QENDRA KOSOVARE PËR REHABILITIMIN E TË MBIJETUARVE TË TORTURËSTHE KOSOVA REHABILITATION CENTRE FOR TORTURE VICTIMS

Standardet e të Drejtave të Njeriut në Institucionet Korrektuese dhe qendrat e

paraburgimit në Kosovë

Report Vjetor Janar – Dhjetor 2012

Raporti i pestë vjetor, Mars 2013

QKRMT, Prishtinë

QENDRA KOSOVARE PËR REHABILITIMIN E TË MBIJETUARVE TË TORTURËS KOSOVA REHABILITATION CENTRE FOR TORTURE VICTIMS

Standardet e të Drejtave të Njeriut në Institucionet Korrektuese dhe qendrat e

Projekti “Promovimi i respektimit të të drejtave të njeriut në

qendrat korrektuese dhe të paraburgimit” është projekt i

mbështetur nga Fondacioni për Shoqëri të Hapur (OSI). Ky projekt

menagjohet dhe implementohet nga Qendra Kosovare për

Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës (QKRMT) në

bashkëpunim me DIGNITY- Insitutin Danez kundër Torturës.

Pikëpamjet dhe mendimet e shprehura në këtë raport janë

përgjegjësi e Qendrës Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve

të Torturës – QKRMT, dhe jo domosdoshmërisht pasqyrojnë

politikën zyrtare dhe qëndrimet e OSI.

Konkluzionet dhe rekomandimet në këtë raport dalin nga puna

monitoruese e QKRMT gjatë vitit 2012.

Autor: Alban Muriqi, Menagjer i projektit (QKRMT)

Redaktorë: Dr. Feride Rushiti, Drejtoreshë Ekzekutive e QKRMT-së

Louise Johannsen, Zyrtare Ligjore

Monitoruesit: Dr. Feride Rushiti, Drejtoreshë Ekzekutive e QKRMT-së

Alban Muriqi, Jurist

Fatmire Haliti, Juriste

Dr. Reshat Bajrami, Mjek

Dr. Osman Veliu, Mjek

Kontakti: QKRMT Rr. Hamëz Jashari 16b/2 10000 Prishtinë, Kosovë Tel/Fax: +381 (0)38 243 707 E-mail: info@krct.org Website: www.krct.org

3

Monitorimi i të drejtave të njeriut në vendet e paraburgimit në Kosovë Të gjithë personat e privuar nga liria (PPL) duhet të trajtohen njerëzisht

dhe të respektohet dinjiteti i tyre si qenie njerëzore. Këto të drejta janë

mishëruar në dokumente ndërkombëtare, rajonale dhe kombëtare që

kanë karakter ligjor të detyrueshëm.

Të paraburgosurit dhe të burgosurit janë vecanërisht në rrezik për t’iu

shkelur të drejtat, duke qenë se PPL mbahen larg vëmendjes së

opinionit. Prandaj, roli i shoqërisë civile si monitorues i jashtëm dhe i

pavarur është thelbësor në parandalimin, dokumentimin dhe

adresimin e shkeljeve të mundshme të drejtave të njeriut në vendet e

ndalimit në Kosovë.

Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës

(QKRMT) po hynë në vitin e katërmbëdhjetë të ekzistencës së saj. Që

nga viti 1999, kjo organizatë ka punuar në parandalimin e torturës dhe

rahabilitimin e ish të burgosurve të traumatizuar në Kosovë. Mandati i

QKRMT-së është unik krahasuar me OJQ-të tjera Kosovare për të

drejtat e njeriut, në kuptimin që ka një mandat specifik për luftimin e

torturës përmes monitorimit dhe dokumentimit parandalues të

vendeve të ndalimit duke u ofruar ndihmë viktimave të torturës

përmes programeve të saj rehabilituese.

Qëllimi i kësaj pune monitoruese është që të vlerësoj pajtueshmërinë

me standardeve ligjore regionale dhe ndërkombëtare në vendet e

ndalimit, të parandalojë shkeljet e të drejtave të njeriut në vendet e

ndalimit dhe në mënyrë të tërthortë të zgjerojë tranparencën dhe

legjitimitetin e Shërbimit Korrektues të Kosovës (SHKK) dhe Policisë së

Kosovës (PK). Për më tepër, aktivitetet monitoruese janë zgjeruar në

përfshirjen e stacioneve policore dhe institucioneve korrektuese (2007)

dhe institucioneve të shëndetit mendor (2010). Si rezultat i këtyre

vizitave, ekipet monitoruese kanë dalë me gjetje dhe rekomandime

konkrete.

Raporti i tanishëm paraqet një sintezë të vrojtimeve të mbledhura dhe

rekomandimet e zhvillimet e bazuara në 20 vizita monitoruese përgjatë

vitit 2012.

4

QKRMT shpreh faliminderimet për bashkëpunimin e vazhdueshëm dhe

konktruktiv të SHKK-së dhe PK-së dhe konsideron atë si njohje të punës

së saj duke qenë se autoritetet shpesh i janë përgjigjur pozitivisht

rekomandimeve të saj duke ndërmarr hapa konkret për të përmirësuar

kushtet në vendet e ndalimit dhe respektimin e të drejtave të njeriut

për këta persona.

Përmes një qasjeje profesionale, QKRMT ka ndërtuar një marrëdhënie

besimi dhe konfidencialiteti me të ndaluarit dhe familjet e tyre. Përvoja

e QKRMT-së në monitorimin e vendeve të ndalimit në Kosovë është e

mirënjohur për akterët më të rëndësishëm vendor, regjional dhe ata

ndërkombëtarë. Raportet e monitorimit të QKRMT-së shërbejnë për

gjenerimin e veprimeve konkrete nga institucionet vendimmarrëse dhe

gjetjet e saj janë cituar rregullisht nga Departamenti i Shtetit të SHBA-

së, Raporti i Progesit i Komisionit të Bashkimit Evropian, dhe Komiteti

Evropian për Parandalimin e Torturës.

Si pjesë e përpjekjeve të vazhdueshme për të institucionalizuar

monitorimin e pavaruar në vendet e ndalimit në nivel vendi- dhe në

pajtim me Protokolin e Konventës Kundër Turturës (OP-CAT) që

parasheh themelimin e mekanizmit kombëtar parandalues, QKRMT-ja

ka nisur diskutimin me instutucionet relevante me qëllim të krijimit të

një makanizmi të tillë në Kosovë. Si rezulat i këtyre aktiviteteve, një

marrëveshje bashkëpunimi me Institucionit e Avokatit të Popullit,

QKRMT-në dhe Këshillin për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të

Njeriut (KLMDNJ) është nënshkruar me 10 maj 2011.

Si rezultat i këtij Memorandimi, është themeluar një organ i

përbashkët i emëruar “Komiteti Drejtues”. Ky organ, i cili kryesohet nga

IAP, QKRMT-së dhe KMDNJ-së ka zhvilluar aktivitete në promovimin e

të drejtave të personave të privuar nga liria dhe do të vënë themelet

për krijimin e MKP në pajtim me protokolin Opcional të Konventës

Kundër Torturës të OBK-së.

Dr. Feride Rushiti

QKRMT- Drejtoreshë Ekzekutive

5

Përmbajtja:

Lista e shkurtesave ........................................................................... 7

HYRJE ................................................................................................ 9

Mandati i QKRMT-së për të monitoruar vendet e paraburgimit. 11

Objektivi ...................................................................................... 11

Metodologjia ............................................................................... 12

Korniza ligjore dhe standardet ................................................ 13

Programi i vizitës ..................................................................... 13

Organizimi dhe përgatitja e vizitave ........................................ 15

Përbërja e ekipeve monitoruese ............................................. 16

Zhvillimi i vizitave .................................................................... 16

Përcjellja/pasimi i gjetjeve dhe rekomandimeve të misionit .. 18

Rezultatet e monitorimit/gjetjet dhe rekomandimet .................... 19

Trajtimi ........................................................................................ 19

Tortura dhe keqtrajtimi ............................................................... 19

Qendra Korrektuese në Lipjan .................................................... 21

Përdorimi i vetmisë/izolimit ........................................................ 22

Marrëdhënjet mes personelit dhe të

burgosurve/paraburgosurve ....................................................... 24

Siguria për personelin, të dënuarit dhe të paraburgosurit ............. 26

Kushtet e punës për personelin ...................................................... 27

Masat brojtëse.............................................................................28

Informimi i të dënuarve dhe të paraburgosurve për të drejtat dhe

detyrat.........................................................................................30

Sanksionet disiplinore.................................................................32

Procedurat e ankesave ................................................................ 38

Kushtet material ............................................................................. 42

Akomodimi dhe mbipopullimi ..................................................... 42

Dhomat, shtretërit dhe veshjet ................................................... 45

Drita, ventilimi dhe ngrohja ........................................................ 47

6

Ambientet sanitare ..................................................................... 49

Ushqimi dhe ambientet e kuzhinës ............................................. 51

Regjimi dhe aktivitetet ................................................................... 53

Kontakti me botën e jashtme ...................................................... 59

Edukimi ....................................................................................... 62

Aktivitetet sportive, rekreative dhe kulturore ............................ 64

Shërbimi shëndetësor ..................................................................... 68

Trajtimi mjekësor ........................................................................ 71

Furnizimi me barna ..................................................................... 72

Shërbimet psikologjike dhe psikiatrike ....................................... 73

Shërbimet dentare ...................................................................... 75

Personeli dhe kushtet e punës .................................................... 75

Çështje tematike: Matja e kualitetit të jetës në burg ..................... 80

Avokimi dhe vetëdijësimi................................................................ 82

Tryezë e rrumbullakët “Mekanizmi Kombëtar për Parandalimin e

Torturës-sfidat dhe mundësitë ” ................................................. 83

Tryeza “Roli i monitoruesve të jashtëm në respektimin e të

drejtave të personave të privuar nga liria” ................................. 84

Konferenca Vjetore në gjetjet e monitorimit

dhe rekomandimet ..................................................................... 85

Mekanizmi Institucional për parandalimin e torturës ................ 89

7

Lista e shkurtesave

KPK Kodi Penal i Kosovës

KPPK Kodi i Procedurës Penale të Kosovës

CPT Komiteti Europian për Parandalimin e Torturës dhe

trajtimit jonjerëzor, degradues dhe ndëshkues

CRD Civil Rights Defenders

ECHR Konventa Europiane për Mbrojtje e të Drejtave të

Njeriut dhe Lirive Themelore

EIDHR Instrumenti Europian për Demokraci dhe të Drejta të

Njeriut

EULEX Misioni Europian e sundimit të ligjit në Kosovë

HRW Human Rights Watch

ICCPR Konventa Ndërkombëtare për të Drejtat Civile dhe

Politike

ICESCR Konventa Ndërkombëtare mbi Mbrojtjen e Drejtave

Ekonomike, Sociale dhe Kulturore

ICRC Komiteti Ndërkombëtar i Kryqit të Kuq

SHKK Shërbimi Korrektues i Kosovës

PK Policia e Kosovës

QKRMT Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të

Torturës

LESP Ligji mbi Ekzekutimin e Sanksioneve Penale

MKP Mekanizmi Kombëtar Parandalues

OPCAT Protokolli Opsional i Konventës së OKB-së kundër

Torturës dhe formave tjera të keqtrajtimit, trajtimit

jonjerëzor, degradues dhe ndëshkimit

OSBE Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Europë

8

SMR Rregulat standarde minimale për trajtimin e të

burgosurve

UDHR Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut

UNCAT Konventa kundër Torturës dhe formave tjera të

keqtrajtimit, trajtimit jonjerëzor, degradues ose

ndëshkimit

UNMIK Misioni i Përkohshëm i Kombeve të Bashkuara në

Kosovë

9

HYRJE

Qendra Kosovare për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës

(QKRMT) është organizatë e pavarur, joqeveritare, dhe jo-

fitimprurëse që është themeluar në vitin 1999 me mision për të

ofruar trajtim si dhe rehabilitimin e viktimave e torturës në Kosovë.

Me kalimin e kohës QKRMT-ja ka zgjeruar mandatin e saj duke

përfshirë promovimin e respektimit të të drejtave të njeriut me

qëllim të parandalimit dhe çrrënjosjes së torturës dhe keqtrajtimit.

Si pjesë e këtyre përpjekjeve, QKRMT-ja i monitoron vendet e

ndalimit, përfshirë burgjet, qendrat e paraburgimit, dhomat e

mbajtjes në polici dhe institucionet e shëndetit mendor.

Gjatë këtij viti, qendra më e madhe korrektuese në Dubravë e cila

akomodon mbi 1000 të bugosur është ballafaquar me sfida të

ndryshme si ikje të një të burgosuri e cila është përcjellë më

largimin e Drejtorit të Përgjithshëm për t’u zëvendësuar nga një

Bord i Përkohshëm. Bordi i Përkohshëm në fillim të punës së tij

është ballafaquar me sfida në përmirësimin e situatës dhe

menagjimin e përgjithshëm të këtij institucioni, dhe pastaj me

grevën e urisë të të burgosurve për ligjin mbi amnistinë, që kishte

ndikim në zhvillimet e përgjithshme në këtë institucion. Poashtu ka

pasur vonesa dhe shtyrje në procesin e rekrutimit të Drejtorit të ri,

që ka zgjatur rreth 6 muaj. Gjatë verës së vitit 2012 është realizuar

rekrutimi i pothuaj gjithë drejtorëve dhe zëvendës-drejtorëve të

Institucioneve Korrektuese, duke përfshirë sistematizimin dhe ri-

caktimin e drejtorëve të mëparshëm. Poashtu, gjatë vitit 2012, në

vazhdën e reformave të përgjithshme në sistemin penitensiar, ka

filluar procesi i decentralizimit në shërbimin korrektues, që

përfshinë një ri-organizim më të gjerë dhe nevojën për zhvillimin e

kapaciteteve në këtë fushë.

Derisa QKRMT, kryen monitorimin në një varg vendesh të

paraburgimit, duke përfshirë institucionet korrektuese (burgjet),

qendrat e paraparaburgimit, stacionet policore, dhe institucionet

psikiatrike (qendrat e shëndetit mendor), raporti aktual adreson

10

vetëm gjetjet e grumbulluara në burgje dhe qendra të

paraburgimit. Gjetjet e mbledhura në dhomat e ndalimit në

stacionet e policisë dhe ato institucionet psikiatrike trajtohen në

raporte të veçanta, të cilat mund të shkarkohen në:

http://www.krct.org/site

11

Mandati i QKRMT-së për të monitoruar vendet e paraburgimit.

QMRKT-ja bënë monitorimin e burgjeve dhe qendrave të

paraburgimit bazuar në Memorandumin e Mirëkuptimit (MiM) me

Ministrinë e Drejtësisë (MD). MiM përtërihet çdo vit dhe herën e

fundit është bërë me 23 nëntor 2012. MiM përcakton mënyrën e

bashkëpunimit me MD dhe QKRMT-së për qasje në institucionet

korrektuese të Kosovës, duke i mundësuar ekipeve monitoruese të

QKRMT-së qasje të plotë në të gjitha institucionet korrektuese të

Kosovës.

Përveç punës monitoruese, QKRMT-ja së bashku me Institucionin e

Avokatit të Popullit (IAP) dhe Këshillin për Mbrojtjen e të Drejtave

të Njeriut (KMDLNJ) ka nënshkruar Marrëveshjen e bashkëpunimit

me 10 Maj 2010 e cila ka hapur rrugë themelimit të Këshillit

Drejtues, i mandatuar për të ndërmarrë vizita të përbashkëta të

pavarura monitoruese në vendet e ndalimit dhe avokuar për

krijimin e Mekanizmit Kombëtar Parandalues (MKP).

QKRMT shpreh mirënjohje dhe falënderime Ministrisë së Drejtësisë

(MD) dhe Shërbimit Korrektues të Kosovës (SHKK) për

bashkëpunimin e vazhdueshëm dhe mbështetjen e pakursyer

ekipeve monitoruese të QKRMT-së në të gjitha nivelet.

Objektivi E drejta për të mos iu ekpozuar torturës ose trajtimit mizor,

çnjerëzor ose ndëshkimit është e garantuar me ligj, udhëzime dhe

standarde ndërkombëtare, kombëtare dhe regjionale.

Monitorimi i vendeve ku mbahen personat e privuar nga liria është

esencial, ngase këta janë kategori e ndjeshme dhe në rrezik për t’u

keqrajtuar dhe madje torturuar. Personat e privuar nga liria kanë

12

ndikim shumë të kufizuar në fatin e tyre dhe tërësisht varen nga

autoritetet për të garantuar dhe mbrojtur të drejtat e tyre.

Atëherë kur zhvillohet në mënyrë profesionale, monitorimi i

institucioneve korrektuese dhe të paraburgimit kontribuon në më

shumë transparencë dhe llogaridhënie dhe fuqizon legjitimitetin

dhe besimin e opinionit në këto institucione.

Vizitat monitoruese të ndërmarra nga QKRMT-ja kanë për qëllim të

sigurojnë në vecanti:

• Një vlerësim të mënyrës së trajtimit dhe mbrojtjen e të

burgosurve dhe paraburgosurve;

• Një vlerësim të kushteve materiale/kushteve të jetesës në

Qendrat Korrektuese dhe të Paraburgimit;

• Një vlerësim të funksionimit të mekanizmit të

mbrendshëm të ankesave.

• Një shqyrtim të parametrave tjerë relevant, duke përfshirë

regjimin dhe aktivitetet, kontaktin me botën e jashtme,

shëndetësinë, nevojat e veçanta të grupeve të

rrezikuara/ndieshme etj;

• Ofron rekomandime për Drejtorin dhe stafin, SHKK/MD,

MSH etj.

Metodologjia

Për të siguruar se të gjitha vizitat monitoruese janë kryer në

mënyrë profesionale dhe në pajtim me parimet e monitorimit të

vendeve të ndalimit, QKRMT-ja ka zhvilluar një doracak i cili

parasheh qartë metodologjinë që zbatohet në të gjitha vizitat

monitoruese për monitorimin e këtyre vendeve.

13

Korniza ligjore dhe standardet

QKRMT ndërmerr punën e saj monitoruese duke u bazuar në të

drejtat, parimet dhe standardet e përcaktuara në Konventën e

OKB-së Kundër Torturës (UNCAT) dhe Protokolin Opsional të saj

(OP-CAT), Konventen Europiane kundër Torturës dhe Standardet

Minimale të Komitetit Evropian për Parandalimin e Torturës të

Këshillit të Evropës (Standardet e CPT-së) për trajtimin e personave

të ndaluar, Rregullat Standarde Minimale për Trajtimin e të

Burgosurve (SMR), Ligjin mbi Ekzekutimin e Sanksioneve Penale

(LESP) si dhe udhëzimet administrative përkatëse.

Programi i vizitës

Në fillim të çdo viti, ekipi monitorues përpilon një listë të qendrave

të paraburgimit për që do të jenë objekt i vizitave në bazë të

kritereve si në vijim: (i) rreziqet e mundshme ose faktike, (ii)

informatat në dispozicion, duke përfshirë numrin e ankesave, ose

kur nuk ka asnjë ankesë, numrin e të dënuarve/paraburgosurve etj,

(iii) qendrat që nuk vizitohen shpesh etj. Përgjatë vitit 2012, QKRMT

ka kryer gjithsej 20 vizita (përfshirë tri në janar 2013 në QK në

Dubravë) në Qendrat Korrektuese dhe të Paraburgimit në Kosovë.

Vizitat e QRKMT-së në qendrat e korrektuese dhe paraburgimit gjatë 2012

Emri i Institucionit Data e vizitës Lloji i vizitës dhe përbërja e njësisë

QP Prishtinë/Pristina (Njësia

e psikiatrisë)

3 shkurt 2012 QKRMT vizitë tematike

QP Gjilan/Gnjilane 14 mars 2012 QKRMT Vizitë tematike

QK

Smrekonicë/Smrekovnica

23 mars 2012 QKRMT, Vizitë testuese

në kuadër të hulumtimit

“Matja e kualitetit të jetës

14

në burg”

QK Dubravë/Dubrava 13 prill 2012 QKRMT, Vizitë testuese

në kuadër të hulumtimit

“Matja e kualitetit të jetës

në burg”

QP Gjilan/Gnjilane 24 maj 2012 Vizitë sistematike e

Këshillit Drejtues (Task

Forcës)

QP Prizren 6 qershor

2012

QKRMT vizitë sistematike

QK Lipjan/Lipjani 12 qershor

2012

QKRMT/DIGNITY, vizitë e

përbashkët në kuadër të

hulumtimit “Kuptimi i

reformave në burgje”

QP Prishtinë/Pristina 10 korrik

2012

QKRMT Vizitë tematike

QP Pejë/Pec 31 gusht 2012 QKRMT Vizitë tematike

dhe vizitë përcjellëse

QK Dubravë/Dubrava 7 shtator

2012

QKRMT Vizitë tematike

(Greva e urisë)

QP Lipjan/Lipjani 21 shtator

2012

QKRMT Vizitë tematike

QK

Smrekonicë/Smrekovnica

4 tetor 2012 QKRMT Vizitë tematike

QP Lipjan/Lipjani 10 tetor 2012 QKRMT Vizitë përcjellëse

QK Lipjan/Lipjani 31 tetor 2012 QKRMT Vizitë tematike

QP Gjilan/Gnjilane 6 nëntor 2012 QKRMT Vizitë tematike

dhe vizitë përcjellëse

QP Gjilan/Gnjilane 16 nëntor

2012

QKRMT Vizitë përcjellëse

QK Dubravë/Dubrava 22 nëntor

2012

QKRMT Vizitë sistematike

dhe vizitë në kuadër të

hulumtimit “Kuptimi i

reformave në burgje”

Vizitat sistematike apo të rregullta ndërmerren me qëllim të

vlerësimit të gjithë ambientit dhe kushteve të jetesës dhe zhvillimit

15

të intervistave private. Këto vizita shërbejnë për mbledhjen dhe

analizën e informatave që ndërlidhen me të gjitha aspektet e

trajtimit dhe mbrojtjes të dënuarve dhe të paraburgosurve si dhe

kushteve materiale/kushteve të jetesës së tyre. Në secilën vizitë

vëmendje e vecantë i është kushtuar vlerësimit të funksionimit të

mekanizmit të ankesave-mundësisë së ofruar të dënuarve për të

paraqitur ankesa dhe mënyrën e procesimit të tyre. Gjendja e

përgjithshme është vlerësuar në bazë të indikatorëve paraprak,

rekomandimeve të mëparshme si dhe zhvillimeve aktuale në këto

qëndra.

