QJ7.F. QJ.DE

RITU EXCOM-municationisINTRA ET EXTRA

ECCLEsIAM,Dislertatio Philologica

QUAMPermistii Amplissimx Fa~

cult.Philosbph. inRegia Aca-demia Aboensi,

PR^sIDEmO PRJEQLAR1ssIMO

DnJVLJOH. berenrPhil.Pract. & Hist. Prosi Ord.Placido bonorum submittit examini

ANDREAs sANDEL?

In Auditorio Maximo Anno 1693,

HOLMIssi, ex Ossicina Olai Enact.

Pl. Reverendo de DoBiJsm DOMINO,Dn. PETRO LEUF-

sTADIO,Pastoriin £cus|Isl ut annis & aetate, ita

merius maxime conspicuo,Patruo meosumma veneratione colendo.

Pl. Reverendo ac Dostissimo DOMINO ,

Dn. OLAO CHYTRAiO,Pastori in vigilantissimo

Avunculo meo multis nominibus colendo.Pl. Reverendo ac Dotlissimo DOMINO,

Dn. CLAUDIO sANDELPastori in Xunsl ,vigilantissi-mo cognato meo ut optimo, ita nunquam

non omni observantias cultu prolequendo.ylnipUsstmo ac Prudentijsmo DOMINO ,

Dn. JOHA NNIENANDRO,

Ossicinarum serrearum in Csibl) Di-rectori perindustrio, assini ineo honoratissimo.

Reverendo ac Doclljsimo DOMINO,

Dri. MAGNO LEUF-sTADIO,

Comministro in £eus|i<U vigilantissimocognato meo caristimo.

Ob innumera & prorsus paterna inde aborbaadolc-Academici Ipeciminis in grati animi signum ac

D. D. D.

Fl, Reverendo ac Clarissimo DOMINO,

M. ANDREAE £sgg/Pastori Oregrundensium meritissirao

affini meo longe honoratissimo. .''&.■ ■ '■ -

> FiReverendo ac Dostijsmo DOMINO,

Dn. JOHANNI IsO--I’EDIO,

Pastori in meritissimo Avun-culo meo ut propensissimo,ita submissa

animi reverentia aetatem pro-. sequendo.

, Fi Reverendo ac Dostijstmo DOMINO,'

Dn. ANDREAE TOL-sTADIO,

Comministro ad Templ. st. JacobiHolmensium indesesso, benefa-

ctori meo propensissimo.; Reverendo ac Doclijsmo DOMINO,

Dn. ANDREAE■g9J&D£3m ssi

Comministro in ©sini6(a Übjfflss im-pigerrimo \, .4 affini meo ex-

imie caro. (s'icentia mea collata in me beneficia) hoc quicquidestperpetua; oblervantire pignus 1Omnium Nominum Vesirorum

Cliens Humilimus

x ;

os^nnp'.

THEs. I.

i Oil perperamnec abs re me sa-Icturum arbitror, si'juxta plerisq; rece-ptam methodum,,atque secundum il-•lud Epicteti : agm

ovo-petTuv £7n'<rxsrs/is s<n , circavocis evolutio-nem paucis morer. Quod tamen ita in rcplanafaciemus, ut statim ad propositumseu rem ipsam properemus. Excommuni-cationis vocabulum quantum mihi con-siat,Latio olimignotum suit, tametsi rei i-psius quaevoci huic subjicitur,quaedam nonobscura indidem deprehendamus vestigia.Quitersius aliquanto ex mediae aetatis scri-ptoribus loqui amaverunt, ii scepius extracommunionem sacere , a communionesuspendere dixerunt. Videatur sulp. sev.1. z. Hisi. sacr.Castigatissimae latinitatis scri-ptores idem dicere videntur, quoties sa-

2eris interdicere alicui voluerunt, & illud!procul esle Prosani, ingeminant. soletetiamhaec excommunicatio accipi pro exilii spe-cie , quae aliasproseriptio dicitur qua o-mnia humanitatis jura& vicissitudines ossi-ciorum interdicebantur, seu judicialis cen-sura erat, qua violatoribus pacis publicae,aqua& igni interdicebatur, ut his sublidiis,quibus, vita humana contineatur, deflituti,in alias terras migrare, coge-entur quodetiam Ovid I.4. sasl. indicat

An quodin hia vita eausa ej?, bae perdiditexui

Hia novasit conjunx, hac duo magnaputant.In cujus locum deportationem substitutamasfirmant jureconsulti,ut colligere est ex 1;3-ssi adleg.lul.Pecul &aspeideliop.m.ioy,Dicituretiam haec excommunicatio aliasHamum, cujus vocis varias derivationescui volupe fuerit scire, potest adire dictumspeidelium p. 105. &c. Graecis quoque ean-dem hanc consuetudinem in ussi suisle con-slare potest vel ex svetonio qui I. 6. de Ne-rone resert, eum quo tempore in Graeciaperegrinabatur Eleusinis sacris, quorumimitatione impii & scelerati, praeconis vo-ce sutimovehantur , interdie haudqua-quamausum suisle. Huc spectant graeco-

3rum st>epv*i[tevoi(c. Et(i hunc ini-tiationis ritum in quibusdam latius paterecrediderim quippe cum non ad (aera sin-cta proprieq; sic dicta, sed etiam ad scholas& ea vetenl quaePhilosophoruvocibus crebro personabant, pertinuissevideatur. Hinc bipartita illa methodusfluxit <£ ctK^oa,s^a]iz>j, de quasciunt, qui vel leviter in Pythagoreorumdogmatibus sunt

Thes z.Ceterum ut adhuc in excommunicatio-

nis notionem intimamaltius penetremus,lucem ei ex oppositisquoque accendamus.sIvavjict yap ov (pciivijai.Ad melius itaque intelligendam excom-municationis naturam conducerevidetur,si quid noimvla, sit in sacris, spectamus. Hocvero illustrari quodamodo potest ex ea ,

quam incivilibusMivuv\en vocabulum ob-tinet, significatione. Ubijurium civitatisaequalem quandara inter cives participa-tionem hac voce designari siatis conslat,yid.Boecl.Insl. Pol.L i. c. i. Ab hec itaqueut dicere caepimus non multum abluderesacrorum communio videtur , quam eo-rundem templorum rituum ceterorumq;eodempertinentium rerum aequali usu acfruitione conslare arbitramur. Esle hanc

