaên hoaù gaén vôùi hoaït ñoäng du lòch ñeå hoaït ñoäng

vaên hoaù theâm sinh ñoäng, saùng taïo, phong phuù vaø coù noäi

dung haáp daãn. Taêng caùc saûn phaåm vaên hoaù treân thò

tröôøng, môû roäng caùc loaïi hình vaên hoùa ngheä thuaät ñaùp

öùng vôùi nhu caàu cuûa du khaùch cuõng nhö cuûa ngöôøi daân

thaønh phoá du lòch.

Nghò quyeát Trung öông 5 (Khoùa VIII) cuûa Ñaûng

ñaõ xaùc ñònh “Vaên hoùa laø neàn taûng tinh thaàn cuûa xaõ hoäi,

vöøa laø muïc tieâu vöøa laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï phaùt trieån

kinh teá - xaõ hoäi”, vieäc phaùt trieån vaên hoùa vaø toå chöùc toát

caùc hoaït ñoäng vaên hoùa ôû moät ñòa phöông maø du lòch ñaõ

vaø ñang laø moät theá maïnh, moät ngaønh kinh teá ñoäng löïc thì

söï gaén boù giöõa vaên hoùa vaø du lòch, du lòch vaø vaên hoùa

chính laø söï gaén boù khoâng nhöõng mang laïi lôïi ích kinh teá

maø coøn goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc naâng cao ñôøi soáng

vaên hoùa, môû roäng giao löu vì söï phaùt trieån cuûa thaønh phoá

hoa - Thaønh phoá Ñaø Laït thaân yeâu.


163

ÑOÂI NEÙT VEÀ KIEÁN TRUÙC ÑAØ LAÏT

KTS. Nguyeãn Vaên Laäp.

rôøi

phuù

cho

Ñaø

Laït

coù

moät

vuøng

caûnh

quang

thieân nhieân xinh ñeïp, vôùi khí haäu oân hoaø maùt meû quanh

naêm, coù khoâng gian maët nöôùc cuûa caùc suoái hoà, coù neàn

xanh phong caûnh cuûa röøng thoâng thaûm coû.

Keå töø khi Yersin tìm ra Ñaø Laït (1893) vaø gaàn 80

naêm keå töø khi ñoà aùn qui hoaïch ñoâ thò ñaàu tieân cuûa KTS.

Heùbrad ñaõ ñöôïc toaøn quyeàn Paul Doumer pheâ duyeät

(1923) ñeå ngaøy nay trôû thaønh moät ñaëc tröng baûn saéc raát

rieâng cho Ñaø Laït, qua hình aûnh moät thaønh phoá kieåu kieán

truùc Phaùp, moät khoâng gian ño â thò “röøng trong phoá, phoá

trong röøng” maø ai cuõng caûm nhaän. Coù ngöôøi coøn goïi laø

tieåu Paris cuûa Vieät Nam, laø moät kho taøng kieán truùc Phaùp

cuoái theá kyû, ñaëc tröng cho kieán truùc töøng vuøng, töøng

mieàn cuûa nöôùc Phaùp (moät quoác gia coù neàn kieán truùc vó

ñaïi cuûa theá giôùi).

T


164

Kieán truùc Ñaø Laït ñöôïc ñaùnh giaù laø “Baûo taøng

soáng” cuûa nhieàu phong caùch kieán truùc ñòa phöông Phaùp

tuï hoäi veà ñaây. Beân caïnh ñoù cuõng khoâng thieáu nhöõng kieán

truùc mang daùng daáp AÙ Ñoâng cuøng toâ ñieåm cho toång theå

khoâng gian ñoâ thò. Bôûi vì chuùng coù cuøng maãu soá chung:

- Phuø hôïp vôùi ñòa hình ñoài nuùi, kheùo leùo neùp mình

vaøo thieân nhieân.

- Hình thöùc phaûn aùnh chaân thöïc, coâng naêng söû

duïng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu.

- Caùc chi tieát boä phaän giaûn dò, nhöng tyû leä töông

quan haøi hoøa.

Ñoù laø nhöõng öu ñieåm cuûa moät tö duy ngheä thuaät

ñuùng ñaén, maø chuùng ta ñang caàn vì moät neàn kieán truùc

beàn vöõng.

Nhöõng coâng trình kieán truùc khaùc: Dinh thöï, khaùch

saïn, tröôøng hoïc, caàu ñöôøng vaø ga tuy khoâng nhieàu, nhöng

ñeàu laø nhöõng kieán truùc ñaëc saéc taïo neân caùi hoàn ñoâ thò

cuûa Ñaø Laït, laø moät minh chöùng cho söï giao thoa tuyeät

vôøi giöõa neàn vaên hoùa Phaùp - Vieät, laø keát tinh giöõa khaùi

nieäm “tieân tieán” vaø “ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc” maø Ñaûng

vaø Nhaø nöôùc ta ñang laõnh ñaïo thöïc hieän.

Caùc coâng trình tieâu bieåu ñoù ngaøy nay ñaõ ñöôïc Boä

vaên hoùa - Thoâng tin coâng nhaän laø di saûn kieán truùc nhö

tröôøng Lyceùe Yersin nay laø tröôøng cao ñaúng sö phaïm vaø

Nhaø ga xe löûa Ñaø Laït.

Vaø coøn nhöõng coâng trình toân giaùo vieän, tröôøng,

dinh thöï vaø haøng ngaøn bieät thöï ñang tieáp tuïc nghieân cöùu


165

baûo toàn, laøm phong phuù theâm veû ñeïp kieán truùc caûnh

quan Ñaø Laït taïo neân moät toång theå duyeân daùng raát ñaëc

thuø.

Nhöng cuõng caàn ñöôïc hieåu: Boä maët ñoâ thò chuû

yeáu ñöôïc taïo döïng bôûi keát quaû cuûa nhöõng hoaït ñoäng xaây

döïng, maø trong ñoù phaàn raát lôùn vaø coù tính chaát quyeát

ñònh thuoäc veà hieäu quaû khai thaùc khoâng gian caûnh quan

vaø chaát löôïng kieán truùc cuûa caùc toøa nhaø, coâng trình…

Qua boä maët phoá phöôøng ta thaáy ñöôïc söùc soáng

cuûa ñoâ thò, bieát ñöôïc trình ñoä vaên minh trong cuoäc soáng

cuûa coäng ñoàng vaø cuõng thaáy ñöôïc caû yù thöùc kyû cöông

cuøng trình ñoä toå chöùc cuûa xaõ hoäi. Vôùi caùch nhìn naøy, soi

roïi vaøo thöïc traïng ñoâ thò ôû nöôùc ta noùi chung vaø ñoâ thò

Ñaø Laït noùi rieâng, seõ coù ñöôïc nhöõng ñaùnh giaù nhieàu

chieàu, saùt thöïc hôn, coù caû caùi ñöôïc vaø nhöõng caùi chöa

ñöôïc, nhaän ra ñieàu möøng nhöng cuõng thaáy khoâng ít

nhöõng noãi baên khoaên lo laéng.

Treân khaép ñaát nöôùc, ôû moïi ñoâ thò, ñaâu ñaâu cuõng

ñaäp vaøo maét ta bao söï ñoåi thay nhanh choùng. Ñoù laø theå

hieän söï giaøu coù leân cuûa phoá phöôøng, nhaø cöûa trôû neân

khang trang, vui maét vaø saïch seõ. Nhöng roài keùo theo bao

söï loän xoän, khoâng coù toå chöùc vôùi Kieán truùc manh muùn,

pha taïp vaø tuøy tieän.

Ñaø Laït chuùng ta cuõng vaäy. Trong söï coá gaéng cuûa

Nhaø nöôùc, Laâm Ñoàng - Ñaø Laït töøng böôùc chænh trang ñoâ

thò theo qui hoaïch ñöôïc duyeät. Trong luùc chöa cuï theå hoùa

thaønh qui hoaïch chi tieát ñeå trieån khai thì söï buøng noå

trong xaây döïng phaùt trieån quaù nhanh.


166

Chuùng ta ñang coøn luùng tuùng thì laïi coù chuû tröông

baùn ñaát laáy tieàn xaây döïng haï taàng laø moät chuû tröông

ñuùng nhöng laïi baát caäp trong quaûn lyù, phaùt trieån xoâ boà ñaõ

xaâm phaïm ñeán caûnh quan moâi tröôøng ñoâ thò. Vieäc kinh

doanh thaéng caûnh nhöõng coâng trình kieán truùc coå coù giaù trò

lòch söû vaên hoùa vaø du lòch chaúng nhöõng khoâng coù ñöôïc

chaêm soùc maø coøn bò xaâm chieám vaø phaù hoaïi ñaùng keå.

Vieäc chuyeån dòch vaø boá trí nhaø ôû dang caên phoá

traøn lan, baùm saùt caùc truïc ñöôøng ngaøy caøng phoå bieán nhö

laø moät coâng thöùc trong quy hoaïch…Taát caû ñaõ laøm cho

khoâng gian ñoâ thò ngaøy caøng loän xoän, maät ñoä xaây döïng

daøy ñaëc, moâi tröôøng vaø caây xanh bò huûy hoaïi daàn, söï

khaäp khieãng lai caêng trong thaåm myõ kieán truùc bò laây lan,

khoâng coøn söï haøi hoaø voán coù trong saùng taïo kieán truùc,

khoâng nhöõng ñoái vôùi coâng trình giaùp caän vôùi nhau maø

coøn lan roäng ñeán phaïm vi khoâng gian ñöôøng phoá, khu

vöïc caûnh quan thieân nhieân, caùc maûng xanh hoa vieân

trong ñoâ thò. Chöa keå ñeán heä thoáng haï taàng kyõ thuaät ñoâ

thò khoâng ñuû ñaûm baûo.

Trong khi ñoù, xaây döïng moâ hình Kieán truùc “tieân

tieán ñaäm ñaø baûn saéc daân toäc” laø coâng vieäc ñaày choâng gai

vaø baát traéc nhöng chöa ñöôïc khuyeán khích baèng nhöõng

chính saùch, coù theå thích hôïp thì vaán ñeà ñeà caäp ôû ñaây laø

vieäc aùp duïng moät caùch traøn lan caùc chi tieát Kieán truùc goùp

nhaët ñuû thöù ñoâng, taây, kim, coå theo kieåu thôøi trang nhö

moät beänh dòch ñöa ñeán söï sao cheùp khaäp khieãng tuøy tieän

thieáu tính thoáng nhaát trong thaåm myõ Kieán truùc.


167

Taát caû xuaát phaùt töø söï khoâng ñoàng boä trong nhaän

thöùc, xem kieán truùc nhö moät caùi gì ñoù chæ laø hình thöùc, laø

veû ñeïp beà ngoaøi, moät thöù thôøi trang maø khoâng thaáy söï

saùng taïo kieán truùc ñích thöïc vaø chaân chính.

Bao vieäc aáy khoâng nhöõng ñeå cho nhöõng ngöôøi

taâm huyeát vôùi Ñaø Laït baên khoaên lo laéng maø gaàn ñaây

khaùch du lòch cuõng nhö moät soá baùo chí ñaõ phaûi leân tieáng.

Hieän nay, ñeå phaùt trieån thaønh phoá song song yeâu

caàu chænh söûa nhöõng sai laàm trong quaù khöù laø coâng vieäc

khoâng deã.

+ Caàn coù bieän phaùp khaån tröông trieät ñeå, tröôùc

heát laø khaâu nghieân cöùu caùc giaûi phaùp thöïc hieän sao ít toán

keùm nhaát maø vaãn ñaït ñöôïc yeâu caàu.

+ Caàn chuû ñoäng thöïc hieän caùc bieän phaùp duy trì,

taùi taïo vaø phaùt trieån caùc caûnh quan thieân nhieân, caùc cô sôû

du lòch, moâi sinh moâi tröôøng ñeå ñaûm baûo cho Ñaø Laït

xöùng ñaùng vôùi tính chaát trung taâm du lòch nghæ döôõng coù

taàm voùc quoác gia vaø quoác teá.

+ Veà höôùng phaùt trieån khoâng gian ñoâ thò, caàn chuù

yù aùp duïng nghieâm ngaët caùc qui chuaån veà kieán truùc, xaây

döïng, baûo veä caûnh quan moâi tröôøng, laäp baûn ñoà ñòa

chính, raø soaùt quyõ nhaø, quyõ röøng ñeå xaây döïng vaø quaûn lyù

toát.

Thieát nghó, taùc ñoäng vaøo söï hình thaønh boä maët ñoâ

thò laø 3 ñoái töôïng chính sau ñaây:


168

- Thöù nhaát laø Nhaø nöôùc: laø ngöôøi hoaïch ñònh

ñöôøng loái, ñöa ra muïc tieâu ñeà ra chính saùch vaø ñaët ra luaät

phaùp ñeå xaõ hoäi vaän haønh.

- Thöù hai laø xaõ hoäi: Vöøa laø chuû nhaân ñöa ra caùc

yeâu caàu, vöøa laø löïc löôïng taïo döïng neân ñoâ thò.

- Thöù ba laø caùc kieán truùc sö: Laø löïc löôïng saùng

taïo, laøm caàu noái giöõa nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi, vôùi söù maïng laø

tìm ra nhöõng giaûp phaùp khoâng gian, nhaèm thoaû maõn yeâu

caàu cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi thöïc hieän ñöôïc chuû tröông vaø

ñònh höôùng cuûa Nhaø nöôùc.

ÔÛ ñaây, vai troø Nhaø nöôùc ñaëc bieät quan troïng, vì

chi phoái hoaït ñoäng cuûa 2 ñoái töôïng coøn laïi. Söï quaûn lyù

cuûa Nhaø nöôùc trong xaây döïng seõ quyeát ñònh tính coù toå

chöùc trong toaøn boä hoaït ñoäng xaây döïng noùi chung vaø

trong boä maët ñoâ thò noùi rieâng.

Beân caïnh boä maùy Sôû Xaây Döïng thì Nhaø nöôùc ñaõ

hình thaønh Hoäi ñoàng kieán truùc quy hoaïch cuûa Tænh, laø

moät toå chöùc tö vaán bao goàm chuû yeáu caùc nhaø chuyeân

moân coù taøi naêng theo töøng lónh vöïc chuyeân ngaønh coù lieân

quan ñeán kieán truùc vaø qui hoaïch. Ñaây laø moät cô cheá laøm

vieäc chaúng nhöõng laø caàn thieát vaø boå ích taïo ñieàu kieän cuï

theå cho Ñaø Laït moät ñoâ thò tænh lî loaïi II.

Boä maët ñoâ thò laø taám göông phaûn aùnh baûn chaát

cuûa ñoâ thò, laø keát quaû cuûa coâng vieäc quaûn lyù, laø chöùng

daãn veà vai troø quaûn lyù Nhaø nöôùc cuûa caùc caáp chính

quyeàn vaø caùc ngaønh chöùc naêng lieân quan.


