คมอการปฏบตงานโครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลงมาตรการสงเสรมความรและการสนบสนน

ปจจยการผลต เพอลดรายจายในครวเรอนป 2558/59

กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว กรมปศสตว

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

คำานำา

ตามมตคณะรฐมนตร วนท ๖ ตลาคม ๒๕๕๘ เหนชอบตามทกระทรวงเกษตรและสหกรณ เสนอโครงการบรณาการมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภยแลง ป ๒๕๕๘/๕๙ โดยมวตถประสงค ๑) เพอใหเกดการบรหารจดการพนทเพาะปลกพชฤดแลงใหสอดคลองกบปรมาณนำาตนทนและสถานการณทเกยวของ และ ๒) เพอชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภยแลงใหมรายไดจากกจกรรมอนทดแทน เปาหมายพนทวกฤตภยแลงในเขตชลประทานลมนำาเจาพระยา ๒๒ จงหวด ไดแก กำาแพงเพชร นครสวรรค พษณโลก สโขทย อตรดตถ ตาก พจตร กรงเทพมหานคร ชยนาท นนทบร ปทมธาน พระนครศรอยธยา ลพบร สระบร สงหบร อางทอง ฉะเชงเทรา นครนายก สมทรปราการ สพรรณบร นครปฐม และสมทรสาคร และพนทภยแลงทวไป ๕๕ จงหวด โดยไดกำาหนดแนวทางในการดำาเนนการ ๘ มาตรการ ไดแก ๑)มาตรการสงเสรมความรและการสนบสนนปจจยการผลต เพอลดรายจายในครวเรอน๒) ชะลอหรอขยายระยะเวลาชำาระหนทเกษตรกรมภาระหนกบสถาบนการเงน ๓) มาตรการจางงานเพอสรางรายไดใหแกเกษตรกร ๔) มาตรการเสนอโครงการตามความตองการของชมชนเพอบรรเทาผลกระทบภยแลง ๕) มาตรการเพมประสทธภาพการใชนำา ๖) มาตรการเพมปรมาณนำาตนทน ๗) มาตรการเสรมสรางสขภาพและความปลอดภยในชวตและทรพยสน และ ๘) มาตรการสนบสนนอนๆ

การดำาเนนการมต ครม. ดงกลาว กรมปศสตวไดรบมอบหมายใหรบผดชอบโครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลง ภายใตมาตรการท ๑ โครงการตามแผนชมชนเพอแกไขวกฤตภยแลงดานการเกษตร จากงบประมาณรายจายประจำาปงบประมาณ ๒๕๕๙ งบกลาง รายการเงนสำารองเพอกรณฉกเฉนหรอจำาเปน จำานวน๔๔๒,๗๙๓,๗๓๖ บาท และงบกรมปศสตว จำานวน ๔๔,๓๗๒,๗๙๐ บาท สำาหรบสงเสรมอาชพดานปศสตวแกเกษตรกร จำานวน ๑๕๕,๖๙๔ ราย ในพนท ๒๒ จงหวด ดงนนจงจดทำาคมอการ

ปฏบตงานตามโครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลง ป ๒๕๕๘/๒๕๕๙ เพอใหหนวยงานทเกยวของใชประกอบการดำาเนนงาน ตอไป

สารบญหนา

1. โครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลง 1-3มาตรการสงเสรมความรและการสนบสนนปจจยการผลต เพอลดราย

จายในครวเรอน ป 2558/2559

2. เมนทางเลอกอาชพดานปศสตว 43. รายละเอยดคาใชจายในการอบรมเกษตรกร 54. รายละเอยดหลกสตรการฝกอบรม 6-345. เปาหมายเกษตรกรทสมครเขารวมโครงการ 356. รายละเอยดการจดสรรงบประมาณ 36-

37ภาคผนวก

รายละเอยดคณลกษณะเฉพาะประเภทพนธสตว 38-

กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว

49รายละเอยดคณลกษณะเฉพาะประเภทอาหารสตว 50-

54สำาเนาหนงสอสำานกงบประมาณท กษ 0614/30813 ลงวนท 12

พฤศจกายน 255855-58

สำาเนาหนงสอสำานกงบประมาณท นร 0505/43056 ลงวนท 27 พฤศจกายน 2558

59-64

สำาเนาหนงสอท นร 0709/4213 ลงวนท 9 ธนวาคม 2558 65-67

แบบฟอรมรายงานความกาวหนา ผลการปฏบตงานฯ 68-71

โครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลงมาตรการสงเสรมความรและการสนบสนนปจจยการผลตเพอ