4sacrorum mvavlavfirmam satis acvalidamad hominum animos conglutinandos & inconcordiaretinendos,plurimis seriptorumlocis demonstrari pollet, si commentatio-ni libere indulgeremus Nunc id tantumobseryetur, quod apud Livium exstat dcAnnibale, cunctis miraculo fflisie, tot gen~tes, nationes

, populos , linguis , [aeris insiitutiadiversos e4 animorum concordiasub moderami~ne ipsius vixisse, qua: optari facilius, quamsperari in tantarerum omniumdissonantiasolet, Diligenter autem notandii est, mul-tum inter is diserepare ab alterius gentis sa-eris submoveri & suorum sacrorum com-munioneexpelli. Quamquam enimrespe-ctu eorum , a quorum sacris excludunturexcommunicati quoque illi quodamododici posIunt,qui a peregrinis arcentur; ma-gis tamen proprie excommunicari dicun-tur ii, quos scelusprobrumque in se admisisum velut putrida aut certe contactu noci-va membra, extra illam, qua antea conti-nebantur , consociationem exegit atqueproturbavit. sic etsi Romani clim pere-grinam disciplinam sacrificandi, sacraqueexterna cum sacrisiculis vatibusq; soro,Circo,urbe prohiberent, memoranteLi-viol. 39, c. 16. proprie tamen stricteq; lo-quendo, qui arcebantur, excommunicatos

5vix nuncuparim. Quemadmodum necillos, quos Judaeorum ratio ab (aeris suiscohibuit ac repressit. Quorum institutumcum carpit Juvenalis satyr. XIV. his verbis

Non monjlrare vias eadem niji[aera colentisjhtasitum adsontem solos deducere verpos

respexisse videtur nimium ejus gentisrigorem etiam circa illa quae innoxiae utilitatisadeoque cui vis, modo solam humanitati?notamasserat,praedanda esle jurisnaturalisconsulti censent. Qua in re licet salibusnonprorsus intempessivis utatur, Judaeo-rum tamen instituti rationem non penitusperdidisse aut perdere voluisse existiman-dus est ; Nobis enim constat gravissimaeDivinae legis comminationibus ab exter-norum commerciis populum hunc suisseretractum vid. Lev. ig. 3. & 20. 25. sed necsic quidem omnem illam satyricam no-tam (ibi facile eluent homines prae-posleri etiam ex salvatoris ipsius ap-probatione JivX'isyy]e? tov xuvcoira,KctsjcyjKov Ka]ct7tivov]eg Matth. 23.24. Chri-stianos quoque olirn ab Ethnicis a sacrisipsorum suisseremotos vel ex illa yr(/ost-rei constare potest, qua prosani ab inspe-ctione mysteriorum hunc in modum ar-cebantur si rk ass&yi q imyjs-

a KcCjdCKto vr(&ruv cly'iuv tpevyslv.

6Non tamen propter hanc exclusionemqua a communione sacrorum prosanorumad quam, quatenus Chnitiani, neutiquamadspirabant, segregabantur , Christianosullomodo excommunicatos perhibendosjudicamus.

Thes. 3.Patet hinc excommunicationis vocabu-

lumproprie ad eos pertinere, qui ab ejuscaetus ac corporis sacris, cui aliascivili vin-culo adjunguntur, ob scelus aliquod siveverum sive <pa,ivoy,tvov separantur exclu-dunturque. Quo ipso haud sciam an adhunc excommunicationis sensum strictiussumtum reserri queat prima parentumnostrorum expulsio. Nam ut admissumfacinus ceteraque omnia hic facile depre-henderim,castum tamen,a cujus sacrorumcommunionedivellebantur,adhuc deside-ro,nisi quis impietati Peirerii gratificandi!opinetur,ut praeadamitas ex orco revoce-mus. Interim quominus hoc exemplumritui excommunicationis quadantenuspradusisse statuamus,obstare nihil videtur.Propius huc spectare videtur exilium Cai-no irrogatum cum cassie fraterna manuspronuper inquinasset.sunt autem nonnullicx Theologis qui verba illa Geneseos 4. v.

714. & 16. dc expulsionc Ecdesiastica seu Ex-communicatione praecipue exaudiendaarbitrantur. Qua dere consularur Phei-serus in vexatis. Equidem cum ob desi-gnatum parricidium tum pro cetera suaimpietate, qua memoriam suinon nisi in-samem posteris relinquit, haud indignussuit,in quem Ecclesiae disciplinacensonumhoctelum primum vibraret Exserta ta-

men magis est illa gravissima Numiniscomminatio, quae habetur Gen. q. v.14.ubidenuntiat'ipse Deus e numero caetuq;sui populi excisurum se, quicumq; prepu-tii deponendi negligens, contumacia nonobsequio debito ad divina jusTa responde-ret. Neque attinetobjicere, eos non Ec-clesiae ligantis censione, sed Dei ipsius abEcclesiae limine suisse sequestratos. Namhic judicandumomnino videtur,obimpium consccleratumque animum abeo, cui jus istoc competit a numero gregisDivini tantisper removeri atque excludi,donec saniora pati consilia mens incipiat.De cetero, sive censura ha;c ab eo exerr-tur, cui jus hoc primario ac radicalitercompetit,sive ab eo,quiparticipati tantumjuris agit, parum interessc existimamus,Posteriores vero Judaei hunc sere ordinemsecuti sunt, ut qui leviora commilit pecca-