169

Quaûn lyù kieán truùc qui hoaïch ñoâ thò phaûi laø coát loõi

cuûa quaù trình quaûn lyù ñoâ thò, moät quaù trình lieân hoaøn

khoâng theå taùch rôøi.

Mong raèng trong ñaø phaùt trieån môùi, Ñaø Laït sôùm

ñöôïc chænh trang vaø quaûn lyù xöùng ñaùng laø moät thaønh phoá

coù neàn kieán truùc mang ñaäm baûn saéc rieâng veà tính daân toäc

vaø hieän ñaïi.


170

ÑAØ LAÏT MOÄT BAÛO TAØNG

KIEÁN TRUÙC ÑOÄC ÑAÙO

Vuõ Vaên.


171

Moät thoaùng kieán truùc coå

ôùi dieän

tích

403,6km2,

Ñaø Laït laø moät bình

sôn nguyeân ôû ñoä cao

1.500m, thuoäc trung

taâm khu vöïc phía nam

Taây Nguyeân. Chaïy

theo höôùng Taây - Taây

Baéc döïa vaøo khoái nuùi

Lang Biang, Ñoâng -

Ñoâng Nam doác thaúng

xuoáng thung luõng Ña

Nhim, taïo ra ñòa hình

nhaáp nhoâ ñaõ thoâi thuùc

söï saùng taïo khoâng ngöøng cuûa giôùi kieán truùc sö trong vaø

ngoaøi nöôùc. 15 giôø 30 phuùt ngaøy 21/6/1893, baùc só ngöôøi

Phaùp Alexande Yersin ñaët chaân ñeán cao nguyeân Lang

Biang, vuøng Dankia vaø töø ñaây, yù töôûng xaây döïng traïm

ñieàu döôõng ngöôøi Phaùp treân cao nguyeân naøy baét ñaàu

hình thaønh. Toaøn quyeàn Phaùp Paul Doumer sau ñoù cöû

nhieàu ñoaøn khaûo saùt ñeán cao nguyeân Lang Biang vaø ñi

ñeán quyeát ñònh xaây döïng Ñaø Laït thaønh moät thaønh phoá

nghæ maùt vaø chöõa beänh cho ngöôøi Phaùp töø naêm 1889.

Hotel Du Lac laø khaùch saïn ñaàu tieân ñöôïc laøm baèng goã.

V


172

Giai ñoaïn 1918 - 1923, ngöôøi Phaùp xaây döïng caùc coâng

trình: Nhaø maùy ñieän, khaùch saïn Lang Biang Palace,

thoâng qua ñoà aùn cuûa kieán truùc sö Hebrad phaùt trieån thaønh

phoá goàm caùc vuøng daân cö taäp trung, caùc truïc loä chính

yeáu, bieät thöï, khu chôï, tröôøng hoïc…Giai ñoaïn 1936 -

1942, soá bieät thöï Phaùp taêng nhanh, nhieàu coâng trình quan

troïng laàn löôït khaùnh thaønh: Nhaø maùy nöôùc, Chôï trung

taâm Ñaø Laït taïi khu aáp AÙnh Saùng, nhaø thôø Chaùnh toøa,

Nhaø maùy thuûy ñieän Ankroet…

Chieán tranh theá giôùi thöù 2 buøng noå. YÙ ñoà cuûa toaøn

quyeàn Decoux seõ tieáp tuïc xaây döïng Ñaø Laït thaønh moät

mieàn ñaát dung thaân neáu nöôùc Phaùp vaøo tay ngöôøi Ñöùc.

Thôøi kyø naøy, kieán truùc sö Lagisquet cuõng vöøa hoaøn taát

ñoà aùn xaây döïng Ñaø Laït thaønh thuû ñoâ cuûa Ñoâng Döông.

Do bieán coá lòch söû, ñoà aùn xaây döïng moät thuû ñoâ

Ñoâng Döông ñaõ khoâng thaønh hieän thöïc. Giai ñoaïn 1955 -

1975, cheá ñoä Saøi Goøn cuõ döôùi söï baûo trôï cuûa Myõ ñaõ xaây

döïng nhieàu cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc, chính trò, quaân söï

nhö: Vieän Ñaïi hoïc Ñaø Laït, Nha Ñòa dö Quoác gia, Trung

taâm Nghieân cöùu naêng löôïng Nguyeân Töû Löïc, Tröôøng Voõ

bò Quoác gia, Phi tröôøng Lieân Khöông…Nhöng ñeå ñònh

hình laø thaønh phoá du lòch mang taàm côõ quoác gia, taàm voùc

quoác teá phaûi khôûi ñoäng töø sau naêm 1975 khi ñaát nöôùc

hoaøn toaøn thoáng nhaát.

Kheùp laïi nhöõng bieán coá cuûa lòch söû, Ñaø Laït 110

naêm ñeå laïi hôn 3.000 ngoâi thöï bieät thöï coå. Coâng trình

ñöôïc ñaùnh giaù ñeïp nhaát Ñoâng Döông laø Ga Ñaø Laït.

Caùnh trung taâm thaønh phoá khoaûng 2 km, Ga ñöôïc xaây


173

döïng vaø naêm 1932, khaùnh thaønh naêm 1938. Kieán truùc

phaân phoái maùi nhaø, ñieåm nhaán ôû 3 choùp maùi chính dieän,

taïo aán töôïng maïnh cho du khaùch lieân töôûng veà nhöõng

daõy nuùi nhaáp nhoâ cuûa Ñaø Laït. Ga Ñaø Laït cuøng vôùi

Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Ñaø Laït (Tröôøng Grand Lyceùe

do kieán truùc sö noåi tieáng ngöôøi Phaùp teân laø Moncet thieát

keá vaø chæ ñaïo thi coâng, hoaøn thaønh cô baûn vaøo naêm 1933.

Ñeán naêm 1935, Grad Lyceùe ñöôïc ñoåi teân thaønh Tröôøng

Lyceùe Yersin), ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc coâng nhaän laø Di tích

vaên hoùa - lòch söû quoác gia…

Vôùi Dinh 2 toaï laïc ñænh ñoài cao ñoä 1.531m, nhìn

xuoáng toaøn caûnh trung taâm thaønh phoá. Toaø laâu ñaøi thaät

traùng leä, nguy nga xaây döïng vaøo naêm 1937 söû duïng nôi

laøm vieäc cuûa Toaøn quyeàn Phaùp taïi Ñoâng Döông. Naêm

sau – 1938, moät kieán truùc sö ngöôøi Phaùp vaø moät kieán truùc

sö ngöôøi Vieät Nam ñaõ thieát keá xaây döïng Dinh 3 treân

ñöôøng Trieäu Vieät Vöông ngaøy nay. Dinh ñaõ ñöôïc baûo

toàn gaàn nhö nguyeân traïng. Phoøng laøm vieäc, tieáp khaùch,

sinh hoaït cuûa vua Baûo Ñaïi vaø gia ñình vôùi nhöõng vaät

duïng vaãn löu giöõ phuïc vuï khaùch tham quan. Naêm 1950,

khi laäp Hoaøng Trieàu Cöông Thoå, vua Baûo Ñaïi coøn mua

moät caên nhaø cuûa ngöôøi Phaùp, sau ñoù söûa sang laïi thaønh

Vaên phoøng Chính phuû cuûa oâng. Dinh 1 naèm giöõa röøng

thoâng yeân tónh coù ñöôøng haàm thoâng vôùi Dinh 2.

Cuõng nhö vaøo naêm 1950, toøa nhaø 4 taàng laàu, 1

taàng haàm xaây döïng thaønh Hoïc vieän Doøng Chuùa Cöùu Theá

thuoäc Giaùo hoäi Coâng giaùo Vieät Nam (nay laø Phaân vieän

Sinh hoïc thuoäc Trung taâm khoa hoïc töï nhieân vaø coâng

ngheä quoác gia). Kieán truùc ôû ñaây hoaøn toaøn xaây döïng


174

baèng ñaù hoa cöông, töôøng daøy 70cm neân nhieät ñoä beân

trong chæ thay ñoåi töø möùc 19 - 22 ñoä C.

Thôøi gian veà sau xaây döïng Chôï Ñaø Laït ñaõ theå

hieän moät phong caùch kieán truùc khaù môùi meû vaø ñaëc bieät

laø do 2 kieán truùc sö ngöôøi Vieät Nam thieát keá. Ban ñaàu do

kieán truùc sö Nguyeãn Duy Ñöùc ñaûm nhieäm. Khi thi coâng

xong phaàn moùng, kieán truùc sö Ngoâ Vieát Thuï ñöôïc tham

gia ñieàu chænh thieát keá cho ñeán luùc coâng trình hoaøn

thaønh. Nhìn toång quan chôï Ñaø Laït baây giôø coù theå caûm

nhaän ngay neùt meàm maïi cuûa maët tieàn uoán cong, noåi baät

giöõa böùc tranh kieán truùc cuûa khu trung taâm thaønh phoá…

Vaø kieán truùc ngaøy nay

Nhöõng naêm qua vieäc baûo veä, toân taïo loái kieán truùc

coå ñöôïc caùc caáp, ngaønh cuûa tænh vaø Thaønh phoá Ñaø Laït

ñaëc bieät quan taâm. Trong khi ñoù, nhu caàu xaây döïng môùi

cuûa thaønh phoá ngaøy moät böùc baùch, bôûi vaäy Ñaø Laït ñaõ

xaây döïng Ñoà aùn Ñieàu chænh quy hoaïch chung cuûa thaønh

phoá ñeán naêm 2020 vaø ñaõ ñöôïc Thuû töôùng Chính phuû pheâ

duyeät. Theo ñoù, kieán truùc nhaø xaây môùi seõ haïn cheá nhaø

lieân keá, nhaø phoá ñeå phaùt trieån caùc daïng nhaø bieät thöï,

song laäp, bieät laäp. Quy ñònh toái ña khoâng quaù 30% dieän

tích ñaát xaây döïng ñoái vôùi nhaø bieät thöï vaø khoâng quaù 50%

ñoái vôùi nhaø song laäp, bieät laäp; chieàu cao khoâng quaù 2

taàng. Khoâng cho pheùp toàn taïi “taàng haàm, taàng löûng”,

kieán truùc baèng vaät lieäu thoâ (tranh, tre, nöùa…)Taát caû khi

xaây döïng nhaø môùi hoaëc caûi taïo phaûi thieát keá theo maùi

doác lôïp ngoùi hoaëc toân maøu. Chieàu cao töø maët neàn væa heø

phoá ñeán cao trình maët döôùi cuûa ban coâng laàu 1 hoaëc maùi


175

ñoùn taàng treät toái thieåu laø 3,2m vaø toái ña khoâng quaù

3,6m…

Ñoà aùn treân haïn cheá xaây döïng môùi ôû khu trung

taâm ñeå phaùt trieån ñoâ thò veà höôùng Taây Baéc, Ñoâng Baéc,

Taây Nam vaø khu daân cö noâng thoân cöûa ngoõ phía ñoâng

thaønh phoá vôùi dieän tích 163ha. Maät ñoä cö truù 160

ngöôøi/ha; maät ñoä xaây döïng 40%.

Baûo toàn vaø phaùt trieån nhöõng phong caùch kieán truùc

ñaëc tröng cuûa phoá nuùi ñaõ ñöa Ñaø Laït xöùng taàm moät trung

taâm du lòch cuûa caû nöôùc, mang taàm voùc quoác teá tröôùc theá

xu theá kinh teá hoäi nhaäp.


176

LAØM GIAØU THEÂM DI SAÛN

KIEÁN TRUÙC BIEÄT THÖÏ ÑAØ LAÏT.

Vaên Phong.

Ñaø Laït laø moät

ñoâ thò coù baûn saéc,

nhaát laø veà maët kieán

truùc - nhieàu kieán

truùc sö haøng ñaàu

quoác gia ñaõ nhaän

ñònh nhö vaäy. Coù

theå ví haøng ngaøn

bieät thöï ñöôïc xaây

döïng trong moät khoâng gian ñoâ thò xanh nhö nhöõng


177

ñoùa hoa goùp phaàn laøm neân moät vöôøn hoa Ñaø Laït

ñaày höông saéc.

hoaûng 10 naêm gaàn ñaây, beân caïnh söï xuoáng

caáp cuûa caùc bieät thöï coå coù tuoåi ñôøi hôn nöûa

theå kyû thì thaät ñaùng möøng laø ñaõ xuaát hieän

ngaøy caøng nhieàu nhöõng caên, ngoâi bieät thöï môùi xinh xaén,

ñaày maøu saéc noåi baät trong vöôøn hoa kieán truùc Ñaø Laït.

Caùc bieät thöï môùi naøy xuaát hieän raûi raùc töø ñaàu

nhöõng naêm 90 nhö villa Hoaøng Haäu (Hoà Tuøng Maäu),

Bích Ñaøo (Trieäu Vieät Vöông) vaø vaøi naêm gaàn ñaây khoâng

coøn laø hieám ôû Ñaø Laït nhö bieät thöï nhaø Ñoû (Huøng

Vöông), Victoria (Quang Trung), Nam Huøng (Khôûi

Nghóa Baéc Sôn). Ngoaïi tröø ñöôøng Khôûi Nghóa Baéc Sôn,

Traàn Bình Troïng moïc leân moät loaït nhöõng bieät thöï ñeïp

(moãi ñöôøng hôn 10 caùi) thì haàu heát ñeàu khoâng taäp trung

maø moïc leân raûi raùc khaép thaønh phoá Ñaø Laït. So vôùi bieät

thöï ñöôïc xaây döïng töø tröôùc ngaøy 3/4/1975, dieän tích caùc

bieät thöï môùi cuõng khaù khieâm toán, phoå bieán töø 700 -

1.000m2 vaø thöôøng ôû xa xa trung taâm moät chuùt (baùn kính

töø 2 - 4km tính töø Böu ñieän Ñaø Laït). Ñieàu ñoù cuõng deã

hieåu vì ñaát ñai ngaøy caøng khoù kieám, moät thôøi gian daøi do

kinh teá khoù khaên, do vieäc quaûn lyù coøn baát caäp, coâng taùc

quy hoaïch khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån cuûa

moät thaønh phoá coù nhöõng ñaëc tröng - quy chuaån chaët cheõ

veà kieán truùc neân chöa coù quy hoaïch theâm ñaát cho bieät

thöï.

K


178

Neáu tröôùc ñaây, bieät thöï chuû yeáu laø ñeå ôû thì ngaøy

nay ôû Ñaø Laït, phaàn ñoâng bieät thöï phaûi kieâm theâm chöùc

naêng nhaø nghæ (mini hotel). Vaø cuõng nhö ngaøy xöa, phaàn

lôùn vaãn laø do ngöôøi töø Tp. Hoà Chí Minh vaø caùc tænh khaùc

leân boû voán ñaàu tö: Coù ngöôøi thì chuyeån haún leân Ñaø Laït

sinh soáng, coù ngöôøi thì chæ ñeå kinh doanh laâu laâu môùi leân

nguû, nghæ ít ngaøy. Chöa theå thoáng keâ heát, nhöng neáu kinh

phí bình quaân ñeå ñaàu tö xaây döïng moät bieät thöï laø vaøo

khoaûng 2 tyû ñoàng thì vôùi khoaûng gaàn 100 caên, ngoâi bieät

thöï môùi ñöôïc xaây döïng trong voøng 10 naêm gaàn ñaây toång

kinh phí ñaõ leân ñeán haøng traêm tyû ñoàng.