ลดรายจายในครวเรอนป 2558/59

1. หลกการและเหตผลจากปรากฏการณเอลนโญทเกดขน สงผลใหอากาศแปรปรวนมากกวา

ในอดต ปญหาภยแลงในประเทศไทยจงมแนวโนมทวความรนแรงขน ทำาใหปรมาณนำาตนทนในเขอนหลกไมเพยงพอกบการเพาะปลกขาวในฤดนาปรง ปการเพาะปลก 2558/59 คณะรฐมนตร จงไดมมตเมอวนท 6 ตลาคม 2558 เหนชอบโครงการบรณาการมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภยแลง ป 2558/2559 และ คณะรฐมนตรมมตเมอวนท 24 พฤศจกายน 2558

อนมตงบประมาณรายจายประจำาปงบประมาณ พ.ศ.2558 งบกลาง รายการเงนสำารองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจำาเปน ทไดรบอนมตจากกระทรวงการคลงใหกนเงนไวเบกเหลอมปแลว จำานวน 971,979,936 บาท เพอเปนคาใชจายโครงการบรณาการมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภยแลง ป 2558/59 ตามความเหนของสำานกงบประมาณ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ จงมอบหมายใหกรมปศสตวขบเคลอนการดำาเนนงานโครงการบรณาการมาตรการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภยแลง ป 2558/59 กรมปศสตว จงจดทำาโครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลง โดยมวตถประสงคเพอใหเกษตรกรเลยงสตวปกสำาหรบบรโภคในครวเรอนและจำาหนายสรางรายไดเสรมในหวงฤดแลง ซงสามารถบรรเทาความเดอดรอนใหแกเกษตรกร ในระดบหนง

2. วตถประสงค

2.1 เพอใหเกษตรกรมผลผลตสตวปกสำาหรบบรโภค และจำาหนายเพอสรางรายไดเสรมแกครวเรอน2.2 เพอบรรเทาความเดอดรอนของเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากภย

แลง

3. เปาหมายการดำาเนนงาน

เกษตรกรทมความตองการอาชพการเลยงสตวปก ในพนท 22 จงหวด ลมนำาเจาพระยาจำานวน 155,694 ราย

4. วธการดำาเนนงาน

4.1 ขนตอนการเตรยมการ 4.1.1 คณะทำางานสรางการรบรและสำารวจความตองการตาม

แผนชมชนระดบจงหวด/อำาเภอ สรางการรบรสถานการณนำา สำารวจและยนยนความตองการของเกษตรกรทงในเขตและนอกเขตชลประทาน โดยจดเวทชมชนในแตละพนท

4.1.2 เกษตรกรสมครเขารวมโครงการและลงทะเบยนตามความตองการ

4.1.3 สำานกงานเกษตรจงหวด/อำาเภอ สรปและบนทกขอมลความตองการเกษตรกรตามแผนชมชนเพอแกไขวกฤตภยแลงดานการเกษตร

4.1.4 กรมสงเสรมการเกษตรประมวลผล วเคราะห แผนการชวยเหลอ เพอจดสงขอมลใหหนวยงาน ทรวมดำาเนนการ

4.1.5 กรมปศสตวเตรยมการสนบสนนตามกจกรรมทกำาหนด4.2 ขนตอนการดำาเนนการ (รายละเอยดตามคมอปฏบตงาน)

4.2.1 กรมปศสตว จดทำารายละเอยดเพอของบประมาณจากสำานกงบประมาณ ตามกรอบวงเงนทไดรบอนมตตามมตคณะรฐมนตร

4.2.2 กรมปศสตว จดสรรงบประมาณใหแกหนวยงานทเกยวของเพอฝกอบรมเกษตรกร จดหาพนธสตว และปจจยการผลต ใหแกเกษตรกรตามเปาหมาย

4.2.3 สำานกงานปศสตวจงหวด จดฝกอบรมเกษตรกรและใหคำาแนะนำาในการปรบปรงโรงเรอนใหมระบบความปลอดภยทางชวภาพ (Bio - Security)