8ta, utpoteRabinum Magistrum autDocto-remcontemsit,vel proximum silum voca-vit Cervum, vel verba Rabinorum sprevit,& cetera quaeLeusten in depoen. Eccl. enu-merat, separaretur ad distantiam 4 Cubi-torum a societate uxoris aliorumque per30 dies, sed siresipiscentiam non ageret du-plicabatur & triplicabatur poena, quae spe-cies excommunicationis seiae respondetprohibitioni in Ecdesiis noslris, qua mem-orisEcclesiae interdiciturs.Caena.Erat prae-terea talis irruo aspectu saedus, cum nectondere nec lavare se licuerit. si temporehocce moriebatur, lapidabant tumulumejus, ad indicandum quod fuerit lapidatio-ne dignus, & haec species excommunica-tionis dicebatur . Qui vero majori-bus se miscuit peccatis ejiciebatur e syna-goga cum maledictionibus & diris, ubi ta-menLeusten asfirmat his licuisse templum& synagogam quidem intrare, sed per si-nistram viam, & hanc excommunicatio-nem videtur Deus intelligere Gen. 17.14.Qui non circumciditur , exseindetur e populissuis,quae verba,postquam variam a variis si-gnificationem traditam enumeravit,sic ex-ponit, quod talis &in hac vita &post hanc,li modo nonresipiseat, e sanctorumcxdudetur.Formulam, qua talis httoctvvd-

9yuy(&excommunicabatur, cuivolupe estscire, adeat dictum Leusten , quam nosbrevitati litantesreliquimus & hxc speciesexcommunicationis dicebatur mn- stvero peccator post omnia humana mediatotaliter &sinaliternon resipiseeret, de-stinabatur Tosi judicioDivino,uteo periret,nec amplius ad Ecclesiamrediret, qua spe-cie excommunicationis videtur AlexanderFaber Aerarius z. Tim, 4. &

hanc speciem excommunicationisvocabant.

Thes. 4.Breviter hic ritu excommunicandi

apud hebraos delibato,ulterius progredi-mur adEcclesiam primitivam, cujus o-mnium primam censuram Ecclesiasticamcum inspicimus, invenimus illam conjun-ctam suisse cum corporali & quidem ex-traordinariaaliqua castigatione, quemad-modum Apostolo Petro Ananiam & illiusuxorem ob manisestum mendacium. subi-ta morte intersiciendipotestas suit, Act. y.sic etiam Elymas lumine oculorum abApostoloPaulo privatus est, quod Evan-geliorestitit. Causa autem horum dono-rum extraordinariorum in Apostolis suitdesectus Civilis Magistratus,quo temporeEcclesia N. T. privata erat, quare dedit

10Christus Apostolis hanc potestatem extra-ordinariam, ut Ecclesiae decreta & consti-tutiones,contraomnes suos hostes & trans-gresTores rata forent. Quamdlu autem haecvis extraordinaria mansit incertum cst.Cae-tu vero Ecclesiae congregato & aucto, eratexcommunicatio communissimum suppli-cii genus, quo transgressor ab Ecclesia se-questrabatur, usq; dumpoenitentia agebat.Haec excommunicatio variis a variis au-ctoribus, nominibus esserebatur, quemad-modum Cyprianus variis in locis, voce ab-stineoutitur. sic etiam Graeciquod tales transgressores a communionepiorum separabantur; sic etiam sxxoVjeros'Iqg xoivunag TruijuTreiiriv ,

ac (>l7rjtscutKK\ti<riag dicebantur. si peccator sue-rit sacri ordinis , tum ab officio remo-vebatur & si vel postea poenitentiamegisset, nunquam priori officio sungi il-li permissum erat, sed in numerumLaicorumreserebatur. sic cum CorneliusEpiscopus Romanus narraret Fabio Epi-scopo Antiocheno de ordinationeHereti-caNovatiani, dicit Eusebius Hissi Eccles.1.6. c. 4J, Exiliis (Cc. Epilcopis ) unus pau*lo posl adEc desiam rediit , peccatum silum de-plorans ac consitens

, quem etiam populo eundopro illo intercedente, ad laicam communionemrecepimus, summus autem gradus aqud illos

11erat, ut qui praefracte poenitudinem patra-torum scelerum penitus abnueret, satanaedivexandus traderetur. Cujus exstat ex-emplii excommunicationis apud Paulumi.Cor. 5. y. Qui autem hujnsmodi exsecra-tione a communione Ecdesiae relegeba-tur, eum Graeci vocitarunt. Huicne quidem ad templi amplius postes acce-dendi potestas, sine interveniente emen-datione,dabatur. Funestarunt memoriamnominum suorum hujusmodi excommu-nicationeHymenaeus, Alexander aliiquequorum in sacris exstat facta mentio. Atrarior atque dirioraliquanto excommuni-catio habebatur illa, quae voce maramaths.peragebatur vid. 1. Cor. 16. qua denuncia-tionem adventusDomini significari voluntinterpretes. Qui hoc excommunicationispercellebatur sulmine, a conversatione o-mni $um popularibus luis excludebatur at-que intestabiles prorsus ducebantur. Quo-rum nomina sicute libro vitae putabanturexsculpta erasaque. vid. Alex.Ross. p. m.ji.

Thcs 5.Pertinet huc quoque lapsorum poeni-

tentia per certos inEcdcsia primitivaN.T.gradus ordinata dispensataqj. Primus dice-batur ubi homicidae aliiq; sce-lerati ante templi sores ab omnibus separa-ti 4 annos stabulabantur ingredientessup-

12pisce voce orantes, ut pro Te intercederentatque deprecqrentur. secundus gradus

vocabatur, ubi lapsi intra Eccle-liam quidem post cathecumenos, alios 4annos stabant, tantum ut verbum Dei audi-rent, sed eo peracto, statim exire jubeban-tur, tanquam precibus indigni. Tertiusgradus vtt oTrjua-eug veniebat nomine, quaeinteriorquaedam, admissio suit, ubi iterumaliquot annos morabatur, & cum cathecu-menis precibus publicis intererant. Adcla-mante autem Diacono : ite cathecumenimissa est, peenitentes simul cum cathecu-menis templo esserre pedes cogebantur.Obiter ausemhic decathecumenis notan-dum est, neque eos ante perceptum bapti-smum ad Eucharistiae mysteria admisTos,atque, quoties inter condonandum my-sterii hujus, iis praesentibus, siebat mentio,toties aenigmatico &parabolico expolitio-nis genere mysterii tanti revelationem de-claratam. Quare & hi excommunicariquodammodo accenseripoterunt.Quartusgradus avreung nuncupabatur, ubi inter si-deles quidem considebant & in omnibuscum illis ejusdem erant conditionis , neccum cathecumenis, cum missa celebraba-tur, exire cogebantur, sed Eucharistiae ta-men participes fieri nondum poterant.

