Química Ácido-Base

download Química Ácido-Base

of 32

Transcript of Química Ácido-Base

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    QUMICA CIDO-BASE

    Qumica Inorgnica I IQG354

    Departamento de Qumica Inorgnica - DQI

    UNIVERSIDADE FEDERAL DO RIO DE JANEIRO UFRJ

    INSTITUTO DE QUMICA IQ

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    2

    Conceitos:

    O que se observa na literatura so definies do que um cido ou uma base!

    Os vrios conceitos cido-base buscam indicar a definio mais conveniente em uma situao particular!

    Todas as definies cido-base so compatveis.

    Estudar diferentes teorias ajuda a nos posicionarmos frente diferentes situaes qumicas solues aquosas de ons, reaes orgnicas, titulaes em meio no-aquoso, etc.

    cidos e Bases

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    3

    Diferentes Conceitos:

    cidos e Bases

    Definies Exemplos

    Descrio Data cido Base cido Base

    Lavoisier 1776 xidos de N, P, S Reage com cido SO3 NaOH

    Liebig 1838 H substituvel por metal Reage com cido HNO3 NaOH

    Arrhenius 1894 Forma H3O+ Forma OH H+ OH

    Brnsted-Lowry 1923 Doador de H Receptor de H H3O+ H2O

    Lewis 1923 Receptor de par de

    eltrons

    Doador de par de

    eltrons Ag+ NH3

    Ingold-Robinson 1932 Eletrfilo (receptor de

    par de eltrons)

    Nuclefilo (doador de

    par de eltrons) BF3 NH3

    Lux-Flood 1939 Receptor de O2- Doador de O2- SiO2 CaO

    Usanovich 1939 Receptor de letron Doador de letron Cl2 Na

    Sistema Solvente 1950 Solvente catinico Solvente aninico BrF2+ BrF4

    Orbitais de fronteira 1960 LUMO do receptor HOMO do doador BF3 NH3

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    4

    Arrhenius Svante Arrhenius (1859-1927)

    Reao geral cido + base sal + gua

    cido contm hidrognio e reagem com a gua, produzindo ons H+(aq).

    Base produz ons OH(aq) na presena de gua.

    Definio especfica para sistema aquoso!

    Definies de cidos e Bases

    H2SO4(l) + H2O(l) SO42(aq) + 2H+(aq)

    cido

    NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH(aq)

    base

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    5

    Brnsted-Lowry Johannes Brnsted (1879-1947) e Thomas Lowry (1874-1936)

    Envolve transferncia de ons H+.

    cido doador de prtons (H+(aq))

    Base receptor de prtons (H+(aq))

    No difere de Arrhenius em meio aquoso.

    Pode ser aplicado em qualquer solvente protnico.

    Sempre forma espcies mais fracas!

    Definies de cidos e Bases

    on hidrnio Existem evidncias experimentais para H5O2

    + e H9O4+ !

    2H2O(l) H3O+(aq) + OH+(aq)

    Solvente puro cido base

    NH3(aq) + H2SO4(l) NH4+(aq) + SO4

    2(aq) cido base cido base

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    6

    Par cido-base Conjugados

    Definies de cidos e Bases

    H2SO4(l) + 2H2O(l) SO42(aq) + 2H3O

    +(aq)

    doa H+

    recebe H+

    cido Base

    conjugada

    Base cido

    conjugado

    NH3(aq) + H2O(l) NH4+(aq) + OH(aq)

    recebe H+

    doa H+

    cido Base

    conjugada

    Base cido

    conjugado

    BASE cido conjugado recebe H+ CIDO base conjugada doa H

    +

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    7

    Sistema Solvente:

    uma extenso do conceito de Arrhenius para outros solventes que apresentem autodissociao.

    cido o ction resultante da autodissociao do solvente.

    Base o nion resultante da autodissociao do solvente.

    Substncia que aumenta a concentrao de nions relacionados ao solvente cido!

    Comportamento de cidos e Bases

    2H2O (l) H3O+(aq) + OH(aq)

    cido base solvente

    2NH3(l) NH4+ + NH2

    (aq)

    cido base solvente

    2SO2(l) SO2+ + SO3

    2(aq)

    cido base solvente

    H2SO4(l) + H2O(l) H3O+(aq) + HSO4

    (aq)

    cido solvente cido

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    8

    Sistema Solvente:

    Substncia que aumenta a concentrao de ctions relacionados ao solvente base!