Vizitat përcjellëse synojnë përcjelljen e aspekteve specifike të

ndalimit (burgimit/paraburgimit), rastet individuale ose zbatimin e

rekomandimeve të mëparshme.

Vizitat tematike kanë në fokusuar vlerësimin e menagjimit të

masave disiplinore, kontaktet me botën e jashtme, grevat e urisë,

rastet e vdekjeve dhe vetvrasjeve, ankesat ose pretendimet për

keqtrajtim apo përdorim të forcës, kujdesit shëndetësor, raportet

ndërmjet personelit/menagjmentit dhe të

burgosurve/paraburgosurve, grupeve të rrezikuara etj.

Organizimi dhe përgatitja e vizitave

Vëmendje e veçantë gjatë vizitave monitoruese i është kushtuar

përgatitjes dhe strukturimit të vizitave monitoruese me qëllim të

realizimit të objektivave. Për të siguruar rezultate të strukturuara,

ekspertët e QKRMT-së kanë përgatitur një listë të vlerësimit të

indikatorëve dhe kanë zhvilluar një raportim të strukturuar

paraprak bazuar në praktikat e monitorimit të Komitetit për

Parandalimin e Torturës dhe nën-Komitetit për Parandalimin e

Torturës.

Para çdo vizite, secilit anëtarë të ekipit monitorues i është siguruar

informacioni themelor dhe të dhënat e nevojshme për vlerësim të

aspekteve të ndryshme dhe specifike të institucionit që vizitohet.

16

Rolet dhe përgjegjësitë janë ndarë mbrenda anëtarëve të grupit

dhe secilit ekspert i është dhënë detyrë e vecantë.

Para çdo vizite, informacioni i mbledhur gjatë vizitave paraprake

(intervistave me të burgosurit, të paraburgosurit, menagjerët dhe

personelin) është shqyrtuar dhe vlerësuar. Informacioni i siguruar

nga organizatat e të drejtave të njeriut dhe trupat tjerë monitorues

poashtu është marrë në konsiderim, si dhe informacioni i

mbledhur nëpërmjet bisedave me të afërmit e të dënuarve është

përdorur poashtu si burim informacioni.

Përbërja e ekipeve monitoruese

Përbërja e ekipeve monitoruese të QKRMT-së është mbështetur në

parimin e kombinimit të aftësive profesionale dhe ruajtjen e

balancës gjinore. Në kuadër të QKRMT-së janë gjithsej 5

monitorues të rregullt, duke përfshirë 3 juristë dhe 2 doktorë të

mjekësisë. Cdo herë kur është e mundur, njësia përbëhet nga

ekspert femra dhe meshkuj për të siguruar balancën gjinore.

Zhvillimi i vizitave

Shumica e vizitave monitoruese – vizitat sistematike – përfshijnë

një varg aktivitetesh. Varësisht nga madhësia e ekipit dhe grupeve

të ekspertëve këto aktivitete mund të ndërmirren njëkohësisht.

Të gjitha vizitat fillojnë me një takim me drejtuesin e institucionit.

Qëllimi i këtij takimi është njohja me misionin e ekipit monitories,

qëllimet dhe objektivat, mbledhja e informacioneve nga

këndvështrimi i menagjmentit, si dhe përcjellja e progresit të arritur

në raport me rekomandimet e mëparshme.

Vizita sistematike poashtu përfshinë një vlerësim të

dhënave/regjistrave lidhur me personat e privuar nga liria. Kjo fazë

17

ka për qëllim të kuptuarit e qartë të problemeve që ndërlidhen me

masat disiplinore, shërbimet mjekësore, administrimin e edukimit

dhe aktiviteteve, higjienën dhe nivelet e përdorimit të forcës nga

ana e stafit të regjimit etj.

Ekipi monitorues i kushton vëmendje dhe kohë monitorimit të

kushteve materiale, duke përfshirë dhomat, ambientet e të sapo-

ardhurve/pranuarve, ambienteve sanitare, kuzhinës, hapësirave të

jashtme, bibliotekës, ambienteve të ndihmës së parë dhe kujdesit

shëndetësor, dhomave për takimeve të veçanta, hapësirave për

aktivitete fetare, si dhe ambienteve të personelit.

Takimet dhe intervistat janë zhvilluar me të burgosurit dhe të

paraburgosurit për të vlerësuar trajtimin dhe masat mbrojtëse që

zbatohen, mirëqenien e tyre të përgjithshme, kontaktet me botën e

jashtme kushtet shëndetësore, qasjen në regjime dhe aktivitete të

tjera etj. Për këto qëllime, QKRMT-ja ka zhvilluar një udhëzues të

qartë mbi intervistimin dhe kontaktet personale, dhe të gjitha

intervistat janë zhvilluar privatisht për të siguruar konfidencialitetin

dhe mbrojtjen e të intervistuarve.

Mjekët në kuadër të ekipeve monitoruese i kushtojnë vëmendje

vlerësimit të ambienteve mjekësore, furnizimit me medikamente

dhe trajtimit të dënuarve dhe paraburgosurve të sëmurë. Kjo

realizohet përmes ekzaminimeve të përgjithshme të kushteve fizike

dhe pajisjeve përkatëse si dhe përmes intervistave me personelin

mjekësor, infermierët dhe pacientët.

Para takimit me menagjmentin e institucionit korrektues, ekipi

monitorues mban një takim të brendshëm për të diskutuar

rezultatet e monitorimit/gjetjet dhe rekomandimet.

Në fund, ekipi monitorues takohet me udhëheqësin e institucionit

përkatës për t’ia prezantuar një përmbledhje të shkurtë të vizitës,

gjetjet dhe rekomandimet e mundshme. Ekipi poashtu shpjegon

procedurat e ndjekura gjatë realizimit të vizitës. Të gjitha vizitat

shoqërohen me një raport të shkruar i cili përfshinë gjetjet kryesore

dhe rekomandimet.

18

Përcjellja/pasimi i gjetjeve dhe rekomandimeve të misionit

Përcjellja e zbatimit të rekomandimeve është po aq me rëndësi sa

edhe vetë monitorimi i institucioneve korrektuese. Bazuar në

indikatorët e theksuar më lartë, QKRMT-ja paraqet rekomandimet

personalisht dhe në mënyrë të shkruar pas çdo vizite monitoruese.

Këto rekomandime ndahen me menagjmentin e institucionit dhe

në disa raste me Shërbimin Korrektues të Kosovës (SHKK) dhe

Ministrinë e Drejtësisë varësisht natyrës së gjetjeve dhe autoritetit

përgjegjës për të ndërmarr veprimet dhe masat lidhur me situatën

konkrete.

Rekomandimet e ekipeve të QKRMT-së gjithmonë janë mirëpritur

dhe vlerësuar nga autoritetet e e institucionet e vizituara dhe SHKK

dhe në çdo rast kanë shprehur vullnetin për t’i pasur në

konsideratë dhe zbatuar rekomandimet.

19

Rezultatet e monitorimit/gjetjet dhe rekomandimet

Trajtimi

Neni 10 i Konventës Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe

Politike (ICCPR) thotë se: “Të gjithë personat e privuar nga liria

duhet të trajtohen me humanizëm dhe me respekt për dinjitetin e

tyre të pandarë njerëzor”.

Neni 3 i Konventës Europiane mbi të Drejtat e Njeriut, për më tepër

thekson se “Askush nuk duhet të jetë subjekt i torturës ose trajtimit

çnjerëzor, degradues ose poshtërues”

Tortura me fjalë të tjera është e ndaluar në kuptimin absolut me të

drejtën ndërkombëtare dhe nuk mund të arsyetohet nën kurrëfarë

rrethanash. Mbrojtja nga tortura është e drejtë njerëzore e

patjetërsueshme, dhe turtura nuk arësyetohet qoftë ajo me

rrethana të emergjencës, çështje e sigurisë shtetërore apo arsye të

tjera.

Tortura dhe keqtrajtimi

Trajtimi i personave të dënuar sikurse edhe atyre në paraburgim në

institucionet korrektuese në Kosovë ka shënuar trend të

përmirësimit, duke iu falenderuar veprimeve të ndërmarra nga

autoritetet vendore si dhe atyre ndërkombëtare.

Bazuar në vrojtimet sistematike dhe të vazhdueshme, QKRMT ka

përshpytjen se gjatë viteve të fundit është shënuar ngritje e

vetëdijes tek personat në paraburgim dhe të burgosurit mbi të

drejtat e tyre, si dhe tek drejtuesit e institucioneve ashtu edhe

personeli. QKRMT ka vërejtur përmirësim tek institucionet për të

mirëkuptuar problemet me të cilat ballafaqohen personat në

paraburgim dhe të burgosurit gjatë qëndrimit të tyre në këto

institucione, si dhe duket që ka më tepër fokusim në adresimin e

problemeve individuale, gjë që përbën një zhvillim shumë pozitiv.

20

Përkundër kësaj që u tha, QKRMT-ja mbetet seriozisht e shqetësuar

për rritjen e pretendimeve për keqtrajtim të ushtruar ndaj të

privuarve nga liria nga ana e personelit në vendet e paraburgimit

në Kosovë.

Qendra Korrektuese në Dubravë

QKRMT-ja ka vazhduar edhe gjatë vitit 2012 të pranojë një numër

ankesash nga të dënuarit për keqtrajtim nga ana e Njësisë të

Ndërhyrjes Speciale në QK në Dubravë, sikurse edhe në vitin

paraprak, përshirë ankesa për keëtrajtim fizik dhe verbal.

Përkundër rekomandimeve të rregullta të QKRMT-së në vitet

paraprake për të ndërmarr veprime të menjëhershme, në këtë

aspekt është shënuar progres i kufizuar.

Përveq keqtrajtimeve nga Njësia e Ndërhyrjes Speciale,

monitoruesit e QKRMT-së poashtu kanë pranuar ankesa për sjellje

jo të mira nga gardianët e rregullt, duke filluar nga fyerjet,

kërcënimet e madje edhe keqtrajtimet fizike.

Kërcënimet e dhunës dhe keqtrajtimit nga gardianët e rregullt

duket poashtu të shënojnë rritje në Qendrën Korrektuese në

Dubravë gjatë grevës së urisë. Në shtator 2012, QKRMT ka zhvilluar

intervista me një numër të të burgosurve grevist në të cilën kishin

hyrë afër 500 të dënuar që kërkonin përfshirjen e Amnisrtisë si

kategori kushtetuese. Pas këtyre intervistave, ishte e qartë që të

dënuarit nuk kishin caktuar ndonjë përfaqësues nga frika e

represaljeve në kuptimin e transferit, kërcënimeve verbale apo

edhe keqtrajtimit fizik. Kjo frikë nga gardianët e burgut dhe

personeli, ka dëmtuar në masë të madhe komunikimin mes të

burgosurve, ngase vetëm informacion i kufizuar është dhënë për

media.

Shqetësim i vazhdueshëm mbetet e transferi i të burgosurve nga

një burg në tjetrin, për shkak që konsiderohet se zbatohet nga

autoritetet të burgut kundër të burgosurve si mjet hakmarrës: psh.

21

në një rast një i burgosur nga QK në Dubravë është ballafaquar me

disa transfere gjatë vitit 2011-2012. Duke iu referuar këtij rast,

QKRMT i ka shprehur shqetësimin e saj SHKK dhe Ministrisë së

Drejtësisë për lëvizjet e shpeshta të të burgosurve që aplikohet si

dënim për udhëheqësit e grevës dhe atyre që japin kritika ndaj

menagjmentit të burgut. Si rezultat i kësaj, SHKK ka kthyer të

dënuarin në QK në Dubravë dhe ai nuk është lëvizë më tutje nga ajo

kohë.

Qendra Korrektuese në Lipjan

Derisa QKRMT-ja ka evidentuar përmirësime të konsiderueshme sa

i përket trajtimit të femrave dhe të miturve në QK në Lipjan në

tetor 2012, monitoruesit kanë vazhduar të marrin ankesa nga të

miturit e privuar nga liria për zbatim të tepruar të forcës nga

oficerët korrektues, përfshirë rrahjet e tre të miturve me shuplakë

ku edhe drejtori i qendrës ishte informuar rreth rastin dhe më

pastaj nuk ka pasur ankesa. Pas disa muajsh, njëri nga tre të miturit

ka telefonuar QKRMT-në dhe është ankuar për rrahje nga

personeli. Menagjmenti i QK në Lipjan ka zhvilluar hetime rreth

pretendimeve për keqtrajtim në rastin e parë dhe nuk ka gjetur

shkelje/abuzim ana e personelit. Megjithatë, pas reagimit të

QKRMT-së për rastin e fundit për keqtrajtim (rrahjet nga personeli),

menangjmenti i këtij institucioni ka krijuar një bord hetues dhe

personelit përgjegjës të këtij institucioni i është tërhequr vërejtja

nga menagjmenti.

QKRMT-ja poashtu ka dokumentuar zbatim të tepruar të mjeteve

kufizuese në Pejë (në gusht 2012) përfshirë zbatimin e pa arsyetuar

të prangave gjatë gjykimeve, duke shkaktuar plagë dhe lëndime

personave të privuar nga liria. Në të njëjtën vizitë në QP në Pejë,

njësia e QKRMT-së ka identifikuar një rast të zbatimit të tepruar të

masës së izolimit për shkak të sëmundjes infektuese. I burgosuri

ishte mbajtur nën këtë masë më gjatë sesa ishte udhëzuar nga

mjeku, duke bërë këtë rast një burgim të paligjshëm. QKRMT ka

22

vënë kontakt më autoritetet e burgut, ka takuar mjekun e

institucionit e cila ka rezultuar me lirimin e të dënuarit nga kjo

masë.

Derisa keqtrajtimi fizik është zbatuar në numër të izoluar të rasteve

në vitin 2011, QRKMT- ja konstaton që përkundër ngritjes së

mirëkuptimit dhe të vetëdijes për përgjegjësitë ligjore, ankesat dhe

pohimet për keqtrajtim kanë shënuar rritje gjatë vitit 2012, e cila

për QRMKT-në mbetet një shqetësim i madh.

Rekomandimet:

• Të ndalohen menjëherë të gjitha format e keqtrajtimit, në

vecanti zbatimi i forcës dhe kërcënimeve për përdorim të

forcës. (Veprimi: Ministria e Drejtësisë, SHKK,

Managjmenti i të gjitha qendrave);

• Trajnim i vazhdueshëm të gardianve të burgjeve mbi të

drejtat e njeriut, në vecanti trajnime mbi trajtimin e të

miturve të privuar nga liria. (QK në Dubravë dhe Lipjan );

• Të ndërrmirren masa ligjore dhe disiplinore ndaj

gardianëve në burgje që janë përgjegjës për keqtrajtim të

burgosurve dhe të miturve. (Veprimi: Managjenti i QK në

Dubravë dhe Lipjan).

Përdorimi i vetmisë/izolimit

Sipas LESP, dhomat e vetmisë ose izolimit parashihen të strehojnë

vetëm të paraburgosurit ose të burgosurit që kryejne vepra

diciplinore.

Sikur në vitin 2011, edhe gjatë këtij viti QKRMT konstaton që

zbatimi i vetmisë ose izolimit është zbatuar përgjithësisht në pajtim

me ligjin e aplikueshëm (LESP) dhe si masë e fundit.

23

Kushtet materiale në dhomat që përdoren për vetmi/izolim të të

dënuarve dhe paraburgosurve, në përgjithësi përceptohen si të

varfëra dhe qëndrimi në këto dhoma mund të qojë në trajtim

degradues. QKRMT ka vërejtur në vecanti kushtet e papranueshme

të jetesës në Pavionin 2 në QK në Dubravë ku nyjet sanitare ishin

jofunksionale. Kushtet jo higjenike në dhomat e izolimit janë

vërejtur nga monitoruesit edhe QP në Prizren.

Rastet e personave që nuk njoftohen për gjatësinë e qëndrimit në

izolim poashtu mbetet një problem në QK në Dubravë.1

Mbipopullimi i burgjeve dhe i qendrave të paraburgimit mbetet një

problem në gjithë Kosovën. Në veçanti në pjesën dytë të vitit 2012,

kjo ka penguar administrimin e drejtë të dhomave të izolimit, të

cilat në shumë raste janë përdorur për të paraburgosurit dhe në

disa raste për të burgosurit derisa janë gjetur zgjidhje tjera.

Vendosja e të dënuarve dhe të paraburgosurve në dhoma të

izolimit është e papranueshme dhe kjo praktikë paraqet shkelje të

rëndë të dinjitetit të këtyre personave si dhe shkelje të ligjeve

Kombëtare, Regjionale dhe Ndërkombëtare.

Përderisa QKRMT më parë ka mbledhur të dhëna për ankesat mbi

mungesën e konkrolleve ditore mjekësore gjatë qëndrimit në izolim

në QK në Dubravë, QKRMT shpreh kënaqësinë që të konstatoj që

gjatë vitit 2012 janë zhvilluar kontrolle mjekësore të rregullta në

pajtim me ligjin. Megjithatë, QKRMT ka hasur në një rast në QP

Pejë ku një person i privuar nga liria ka qëndruar në izolim për

shtatë ditë, përkundër faktit se përshkrimi mjekësor rekomandonte

vetëm pesë ditë qendrim në izolim për shkak të shëndetit të tij.

Rekomandimi:

• Sigurojë që dhomat që përdoren për izolim t’i plotësojnë

kushtet adekuate dhe që masat e izolimit të zbatohen në

mënyrë striktë në pajtim me ligjin. (Veprimi: Managjmenti

1 LEPS: Neni 114.5 “Vendimi i arësyetuar mbi masën disiplinore bëhet në

mënyrë të shkruar dhe dorëzohet personit të dënuar”.

24

i të gjitha institucioneve korrektuese, Minsitria e

Drejtësisë);

• Të respektohen të drejtat e personave të cilëve iu është

shqiptuar masa e izolimit, në vecanti e drejta në

informacion.

• Të shmangen praktikat e vendosjes të burgosurve në

dhoma të izolimit, edhe për kohë të shkurte. (Veprimi:

Managjmenti i të gjitha institucioneve korrektuese).

Marrëdhënjet mes personelit dhe të burgosurve/paraburgosurve Gjatë vizitave monitoruese në vitin 2012, QKRMT i ka kushtuar një

vëmendje të vecant marrëdhënieve mes personelit dhe të

burgosurve. Zhvillimi i marrëdhënjeve konstruktive dhe pozitive

midis personelit dhe të paraburgosurve është qenësor në uljen e

rrezikut të keqtrajtimeve, por edhe në ngritjen e nivelit të sigurisë

brenda institucionit dhe krijimin e kushteve të pranueshme të

jetesës dhe punës për të paraburgosurit dhe personelin. Kjo ka një

rëndësi të vecant, ngase raportet përkeqësuara shpiejnë në një

ambient të mosbesimit dhe pasigurisë mes të paraburgosurve si

dhe poashtu në raport me personelin e institucioneve korrektuese.

Bazuar në gjetjet e mbledhura gjatë vitit 2012, QKRMT konstaton

që marrëdhëniet mes personelit dhe të dënuarve dhe të

paraburgosurve janë përkeqësuar dhe janë tensiouar shumë, në

vecanti në QK në Dubravë dhe në disa raste të izoluara në QP dhe

QK në Lipjan.

QKRMT poashtu ka monitoruar rregullisht rastet marrëdhënieve të

dobëta, formale dhe distancore mes personelit dhe të

dënuarve/paraburgosurve, ku personeli shpesh komunikon me të

dënuarit dhe paraburgosurit në mënyrë të ashpër.

Në QK në Dubravë, QKRMT ka vërejtur në përgjithsi frikë mes të

burgosurve për të folur për trajtimin e tyre nga gardianët e burgut

25

dhe shumë prej tyre kanë shprehur drojën e represaljeve për shkak

të pjesëmarrjes në intervista, e cila është mjaftë shqetësuese.

QKRMT ka pranuar poashtu një numër të ankesave rreth personelit

që i injoron kërkesat legjitime të të dënuarve dhe burgosurve,

shkelje të pajustifikueshme të privatësisë nga ana e Njësisë së

Ndërhyrjes Speciale në QK në Dubravë, trajtim jo të barabartë të të

dënuarve dhe të paraburgosurve në lidhje me kërkesat dhe ankesat

e paraqitura etj., e cila shkakton një klimë të tensionuar të

mosbesimit mes personelit dhe të dënuarve.

Një shembull konkret i mungesës së besimit është shënuar në

Pavionin 1 në QK në Dubravë. Në mungesë të kushteve sanitare në

dhomat e tyre, të dënuarit nuk kanë janë të detyruar që të kërcasin

në derë dhe t’u kërkojnë gardianëve të burgut qasje në tualete. Në

bazë të disa intervistave me të dënuarit, gardianët e burgut bëhen

nervoz për shkak të kërcitjeve në dyer dhe shpesh reagojnë ose

duke i goditur të dënuarit me shuplaka dhe duke u thënë “kryeni në

shishe” ose duke u thënë “ kush jeni ju që kërcisni në derën time”

etj.2

Për më tepër, në disa intervista të zhvilluara të dënuarit dhe

personeli në QK në Dubravë vënë në pah që korrupsioni dhe

familjarizimi mbetet shqetësim për gjithë sistemin, i cili cënon

efektshmërisht procedurat e drejta dhe transparente dhe pastaj

përsëri i përkeqëson marrëdhëniet edhe ashtu të tensionuara mes

personelit dhe të dënuarve. Procedurat e pa qarta sa i përket

kategorizimit të të dënuarve në regjime të ndryshme- dhe

beneficionet që ata mund t’i marrin nga kjo, në vecanti shkakton

gjerësisht frustrim dhe paknaqësi mes të dënuarve.