A, /

13Atque hactenus excommunicationis gra-dus enumerati , quin h rm ad eumquem describemus excommunicandi ri-tum reserri possint, nihil obslare videtur.Nam jitusqui pe&tsyvldv dyMgudTuv con-tinebat, juremeritoq j eximendum arbitra-mur. vid. stratem. Hist. Eccl. p. 398. scqq.De cathecumenis autem quod diximus itacapiendum volumus, ut non nisi impro-prie intelligantur excommunicari dicipos-se. Id vero ex superioribus facile intelli-gitur, quippe cum jam antea nominamuseos tantum desidiexcommunicatos per-hiberi posse, qui ab eo corpore caetuque ,

cui pridem jungebantur,separati divulsiq;suere j facile ratio limitationis distinctio-nisque apparebit, in illis, qui non dum perbaptismum Ecclesiae inserticorpori erunt.Ceterum ut inEcclesialatina Abstenti, Ex-communicati, Anathematisati, ita apudGraecos erant iisdcm respondentes Cttotti-tttovJss) 7rpoy>kaUsjii. Peculiarisautem erat illa excommunicatio, qua Ju-daeorumnatio utebatur adversus samarita-nos , neque hic forte quatenus ex omissisaliquid peto, praetermittenda. Fiebat illaquadam cum (blemnitate tubarum, clan-gorem excitantibus Levitis, priusque exe-crationis in eos conceptae exemplum reci-'

14tantibus, quod non samaritanos modo,sedqui cum illis conversabatur una exeera-tionc involvebant. Hoc publice deindeinteromnes tribusrecitabatur, ut scirentomnes a samaritanorum sodalitiis atquefamiliaritate sedulo sibi cavendum absii-nendumque esse.

Thes 6.Ratio autem hujus severitatis exercita: in

Ecclcsia Dei, haud dubie ex poenarum in-dole, ad quas excommunicatio reserri de-bet, depromenda venit. Cum igitur secun-dummagnumillum Grotium 1. 2.cap. 20.

consiet poenas omnes adtria haeccereserri,utilitatem ejus, qui peccavit 5 ejus, cujusintererat non esse peccatum jdenique indi-stincte quorumlibet 5 ambigendum noncsi, quin itidem Ecclesiasiica haec vx&eirletatque KoXamg eosdem sibi habeat proposi-tos sines,eandem mctam.Quam autem uti-lis sit haec disciplinae ratio in omni societa-te, propefrusiraneum duco in tanta rerumluce operosedisserere. Nec minus in Ec-clesiasiico caetu, quam civili ea opus esse,quivis intelligit.Tametsienim satis consiatpraesentiore curaDeum Ecclesiae suae spon-Jaeque moderamen sibi in his terris ado-ptasse, quam alioru caetuum sodetatumq;:Tamen nihil obsiat quominus protervia

15haec ac non raro lasdvies, idoneis castiga-tionibuscompesci & ad aequi justiq; hahi-tum,quoties opus est,reduci queat, debeat-que. Bene ille apud eVi

c TroXevsrsTii; stt) tus ddmxv-ms exei-' Quare nec Ecclesia, peculiarisDei civitas & in qua vitae sanctimonia,etiam ad exemplum aliarum civitatumelucere debet, disciplinae exsors relinquipenitus debuit. sunt autem leges nihilaliud quam praecepta meliorum morumvitaeque honestioris: At haec usum nullumobtinebunt, nisi poenarum sanctionibuscommuniantur, in quibus idpraecipue spe-ctandum, ut sua magnitudine doloreque,quem incutiunt, exalperent dulcedinem acillecebram illam peccandi, quae ex gustudelictorumplerumque redundat. Nemoenim sere gratuito malus est 5 sed aut ma-nifestis praemis, aut spe, aut specie sane cu-jusdam boni ad peccandum impellimur.Hactenus igitur intendenda castigationisacerbitas, ut adblandam illam carnis sire-nem aures nostrae velut obsurdeseant. spe-ctat autem id ad cujusvis societatis mode-ratores, quam varietatem ratio disciplinaecx ipso temporum diverso habitu requiritatque exposeit. Est enim ubi t7r'{ja<ng quae-damexigitur 5 Est & ubi «Wi? locum suum

16habet. Haec omnia quomodo constituen-da liat facile conssituet,qui exemplis vitaeprobe instructum animum ad publicae reitractationem adtulerit. Cum depoenis hicagamus, quatenus illae cum in veteris tumnovi soederis Ecdesia exercitae suere oc-currit <£iAaAoy illaquaestio,de suppli-cio crucis, an scilicet illud inter Judaeos or*dinarie locum habuerit. Ubi tamen facilevidet B.L. meinhac quaestione,quae a no-stro argumento,. aliquanto remotior est,potius ro dsyosAyqsioveujov, quamspectasse. Neque enim alias crucis suppli-cium ad excommunicationem quicquamin specie pertineat. sub uno interim poe-narum genere facile concordabunt. Est il-la gravissimorum quorundam seriptorumadsertio, hocce supplicii genus, non minusJudaeis quam ceteris gentibus notum usur-patumque suisse. Quam in rem advocarisjotestBaronius, spondanus multique alii,ed quum ventum est ad verum , sensus

moresque repugnant. Exemplis enim le-ctionumque auctoritatibus adeo sententiaillaobruitur, parum ut sani coloris eiinesise, facile deprehendatur. Adeat, cui otiumcst,super hac reCasaubon: in exercitationi-bus ad Baron. Eexercit. 16. sect. 77.Joh.Gcrhardum in Harmonia Passionis cap. 13.

