ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

TỐNG THỊ NHƢ HOA

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN

VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

Hà Nội – 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

---------------------

TỐNG THỊ NHƢ HOA

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ PHÁT

TRIỂN VIỆT NAM

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƢƠNG THU HƢƠNG

XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ

CHẤM LUẬN VĂN

Hà Nội – 2015

i

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT

STT Ký hiệu Nguyên nghĩa

1 BCTC Báo cáo tài chính

2 BIDV Ngân hàng thƣơng mại cổ phẩn đầu tƣ và phát triển

Việt Nam

3 CIC Trung tâm thông tin tín dụng quốc gia Việt Nam

4 DPRR Dự phòng rủi ro

5 HĐQT Hội đồng quản trị

6 MTV Một thành viên

7 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc

8 NHTM Ngân hàng thƣơng mại

9 ODA Hỗ trợ phát triển chính thức

10 QHKH Quan hệ khách hàng

11 QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng

12 RRTD Rủi ro tín dụng

13 TCTD Tổ chức tín dụng

14 TMCP Thƣơng mại cổ phần

15 TNHH Trách nhiệm hữu hạn

16 TSBĐ Tài sản bảo đảm

17 UBND Ủy ban nhân dân

18 UBQLRR Ủy ban quản lý rủi ro

19 Vietinbank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Công thƣơng Việt Nam

20 Vietcombank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần Ngoại thƣơng Việt Nam

ii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

STT Bảng Nội dung Trang

1 Bảng 2.1 Tăng trƣởng tín dụng của BIDV giai đoạn 2012 –

2014 42

2 Bảng 2.2 Dƣ nợ cho vay khách hàng

(không bao gồm cho vay bằng vốn ODA, ủy thác) 43

3 Bảng 2.3

Tốc độ tăng trƣởng cho vay khách hàng của Ngân

hàng và một số ngân hàng có quy mô tƣơng đƣơng

năm 2014

44

4 Bảng 2.4 Dƣ nợ cho vay khách hàng theo khu vực địa lý 45

5 Bảng 2.5 Cơ cấu tín dụng theo phƣơng thức cho vay của BIDV

Việt Nam 46

6 Bảng 2.6 Tỷ lệ tăng trƣởng dƣ nợ theo loại hình doanh nghiệp

năm 2013, 2014 50

7 Bảng 2.7

Tỷ lệ nợ xấu cho vay khách hàng (không bao gồm

cho vay bằng nguồn vốn ODA) của BIDV giai đoạn

2012 – 2014

52

8 Bảng 2.8 Tỷ lệ nợ xấu cho vay khách hàng của BIDV và một

số ngân hàng có quy mô tƣơng đƣơng năm 2014 53

9 Bảng 2.9 Tỷ trọng dƣ nợ xấu cho vay khách hàng

theo khu vực địa lý năm 2014 55

10 Bảng 2.10 Phân loại khách hàng theo Hệ thống xếp hạng tín

dụng nội bộ của BIDV 94

11 Bảng 2.11 Dƣ quỹ DPRR cho vay khách hàng của BIDV

giai đoạn 2012 – 30/06/2015 97

iii

DANH MỤC HÌNH

STT Hình Nội dung Trang

1 Hình 1.1 Phân loại rủi ro tín dụng 11

2 Hình 1.2 Quy trình quản trị rủi ro tín dụng 25

3 Hình 2.1 Tổng dƣ nợ qua các năm của BIDV Việt Nam 43

4 Hình 2.2 Dƣ nợ cho vay khách hàng theo khu vực địa lý

từ năm 2012-2014 43

5 Hình 2.3

Tăng trƣởng cho vay khách hàng của một số

ngành nghề chiếm tỷ trọng dƣ nợ lớn trong giai

đoạn 2010 – 2014

48

6 Hình 2.4 Cơ cấu tín dụng theo loại hình doanh nghiệp của

BIDV 49

7 Hình 2.5

Tỷ lệ dự phòng/Tổng dƣ nợ cho vay khách hàng

(không bao gồm cho vay bằng vốn ODA) của

BIDV và một số ngân hàng có quy mô tƣơng

đƣơng giai đoạn 2010 – 2014

54

8 Hình 2.6

Tỷ lệ dự phòng cụ thể/Tổng dƣ nợ xấu của Ngân

hàng và một số ngân hàng có quy mô tƣơng

đƣơng giai đoạn 2010 – 2014

55

9 Hình 2.7 Ttƣơng quan tỷ trọng dƣ nợ cho vay khách hàng

và tỷ trọng dƣ nợ xấu theo ngành nghề 56

10 Hình 2.8 Tỷ trọng nợ xấu trên tổng dƣ nợ theo loại hình

doanh nghiệp năm 2013 – 2014 57

11 Hình 2.9 Cơ cấu tổ chức khối Quản lý rủi ro 72

iv

MỤC LỤC

CHƢƠNG 1 : NHỮNG CƠ SỞ LÝ THUYẾT CHUNG VỀ RỦI RO TÍN

DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG KINH

DOANH NGÂN HÀNG ................................................................................... 1

1.1. TÍN DỤNG ................................................................................................. 6

1.1.1.Khái niệm tín dụng ngân hàng ......................................................... 6

1.1.2.Phân loại tín dụng ngân hàng ........................................................... 7