Sic është thënë edhe nga SHKK, QKRMT rithekson që marrëdhëniet

pozitive personel-i dënuar varen në masë të madhe nga sigurimi i

2 Qasje e lehtë në banjo me kushte edekuate dhe sigurimi i standardeve të

duhura të higjienës është komponentë themelore për një embient njerëzor

(CPT/Inf/ E (2002) 1-REV.2004)

26

një numri të mjaftueshëm të personelit në ambientet e

paraburgimit dhe vendet të cilat shfrytëzohen shpesh nga të

dënuarit për aktivitetet e tyre. Promovimi i marrëdhënieve

konstruktive në vend të konfrontimeve mes personelit dhe të

dënuarve do t’i shërbej uljes së tensioneve në çdo ambient të

institucionit korrektues, dhe do të zvogëlojë gjasat për incidente të

dhunës dhe keqtrajtimit eventual.

Rekomandimi:

• SHKK t’i kushtojë vëmendje të vecant përmirësimit të

marrëdhënieve mes personelit dhe të dënuarve dhe

raportet e punës të jenë të qëndrueshme. (Veprimi: SHKK,

Managjmenti i QK në Dubravë dhe të gjithat

menagjmentet tjera);

• Të luftohet korrupsioni dhe familjarizmi në mënyrë që të

zvogëlohet niveli i frustrimit mes të dënuarve dhe ofrimi i

një trajtimi të barabartë për të gjithë të burgosurit

(Ministria e Drejtësisë dhe SHKK);

• Rritja e numrit të personelit duke u ofruar atyre garanci

dhe siguri gjatë kryerjes së detyrave të tyre të punës

ditore me efikasitet (të gjithë QK, QP, në vecanti QK në

Dubravë).

Siguria për personelin, të dënuarit dhe të paraburgosurit Sa i përket sigurisë së personelit, të dënuarve dhe të

paraburgosurve, QKRMT ka pranuar ankesa nga një numër i madh i

personelit për mungesën e sigurisë në QK në Dubravë, duke qenë

se institucioni ka mungesë të theksuar të personelit. Mungesa e

personelit është identifikuar të ketë poashtu ndikim qenësor edhe

në aktivitetet ditore dhe rutinën e të dënuarve.

Gjatë një vizite të realizuar në QK në Dubravë, QKRMT ka vërejtë që

vetëm katër anëtarë të personelit ishin të pranishëm në një Pavion

27

me 168 të burgosur dhe të gjithë anëtarët e intervistuar të

personelit kanë shprehur shqetësimet serioze lidhur me mungesën

e sigurisë gjatë kryerjes së detyrave të tyre. I njëjti problem është

evident me personelin në Pavionet tjera, ku për çdo ndërrim janë të

caktuar vetëm nga gjashtë anëtarë.

Këto çështje lidhur me sigurinë janë sfiduar më tej nga numri

gjithnjë në rritje i të dënuarve gjatë vitit 2012 derisa numri i

personelit ngelet i njëjtë. Për shkak të këtyre zhvillimeve, QKRMT e

sheh si alarmuese faktin e pohuar nga menagjmentit për mungesë

rekrutimesh të reja të personelit në QK në Dubravë gjatë tre viteve

të fundit.

Kushtet e punës për personelin

Kushtet adekuate të punës janë esenciale për mirëvajtjen dhe

punën efikase të personelit dhe ndikon në motivimin për punë si

dhe në qëndrimin e tyre në raport me të dënuarit/paraburgosurit.

Sikur në vitet e mëparshme, QKRMT ka vërejtë kushte të dobëta të

punës për personelin që reflekton drejtpërdrejtë në mirëqenien e

tyre dhe në mënyrë të tërthortë në marrëdhëniet e tyre me të

dënuarit dhë të paraburgosurit. Në QK në Dubravë, Pavionet 1,3,5

dhe 6, zyret e personelit të uniformuar janë të pajisura dobët dhe

shpesh u mungojnë pajisjet elementare, dhe punëtorët social

ankohen për mungesë hapësire ngase janë të detyruar të përdorin

zyret administrative ose libraritë për konsultimet e tyre më të

dënuarit etj. Monitoruesit e QKRMT kanë vërejtë kushte të dobëta

të punës për personelin në QP në Prishtinë, që lidhen me zyret e

vogla, mungesën e ventilimit dhe dritës natyrore.

Njësia e Transportit të Personelit në QK në Lipjan është ankuar

lidhur me mungesën e kushteve adekuate të punës. Ata i referohen

mungesës së pajisjeve si makinave, mjeteve të komunikimit që

shkaktojnë vështërsi në zhvillimin e aktiviteteve ditore, në vecanti

gjatë transportimit të personave të dënuar.

28

Gjatë intervistimit të personelit, një numër simbolik kanë theksuar

që në punën e tyre janë të motivuar nga dëshira për t’i shërbyer

sistemit korrektues dhe shumica e tyre kanë pranuar që arësye e

vetme për të mbajtë këtë punë është mungesa e mundësive për t’u

anagzhuar në ndonjë punë tjetër. Trajnimi i personelit poashtu

është shumë i kufizuar, dhe QKRMT ka intervistuar një anëtar të QK

në Lipjan cili është i angazhuar në shërbimin korrektues dhe për

dhjetë vite nuk i është ofruar asnjë trajnim profesional.

Rekomandimi:

• QKRMT rekomandon ndërmarrjen e masave për

përmirësimin e kushteve të punës për personelin e SHKK

në qendrat korrektuese dhe të paraburgimit, dhe kushtet

specifike të punës së tyre duhet të mirren në konsideratë.

(Veprimi: Ministria e Drejtësisë);

• Marrëdhëniet mes personelit dhe të dënuarve duhet të

ndërtohen dhe zhvillohen në bazë të respektit, trajtimit

me korrektësi, njerëzi dhe profesionalizëm. (Veprimi:

menagjmenti në QK Dubravë);

• Personeli profesional dhe i kualifikuar duhet rekrutuar

duke u bazuar në kritere të qarta dhe ata që kanë nevojë

duhet të trajnohen (Veprimi: SHKK)

Masat mbrojtëse

Të gjitha qendrat korrektuese dhe të paraburgimit mbajnë dhe

ruajnë të dhëna që përmbajnë informata bazike mbi të dënuarit

dhe të paraburgosurit, duke përfshirë informacione mbi emrin,

llojin e veprës, kohëzgjatjen e dënimit, datën e pranimit, lirimin e

pritur, lirimin me kusht, amnistinë etj. Këto informata çdoherë i

ofrohen ekipeve monitoruese gjatë vizitave, dhe nga përvoja e

QKRMT-së drejtorët dhe menagjmenti i qendrave çdoherë është i

gatshëm për të ofruar dhe diskutuar informacionet.

29

Megjithatë, si në vitin 2011, ende mbetet shqetësuese mungesa

ose mirëmbajtja jo e duhur e informacioneve më të detajuara si:

raportet mjekësore dhe psikologjike, informatat e nevojshme për

nevoja të shqyrtimit të Panelit për lirim me kusht, raportet e

sigurisë, raportet e punëtorit social etj.

Poashtu mbesin vecanarisht shqetësuese regjistrat mbi ankesat e

parashtruara (numri i ankesave, natyra e ankesave, veprimet e

ndërmarra, apelimet ndaj tyre etj) të cilat përgjithsisht nuk janë

mirë të dokumentuara dhe mirëmbajtura. Njëjtë mbetet shumë

problematike nxerrja e të dhëna të sakta për numrin dhe natyrën e

masave të ndërmarra disiplinore ngase këto të dhëna ose nuk

mbahen ose mbahen konfidenciale. Ky faktor nuk kontribuon në

imazhin e Shërbimit Korrektues të Kosovës të hapur dhe

transparent.

Për më tepër, problematike mbetet fakti se këto informata nuk

janë të centralizuara, prandaj edhe sigurimi i tyre është i mundur

vetëm përmes departmenteve apo shërbimeve të ndryshme (psh.

Departamenti i Sigurisë, SHKK, Ambulanca, Qendra apo njësi të

veçanta korrektuese), që shkakton vonesa të konsiderueshme

kohore.

Sikur në vitin 2011, QKRMT-ja është e shqetësuar për faktin se nuk

ekzistojnë procedura unike, forma dhe libra të evidencave për

mbledhjen e informatave, që poashtu e vështirësojnë pasqyrimin e

plotë të aspekteve të ndryshme që ndikojnë në jetën e përditshme

dhe mirëqenien e të dënuarve dhe të paraburgosurve.

Rekomandimi:

• Të gjitha raportet mjekësore dhe psikologjike, dosjet e ankesave

dhe masave disiplinore të regjistrohen mënjeherë dhe që këto

regjistra të mirëmbahen dhe t’iu vihen në disponim ekipeve

monitoruese për konsultimin e tyre (Veprimi: Menagjmentet e

të gjitha institucioneve korrektuese, Ministria e Drejtësisë);

30

• Centralizimi i informacioneve në mënyrë elektronike dhe krijimi

i procedurave unike, formave dhe librave të evidencave për

evidentimin e të dhënave të të dënuarve dhe paraburgosurve

për të garantuar transparencë, efikasitet dhe qasje më të lehtë

(Veprimi: Ministria e Drejtësisë).

Informimi i të dënuarve dhe të paraburgosurve për të drejtat dhe detyrat Të dënuarit dhe të paraburgosurit duhet që menjëherë me rastin e

pranimit të tyre në institucionin korrektues t’iu sigurohet

informacioni me shkrim mbi rregullat me të cilat administrohet

trajtimi i të dënuarve të kategorive përkatëse, kërkesat disiplinore

të institucionit, metodat që zbatohen për kërkimin e

informacioneve dhe parashtrimin e ankesës dhe çështje tjera të

nevojshme për të kuptuar të drejtat dhe obligimet e tyre si dhe për

t’u përshtatur me jetën brenda institucionit3.

Me përjashtim të QK në Dubravë, ekipet monitoruese të QKRMT-së

kanë përshtypjen e përgjithshme se të dënuarit dhe të

paraburgosurit informohen në mënyrë të duhur mbi të drejtat dhe

obligimet e tyre me të arritur në institucionin korrektues.

Ndryshe nga viti 2011, ku ekzistonte përshtypja në QKRMT që

procedurat në përgjithsi zhvilloheshin në pajtim me rregullat nga

personeli në QK në Dubravë, në vitin 2012 QKRMT ka vërejtur disa

raste ku të dënuarit nuk janë njoftuar lidhur me drejtat e tyre pas

arritjes në Insititucion as më vonë. Në Pavionin 1 kur të informohen

3 LESP në dispozitat përkatëse (Neni 31) ka përfshirë parimet që dalin nga

rregullat e EPR 30.1 mbi të drejtën e të dënuarve lidhur me marrjen e

informataive; çdo i dënuar me të pranuar do t’i ipet informacioni në formë

të shkruar mbi rregulloret që qeverisin trajtimin e të dënuarve të

kategorisë së tij, kërkesat disiplinore të institucionit, metodat e autorizuara

për të kërkuar informacion dhe paraqitur ankesë, dhe të gjitha cështjet që

janë të nevojshme për t’i mundësuar atij të kuptojë të drejtat dhe

obligimet dhe t’i përshtat sjelljet e tij jetës në këtë institucion.

31

për të drejtat dhe obligimet e tyre, përmbajtja dhe saktësia e tyre

nuk është e plotë sikundër që ka vonesa të konsiderueshme në

dhënjen e informatave. Në vecanti, të dënuarit shpesh nuk janë të

njoftuar me të drejat për të paraqitur ankesa dhe lidhur me kriteret

e kalimit nga regjimi standard në atë të avancuar. Të dënuarit e

intervistuar nuk ishin të njoftuar lidhur me kohën dhe kriteret që

kërkohen për një kalim të tillë, për shkak të vështërsive dhe pa

rregullsive në respektimin e procedurave të shkaktuara nga

mbipopullimi në QK në Dubravë.

Për rrjedhojë, shumë prej të dënuarve dhe të paraburgosurve

pohojnë se të drejat dhe obligimet përfshirë rregullat mbi rendin i

mësojnë përmes të burgosurve të tjerë dhe jo nga autoritetet e

institucionit sic parasheh ligji. Eshtë esenciale për SHKK që të

sigurojë që të gjithë të privuarit nga liria të jenë të njoftuar lidhur

me të drejat dhe obligimet e tyre menjëherë pas pranimit të tyre

në institucion, sikur që është kruciale që kjo të bëhet nga personeli

profesional i përgaditur për këtë. Monitoruesit e QKRMT-së në

shumë raste kanë pranuar pyetje nga të dënuarit për t’i informuar

ata për të drejat e tyre dhe kërkojnë këshilla se si të marrin këto

informata nga autoritetet, gjë që përbën një cështje shumë

shqetësuese.

Rekomandimi:

• Të sigurohet informimi i menjëhershëm i të privuarve nga liria

për të drejtat dhe obligimet e tyre përfshirë rregullat

disiplinore të institucionit me rastin e pranimit të tyre nga ana

e personelit të përgaditur (Veprimi: Menagjmenti i QK në

Dubravë);

• Të sigurohet në veçanti se të gjithë të dënuarit janë informuar

për të drejtën për të parashtruar ankesë dhe procedurat

përkatëse si dhe kriteret për transferimin nga një regjim në

tjetrin (Veprimi: Menagjmenti i QK në Dubravë);

32

Sanksionet disiplinore

Derisa disiplina dhe rendi garanton funksionimin efikas të burgjeve

dhe qendrave të paraburgimit, sanksionet disiplinore duhet të

zbatohen vetëm kur është e domosdoshme për sigurinë dhe

rregullin e jetës së komunitetit në burg, dhe gjithmonë duhet të

konsiderohen si masë e fundit, në pajtim me barazvlerën e shkeljes

së kryer.

Ndëshkimi fizik, ndëshkimi me vendosje në qelinë e errët dhe të

gjitha llojet e keqtrajtimeve janë absolutisht të ndaluara si masa

ndëshkimore për shkelje disiplinore.

Për të siguruar se sanksionet disiplinore janë zbatuar në pajtim me

ligjin, duhet të përmbushen kriteret si në vijim:

• Sjellja/veprimi të përbën shkelje disiplinore

• Llojet dhe kohëzgjatja e ndëshkimit që është zbatuar

• Autoriteti kompetent për të imponuar dënimin e tillë

QKRMT-ja mirëpret faktin se SHKK-ja ka hartuar një udhëzim

administrativ të LESP në vitin 2011, i cili parasheh kriteret dhe

procedurat për aplikimin e masave disiplinore (sanksionet

administrative) por megjithatë mbetet shqetësuese që të dënuarit

dhe të paraburgosurit nuk janë të njoftuar si duhet me rregullat

dhe procedurat e krijuara lidhur me sanksionet disiplinore.

Derisa egziston përshtypja e përgjithshme e monitoruesve të

QKRMT-së është se masat disiplinore zbatohen kryesisht në mënyrë

proporcionale dhe si masë e fundit, mungesa e mirëmbajtjes së

regjistrave e vështirëson ose pamundëson pasqyrimin real të

aplikimit të sanksioneve disiplinore, ashtu siç pengon SHKK të

zhvillojë strategji dhe politika efektive për këto probleme. QKRMT

ka vrojtuar mirëmbajtjen e regjistrave që kanë të bëjnë me

sanksionet disiplinore vetëm në QP në Pejë dhe QP në Lipjan.

Sikurse në vitin 2011, edhe gjatë këtij viti QKRMT-ja ka vërejtur

kufizime të tepërta në të drejtën për kontakt me botën e jashtme

33

(vizita familjare, thirrje telefonike, korrespndenca etj), të cilat herë

pas here janë aplikuar në mënyrë diskriminuese. Masat e tilla nuk

janë në linjë me Rregullat Evropiane të Burgjeve, të cilat

përshkruajnë se masat e tilla duhet të aplikohen si sanksione

disiplinore vetëm përjashtimisht, pasi ato përndryshe, përbëjnë

shkelje ose cenim të të drejtave themelore të personave të dënuar.

Në një vizitë në QK në Dubravë në fund të vitit 2012, QKRMT ka

intervistuar dy të dënuar të vendosur në izolim dhe njëri nga ta ka

pretenduar se nuk është informuar për gjatësinë e masës së tillë

sikundër që atij nuk i është dhënë ndonjë vendim nga autoriteti i

institucionit mbi vendosjen në izolim.4

Rekomandimi:

• Të informohen të gjithë të dënuarit dhe të paraburgosurit

me rregullat dhe procedurat mbi sanksionet disiplinore në

pajtim me Udhëzimin e ri Admnistrativ (Veprimi:

Menagjmentet e institucioneve korrektuese);

• Të sigurohet se kufizimet në kontaktet me botën e

jashtme aplikohen si masa disiplinore vetëm në rrethana

përjashtuese dhe vetëm për sjelljen që përbën shkelje

disiplinore. (Veprimi: Menagjmentet e institucioneve

korrektuese);

• Të informohet personeli dhe të dënuarit se cilat veprime

përbëjnë shkelje disiplinore dhe cfarë snaksionesh

disiplinore parashihen për to, duke i publikuar këto

informata në burgje dhe qendra të paraburgimit. (Veprimi:

Menagjmentet e të gjitha institucioneve korrektuese,

Ministria e Drejtësisë);

4 LEPS, Neni. 114.5 “vendimi i arësyetuar mbi masat disiplinore bëhen në

formë të shkruar dhe duhet t’i dorëzohen të dënuarit”.

34

• Të sigurohet që të gjitha sanksionet disiplinore dhe masat

e aplikuara të regjistrohen në mënyrë të duhur. (Veprimi:

Menagjmentet e institucioneve korrektuese, Ministria e

Drejtësisë).

Sistematizimi dhe Kategorizimi i të dënuarve dhe të paraburgosurve

Kategoritë e ndryshme të të dënuarve duhet të mbahen në

institucione të veçanta ose seksione të ndryshme të institucionit,

duke marrë parasysh gjininë e tyre, moshën, të dhënat kriminale,

kohëzgjatjen e dënimit, arsyet ligjore për dënimin e tyre dhe

nevojën për trajtim. Kjo do të thotë se meshkujt dhe femrat duhet

të vendosen ndarazi, sikundër edhe të miturit nga të rriturit.

Rregullat e njëjta duhet të zbatohen edhe për personat e pagjykuar

dhe personat e dënuar. Të dënuarit me vepra penale të lehta

penale (për çështje civile) duhet të ndahen nga të dënuarit me

vepra të rënda penale.

Këto rregulla me përjashtime të caktuara respektohen edhe në

institucionet korrektuese të Kosovës.

Në QK në Lipjan, gartë dhe të miturit (të dënuar dhe të

paraburgosur) janë të vendosur në objekte të veçanta. Megjithatë

QKRMT ka konstatuar që femrat të mitura të paraburgosura në QK

Lipjan, mbahen në lokale (objekte) të njëjta me femrat e dënuara,

sikundër që femrat e dënuara për vepra të lehta janë të vendosura

me ato me vepra të rënda penale. Derisa kjo shpjegohet me

mungesë të hapësirës dhe numrit të madh të të dënuarave,

megjithatë mund të ketë edhe efekt negativ ndaj femrave të mitura

të paraburgosura apo të dënuara për vepra penale të lehta.

Në QK në Dubravë, i gjithë Pavioni 7 i dedikohet kategorive të

ndjeshme (të moshuarve, personave me sëmundje kronike, të

hendikepuarve etj.) kurse të dënuarit me varësi nga droga janë të

vendosur në pavionin nr 5. Përderisa kjo përbën një përpjekje

35

shumë pozitive për ndarjen dhe mbrojtjen e grupeve të

rrezikuara/ndjeshme, nisma megjithatë është e disfavorshme për

shkak të numrit të madh të të dënuarve të sëmurë që janë

vendosur gjithandej, derisa kapaciteti i këtij pavioni është mjaft i

kufizuar – me vetëm 22 shtretër. Për më tepër, derisa ndarja e

grupeve të rrezikuara është me rëndësi në kuptimin e sigurimit të

mbrojtjes për ta, është shqetësuese që këto ambiente nuk u janë

përshtatë kërkesave/nevojave të veçanta të personave aty.

Në raportin e mëparshëm vjetor, QKRMT ka shprehur shqetësimin

që reth 200 persona në paraburgim ishin të vendosur në QK në

Dubravë, shumica e tyre në Pavionin 2. Përkundër rekomandimeve

të shumta të QKRMT-së për transferimin e personave në

paraburgim nga QK në Dubravë nëpër qendrat përkatëse të

paraburgimit, ky numër për më tepër ka shënuar rritje dhe në fund

të vitit 2012 është ngritë në 250.

Praktika e gjerë e vendosjes të paraburgosurve në institucione

korrektuese është shumë e papranueshme, duke ditur statusin e

tyre, përkatësisht kufizimet që përcakton Kodi i Procedurës Penale

në pikëpamjë të lëvizjes, aktiviteteve të jashtme, vizitave etj.

Vendosja e tyre në institucion korrektues bie në kundërshtim me

parimin ligjor të pafajësisë (Prezumimi i pafajësisë) deri në

vendimin e plotëfuqishëm të një autoritetit gjyqësor. Është me

rëndësi që këto çështje të adresohen për shkak se mungesa e

ndarjes të dënuarve dhe personave në paraburgim sipas kategorisë

mund të shkaktojë pasoja afatgjata negative për disa kategori të

personave të dënuar apo që janë në paraburgim.

Në QP në Prizren, ekipi monitorues ka vërejtur të paktën 4 të

dënuar me dënim afatgjatë apo maksimal (40 vite burgim) të cilët

nuk mund t’i realizojnë të drejtat ligjore që i takojnë një të dënuari

për shkak të kufizimeve nga vendosja e tyre në një qendër

paraburgimi. Eshtë poashtu shqetësuese që të dënuarit dhe

personat në paraburgim qëndrojnë në të njëjtën qendër dhe nuk

36

janë kategorizuar apo sistemuar sipas standardeve dhe kritereve

ligjore për shkak të mungesës së hapësirave.5

Në QP Prishtinë, QKRMT ka vërejtur të dënuar me dënim maksimal

(40 vite) që janë të vendosur në të njëjtën dhomë me personat në

paraburgim, që bie ndesh plotësisht me ligjet vendore, regjionale

dhe ndërkombëtare.