17Calixtum in concordia Evangelica 1. 6,c. ir.Grot. in annotatis Evangelicis p. 208. quiomnes satis luculenter docent, aRomanis,Persis, Graecisque hoc excogitatum cre-broque,et(i cum quodam discrimine,usur-patum. Nam apud Graecus & Persas, mo-do diritas facinoris facta erat, raro perso-narumhic discrimen agebatur. Apud Ro-manos vero in servos peculiariter hoc sup-plicii genus conflictatum erat Unde fre-quens is metus servis apud Comicos ap-pingitur. Apud Plautum in Milite glorio-lb \servus,noli, inquit, minitari,scio crucem mi-hi futuram scpulchrum , ibi majores mei silisunt, pater, avus , proavus , Abavus. Quarequod ad supplicium 1 oc attinet accom-modati] sospitatorinoslro Chriflo, a spur-cis impiisque Judaeis, tenendum esl jam du-duma gentilibus ritibus in peregrinos He-braeum populum transivjsle. Praecipueposlquam Pompei armis devictus imperiiRomani majestatem agnoseere atque re-vereri occoeperat. Et in turbonem,qualemChristum caeca impiaque gens illi interpre-tabatur, servile supplicium optime qua-drare videbatur , plus quippe quam aliudullum ad insamiam valiturum.

Thes. 7.Ceterumut ad ordinem revertamur &

18ad Excommunicationem, notandum veroejus ului soedissimum progrestu tempo-rumaPradligiatoribus& divinorum insti-tutorum depravatoribus abusum adjun-ctum suisse. Praecipue insamiam suam hocsiagitio adaugere voluilse videntur Ponti-sicesRomani, quisolis (ibi Clavis ligantissolventisque potestatem concessam clami-tantes, motus turbasque ingentes inEccle-sia Dei scepissime hacre concitarunt. Mit-to Victoris praecipitem audaciam, quanonunum hominem sed universam orientisEcclesiam ab occidentali in controversiade celebrationePaschatis dissidentem ana ■themate serire laaud quaquam verebatur.Quod facinus hactenus inEcdesia inus-tum, non paucis cordatis hominibusipsicjjIrenxo vehementer stomachum movit.Hinc de eo socrates lib. 5. c. iz. d/aijqa,inquit, sioaavsiii, ciKowayqiricu/ toI; iv rrjaeriaa.7ri i~£iAs.rsupra modum astuant eis, qui inAsui contrarium sentiebant, [aeratum commu-nionem denegabat. Primus hic suit, quisu-percilium Pontificale nimis aperte extu-lit atque offendit; non tamen posfremus.Quis neseit, quae,quantaque passus sit Hen-

j sicus IV. a Gregorip VII, cum primo exse-crationis siras mucrone percussum varieper Rudolphum severum adversasium i-

19psi concitatum, lacesseret, mox excitatoadversus Patrem silio, Regalibus eundemse abdicare compelleret, iterataq; fulgura-tione adversus eum detonaret.Nec desunt,qui memorias prodiderunt, tanto inopti-mii imperatorem odio Pontificem exaspe-ratii suisse,ut hostia in ignem projecta, dia-bolicis artibus resciscere diseuperet, quemsata terminum prasscriplissent vitas impe-ratoris. Adeo scilicet, ut exclamat Vel-lejus, odium,

certnminibus ortum, ultra metumdurat, &ne quidem in vitiis deponitur, nequeAnte invidum ejse definit, quam ejse desiit. Con-gruunt haec probra ei Pontifici, quipessi-mis artibus ad eam dignitatem prorepse-rat Constanter enim traditur Brasuti co-qui opera abusum ad veneno cibos insi-edendos; quopostquam conciderat Bene-dictus ejus nominis Nonus, cathedramGregorius sine populi suffragio invasit.Imitabantur decessorem Urbanus & Pa-scalius, quare factum, utultraquinque an-nos a morte Henrici nemo corpus ipsiusterrae mandare,solitisq; sepulturae ritibu ex-ornare auderet. Expertus suit eadem tan-demPontificum tela etiam impius ille in-gratusque silius HenricusV. Quam autematrociter publicas rei tranquillitas hujus-modi Pontificum aulis consaudata ac con-

20vulsasuit, ex eorum temporum historia,abunde agnosci poterit. saepe quoque innundinationestrasmigravit temerarius hicexcommunicandi abusus. Quippe Grego-rius Nonus postquam Fridericum II. tar-dius quam volebat Pontisex, adbellum sa-crum prosectum cxcommunicaverat; re-secrare conceptas impie dirasante abnuit,quam centum viginti milleauri unius Ec-clesiaeRomanas persolveret. Quam pecu-niarum Aun v Imperator ne felicissima qui-dem expeditione declinare ac redimereapud avarum Pontificem valuit. Felix ta-men utrinque Fredericus suisset, si hacte-nus malum stetisset j sed ipse dum aberat,Pontisex suo sulmine, seditiosisque machi-namentis essecit, ut ingens rebellio rede-unti imperatori quasi inipso limine oc-curreret. Desecerat,praeter aliasregiones,universa Apuleja, non sine magnis moxcladibus aa officium redigenda. Verumpost quam nimia jam insolentia ac Tyran-nide Tarpejus ille Vaejovis sulmen iterumadversus innocuum laudatissimumqucPrincipem conquassarat, adeo hoc omni-bus bonis, etiam ipsius Pontificis satelliti-bus indignum visum , ut universam indeItaliam longe gravistima Guelphorum Gi-bellinorumq; factio distraxerit. Quorum

21

hi caelari indigne illatam injuriam molcstcserebant: illi Pontificum Tyrannidem ar-mis propugnare parabant: Duravitquehaec tactio annos plurimos magna infinito-rum hominum utriusque strage. sic Cle-mens VI.Ludovicum pacis amantissimumcommunione suspendit. Gregorius III. inConcilio Romae habito Leonem impera-torem Constantinopolitanum ab Ecclesiaelimine sequcstravit. Cujus facti causa dignaprosecto est quae in periculo imperatorisinscribatur. scilicet ob sublatum scedissi-mum BKavoAcCj&cig abulum, & ob diu ex-ercitamimpiam ei£a>Xopaviavremotam,ju-rium Eccldiae Dei exsors factus est a pessi-mo sacrisiculo servorumqueservo, impe-rator optimus. Involvebat haec excom-municatio etiameos universos, qui idolo-'latriam hanc tollere atque abolere alla-borarunt. Qua de re videatur Caspinia-nus. Ab Innocentio pari licentiaprimumPhilippusFrederici primisilius,- Mox Ot-to Quartus sulmine adssati suerunt. Illequidem, quia actutum ad crepitum digito-rum Pontificiis absistere imperii conten-tione detrectavit : Hic quod latisundiaItalica, quaeiniqvus posTestbr Pontisex de-tinebat, imperio & antiquis ligitimisquepossessbribus asserere fuerit adgressus. Ve-rumenimvero quid opus est ut inre con-