Vôùi söï trôï giuùp cuûa coâng ngheä vaäy lieäu xaây döïng,

coâng ngheä trang trí noäi thaát ñaõ taïo cho caùc bieät thöï môùi

moät söï phong phuù veà kieåu daùng, ña daïng veà maøu saéc so

vôùi caùc bieät thöï truyeàn thoáng tröôùc kia thöôøng söû duïng

caùc gam maøu vaøng, traéng cuûa töôøng, ñoû saãm cuûa maùi.

Bieät thöï môùi ngaøy nay ôû Ñaø Laït ñaõ coù söï caùch taân toaøn

dieän - laø söï pha troän vaø phong phuù kieåu daùng, maøu saéc

cuûa caùc tröôøng phaùi kieán truùc tröôùc ñaây: Khoâng coøn laø

bieät thöï coå chaâu AÂu ôû caùc vuøng mieàn cuûa nöôùc Phaùp maø

chính laø moät phong caùch kieán truùc hieän ñaïi chòu söï aûnh

höôûng cuûa nhieàu neàn vaên hoùa khaùc nhau. Coù theå keå ra

caùc bieät thöï nhö: Bích Ñaøo (ñöôøng Trieäu Vieät Vöông),

HP (ñöôøng Leâ Hoàng Phong), nhaø Ñoû, nhaø Xanh (ñöôøng

Huøng Vöông), Víctoria (Quang Trung), Phöôïng Tím

(Söông Nguyeät AÙnh)…Cuøng vôùi söï khan hieám, ñaét ñoû

cuûa caùc loaïi goã quyù, tæ leä söû duïng goã trong xaây döïng bieät

thöï cuõng giaûm ñi ñaùng keå, coù chaêng ngöôøi ta chæ söû duïng

goã ñeå laøm cöûa ra vaøo hoaëc caàu thang ñeå nhaèm taêng veû


179

coå kính vaø sang troïng cho ngoâi nhaø. Theo döï baùo, vaät

lieäu goã khoâng heà maát ñi maø vaãn seõ giöõ moät vai troø quan

troïng trong kieán truùc bieät thöï nhö laø moät loaïi vaät lieäu

khoâng theå thay theá.

Nhaèm baûo toàn vaø laøm giaøu theâm voán kieán truùc

Ñaø Laït, tænh Laâm Ñoàng vöøa ñeà ra keá hoaïch khoâi phuïc

174 bieät thöï coå (chuû yeáu ñöôïc xaây döïng döôùi thôøi Phaùp

thuoäc) töø sau ngaøy giaûi phoùng Ñaø Laït ñöôïc duøng laøm nhaø

ôû taäp theå ñang bò xuoáng caáp ñeå naâng caáp, toân taïo. Vaø

trong ñònh höôùng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi cuûa Thaønh

phoá Ñaø Laït töø nay ñeán naêm 2010 ñang coù nhöõng chöông

trình xaây döïng caùc khu ñoâ thò môùi (trong ñoù coù nhaø bieät

thöï) ñeå laøm giaøu theâm voán kieán truùc Ñaø Laït.

Theo höôùng naøy, UBND tænh Laâm Ñoàng ñang quy

hoaïch chi tieát KDL Cam Ly - Maêng Lin vaø seõ hình thaønh

haøng chuïc bieät thöï trang traïi ñeå du khaùch ôû, tham quan.

Ñaø Laït cuõng ñang trieån khai quy hoaïch 3 khu ñoâ thò môùi

vôùi dieän tích khoaûng 200 ha ôû caùc phöôøng: 8,6 vôùi nhieàu

loaïi nhaø nhöng seõ öu tieân xaây döïng vaøi traêm nhaø bieät laäp

(tieâu chuaån bieät thöï) seõ ñöôïc moïc leân. Caùc döï aùn khu ñoâ

thò môùi naøy seõ do caùc chuû ñaàu tö boû voán ñaàu tö haï taàng,

coù caû xaây döïng bieät thöï ñeå baùn hoaëc cho thueâ theo moät

quy chuaån nghieâm ngaët veà kieán truùc. Ñaây laø moät höôùng

ñi ñuùng raát ñaùng khích leä nhaèm laøm giaøu theâm voán kieán

truùc bieät thöï Ñaø Laït khi khaû naêng taøi chính ngaân saùch

coøn haïn heïp. Tröôùc ñoù, UBND tænh Laâm Ñoàng ñaõ kieân

quyeát giaûi toûa tình traïng laán chieám, côi nôùi taïi khu bieät

thöï Leâ Lai ñeå keâu goïi ñaàu tö thaønh khu bieät thöï du lòch

cao caáp vaø traû cho caùc bieät thöï giaù trò ñích thöïc voán coù.


180

Ñaø Laït töøng coù nhieàu con ñöôøng goàm chuû yeáu caùc

bieät thöï Nhaø nöôùc xaây cho coâng chöùc ôû (nhö ñöôøng Hai

Baø Tröng) vaø trong töông lai gaàn, thieát nghó Thaønh phoá

Ñaø Laït caàn chuù troïng quy hoaïch theâm moät soá khu bieät

thöï chuyeân ñeà nöõa (boá trí taäp trung) vöøa coù theå laøm nhaø

ôû (cho thueâ hoaëc baùn), vöøa laøm coâng sôû vöøa coù theå laøm

du lòch cho thueâ nghæ döôõng ngaén ngaøy hoaëc daøi haïn.

Vieäc phaùt trieån theâm quyõ nhaø daïng bieät thöï nhaèm giaûm

maät ñoä xaây döïng ñang daøy leân ôû caùc ñöôøng phoá giuùp

taêng theâm neùt quyeán ruõ cho ñoâ thò Ñaø Laït.

Hy voïng, moät thôøi gian khoâng xa nöõa bieät thöï Ñaø

Laït seõ trôû thaønh moät di saûn vaên hoùa - kieán truùc cuûa nhaân

loaïi. Theo nhieàu kieán truùc sö thì ñieàu ñoù khoâng phaûi laø

quaù xa vôøi?

DAÁU AÁN KIEÁN TRUÙC LAØM NEÂN “HOÀN”

ÑAØ LAÏT.

Hoà Xuaân Trung.

Daáu aán caùc tröôøng phaùi

kieán truùc Phaùp

eáu nhö moâi

tröôøng thieân

nhieân Ñaø Laït

laø moät taùc phaåm ngheä

thuaät cuûa taïo hoùa ban

phaùt cho cao nguyeân

N


181

Lang Biang, thì caùc coâng trình kieán truùc cuõ kieåu Phaùp do

con ngöôøi saùng taïo ra ñaõ in daáu aán cuûa mình vaøo caûnh

quan töï nhieân taïo ra boä maët ñoâ thò vaø laøm neân caùi “hoàn”

phoá nuùi Ñaø Laït ñaëc saéc vaø ñoäc ñaùo. Caùi duyeân daùng cuûa

nuùi, maøu xanh cuûa röøng thoâng, neùt xinh töôi coû caây hoa

traùi vaø khí haäu oân hoøa, hay nhöõng ñaëc tröng cuûa ñòa hình

ñoài nuùi, thung saâu, maët hoà…laø nhöõng yeáu toá caên baûn,

chia caét khoâng gian Ñaø Laït thaønh nhöõng khu vöïc rieâng

bieät noái tieáp nhau traûi daøi tôùi chaân nuùi Lang Biang. Ñaáy

laø chaát lieäu chính laøm neân khung söôøn meàm maïi ñaëc thuø

cuûa thaønh phoá, töø ñoù phaùt trieån ñoâ thò Ñaø Laït theo nhieàu

kieåu kieán truùc ñoäc ñaùo mang ñaäm phong caùch chaâu AÂu

haøi hoaø aån hieän trong röøng thoâng, döôùi thung luõng…Noåi

baät nhaát laø quaàn theå kieán truùc kieåu Phaùp ñöôïc coi nhö

neùt chaám phaù ñaëc saéc trong baøi thô thieân nhieân hoaønh

traùng Ñaø Laït, moät thaønh phoá trong röøng caây xanh, ña

daïng veà kieåu daùng kieán traùc ñan xen trong caùc khu vöôøn

troàng hoa cuøng vôùi caùc coâng vieân, maët hoà nöôùc - moät

caáu truùc khoâng gian baâng khuaâng ñaày chaát thô. Baát cöù

ñöùng ôû moät vò trí naøo trong thaønh phoá cuõng coù theå nhìn

thaáy heä thoáng dinh thöï sang troïng ñöôïc xaây döïng theo

kieåu kieán truùc cung ñình nôi daønh rieâng cho giôùi quùy toäc

nhö: Dinh I, Dinh II, Dinh III hay caùc bieät ñieän cho giôùi

thöôïng löu chòu aûnh höôûng cuûa traøo löu caùch taân kieán

truùc chaâu AÂu naèm toaï laïc treân nhöõng ñoài cao nhaát. Caùc

dinh thöï, cung ñieän naøy coù saân vöôøn roäng xung quanh

vôùi nhöõng hình khoái beà theá, taïo daùng ñeå khi naéng chieàu

phaûn chieáu leân khoái kieán truùc ñoù laøm noåi baät daùng veû

nguy nga, trang nghieâm ñaày quyeàn löïc goùp phaàn laøm neân

ñaát “Hoaøng trieàu cöông thoå” noåi tieáng moät thôøi. Neân


182

caïnh ñoù laø heä thoáng kieán truùc coâng sôû, tröôøng hoïc ñöôïc

xaây döïng theo kieåu bieät thöï ñoà soä: hình khoái vuoâng vöùc,

caân xöùng, beà maët töôøng ñöôïc trang trí caàu kyø vaø coù tính

thaåm myõ cao nhö kieán truùc Nha Ñòa (Xí nghieäp Baûn ñoà)

hay Giaùo Hoaøng hoïc vieän Pio X, Phaân vieän Pasteur,

Khaùch saïn Place hoaëc ñöôøng neùt cong meàm maïi kieåu

kieán truùc coå ñieån Phaùp cuûa Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm

Ñaø Laït, Nhaø thôø Cha ùnh toøa…cuøng vôùi nhöõng ngoïn thaùp

cao vuùt, thaàm nghieâng soi boùng cuøng thôøi gian gôïi môû

moái töông quan haøi hoøa giöõa khoâng gian kieán truùc vaø con

ngöôøi. Heä thoáng bieät thöï coå naèm doïc caùc truïc loä chính

trong thaønh phoá treân ñöôøng Traàn Höng Ñaïo, Huøng

Vöông, Leâ Hoàng Phong, Leâ Lai hay Nguyeãn Du…vôùi

nhieàu theå loaïi kieán truùc ña daïng theo kieåu daùng cuûa caùc

ñòa phöông nöôùc Phaùp taïo neân quyõ kieán truùc ña daïng vaø

phong phuù nhö moät nöôùc Phaùp thu nhoû treân Cao nguyeân

Lang Biang.

Coù theå keå ra ñaây kieán truùc vuøng Normandie hay

Bretagne (phía baéc vaø taây nöôùc Phaùp) ñöôïc thieát keá theo

traøo löu coå ñieån xaây döïng töø raát sôùm maùi ngoùi roäng coù

ñoä doác lôùn, maët baèng khoâng gian loø ñaát ñôn giaûn, töôøng

xaây ñaù cheû, phaàn treân xaây gaïch vaø khung söôøn goã. Bieåu

hieän cuûa loaïi bieät thöï naøy theå hieän ôû caùch xöû lyù chi tieát

maùi, caàu thang, cöûa soå, cöûa chính…ñaëc bieät laø hoa vaên ôû

nhöõng voøm cuoán giaû treân cöûa coù chaát löôïng ngheä thuaät

cao. Xaây döïng muoän hôn laø caùc kieán truùc Pays Basque

(phía taây nam nöôùc Phaùp) vaø Savoie (phía ñoâng nam

nöôùc Phaùp) nhaø maùi ngoùi hoaëc maùi baèng töï do, kieán truùc

naøy ñaõ baét ñaàu aûnh höôûng kieán truùc hieän ñaïi phaùt trieån


183

tôùi nay. Ñaùng chuù yù laø loaïi kieán truùc naøy chuû yeáu ñi vaøo

ngheä thuaät bôûi boá cuïc hình khoái, coù saân vöôøn chung

quanh, taïo thaønh moät khoâng gian lieân hoaøn coù taùc duïng

thieát laäp söï haøi hoøa veà maët thaåm myõ, taâm lyù ñieàu hoøa

hoaït ñoäng soáng trong moái quan heä höõu cô giöõa con ngöôøi

vaø thieân nhieân. Song noùi ñeán kieán truùc ñoäc ñaùo cuûa Ñaø

Laït khoâng theå khoâng nhaéc tôùi KTS taøi ba Ngoâ Vieát Thuï

vôùi nhöõng coâng trình kieán truùc noåi tieáng nhö Tröôøng Ñaïi

hoïc Ñaø Laït, Vieän nghieân cöùu Haït nhaân hay Chôï Ñaø

Laït…KTS Ngoâ Vieát Thuï thöïc söï ñaõ ñeå laïi daáu aán baèng

taøi naêng cuûa mình qua caùc coâng trình treân vôùi tö caùch

nhö laø moät taùc phaåm ngheä thuaät hoaøn haûo. Coù ai ñoù ñaõ

töøng noùi moãi kieán truùc Ñaø Laït laø moät taùc phaåm ngheä

thuaät saép ñaëc haøi hoøa trong khoâng gian vaø coù theå chieâm

ngöôõng töø nhieàu phía khaùc nhau, gôïi môû caûm xuùc thanh

thaûn, taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán noäi taâm con ngöôøi.

Ñeán di saûn kieán truùc vaên hoùa.