Në QP Pejë, QKRMT njëjtë ka dokumentuar që të dënuar me

burgim afatgjatë që ishin vendosur në një dhomë me të

paraburgosurit, sikundër që të paraburgosur që ishin të akuzuar për

vepra të rënda penale qëndrojnë në të njëjtën dhomë personat e

akuzuar për vepra penale të lehta.

Duke u bazuar në këto të gjetura, QKRMT konstaton që të

burgosurit me rrezikshmëri të lartë të vendosur pafundësisht në

qendra të parburgimit e prishë rutinën ditore, sikundër që paraqet

kërcënim mbi sigurinë për personat në paraburgim. Këto probleme

janë monitoruar vecanarisht në QP Prishtinë, Gjilan, Pejë, Lipjan

dhe Prizren.

Mungesa e programeve të duhura rehabilituese dhe ri-socializuese

për të dënuarit në Dubravë (në mungesë të aktiviteteve të

punës/ekonomike, nuk mund të planifikohen programe të duhura

ri-socializuese); mungesa e kategorizimit dhe regjimit në njësinë e

femrave në QK në Lipjan- vecanarsiht trajtimi jo adekuat i të

miturve ose femrave të mitura në Lipjan, të cilat janë të vendosura

me femrat madhore.6

Transferet e rregullta të dënuarve me rrezikshmëri të lartë poashtu

paraqet shqetësim sepse lëvizjet konstante të dënuarve

problematik nga një institucion në tjetrin mund të ketë efekt

5 Personat e dënuar nuk do të vendosen në të njëjtin pjesë të objektit me

personat që janë në paraburgim, LEPS Neni 33.5.

6 Të rriturit nuk duhet të vendosen në të njëjtin institucion ose njesi të

institucionit ku janë të vendosur të miturit. (LESP Neni 33.4)

37

negativ në aspektin psikologjik dhe mirëqenien fizike të të

dënuarit7.

Rekomandimi:

• Të miturit e dënuar dhe të miturit në paraburgim të

mbahen të ndarë nga madhorët në njësinë e femrave në

Lipjan (Veprimi: Menagjmenti QK në Lipjan);

• Pavilioni 7 i QK në Dubravë të zgjerohet në kuptimin e

kapaciteteve (shtretërve) në mënyrë që të përfitojnë një

numër më i madh i personave me nevoja të vecanta, dhe

këtyre kategorive t’u ofrohet trajtim i duhur në pajtim me

kërkesat/nevojat specifike të tyre (Veprimi: SHKK dhe

Menagjmenti i QK në Dubravë);

• Të sigurohet ndarja e kategorive të ndryshme dhe të

personave në paraburgim sipas të dhënave kriminale të

tyre dhe sipas asaj nëse janë të dënuar apo në paraburgim

(Veprimi: Menagjmenti i të gjitha institutioneve);

• Të sigurohet, në vecanti, që të dënuarit me rrezikshmëri të

lartë të akomodohen ndaras. (Veprimi: Menagjmenti i QK

në Dubravë);

• Të garantohet që personat në parabugrim të transferohen

nga Dubrava në qendrat përkatëse të paraburgimit.

(Veprimi: Menagjmenti i burgut në QK në Dubravë,

SHKK);

• Kategorizimi më i mirë i femrave në burg në kuptimin e

gjatësisë së dënimit. (Veprimi: Menagjmenti i QK nëm

Lipjan).

7 Normat e KPT, Rekomandimi nr. 57 (2004)

38

Procedurat e ankesave

Të gjithë të dënuarve dhe të paraburgosurve duhet t’iu

mundësohet parashtrimi i kërkesave ose ankesave, pa kufizim, në

administratën e institucionit korrektues, autoritetin gjyqësor ose

autoritetet tjera përgjegjëse. Përveç nëse kërkesa ose ankesa është

në mënyrë të qartë e pabazuar, ajo duhet të trajtohet mënjeherë

dhe në mënyrë konfidenciale dhe t’i ipet një përgjigje pa vonesa të

panevojshme. Nëse ankesa ka të bëjë me pohim për ndonjë sulm,

goditje apo të ngjajshme, personi duhet t’i nënshtrohet kontrollit

mjekësor menjëhërë.8

Procedurat efektive të ankesave përbëjnë garanci themelore

kundër keqtrajtimit në institucionet korrektuese. Prandaj, është

vendimtare që menagjimi i mekanizmit të ankesave të ndërmerret

në atë mënyrë që garanton konfidencialitetin e ankuesve dhe

siguron se ankesa është pranuar nga niveli të cilit i është drejtuar

brenda sistemit korrektues dhe përgjigjja në ankesë është dhënë

mënjeherë. Çfarëdo zone e errët në këtë fushë përbën rrezikun e

përceptimit të zhvillimit të sistemeve jozyrtare dhe të

pakontrolluara.9

Ankesat mund të jenë të lidhura me aspekte të ndryshme të jetës

të dënuarve, duke përfshirë vendimet për lirimin me kusht,

trajtimin mjekësor, kushtet materiale, shkeljen e rregullave të

brendshme, keqtrajtimin etj. Ankesat më së shumti parashtrohen

nga të dënuarit dhe të paraburgosurit, por poashtu mund të

parashtrohen edhe nga anëtarët e familjes, përfaqësuesi ligjor, të

dënuarit dhe paraburgosurit tjerë dhe OJQ-të në emër të tyre.

Në Kosovë, të dënuarit dhe të paraburgosurit kanë të drejtë të

paraqesin kërkesë dhe të parashtrojnë ankesë të brendshme tek

drejtori i institucionit. Të dënuarit dhe të paraburgosurit mund të

parashtrojnë ankesë të jashtme tek Institucioni i Avokatit të

8 Standardet e KPT, ekstrakti nga Raporti i 12-të i Përgjithshëm [CPT/Inf / E

(2002) 1, par. 54

9 KPT, Raporti i 2-të i Përgjithshëm i aktiviteteve, par. 54 (1991)

39

Popullit dhe Ministria e Drejtësisë, Komisioni për të Drejtat e

Njeriut, Barazi Gjinore dhe Persona të Humbur në Kuvendin e

Kosovës. Raportet për vepra penale poashtu mund të dërgohen tek

prokurori publik kompetent në pajtim me Kodin e Procedurës

Penale të Kosovës.

Bazuar në vlerësimet e saj përgjatë vitit 2012, QKRMT-ja mbetet

mjaft e shqetësuar lidhur me procedurat e paqarta dhe praktikat

me të cilat vazhdojnë të qeverisen procedurat e ankesave.

Pavarësisht dialogut të vazhdueshëm me menagjmentin e

institucioneve të ndryshme korrektuese gjatë vitit 2012, progresi

është i kufizuar: Si në vitin 2011, ende vazhdojnë të mbesin disa

mangësi dhe paqartësi, të cilat përfshijnë mungesën e procedurave

standarde dhe të qarta për paraqitjen e ankesave, mungesa e

mbrojtjes ligjore pa pangesë, informatat mbi të drejtën e paraqitjes

së kërkesave dhe ankesave nuk i ofrohen të dënuarve dhe

personave në paraburgim me rastin e pranimit, shqyrtim i vogël i

ankesave, mungesa e konfidencialitetit dhe mungesat e regjistrave

mbi ankesat dhe kërkesat e parashtruara dhe të shqyrtuara.

Kutitë e ankesave në qendrat korrektuese dhe qendrat e paraburgimit në Kosovë, 2012

Institucionet korrektuese

Kapaciteti i plotë

Numri actual it ë dënuarve/paraburgosurve

Kutitë e ankesave (të IAP-së dhe të brendshme)

QK Dubravë 1104 1030 9 +9

QK Lipjan 120 110 (65 femra/45 të mitur) 4

QK

Smrekonicë 200 70 3

QP Lipjan 188 190 2

40

QP Prishtinë 68 70 2

QP Peja 86 85 2

QP Prizren 92 92 2

QP Mitrovicë 79 40 4

QP Gjilan 94 95 2

Përgjatë vitit 2012, QKRMT-ja në vazhdimësi ka avokuar tek

Shërbimi Korrektues dhe Ministria e Drejtësisë për vendosjen e

kutive të ankesave në të gjitha Pavilonet në QK të Dubravës, që ka

rezultuar me ndërmarrjen e hapave konkrete nga SHKK dhe MD për

të për të realizuar këtë aktivitet. QKRMT ka siguruar një numër

simbolik prej 11 kutive të ankesave përmes një donacioni nga OSBE

Misioni në Kosovë në dhjetor të vitit 2011.

Prania fizike e kutive të ankesave është hapi i parë për të siguruar

funksionimin e sistemit të ankesave dhe QKRMT beson që do të

pasohet me rregullimin e procedurave të qarta për administrimin e

sistemit të brendshëm të ankesave.

Si pjesë e përpjekjeve për ngritjen e procedurave të ankesave në

burgje dhe qendrat e paraburgimit në Kosovë, QKRMT është

angazhuar aktivisht më MD dhe SHKK dhe ka ofruar rekomandimi

lidhur me ndryshimin e LEPS në mënyrë që të sigurohet që ligji të

jetë në pajtim me legjislacionin vendor dhe Evropian. Në këtë

drejtim, QKRMT ka dhënë kontributin substancial lidhur me

Udhëzimin Administrativ mbi Procedurat e Ankesave në vitin 2012

dhe shpreh gatishmëri si dhe angazhohet në sjelljen e standardeve

dhe praktikave më të larta për një sistem efikas të ankesave dhe

kërkesave për të dënuarit dhe personat në paraburgim.

41

Rekomandimi:

• Të sigurohet që çdo të dënuar dhe i paraburgosur ka të

drejtë të parashtrojë ankesë të brendshme dhe të jashtme

lidhur me trajtimin e tij/saj, kushtet materiale si dhe

shkeljet e pretenduara të rregullave të brendshme

(Veprimi: Menagjmenti i të gjitha institucioneve

korrektuese, SHKK, MD);

• Secili i dënuar dhe i paraburgosur të informohet me të

dhënat më të reja rreth rregullave dhe procedurave për

parashtrimin e ankesës (Veprimi: Menagjmenti i të gjitha

institucioneve korrektuese, SHKK, MD);

• Të sigurohet se ankesa gjithmonë është dorëzuar në

konfidencialitet të plotë për të garantuar mbrojtjen e

ankuesit përgjatë gjithë rrjedhës së procedurës dhe që të

gjitha ankesat të jenë adresuar mënjeherë në pajtim me

ligjin e aplikueshëm (Veprimi: Menagjmenti i të gjitha

institucioneve korrektuese, SHKK, MD);

• Të sigurohet se të afërmit, përfaqësuesi ligjor, OJQ-të dhe

personat e tjerë të prekur janë në njoftuar me të drejtën

për të parashtruar ankesë në vend të personit të dënuar

apo të paraburgosur. (Veprimi: Menagjmenti i të gjitha

institucioneve korrektuese, SHKK, MD);

• Të ofrohet ndihma ligjore pa pagesë (Veprimi:

Menagjmenti i të gjitha institucioneve korrektuese, SHKK,

MD);

• Të sigurohet se të gjithë të dënuarit dhe të paraburgosurit

kanë të drejtë në apel (kundërshtim/ankesë) ndaj vendimit

mbi ankesën e tyre, duke përfshirë autoritetin e

brendshëm apo të jashtëm (Veprimi: Menagjmenti i të

gjitha institucioneve korrektuese, SHKK, MD).

42

Kushtet material Akomodimi dhe mbipopullimi

Qendrat Korrektuese dhe Qendrat e Paraburgimit duhet të ofrojnë

hapësirë të mjaftueshme për secilin person që është i vendosur aty.

Një dhomë duhet të jetë jo më pak se 7 metra kub hapësirë. Lidhur

me dhomat e përbashkëta, CPT ka gjetur të pranueshme si në vijim:

10 m2 për 2 persona, 21 m2 për 5 persona, 35 m2 për 7 persona

dhe 60 m2 për 12 persona. (Standardet e KPT-së). Ndryshe nga

vitet paraprake, mbipopullimi ka shënuar rritje gjatë vitit 2012 në

të gjitha qendrat e paraburgimit dhe korrektuese në Kosovë, në

vecanti në pjesën e dytë të vitit. Përjashtim bënë vetëm QK në

Smrekonicë, kapacitetet e plota të të cilës ende nuk janë

shfrytëzuar për shkak të nevojës për renovime dhe adoptime të

objektit.

Derisa çështja e mbipopullimit mbetet problem serioz në fund të

vitit 2012, QKRMT mirëpret disa iniciativa të ndërmarra nga

autoritetet për ngritjen e kapacitetit të qendrave të paraburgimit

dhe atyre korrektuese në vend. Ministria e Drejtësisë ka nisur

procedurat për ndërtimin e burgut të sigurisë së lartë para dy

vitesh. Ndërtimi i këtij objekti pritet t’i akomodojë rreth 300

persona dhe të jetë funksional në vitin 2013. Vënja në funksion të

tij do të zgjidhte problemet lidhur me mbipopullimin në QK në

Dubravë si dhe problemet e tanishme mbi mungesën e ndarjes së

kategorive të ndryshme.

Nga mesi i vitit 2012 njësia për dëshmitarët e mbrojtur është hapur

në QK në Dubravë e cila ka kapacitet për vendosjen e 20 personave.

Parimisht, kjo është iniciativë pozitive, kapaciteti i njësisë nuk është

shfrytëzuar plotësisht ngase aktualisht janë vetëm tre dëshmitarë

43

të mbrojtur. Poashtu në fazën e tenderimit është edhe projekti për

ndërtimin e një qendre të paraburgimit në afërsi të Gjilanit, duke

qënë se institucioni aktual është mjaft i dëmtuar dhe në vazhdimësi

ka pasur mungesë të hapësirave për të paraburgosurit.

QP në Prishtinë ndodhet në kushte të rënda materiale dhe ka

mungesë të hapësirës për vendosjen e të dënuarve. Hapësira të

kufizuara për aktivitete jashtë/shëtitje. Poashtu, kushte të dobëta

pune për personelin (zyra të vogla, nuk ka ventilator dhe dritë

natyrore, e furnizuar dobët); Derisa QP në Gjilan ka e një qendër

fitnesi të pajisur shumë mirë, asnjëra nga QP tjera nuk ofron

hapësirë për aktivitete sportive ose rekreative.

QKRMT vlerëson projektin e SHKK-së për zgjerimin e kapaciteteve

të QK në Smrekonicë me qëllim të vendosjes së një numri më të

madh të personave të dënuar atje. MD parashikon ndryshimin e

dispozitave ligjore sa i përket kësaj qendre që të mundësojë

vendosjen e të dënuarve deri në 36 muaj dhe jo vetëm atyre të

dënuar më pak se 12 muaj ( sic aplikohet tani). Në këtë kuptim

duhet theksuar që zgjerimi i hapësirave të kësaj qendre do të

kërkojë edhe rritjen e kapaciteteve njerëzore të kësaj qendre

korrektuese. Kjo është vecanarisht e rëndësishme pasi që nga

funksionalizimi në 2009, kjo qendër në Smrekonicë ka pasur

mungesë të stafit adekuat për kryerjen e detyrave.

Derisa Ministria e Drejtësisë ende nuk ka zhvilluar një plan të

përgjithshëm për zvogëlimin e mbipopullimit në qendrat

korrektuese dhe të paraburgimit në Kosovë, është e njohur që

Ministria e Drejtësisë ka ndërmarr disa iniciativa me qëllim të

zvogëlimit të mbipopullimit.

QKRMT pajtohet me vendimin për ndërtimin e një objekti të ri për

kategori specifike të të dënuarve, por thekson që zgjidhja e

44

problemit të mbipopullimit nuk mund të gjindet vetëm përmes

ndërtimit dhe zgjerimit të objekteve10

. QKRMT rekomandon një

qasje të bazuar në një strategji më afatgjatë që do të pasohej me

ndonjë plan veprimi të të gjithë akterëve përgjegjës, duke marrë

parasysh masat në vijim si:

- Përmirësimi i statusit të të dënuarve, të paraburgosurve

dhe personave tjerë të privuar nga liria;

- Të humanizojë sanksionet penale dhe të sigurojë zbatim

më gjithëpërfshirës të standardeve relevante

ndërkombëtare;

- Të sigurojë rezultatet mbi efektshmërinë e aplikimit të

sanksioneve penale me qëllim të përmirësimit të

politikave kriminale të gjykatave dhe Kodit Penal të

Kosovës;

- Të ngrisë efikasitetin e Shërbimit Korrektues të Kosovës;

- Të reduktojë dhe rishpërndajë fondet buxhetore të ndara

për fuqizimin e sanksioneve penale;

- Aplikimin më të madh të sanksioneve penale dhe masave

alternative, përfshirë gjobat në vend të dënimeve me

burgim.

Në veçanti QKRMT, rekomandon para se gjithash rishikimin e

legjislacionit dhe praktikave në vend në fushën e paraburgimit dhe

10

Paragrafi 14 i Raportit të 7-të të KPT-së thekson se disa disa shtete

evropiane kanë ndërmarrë një plan të gjërë të ndërtimit të burgjeve, duke

u e arsyetuar ngritjen e kapaciteteve fizike me rritjen e popullimit nëpër

burgje.

45

të dhënies së dënimeve, si dhe tërësinë e dënimeve që nuk

kërkojnë heqjen e lirisë dhe që janë të disponueshme.11

QKRMT do të monitorojë zhvillimet për së afërmi në këtë fushë

gjatë vitit 2013.

Dhomat, shtretërit dhe veshjet

Edhe pse dhomat janë të vogla, QKRMT-ja ka gjetur se përveç QP

në Gjilan, nuk ka probleme që ndërlidhen me mbingarkesën

(mbipopullimin), siç ishte konstatuar në vitet e mëparshme.

Dhomat kryesisht ofrojnë hapësirë akomodimi për 4-6 persona

duke lënë kështu hapësirë të kufizuar për intimitet në jetën e

përditshme të të burgosurve dhe paraburgosurve. Mbipopullimi në

pjesën më të madhë të qendrave të paraburgimit dhe korrektuese

e ka përkeqësuar situatën.

Sikur në vitin 2011, situata me shtretërit mbetet problematike në

pjesën më të madhe të Pavioneve në QK në Dubravë. Megjithatë,

në fund të vitit 2012, SHKK ka bërë furnizimin më qarshafë të ri për

Pavilonin 5. Poashtu në QP në Lipjan mbulojat janë të vjetra ose të

holla. Të paraburgosurit në QP në Prizren ankohen për dhimbje

trupi për shkak të dyshekëve të hollë. Në këtë kuptim, duhet

theksuar që Pavilonet 4 dhe 6 në Durbavë janë në gjendje më të

mire, përfshirë kushtet e përgjithshmë higjenike dhe të jetesës.

QKRMT gjatë vizitës në QP në Lipjan në Shtator 2012 ka vërejtur

vendosjen e të paraburgosurve në dysheme në dyshek shumë të

hollë deri në 15 ditë për shkak të mungesës së shtretërve. Në

vizitën përcjellëse pas tre javësh, ekipi i QKRMT-së ka vërejtur

përmirësim të situatës ku janë siguruar nga dy dyshekë, por jo për

të gjitha dhomat që kishin nevojë.

11

Rekomandimi Nr (99) 22 i Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës

lidhur me çështjen e mbipopullimit të burgjeve.

46

Mund të thuhet që hapësirat akomoduese mbesin brenda kufijve

minimal, kushtet materiale janë të arsyeshme në kuptimin që

shtretërit, karriget dhe tavolinat brenda dhomave janë në

dispozicion. Siç është theksuar, shumica e institucioneve

korrektuese mund të përfitojnë nga renovimet e mëtututjeshme.

Fakti se tualetet në shumë raste janë të integruara në kuadër

dhomave nuk ofron privatësi dhe komoditet të mjaftueshëm.

Mungesa e shtretërve dhe dyshekëve të përshtatshëm mbetet

problem i përgjithshëm. Dyshekët në shumë raste janë shumë të

hollë, në disa raste shumë të papastër, si dhe shtretërit e

papërshtatshëm (të papastër, të shqyer/dëmtuar ose nuk janë në

dispozicion gjatë tërë kohës). Në periudhën e dytë të vitit 2012

është bërë furnizimi i disa pavioneve të QK në Dubravë me çarçafë

dhe mbulesa të reja në Pavionin 5 si pasojë e ankesave të

vazhdueshme të të dënuarve.

Të dënuarit dhe të paraburgosurit bartin rrobet e tyre personale,

përveç kur dalin nga hapësirat e institucionit për aktivitete të

jashtme. Në këto raste ata janë të obliguar të veshin

rrobet/uniformat e portokallta për t’u identifikuar nga rojet e

institucionit. Është vënë re gjithashtu se të dënuarit dhe të

paraburgosurit kur dëshirojnë mund të pastrojnë vetë rrobat e tyre.

Dhomat në pjesën dërrmuese të Paviloneve në QK në Dubravë nuk

kanë dollap për vendosjen e rrobave dhe gjërave tjera personale të

të dënuarve. Situata më së keqi qëndron në Pavionet 1,3 dhe 5 ku

të dënuarit janë të detyruar që t’i vendosin gjërat në kuti letre nën

shtretërit e tyre. Në QK, në njësinë e femrave në Lipjan, në njërën

dhomë me katër shtretër kishte mungesë të mbulojave.

Në një visitë në QP në Pejë në Gusht 2012, QKRMT ka marr ankesa

nga të paraburgosurit lidhur me uniformat (veshjet) e

papërshtatshme për temperatura të larta mbi 30 C, në vecanti

47

lidhur me pantollonet e trasha. Të paraburgosurit janë të obliguar

të bartin uniformën kur janë jashtë dhomave të tyre. QKRMT

thekson që përgjegjësia lidhur me veshtjet e personave të dënuar

bie mbi autoritetet e burgut në bazë të dispozitave të LESP (Neni

41): Personi i dënuar ka të drejtë në veshjet e mbrendshme, rroba

dhe këpucë pa pagesë, të cilat janë të përshtatshme me kushtet

klimatike në vend dhe kohën gjatë vitit.