22

scssa & orbi universo notissima diutiusim-morer, praecipue cum etiam hodierno diescedistima ausa sua Pontifices non plane re-misere { Equidem quo ad Imperatoresadtinet, seculo huic nostro gratulandumessi quod discussa jam caligine ex prosun-do tenebrarum in lucem scientia; ac veri-tatis emergere pars melior ac potior Eu-ropa; caeperit ,* hactenus quidem ut Ponti-sicum sulminahaec pro brutis & satuis, utreipsa sunt, imperantium pleriq; habeant.Quod tametsi non ita seculo nostro proprium sit, quin & plurimi eadem altoani-'rno spreverint 5 haectamen,quod vulgi ani-mus magis sobrius se insatuari non patia-tur ut ad minima illatonitruareverentiamPrincipis excutiat5 quodque nec ipsi Pon-tisices Imperantium majestatem tam pro-sane tractare crudeque amplius audeant,eanostrum temporum peculiaris, Dei be-neficio,estfelicitas. Alias satis constat in-ter eos, qui Romani Pontificis vestigia lin-gunt, annuatim stato tempore omnes or-thodoxos tanquam intestabiles quosdamdiris devoveri& obtuso illo anathematummucrone seriri ac percelli. Ad quas ta-men diras exsecrationes nemo vere Chri-stianus hodie cohorrescit aut magis mo-vetur ,

Quamsi durasilex autJiet Marpcsia cautes

23

Praecipue cum non obscuris sospitatorisnostri pollicitis sulciamur, futurum ut im-piae hujusmodi imprecationes in auctoriscapita revolvantur. Permittamus igiturillis ritu semei convitiis suis maledictisqucpiorii caetus ex septicolli illa Babele quan-tum velint incessere: satis gnari maledi-cum istud prosanorum hominum mur-mur, postquam irrito sibilo aerem verbe-raverat in ipsos penitus recasurum.

Thesi 8-Qui attentiore mentis oculo haec omnia

lustrat & Judaicam & Primitivae & illiusquaepostmodum secuta est, excommuni-cationem, non accuset Ecclesiam nostramnovitatis, quasi Ecclesia nostra ex puroodio vel ex cerebro pastorum,disciplinamsictam exerceret,nam haec respectu Eccle-siarum jamdictarum levissima est. solentEcclesiae nostrae hanc disciplinam in illapeccata tantum exercere, quorum inLegi-sterio nostro suetico mentio clare & ex-presle no habetur,isleod; tales transgresso-res judicibus Politicis sistere non poliunt.His primo ante oculos solent ponere illo-rum peccata, ad poenitentiam admonere;sivero non resipiscant, ab usu sacrae caenaeremovere. Multa& omnia adhuc placuitserenissimo nostro Regi tentare quamillos

24penitus ab Ecclesiae communione remo-vere, ita ut jusserit illos civilipoena ad poe-nitentiamallici. si autempoit haechuma-namedia, nullam poenitentiam sacerentillos tandem pastor a communione nontantumEcclesiae j sed etiam convectioniscum hominibus praeter domesticos remo-vit ita ut Jsialiqui intelligcrentur illoru vi-ta& conyersatione uti, etiam hi poena Ec-clesiastica puniantur. Haec saltem attigissede Ecclesiae nostrae excoruunicatione sus-siciant,de cetero frustraneum sane ducointanta luce, cum omnia haec dillucidepro-ponant nobis constitutiones Ecclesialticaecapite decimo, diutius morari, ideoqueadexteros pedem promovere volumus.

Thes 9.Jam antea submonuimus, non solum in-

tra Ecclesiae pomaeria, sedetiam apud aliasprosanas gentes excommunicationis huncritum exercitatum suisse. scilicet cumomnibus natura instillarit summum istudNumen quod universo huic moderatur,sanctissimum ac ab omni immunditiequam maxime remotum esso 5 colligereobvium erat etiam hujusmodi esse eosoportere, qui ipsum propitium saventem-que sibi habere exoptarent. Hinc elegan-ter senecae prorsus ad mentem sacra-

25rum literarum. Necvittimis, inquit, licetoptimasini aurae/ prafulgeanr, Deorum esi ho-nos-, sedpia acretia voluntate venerantium 1. 1,

deBenes c. 6, Apud Hieroclem versus subDei ipsius persona ita habet (VwEvtrepetcrT yavvsscu rttrov ctrtrov cXvst-

Piis hominibus magia delector,quam ipso calo.Hinc Tibuli. lib.i.Eleg. i.

Cajia placent superis.

Neq; aliter Porphyrius diro%’;? 1.2. ra

tc%roraiv &vovjcev7j TTsOs TO TUV &V0piBVUV /iAe ttbi.

Magnifice etiam&pieMinucius inOctavioDeus , inquit, in nojira dedicandus est mente ,

in imo consectanduspetlore.Litabilis hostia bonusanimus,pura mens &sincera conscientia. Qui in-nocentiam colit,Deosupplicati quijustitiam,Deolibat i quifraudibus abjiinet, propitiat Deum }

qui hominem periculo surripit , opimam vi[li-mamDeo cadit. Plinii hoc est Panegyr. c.Animadverte etiam Deos ipsbs y non tam accura-tis adorantium precibus , quam innocentia ££*

/anilitate Utari. Plura hujus generis di-cta passim apud Ethnicos scriptores legun-tur, ex quibus manisestum est, persuasissi-mum ipsis suisse sanctos, quantum quidemhumana infirmitas patitur, ac illibatos exi-stere eos debere, qui cum successu Diis sa-cere meditabantur. Hinc non est miran-dumvoluisse eos, quoties saecis operaban-

26tur, cos a se separare atque a sacris sejunge-re,quos criminis alicujus insamia coinqui-naverat.Nampraeterquam quod vereban-tur merito ne ad ipsos velut contagionecontactuque malum serperet, quemadmo-dum soletmaltusepitts simplici ac innocenti la-bem affricare , testc seneca. Et secundum Ju-venal.