4.2.4 สำานกงานปศสตวจงหวด และหนวยงานทเกยวของ (ศนยวจยและบำารงพนธสตว และสถานวจยทดสอบพนธสตว) จดหาพนธสตวและปจจยการผลตมอบใหแกเกษตรกรตามรายละเอยดคณลกษณะเฉพาะพนธสตวและอาหารสตวทกรมปศสตวกำาหนด

4.2.5 สำานกงานปศสตวจงหวด ตดตามใหคำาแนะนำา แกไขปญหา และรายงานผลการดำาเนนงานตามแบบฟอรม และเวลาทกำาหนด

4.2.6 สำานกงานปศสตวเขต และกองสงเสรมและพฒนาการปศสตว ตดตาม ประเมนผล และสรปผลการปฏบตงาน เมอเสรจสนโครงการ

5. ระยะเวลาการดำาเนนงานตลาคม 2558 ถง เมษายน 2559

6. แผนปฏบตงาน

กจกรรม

แผน ป 2558 ป 2559 หนวยงานรบ

ผดชอบ

เปาหมาย

หนวยนบ

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค.

ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย.

1. สำารวจความตองการ

155,694

ราย สนง.ปศจ

2. การประเมนความพรอมของเกษตรกร

155,694

ราย สนง.ปศจ

3. ฝกอบรมเกษตรกร

155,694 ราย สน

ง.ปศจ

4. จดหาปจจยการผลต4.1 วสด

ปรบปรงโรงเรอนและอาหารสตว

4.2 พนธสตว

155,694

155,694

ราย

ราย

สนง.ปศจ

และ ศน

ย/สถานวจยฯ

5. มอบปจจยการผลต

155,694 ราย สน

ง.ปศจ

6. ตดตามและรายงานผล

155,694 ครง สน

ง.ปศจ

7. งบประมาณ

งบประมาณรายจายประจำาปงบประมาณ 2559 งบกลาง รายการเงนสำารองจายเพอกรณฉกเฉนหรอจำาเปน จำานวน 442,793,736 บาท คาใชจายตอราย 2,844 บาท ประกอบดวย

7.1ไกพนเมอง -พนธไกพนเมอง อาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

7.2ไกพนเมองลกผสม -พนธไกพนเมองลกผสมอาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

7.3ไกพนธไข -พนธไกไข เพศเมย อาย 14 -16 สปดาห จำานวน 10 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

7.4เปดเทศ -พนธเปดเทศคละเพศ อาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

7.5เปดไข เปนเงน 2,844 บาท/ราย-พนธเปดไข เพศเมย อาย 14 -16 สปดาห จำานวน 10 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

7.6ไกเพศผ -พนธไกเพศผ อาย 7-9 สปดาห จำานวน 20 ตว -อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

หมายเหต: ทกรายการสามารถเบกจายโดยถวเฉลยกนได และเปนไปตามราคาตลาดในทองถน

8. ผลทคาดวาจะไดรบ

8.1 เกษตรกรทรวมโครงการมสตวปก และไขสำาหรบบรโภคในครวเรอนเพอลดรายจาย และสามารถจำาหนายเพอสรางรายไดเสรมแกครวเรอน

8.2 บรรเทาความเดอดรอนของเกษตรกรในหวงฤดแลง

9. หนวยงานรบผดชอบ

9.1 สำานกงานปศสตวจงหวด 22 จงหวด ไดแกกำาแพงเพชร นครสวรรค พษณโลก สโขทย อตรดตถ ตาก พจตร กรงเทพมหานคร ชยนาท นนทบร ปทมธาน พระนครศรอยธยา ลพบร สระบร สงหบร อางทอง ฉะเชงเทรา นครนายก สมทรปราการ สพรรณบร นครปฐม และสมทรสาคร

9.2 สำานกงานปศสตวเขต 1, 2, 6 และ 79.3 กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว, สำานกควบคม ปองกน และ

บำาบดโรคสตว, สำานกพฒนาพนธสตว, กองแผนงาน, และหนวยงานทเกยวของ

เมนทางเลอกอาชพดานปศสตว (ภยแลงเขตชลประทาน 22 จงหวด)ประมาณการคาใชจายงบประมาณตอรายรายละ 2,844 บาทจำานวน 155,694 ราย งบประมาณ 442,793,736 บาท

1. อาชพการเลยงไกพนเมองเปนเงน 2,844 บาท/ราย

- สนบสนนไกพนธพนเมอง คละเพศ อาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

2. อาชพการเลยงไกพนเมองลกผสมเปนเงน 2,844 บาท/ราย

- สนบสนนไกพนเมองลกผสม คละเพศ อาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