Rekomandimi:

• Sigurimi i dyshekëve të përshtatshëm dhe të pastër kudo

që është e nevojshme dhe pastrimi i shtrojave/mbulojave

në mënyrë të rregullt (psh. çdo dy javë), me theks të

veçantë në QK në Dubravë (Veprimi: Menagjmentet e të

gjitha institucioneve korrektuese);

• Sigurimi i veshjeve adekuate për të dënuarit dhe personat

në paraburgim në pajtim me kushtet ligjore dhe duke pas

parasysh kushet klimatike (Veprimi: menagjmenti i QP

Pejë).

Drita, ventilimi dhe ngrohja

Përgjatë vizitave monitoruese, ekspertët e QKRMT-së vemëndje të

veçantë i kanë kushtuar pranisë së dritës natyrale, ventilimit apo

ajrosjes si dhe ngrohjes në dhomat ku mbahen të dënuarit dhe të

paraburgosurit.

Sa i përket dritës, QKRMT-ja me kënaqësi ka konstatuar se shumica

e institucioneve ofrojnë dritë të mjaftueshme, duke iu falënderuar

renovimeve të bëra viteve të fundit. Fatkeqësisht, QP në Prishtinë

veçohet në këtë aspekt, pasi atje ka mungesë të theksuar të dritës

natyrale, për shkak të strukturës së objektit. Për gjendjen e rëndë

ankohet edhe stafi i kësaj qendre duke potencuar vështirësitë që

48

sjell puna nën kushtet e dhomave të vogla dhe të errëta, pa ajrosje

dhe dritë natyrale në një ndërrim ditor që zgjatë 8 orë.

Në QP në Pejë, përvec krahut D, ambientet tjera ku janë të

vendosur të paraburgosurit nuk kanë ventilim fare edhepse ka

nevojë për ventilim për shkak të mbipopullimit në këtë institucion.

Shumica e institucioneve korrektuese vuajnë nga sistemet e

ventilimit të pamjaftueshëm, pasi ato nuk janë të instaluara ose

thjeshtë janë jashtë funksionit. Mungesa e ventilimit shkakton

vështirësi serioze për kushtet e banimit në dhoma dhe përbën

rrezik për shëndetin e të dënuarve dhe të paraburgosurve. Gjendje

më e rëndë është vërejtur në QP në Prishtinë dhe në QP në Gjilan si

dhe në disa ambiente në QK në Dubravë. Personeli i QP në Prishtinë

ankohet që mungesat e hapësirave dhe kushtet e dobëta të punës

dhe qëndrimi për 8 orë në një ambient shumë të vogël pa qasje në

dritë natyrore dhe ventilim është traumatizuese.

Edhe QP në Lipjan që është renovuar së voni, vuan nga lagështia

dhe mungesa e ajrosjes. Dy të paraburgosur të mitur të vendosur

në Lipjan për shkak të mbipopullimit dhe mungesës së hapësirave

për femra të mitura janë vendosur në një dhomë shumë të vogël të

adoptuar (që ishte e dizajnuar për izolim) dhe janë ankuar që ato

kishin pasur të ftohtë gjatë gjithë periudhës së dimrit.

Mungesa e ngrohjes gjatë sezonës së dimrit vazhdon të mbetet

problem serioz për disa institucione korrektuese, në veçanti QK në

Dubravë si pasojë e sistemit të vjetëruar i cili nuk ofron ngrohje të

mjaftueshme dhe të rregullt. Situata në Dubravë është aq

problematike sa që të dënuarit shpesh detyrohen të përdorin

rrobet e tyre personale për të mbyllur dritaret dhe mbrojtur nga të

ftohtit.

49

Problem tjetër është sistemi i energjisë elektrike në QK në Dubravë

i cili është dobët dhe shpesh shkakton dëme për shkak të

mbingarkimit. Sipas të dënuarve dhe personelit kjo krijon problem

dhe zakonisht ata vet janë të obliguar të ndërhyjnë për të

rregulluar prishjet.

Rekomandimi:

• Fillimi i ndërtimit të një objekti që do të zëvendësonte QP

në Prishtinë dhe do të ofronte dritë natyrale dhe në

përgjithësi kushte më të mira materiale. Deri në ndërtimin

e një objekti të tillë, ventilimi dhe pajisjet për ngrohje

duhet të sigurohen për këtë institucion (Veprimi: MD);

• Të merren masa për sigurimin e pajisjeve të ventilimit dhe

rregullimin ose furnizimin me ngrohje dhe rregullimit e

sistemit të energjisë për të gjitha institucionet korrektuese

në Kosovë (Veprimi: SHKK)

Ambientet sanitare

Ekipet monitoruese përgjatë vizitave në hapësirat sanitare kanë

pranuar numër të madh të ankesave për pajisje të thyera të

tualeteve (guaska) furnizim të pamjftueshëm me ujë për dush dhe

larje, renovime të dobëta si dhe kushte johigjienike. Sigurimi i

pamjaftueshëm i ujit mbetet problem sidomos për QK në Dubravë

për shkak të furnizimit me reduktime. Mungesa e ujit të ngrohtë

për më tepër ka shtyer të dënuarit e kësaj qendre që të ngrohin

ujin e grumbulluar nëpër shishe me tela të rrymës ose termos, që

përbën rrezik të madh për shëndetin e tyre.

Tualetet e përbashkëta në Pavionet nr. 1,3, dhe 5 në QK në

Dubravë mbesin në kushte të mjerueshme sikur në vitin 2011 për

shkak se janë të dëmtuara ose/dhe jashtë funksionit. Për këtë

arsye, higjiena në këtë ambiente lë shumë për të dëshiruar.

50

Pothuajse të gjitha pajisjet e dusheve të përbashkëta dhe tualetet

në këto pavijone janë të dëmtuara (pajisje të zhvendosura) dhe

jashtë funksionit. Tualetet e përbashkëta nuk mirëmbahen dhe

mbesin largë për të qenë të pranueshme.

Sikurse gjatë vitit paraprak, gjatë gjithë vitit 2012, QKRMT ka

ngritur shqetësimet tek autoritetet lokale dhe qëndrore për kushtet

e papërshtatshme në pjesën dërrmuese të njësive në QK në

Dubravë.

Në fund të vitit 2012, QKRMT ka vërejtur se ka filluar ndërtimi i

banjove të reja të ndara nga krahët e njësisë dhe rivendosja e atyre

ekzistuese. Ky proces ka marr më tepër se tre muaj kohë dhe ka

shkaktuar disa probleme për të paraburgosurit- qasje të kufizuar

për pastrim, tek personeli por edhe në aktivitetet ditore të vet

menagjmentit. Personeli ka shprehur ankesa lidhur me cilësinë e

dobët të renovimeve pa bërë analizë paraprake nevojave dhe

kushteve fizike të objektit.

QKRMT mirëpret planet e SHKK për fillimin e renovimeve të

Pavionit 3 në fillim të vitit 2013, që do të përfshijë poashtu pajisjet

sanitare. QKRMT ka vërejtë kushte të dobëta të mureve të

dhomave në Pavionin 1 dhe 5 si pasojë e dëmtimeve të pajisjeve

sanitare në këto Pavione.

Në Pavionin 1, çështja më problematike mbetet mungesa e

tualeteve mbranda dhomave. Prandaj, të dënuarit dhe një numër i

caktuar i personave në paraburgim të vendosur në këtë njësi pas

orës 8 (koha e mbylljes) duhet të trokasin në derë për të kërkuar

nga zyrtari i sigurisë për të shkuar për kryerjen e nevojave

fiziologjike. Bazuar në përshtypjet e të dënuarve, zyrtarët e sigurisë

nuk i mirëpresin kërkesat e tilla dhe shpesh ata reagojnë me

nervozitet ndaj kërkesave të tyre duke i ofenduar ose kërcenuar

ata.

51

Rekomandimi:

• Rekomandohet që vemendje e veçantë t’i kushtohet

sigurimit, funksionimit dhe pastrimit të pajisjeve dhe

ambienteve sanitare në të gjitha institucionet, e veçmas

QK-së në Dubravë (Veprimi: Menagjmenti i QK në

Dubravë dhe QP në Lipjan);

• Të dënuarit dhe të paraburgosurit të kenë qasje në

ambiente sanitare dhe në dushe. Vemëndje e theksuar

duhet t’i kushtohet pavioneve nr.1,3,5 dhe 7 në QK në

Dubravë (Veprimi: Menagjmenti i QK në Dubravë);

• Autoritetet të ndërmarrin masat për të rregulluar defektet

e pajisjeve dhe instalimeve, sistemit të ngrohjes dhe

furnizimit me ujë kudo që është e nevojshme, duke

përfshirë edhe mirëmbajtjen e tyre (Veprimi:

Menagjmenti i të gjitha institucioneve korrektues).

Ushqimi dhe ambientet e kuzhinës

Të dënuarit dhe të paraburgosurit kanë të drejtë në ushqim të

përshtatshëm për të mbajtur një shëndet të mirë dhe të fortë

përmes tri shujtave në ditë dhe i cili duhet të jetë i llojllojshëm dhe

kalorik.

Rënia e kualitetit të ushqimit ditor gjatë vitit 2011 shpjegohet me

problemet që ndërlidhen me procedurat e prokurimit, derisa në

vitin 2012 rënia e kualitetit të ushqimit shpjegohet me nxjerrjen e

direktiva përkatëse të SHKK të cilat përcaktojnë listën e zgjedhjeve

dhe limitin e çmimit për shujtë.

Derisa në vitin 2011, që karakterizohet me shpërndarje të

pamjaftueshme të ushqimit dhe mungesës së diversitetit (qasje

limituar në salatë, frute, lëngje etj.), gjatë vitit 2012 ka pasur disa

përmirësime në këtë aspekt, por ka ende ankesa rreth kualitetit të

ushqimit të ofruar dhe mungesës së variacioneve.

52

Megjithë faktin që Drejtoria Qendrore ka bërë përpjekje në

vendosjen e standardeve mbi ushqimin nëpër burgje dhe qendra të

paraburgimit duke aplikuar udhëzues që përcaktojnë menyjën

ditore dhe përcakton kufizimet e çmimeve për to, kjo raportohet që

në disa raste e ka zvogëluar cilësinë dhe sasisë së ushqimit për

shkak të çmimit të diktuar. QKRMT ka pranuar ankesa në veçanti

rreth cilësisë së ushqimit dhe në disa raste mbi sasinë e ushqimit të

ofruar në fund të vitit 2012 nga të dënuarit dhe nga personeli në

QP në Pejë, Gjilan dhe QK në Dubravë.

Sikur në vitin 2011 edhe vitin 2012, personeli menagjues në të

gjitha institucionet ka theksuar nevojën për decentralizimin e

procedurave të prokurimit për ushqim (dhe furnizimet tjera si për

produktet mjekësore dhe higjienike), duke theksuar që këto

institucione janë në një pozitë më të favorshme për të t’i njohur

dhe adresuar nevojat sikundër që kjo do t’i shkurtonte dhe

thjeshtësonte procedurat. Ky shqetësim është ngritur poashtu nga

Drejtori i Përgjithshëm i SHKK i cili ka vënë në dukje pengesat që

këto procedura burokratike paraqesin në punët menagjuese ditore

nëpër këto institucione12

.

Është më rëndësi të theksohet që QKRMT në secilën vizitë të

realizuar i ka kushtuar vëmendje kushteve në kuzhinë, ushqimit të

shërbyer dhe mënyrave të përgaditjes, higjienës dhe operimi me

mjetet. Siç është theksuar në raportet e mëparshme, monitoruesit

e QKRMT kanë vërejtë se kushtet në kuzhinën në QK në Dubravë

ishin në nivel jo të kënaqshëm.

Edhe gjatë vizitës së QKRMT-së në QK në Dubravë në muajin

shtator 2012 gjatë grevës së urisë së të dënuarve, në këtë

institucion është konstatuar gjendje e papranueshme në ambientet

e kuzhinës.

12

Për më tepër informata, ju lutem referojuni raportit të tryezës së

rrumbullakët “ Roli i monitoruesve të jashtëm në respektimin e të drejtave

të njeriut në qendrat korrektuese” (p.20)

53

Sikundër është theksuar në raportin vjetor të vitit të mëparshëm,

pas kësaj vizite QKRMT i ka rekomanduar Bordit të menagjmentit të

përkohshëm që të ndërmerr hapat për përmirësimin e kushteve në

QK në Dubravë.

QKRMT mirëpret renovimin e kuzhinës në QK në Dubravë që ka

përfunduar në fillim të vitit 2013 por poashtu thekson nevojën e

sigurimit të pajisjeve bazike të kuzhinës të jenë funksionale. Duke

pas parasysh procedurat të ndara të prokurimit, për këtë arësye

(furnizim me kërkesa), blerja e këtyre mjeteve duket megjithatë se

do të shtyhet për një periudhë të papërcaktuar. Duke njohur

gjendjen e rëndë të kuzhinës në QK në Dubravë, QKRMT mbetet e

shqetësuar me kushtet higjeniko-sanitare të këtyre objektive derisa

të jenë plotësisht funksionale- të pajisura me mjetet e nevojshme.

Rekomandimi:

• Të sigurohet se të gjitha pengesat e lidhura me prokurimin janë

adresuar dhe është marrë parasysh decentralizimi i

procedurave të prokurimit për këtë qëllim (Veprimi: SHKK,

MD);

• Riparimi i menjëhershëm i të gjitha makinave dhe pajisjeve tjera

të kuzhinave, apo furnizimi me to (Veprimi: Menagjmenti i QK

në Dubravë, QK në Lipjan dhe QP në Prishtinë).

Regjimi dhe aktivitetet

Pas arritjes në institucionin korrektues të dënuarit i nënshtrohen

periudhës së vlerësimit prej 28 ditësh (regjimi i pranimit) për të

përcaktuar të gjitha rrethanat dhe kushtet për rehabilitimin e

personit brenda institucionit si dhe risocializimin e tyre pas lirimit.

Në bazë të rekomandimeve të stafit profesional të institucionit,

drejtori harton programin e rehabilitimit duke iu referuar së paku:

vendosjes në një institucion, pjesëmarrjes në aktivitetet edukative,

54

pjesëmarrjes në trajnimet profesionale, pjesëmarrjes në aktivitetet

sportive, kulturore dhe informative, punës dhe ngritjes së

shkathtësive profesionale, lidhjeve familjare dhe kontakteve me

botën e jashtme, kushteve për t’u kualifikuar për të drejtën për

pushim në shtëpi, lirimit me kusht apo lirimit të parakohshëm dhe

masave që synojnë përgatitjen për lirimin përfundimtar.

Në QK në Dubravë, Paneli për regjie e beneficione dhe të drejtën

për punë është përgjegjës për vlerësimin dhe kategorizimin e të

dënuarve. Paneli përbëhet prej profileve të ndryshme profesionale.

Regjimet bazë në QK në Dubravë janë si vijon:

- Regjimi themelor

- Regjimi standard

- Regjimi i avancuar

Regjimet e ngjajshme zbatohen edhe në QK në Lipjan, ndërsa QK në

Smrekonicë i përket tipit gjysëm të hapur të institucionit korrektues

dhe shërben për dënime afatshkurtëra si dhe përgatitjen e të

dënuarve për jetën pas lirimit.

Edhe përgjatë vitit 2012, QKRMT ka pranuar ankesa të shumta

lidhur me zbatimin subjektiv të regjimeve dhe beneficioneve apo

privilegjeve përbrenda sistemit, duke kontribuar në këtë mënyrë në

zhvillimin e klimës së korrupsionit apo nepotizmit. Të burgosurit

janë ata që vuajnë më së shumti nga këto praktika diskriminuese

dhe arbitrare në QK në Dubravë. Të dënuarit poashtu pretendojnë

se të drejta të ndryshme u jipen të dënuarve brenda të njëjtit

regjim, veçmas në lidhje me arsimimin, aktivitetet rekreative dhe

kontaktin me botën e jashtme, si dhe trajtimin mjekësor jashtë

institucionit.

Sidomos, shqetësojnë deklaratat e të dënuarve si ato se “nëse nuk

ke të holla, nuk mund të kalosh nga regjimi standard në atë të

55

avansuar, pavarësisht sjelljeve të mira” dhe “nëse ke para mund ta

sjellësh edhe tankun këtu”. Çështja e nepotizmit poashtu përbën

një sfidë të madhe për QK në Dubravë dhe ky është përceptim i

përgjithshëm i të burgosurve dhe një numri të konsiderueshëm të

personelit në gjithë sistemin korrektues e posaqersisht atij në QK

në Durbavë. Për pasojë, të dënuarit me lidhje familjare në brenda

këtij regjioni përfitojnë më së shumti nga këto regjime si dhe nga

“marrëveshjet tjera” duke shkaktuar në këtë mënyrë trajtim

diskriminues të të dënuarve. Veçanërisht kjo përbën shqetësim

lidhur me pranimin e vizitave humanitare dhe fundjavave të lira, të

cilat poashtu janë subjekt i korrupsionit dhe nepotizmit.

Në përgjithësi, QKRMT rikujton se diskriminimi në çfarëdo baze

është i ndaluar me legjislacionin kombëtar dhe ndërkombëtar.

Pavioni 1 i dedikohet të gjithë të dënuarve por aktualisht shërben

për pranimin e personave të dënuar deri në 12 muaj kurse të

dënuarit më burgim afatgjatë pranohen në Pavionin 3. Në Pavionin

1 ka poashtu persona që janë në paraburgim, të dënuar me dënime

të shkurta si dhe vullnetarë.

Personeli i këtij Paviloni vë në pah si problematike vuajten e

dënimeve të shkurta prej 2 ose 3 ditëve me burgim nga personat që

vinë prej rajoneve të largëta si psh Kamenica, Prizreni etj dhe

shpenzimet për transport nga vendbanimet e tyre për të qëndruar

aty për një kohë shumë të shkurtë.

Paraburgimi

Numri i personave në paraburgim ka shënuar rritje gjatë vitit 2012

krahasuar me vitin 2011, përfshirë personat e vendosur në QK në

Dubravë që nuk është e dedikuar për strehimin e të

paraburgosurve. Kohëzgjatja e paraburgimit në fillim të vitit 2013

përbënte çështje shqetësuese për të paraburgosurit si dhe për

menagjmentin e institucioneve korrektuese. Menagjmenti i QK në

56

Dubravë e shohim situatën sfiduese në kuptimin e gjendjes së

sigurisë dhe sigurimit të rutinave të ndryshme ditore dhe

aktiviteteve tjera për 250 të paraburgosur të vendosur aty.

Janë shënuar ankesa të vazhdueshme rreth vonesave/kohëzgjatjes

së procedurave gjyqësore. Poashtu është një numër i madh i

personave që qëndrojnë në paraburgim për 2 vite, dhe në disa

raste madje edhe për 3 ose 4 vite; në disa raste të paraburgimit (QK

në Dubravë dhe QP në Lipjan) nuk janë zhvilluar procedura

gjyqësore me vite të tëra. Në QK në Lipjan, ishte e vendosur një

femër madhore e cila ishte në paraburgim prej 3 vitesh.

Kjo situatë është përkeqësuar edhe me tepër, dhe ka rezultuar me

një hamendje mes autoriteteve gjyqësore (gjykatave), nëse duhet

aplikuar Kodin e mëparshëm të Procedurës Penale apo Kodin e

Procedurës Penale i cili ka hyrë në fuqi më 1 Janar 2013. Kodi i ri

kërkon ristrukturim dhe ri-organizim të gjerë të gjykatave dhe

zyreve të prokurorive publike, përfshirë përbërje plotësisht tjetër të

trupit gjyqësor dhe kompetencave të tyre.

Për pasojë, një numër i lartë i seancave gjyqësore janë shtyrë duke

ndikuar në stërzgjatjen e procedurave gjyqësore dhe paraburgimit.

QKRMT ka qenë pjesëmarrëse në hulumtimin e Komitetit Hungarez

të Helsinkit “Promovimi i reformave lidhur me paraburgimin në

vendet e CEE-FSU” të mbështetur nga OSI duke ofruar të të dhëna

për gjendjen e paraburgimit në Kosovë. Tabela më poshtë paraqet

një numër relativ për personat në paraburgim pa aktgjykim të

formës së prere që është mbi 40 %. Sipas të dhënave të ofruara për

vitet 2009, 2010 dhe 2011, numri i personave në paraburgim është

në nivel shumë të lartë. Për më tepër numri i të paraburgosurve

gjatë këtyre viteve është rritur tejet mase, kurse në vendet tjera,

statistikat në përgjithsi tregojnë zvogëlim të numrit të personave

në paraburgim, në vitet respektive si në vijim:

57

Raporti i personave në paraburgim në totalin e popullatës të

personave të privuar nga liria

Çështa e mbi ngarkesës së qendrave të paraburgimit është e lidhur

ngushtë me aplikimin në masë të gjerë të paraburgimit si masë për

sigurimin e prezencës të pandehurit në gjykatë. Sikurse në vitet

paraprake, QKRMT mbetet shumë e shqetësuar për mos-aplikimin

nga ana e autoriteteve gjyqësore të masave alternative të parapara

me Kodin e Procedurës Penale të Kosovës në vend të paraburgimit

ose të merr në konsideratë ato para se të shqiptojë masën e

paraburgimit.

Personat në paraburgim kanë shumë ankesa lidhur me

kohëzgjatjen e pafund të procedurave gjyqësore, pauzat e gjata

mes seancave si dhe shërbimet e pamjaftueshme të përfaqësuesve

të tyre ligjor.

Në këtë aspekt, QKRMT thekson që çështja e ofrimit të mbrojtjes

ligjore dhe rëndësia e saj për individët kur ajo zbatohet efektivisht,

sjell poashtu beneficione të mëdha si në sistemin e drejtësisë

penale ashtu edhe për integrimin social: kursen shumë parashë dhe

resurse, zvogëlon zbatimin e masës së paraburgimit, nxitë zbatimin

0.00%

10.00%

20.00%

30.00%

40.00%

50.00%

60.00%M

on

ten

egr

o

Alb

ania

Turk

ey

Ko

sovo

Hu

nga

ry

Serb

ia

Ukr

ain

e

Bu

lgar

ia

Mo

ldo

va

Ru

ssia

Lith

uan

ia

Kaz

akh

stan

Cze

ch R

ep

ub

lic

Po

lan

d

2009

2010

2011

58

e masave të diversitetet në drejtësinë penale, zvogëlon trajtimin jo

të mirë, keqtrajtimin dhe elementet korruptive, përmirëson

funksionimin e drejtësisë penale dhe rrit transparencën dhe

besimin në sundimin e ligjit.