    Solventes sem hidrognio:

    Reao cido-base cido + base solvente

    Comportamento de cidos e Bases

    NaOH(s) + H2O(l) Na+(aq) + OH(aq)

    base solvente base

    2BrF3(l) BrF2+ + BrF4

    cido base solvente

    F + BrF3(l) BrF4

    base solvente base

    SbF5 + BrF3(l) BrF2+ + SbF6

    cido solvente cido

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    9

    O Conceito de Lewis

    cido receptor de par de eltrons! Base doador de par de eltrons!

    Definio mais geral para cido e base!

    Definies de cidos e Bases

    H+ H O H

    + OH-

    acido base

    Prton (cido de Brnsted)

    Receptor de prtons (base de Brnsted)

    aducto

    N H

    H

    H

    H+ +

    acido base

    N H

    H

    H

    H+

    aducto

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    10

    O Conceito de Lewis BF3 + NH3 F3BNH3

    F >B B+F

    HOMONH3 combina com o LUMOBF3

    Geometria quase tetradrica em torno do B!

    Definies de cidos e Bases

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    11

    Orbitais de Fronteira: HOMO-LUMO

    H+ + NH3 NH4+

    a1(NH3) estabilizado pela interao com o 1s(H) O NH4

    + apresenta a mesma estrutura do CH4 (C3v Td) LUMOH+ interage HOMONH3 com mudana de simetria!

    Definies de cidos e Bases

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    12

    Orbitais de Fronteira: HOMO-LUMO

    Definies de cidos e Bases

    AB: H2O(l) + Ca(s) Ca(OH)2(aq) + H2(g) gua como oxidante!

    AC: nH2O(l) + Cl(aq) [Cl(H2O)n]

    gua como cido!

    AD: 6H2O(l) + Mg2+(aq) [Mg(H2O)6]

    2+ gua como base!

    Receptor de eltrons

    Doador de eltrons

    AE: 2H2O(l) + 2F2(g) 4F(aq) + 4H+(aq) + O2(g) gua como redutor!

    A base possui um par de eltrons no

    HOMO com simetria e energia

    adequadas para interagir com o

    LUMO do cido!

    HOMO

    LUMO

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    13

    Orbitais de Fronteira: Ligao de Hidrognio

    Definies de cidos e Bases

    HOMO

    HOMO

    Menor energia que

    uma possvel L.H.

    Pouca ou nenhuma L.H.

    Ex.: H3CH---OH2 no ocorre.

    Ocorre L.H.

    Ex.: AcH AcH---OH2 + AcH---OAc

    HOMO

    HOMO

    Maior energia

    que a L.H.

    LUMO

    Maior contribuio

    HA forte!

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    14

    Orbitais de Fronteira: Ligao de Hidrognio

    Definies de cidos e Bases

    No ocorre L.H.

    HOMOB menor energia que HOMO-LUMOHA

    BH+ + A apresenta menor energia que B---HA.

    Ocorre completa transferncia de H+.

    Ex.: HCl + H2O H3O+ + Cl.

    HOMO HOMO

    Maior energia que

    BH+ + A

    LUMO

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    I2 aducto doador

    Transio

    Doador-receptor

    Transio por

    transferncia

    de carga

    Transio

    do I2

    HOMO

    LUMO

    *

    Carter doador

    (Solvente)

    Carter receptor

    (I2)

    15

    Orbitais de Fronteira: Transferncia de carga (TC)

    Definies de cidos e Bases

    Reao do I2 como um cido:

    Em fase gasosa o I2 violeta.

    Amarelo, verde e azul so absorvidos.

    Vermelho e violeta so emitidos.

    O aumento da interao doador-I2 aumenta a diferena de energia HOMO-LUMO do

    aducto, deslocando a banda de absoro no

    espectro.

    A TC ocorre atravs da transio *.

    Ab

    sorb

    n

    cia

    Comprimento de onda (nm)

    Vapor de iodo

    520nm (4g* 9u*)

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    I2 aducto doador

    Transio

    Doador-receptor

    Transio por

    transferncia

    de carga

    Transio

    do I2

    HOMO

    LUMO

    *

    Carter doador

    (Solvente)

    Carter receptor

    (I2)

    16

    Definies de cidos e Bases

    Em solventes no doadores a soluo permanece violeta (ex.: n-hexano).