1.2. RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .................... 8

1.2.1. Khái niệm ........................................................................................ 8

1.2.2. Phân loại rủi ro tín dụng ................................................................ 10

1.2.3. Các dấu hiệu cảnh báotín dụng có vấn đề ..................................... 11

1.2.4. Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng .............................................. 12

1.2.5. Những thiệt hại do rủi ro tín dụng ................................................. 19

1.3. RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG

THƢƠNG MẠI ............................................................................................... 22

1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng ................................................ 22

1.3.2. Sự cần thiết và ý nghĩa của quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động

ngân hàng ................................................................................................ 23

1.3.3. Nội dung quản trị rủi ro tín dụng .................................................. 24

1.3.4. Phƣơng pháp tiếp cận quản trị rủi ro tín dụng theo Basel ............ 36

1.3.5. Áp dụng hiệp ƣớc Basel trong quản trị rủi ro tín dụng trong hệ

thống Ngân hàng Thƣơng mại Việt Nam ................................................ 38

CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN

HÀNG TMCP ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM ............................. 42

2.1. TÍN DỤNG VÀ CHẤT LƢỢNG TÍN DỤNG CỦA BIDV .................... 42

2.1.1. Tín dụng của BIDV ....................................................................... 42

2.1.2. Chất lƣợng tín dụng của BIDV ..................................................... 51

v

2.1.3. Nguyên nhân phát sinh rủi ro tín dụng .......................................... 58

2.2. ĐÁNH GIÁ NHỮNG ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN BASEL TRONG

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG THEO QUY ĐỊNH CỦA NGÂN HÀNG

NHÀ NƢỚC TẠI BIDV ................................................................................. 61

2.2.1. Xây dựng mô hình xếp hạng tín dụng nội bộ ................................ 61

2.2.2. Phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro tín dụng ....................... 63

2.2.3. Xây dựng mô hình tổ chức về quản trị rủi ro tín dụng của BIDV 66

2.3. THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ................................. 69

2.3.1. Cơ cấu tổ chức hoạt động quản trị rủi ro tín dụng ........................ 69

2.3.2. Văn bản chế độ, quy trình tín dụng ............................................... 78

2.3.3. Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ theo chuẩn mực quốc tế ........ 89

2.3.4. Đánh giá chất lƣợng khoản vay ................................................... 95

2.3.5. Xử lý rủi ro tín dụng...................................................................... 96

2.4. ĐÁNH GIÁ CÔNG TÁC QTRR TÍN DỤNG TẠI BIDV ...................... 98

2.4.1. Những kết quả đã đạt đƣợc ........................................................... 98

2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân .................................................. 100

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ

RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP BIDV ............................. 106

3.1. MỤC TIÊU VÀ PHƢƠNG HƢỚNG PHÁT TRIỂN ............................ 106

3.1.1. Định hƣớng phát triển của hệ thống NHTM Việt Nam .............. 106

3.1.2. Đối với Ngân hàng BIDV ........................................................... 106

3.2. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QTRR TÍN DỤNG .. 110

3.2.1. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức hoạt động tín dụng và cơ cấu quản lý,

giám sát rủi ro tín dụng ......................................................................... 110