Hai trong soá caùc coâng trình kieán truùc ñoäc ñaùo cuûa

Ñaø Laït ñöôïc Nhaø nöôùc coâng nhaän laø di saûn kieán truùc vaên

hoùa ñoù laø kieán truùc Ga Ñaø Laït vaø Tröôøng Cao ñaúng sö

phaïm Ñaø Laït trong naêm 2002. Söï kieän naøy ñaùnh daáu

böôùc ngoaët môùi nhaèm toân vinh veû ñeïp kieán truùc cuûa

thaønh phoá naøy nhö moät phaàn taïo neân chaát rieâng cuûa Ñaø

Laït. Vôùi kieán truùc Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm - tröôùc ñaây

laø Tröôøng Lyceùe Yersin - ñöôïc xaây döïng töø naêm 1927 vaø

hoaøn thaønh vaøo naêm 1935 do hai kieán truùc sö Eheùbard vaø

Moncet thieát keá. Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Ñaø Laït chòu

aûnh höôûng cuûa tröôøng phaùi kieán truùc coå ñieån Phaùp bôûi

nhöõng ñöôøng cong meàm maïi, maùi doác oâm laáy khoaûng


184

saân roäng raõi, vôùi ngoïn buùt thaùp vöôn cao giöõa nhöõng

raëng thoâng xanh höôùng veà maët hoà Xuaân Höông taïo neân

söï ñoäc ñaùo, ngoaïn muïc coù moät khoâng hai veà kieán truùc

tröôøng hoïc ôû Ñoâng Nam AÙ. Cuøng vôùi thaùp chuoâng nhaø

thôø Chaùnh toøa, thaùp buùt Cao ñaúng Sö phaïm gieo vaøo

khoâng gian Ñaø Laït vaïch leân moät giôùi haïn khoâng gian

kieán truùc caân ñoái cuûa thaønh phoá. Theo moät soá taøi lieäu thì

khoâng phaûi ngaãu nhieân maø hai kieán truùc sö Reveron vaø

Moncet choïn vò trí xaây döïng nhaø ga xe löûa Ñaø Laït caïnh

Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm, ñeå taïo thaønh moät toång theå

kieán truùc haøi hoaø, ñoäc ñaùo naèm phía taây baéc Ñaø Laït. Ga

Ñaø Laït laáy caûm höùng töø ba ngoïn nuùi Lang Biang nhö

moät söï lieân töôûng tôùi ngaøy ñaàu Baùc só Yersin ñaët chaân tôùi

Cao nguyeân Lang Biang vaø tìm ra Ñaø Laït. Kieán truùc cuûa

Ga chòu aûnh höôûng cuûa kieán truùc hieän ñaïi, coù qui moâ xaây

döïng lôùn, ñeïp veà maët thaåm myõ vaø ñoäc ñaùo cuûa caû nöôùc,

tröôùc ñaây Ga Ñaø Laït ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc ñoái

xöùng vôùi phaàn maùi cao vuùt, maùi thaáp vaø maùi beû goùc cuøng

vôùi caùc khung cöûa soå taïo neân veû ñoà soä uy nghi. Noåi baät

vaø aán töôïng nhaát laø ba choùp maùi song song lieàn nhau

chaïy suoát töø ñænh xuoáng rìa maùi ngay loái ñi vaøo taïo neân

söï khoaùng ñaït cho maët tieàn cuûa ga. Kieán truùc nhaø Ga Ñaø

Laït khoâng chæ laø moät thieân kieán truùc ñeïp ñöôïc xaây döïng

nhöõng naêm 1935 maø coøn ñaët daáu aán cho neàn vaän taûi cô

giôùi ñöôøng saét raêng cöa ñaàu tieân leân Cao nguyeân Lang

Biang - Ñaø Laït. Hieän taïi nhaø Ga vaãn giöõ nguyeân veû coå

kính ngaøy naøo, du khaùch coù theå ñi taøu treân tuyeán ñöôøng

daøi 7km vöøa ngaém caûnh vöôøn rau hoa Ñaø Laït vöøa chieâm

ngöôõng nhöõng kieán truùc dinh thöï treân cao taïo caûm giaùc

thö giaõn ñeán tuyeät vôøi.


185

Chính kieán truùc Ñaø Laït ñöôïc ñaùnh giaù laø

“Baûo taøng soáng” mang nhieàu phong caùch kieán truùc

ñòa phöông Phaùp, cuøng vôùi caùc kieán truùc mang daùng

daáp AÙ Ñoâng taïo neân moät toång theå khoâng gian ñoâ thò

Ñaø Laït ñoäc ñaùo coù cuøng moät maãu soá chung: phuø hôïp

vôùi ñòa hình ñoài nuùi, neùp mình vaøo thieân nhieân xanh

töôi, caùc chi tieát taïo daùng giaûn dò, haøi hoøa, hôïp lyù veà

maët coâng naêng khi söû duïng laøm leân hoàn phoá nuùi Ñaø

Laït.

YERSIN VAØ CUOÄC THAÙM HIEÅM

TÌM RA ÑAØ LAÏT

Ñoaøn Xuaân Möôïn.

Caùch ñaây 112

naêm - thaùng 7 naêm

1891 - coù moät ngöôøi

thanh nieân Phaùp 28

tuoåi, daùng hình maûnh

khaûnh, cöû chæ ruït reø,

nhöng coù ñoâi maét saùng

vaø taâm hoàn thaùm töû, töø

moät chieác taøu thuûy chôû

khaùch cuûa Phaùp böôùc

leân bôø bieån Nha Trang


186

ñeå ngaém caûnh. Ngöôøi thanh nieân aáy laø Alexandre - John

- Emile Yersin sinh ngaøy 22 thaùng 9 naêm 1863 taïi mieàn

ñoàng queâ toång Vaud, haït Lavaux nöôùc Thuïy Só. Toå tieân

oâng goác ngöôøi Phaùp - Jacques Domergue - ñaõ phaûi boû

nöôùc Phaùp sang ñònh cö ôû Thuïy Só vì lyù do toân giaùo baát

ñoàng sau khi vua Louis 14 kyù saéc luaät ngaøy 18/10/1685

huûy boû quyeàn töï do theo ñaïo Gia Toâ caûi caùch. Yersin laø

ñôøi thöù 8 cuûa doøng hoï Domergue ôû Thuïy Só.

Thuôû nhoû oâng hoïc ôû queâ nhaø. Luùc 20 tuoåi (1883)

oâng vaøo hoïc tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa ôû Lausanne (Thuïy

Só). Vì hoaøn caûnh gia ñình, oâng khoâng toát nghieäp ñöôïc

tröôøng Ñaïi hoïc ôû Thuïy Só, oâng phaûi boân ba sang Ñöùc vôùi

yù ñònh hoïc xong Ñaïi hoïc Y khoa ôû Marbourg, nhöng

cuõng khoâng thaønh ñaït. OÂng beøn sang Phaùp ñeå tìm kieám

cô hoäi hoaøn thaønh hoïc vaán baäc ñaïi hoïc. ÔÛ Paris, oâng xin

vaøo laøm kyõ thuaät vieân moân giaûi phaãu beänh cho moät beänh

vieän goïi laø Hoâtel - Dieu. Taïi ñaây oâng may maén ñöôïc gaëp

nhaø khoa hoïc noåi tieáng Louis Pasteur haøng ngaøy vaãn lui

tôùi thaêm beänh nhaân bò choù daïi caén ñang ñieàu trò baèng

vacxin cuûa oâng. Yersin meán phuïc Pasteur vaø xin vaøo laøm

kyõ thuaät vieân taïi phoøng thí nghieäm vi truøng cuûa Pasteur ôû

ñöôøng phoá Uim (Paris) naêm 1886. Baáy giôø Yersin môùi 23

tuoåi, chöa toát nghieäp Ñaïi hoïc Y khoa, ñöôïc phaân coâng

giuùp vieäc cho Bs. Roux laø ngöôøi coäng söï ñaéc löïc cuûa

Pasteur. Yersin vöøa laøm nhieäm vuï kyõ thuaät vieân, vöøa xin

nhaän moät ñeà taøi nghieân cöùu khoa hoïc nhoû ñeå laáy ñoù laøm

luaän vaên thi toát nghieäp ñaïi hoïc Y khoa. Teân ñeà taøi laø

“Nghieân cöùu veà söï phaùt trieån cuûa lao thöïc nghieäm”

(EÙtude sur le deùvelopement du tubercule


187

expeùrimentale). Sau 2 naêm lao ñoäng caàn cuø saùng taïo,

ñeán naêm 1888, Yersin ñaõ hoaøn thaønh coâng trình nghieân

cöùu ñaàu tay. Duø chæ laø moät luaän vaên toát nghieäp baäc ñaïi

hoïc daøy khoaûng 20 trang vôùi 6 hình minh hoïa, coâng trình

nghieân cöùu cuûa oâng ñaõ ñöôïc caùc thaày ñaùnh giaù laø ñoäc

ñaùo, nghieâm tuùc, chaët cheõ vaø ñaëc bieät ít lôøi vaø ñöôïc xeáp

vaøo loaïi coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc coù giaù trò thôøi

baáy giôø.

Trong thôøi gian chuaån bò baûo veä luaän vaên toát

nghieäp ñaïi hoïc, oâng ñaõ xin gia nhaäp quoác tòch Phaùp. Baáy

giôø laø naêm 1888, Yersin vöøa troøn 25tuoåi, ñaõ ñoã baùc só Y

khoa vaø ñaõ thaønh coâng daân Phaùp.

OÂng tieáp tuïc laøm coäng taùc vieân cho Bs. Roux

trong nghieân cöùu veà ñoäc toá cuûa vi khuaån baïch haàu. Ñaây

laø coâng trình ñaàu tieân veà ñoäc toá cuûa vi khuaån noùi chung

vaø ñaõ taïo neàn moùng cho moät loaït nghieân cöùu tieáp theo

cuûa caùc taùc giaû khaùc trong lónh vöïc naøy, ví duï coâng trình

cuûa Bejiring veà ñieàu trò beänh baïch haàu baèng huyeát thanh

mieãn dòch ñaõ ñöôïc giaûi thöôûng Nobel naêm 1901, coâng

trình cuûa Ramon veà vacxin phoøng beänh baïch haàu laøm

baèng giaûi ñoäc toá...

Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 1889, Vieän Pasteur Paris

chính thöùc thaønh laäp. Ñaây laø nôi maø Yersin ñaõ haèng mô

öôùc. Con ñöôøng khoa hoïc töôûng nhö theá laø ñaõ theânh

thang roäng môû, cöù theá ñi laø ñeán ñích.

Nhöng baát ngôø thay, chính luùc naøy Yersin caøng

ngaøy caøng suy nghó nhieàu veà nhöõng bí maät tieàm aån trong

nuùi röøng nhieät ñôùi Vieãn Ñoâng, oâng khoâng chia seû suy


188

nghó naøy vôùi ai caû. Vôùi ñoâi maét chaùy boûng oâng coù theå

nhìn haøng giôø leân caùc baûn ñoà Trung Quoác, Ñoâng

Döông... Nhöõng maåu chuyeän thaùm hieåm ly kyø ôû taän nuùi

röøng Chaâu Phi ñoïc töø thuôû beù nay soáng laïi vaø thoâi thuùc

oâng leân ñöôøng. OÂng thaàm laëng vaïch ra keá hoaïch haønh

ñoäng. OÂng ñaõ quyeát ñònh boû taát caû caùi gì thuoäc veà quaù

khöù. OÂng caàn nhöõng chaân trôøi môùi, nhöõng soá phaän môùi,

nhöõng öôùc mô môùi.

Khi ñöôïc bieát quyeát ñònh naøy cuûa Yersin, Pasteur

ñaõ phaûi vieát nhöõng doøng nhaät kyù nhö sau vaøo ngaøy 21

thaùng 10 naêm 1892: “Boãng choác yù muoán cuoàng nhieät ñi

du xa ñeán vôùi Yersin vaø theá laø khoâng gì coù theå caàm giöõ

oâng laïi beân caïnh chuùng toâi nöõa”.

Thaùng 9 naêm 1890 oâng ra ñi Vieãn Ñoâng giöõa söï

baøng hoaøng cuûa caùc thaày vaø caùc baïn ôû Vieän Pasteur

Paris. Khoâng ai thoâng caûm ñöôïc lyù do ra ñi cuûa Yersin.

OÂng ra ñi Vieãn Ñoâng khoâng phaûi vôùi tö caùch moät söù giaû

khoa hoïc. OÂng ra ñi Vieãn Ñoâng chæ vôùi tö caùch moät baùc

só thöïc haønh laøm coâng hôïp ñoàng cho moät haõng taøu bieån

(Compagnie de Messageries maritimes). Rieâng oâng thì

oâng vui möøng coù dòp ñi töø Ñòa Trung Haûi qua Hoàng Haûi

ñeán Thaùi Bình Döông caäp beán Saøi Goøn. OÂng ñöôïc phaân

coâng phuïc vuï treân chieác taøu ERIDAN noái lieàn Nam Kyø

vôùi Philippin töø thaùng 10 naêm 1890 ñeán thaùng 4 naêm

1891. Sau ñoù oâng xin chuyeån sang chieác taøu chaïy treân

tuyeán ñöôøng Saøi Goøn - Haûi Phoøng ñeå coù dòp ngaém bôø

bieån Vieät Nam daøi haøng nghìn caây soá. Nhaân moät trong

nhöõng chuyeán taøu ñi ngang qua Nha Trang, oâng ñaõ leân


189

bôø ngaém caûnh. Luùc ñoù laø thaùng 7 naêm 1891. Nha Trang

ñaõ ñeå laïi moät aán töôïng saâu saéc trong taâm khaûm oâng.

Thaùng 7 naêm 1881 sau khi ñaët chaân leân bôø bieån

Nha Trang, oâng khao khaùt muoán tìm moät ñöôøng boä noái

lieàn Nha Trang vôùi Saøi Goøn. Luùc baáy giôø chöa coù ñöôøng

quoác loä soá 1 noái lieàn Nam Baéc. OÂng ñaõ lieàu lónh tính

toaùn taän duïng 10 ngaøy laø thôøi gian chieác taøu chôû khaùch

cuûa oâng seõ ñi töø Nha Trang ñeán Saøi Goøn tröôùc khi quay

trôû laïi ra Baéc ñeå ñi boä töø Nha Trang vaøo Saøi Goøn vaø tieän

theå tìm ra moät con ñöôøng boä noái lieàn Nha Trang vôùi Saøi

Goøn. OÂng ñaõ ñi ngöïa vaøo Phan Rí, roài tìm thueâ moät

ngöôøi thieåu soá daãn ñöôøng laàn moø vaøo röøng. Sau 2 ngaøy

ñöôøng khoå cöïc, oâng tôùi Di Linh. Taïi ñaây ngöôøi daãn

ñöôøng töø choái khoâng ñöa oâng ñi xa hôn nöõa. Khoâng coù

caùch naøo khaùc, oâng phaûi quay trôû laïi Phan Thieát moät

mình, ñi thuyeàn buoàm ñeán Nha Trang. Taïi ñaây, oâng vöøa

vaën baét gaëp chieác taøu chôû khaùch cuûa oâng töø Saøi Goøn treân

ñöôøng ra Baéc. Söï thaêm doø naøy chöa thaønh coâng nhöng

khoâng laøm oâng naûn chí.