- — Dedit bae consio labem,Et dabit in plures slent, grex tottu in agris ,

Unius scabie cadit porrigineporci.Trisidum quoque illud est Tt>Mj(&t?iv

'enctri&h, oKTTreq svvm. Etiam id juresubvereri poterant, ne ob quorundaminsi-gnitam malitiam, sperato pietatis suse fru-ctu exciderent. Nimirum ut est apud He-siod. op.& D. C. I. V. ctg TTOXXttKl (c svuTrcicrcc

/,r ~ 'N \ ■ ~ •/

' /

troAig tectu* a,vd(3og e7ra,v(>si, og tu aAtractim(c d^cLs-ctAa, sjLy%a,vcijoti)viAend\isGrotius 1.2.c. 21. $. 2. de J.B. &. P. qui more suo egregietotum hunc locum illustravit.Placuitigiturmultisetiam hujusmodi submotione a sa-cris coerctionem quandam adversus male-sicos expromere, Tua: quoque detestationisac a talibus ssagitiis aversationis testatiusquoddam Irae ratione quasi exhibituri in-digitamentum atque specimen. Et cumne in civilibus quidem negotiis facile quiscum probrosis sceleratisque hominibus

27commercium agitet; multo hoc minus insacris,quae peculiarem quandam sanctimo-niam exposcunt, Ubi concedendum judi-carunt; Hinc toties illa apud Poetas inge-minantur:

- - - Procul o procul esie prosaniVirg. 6. Airteid.

- — Gressiu removete Prosani,Claudian. 1. 1, deraptu proserp. Prosanosquippe eos appellarunt gentiles, qui pro-brorum contaminatorumq; morum con-sidi sibi erant. Atque ex his, si qui turbaesiesie reliquae immisicuerint, post divulgatofacinore ad poenas siuppliciaque raptaban-tur. Cujus rei exemplum exstat de adole-Icentibus quibusdam Acarnanibus apudLiv. lib. 31. Perhibetur etiam Numen ali-quando, praesientiori vindicta audaculosil-los& impuratos, qui ceu d/Myrm irrumpe-re ad siacraeorum audebant, punivi (Te. Cae-citate autem potissimum curiosios mulcta-re credebatiir, unde manavit illud Tibulli:

Hunc mihi non oculissit timuisie meis.

Lib.i. Eleg. 7.Forte ex Historia sacra quae1. sam. 6. desicribitur, deducta desiumtaquesuperstitione, ut eruditisquibusdam visium.Nam id quidem in universium siatisconstat,quaKctuclpAiu multaex limpidissimis hisicesiontib? ad sieculentosrivulos & male deri-

28vata Ethnicorum incilia defluxerint. Utdeuniverso sacrificiorum inter hos Cho-ragio, de Nudipedaliis & idgenus plurimisaliispridem doctis est observatum. Quodevidentiusetiam adhuc intelligetur,si con-sideremus ex quo sonte & hoc fluxerit,quod asacris suis hos quoq; protelarunt,qui nocte proxima nuptialis thori am-plexibus illigati veneri suisse credebantur.Hinc Tibulluslib. 2. Eleg. 1.

Vos quoqueprocul jubeo( disceditc ab arisj)Que is tulit heslernagaudianotie ventu.

Ovid. I. Amor. Eleg. 10.Annua venerunt cerealis tempora /acrisecubat in vacuo sola puella toro.

His tamen ad sacra itaaccessus concede-batur, si aqua se fluviali diligenter proluisisent. Quod itidem ex sacris eos sontibushausislcconslare potest. Ex Levit. 15. v. 16.Deut. zj. v. 10. De hac consuetudine capi-endus est Persius sat. 2.

Hac sanste utposcas, Tiberino in stumine mergisMane caput bis terq. noclcmstuminepurgas.Ubi secundum Casaubonum Lubinam &

alios perNoctem,nocturnum concubitumintelligit. Neque viri solum aqua lustraridebebant, sed etiam mulieres. Quare apudsuetonium deAtia matre Augusti legimusexpergefactam illam , quasi a concubitu

29mariti se purificasse cap. 94. Et de iisdemJuvenalis sat. 6.

Hibernum [ralla glacie de[cendet in amnemTer matutino Tiberi mergetur Is" [sisVorticibus timidum caput abluet - -

Nec praetereundus locus, qui in eadem sa-tyra legitur , quamvis ad superiora per-tineat.

Illepetit veniam, quoties non abstinet uxor,

Concubitu,[aeris, obsiervandisque diebus,Magnaq3 debetur violato pcena cadurco.

Notat autem salmasius in Exercitat. Pli-nianis solitas mulieres &es/a,o(po^lasiiurcu a-pud Athenienses per totos sacrorum diesstramentis quibusdam in templo incuba-re, qua; utplurimum iis herbis ac soliis sar-ta suere qus castitati conducere Cxistiman-tur.stramentorii vero hoc genus cadurcusa Juvenale prassenti loco vocitatur, qua dcre consulendi commentatores. sed nechi tantum qui talibus sese somniis impuras-se videbantur abluiprius aqua pura necesisum sibi judicarunt; verum etiam, qui qua-libuscunque somniis importunis aliisqucscaevis ominibus terrebantur ac sortisquandam in deterius euntis y,{jct{ioKrjv sor-midabant, hujusinodi proluendi se con-suetudinemadse pertinere duxere, si ritesacris interesse ac denunciatum sulmen de-

30clinare disicuperent. Huc spectat Annae il-ludapud silium Italicum 1. g.

Namque ajper somno dirus me impleverathorror, \

Tercj 3 stuam Dido, ter cum clamore vocarat.Et Leta exuitans ostenderat ora sichem,Que dum abigo menti sub lucem utvisa

secundent,Oro Celicolas, ac vivo purgor in amni.