3. อาชพการเลยงไกไข เปนเงน 2,844 บาท/ราย- สนบสนนพนธไกไข เพศเมย อาย 14 - 16 สปดาห จำานวน 10 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

4. อาชพการเลยงเปดเทศเปนเงน 2,844 บาท/ราย- สนบสนนพนธเปดเทศ คละเพศ อาย 4 สปดาห จำานวน 20 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

5. อาชพการเลยงเปดไข เปนเงน 2,844 บาท/ราย- สนบสนนพนธเปดไข เพศเมย อาย 14 -16 สปดาห จำานวน 10 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

6. อาชพการเลยงไกเพศผ (ไกซ ขนาด 9 ขด) เปนเงน 2,844 บาท/ราย

- สนบสนนพนธไกเพศผ อาย 7-9 สปดาห จำานวน 20 ตว - อาหารสตวระยะปรบตว 30 กโลกรม - คาวสดปรบปรงโรงเรอนและวสดการเกษตร

หมายเหต ทกรายการสามารถเบกจายโดยถวเฉลยกนได และเปนไปตามราคาตลาดในทองถน

รายละเอยดคาใชจายอบรมเกษตรกรโครงการสรางรายไดจากปศสตวในฤดแลงป 2558/2559

มาตรการสงเสรมความรและการสนบสนนปจจยการผลต เพอลดรายจายในครวเรอน

***************************

จำานวน 175 บาทตอราย1. คาอาหารกลางวน จำานวน 1 มอแกเกษตรกร เปนเงน 100 บาท2. คาอาหารวางและเครองดม จำานวน 2 มอ มอละ 25 บาท เปนเงน 50

บาท3. คาจางเหมาจดทำาเอกสารแนะนำาการเลยงสตว เปนเงน 25 บาท

หมายเหต: สามารถถวจายไดทกรายการตามความเหมาะสมขอมล ณ วนท 3 พ.ย. 2558

รายละเอยดหลกสตรการฝกอบรม

หลกการเลยงสตวปกทวไป

พนธสตวปกกรมปศสตวไดพฒนาพนธ สรางฝงไกพนเมองพนธแท 4 พนธ ไดแก ประดหางดำาเชยงใหม ไกเหลอง

หางขาวกบนทร ไกแดงสราษฎร และไกชทาพระ โดยมขนตอนและวธการคดเลอกตามหลกวชาการ มความสมำาเสมอเปนเอกลกษณ สามารถใชจำาแนกพนธได มลกษณะประจำาพนธทงลกษณะทางคณภาพ และลกษณะทางปรมาณ เชนเดยวกบไกพนธแทตางๆของทวโลก ทำาใหประเทศไทยสามารถแสดงความเปนเจาของพนธได และยงมสมรรถภาพการผลตโดยการเลยงในระบบฟารมสงกวาไกพนเมองทวไปมนำาหนกตวทอายจำาหนายสงกวา 30 % และผลผลตไขทงปสงกวา 40 % สามารถเลยงรอดไดดในลกษณะการเลยงของเกษตรกรในหมบาน แตใหจำานวนลกไกสงกวาไกพนเมองของเกษตรกรกวา 30 % และยงมคณคาทางการบรโภคโดยคอลเลสเตอรอลตำากวาไกเนอทางการคากวา 2 เทา

1. ไกประดหางดำาเชยงใหมขอด สามารถกำาหนดคณลกษณะประจำาพนธ (Breed Characteristics)

ไดเชน สขน สแขง สปาก ขนหาง ดำา โดยคงลกษณะทดของไกพนเมองไวเชน การฟกไข การเลยงลกเกง เนอมรสชาตอรอย แนน นม กลมกลอม เปนทตองการของตลาด เปนไกทสามารถเลยงไดทงในระบบฟารม และในหมบานในชนบท ผลการดำาเนนงานทไดทำาใหเกดไกพนเมองไทยพนธแท พนธประดหางดำาเชยงใหม ทมศกยภาพการผลตสงกวาไกพนเมองทวไป มความสามารถของพนธในการผลตไกพนธแทและลกผสมทดทงในระดบชมชนและอตสาหกรรม

ลกษณะประจำาพนธ-เพศผ มสรอยคอ หลง สแดงประด ขนหาง ขนลำาตว แขง ปากดำา

ใบหนาสแดง ตาเหลองอมนำาตาล ผวหนงสขาวอมเหลอง หงอนถว-เพศเมย มลกษณะเหมอนเพศผ ยกเวนไมมสรอยคอหลง