Ngaøy29/3/1892, oâng leân ñöôøng ñi thaùm hieåm laàn thöù I

vôùi muïc ñích tìm hieåu khu vöïc naèm giöõa bieån Ñoâng vaø

soâng Meùkong cuûa mieàn Trung Vieät Nam. Töø Nha Trang

oâng ra Ninh Hoøa roài leân caùc xöù vuøng Taây Baéc ñeán Stung

- treng gaëp soâng Meùkong. Thueâ thuyeàn theo soâng Meùkong

veà Phnom Penh ngaøy 15/5/1892, roài ñi thuyeàn ra ñaûo Phuù

Quoác, veà caûng Saøi Goøn.

Thaáy cuoäc thaùm hieåm thöù nhaát thaønh coâng, vieân

toaøn quyeàn De Lanessan laïi giao cho oâng nhieäm vuï


190

nghieân cöùu phöông aùn laøm ñöôøng ñi töø Saøi Goøn ñeán

caùc vuøng daân toäc thieåu soá, nghieân cöùu taøi nguyeân cuûa

xöù sôû, khaû naêng chaên nuoâi, laâm saûn, khoaùng saûn. Laàn

naøy oâng xuaát phaùt töø Bieân Hoøa ñi boä ñeán caùc mieàn cao

nguyeân Di Linh, Laâm Vieân. Chính trong chuyeán ñi naøy

oâng ñaõ tìm ra nôi coù theå xaây döïng thaønh phoá treân cao

nguyeân 1.500 meùt, töùc laø Thaønh phoá Ñaø Laït xinh ñeïp

ngaøy nay.

Khoaûng cuoái naêm sau, 1893, oâng laïi leân ñöôøng ñi

thaùm hieåm laàn thöù 3 doïc theo daõy Tröôøng Sôn. OÂng

khôûi haønh töø Bieân Hoøa ngang qua Ñaø Laït roài ñi tieáp

ñeán cao nguyeân Darlac, Athopeu, töø ñoù nhaém höôùng

bieån ñi veà Tourane vaøo ngaøy 7/5/1894, chaám döùt coâng

cuoäc thaùm hieåm cuûa oâng ôû vuøng ñaát chaïy daøi töø 11 ñoä

ñeán 16 ñoä vó Baéc naèm giöõa bôø bieån Ñoâng vaø soâng

Meùkong.

Vaøo nhöõng naêm 1890 - 1894, caùc mieàn röøng nuùi doïc

theo daõy Tröôøng Sôn töø phía Baéc Nam Kyø ñeán phía Nam

Trung Kyø vaø Haï Laøo haõy coøn laø nhöõng vuøng bí hieåm,

chöa ñöôïc khai khaån. Ngoaøi moät ít boä laïc thieåu soá, chöa

ai ñaët chaân ñeán vuøng ñaát hoang vu aáy, nhaát laø ngöôøi

ngoaïi quoác. Vaäy maø moät thanh nieân ngoaïi quoác nhö baùc

só Yersin chöa ñaày 30 tuoåi, ngoân ngöõ baát ñoàng, ñôn

thöông ñoäc maõ, daùm daán thaân vaøo, baát chaáp röøng thieâng

nöôùc ñoäc, baát chaáp caû daõ thuù, baát chaáp thaùi ñoä thuø ñòch

cuûa thoå daân, thì thaät laø coù gan maïo hieåm phi thöôøng.


191

Toång coäng taát caû 13 thaùng oâng ñaõ soáng giöõa

Tröôøng Sôn, gaëp khoâng bieát bao khoù khaên nguy hieåm.

Haõy ñoïc moät vaøi trang nhaät kyù ñi ñöôøng cuûa oâng.

“Ngaøy 3/4/1892. Trôøi möa taàm taõ. Ra ñi töø 7 giôø

saùng. Ñöôøng trôn. Ñi giöõa röøng qua bao nhieâu suoái. Ngaõ

xuoáng roài ñöùng daäy ñi. Sau böõa aên tröa, gaëp hoa phong

lan phaán khôûi laïi leân ñöôøng vui veû.

Ngaøy 6/2/1892. Gioâng baõo boán beà. Toâi ñi tröôùc

vôùi moät ngöôøi ñöa ñöôøng. Ñöôøng saù gheâ sôï. Tröôùc maët laø

caùnh ñoàng laày, coù choã ngaäp nöûa ngöôøi. Raát nhieàu ñæa to.

Nhôø coù quaàn aùo daøy, toâi khoâng bò ñæa caén, nhöng toäi

nghieäp nhöõng ngöôøi thieåu soá. Baét ñaàu möa to. Ñeâm ñaõ aäp

xuoáng. Khoâng thaáy gì caû. Toâi phaûi naém laáy tay ngöôøi ñöa

ñöôøng. Coù leõ chuùng toâi ñang ñi qua caùnh röøng. Toâi maát

moät chieác giaày trong buøn. Coù leõ chuùng toâi ñang ñi qua

ñoàng ruoäng. Töø xa ñaõ nghe voïng tôùi tieáng troáng, tieáng

coàng, tieáng tuø vaø…”.

Trong cuoäc thaùm hieåm ôû mieàn Dran naêm 1893 oâng bò

boïn cöôùp cheùm ñöùt nöûa ngoùn tay caùi beân traùi vaø bò ñaâm

maáy nhaùt vaøo ngöôøi suyùt cheát. Sau khi thoaùt naïn, oâng

thueâ ngöôøi ta caùng oâng veà Phan Rang. Doïc ñöôøng laïi rôi

vaøo giöõa ñaøn voi. Maáy ngöôøi caùng oâng hoaûng sôï boû chaïy

troán heát. Moät mình oâng bô vô giöõa röøng. OÂng kieät söùc

ñaønh naèm chôø cheát. May thay ñaøn voi reõ ñöôøng khaùc

khoâng chaø ñaïp thaân theå oâng voán ñang ñaày thöông tích...

Tuy nhieân trong cuoäc thaùm hieåm oâng cuõng ñaõ ñöôïc

ñeàn buø laïi baèng nhöõng giaây phuùt hoài hoäp sung söôùng laøm

oâng queân heát moïi hieåm nguy cöïc nhoïc. Moät trong nhöõng


192

giaây phuùt ñoù laø khi oâng tìm ra cao nguyeân Laâm Vieân.

Trong nhaät kyù cuûa oâng ghi nhö sau:

''Ngaøy 21/6/1893. Toâi xuùc ñoäng saâu saéc khi vöøa rôøi

khoûi röøng thoâng toâi ñaõ ñoái dieän vôùi moät cao nguyeân meânh

moâng, nhaáp nhoâ, hoang vu, khoâng caây coái, coù daùng hình

moät vuøng bieån xao ñoäng maõnh lieät bôûi moät loaït soùng coàn

ba ñoäng maøu xanh bieác. Daõy nuùi Laâm Vieân ñöùng söøng

söõng ôû phía chaân trôøi Taây Baéc cuûa cao nguyeân, laøm cho

phong caûnh taêng theâm veû ñeïp vaø noåi baät treân moät haäu

caûnh myõ leä...''.

42 naêm sau hoài töôûng laïi giaây phuùt ñoù maø loøng oâng

vaãn coøn thaáy boài hoài sung söôùng. OÂng vieát: “Söï töôi maùt

cuûa khoâng khí ñaõ laøm cho toâi queân heát meät nhoïc. Giôø ñaây

toâi vaãn coøn nhôù söï vui thích maø toâi ñöôïc höôûng khi toâi

chaïy nhö moät caäu hoïc sinh, leân ñoài roài laïi xuoáng ñoài, môû

heát toác löïc maø chaïy cho thoûa thích...”.

Cuõng theo hoài kyù cuûa oâng thì luùc oâng ñaët chaân ñeán

cao nguyeân Laâm Vieân, ôû ñaây chæ coù raûi raùc vaøi laøng cuûa

thoå daân ngöôøi Laùt tuï hoïp döôùi chaân nuùi, daân cö thaät thöa

thôùt. Vì nhaän thaáy khí haäu vuøng ñaát naøy thaät toát laønh vaø

phong caûnh xinh ñeïp, baùc só Yersin ñeà nghò vieân Toaøn

quyeàn Ñoâng Döông Paul Doumer neân laäp moät thaønh phoá

taïi ñaây ñeå laøm nôi nghæ maùt vaø döôõng beänh. Ñeà nghò ñoù

ñöôïc chaáp nhaän. Toaøn quyeàn Phaùp cho khôûi coâng xaây

döïng sôû khí töôïng, khaùch saïn, caên cöù thí nghieäm troàng

troït. Laïi cho môû moät con ñöôøng chaïy daøi töø mieàn duyeân

haûi Trung Kyø leân taän mieàn sôn cöôùc. Thaønh phoá Ñaø Laït

khai sinh töø ñaáy…


193

42 naêm sau ñoù, trong buoåi leã ñaët teân oâng cho tröôøng

Trung hoïc Ñaø Laït, vieân toaøn quyeàn Ñoâng Döông Robin

ñaõ long troïng thöøa nhaän raèng “Yersin laø nhaø tieân tri vaø

sau ñoù laø nhaø saùng laäp Thaønh phoá Ñaø Laït”.

YERSIN NHÖ MOÄT HUYEÀN THOAÏI

Höõu Phuùc.

ÔÛ xaõ Suoái Caùt, huyeän Dieân Khaùnh, caùch thaønh

phoá Nha Trang chöøng hôn 20 caây soá coù moät ngoâi chuøa

nhoû mang teân Linh Sôn Phaät Töï. Ñieàu ñaëc bieät ôû ngoâi

chuøa nhoû naøy laø beân caïnh nhöõng baøn thôø Phaät, khaùch

ñeán vaõn caûnh chuøa coøn thaáy moät baøn thôø, thôø moät oâng

Taây da traéng maét xanh, suoát ngaøy ñöôïc caùc chuù tieåu

chaêm lo lau chuøi vaø luoân toûa ñaày höông khoùi. Coù leõ ñaây

laø oâng Taây duy nhaát ñöôïc thôø cuùng trong moät ngoâi chuøa

ôû Vieät Nam. Khi hoûi thaêm baø Nguyeãn Thò Daøi, moät

ngöôøi laøm coâng quaû ôû chuøa veà oâng Taây naøy, ngöôøi ñaøn

baø ñaõ 67 tuoåi naøy ñaõ traû lôøi heát söùc ñôn giaûn raèng “ñoù laø

oâng Taây “Gieïc-xin” gì ñoù nhöng laø moät oâng Taây ñaõ laøm

ôn raát nhieàu cho daân ngheøo neân chuùng toâi thôø”. Duø raèng

coù theå nhieàu ngöôøi daân vuøng Nha Trang khoâng bieát raønh


194

teân oâng nhöng taát caû ñeàu coi oâng, moät ngöôøi ñaõ soáng vaø

coáng hieán cho ñaát nöôùc vaø daân toäc Vieät Nam gaàn troïn

cuoäc ñôøi mình, nhö moät vò thaùnh, do vaäy hoï ñaõ thaønh

kính thôø cuùng vaø toân vinh oâng theo tín ngöôõng cuûa ngöôøi

Vieät. Vaø oâng - nhaø baùc hoïc Alexandre Yersin raát xöùng

ñaùng vôùi söï toân vinh ñoù, bôûi vì chính cuoäc ñôøi daønh cho

khoa hoïc vaø phuïc vuï ngöôøi daân Vieät Nam cuûa oâng thaät

söï ñaõ nhö laø moät huyeàn thoaïi.

Baùc só Alexandre Yersin sinh ngaøy 22/9/1863 ôû

Thuïy Só nhöng lôùn leân oâng laïi nhaäp quoác tòch Phaùp voán

laø queâ höông cuûa toå tieân oâng, coøn chính oâng laïi choïn

Vieät Nam laøm queâ höông thöù hai cuûa mình khi ñaõ soáng

vaø laøm vieäc ôû ñaây trong gaàn hai phaàn ba cuoäc ñôøi.

Yersin ñeán Vieät Nam töø ñaàu nhöõng naêm 1890

treân nhöõng chuyeán haûi haønh cuûa Coâng ty vaän taûi bieån

tuyeán Vieãn Ñoâng cuûa Phaùp vôùi muïc tieâu vöøa tìm hieåu

khoa hoïc vöøa thaùm hieåm nhöõng mieàn ñaát laï ôû Ñoâng

Döông. Vaø trong moät laàn thaùm hieåm ôû vuøng nuùi Tröôøng

Sôn ñeå thöïc hieän nhieäm vuï khaûo saùt khoa hoïc, sau 7

thaùng khôûi haønh töø Gaøi Goøn ñi Phan Thieát, Phan Rí, baêng

qua vuøng röøng Taø Cuù - Taùnh Linh ñeán Ta La, vuøng phuï

caän cuûa cao nguyeân Di Linh, theo höôùng Baéc vöôït qua

nuùi Tadoung, ngaøy 21/6/1893 Yersin ñaõ phaùt hieän ra cao

nguyeân Lang Biang huøng vó, nôi sau naøy ñöôïc toaøn

quyeàn Phaùp choïn ñeå xaây döïng moät traïm ñieàu döôõng treân

cao nguyeân - tieàn thaân cuûa Thaønh phoá Ñaø Laït xinh ñeïp

vaø thô moäng hoâm nay. Ñaây chính laø moät trong nhöõng

ñoùng goùp lôùn vaø quan troïng ñaàu tieân cuûa baùc só A. Yersin


195

khi quyeát ñònh gaén boù ñôøi mình vôùi ñaát nöôùc vaø con

ngöôøi Vieät Nam.

Laø moät nhaø khoa hoïc xuaát saéc, Yersin ñaõ coù hôn

50 coâng trình khoa hoïc coù giaù trò treân nhieàu lónh vöïc,

trong ñoù coù coâng trình phaân laäp vi truøng gaây beänh dòch

haïch vaø cheá taïo ra huyeát thanh khaùng beänh dòch haïch

goùp phaàn heát söùc quan troïng trong vieäc ngaên chaën söï

hoaønh haønh cuûa caên beänh quaùi aùc naøy treân theá giôùi. Vaø

haàu heát caùc coâng trình naøy ñeàu ñöôïc oâng hoaøn thaønh ôû

Vieät Nam. Naêm 1895, baùc só A. Yersin ñaõ choïn Nha

Trang huøng vó vaø thanh bình laøm nôi döøng chaân cuûa mình

vaø vuøng ñaát naøy ñaõ löu daáu raát nhieàu nhöõng ñoùng goùp

cuûa oâng cho khoa hoïc cuõng nhö cho ñôøi soáng cuûa nhöõng

ngöôøi daân chaøi hieàn laønh ôû ñaây.

Tröôùc heát ñoù laø vieän Pasteur Nha Trang ñöôïc

Yersin thaønh laäp vaøo naêm 1895 nhaèm phuïc vuï cho vieäc

nghieân cöùu phoøng choáng caùc beänh truyeàn nhieãm maø cho

ñeán ngaøy nay, nhö PGS-TS Leâ Vaên Hieäp, Vieän tröôûng

cho bieát, caùc caùn boä khoa hoïc nôi ñaây vaãn tieáp tuïc

truyeàn thoáng nghieân cöùu dòch teã vaø döï phoøng beänh baèng

vaécxin theo nguyeân lyù cuûa baùc só Yersin ñaõ thöïc hieän

caùch ñaây hôn 100 naêm, dó nhieân laø vôùi phöông tieän

nghieân cöùu, saûn xuaát vaécxin hieän ñaïi hôn raát nhieàu cuøng

vôùi chuûng loaïi saûn phaåm vaécxin phoøng beänh cuõng heát

söùc ña daïng ñeå coù theå phoøng choáng ñöôïc nhieàu loaïi beänh

hôn.