Në kontekstin e rritjes së madhe të numrit të personave në

paraburgim gjatë vitit 2012, duhet theksuar që preken poashtu

shërbimet dhe kualiteti i tyre duke pas parasysh që gjatë tre viteve

të fundit buxheti i Ministrisë së Drejtësisë për Shërbimin Korrektuës

është pothuaj i njëjtë dhe procedurat e prokurimit kanë ngelur të

pandryshuara- të centralizuara.

Tabela më poshtë tregon shumën e shpenzimeve për një person (të

dënuar dhe persona në paraburgim) për një ditë në vendet të cilat

kanë qenë pjesëmarrëse në hulumtimin e lartë përmendur lidhur

me promovimin e reformave mbi paraburgimin, e cila e rangon

Kosovën pothuaj në krye të listës për shpenzimet për një person në

burgim/paraburgim.

Cost of PTD per person per day Years

Countries 2009 2010 2011 3 years AVG

Czech Republic 34,81 € 33,32 € 30,75 € 32,96 €

Kosovo 30,00 € 30,00 € 30,00 € 30,00 €

Hungary 28,00 € 27,00 € 26,00 € 27,00 €

Russia N/A 21,92 € 21,92 € 21,92 €

Poland 17,72 € 18,60 € 19,14 € 18,49 €

Albania 15,60 € 17,50 € 19,80 € 17,63 €

Lithuania 16,61 € 14,24 € 13,67 € 14,84 €

Turkey 10,75 € 14,33 € 18,36 € 14,48 €

Kazakhstan 6,40 € 8,30 € 8,00 € 7,57 €

Moldova 6,31 € 6,46 € 7,25 € 6,67 €

Ukraine 1,26 € 1,63 € 1,73 € 1,54 €

59

Lirimi me Kusht

Të dënuarit ankohen vazhdimisht në punën e Panelit për Lirim me

Kusht. Në pjesën dërrmuese të rasteve ata shprehim habi me

arësyet që u ofrohen atyre ne vendimet e Panelit ose mungesën e

argumenteve;

Shumica e të dënuarve theksojnë faktin që kërkesat e tyre janë

shqyrtuar dhe refuzuar për 7 ose 8 herë nga ana e Panelit, dhe për

arësyet e njëjta. Ata pohojnë që është e pamundur të realizohen të

të drejtat e tyre me sukses nëse nuk ofrohen shuma të mira të

hollash. Prandaj ata ndiejnë frustrim dhe janë të demotivuar.

Të dënuarit shpesh theksojnë të jenë të bezdisur përse ta zëmë u

kërkohet atyre të përmirësojnë sjelljet e tyre, meqenëse ata nuk

mund të gezojnë beneficionet nga Shërbimi Korrektues për sjellje

të mira. Ponëtorët social poashtu ankohen në Panelin për shkak të

mungesës së efikasitetit dhe “distancës” së anëtarëve të tij nga të

dënuarit (mosnjohjes së tyre). Sipas tyre, vendimet e Panelit shpesh

janë në kundërshtim më faktet nga dosjet e të dënuarve, duke u

shkaktuar kështu atyre vështërsi në përmbushjen e detyrave të

tyre.

Kontakti me botën e jashtme I dënuari dhe personi në paraburgim ka të drejtë komunikimi dhe

konsultimi me avokatin e tij ligjor. Poashtu, nën mbikqyrjen e

nevojshme atyre duhet t’iu mundësohet komunikimi dhe mbajtja e

raporteve me të afërmit e tyre përmes korespondencës dhe

pranimit të vizitave. Përveç kësaj, të dënuarit dhe të paraburgosurit

duhet të informohen rregullisht me zhvillimet në shoqëri përmes

shtypit ditor, periodik dhe transmetimit jo-kabllorë.

Sa i përket ndihmës juridike, të paraburgosurit lejohen të

kontaktojnë dhe komunikojnë me avokatët e tyre dhe kërkesat e

60

tyre për ndihmë juridike zakonisht refuzohen dhe shpesh avokatet

janë të pëfshirë në procedura ankimore. Edhe pse ndihma juridike

për personat e dënuar dhe të paraburgosur është e garantuar me

ligj, ajo ende nuk gjenë zbatim në praktikë. Për pasojë, të dënuarit

e në veçanti të paraburgosurit që nuk kanë mjete, nuk përfitojnë

nga shërbimet ligjore, gjë që mbetet mjaft problematike.

Gjatë vizitave monitoruese, monitoruesit e QKRMT-së kanë pranuar

numër të konsiderueshëm të ankesave lidhur me kufizimet në

kontaktin me familjet e tyre. QKRMT-ja ndan përshtypjen se

kontakti me familjen nuk është i rregulluar si duhet, dhe për më

tepër kjo e drejtë i nënshtrohet nepotizmit dhe korrupsionit. Si

rezultat, të dënuarit dhe të paraburgosurit janë subjekt i

diskriminimit të gjërë, pasi vizitat familjare dhe fundjavat lejohen

vetëm nëse të dënuarit shprehin dëshirën ose janë në gjendje t’i

paguajnë oficerët e institucionit korrektues apo nëse i kanë lidhjet

direkte përmes të afërmve të tyre. Strukturat apo lidhjet të tilla

janë vërejtur sidomos në QK në Dubravë dhe në QP në Prishtinë. E

drejta për të kontaktuar me të afërmit është e drejta kryesore e

personave të privuar nga liria dhe është jetike për rehabilitimin e

tyre gjatë vuajtjes së dënimit dhe pas lirimit. Është mjaft

shqetësuese se kjo e drejtë nuk është e mbrojtur në praktikë dhe të

gjithë hapat e nevojshëm duhet të ndërmirren për të garantuar se

kufizimet ndaj kësaj të drejte do të zbatohen vetëm në përputhje të

plotë me dispozitat dhe udhëzimet përkatëse ligjore.

Sa i përket vizitave familjare, një shqetësim tjetër për të burgosurit

në QK në Dubravë është gjendja e dobët ekonomike dhe famijet e

tyre jetojnë shumë largë nga Dubrava.

Një tjetër shqetësim përgjatë viteve është mungesa e shprehjes të

interesimit të Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Kosovë,

për një numër qytetarësh nga Shqipëria që mbajnë dënimin në

Kosovë, për t’ua lehtësuar atyre komunikimin ose vënë ata në

61

kontakt me familjet e tyre në Shqipëri, përkundër kërkesave të

vazhdueshme të tyre. Ambasada e Shqipërisë asnjëherë nuk ka

shprehur interesim për të kontaktuar dhe nuk i ka vizituar ata.

Derisa në vitin 2011 bëhej ndarja e shtypit ditor pa pagesë në

pjesën dërrmuese të qendrave të paraburgimit dhe për të dënuarit

me regjim të avansuar në QK Dubravë, gjatë vitit 2012 të dënuarit

dhe personat në praburgim në të gjitha qendrat ishin të obliguar të

paguanin për shtypin ditor. Personeli i menagjmentit arësyeton

zbatimin e pagesës për shtypin ditor me mungesën e buxhetit për

këtë qëllim.

Shtypi ditor poashtu ofrohet falas për të dënuarit me regjim të

avansuar në QK në Dubravë, ndërsa atyre me regjim themelor dhe

standard do t’u sigurohen gazatat ose shtypi ditor nëse ata

shprehim dëshirë dhe nëse janë në gjendje të paguajnë për të. Ka

pasë disa ankesa nga të dënuarit për vonesa në furnizim me shtypin

ditor.

SHKK-ja nuk ofron shtypin periodik në mënyrë të rregullt,

publikimet e ndryshme, broshura (burime tjera të informimit

publik) për të dënuarit dhe të paraburgosurit13

, poashtu kjo nuk

bëhet as nga Ministria e Drejtësisë apo nga organizata të ndryshme

të të drejtave të njeriut.

QKRMT vëren që me rastin e ndryshimeve në Kodin e Procedurës

Penale (në fund të vitin 2012) i cili ka hyrë në fuqi më 1 janar 2013,

të dënuarit kanë shprehur interesim të madh për t’u njohur me

dispozitat/ndryshimet që kanë të bëjnë me faljen, lirimin me kusht,

matjen e viteve me burgim etj. QKRMT ka ngritur çështjen tek

menagjmenti dhe ata kanë premtuar për t’i njoftuar të dënuarit sa

më parë me këto amendamente/ndryshime ligjore.

13 Ligji mbi ekzekutimin e Sanksioneve Penale (Neni 91)

62

Rekomandimi:

• T’iu ofrohet ndihma juridike të gjithë të dënuarve dhe të

paraburgosurve në pajtim me ligjin (Veprimi: MD);

• Të garantohet se të gjithë të dënuarve dhe të

paraburgosurve iu lejohet kontakti me të afërmit e tyre pa

diskriminim dhe kufizimet në këtë të drejtë të zbatohen në

pajtueshmëri të plotë me ligjin (Veprimi: Menagjmenti i

të gjitha institucioneve korrektuese, MD);

• Të bëhet e mundur që të gjithë të dënuarit të njoftohen

vet lidhur me zhvillimet më të fundit në botën e jashtme,

në mënyrë të shkruar ose elektronike – të transmetuar

përmes mediave. (Veprimi: MD, Menagjmenti i QK në

Dubravë dhe QP në Prishtinë).

Edukimi

Personat e dënuar kanë të drejtë në shkollimin fillor dhe të mesëm

i cili duhet të jetë në përputhje me ligjin për arsimin fillor dhe të

mesëm në sistemin publik.

Aktivitetet arsimore në institucionet korrektuese të Kosovës

implementohen në pajtim me dispozitat ligjore përkatëse të LESP-it

dhe nën mbikqyrjen e Ministrisë së Arsimit Shkencës dhe

Teknologjisë.

QK në Lipjan ka dy qendra për aftësim profesional, donacione të

qeverisë Zvicerrane dhe UNICEF-it. Njëra nga to është brenda dhe

tjetra jashtë perimetrit të qendrës. Këto qendra ofrojnë kurse

tremujore nga trajnuesit e certifikuar në fushat e elektroinstalimit,

hidroinstalimit dhe trajnime në qepje, zierje dhe pastiqeri për të

dënuarat dhe të paraburgosurat femra. Stafi përgjegjës ankohet se

ka mungesë instruktorësh për të mbuluar të gjitha drejtimet në

këto shkolla – vetëm 2 instruktorë.

63

QKRMT-ja mirëpret planet e SHKK-së dhe të MD për ndërtimin e

një objekti të veçantë të tipit të hapur për të miturit në QK në

Lipjan me qëllim të sigurimit të një tretmani adekuat për të miturit

me masa edukative, duke përfshirë programe për edukim

gjithëpërfshirës dhe risocializues për të miturit.

Në QK në Lipjan (objekti për të mitur) që nga viti 2011 është

funksionalizuar kabineti për kompjuterë me të gjitha pajisjet e

nevojshme të Teknologjisë Informative (TI) për të miturit e këtij

institucioni. Një numër i të burgosurve të mitur ndjekim kurse të

ndryshme të TI që ofrohen nga institucioni.

Për femrat e mitura në paraburgim, ky institucion nuk ofron ndonjë

aktivitet edukativ, trajnim ose ndonjë aktivitet tjetër pa pagesë.

Atyre u është premtuar me heret nga personeli i institucionit që do

të organizohen kurse në rrobaqepësi dhe TI. Ato kanë shprehur

interesim që të ndjekin kurse për të gjuhën të huaja, por kjo nuk

është ofruar nga institucioni për mungesë bugjeti për këtë qëllim.

Mungesa e programeve të mirëfillta edukative dhe mungesat e

herëpasëhershme të mësimdhënësve në QK në Lipjan janë

shqetësim prej kohësh. Neglizhenca e mësimdhënësve shprehet

edhe në respektimin e orëve të mësimit, të cilat shpesh janë më të

reduktuara se rendom. Kërkesë tjetër e ngutshme në këtë

institucion është shtimi i librave me karakter edukativ dhe ofrimi i

kurseve të ndryshme.

QK në Dubravë posedon katër qendra profesionale trajnimi (një në

shkollën fillore, tri në shkollen e mesme) dhe trajnimet profesionale

mbikqyren nga trajnerët e certifikuar të Ministrisë së Punës dhe

Mirëqenjes Sociale.

Sa i përket edukimit, qendrat e paraburgimit nuk ofrojnë hapësirë

të përshtatshme dhe burime njerëzore për zhvillimin e aktiviteve

edukative dhe për pasojë të paraburgosurit që qëndrojnë për një

periudhë më të gjatë mund të privohen nga ushtrimi i të drejtës

64

themelore siç është e drejta në shkollim, zhvillim professional apo

ndonjë aktivitet të lirë. Krahasur më vitin 2011, QKRMT ka vërejtur

se asnjë progres nuk është bërë në këtë drejtim gjatë vitit 2012.

Përjashtim i vetëm pozitiv në këtë drejtim përbën QP në Gjilan e

cila ka një sallë fitnesit që është relativisht mirë e pajisur.

Rekomandimi:

• Zhvillimi i një programi të mirëfiltë edukativ për të miturit,

respektimi i orarit (orëve) mësimor në QK në Lipjan. (Veprimi:

SHKK, Menagjmenti i QK në Lipjan, Ministria e Arsimit,

Shkencës dhe Teknologjisë);

• Të ofrohen aktivitete edukativo-arsimore në Qendrat e

Paraburgimit. (Veprimi: SHKK);

• Ofrimi i trajnimeve për femrat e mitura (të dënuara dhe ato në

paraburgim). (Veprimi: Menagjmenti i QK në Lipjan).

Aktivitetet sportive, rekreative dhe kulturore

Personat e dënuar duhet të inkurajohen për të marrë pjesë në

aktivitete të organizuara kulturore, rekreative dhe sportive brenda

institucioneve korrektuese.

Aktivitetet e jashtme, në krahasim me vitet e kaluara janë rritur për

nga numri dhe përmbajtja e tyre. Gjendje më e mirë e programeve

me karakter sportiv-rekreativ, vërehet në QK në Lipjan, mbase edhe

për shkak të hapësirës më të madhe që disponon kjo qendër dhe

numrit më të vogël të të dënuarve, që e bën më të lehtë

administrimin, planifikimin dhe implementimin e programeve të

tilla.

65

Të dënuarit në Pavionin 1 në QK në Dubravë që është e paraparë

për pranimin e të dënuarve dhe përshtatjen e tyre me jetën në

institucion, ankohen për mungesë të aktiviteve sportive në këtë

regjim edhepse ata mund të qëndrojnë aty (në këtë Pavion) me

vite. Disa nga të dënuarit e intervistuar në këtë Pavion kanë

shprehur dëshirat e tyre veçanarisht për aktivitete të tilla duke

theksuar rëndësinë/ndikimin që ato mund të kenë në jetën e tyre

në institucionet korrektuese.

Shumica e Qendrave të Paraburgimit ofrojnë hapësirë të vogël për

aktivitete të jashtme. Hapësirat e jashtme që përdoren nga të

paraburgosurit nga një orë në ditë, shërbejnë kryesisht për

shetitje/ecje. QP në Prishtinë ofron hapësirë jashtëzakonisht të

kufizuar për aktivitete të jashtme14

. Pothuaj të gjithë të

intervistuarit në këto qendra të paraburgimin kërkojnë rritjen e

mundësive dhe aktiviteteve sportive dhe rekreative, por këto

kërkesa janë më të theksuara në QP në Prishtinë, Prizren dhe Pejë.

QK në Dubravë ofron disa hapësira për dalje ose ecje në ajër të

pastër. Fusha për futboll, basketboll dhe volejboll janë në

dispozicion jashtë pavioneve të institucionit. Poashtu ka edhe sallë

sporti dhe fitnesi për aktivitete fizike dhe dhoma të vogla fitnesi në

disa prej pavioneve. Të dënuarit mund të praktikojnë sportin dy

herë në javë, përveç shëtitjes së përditshme në ambientin e hapur.

Dhoma e edukatës fizike është renovuar në fund të vitit 2012.

Aktivitetet e lira në institucionet korrektuese mbesin të pakëta për

nga numri dhe të varfëra në përmbajtje. QK në Lipjan qëndron

jashtë këtij konteksti, pasi kjo qendër edhe gjatë vitit 2012 ka

organizuar aktivitetet zbavitëse për të miturit, përfshirë disa

koncerte me këngëtarë të njohur në Kosovë. Aktiviteti i fundit me

14

Standardet e KPT; Ekstrakte nga Raporti i 2-të i KPT [CPT / Inf (92) 3,

paragrafi 47

66

karakter kulturor/rekreativ në këtë qendër është zhvilluar me 15

shkurt 2013 me rastin e shënimit të pesë vjetorit të pavarsisë së

Kosovës. Në këtë aktivitet kanë kanë bërë paraqitje femrat dhe të

miturit si dhe kontribut ka dhënë personeli civil i këtij institucioni të

cilët kanë punuar me femrat dhe të miturit për këtë organizimin e

këtij aktiviteti. Dy përfaqësues të QMRKT-së ishin të ftuar dhe kanë

pas nderin të marrin pjesë në këtë manifestim.

Aktivitetet fetare kanë shënuar rënie viteve të fundit nëpër

institucionet korrektuese të Kosovës. Disa institucione shpjegojnë

rënien e këtyre aktiviteteve me rënien e interesimit të të dënuarve

dhe mungesën e mjeteve për të paguar për këto shërbime, e disa të

tjerë theksojnë mungesën e hapësirave të përshatshme për

organizimin e aktiviteteve fetare. Megjithatë, ekipet monitoruese

të QKRMT-së ka vërejtur që kohëve të fundit janë organizuar

aktivitete me karakter fetar njëherë në javë dhe është vërejtur se

një numër i konsiderueshëm i të dënuarve kanë ndjekur këto

aktivitete.

Një program i kënaqshëm i aktiviteteve (punë, edukim, sport etj)

është i një rëndësie qenësore për mirëqenien e të dënuarve. Kjo

vlen për të gjitha institucionet, qoftë për personat e dënuar apo për

ata që presin gjykimin. 15

Rekomandimi:

• Të gjithë të paraburgosurve t’iu mundësohet qasja në

aktivitetet e jashtme dhe aktivitetet sportive (Veprimi:

Menagjmenti i të gjitha qendrave të paraburgimit);

• Të ndërmirren masa të duhura për të siguruar se të gjithë të

dënuarit trajtohen në mënyrë të barabartë dhe që privilegjet

15

Standardet e KPT, paragrafi 47; Ekstrakte nga Raporti i 2-të i

Përgjithshëm [CPT/Inf (92) 3]

67

të jepen në bazë të kritereve të përcaktuara dhe për arsye të

bazuara. (Veprimi: Menagjmenti i të gjitha institucioneve)

68

Shërbimi shëndetësor

Shërbimi i kujdesit shëndetësor është një zonë e interesit të

veçantë kur bëhet fjalë për parandalimin e trajtimit çnjerëzor, dhe

degradues në vendet e ndalimit, duke qënë se një nivel jo i duhur i

kujdesit shëndetësor mund të shpie shumë lehtë në situata që bien

në sferat e trajtimit çnjerëzor dhe degradues. Më tej, shërbimi i

kujdesit shëndetësor në një institucion mund të luaj eventualisht

një rol të rëndësishëm në luftimin e shkaktimit të keqtrajtimit si në

institucionet korrektuese ashtu edhe gjetiu (sidomos në

institucionet policore). Për më tepër, nëse funksionon si duhet,

shërbimi shëndetësor mund të luaj rol pozitiv në kualitetin e

përgjithshëm të jetës në institucionet brenda të cilave vepron.

Meqë burgosja i privon personat e dënuar nga mundësia për t’u

përkujdesur për shëndetin e tyre, autoritetet ndëshkuese, në

veçanti obligohen të sigurojnë që sistemi i shërbimit shëndetësor

brenda institucioneve korrektuese është kompatibil me sistemin që

ofrohet jashtë këtyre institucioneve.

Çështje tjera me rëndësi janë edhe pëlqimi dhe konfidencialiteti.

Raporti ndërmjet pacientit dhe mjekut duhet të bazohet në

mirëbesim, profesionalizëm dhe vendimet mbi kontrollet

mjekësore duhet të udhëhiqen vetëm nga kriteret mjekësore.

Shërbimi shëndetësor në institucionet korrektuese vazhdon të

menagjohet nga Ministria e Drejtësisë. Një prej gjetjeve kryesore të

QKRMT-së, bazuar në vizitat monitoruese gjatë vitit 2012 dhe në

vitet paraprake, është se sistemi shëndetësor vuan nga mungesa e

shërbimeve profesionale (shërbimet specialistike të ofruara nga QK

në Dubravë), pavarësisë dhe furnzimeve të pamjaftueshme me

medikamente. Këto fakte nuk mohohen as nga stafi i brendshëm i

këtij institucioni. Për më tepër sistemi karakterizohet nga lëvizja e

shpeshtë e stafit mjekësor, që shkakton joqëndrueshmëri në të

gjitha aspektet shërbimit shëndetësor në institucionet korrektuese.

Kjo ka ndikuar që stafi shendetësor të mos ketë edukim të

vazhdueshëm profesional shëndetësor. Këtë e kanë pohuar edhe

69

vetë stafi shëndetësor i institucioneve korrektuese gjatë trajnimit

të zhvilluar në muajin tetor 2012.