ขอมลทางเศรษฐกจ- ใหไขฟองแรกเมออาย 188 ± 17 วน, นำาหนกตว 2,136 ±

246 กรม- ผลผลตไข 147 ± 34 ฟอง/ตว/ป, นำาหนกไข 50 ± 4 กรม- อตราการผสมตด 85 %, อตราการฟกออกจากไขมเชอ 89 %

- นำาหนกโตเตมท เพศผ 3,584±321 กรม, เพศเมย 2,382±356 กรม

- นำาหนกเมอ 4 สปดาห 214.10 กรม- นำาหนกเมอ 8 สปดาห 566.80 กรม- นำาหนกสงตลาด อาย 12 สปดาห เพศผ 1,357±108 กรม,

เพศเมย 1,091±84 กรม-อาย 16 สปดาห เพศผ 1,902±151 กรม, เพศเมย 1,436±117

กรม2. ไกชขอด เปนพนธแท มความหลากหลายทางพนธกรรม สมรรถภาพ

สงกวาไกพนเมองทวไป ซากชำาแหละสะอาด ไมมปญหาขนหมดบรเวณผวหนง สขน

ลกษณะประจำาพนธ -เพศผ มสรอยคอสขาว หรอสงาชาง ขนลำาตว ปาก แขงและปากส

เหลอง -เพศเมย ไมมสรอยคอ

ขอมลทางเศรษฐกจ- ใหไขฟองแรกเมออาย 224 วน นำาหนก 1,707 กรม- ผลผลตไข 115 ฟอง/ตว/ป นำาหนกไข 46 กรม- อตราการผสมตด 84% อตราการฟกไขมเชอ 88%- นำาหนกโตเตมท ผ 3,648 กรม เมย 1,826 กรม- นำาหนกเมอ 4 สปดาห 182.5 กรม- นำาหนกเมอ 8 สปดาห 476.40 กรม- นำาหนกสงตลาด 12 สปดาหเพศผ 1,271 กรม เพศเมย 989

กรม- นำาหนกสงตลาด 16 สปดาห เพศผ1,678 กรม เพศเมย 1,254

กรม3. ไกแดงขอด เปนพนธแท มความหลากหลายทางพนธกรรม สมรรถภาพ

สงกวาไกพนเมองทวไป มขนสแดงทมความสามารถของพนธในการผลตไกพนธแท และลกผสมทดในระดบอตสาหกรรม ลกษณะทาทางอนๆของไกแดงสราษฎร โดย

ทวไป จะมทาทางปราดเปรยว (Active), กลา (Bold) และ สงางาม (Graceful) เนอ แนน นม อรอย

ลกษณะประจำาพนธ - เพศผ ลำาตวสขนแดง ขนหางดำาแซมขาว- เพศเมย ขนสแดงทงตว ขอมลทางเศรษฐกจ

- ใหไขฟองแรกเมออาย 192.47 + 11.12 วน- นำาหนกตว 1843.50 +207.82 กรม- ผลผลตไข 114 ± 32 ฟอง/ตว/ป, นำาหนกไข 48.91

5.21 กรม- อตราการผสมตด 61.9 ± 7.2 %, อตราการฟกออกจากไขม

เชอ 63.6 ± 4.8 %- นำาหนกโตเตมท เพศผ 3,026.8± 390.6 กรม, เพศเมย

2035.8± 349.4 กรม- นำาหนกเมอ อาย 4 สปดาห 213.9 กรม

- นำาหนกเมอ อาย 8 สปดาห 561.00 กรม - นำาหนกสงตลาด อาย 12 สปดาห เพศผ 1,203.3±219.0 กรม,

เพศเมย 943.1±161.0 กรม- นำาหนกสงตลาดอาย 16 สปดาห เพศผ 1,602.0± 226.9 กรม,

เพศเมย 1,189.7± 184.1 กรม4. ไกเหลองหางขาวขอด เปนฝงไกทยงคงมลกษณะเดนในความเปนแมทด

มความหลากหลายทางพนธกรรมสงรปรางสงตรง (Upright) มสวนของคอ, แขง, ขายาว มลกษณะเชองเมออยกบผเลยงแตจะดราย (Fierce) เมอเจอไกแปลกหนา ลกษณะทาทางอนๆของไกเหลองหางขาวกบนทร โดยทวไป เพศผ จะมทาทางปราดเปรยว (Active), กลา (Bold) และ สงางาม (Graceful)เพศเมย ลกษณะทวไปคลายกบไก