Sau ñoù laø trang traïi chaên nuoâi ngöïa ñeå laáy huyeát

thanh, suùc vaät ñeå thí nghieäm do baùc só Yersin laäp ra vaøo


196

naêm 1896 ôû Suoái Daàu, Nha Trang. Thôøi ñoù, quy moâ chaên

nuoâi trang traïi töông ñoái nhoû vôùi khoaûng vaøi ba chuïc con

ngöïa vaø vaøi ba traêm con chuoät lang, thoû ñöôïc nuoâi ôû caùc

ngaên chuoàng traïi ñöôïc xaây döïng khaù xinh xaén maø traïi

nuoâi chuoät lang hieän vaãn ñang coøn söû duïng laø moät ví duï.

Coøn baây giôø, sau hôn 100 naêm, trang traïi chaên nuoâi Suoái

Daàu tuy thu heïp veà dieän tích nhöng quy moâ chaên nuoâi

suùc vaät ñeå thí nghieäm döï phoøng vaø laáy huyeát thanh ñaõ

taêng ñaùng keå. Hieän nay, traïi chaên nuoâi Suoái Daàu - Nha

Trang ñang nuoâi hôn 200 con ngöïa ñöôïc laáy gioáng töø traïi

Ba Vì, moãi ngaøy laáy hôn 40 lít huyeát thanh ngöïa ñeå cung

caáp cho Vieän vaécxin vaø cheá phaåm sinh hoïc saûn xuaát caùc

khaùng huyeát thanh ñieàu trò caùc beänh daïi, baïch haàu, uoán

vaùn vaø haøng traêm con thoû, cöøu, boø, haøng ngaøn con chuoät

nhaét, chuoät lang duøng laøm vaät thí nghieäm nghieân cöùu

khoa hoïc. Nhö vaäy, theo khaúng ñònh cuûa anh Traàn Vaên

Töûu - phuï traùch cô sôû chaên nuoâi Suoái Daàu - Nha Trang

thì nôi ñaây vaãn ñang tieáp tuïc phaùt trieån theo ñuùng moâ

hình maø Yersin ñaõ xaây döïng töø hai theá kyû tröôùc.

Ngoaøi vieäc nghieân cöùu veà y hoïc, baùc só A. Yersin

coøn say meâ nghieân cöùu veà thieân vaên hoïc, khí töôïng hoïc,

vaät lyù hoïc… ÔÛ baûo taøng Yersin (Nha Trang) hieän nay

coøn löu giöõ nhieàu thieát bò nghieân cöùu khí töôïng, thieân

vaên maø Yersin ñaõ töøng söû duïng trong vieäc nghieân cöùu

caùc hieän töôïng thôøi tieát ñòa phöông, vaø nhôø ñoù oâng ñaõ

kòp thôøi thoâng baùo cho ngöôøi daân laøng chaøi ôû xoùm Coàn

vaø daân vuøng bieån Nha Trang traùnh ñöôïc nhöõng côn baõo

lôùn ñoå boä vaøo ñaát lieàn trong thôøi gian töø 1909 ñeán 1942.

Ngaøy nay, toaø Nhaø traéng, nôi Yersin ñaõ soáng vaø nghieân


197

cöùu khoa hoïc cuõng nhö laøm phoøng khaùm chöõa beänh mieãn

phí cho ngöôøi daân trong vuøng, ñaõ khoâng coøn giöõ nguyeân

daùng veû xöa maø trôû thaønh nhaø nghæ döôõng cuûa Boä Coâng

an, coøn laøng chaøi xoùm Coàn ngaøy tröôùc baây giôø ñaõ ñöôïc

giaûi toûa ñeå Thaønh phoá Nha Trang chænh trang laïi khu vöïc

ven bieån cho phuø hôïp vôùi tieâu chuaån cuûa moät thaønh phoá

du lòch. Tuy nhieân, nhöõng daáu aán cuûa baùc só A. Yersin ñeå

laïi cho maûnh ñaát ven bieån nhieät ñôùi naøy thì vaãn coøn in

ñaäm trong loøng ngöôøi daân Nha Trang, nhaát laø nhöõng

ngöôøi ñaõ töøng bieát ñeán oâng nhö moät nhaân caùch lôùn.

Chính vì vaäy, khi traùi tim nhaân haäu cuûa oâng ngöøng ñaäp

vaøo ngaøy 1/3/1943, raát nhieàu ngöôøi daân Vieät Nam ñaõ ñöa

tieãn oâng ñeán an nghæ taïi moät ngoïn ñoài cao ôû vuøng ñaát

Suoái Daàu, moät nôi oâng ñaõ töøng gaén boù thöông yeâu. Vaø

treân moä chí voâ cuøng giaûn dò cuûa nhaø baùc hoïc thieân taøi

naøy, haøng ngaøy luoân toûa khoùi nhang thôm cuûa raát nhieàu

theá heä ñeán vieáng vaø töôûng nieäm oâng vôùi taám loøng raát

möïc thaønh kính, bôûi A. Yersin chính laø söï keát tinh cuûa trí

tueä vaø nhaân caùch cuûa CON NGÖÔØI. Vaø nôi ñaây vaãn

luoân toûa maùt boùng caây cao su, caây canhkina, nhöõng loaïi

caây maø luùc sinh thôøi baùc só A.Yersin ñaõ nghieân cöùu di

thöïc töø chaâu Myõ sang troàng ôû Vieät Nam nhaèm tìm theâm

nhöõng gioáng caây môùi cho noâng nghieäp ôû ñaây.

Thaønh phoá Ñaø Laït ñang coù nhieàu hoaït ñoäng ñeå

kyû nieäm 110 naêm hình thaønh vaø phaùt trieån, trong ñoù dó

nhieân laø khoâng theå thieáu nhöõng hoaït ñoäng ñeå töôûng nhôù

ñeán coâng lao cuûa ngöôøi ñaõ goùp phaàn khaùm phaù vaø ñaët

moùng xaây döïng thaønh phoá nghæ döôõng noåi tieáng naøy. Ñoù

laø moät phoøng trieån laõm giôùi thieäu hình aûnh veà cuoäc ñôøi


198

cuûa nhaø baùc hoïc A. Yersin ñöôïc toå chöùc taïi thaønh phoá

hoa xinh ñeïp naøy vaøo nhöõng ngaøy thaùng 8 vaø ñaõ thu huùt

ñoâng ñaûo du khaùch vaø cö daân Ñaø Laït ñeán chieâm ngöôõng

nhöõng coáng hieán cuûa oâng ñoái vôùi nhaân loaïi noùi chung vaø

ngöôøi daân Vieät Nam noùi rieâng. Ñoù laø moät coâng vieân

mang teân Yersin ñöôïc trieån khai xaây döïng treân moät ñòa

theá khaù ñeïp vaø trang troïng ngay beân bôø hoà Xuaân Höông

giaùp vôùi quaûng tröôøng thaønh phoá. Taát caû ñaõ noùi leân taám

loøng cuûa ngöôøi daân Vieät Nam noùi chung, Ñaø Laït noùi

rieâng öu aùi daønh cho nhaø baùc hoïc thieân taøi naøy, moät

CON NGÖÔØI maø cuoäc ñôøi thaät söï ñaõ laø moät huyeàn thoaïi.


199

NHÔÙ VEÀ BAÙC SÓ YERSIN

Nguyeãn Thoï Bieân.


200

Alexandre

John Eùmile Yersin sinh

ngaøy 22/9/1863 taïi laøng

Lavaux caïnh thò traán

Aubonne, haït Vaud,

tænh Morges (Thuïy Só).

OÂng nhaäp quoác tòch

Phaùp naêm 1889. OÂng laø

ngöôøi con uùt trong moät

gia ñình coù 3 anh chò

em. Cha cuûa oâng laø

Jean Marc Alexandre -

moät giaùo vieân trung hoïc

vaø laø nhaø coân truøng

hoïc. Meï laø Fanny

Moschel - ngöôøi Phaùp.

Baùc só Yersin vöøa laø thaày thuoác, nhaø nghieân cöùu,

nhaø thaùm hieåm vöøa laø moät nhaø nhaân vaên. OÂng ñaõ giaønh

troïn cuoäc ñôøi mình ñeå phuïc vuï cho khoa hoïc vaø nhaân

loaïi.

Baùc só Yersin maát ngaøy 01/03/1943 taïi thaønh phoá

Nha Trang.

Trong 57 naêm hoaït ñoäng khoa hoïc töø 1886 - 1943,

baùc só Yersin ñaõ coù 55 coâng trình nghieân cöùu khaûo hoïc.

Rieâng thôøi gian ôû Thaønh phoá Nha Trang töø 1894 - 1943,

oâng ñaõ hoaøn thaønh 50 coâng trình goàm 40 ñeà taøi veà y hoïc


201

(trong ñoù coù 12 ñeà taøi veà beänh dòch haïch), 10 ñeà taøi noâng

nghieäp (trong ñoù coù 5 ñeà taøi veà troàng canhkina).

OÂng laø ngöôøi ñaàu tieân tìm ra vi khuaån beänh dòch

haïch, vì vaäy maø ngöôøi ta ñaõ ñaët teân vi truøng ñoù laø

Yersinia pestis ñeå ghi nhôù coâng lao cuûa oâng. Sau khi oâng

maát, moät vi truøng khaùc cuõng ñöôïc mang teân oâng, ñoù laø vi

truøng gaây ra beänh tieâu chaûy Yersinia enterocotitica. OÂng

ñaõ cuøng vôùi baùc só Emile Roux tìm ra ñoäc toá vi truøng

beänh baïch haàu.

OÂng laø ngöôøi saùng laäp ra Vieän Pasteur Nha

Trang, Trung taâm chaên nuoâi ôû Suoái Daàu vaø Tröôøng Ñaïi

hoïc Y khoa ñaàu tieân ôû Vieät Nam. Chính oâng cuõng ñaõ

khai sinh ra ngaønh thuù y ôû Vieät Nam.

OÂng ñaõ nghieân cöùu troàng nhieàu loaïi caây nhieät ñôùi

nhö caø pheâ, thuoác laù, ca cao, döøa, moät soá loaïi rau, hoa…,

ñaëc bieät caây cao su, naêm 1914 ñaõ troàng ñöôïc 307 ha taïi

ñoàn ñieàn Suoái Daàu (Khaùnh Hoøa) vaø caây canhkina naêm

1933 troàng ñöôïc 686 ha taïi Dran, Traïi Maùt, Chaâu Sôn, Di

Linh (Laâm Ñoàng) vaø ñaõ thu hoaïch ñöôïc haøng taán voû ñeå

chieát xuaát ra quinin ñeå chöõa beänh soát reùt.

OÂng coøn nghieân cöùu veà thieân nhieân, khí haäu, thoå

nhöôõng cuûa caùc vuøng khaùc nhau ôû Vieät Nam, nghieân cöùu

veà beänh dòch taû, beänh tuï huyeát truøng cuûa traâu, boø… OÂng

ñaõ coäng taùc nghieân cöùu caùch phoøng vaø choáng dòch beänh

ñoàng thôøi nghieâng cöùu saûn xuaát ra nhieàu loaïi vaécxin vaø

huyeát thanh ñeå chöõa beänh cho ngöôøi vaø gia suùc.


202

Töø nhöõng naêm 1892 - 1894, oâng ñaõ vöôït röøng nuùi

ñaày nguy hieåm ñi khaûo saùt nhieàu nôi taïi mieàn Trung. Taây

Nguyeân, doïc soâng Cöûu Long vuøng Nam Boä, Campuchia,

Haï Laøo… OÂng ñaõ ñeán cao nguyeân Lang Biang ngaøy

21/6/1893, vaø giôùi thieäu laäp nôi nghæ döôõng (Sanatorium)

treân cao nguyeân naøy.

Do loøng say meâ khoa hoïc ñi ñoâi vôùi taám loøng

nhaân haäu, neáp soáng giaûn dò, gaàn guõi vôùi nhaân daân lao

ñoäng nôi oâng ôû, giuùp ñôõ nhaân daân bieát soáng veä sinh, döï

baùo thôøi tieát giuùp hoï traùnh ñöôïc nhöõng côn baõo bieån…,

oâng ñöôïc nhaân daân Xoùm Coàn thöông meán, ñeå tang luùc

oâng maát vaø laäp baøn thôø oâng taïi Suoái Daàu.

Ngaøy 28/9/1990, Boä Vaên hoùa - Thoâng tin - Theå

thao vaø du lòch nöôùc ta ñaõ coù quyeát ñònh soá 993 - QÑ

coâng nhaän “Di tích lòch söû löu nieäm nhaø Baùc hoïc

Alexandre Yersin” taïi Khaùnh Hoøa vaø xeáp haïng vaøo danh

saùch caùc di saûn vaên hoùa quoác gia goàm coù: Thö vieän

Pasteur Nha Trang (14, Traàn Phuù - Nha Trang), chuøa

Linh Sôn vaø khu moä Yersin (xaõ Suoái Caùt, huyeän Dieân

Khaùnh).

Taïi Thaønh phoá Ñaø Laït, ñeå nhôù ôn oâng, ngaøy

28/6/1935 Tröôøng Trung hoïc noäi truù Grand Lyceùe, thaønh

laäp töø naêm 1927 ñöôïc ñaët teân laø “Tröôøng Trung hoïc

Yersin” (Tröôøng Cao ñaúng Sö phaïm Ñaø Laït ngaøy nay)

vaø naêm 1993, kyû nieäm 100 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø

phaùt trieån, moät ñöôøng phoá lôùn ñöôïc mang teân oâng, ñöôøng

Yersin.


203

Naêm nay, kyû nieäm 140 naêm ngaøy sinh cuûa baùc só

Yersin, ñoàng thôøi Thaønh phoá Ñaø Laït chuùng ta kyû nieäm

“110 naêm Ñaø Laït hình thaønh vaø phaùt trieån”, chuùng ta

töôûng nhôù, caûm ôn vaø ca ngôïi baùc só Yersin - ngöôøi ñaàu

tieân ñaët chaân leân cao nguyeân Lang Biang taïo ra moät

böôùc ngoaët lôùn trong vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån Ñaø

Laït, moät nhaø khoa hoïc chaân chính ñaõ coù nhieàu coáng hieán

cho söï nghieäp nghieân cöùu vaø thöïc nghieäm treân nhieàu lónh

vöïc phuïc vuï cho khao hoïc vaø nhaân loaïi. Chuùng ta haõy

duy trì, toân taïo, gìn giöõ, baûo veä nhöõng di tích vaên hoùa

Yersin, ñoàng thôøi ra söùc quaûn lyù, xaây döïng vaø phaùt trieån

Thaønh phoá Ñaø Laït thaønh moät thaønh phoá ñeïp, coù kyû

cöông traät töï vaø vaên minh vôùi phong caùch ngöôøi Ñaø Laït:

hieàn hoøa, thanh lòch, meán khaùch xöùng ñaùng laø moät

“Trung taâm nghæ döôõng cuûa caû nöôùc”. Ñoù cuõng laø yù

nguyeän maø baùc só Yersin ñaõ ñeà xuaát khi ñaët chaân ñeán

cao nguyeân Lang Biang.