QKRMT në vazhdimësi ka avokuar për transferimin e shëndetësisë

nga Ministria e Drejtësisë tek Ministria e Shëndetësisë për të

siguruar shërbime më efikase dhe të paanshme. Prandaj, në draft

Ligjin Ligjin për Shëndetësinë që është proceduar për miratim në

fund të vitit 2012, është paraparë transferimi i këtij shërbimi nga

Ministria e Drejtësisë në atë të Shëndetësisë. Për shkak të

qëndrimeve të ndryshme të përfaqësuesve në grupet punuese, ky

ligj është referuar në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës për

interpretim ligjor. Pavarësisht këtyre qëndrimeve, ato nuk kanë të

bëjnë me çështjen e transferimit të shërbimeve shëndetësore.

Një pikë tjetër e dobët e funksionimit të shëndetësisë në QK në

Dubravë mbetet aspekti i infrastrukturës fizike - spitalit të këtij

institucioni. Në këtë drejtim QKRMT ka vërejtur se dhoma e

menagjerit të shërbimeve shëndetësore pikon, ndërsa një dhomë

tjetër në katin përdhesë është jashtë përdorimit për shkak të

lagështisë së madhe. Nevoja për renovim është vërejtur gjithandej

nëpër ambientet (dhomat) e spitalit.

Gjatë vizitave monitoruese, QKRMT-ja i ka kushtuar vemëndje të

veçantë zbatimit të të drejtës së të dënuarve/paraburgosurve për

qasje në kujdesin shëndetësor, barazisë në kujdesin e ofruar,

pëlqimit të pacientit dhe konfidencialitetit, kujdesit shëndetësor

parandalues, pavarësisë dhe aftësisë profesionale.

Duke u mbështetur në vlerësimet e sistemit shëndetësor dhe

intervistave me të dënuarit dhe personelin mjekësor një numër i

konsiderueshëm i mangësive është identifikuar:

• Numër i pamjaftueshëm i personelit të shëndetit mendor;

• Furnizim jo i rregullt me barna;

• Vonesa në trajtimin e kërkesave të të

dënuarve/paraburgosurve për trajtim mjekësor;

• Mungesa dhe vonesa në trajtimin e të dënuarve për

shërbimet mjekësore specialistike jashtë institucioneve

korrektuese;

70

• Mungesë trajtimi të personave të varur nga drogat;

• Protokolet lidhur me lëndimet e shkaktuara të dënuarve

(qoftë nga vet të dënuarit apo nga të tjerët) nuk janë në

pajtueshmëri me standardet ndërkombëtare duke lënë

vend për interpretime sa i përket trajtimit të të dënuarve.

Si pjesë të angazhimit të saj në përmirësimin e kujdesit shëndetësor

në Institucionet Korrektuese në Kosovë për t’iu mundësur

personelit shëndetësor që në mënyrë më të mirë të dokumentojnë

simptomet mjekësore të abuzimit, QKRMT planifikon të organizoj

një trajnim dy ditorë për personelin shëndetësor në vitin 2013, i cili

do të mbulojë çështjet si në vijim:

• Mbajtja e të dhënave mjekësore dhe dokumentimi i

shenjave të kepërdorimit sipas standardeve

ndërkombëtare të parapara me Protokolin e Stambollit;

• Efektet mjekësore të torturës dhe CIDTP;

• Roli i personelit mjekësor në parandalimin e torturës;

• Aspeket pozitive dhe negative të raportimit në Ministrinë

e Drejtësisë / Ministrinë e Shëndetësisë;

• Përgjegjësia e dyfishtë e personelit mjekësor;

• Procedura e ekzaminimit mjekësor pas pranimit në

institucion për të hetuar shenjat e keqpërdorimit.

Rekomandimi:

• Zhvillimi i trajnimeve në dokumentimin e shenjave fizike të

dhunës/lendimeve sipas Protokollit të Stambollit.

(Veprimi: MD/MSH);

• Shërbimet specialistike të kontraktuara duhet të kenë

vijueshmëri të rregullt për të përmbushur

kërkesat/nevojat e të dënuarve (Veprimi: MD/MSH);

• Bartja e kompetencave mbi kujdesin shëndetësor të

përmbyllet posa Ligji mbi Shëndetësine të miratohet nga

Kuvendi i Kosovës. (Veprimi: MSH/MD);

71

• Hartimi e politikave/strategjive të qarta për sigurimin e

stafit shëndetësor rezident në institucionet korrektuese,

në veçanti në QK në Dubravë. (Veprimi: MD/MSH);

• Spitali në QK në Dubravë duhet të renovohet sa më parë

për të ofruar shërbimet e duhura shëndetësore (Veprimi:

MD/MSH, SHKK)

Trajtimi mjekësor

Mjekët në ekipin monitorues të QKRMT shprehin shqetësimet

lidhur me praktikat e zhvilluara nga personeli mjekësor në

instutucionet korrektuese dhe qendrat e paraburgimit. Ruajtja e të

dhënave mbetet larg për të qenë e kënaqshme. Rotacioni i rregullt i

mjekëve, me sa duket për shkaqe të paarësyeshme poashtu

shkakton jo qëndrueshmëri në ofrimin e shërbimeve shëndetësore.

QKRMT duke u bazuar në vëzhgimet e saj, ndan mendimin që

transferimi i kompetencave nga Ministria e Drejtesisë në Ministrinë

e Shëndetësisë lidhur me shërbimet mjekësore në institucionet

korrektuese dhe qendrat e paraburgimit do të rrisje mbikëqyrjen

dhe menagjimin e shërbimeve mjekësore sikundër që do të

lehtësonte ofrimin e mjeteve dhe frunizimeve të nevojshme

mjekësore.

Si pjesë të angazhimit të saj në përmirësimin e kujdesit shëndetësor

në Institucionet Korrektuese në Kosovë, përmes ofrimit të trajnimit

të personelit mjekësor në dokumentimin e duhur te simptomave

mjekësore të abuzimit, në tetor 2012, QKRMT ka organizuar një

trajnim dy ditor me personelin mjekësor në institucionet

korrektuese me temën “Standardet Ndërkombëtare të Shëndetit

në Burgje”. Në këtë trajnim kanë marr pjesë pesëdhjetë anëtarë

nga personeli mjekësor (mjekë, motra medicinale, psikologë) si dhe

një numër i vogël i punëtorëve social.

Qëllimi i këtij trajnimi ishte ofrimi i njohurive themelore mbi

standardet ndërkombëtare për shëndetin në institucione

korrektuese (Protokolli i Stambollit), dhe për nevojën e zhvillimit

72

dhe zbatimit të mjeteve të punës nga shërbimi shëndetësor sipas

udhëzimeve që dalin nga protokoli.

Pjesëmarrësit kanë vlerësur trajnimin si mjaft të frytshëm dhe kanë

shfaqur nevojën e stafit shëndetësor për trajnime të tilla të

vazhdueshme që do të përfshinte të gjithë personelin.

Rekomandimi:

• Ngritja e njohurive në dokumentimin e shenjave fizike të

abuzimit sipas Protokollit të Stambollit dhe sigurimi i

mjeteve përkatëse. (Veprimi: MD/MSH);

• Organizmi i trajnimeve në vazhdimësi dhe projektimi i

programeve/strategjive për rritjen e kapaciteteve të

personelit mjekësor në burgje (Veprimi: MD/MSH).

Furnizimi me barna

Megjithë faktin që furnizimi me medikamente ka shënuar

përmirësim gjatë vitit 2012, megjithatë furnizimi më i mirë me

medikamente ende mbetet sfidë. Në QK në Dubravë si dhe në

institucionet tjera korrektuese në Kosovë në përgjithësi furnizimi

nuk bëhet në baza të rregullta dhe vetë lista furnizuese nuk është

komplete. Insitutionet korrektuese shpesh kërkojnë zgjidhjen e

këtij problemi duke u kërkuar familjarëve të tyre ndihmë në këtë

proces ( blerjen dhe sigurimin e barnave), megjithëse kjo nuk është

e mundur për një numër të konsiderueshm të tyre për shkak të

kostos së barnave, kështu që kjo është një zgjidhje e pranueshme.

QKRMT-ja ka vërejtur mungesë të disa barnave në pjesën

dërrmuese të institucioneve korrektuese.

Administrimi dhe shpërndarja e duhur e medikamenteve sidomos

në QK në Dubravë mbetet problematike. Barnat shpërndahen në

gota të plastikës për të gjithë departamentin dhe më pas

identifikohen nga teknikët vetëm në bazë të ngjyrës dhe

73

madhësisë. Kjo praktikë lë hapësirë të mjaftueshme për gabime

apo pasaktësi në shpërndarje, e cila mund të ketë pasoja serioze

për shëndetin e të dënuarve. Të dënuarit poashtu ankoheshin se

nuk dinë se çfarë medikamentesh marrin.

Nëpër institucione korrektuese janë të vendosur një numër i të

dënuarve të cilët kanë kaluar moshën 65 vjeçare, të cilëve iu

nevojitet trajtim i veçantë në bazë të nevojave të tyre specifike

Rekomandimi:

• Sigurimi i furnizimit të rregullt me barna, mjete dhe pajisje

të nevojshme (Veprimi: Ministria e Drejtësisë).

• Ofrimi i shërbimeve profesionale dhe efikase si dhe

furnizimi i rregullt me barna dhe pajisje (Veprimi:

MSH/MD);

• Aplikimi i dozetave ose qeseve të plastikës për të siguruar

efikasitet në shpërndarjen/administrimin e

medikamenteve përmes numrave identifikues (Veprimi:

Menagjmentet e institucioneve korrektuese);

• Krijimin ose përshatjen e një objekti për vendosjen e

personave në moshë në mënyrë që t’u ofrohet atyre

trajtim i duhur (Veprimi: Menagjmentet e institucioneve

korrektuese);

Shërbimet psikologjike dhe psikiatrike

QKRMT ka pranuar disa ankesa për shkurtim të numrit të

psikologëve dhe psikiatërve në QP në Pejë dhe QK në Dubravë. Në

QP në Prishtinë nuk ofrohen shërbime të rregullta psikiatrike kurse

QP në Gjilan, Prizren dhe në Lipjan i mbulon një psikolog. Qendra

korrektuese në Lipjan poashtu ka një psikolog specialist për

trajtimin e të miturve, që është mjaft shqetësuese për personelin

dhe menagjmentin në këtij institucioni.

74

Njësia e psikiatrisë nuk i përmbush kushtet minimale për trajtimin e

të dënuarve të parapara për egzaminime psikiatrike - në veçanti për

femrat e privuara nga liria, të cilat për shkak të mungesës së

hapësirës mbrenda njësisë duhet të dërgohen në Spitalin e

Psikiatrisë. Prandaj, QKRMT e mirëpret nismën per krijimin e

institutit të forenzikës e cila do të zgjidhte çështjen e egzaminimeve

psikiatrike- në vecanti për femrat e privuara nga liria.

Instituti i Forenzikës Psikiatrike pritet të bëhet funksional gjatë vitit

2013. Kjo e arritur e cila është financuar nga Komisioni Evropian

siguron kushtet bazike për egzaminime psikiatrike dhe trajtim të të

dënuarve që kanë probleme mendore. Instituti Forenzik Finlandez

është dukë ofruar përvojën e tyre në themelimin e këtij institute

dhe personeli i tij ka përfunduar tashmë disa trajnime themelore.

Për shkak të mungesës së kushteve të duhura të banimit (trajtimit)

të të dënuarve me crregullime mendore (QP në Pejë dhe QK në

Lipjan) dhe atyre nën ndikim të drogës dhe alkoholit, ata zakonisht

janë të vendosur në të njëjtën dhomë me të tjerët. Megjithatë,

personat me çrregullime mendore nuk paraqesin vështërsi vetëm

për të tjerët në dhomë, por si një kategori e ndjeshme ata mund t’i

ekspozohen rrezikut për keqtrajtim ose ngacmimeve të personave

të tjerë në dhomë.

Rekomandimi:

• Ofrim i rregullt i shërbimeve psikologjike dhe psikiatrike,

në vecanti për të miturit në QK në Lipjan për të

përmirësuar procesin e risocializmit. (Veprimi: Ministria e

Drejtësisë).

• QKRMT rekomandon që t’i kushtet vëmendje e vecant

përmirësimit të shërbimeve shëndetësore mbrenda

qendrave korrektuese dhe të paraburgimit, vecanarisht

shërbimeve psikiatrike dhe të sigurohet që mjekët e

përgjithshëm dhe specialist të jenë në dispozicion në cdo

kohë. (Veprimi: Ministria e Drejtësisë).

75

Shërbimet dentare

QKRMT është përgjithsisht e shqetësuar për mungesën e

shërbimeve të rregullta dentare në të gjitha institucionet

korrektuese. Poashtu të gjithë të dënuarit e intervistuar në QK në

Dubravë sa i përket kujdesit dentar kanë shprehur ankesa për

neglizhencë dhe mungesë efikasiteti nga ana e dentistëve. Të

dënuarit kanë theksuar se duhet presin shumë gjatë deri sa t’u vie

radha për kontrolle dentare. Ata pretendojnë që në shumë raste

atyre nuk u ofrohen shërbime dentare fare. Të dënuarit poashtu

kanë shprehur ankesa që nuk kanë mundur t’i rregullojnë dhëmbët

në insitutucionin korrektues por vetëm t’i heqin.

Rekomandimi:

• Të gjitha të dënuarit duhet të kontrollohen rregullisht tek

dentisti duke u ofruar atyre shërbime dentare të rregullta

(Veprimi: SHKK dhe menagjmentet e institucioneve

korrektuese);

• Rekrutimi i numrit të mjaftueshëm të dentistëve në të

gjitha qendrat korrektuese (Veprimi: MD/MSH apo SHKK).

Personeli dhe kushtet e punës

Gjatë vizitave monitoruese, QKRMT-ja vëmendje të veçantë i

kushton personelit, kushteve të punës dhe marrëdhenieve të tyre

me të dënuarit dhe të paraburgosurit. Zhvillimi i marrëdhënjeve

konstruktive dhe pozitive midis personelit dhe të

dënuarve/paraburgosurve është qenësor në uljen e rrezikut të

keqtrajtimeve, por edhe në ngritjen e nivelit të sigurisë brenda

institucionit.

Bazuar në diskutimet e gjëra me stafin e institucioneve, QKRMT-ja

konstaton se kushtet e punës së stafit nuk janë në nivelin e

76

dëshirueshëm. Sikurse gjatë viteve paraprake, edhe gjatë vitit 2012

personeli në instituconet korrektuese nuk përfiton ndonjë

kompenzim për punën e kryer në kushte të rrezikshmërisë.

Kushteve të vështira të punës i atribuohet edhe numri i vogël i

personelit në të gjitha qendrat korrektuese, kurse situata

përkeqësohet më tej kur kësaj i shtohet rritja e numrit të të

dënuarve/paraburgosurve si dhe rutinat ditore mjaft intensive. Ata

theksojnë që në kushte të tilla edhe siguria e tyre është më e

ndjeshme.

Njësia e transportit në QK në Lipjan janë ankuar për mungesën e

kushteve të duhura të punës. Ata i referohen mungesës së mjeteve

të punës, si veturave dhe mjeteve të komunikimit që u shkakton

vështërsi në zhvillimin e aktiviteteve ditore, në vecanti për sigurinë

gjatë transportit të të dënuarve.

Kushtet fizike të punës së stafit që poashtu janë shumë elementare,

nganjëherë nuk janë në nivelin e kënaqshëm. Personeli i qendrës së

paraburgimit në Prishtinë ka theksuar mungesën e hapësirave,

ventilimit dhe dritës si shqetësim themelor.

Lëvizja e shpeshtë e stafit ka pasoja të theksuara për

qëndrueshmërinë, motivimin dhe profesionalizmin e stafit. Dinjiteti

njerëzor përbën gurin themeltar të sistemit ndëshkimor dhe këto

parime duhet poashtu të aplikohen me kujdes në trajtimin e

personelit.16

Rekomandimi:

• Përmirësimi i kushteve të punës së stafit të SHKK-së në

qendrat korrektuese dhe qendrat e paraburgimit dhe

kushtet specifike të tyre të punës të merren parasysh

(Veprimi: Ministria e Drejtësisë/SHKK);

16

Standardet e KPT, Ekstrakte nga raporti i përgjithshëm i 11-CPT II [CPT /

Inf (2001) 16] Paragrafi 26

77

• Rekrutimi i personelit profesional të kualifikuar bazuar në

kritere të qarta (Veprimi: MD)

• Marrëdhënjet mes personelit dhe të dënuarve duhet të

ndërtohen në bazë të respektit dhe ndërveprimit

profesional dhe njerëzor. (Veprimi: menagjmenti në QK

në Dubravë).

Të arriturat themelore gjatë vitit 2012

Disa nga zhvillimet dhe të arriturat në shërbimin korrektues bazuar

në të gjeturat dhe rekomandimet e QKRMT gjatë periudhës 2011-

2012 përsa i përket kushteve fizike janë:

- Në fund të vitit 2012 ka filluar renovimi i kuzhinës në

qendrën korrektuese në Durbavë dhe pritet të përfundojë

në fillim të marsit 2013 kurse pajisjet e nevojshme do të

sillen më vonë për shkak procedurave specifike të

prokurimit;

- Gjatë vitit 2012, është bërë renovimi i katit të dytë të

qendrës korrektuese në Smrekonicë e cila ka shënuar rritje

të numrit të të dënuarve për më shumë se 100;

- Njësia e ndihmës së parë dhe objekti i edukatës fizike në

qendrën korrektuese në Dubravë poashtu është renovuar

gjatë vitit 2012;

- Në qendrën korrektuese në Lipjan renovimi i banjove

është përfunduar në dhjetor të vitit 2012;

- Gjatë gjithë vitit 2012 furnizimi me ushqim dhe barna ka

qenë i qëndrueshëm;

- Shërbimi Korrektues i Kosovës gjatë vitit 2011 ka filluar me

procesin e decetralizimit në nivelin e menagjmentit të

institucioneve korrektuese lidhur me procedurat e

prokurimit për mallra dhe shërbime. Ky proces është në

kontekstin e një strategjie afatgjate për reforma në

78

sistemin korrektues dhe shoqërohet me përgaditjen e

infrastrukturës dhe personelit i cili do të udhëheq tërë

këtë proces;

- Në fund të vitit 2011, qendrat e paraburgimit janë

shkarkuar nga numri i lartë i të dënuarve të cilët kryesisht

kanë qenë të vendosur në burgun e Dubravës;

- Në fillim të vitit 2012, shërbimi korrektues ka hapur

njësinë për mbrojtjen e dëshmitarëve. Ky është një objekt

të ri i filluar para dy vitesh me kushte të mira të jetesës

dhe i shoqëruar me objekte përcjellëse;

- Procesi i ndërtimit të një objekti të ri për QP në Gjilan

është në fazën e prokurimit kurse QP në Prishtina është në

një fazë fillestare;

- Me përkrahjen e Bashkimit Evropian një objekt i ndarë për

të miturit me masa edukative në QK në Lipjan do të

ndërtohet deri në fund të vitit 2013;

- Burgu i sigurisë së lartë është në ndërtim e sipër me një

kapacitet prej 300 vendeve. Ky burg pritet të fillojë punën

në vitin 2013 dhe të tërheq një numër përmbajtësor të të

dënuarve nga Qendra Korrektuese në Dubravë;

- Instituti Forenzik i Psikiatrisë është përkrahur nga Bashkimi

Evropian dhe do të fillojë me punë mbrenda vitit 2013. Ky

projekt është financuar nga Komisioni Evropian dhe i krijon

kushtet elementare për egzaminime psikiatrike dhe për

trajtimin e personave me çrregullimi mendore.

79

Greva e urisë në qendrën korrektuese në Dubravë, shtator 2012

Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës

(QKRMT), ka zhvilluar një vizitë me 07 Shtator 2012 QK në Dubravë

për t’u informuar më për së afërmi me rrjedhën e grevës së urisë

dhe gjendjen e të burgosurve grevistë në këtë qendër korrektuese.

Ekipi monitorues i QKRMT i përbërë nga mjekë, juristë dhe

psikologë, fillimisht ka mbajtur një takim me anëtarët e bordit të

përkohshëm menagjues të kësaj qendre ku është njoftuar me

gjendjen e përgjithshme aktuale, rrjedhën e grevës së urisë si dhe

masat e ndërmarra. Më pas janë vizituar të gjitha ambientet e

institucionit, përfshirë edhe ambientet e kujdesit shëndetësor për

t’u informuar me gjendjen shëndetësore dhe trajtimin e ofruar të

burgosurve grevistë.

QKRMT pasi ka intervistuar një numër të konsiderueshëm të të

dënuarve që kanë hyrë në grevë urie është njoftuar se greva ka

filluar zyrtarisht me 03 shtator ku një numër prej rreth 40 të

burgosurve të vendosur në pavionin nr 2 kanë refuzuar pranimin e

ushqimit. Më pas u janë bashkangjitur të burgosurit e tjerë të këtij

pavioni për të vazhduar edhe me të dënuarit e pavioneve të tjera.

Sot, në ditën e pestë të grevës numri i përgjithshëm i të burgosurve

grevistë ishte rreth 500.

Kërkesa e vetme sipas të burgosurve të intervistuar është dhe

mbetet përfshirja e Amnistisë si kategori kushtetutuese. Sipas tyre

kjo kërkesë është shumë legjitime dhe mbeten të vendosur për të

vazhduar deri në përmbushjen e saj, dhe se greva e urisë sipas të

burgosurve vie si pasojë e dështimeve të vazhdueshme të

institucioneve për të përmbushur premtimet e dhëna më herët për

të shtyrë çështjen e miratimit të ligjit për Amnistinë.

Të burgosurit theksonin shqetësimet e tyre për tretman jo të duhur

shëndetësor – derisa gjendja shëndetësore e një numri të

konsiderueshëm të tyre ka filluar të rëndohet, gjendje e cila lidhet

80

edhe me kapacitetet jo të mjaftueshme të shërbimit shëndetësor

në QK në Dubravë.

Të gjithë të burgosurit theksojnë sjelljen e mirë dhe korrekte të

stafit dhe menagjmentit të institucionit dhe pohojnë se greva e tyre

ka të bëjë vetëm me institucionet vendimmarrëse të cilat sipas tyre

i kanë zhgënjyer vazhdimisht në kërkesën e tyre për ligjin për

Amnisti.