    Em solventes -doadores o vermelho predomina em soluo (ex.: benzeno)

    Ab

    sorb

    n

    cia

    Comprimento de onda (nm)

    Iodo em n-Hexano

    ~520nm

    TC

    225nm

    Orbitais de Fronteira: Transferncia de carga (TC)

    Ab

    sorb

    n

    cia

    Comprimento de onda (nm)

    Iodo em benzeno

    ~500nm

    TC

    300nm

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    I2 aducto doador

    Transio

    Doador-receptor

    Transio por

    transferncia

    de carga

    Transio

    do I2

    HOMO

    LUMO

    *

    Carter doador

    (Solvente)

    Carter receptor

    (I2) Em solventes bons doadores a soluo torna-se amarelo-marrom (ex.: teres, alcois e

    aminas).

    I2 + I(aq) I3

    (aq) marrom (combinao de vermelho, amarelo e verde).

    17

    Definies de cidos e Bases

    Orbitais de Fronteira: Transferncia de carga (TC)

    Ab

    sorb

    n

    cia

    Comprimento de onda (nm)

    Iodo em KI(aq)

    ~360nm

    TC

    Ab

    sorb

    n

    cia

    Comprimento de onda (nm)

    Iodo em metanol

    ~450nm

    TC 240nm

    290nm

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    18

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macio

    cidos e bases duros so pequenos e no polarizveis!

    cidos e bases macio so grandes e polarizveis!

    Interaes duro-duro ou macio-macio so mais fortes que duro-macio!

    Tamanho e polarizabilidade I > Br > Cl > F (Ag+ um ction macio!)

    AgI amarelo; AgBr amarelo claro; AgCl e AgF so brancos.

    Interao macio-macio coloridos e pouco solveis.

    Interao duro-duro incolores e muito solveis.

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    19

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macio

    Solubilidade LiBr > LiCl > LiI > LiF (exceo)

    Regras de Fajans:

    i. Para um ction o carter covalente aumenta com o aumento do tamanho do nion;

    ii. Para um nion o carter covalente aumenta com a reduo do tamanho do ction;

    iii. O carter covalente aumenta com o aumento da carga dos ons;

    iv. O carter covalente maior para ctions com configurao eletrnica diferente dos gases nobres;

    O aumento no carter covalente menor solubilidade, aumento na cor e reduo nas distncias interinicas.

    AgI < AgBr < AgCl < AgF segue as regras i e iv.

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    20

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macios

    Ag2S CaCO3 > SrCO3 > BaCO3 contraria a regra ii (interao com a gua Mg2+ > Ca2+ > Sr2+ > Ba2+ )

    Fe(OH)3

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    21

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macios

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    22

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macios

    Um cido ou base pode ser duro ou macio e, ao mesmo tempo, forte ou fraco.

    Ex.: duas bases macias competindo pelo mesmo cido, a mais forte deve reagir, a menos que haja diferena considervel de maciez.

    Zn2+ mais macio que o Li+.

    Como regra geral, combinaes duro-duro so mais favorveis energeticamente que macio-macio.

    ZnO + 2LiC4H9 Zn(C4H9)2 + Li2O duro-macio macio-duro macio-macio duro-duro

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    23

    Definies de cidos e Bases

    cidos e Bases Duros e Macios

    Marcha Analtica Qualitativa- os ctions so sucessivamente separados em grupos por precipitao.

    Cl (base dura)

    H2S 2H+ + S2

    So duros e preferem o OH

    Fe3+ duro, mas reduzido

    pelo S2, formando FeS

    CO32 (base dura)

    So duros, mas com baixa

    atrao eletrosttica

    Mesmo macios, precipitam

    com Cl porque a

    interao com a gua no

    forte o suficiente para

    impedir a precipitao!

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    24

    Definies de cidos e Bases

    Lux-Flood

    Descreve o comportamento cido-base em funo do on xido.

    Utilizado em sistemas no-protnicos, no contemplados na definio de Brnsted-Lowry sais e xidos fundidos!

    cido receptor de xido;

    Base doador de xido;

    CaO + SiO2 CaSiO3 cido base

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    25

    Definies de cidos e Bases

    Conceito Generalizado de cido e Base

    De modo geral:

    cido doa uma espcie positiva (H+ ou ction) ou aceita uma espcie negativa (on xido ou par de eltrons);

    Base doa uma espcie negativa (on xido, par de eltrons, nion) ou aceita uma espcie positiva (H+) ;

    Acidez carter positivo de uma espcie qumica, que diminui atravs da reao com uma base;

    Basicidade carter negativo de uma espcie qumica, que diminui atravs da reao com um cido;

    Vantagens:

    Incorpora vrias definies cido-base;

    Permite correlacionar a fora cido-base com a densidade eletrnica e a estrutura molecular.