SÖÏ NGHIEÄP CUÛA BAÙC SÓ YERSIN

I. Coâng taùc vaø chöùc vuï:

1863 – 1885: Ñi hoïc.

- Luùc nhoû hoïc ôû Tröôøng Trung hoïc Lausanne (Thuïy Só).

- Ngaøy 21/7/1883: Toát nghieäp tuù taøi vaên chöông

taïi Thuïy Só.

- 1883: Hoïc ngaønh y trong Vieän Haøn laâm cuõ cuûa

Lausanne.


204

- Töø 14/10/1884 - 05/8/1885: Sinh vieân khoa Y

Tröôøng Ñaïi hoïc Marburg (Ñöùc).

1885 – 1890: Vöøa hoïc, vöøa laøm:

- Töø 27/10/1885: Sinh vieân Tröôøng Ñaïi hoïc Y

khoa Paris (Phaùp).

- Töø 1886: Trôï lyù cho baùc só Emile Roux taïi

phoøng thí nghieäm vi truøng cuûa Pasteur ôû Paris.

- Töø 26/5/1886: Toát nghieäp baùc só Y khoa taïi

Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa Paris.

1890 - 1891: Laøm vieäc cho Haõng vaän taûi ñöôøng

bieån Massegeries Maritimes.

Thaày thuoác phuïc vuï treân taøu Eridan chaïy ñöôøng

Saøi Goøn - Philippin vaø Saøi Goøn - Haûi Phoøng.

- 1892 - 1894: Khaûo saùt taïi Ñoâng Döông.

- 28/3/1892 - 10/1892: Khaûo saùt doïc nuùi Tröôøng

Sôn, ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Phnom Penh.

- 24/2/1893 - 2/1894: Khaûo saùt cao nguyeân Lang

Biang, Phan Rang, Taùnh Linh.

- 12/2/1894 - 27/5/1894: Khaûo saùt vuøng nuùi Ñaéc

Laéc, Kom Tum, Haï Laøo, Ñaø Naüng.

1894 - 1901: Nghieân cöùu beänh dòch haïch.

- Töø 15/6/1894: Taïi Hoàng Koâng.

- Töø 26/6/1896: Taïi Quaûng Chaâu.


205

- Töø 05/3/1897: Taïi Bombay.

- Töø ñaàu thaùng 7/1897: Taïi Nha Trang.

1902 - 1904: Laøm vieäc taïi Haø Noäi.

- 8/01/1902 - 10/1904: Hieäu tröôûng Tröôøng Ñaïi

hoïc Y khoa Haø Noäi.

1904 - 1943: Laøm vieäc taïi Nha Trang.

- 1895: Giaùm ñoác Vieän Pasteur Nha Trang.

- 1896: Giaùm ñoác caùc traïi chaên nuoâi cuûa Vieän

Pasteur Ñoâng Döông.

- 1924: Toång thanh tra caùc Vieän Pasteur taïi Ñoâng

Döông.

- 1933: Giaùm ñoác danh döï Vieän Pasteur Paris.

II. Coâng trình khoa hoïc:

- 1888: Tìm ra ñoäc toá beänh baïch caàu cuøng vôùi baùc

só Emile Roux.

- 1893: Laàn ñaàu tieân phaùt hieän ra cao nguyeân

Lang Biang.

- 1894: Tìm ra vi truøng beänh dòch haïch cuûa con

ngöôøi vaø ñieàu cheá huyeát thanh choáng beänh dòch haïch.

- 1895: Thaønh laäp Vieän Pasteur Nha Trang.

- 1896: Xaây döïng caùc traïi chaên nuoâi thuoäc Vieän

Pasteur Ñoâng Döông.


206

- 1897: Ñöa caây cao su (Hevea brasileinsis) vaøo

Ñoâng Döông vaø nghieân cöùu khai thaùc.

- 1917: Ñöa caây canhkiana (Cinchono ledgeriana)

vaøo Ñoâng Döông vaø nghieân cöùu vieäc thuaàn hoùa gioáng

caây naøy.

III. Töôùc vò khoa hoïc, haøn laâm vaø khen

thöôûng:

- Thuû khoa Tröôøng Ñaïi hoïc Y khoa Paris: giaûi

thöôûng huy chöông ñoàng veà luaän aùn.

- Thuû khoa Hoäi ñòa dö Paris: Huy chöông

Dupleix.

- Thuû khoa Hoäi ñòa dö Saint Etienne: Huy chöông

vaøng cuûa giaûi thöôûng Francis Garnier.

- Thuû khoa Haøn laâm Vieän hoïc luaân lyù vaø chính

trò: Giaûi thöôûng F. J. Audiffred.

- Thuû khoa Haøn laâm Vieän khoa hoïc: Giaûi thöôûng

Lecomte.

- 9/8/1913: Huaân chöông Baéc ñaåu Boäi tinh haïng

III.

- 5/8/1939: Huaân chöông Baéc ñaåu Boäi tinh haïng I.

* Vieän só Vieän Haøn laâm khoa hoïc, Vieän só Vieän

haøn laâm y hoïc, Vieän só Vieän haøn laâm Vieän khoa hoïc cuûa

caùc thuoäc ñòa, thaønh vieân Hoäi beänh lyù haûi ngoaïi, thaønh

vieân Hoäi y khoa nhieät ñôùi, thaønh vieân Hoäi thieân vaên

nöôùc Phaùp, thaønh vieân Hoäi y khoa haït Vaud, thaønh vieân


207

hoäi khoa hoïc töï nhieân haït Vaud, thaønh vieân hoäi khoa hoïc

töï nhieân Thuïy Só.

ÑAØI TÖÔÛNG NIEÄM CAM LY

Coâng trình lòch söû - vaên hoùa

Toá Minh.

Caùch

trung taâm thaønh

phoá 2 km veà

phía taây laø Ñaøi

töôûng nieäm

Cam Ly.

Khuoân vieân

treân ñoài cao,

boán beân laø

thoâng xanh

ngaên ngaét, caïnh laø doøng suoái Cam Ly traéng xoaù ôû ñoä saâu

hôn 10 m. Nôi ñaây chính laø vò trí 20 chieán syõ Caùch maïng

bò thöïc daân Phaùp haõm haïi 52 naêm tröôùc. Hoâm ñoù, ngaøy


208

11/5/1951, vaøo khoaûng 19 giôø, sau khoaûng hai giôø ñoàng

hoà teân Phoù thanh tra maät thaùm Ñoâng Döông Haaz Vitor

bò baén cheát thì keû thuø traû thuø nhöõng chieán syõ Caùch maïng.

19 ngöôøi hy sinh, coøn soùt laïi moät ngöôøi (baø Nguyeãn Thò

Lan bò thöông naëng, soáng ñeán hoâm nay).

Ñaøi töôûng nieäm vöøa laø coâng trình ghi laïi daáu tích

oanh lieät moät thôøi, vöøa laø ñieåm ñeán cho du khaùch chieâm

ngöôõng, baùi voïng. Coâng trình do nhoùm taùc giaû ñieâu khaéc

Vuõ Long vaø K’Minh Tuaán saùng taïo, laø moät trong nhöõng

haïng muïc lôùn kyû nieäm Ñaø Laït 110 naêm hình thaønh vaø

phaùt trieån. Trong khuoân vieân hình oâ-van roäng hôn 4.000

m2, trung taâm laø böùc phuø ñieâu chìm, hình voøng cung döïa

theo theá ñaát, coù chieàu daøi 12 m, chieàu cao 3 m. Hai beân

böùc phuø ñieâu laø hai taám bia baèng ñaù coù dieän tích 1m x

2m, ghi danh nhöõng lieät syõ ñaõ hy sinh vaø toùm taét söï kieän

lòch söû baèng chöõ vaøng treân neàn maøu ñoû. Baèng chaát lieäu

beâ toâng, coát theùp, in–oác vaø ñaù, caùc taùc giaû dieãn taû laïi söï

kieän lòch söû bi huøng vôùi 20 nhaân vaät, 8 nöõ vaø 12 nam.

Möôøi chín nhaân vaät thuoäc nhieàu vuøng queâ Laâm Ñoàng,

Haø Tónh, Thöøa Thieân, Bình Ñònh, Quaûng Nam…ñaõ ngaõ

xuoáng cho lyù töôûng cao ñeïp: Nöôùc nhaø ñoäc laäp - töï do!

Hai möôi con ngöôøi saùt caùnh beân nhau, ñaàu beân ñaàu, tay

naém tay…Baûy ngöôøi khuïy xuoáng nhöng quyeát khoâng

moät ai guïc ñaàu. Ngöôøi coøn soáng giöõ laáy ngöôøi troïng

thöông; nhieàu caùnh tay naém laïi giô cao ñoøi hoaø bình.

Quyeát chieán ñaáu ñeán hôi thôû cuoái cuøng. ÔÛ vò trí trung

taâm cuûa khoái taäp theå ñoù laø moät nam chieán syõ tay traùi

choáng hoâng, tay phaûi naém laïi giô cao toaùt leân tö theá cuûa

ngöôøi baát khaû chieán baïi. Coù hai gam maøu chuû ñaïo: traéng


209

vaø xaùm. Vôùi duïng yù söû duïng chaát lieäu kim loaïi, ñoä cöùng

vaø chaát saùng cuûa in-oác ñeå taïo hình haøi cuûa 20 con ngöôøi,

caùc taùc giaû ñaõ thaønh coâng trong dieãn ñaït tö töôûng. Thieân

nhieân Ñaø Laït ban ngaøy luoân coù aùnh saùng do ñoù 20 con

ngöôøi baät noåi leân. Treân caùi neàn maøu xaùm laéng traàm cuûa

ñaù, hoï trong saùng vaø baát töû. Nhaân vaät ñöôïc khaéc hoaï

chìm vaøo ñaù nhö quyeän hoaø vaøo ñaát; thieân nhieân - queâ

höông luoân chôû che cho nhöõng ngöôøi con yeâu daáu.

Nhöõng vieân ñaù xaùm ñöôïc boá cuïc loàng vaøo 20 con ngöôøi

vöøa laø töøng ñieåm nhaán, vöøa taïo neân nhöõng ñöôøng neùt,

maûng khoái ñaõ ñaït ñöôïc yù nghóa vöõng chaõi maø sinh ñoäng;

kieân trung, baát khuaát maø tröõ tình. Böùc phuø ñieâu gaây xuùc

caûm maïnh, nhö coù soùng daâng taän coõi saâu kín, roài laéng laïi

trong ngöôøi xem...

Ñeå toân leân cho böùc phuø ñieâu, phía tröôùc ñöôïc xaây

hai ñöôøng cuõng uoán voøng cung bieåu thò cho ñöôøng baêng

saân bay xöa kia. Giöõa hai ñöôøng baêng laø nhöõng cuïm hoa

töôi lung linh trong naéng, mô maøng trong söông…vöøa

thöïc vöøa sieâu thoaùt. Ñaëc bieät, phía beân traùi cuûa böùc phuø

ñieâu laø Ñaøi hoa. Khoâng theo loái boá cuïc ñaêng ñoái cuûa AÙ

Ñoâng maø taùc giaû ñaõ dòch chuyeån leäch ñi nhö taïo thaønh

moät ñieåm nhaán. Caáu truùc theo hình troøn xoaén oác töø thaáp

leân cao. Voøng troøn ngoaøi laø 15 boâng hoa, voøng troøn trong

laø 3 boâng chuïm vaøo moät boâng ôû taâm ñieåm bieåu tröng cho

chieán syõ laø ngöôøi daân toäc baûn ñòa. Töø ñeá hoa ñeán caùnh

hoa ñeàu ñöôïc söû duïng maøu traéng. Ñaøi hoa ñaït ñöôïc

nhieàu yù nghóa, caû veà tö töôûng caû veà ngheä thuaät. Hoï töø

nhieàu vuøng queâ (trong ñoù 3 boâng hoa giöõa ñaïi dieän cho 3

mieàn ñaát nöôùc: Baéc, Trung, Nam) cuøng ñeán ñaây ñoaøn keát


210

moät loøng vôùi ngöôøi baûn ñòa ñeå chieán ñaáu, giaûi phoùng queâ

höông Ñaø Laït - Laâm Ñoàng. Hoï ngaõ xuoáng treân maûnh ñaát

cuûa thaønh phoá boán muøa hoa vaø chính hoï ñaõ trôû thaønh

nhöõng boâng hoa baát töû. Möôøi chín boâng hoa xeáp töø thaáp

leân cao, so vôùi maët ñaát boâng thaáp nhaát laø 2,5 m, boâng

cao nhaát laø 9,8 m; khoaûng caùch giöõa caùc boâng hoa 27 cm.

Neáu nhìn theo maët caét, 19 boâng hoa taïo thaønh hình chöõ

S, hình boùng cuûa Toå quoác Vieät Nam. Xung quanh Ñaøi

hoa cuõng ñöôïc troàng hoa töôi caøng taïo neân khoâng khí

vöøa trang nghieâm vöøa thieâng lieâng, troïng theå.

Treân theá ñaát cao, khoaùùng ñaït, “tieàn aùn” “haäu

chaãm”, traøn nhöõng hôïp aâm cuûa rì raøo töø thaùc nöôùc, cuûa

xaøo xaïc töø thoâng reo; ñaày saéc cuûa maây trôøi, cuûa naéng vaø

cuûa muoân hoàng ngaøn tía hoa töôi, Ñaøi töôûng nieäm Cam

Ly laø coõi thieâng! Coâng trình tröôùc heát laø söï chuyeån taûi

moät söï kieän lòch söû oai huøng cuûa daân toäc, nhöng noù ñaõ

vöôn ñeán tính ngheä thuaät cuûa ñieâu khaéc. Haäu theá maõi

maõi tri aân nhöõng thaønh quaû cuûa cha oâng. Moãi khi ñeán

ñaây laø haønh vi cuûa nhöõng ngöôøi vaên hoaù cuûa moät ñaát

nöôùc 4000 naêm vaên hieán!


211

ÑAØI PHUN NÖÔÙC VAØ COÂNG VIEÂN YERSIN

hai coâng trình vaên hoùa ñaëc bieät

Khaéc Duõng.