3.2.2. Xây dựng chính sách tín dụng ..................................................... 111

3.2.3. Xây dựng hệ thống các công cụ đo lƣờng và định hạng RRTD . 113

3.2.4. Hệ thống thông tin quản trị rủi ro tín dụng ................................. 115

vi

3.2.5. Nguồn nhân lực và công nghệ trong quản trị rủi ro tín dụng ...... 115

3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 116

3.3.1. Kiến nghị đối với Chính phủ, quốc hội ....................................... 116

3.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà Nƣớc .................................... 118

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu

Quá trình phát triển kinh tế của bất kỳ quốc gia nào đều không thể phủ nhận

những đóng góp của ngành ngân hàng. Ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong

việc thực thi chính sách tiền tệ, đẩy lùi và kiềm chế lạm phát, từng bƣớc duy trì sự

ổn định giá trị đồng tiền và tỷ giá, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, cải thiện môi

trƣờng đầu tƣ và sản xuất kinh doanh. Tín dụng ngân hàng đã đóng góp tích cực cho

tăng trƣởng kinh tế; hỗ trợ có hiệu quả trong việc tạo việc làm, góp phần cải thiện

thu nhập và giảm nghèo bền vững.

Tuy nhiên, bên cạnh những đóng góp quan trọng nêu trên thì của ngành ngân

hàng phải đối mặt với nhiều rủi ro trong quá trình hoạt động. Và một trong những

rủi ro quan trọng nhất và có tác động lớn nhất đến hoạt động ngân hàng là rủi ro tín

dụng. Rủi ro tín dụng có ý nghĩa sống còn đối với ngân hàng cũng nhƣ sự ổn định

của cả nền kinh tế. Các ngân hàng quan tâm rủi ro tín dụng vì lợi nhuận từ hoạt

động tín dụng hiện nay vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong thu nhập của các ngân

hàng. Các cơ quan quản lý nhà nƣớc đặc biệt theo dõi, giám sát rủi ro tín dụng của

hệ thống ngân hàng bởi vì nếu không quản lý đƣợc rủi ro tín dụng thì hậu quả xảy ra

là rất lớn, khi mà ngân hàng vẫn là kênh tài trợ vốn lớn nhất cho hầu hết các đơn vị

sản xuất kinh doanh của nền kinh tế Việt Nam. Và trong hoàn cảnh kinh tế nƣớc ta

hiện nay – một nƣớc đang phát triển với tiềm lực kinh tế chƣa cao, nguồn vốn ít thì

sử dụng vốn làm sao vừa có hiệu quả vừa tránh đƣợc nguy cơ mất vốn, đáp ứng yêu

cầu phát triển kinh tế đang trở thành vấn đề cấp thiết.

Thực tế, Ngân hàng TMCP Đầu tƣ & Phát triển Việt Nam (BIDV) là một

ngân hàng lớn mạnh, có kinh nghiệm và có uy tín trên thị trƣờng tài chính tiền tệ

Việt Nam. Tuy vậy, trong thời gian gần đây mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt

giữa các ngân hàng, đặc biệt sự biến động không ngừng của thị trƣờng khu vực và

trên thế giới đòi hỏi BIDV phải hoàn thiện hệ thống và nâng cao hoạt động quản trị

rủi ro tín dụng. Trên cơ sở những kiến thức đã đƣợc tích lũy ở trƣờng đại học kết

hợp với những kinh nghiệm thực tiễn thu đƣợc trong quá trình làm việc, với mong

2

muốn phân tích các nguyên nhân của rủi ro tín dụng để góp phần đƣa ra các giải

pháp nhằm hạn chế rủi ro tín dụng và đóng góp một số đề xuất của mình nhằm cùng

tìm ra lời giải đáp khoa học, tôi đã đi sâu nghiên cứu đề tài:“Quản trị rủi ro tín

dụng tại ngân hàng TMCP Đầu tư & Phát triển Việt Nam” làm đề tài cho luận

văn thạc sỹ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Yêu cầu về quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thƣơng mại và vấn đề áp

dụng theo chuẩn mực Basel đƣợc bàn thảo dƣới nhiều góc độ khác nhau thông qua

các nghiên cứu của nhiều cá nhân, tổ chức. Các nghiên cứu xung quanh vấn đề này

có thể chia thành 2 nhóm chủ yếu sau:

Nhóm thứ nhất gồm những nghiên cứu về việc áp dụng các tiêu chuẩn Basel

trong việc đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng. Tiêu biểu trong nhóm này là:

- "Hệ thống giám sát tài chính quốc gia" năm 2011 của Học viện Ngân hàng.