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    26

    Definies de cidos e Bases

    Conceito Generalizado de cido e Base

    O conceito de cido-base no explica as propriedades observadas:

    Correlaciona observaes empricas;

    A estrutura e a ligao qumica explicam observaes experimentais.

    Basicidade de xidos metlicos:

    A basicidade aumenta descendo no Grupo BeO anftero, mas MgO, CaO, SrO e BaO so bsicos;

    Be2+ pequeno, conferindo comportamento cido e bsico ao BeO.

    Acidez de xidos no-metlicos:

    A acidez aumenta com o aumento da covalncia do xido

    SO3 > SO2, SeO3 > SeO2, N2O5 > N2O3, etc.

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    27

    Definies de cidos e Bases

    Reaes de Hidrlise e Hidratao:

    Valores grandes de carga/tamanho dos ctions resulta no aumento da energia de hidratao.

    A hidrlise um fenmeno diretamente relacionado com a hidratao.

    Ctions pequenos (Be2+), ou com alta carga (Fe3+, Sn4+), ou ambos hidrolisam intensamente alta densidade carga/tamanho.

    Hidratao: Na+ + nH2O [Na(H2O)n]+

    Hidrlise: Al3+ + 6H2O [Al(H2O)6]3+ H3O

    + + [Al(H2O)5OH]2+

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    28

    Definies de cidos e Bases

    Acidez dos Oxicidos:

    Depende de vrios fatores relacionados ao tomo central:

    Eletronegatividade cidos perclrico (HClO4) e ntrico (HNO3) so os mais fortes

    que se conhece;

    cido sulfrico (H2SO4) um pouco mais fraco;

    cidos fosfrico (H3PO4) e carbnico (H2CO3) so considerados fracos;

    cido brico (H3BO3) considerado muito fraco;

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    29

    Definies de cidos e Bases

    Acidez dos Oxicidos:

    Depende de vrios fatores relacionados ao tomo central:

    Efeito indutivo cido actico (CH3COOH) muito fraco, mas substituies

    sucessivas de H por Cl (CCl3COOH) aumenta o grau de

    dissociao do prton;

    quanto maior for o nmero de O em trono do tomo central, mais cido ser a substncia (HOCl < HOClO < HOClO2 <

    HOClO3);

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    30

    Definies de cidos e Bases

    Medidas da Fora cido-Base:

    A qumica cido-base tem sido historicamente estudada em meio aquoso;

    O efeito de solvatao afeta ou altera as propriedades cido-base;

    Soluo estudos em fase gasosa!

    Afinidade protnica (AP): Basicidade

    Mede a basicidade de uma espcie atravs da energia liberada pela reao

    B(g) (ou B(g)) + H+(g) BH+(g) (ou BH(g))

    AP N3 > NH2 > NH2 > NH3

    AP (CH3)3N > NH3 > NF3

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    31

    Definies de cidos e Bases

    Perda de Prton: Acidez

    Mede a acidez de uma espcie atravs da entalpia de dissociao, que ser igual a afinidade protnica:

    HF(g) H+(g) + F(g) APF = H = +1554 kJ/mol

    Quanto mais endotrmico for a dissociao (maior valor de AP), mais fraco ser o cido.

    AP F = +1554 kJ/mol vs. Cl = +1395 kJ/mol vs. Br = +1354 kJ/mol vs. I = +1315 kJ/mol

    AP CH3COO = +1459 kJ/mol vs. CF3COO

    = +1351 kJ/mol

  • Prof. Antonio Guerra Instituto de Qumica-UFRJ

    32

    Definies de cidos e Bases

    Supercidos:

    um doador de prton mais eficiente do que o H2SO4 100%;

    So formados pela interao de um cido de Lewis com cido de Bronsted muito fortes;

    Forma um prton solvatado que melhor doador de prton que o cido!

    SbF5(l) + 2HSO3F(l) H2SO3F

    +(sol) + SbF5SO3F(sol)

    SbF5(l) + 2HF(l) H2F+(sol) + SbF6

    (sol)