Taïi Ñaø Laït, töôïng ñaøi chim boà caâu naèm ôû

khu vöïc trung taâm thaønh phoá ñaày tai tieáng ñaõ bò

phaù boû ñeå thay vaøo ñoù laø ñaøi phun nöôùc ngheä

thuaät; ñoàng thôøi, khu vöïc lieàn keá vôùi saân vaän ñoäng

vaø hoà Xuaân Höông ñaõ ñöôïc caûi taïo thaønh moät

coâng vieân mang teân Yersin - ngöôøi khaùm phaù ra

Ñaø Laït. Ñaây laø hai coâng trình ñaëc bieät coù yù nghóa

trong raát nhieàu coâng trình chaøo möøng söï kieän

thaønh phoá hoa Cao nguyeân troøn 110 tuoåi.

oâng trình töôïng chim boà caâu ñöôïc moïc leân ngay

taïi trung taâm Tp. Ñaø Laït töø hôn möôøi naêm tröôùc.

Ngay töø khi ra ñôøi, töôïng ñaøi ñaõ bò dö luaän phaûn

öùng kòch lieät bôûi noù thieáu tính thaåm myõ vaø vaên

hoùa, ñaëc bieät laø coâng trình laïi gaén lieàn vôùi teân tuoåi cuûa

moät nhaân vaät ñaày tai tieáng: “ñaïi gia” Laâm Caåu. Theo

thieát keá, töôïng ñaøi chim boà caâu naèm ngay taïi khu vöïc

buøng binh trung taâm Ñaø Laït, moät nuùt giao thoâng chính

noái lieàn vôùi nhöõng truïc ñöôøng luoân coù maät ñoä giao thoâng

cao, vaø xung quanh laø nhöõng coâng trình caûnh quan noåi

tieáng nhö hoà Xuaân Höông, chôï Ñaø Laït, ñoài Cuø, thaùp Böu

ñieän… Tröôùc khi ñöôïc phaù boû, hieän traïng buøng binh naøy

laø moät ñaûo phaân luoàng giao thoâng hình quaû tröùng coù

chieàu daøi 32,4m vaø chieàu roäng 24m. Beân trong ñaûo phaân

C


212

luoàng laø hoà nöôùc coù ñöôøng kính 16m vaø saâu 1,2m. Giöõa

hoà xaây

cao 4 truï beâ toâng nôû roäng ôû chaân ñeá vaø ñöôïc “vuoát” leân

vôùi 4 caïnh loài laøm thaønh truï ñôõ moät quaû ñòa caàu vaø moät

con chim boà caâu. Vôùi coâng trình naøy, nhìn ôû baát kyø goùc

ñoä naøo cuõng

ñeàu ñaäp vaøo

maét moïi ngöôøi

moät khoái beâ

toâng cao leâu

ngheâu vôùi treân

choùp ñænh laø

hình aûnh moät

con chim xoøe

caùnh ñang aáp

moät quaû tröùng

to quaù côõ. Bôûi

vaäy, ngay sau

khi ñöôïc hoaøn

thaønh, teân goïi

chính cuûa

coâng trình laø

“töôïng ñaøi

chim boà caâu Ñaø Laït” nhanh choùng bieán maát khoûi trí nhôù

cuûa ngöôøi daân ñeå thay vaøo ñoù moät teân goïi voâ cuøng nhöùc

nhoái: “Con chim Laâm Caåu” - moùn quaø cuûa moät con ngöôøi

ñaày tai tieáng taëng cho Ñaø Laït(!). “Noù laø caùi gai trong

maét cuûa chuùng toâi töø hôn möôøi naêm qua” - ngöôøi daân Ñaø

Laït ñaõ thoát leân nhö vaäy.


213

Theo thieát keá, ñaøi phun nöôùc ngheä thuaät Ñaø Laït

thay theá töôïng chim boà caâu goàm phaàn maët baèng voøng

xuyeán buøng binh ñöôïc caûi taïo theo ñuùng hình daïng quaû

tröùng, coù 3 ñoä cao höôùng töø ngoaøi vaøo trong (chieàu cao

cao nhaát so vôùi maët ñöôøng laø 52cm) vaø chính giöõa laø moät

hoà nöôùc hình troøn. YÙ töôûng kieán truùc cuûa nhoùm taùc giaû

naøy laø: Hình töôïng quaû tröùng bieåu tröng cho maàm soáng,

cho söï phaùt trieån tröôøng toàn. Maët hoà nhö moät loøng ñoû

quaû tröùng bieåu ñaït söï no aám, giaøu sang. Coøn nhöõng baäc

tam caáp nhö nhöõng “laøn soùng” toûa ra moïi höôùng vôùi yù

nghóa mang ñeán söï thònh vöôïng cho moïi nhaø. Vaät lieäu

chính ñeå caûi taïo phaàn væa heø laø ñaù thieân nhieân granite

thoâ keát hôïp coù nhieàu maûng maøu mang tính beàn vöõng cao.

Beân treân væa heø ñöôïc trang trí nhöõng thaûm hoa töôi, seõ

ñöôïc linh hoaït thay ñoåi nhieàu kieåu daùng töøy theo töøng

muøa vaø töøng chuû ñeà ñeå traùng söï nhaøm chaùn cho du khaùch

vaø ngöôøi daân ñòa phöông khi chieâm ngöôõng coâng trình.

Ñaëc bieät ôû coâng trình naøy, heä thoáng chieáu saùng trôû neân

voâ cuøng quan troïng. Heä thoáng naøy coù muïc ñích chính laø

taïo neân “ñieåm nhaán” töø caùc boàn hoa, laøm noåi baät maøn

nöôùc phun leân töø hoà. Vaø cuoái cuøng, ñeå coù moät ñaøi phun

nöôùc thì phaàn hoà nöôùc ôû giöõa chính laø taâm ñieåm vôùi moät

voøi phun cöïc maïnh cao 6m cuøng vôùi 3 voøi phun phuï trôï

coù 3 kieåu phun nöôùc khaùc nhau ôû xung quanh coù taùc

duïng “ñieåm giôø”. Theo ñoù, khi hoaït ñoäng, ñaây seõ laø moät

maøn trình dieãn phaùo hoa baèng nöôùc vôùi röïc rôõ caùc saéc

maøu, moãi tieáng ñoàng hoà coù moät kieåu phun nöôùc ñaëc

tröng khaùc nhau vaø chuyeån tieáp giöõa 2 giôø laø moät kieåu

phun nöôùc “ñieåm giôø” keùo daøi 5 phuùt. Ngoaøi ra coøn coù

heä thoáng phun söông thaáp treân maët hoa vaên trang trí vaø


214

heä thoáng nöôùc traøn töø ngoaøi vaøo trong taïo thaønh moät

maûnh saùng khaùc raát sinh ñoäng cho ñaøi phun nöôùc ngheä

thuaät. 1,4 tyû ñoàng ñeå phaù boû töôïng chim boà caâu vaø thay

theá vaøo ñoù moät coâng trình ngheä thuaät laø soá tieàn khoâng

phaûi quaù lôùn. Song, ñieàu quan troïng tröôùc tieân ñoái vôùi

ngöôøi daân Ñaø Laït laø hoï ñaõ ñöôïc chính quyeàn “nhoå” caùi

“gai” ngay trong con maét töøng toàn taïi hôn möôøi naêm qua.

Coâng trình thöù hai: Coâng vieân mang teân ngöôøi

khaùm phaù Ñaø Laït - baùc syõ A. Yersin. Trong moät cuoán

saùch vieát veà Ñaø Laït, moät taùc giaû laø ngöôøi Ñaø Laït ñaõ vieát:

“Khoâng ai ngôø raèng caùi thôøi khaéc 15 giôø 30 phuùt chieàu

ngaøy 21.6.1893, sau moät chuyeán thaùm hieåm daøi ngaøy khu

vöïc Ñoâng Nam Boä, baùc syõ Alecxandre Yersin - moät ngöôøi

Phaùp goác Thuî Syõ - ñaët chaân leân cao nguyeân Lang biang

ñaõ laøm thay ñoåi moät vuøng ñaát hoang sô vaø taïo ra moät

böôùc ngoaët lôùn trong lòch söû phaùt trieån cuûa Ñaø Laït, goùp

phaàn bieán vuøng ñaát cuûa ngöôøi Lat, ngöôøi Cil ñeán luùc aáy

vaãn chöa coù teân trong baûn ñoà, thaønh moät Thaønh phoá Ñaø

Laït noåi tieáng ñöôïc ghi trong töï ñieån baùch khoa cuûa nhieàu

nöôùc treân theá giôùi nhö hoâm nay…” (Tröông Phuùc AÂn: Ñaø

Laït moät traêm möôøi muøa xuaân, Nxb. Vaên hoùa Daân toäc

2003, tr. 214). AÁy theá nhöng, trong moät traêm möôøi naêm

qua, ngöôøi Ñaø Laït maõi luoân day döùt noãi nieàm: Chöa coù

moät coâng trình xöùng ñaùng kyû nieäm vò baùc syõ taøi hoa naøy

vaø laø theå hieän taám loøng quyù baùu cuûa ngöôøi Ñaø Laït

ngöôõng voïng ngöôøi tìm ra maûnh ñaát maø mình ñang soáng.

Ñeán ñaàu thaùng 10/2003 vöøa qua, noãi nieàm treân cuûa ngöôøi

Ñaø Laït ñaõ ñöôïc “hoùa giaûi” baèng söï kieän khôûi coâng xaây

döïng coâng trình coâng vieân mang teân ngöôøi tìm ra Ñaø Laït

vaø chính thöùc khaùnh thaønh


215

vaø ñöa vaøo söû duïng ñuùng vaøo dòp toå chöùc leã hoäi 110 naêm

Ñaø Laït hoài cuoái thaùng 11/2003. Theo thieát keá, coâng vieân

Yersin naèm caän khu vöïc hoà Xuaân Höông - Ñaø Laït, coù

toång dieän tích 12,8ha; trong ñoù khu hoa vieân trung taâm

roäng 2,2ha, dieän tích coøn laïi chuû yeáu ñöôïc troàng coû vaø

caây xanh.

Trong coâng vieân, töôïng ñaøi baùc syõ Yersin ñöôïc ñaët

ôû khu vöïc trung taâm laø haïng muïc ñöôïc nhieàu ngöôøi chuù yù

nhaát. Töôïng ñaøi ñöôïc thieát keá theo phaùc thaûo cuûa hoïa syõ

Pham Vaên Haïng: Töôïng baùn thaân, cao 0,8m, ñöôïc ñaët

treân moät beä xi maêng chính giöõa khuoân vieân trung taâm.

Toång voán ñaàu tö ôû giai ñoaïn 1 laø 4,9 tyû ñoàng, bao goàm

caùc haïng muïc chính laø laøm töôïng Yersin, ñöôøng ñi boä,

tam caáp, troàng hoa vaø caây xanh, nhaø döøng chaân, baõi ñaäu

xe… Döï kieán, coâng vieân Yersin ôû giai ñoaïn 2 (hieän ñang

thoâng qua keá hoaïch) ñöôïc môû roäng leân ñeán 12,8ha, bao

goàm caùc coâng trình chính nhö khu sieâu thò quoác teá, khu

quaûng tröôøng, hoäi chôï thöông maïi, quaûng tröôøng, nôi hoäi

thaûo…

Coù theå noùi, trong haøng loaït coâng trình chaøo möøng

sinh nhaät Ñaø Laït 110 naêm (ñöôïc toå chöùc hoài cuoái thaùng

11.2003 vöøa qua), hai coâng trình Ñaøi phun nöôùc ngheä

thuaät vaø Coâng vieân Yersin ñaõ ñöôïc dö luaän chuù yù moät

caùch ñaëc bieät. Vaø, ngöôøi daân Ñaø Laït cuõng ñaõ baét ñaàu goïi


216

ñoù laø hai coâng trình vaên hoùa coù yù nghóa ñaëc bieät cuûa Ñaø

Laït trong dòp sinh nhaät laàn thöù 110 cuûa thaønh phoá.

Muïc luïc

Quyeát ñònh cuûa UBND tænh Laâm Ñoàng ............... Tr.5

Quyeát ñònh cuûa Ban chæ ñaïo 110 naêm ................. Tr.8


217

Quyeát ñònh cuûa UBND Tp. Ñaø Laït ................... Tr.12

Phaùt bieåu cuûa ñ/c Nguyeãn Minh Trieát .............. Tr.17

Phaùt bieåu cuûa ñ/c Haø Phöôùc Toaûn .................... Tr.20

Phaùt bieåu ñaùp töø cuûa ñ/c Nguyeãn Ñònh............. Tr.25

Traû lôøi phoûng vaán cuûa ñ/c Nguyeãn Tri Dieän .... Tr.27

Kòch baûn saân khaáu hoùa ...................................... Tr.35

Kòch baûn chi tieát leã khai maïc ............................ Tr.50

Lôøi bình leã hoäi ................................................... Tr.73

Aán töôïng leã hoäi Ñaø Laït 110 naêm ...................... Tr.87

Moäng mô tuoåi 110 .............................................. Tr.92

Ñaâu laø caùi haït nhaân cuûa phong caùch ................. Tr.97

Phong caùch ngöôøi Ñaø Laït hình thaønh.............. Tr.101

110 naêm, thaønh phoá Cao nguyeân .................... Tr.107

Ñoäc thoaïi phoá nuùi ............................................ Tr.115

Chuùt tình göûi ñeán Ñaø Laït ................................ Tr.122

Nhôù veà thaønh phoá hoa ..................................... Tr.128

Hoa vaø ngheà troàng hoa ôû Ñaø Laït .................... Tr.138

Tìm moät voùc daùng môùi cho Ñaø Laït ................. Tr.143

Du lòch Ñaø Laït taïi sao chöa caát caùnh .............. Tr.148


218

Vaên hoùa Ñaø Laït neùt ñaëc thuø ............................ Tr.156

Ñoâi neùt veà kieán truùc Ñaø Laït ............................ Tr.160

Ñaø Laït moät baûo taøng kieán truùc ñoäc ñaùo .......... Tr.167

Laøm giaøu theâm di saûn kieán truùc bieät thöï ......... Tr.172

Daáu aán kieán truùc laøm neân hoàn Ñaø Laït ............ Tr.176

Yersin vaø cuoäc thaùm hieåm ............................... Tr.181

Yersin nhö moät huyeàn thoaïi ............................. Tr.189

Nhôù veà baùc só Yersin ........................................ Tr.195

Ñaøi töôûng nieäm Cam Ly coâng trình ................. Tr.202

Ñaøi phun nöôùc vaø coâng vieân Yersin ................ Tr.206

QUYEÁT ÑÒNH CUÛA UBND TÆNH LAÂM ÑOÀNGthuvienlamdong.org.vn/data/diachi/diachidalat/dalat,...

Documents

Transcript of QUYEÁT ÑÒNH CUÛA UBND TÆNH LAÂM ÑOÀNGthuvienlamdong.org.vn/data/diachi/diachidalat/dalat,...