Đề tài cấp nhà nƣớc trên đã nghiên cứu trên phƣơng diện giám sát và điều tiết về

những tiêu chuẩn an toàn trong hoạt động của hệ thống tài chính, trong đó bao gồm

các ngân hàng thƣơng mại. Nghiên cứu đƣa ra những khuyến cáo áp dụng những

chuẩn mực an toàn và quản trị rủi ro hoạt động ngân hàng nhƣ Basel I, II, III.

- “Đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng Việt Nam nhìn từ tiêu chuẩn Basel”,

TS. Trƣơng Quốc Cƣờng. Tác giả phân tích một số khía cạnh của các quy định về

an toàn trong hoạt động ngân hàng Việt Nam trong mối liên hệ với các chuẩn mực

về an toàn của hiệp ƣớc Basel. Một số khuyến nghị về đảm bảo an toàn hoạt động

ngân hàng tại Việt Nam đã đƣợc nên ra trong nghiên cứu này.

- "Basel và tiến trình hội nhập vào hệ thống ngân hàng thƣơng mại Việt Nam",

PGS.TS Trần Huy Hoàng. Bài nghiên cứu đánh giá quá trình áp dụng các tiêu chuẩn

an toàn của Basel thông qua các văn bản, quy định của NHNN và việc triển khai tại

các ngân hàng theo từng giai đoạn.

Những công trình nghiên cứu về việc áp dụng Basel vào hệ thống ngân hàng

Việt Nam là những tƣ liệu quý và những gợi ý tốt cho việc triển khai tại các ngân

hàng. Tuy nhiên, mỗi ngân hàng khi áp dụng Basel cần có những đánh giá cụ thể về

120

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. BIDV, 2006. Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ

2. BIDV, Báo cáo tài chính hợp nhất của BIDV đã được kiểm toán năm 2010,

2011, 2012, 2013, 2014, Hà Nội

3. Cơ quan thanh tra giám sát - Ngân hàng Nhà nƣớc, 2013. Thông tư

02/2013/TT-NHNN ngày 21/1/2013 quy định về phân loại tài sản có, mức trích,

phương pháp trích lập dự phòng rủi ro và việc sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro

trong hoạt động của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, Hà Nội.

4. Trƣơng Quốc Cƣờng, 2011. Đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng Việt

Nam nhìn từ tiêu chuẩn Basel, Hà Nội

5. Trƣơng Quốc Doanh, 2007. Rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ

thương Việt Nam – Thực trạng và Giải pháp. Luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh,

Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh.

6. Frederic S.Mishkin, 1995. Tiền tệ, ngân hàng và thị trường tài chính. Hà

Nội: Nhà xuất bản Khoa học kỹ thuật

7. Trần Huy Hoàng, 2010, Basel và tiến trình hội nhập vào hệ thống ngân

hàng thương mại Việt Nam, Hà Nội

8. PGS.TS. Tô Ngọc Hƣng, 2011, Hệ thống giám sát tài chính quốc gia. Đề tài

nghiên cứu cấp Nhà nƣớc, Học viện ngân hàng

9. Nguyễn Lan Khanh, 2010. Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP

Quốc tế Việt Nam – Thực trạng và Giải pháp. Luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh,

Đại học Ngoại thƣơng

10. Ngân hàng Nhà nƣớc,2014. Dự thảo thông tư quy định về hệ thống quản lý

rủi ro trong hoạt động ngân hàng, Hà Nội

11. Ngân hàng Nhà nƣớc, 2014. Thông tư 36/2014/TT-NHNN ngày

20/11/2014 quy định các giới hạn, tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của tổ

chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, Hà Nội.

12. Peter S.Rose, 2001. Quản trị Ngân hàng thương mại. Hà Nội: Nhà xuất

bản Tài chính.

121

Website:

1. Ngân hàng Nhà Nƣớc: www.sbv.gov.vn

2. Ngân hàng Thanh toán quốc tế: www.bis.org

3. Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam: www.vietinbank.vn

4. Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và Phát triển Việt Nam: www.bidv.com.vn

5. Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam: www.vietcombank.com.vn