QKRMT-ja kërkon nga institucionet e vendit që të marrin hapa

konkret për përfshirjen e Amnistisë si kategori kushtetuese brenda

Kushtetutës së Republikës së Kosovës.

Çështje tematike: Matja e kualitetit të jetës në burg

Studimi i kualitetit të jetës në qendrën korrektuese në Dubravë

synon të analizojë cilësinë e jetës në qendrën korrektuese me

qëllim që të identifikojë në mënyrë shkencore sfidat e

vazhdueshme nga këndvështrimi i të dënuarve dhe personelit të

qendrës korrektuese. Përmes këtij studimi, mësimet e nxjerra pritet

të ndihmojnë personelit menagjues dhe vendimmarrës dhe të jenë

relevante për gjithë sistemin e drejtësisë penale në Kosovë.

Përfshirja e elementeve për mjetet vlerësuese të “Matjes së cilësisë

së jetës në Institucionin Korrektues” në këtë pytësor është një

mënyrë për t’u njohur me dinamika më të gjera të jetës në

institucionin korrektues dhe vecanti marrëdhënjet guardian-i

dënuar të cilat janë në konktekstin e procedurave të ankesave janë

pak a shumë të suksesshme për të parandaluar torturën dhe

keqtrajtimin. Të dënuarit do të paraqesin ankesa vetëm nëse

ndiejnë se ato do të mirren parasysh dhe nëse egziston nivel i

caktuar i besimit tek sistemi dhe autoritetet. Ky pytësor shqyrton

temat duke u fokusuar në përvojën e të dënuarve. Në fakt kjo ka të

bëjë me hulumtimin e shkallës deri ku “ dëgjohet zëri” i të

dënuarve dhe nivelin në të cilën ky zë “dëgjohet”.

Studimi vendos theksin në përcepcionin e të dënuarve rreth

mekanizmit të ankesave dhe shkallën që ata ndjejnë se

81

respektohen si dhe sigurinë e tyre. Hipotezat që japin vlerësim

pozitiv të atmosferës në burg bazuar në numër të vogël të

incidenteve të registrura testohen në raport me shkeljet e të

drejtave të njeriut. Ky studim ofron një bazament mbi përcepcionet

e të dënuarve mbi mundësitë që ekzistojnë për t’u ankuar dhe për

t’u dëgjuar.

Protokolli me një metodologji pune, qasje shkencore dhe afate të

qarta është përpiluar nga ekpertët e QKRMT-së dhe DIGNITY gjatë

vitit 2011.

Një pytësor me qasje kuantike mbi matjen e cilësisë së jetës në

institucionin korrektues (MQPL) është zhvilluar në vitin 2012,

derisa një komponentë kualitative e planifikuar që përbëhet nga

diskutime në grupe të fokusuara (FGD) me të dënuarit dhe

personelin është duke u zhvilluar nga janari deri në maj 2013.

(Diskutimi me grupe te fokusuara është shtyer për janar-maj 2013

për shkak të pengesave dhe ndërprerjes së procesit të përzgjedhjes

të menagjmentit të ri në qendrën korrektuese në Durbavë). Gjetjet,

apo të dhënat nga ky pyetësor janë përdorë për të zhvilluar

diskutimin në grupet e fokusuara.

Diskutimi në grupet e fokusuara kërkon zgjidhje reciproke të

pranueshme për pjesën më të madhe dhe çështjet e ngutshme të

ngritura në pytësorin e kuantitetit; derisa të vendoset për

miratimin e Koncepti Projekt për një zgjatje ta disa aktiviteteve në

kuadër të projektit të tanishëm, një seminar dyditor do të mbahet

në pranverë të vitit 2013 nga personeli i QKRMT-së. Një ditë do t’i

dedikohet diskutimit të gjeturave të pytësorit dhe diskutimeve me

grupet e fokusuara qe do të mbahet nga ana e DIGNITY dhe Prof.

Alison Liebling (Universiteti i Cambridge-it), dhe një ditë tjetër- të

dhënat/rezultatet e pytësorit do t’i ofrohen Shërbimit Korrektues të

Kosovës për nevoja të tij.

82

Avokimi dhe vetëdijësimi

Dita Ndërkombëtare e Kombeve të Bashkuara në mbështetje të

viktimave të torturës, 26 qershor 2012.

Që nga viti 1999 QKRMT-ja përmes aktiviteteve/fushatave

sensibilizuese shënon 26 Qershorin - Ditën Ndërkombëtare të

Kombeve të Bashkuara në Mbështetje të Viktimave të Torturës.

Përmes këtyre akiviteteve, QKRMT-ja synon vetëdijësimin dhe

sensibilizimin e opinionit dhe autoriteteve kompetente qendrore e

lokale për respektimin e të drejtave të njeriut dhe luftimin e të

gjitha formave të torturës, keqtrajtimit apo trajtimit jonjerëzor,

degradues ose ndëshkimit.

Me 25 qershor, me rastin e shënimit të 26 qershorit- on remark of

26th of June – Dita Ndërkombëtare e Kombeve të Bashkuara në

mbështetje të viktimave të torturës, një njësi ka organizuar një

konferencë për të shënuar përvjetorin e parë të krijimit të tij me

temën “ Mekanizmat Kombëtar Parandalues- Sfidat dhe

Mundësitë”. Në konferencë kanë marr pjesë përfaqësues të shumë

institucioneve dhe të organizatave ndërkombëtare. Konferenca

është mbuluar gjerësisht nga mediat si ato elektronike ashtu edhe

ato të shkruara.

83

Në shënimin e 26 qershorit, në të njëjtën ditë, QKRMT ka

organizuar një takim me gratë e mbijetuara të torturës gjatë luftës

në Kosovë në vitin 1999 me moton: “dëgjoje zërin tim” – Unë

poashtu kam kontribuar për Kosovën dhe ka përfunduar me një

performancë simbolike artistike. Posterë, pamflete, këmisha dhe

qanta janë shpërndar për qytetaret. Ky organizim është mbuluar

gjerësisht nga ana e mediave.

Tryezë e rrumbullakët “Mekanizmi Kombëtar për Parandalimin e Torturës-sfidat dhe mundësitë ”

Me 25 qershor 2012, me përkrahjen e OSBE/Misioni në Kosovë,

anëtarët e Këshillit Drejtues (IAP, QKRMT dhe KMDLNJ) kanë

organizuar tryezën e rrumbullakët “Mekanizmi Kombëtar për

Parandalimin e Torturës-sfidat dhe mundësitë”. Në këtë tryezë

morën pjesë përfaqësues të Kuvendit të Kosovës (Komisioni

Parlamentar për të Drejtat e Njeriut), Shërbimit Korrektues të

Kosovës, OSBE-së përfaqësues të mediave.

Tryeza u organizua për nder të 26 Qershorit - Ditës Ndërkombëtare

të Kombeve të Bashkuara në Mbështetje të Viktimave të Torturës

dhe shënimit të një vjetorit të nënshkrimit të Marrëveshjes së

Bashkëpunimit ndërmjet IAP/QKRMT/KMDLNJ në kuadër e

angazhimit të përbashkët në përmbushje të Fushatës Kombëtare

kundër Torturës.

Qëllimi i tryezës ishte shqyrimi i kerkesave per implementimin e

Konventën e OKB-së kundër Torturës, përkatësisht Protokollin

Shtesë të saj dhe obligimet ligjore që dalin nga shtetet palë

nënshkruese të kësaj konvente. Vëmendje e vecantë i është

kushtuar rolit të organizatave monitoruese të të drejtave të njeriut

në vendet e ndalimit në Kosovë si një mekanizmit parandalues në

nivelin kombëtar.

84

Kryesuesje e Komisionit Parlamentar për të Drejtat e Njeriut dhe

Barazi Gjinore Znj. Suan Noveberdaliu vlerësoi si të rëndësishme

dhe të nevojshme nismën e të tri organizatave. Zonja Noveberdaliu

poashtu ofroi përkrahjen e plotë në emër të Komisionit

Parlamentar për bashkëpunim me Këshillit Drejtues dhe ofrimin e

përkrahjes së nevojshme deri në funksionalizimin e plotë të tij sipas

përcaktimeve të Konventës së OKB-së kundër Torturës.

Zv. i Avokatit të Popullit Znj. Shqipe Mala njoftoi për modalitetet e

funksionimit të këtyre mekanizmave kombëtar në vendet e rajonit,

bashkëpunimin e tyre me shoqërinë civile dhe modelet e

mundshme për Kosovën.

Drejtoresha Ekzekutive e QKRMT-së, Znj. Feride Rushiti prezantoi

gjetjet e identifikuar nga monitorimi i të drejtave të personave të

privuar nga liria në Qendrat Korrektuese, Qendrat e Paraburgimit

dhe Institucionet e Shendetit Mendor.

Ndërkaq Drejtori Ekzekutiv i KMDLNJ-së Z. Behxhet Shala foli për

sfidat kryesore me të cilat ballafaqohet aktualisht Shërbimi

Korrektues i Kosovës dhe trajtimin e personave të dënuar dhe të

paraburgosur në këto institucione.

Tryeza “Roli i monitoruesve të jashtëm në respektimin e të drejtave të personave të privuar nga liria”

Me 09 nëntor 2012 me përkrahjen e Zyres së Komisioner të Lartë të

të Drejtave të Njeriut (OHCHR) Zyra në Kosovë, QKRMT ka

organizuar konferencën e Këshillit Drejtues “Roli i monitoruesve të

jashtëm të të drejtave të njeriut në institucionet korrektuese”.

Përveq përfaqësuesve të tri institucioneve anëatrë të Këshillit

Drejtues ishin edhe zyrtarë të Shërbimit Korrektues të Kosovës,

përfaqësues të EULEX-it, Këshillit të Europës, Ambasadës së SHBA,

drejtuesve të të gjitha institucioneve korrektuese në Kosovë si dhe

mediave.

85

Qëllimi kryesor i tryezës ishte njoftimi i drejtuesve të institucioneve

korrektuese në Kosovë shumica e të cilëve janë emëruar (dy apo

tre muajve të fundit) në këto pozita, dhe me rolin e monitorimit të

jashtëm të të drejtave të njeriut në këto institucione.

Drejtuesit e institucioneve korrektuese u njoftuan edhe me

mandatin dhe metodologjinë e veçantë monitoruese të të tri

organizatave (IAP/QKRMT/KMDLNJ) si dhe iniciativën e tyre për

krijimin e Mekanizmit Kombëtar për Parandalimin e Torturës dhe

aktivitetet e zhvilluara për këtë qëllim.

QKRMT në këtë tryezë prezantoi standardet ndërkombëtare të

aplikueshme për respektimin e të drejtave të personave të privuar

nga liria metodologjinë, respektivisht qasjen e QKRMT-së në

monitorimin dhe vlerësimin e respektimit të të drejtave të

personave të privuar nga liria në këto institucione.

Në tryezë u prezantua edhe një përmbledhje e gjetjeve kryesore në

fushat më të ndjeshme të të drejtave të personave të

dënuar/paraburgosur në Qendren Korrektuese në Dubravë si dhe

sfidat me të cuilat përballet SHKK dhe personat e vendosur në

institucionet korrektuese.

Konferenca Vjetore në gjetjet e monitorimit dhe rekomandimet

Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës

(QKRMT), përkrahur nga Instituti për Shoqëri të Hapur (OSI) në

bashkëpunim edhe me Institutin Danez Kundër Torturës (Dignity),

me 06 Dhjetor 2012 ka prezantuar të gjeturat, përfshirë të arriturat

dhe mangësitë si dhe rekomandimet përmirësimin e respektimit të

të drejtave të personave të dënuar dhe të paraburgosur në

institucionet korrektuese të Kosovë.

Konferenca është përkrahur edhe nga Zyra e Komisionarit të Lartë

të të Drejtave të Njeriut (OHCHR), Zyra në Kosovë dhe kishte për

qëllim prezantimin e gjetjeve nga monitorimi i institucioneve

korrektuese dhe ofrimin e mundësisë përfaqësuesve të

86

institucioneve relevante për të diskutuar dhe adresuar çështje me

rëndësi të cilat do të bëhen pjesë e raportit përfundimtar të

QKRMT-së me gjetjet dhe rekomandimet në këtë fushë.

Në konferencë morrën pjesë Zv Ministri i Drejtësisë, Drejtori i

Shërbimit Korrektues të Kosovës, Drejtori Ekzekutiv i KMDLNJ-së,

përfaqësues të Institucionit të Avokatit të Popullit (IAP), EULEX-it,

OSBE, Këshilli i Evropës, OHCHR, menagjmenti i institucioneve

korrektues, përfaqësues të medieve etj.

Në emër të QKRMT-së foli Drejtoresha Znj. Feride Rushiti e cila

falënderoj Ministrinë e Drejtësisë dhe Shërbimin Korrektues për

bashkëpunimin e vazhdueshëm në realizimin e monitorimit të të

drejtave të personave të dënuar/paraburgosur nga QKRMT-ja. Më

pas ajo u ndal në disa fusha problematike që kanë karakterizuar

shërbimin korrektues si: trajtimi dhe keqtrajtimi fizik dhe verbal i të

dënuarve nga ana e stafit të institucioneve në veçanti QK-së në

Dubravë, fenomenin e korrupsionit, nepotizmit, kontrabandimit

dhe diskriminimit në pikëpamje të gëzimit të beneficioneve po

ashtu në Dubravë, mandej infrastrukturën e dobët fizike dhe

kushtet e rënda higjienike (në Pavionet 1,2,3,5 në Dubravë dhe në

Qendrat e Paraburgimit në Prishtinë e Gjilan), mungesën e pajisjeve

për larjen e enëve në të gjitha qendrat, mungesën e stafit

profesional shëndetësor (mendor dhe atij stomatologjik) dhe

trajtimin shëndetësor (sidomos trajtimit specialistik) me vonesa në

të gjithë shërbimin korrektues, mungesën e kategorizimit të duhur

të të dënuarve, mekanizmat joefikas të ankesave të brendshme në

QK në Dubravë.

Znj. Rushiti përmendi edhe disa të arritura që Ministria e Drejtësisë

përmes SHKK-së ka arritur gjatë këtij viti si: furnizimi më i mirë me

ushqim dhe medikamente, (megjithëse me disa mangësi në raste të

caktuara), projektet e Ministrisë së Drejtësisë për përmirësimin e

infrastrukturës si renovimin e kuzhinës në QK në Dubravë,

ndërtimin e Institutit të Psikiatrisë Forenzike që pritet të vihet në

funksion në 2013, Ndërtimin e Burgut të Sigurisë së Lartë, QP në

afërsi të Gjilanit dhe Institucionin e veçantë për vendosjen e të

miturve me masë edukative në QK Lipjan.

87

Zv. Ministri i Drejtësisë Z. Daut Xhemajli theksoj mbështetjen e

Ministrisë ndaj SHKK-së dhe organizatave të pavarura monitoruese

dhe nevojën për vazhdimin e bashkëpunimit. Qëllimi i Ministrisë

dhe SHKK është që të dënuarit të mbahen në institucione

korrektuese për kohën e caktuar, ndërsa kur të kthehen në liri të

jenë të socializuar dhe të barabartë me qytetarët e tjerë. Po ashtu

do të kemi parasysh gjetje dhe rekomandimet nga konferenca dhe

do t’i jepet përparësi risocializimit dhe ri-integrimit të të dënuarve.

Përkundër kësaj, ne besojmë se institucionet korrektuese nuk janë

vende të kriminalitetit, por vende të risocializimit. Në prioritet kemi

funksionalizimin e njësive ekonomike brenda institucioneve e cila

do të luajë një rol të madh në këtë proces.

Drejtori i SHKK-së Z. Resmi Hoxha theksoi se disa nga problemet që

lidhen me keqtrajtimin apo trajtimin degradues dhe ofendimet

verbale mund të konsiderohen si të tejkaluara. Nuk ndodhin rast të

keqtrajtimeve dhe trajtimeve degraduese në nivel sistematik dhe të

përhapur, por megjithatë nuk përjashtohet mundësia që të ketë

raste individuale të izoluara. Për rastet e kontrabandimit tha se

SHKK ka marrë masat dhe ka ndëshkuar përgjegjësit duke përfshirë

stafin dhe të dënuarit e përfshirë. Ai shtoi se krijimi i kushteve të

duhura në këto institucione mbetet çdoherë në agjendën e

Ministrisë së Drejtësisë dhe Shërbimit Korrektues. Për vërejtjet në

punën e Panelit për Lirimi me Kusht tha se Ministria e Drejtësisë

duhet t’i qaset më ndryshe përbërjes së panelit duke përfshi

ekspertë nga fusha multidisiplinare. Z. Hoxha po ashtu falënderoj

për bashkëpunim QKRMT-në në projektin e ndryshimeve në Ligjin

për Ekzekutimin e Sanksioneve Penale, në dispozitat lidhur me

ankesat e të dënuarve.

Z. Alban Muriqi nga QKRMT-ja, më pas prezantoi në hollësi një

përmbledhje të gjetjeve dhe mangësive të evidentuara nga ekipet

monitoruese të QKRMT-së përgjatë 2012, që lidhen me respektimin

e të drejtave dhe trajtimin e personave të dënuar në të gjitha

institucionet korrektuese në Kosovë.

Z. Behxhet Shala nga KMDLNJ theksoj se gjetjet apo problemet e

mësipërme qëndrojnë dhe mbetet që Ministria e Drejtësisë të

88

punojë më shumë në adresimin dhe zgjidhjen e tyre. Ai potencoi në

veçanti mungesën e efikasitetit të Panelit për lirim me kusht i cili

mund të luajë një rol shumë më të rëndësishëm dhe t’i motivojë

më shumë të dënuarit për sjellje të mira; Mungesën e informimit

në gjuhen e tyre ose gjuhen që e kuptojnë për të

dënuarit/paraburgosurit shtetas të huaj, e sidomos mungesën e

kontaktit të shtetasve të Shqipërisë me Ambasadën e Shqipërisë në

Kosovë; ndarjen e të dënuarve/paraburgosurve në baza etnike

nëpër institucione (atyre te komunitetit serb nga shqiptarë);

mungesën e kapaciteteve profesionale të institucioneve për

aplikimin e programeve risocializues.

Edhe përfaqësuesi i IAP-së tha se gjatë realizimit të mandatit të tij

kushtetues dhe ligjor IAP merr ankesa me shkrim sikurse edhe

thirrje telefonike që kanë të bëjnë kryesisht me mungesën e

furnizimit me medikamente; sjelljen jo të mirë të stafit; punën e

Panelit për Lirim me kusht si dhe mbingarkesën në qendrat e

paraburgimit.

89

Në përmbyllje të konferencës Znj. Feride Rushiti falënderoi të gjithë

pjesëmarrësit për diskutimet, komentet dhe zotimet e tyre të cilat

do t’i shërbejnë Raportit Vjetor përfundimtar dhe gjithë përfshirës

të QKRMT-së mbi respektimin e të drejtave të njeriut në

institucionet korrektuese që do të publikohet në fillim të 2013.

Mekanizmi Institucional për parandalimin e torturës

QKRMT-ja është iniciatore e Memorandumit të Mirëkuptimit

ndërmjet QKRMT-së, Institucionit të Avokatit të Popullit (IAP) dhe

Këshillit për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut (KMDLNJ)

të nënshkruar me 10 maj 2011. Ky Memorandum parasheh krijimin

e një Këshilli Drejtues, qëllimi i të cilit është ndërmarrja e misionit

të monitorimit të pavarur në vendet e ndalimit si dhe avokimit për

krijimin e Mekanizmit Kombëtar Parandalues (MKP) sipas parimeve

të Protokollit Opsional të Konventës Kundër Torturës të OKB-së

(OP-CAT).

Që nga nënshkrimi i Marrëveshjes, Këshilli i Përbashkët Drejtues i

përbërë nga përfaqësues të të tri institucioneve me përvojë

profesionale në fushën e monitorimit të të drejtave të personave të

privuar nga liria, ka zhvilluar 3 vizita të përbashkëta monitoruese në

Institucionet Korrektuese të Kosovës; dy vizita pune në Shqipëri

dhe Maqedoni për t’u njohur me përvojat në procesin e themelimit

të MKP-së; dy trajnime në Planifikimin strategjik dhe shkathtësitë

komunikuese si dhe shkathtësitë praktike dhe organizative; një

trajnim të përbashkët mbi parimet, teknikat dhe metodologjinë e

monitorimit të vendeve të ndalimit; një trajnim në “Ngritjen e

fondeve dhe manegjimin e ciklit të fondeve” dhe një trajnim në

“lobim dhe avokim”.

Në bashkëpunim më Institutin Danez kundër Torturës “Dignity”,

QKRMT ka hartuar dhe publikuar Manualin e Monitorimit të

vendeve të ndalimit i cili ofron udhëzime dhe praktika të

përgjithshme mbi monitorimin e vendeve të ndalimit dhe i cili

mbështetet në udhëzuesin gjithëpërfshirës të Asociacionit për

Parandalimin e Torturës (APT) “Monitorimi i vendeve të ndalimit”.

90

Në prill 2012 Këshilli Drejtues ka miratuar Planin Aksional për

themelimin dhe funksionalizimin e Mekanizmit Kombëtar

Parandalues. Plani Aksional parasheh funksionalizimin e këtij

mekanizmi brenda periudhës 2012-2014. Këshilli Drejtues ka

zbatuar pjesë të këtij Plani siq janë takime me drejtues të

instituciove lokale dhe qendrore, vizita të përbashkëta, tryeza etj,

me qëllim të promovimit të Këshillit Drejtues dhe nevojës për

përkrahjen institucionale të iniciativës së përbashkët.

Kjo iniciativë fatkeqësisht ende nuk ka gjetëur ndonjë përkrahje

institucionale për mbështetje financiare të projektit duke përfshirë

edhe mbështetjen e ndonjë organizate ndërkombëtare, dhe të

gjitha aktivitetet e deritashme janë mbështetëtur në baza

vullnetare të anatëreve të Këshillit Drejtues. OSBE ka mbështetur

Këshillin Drejtues që nga nënshkrimi i memorandumit në ngritjen e

kapaciteteve të anëtarëve të tij përmes trajnimeve të ndryshme.