Itemquc lineae apud Maronem 1. g.- - - Mox eneamsomnussreliquit,surgit etherii JpeRans orientia JolisLumina, rite cavis undam de stumine

palmissustulit, ac tales essudit ad ethera voces.

Addatur Propertius 1. 5. Eleg. 8- &• h4-Eleg, 4. Quod si qui religiosiores paullohaberi vellent,ii ad probationes hasce mo-lam salsam addebant, ut conslare potesl exPlauti Amphitruone Act. 2..sC.2. ReRe dicit,ut commemoravit,[omnium narrat tibi. sedmu-lier,poslquamexperretla es,prodigialiJovi,aut

mola slalsa hodie aut thure comprecatum opor-tuit. Conser, Martial. I. 7. Epigram. 55.Fuisseautem hanclotionem signuminno-centisanimi, qui nullius rei improbe pa-tratae libi consictus esset, cum infinitascriptorumtestimonia evincunt, tumlu-sulento siuffragio comprobat illaPilatsipesl

31capitale supplicium sospitatori denuncia-tum, ablutio, de qua Mattii. 27. 24. Nequeest ut hicoriginem exaudiamus, qui hac inrejudaicos ritus imitatum statuit.ris enim notae sunt quae Merillus notis adPassionis historiam observat,vix probabileesse,Pilatum hominemRomanum moresJudaeorum sequi voluisse. Quod quidemhac in re parum necessarium erat, cumdomesticisexemplis abundabat Nam&ipsi Romani, non tantum ad avertendamsomniorum scaevitatem,- verum etiam adexpiandam caedem sive factam sive con-sensu approbatamprolutionibus saepissimeutebantur: Quae res ad assinem valde ob-servationemnos ultro deducit. Quippe &

illi qui bellis, quaeraro sinesanguine & cae-de constant, diutius adsueverant, impurijudicabantur,atque adeo a sacris remove-bantur, usque quo lymphis sebona sideperpurgasTent. Quam oo causam ssineasapud Virg. 1. 2. Troja discedens sacra attre-ctare prius noluitquam stuminevivo cor-pus lustrasset, eoque patrem precabatur,is ceu mundior sacros humeris sublatospenates secum esserret: audiamus ipsum:

Tu genitor cape sacra manupatriossa penates}

Me Bello e tanto digrejsum ac cade recenti/Ittrettare nesas , donec mestumine vivoAhluem

32Mirum hoc videri poterat praecipue inbellopio justoque. sed tamen & hic (aevaaliqua cruentaque saepe intervenire, resipsa satis testatur. Hinc deDavide in sacrisliteris legimus, denegatam ipsi facultatemDeo templum exstruendi, quod manus i-psius multo sanguine, etsi piojustoq; duel-lo esfuso, manarunt. Quod mirari parumsubit, li perpendamus tanti apud universihujus Architectum aestimari sanctissimumhoc animal, plenum rationis ac consilii,quem hominem vocamus, ut etiam ab iisolim, qui sine culpa aliquem intersecerintexpiationem exegerit. Atque cum Graeciveteres idem secuti suerint, credibileesteos morem illumex hebraea gente, quem-admodum aliamulta,suisse mutuatos. Indeapud Graecos quosque,qui Chrissianisiriumprositebantur, diu canon observatus est,quo sacris ad tempus arcebantur, qui ho-stem qualicunque bello intersecissent vid.Grot.J. B. B. z. 14. 10. Neque hicpraeter-eundum est Graecos quoque illos excom-municassc, qui alio modo vel loco myste-ria seu cultus Divinos exercuerunt, quem-admodii patet ex Alcibiade, quod, quandoinsamia aspergcbatur illum mDomosuasaceremyslcria, excommunicabatur. Hi namqueritus, qui nocte in honoremCcreris&Bac-

33chiperagebantur, a magistra tu & tota civi-tate, utpublice agerentur,instituti erant acsimul vetitum ne quis privatus eos noctuperageret domi sqae. Apud Druidas in-ter praecipua poenarum genera suspensio-nem a sacris suisse testatur Caesar 6. lib.Bell.Gallici.

Thes 10.

Haec hactenussufficere possunt ad osten*dendumritus hujus, frequentem cum in-tra, tum extra Ecdcsiae pomoeria, usurpa-tionem. Quibus equidem adtexivariae hucpertinentes quaestiones poffent, ni ea res,eam, quam neccssitas nobisimperat, bre-vitatem, in longius produceret ac dilata-ret. Quaeri quippe solet: An regum sub-limis dignitas sulmine hoc casu ullo adflariqueat debeatve ? Quod tametsi neget An-ton, deHominii\. 6. de poenit. Ecclesiast. c.9.inanetantum illudpoppysina, quo demul-cere cos tentat,esse, graviori fundamentonixa docetcommunis Theologorum or-thodoxae veritatis adfirmatio vid. Danha-veri Hadosbph. Phoen. 2. p. m, 163. Venire& hoc in quaessionem consuevit, possit neinteger aliquis caetus, seu, utplanius dicam,tota aliqua Ecclesia anathematis sulmineseriri/’ Qua in re, qui negationem tuen-tur,probabiliorib? argumentis &firmiori-

34bus nervis niti videntur. Raro enimeo usque malitia inolevit, ut, si majorac aliquanto numerosior caetus exstiterit,de omnibus plane conclamata res existi-mari queat. Quo accedit Divina illacau-tio ne cum zizania triticum imprudenterextirpetur. Atque hanc eandem modera-tionem (equi sueverunt, qui in civilibus,delictis poenas sanciunt. Numcrosa e-nim supplicia, cladi sunt similiora, quammedicina:, docente Tacito Ann. 49. j. Ve-rum enimvero cum a praestantibus Theo-logis accuratius hae quaestiones pertractarisoleant, nobisq; ritus tantum imaginem ad-umbrare& ex veterum scriptorum monu-mentis pauca colligere constitutumfuerit,vela hic contrahimus. Concedat autemnobis Deus Optim. Max. ita vitam hic

transigamus, ne unquam caeleste illud7roAiTiv1u.it clausum nobis

deprehendamus,Ttyosjo.