ลกษณะประจำาพนธ- เพศผ มขนสรอยคอ-หลง และหงอนมขนาดใหญสขนขนเหลองอม

สม - เพศเมย หงอนเลก ขนสดำา ดำากระขาว แขงเหลอง

ลกษณะทางเศรษฐกจ- ใหไขฟองแรกเมออาย 189 ± 12 วน, นำาหนกตว 1,937 ±

230 กรม- ผลผลตไข 111 ± 30 ฟอง/ตว/ป, นำาหนกไข 48 ± 4 กรม- อตราการผสมตด 80-85 %, อตราการฟกออกจากไขมเชอ 86-

88 %- นำาหนกโตเตมท เพศผ 3,145±301 กรม, เพศเมย

2,288±322 กรม- นำาหนกเมอ อาย4 สปดาห 221.70 กรม

- นำาหนกเมอ อาย8 สปดาห 623.30 กรม- นำาหนกสงตลาดเมอ อาย 12 สปดาห เพศผ 1,252±159 กรม,

เพศเมย 1,001±122 กรม- นำาหนกสงตลาดเมอ อาย 16 สปดาห เพศผ 1,725±215 กรม,

เพศเมย 1,321±150 กรม5. เปดเทศกบนทรบรเปนเปดเทศทกรมปศสตวไดปรบปรงและพฒนาพนธ

มาจากเปดเทศพนธบารบาร(Barbary) ซงเปดเทศพนธบารบารตนพนธดงกลาวกรมปศสตวไดรบการสนบสนนพนธจากภาคเอกชนเมอป 2534 จำานวน 80 ตว ซงนำาเขามาจากประเทศฝรงเศส กรมปศสตวไดใหสถานบำารงพนธสตวบางปะกง จงหวดฉะเชงเทราทำาการขยายพนธ คดเลอกปรบปรงพนธ และขยายฐานการปรบปรงพฒนาพนธไปทศนยวจยและบำารงพนธสตวกบนทรบร จงหวดปราจนบร และตงชอใหมเปน เปดเทศกบนทรบร

ลกษณะประจำาพนธลกเปดแรกเกดจะมขนลำาตวสเหลอง ดวงตากลมดำา ปากสชมพออน

แขง-เทาสเหลอง บางตวจะมจดกลางหว เมอโตจะมขนสขาวตลอดลำาตวและมจดสดำาเดนอยกลางหว ปากสชมพ แขง-เทาเหลอง ใบหนามผวหนงขรขระนนสชมพอมแดง โดยเฉพาะเพศผผวขรขระเดนชดเตมใบหนา สวนในเพศเมยจะมผวหนงขรขระบางเลกนอย เปนสชมพออน บรเวณรมขอบปากดานบนเพศผ จะมขนาดใหญกวาเพศเมย

ลกษณะทางเศรษฐกจ- อายเมอไขฟองแรก 6 - 7 เดอน

- นำาหนกเมอไขฟองแรก 2.4 - 2.6 เดอน - นำาหนกไขฟองแรก 58 - 60 กรม - นำาหนกแรกเกด 52 - 54 กรม

- นำาหนกเมอโตเตมท (12 เดอน) เพศผหนก 4.5 - 5.1 กโลกรม เพศเมยหนก 2.8 - 3.2 กโลกรม

- ผลผลตไขปละ 160 - 180 ฟองสามารถเลยงขน โดยใชเวลา 10 - 12 สปดาห

6. เปดเทศทาพระถนกำาเนดอยในทวปอเมรกาใต ศนยวจยและบำารงพนธสตวทาพระ จงหวดขอนแกน ไดรวบรวมเปดเทศเพศผและเมยจากจงหวดตางๆในภาคตะวนออกเฉยงเหนอนำามาปรบปรงพนธ โดยเกบสถตการไขได 77 ฟอง/ป ปจจบนใหไข 98 ฟอง/ป

ลกษณะประจำาพนธทงเพศผและเพศเมย สขนเปนสดำามขนสขาวแซมทปกและหนาอกบาง

หนาเปนปมหนงยนสแดง ปากสดำาแซมชมพ แขงสดำา ตาสดำาลกษณะทางเศรษฐกจ- อายเมอใหไขฟองแรก 210 วน , จำานวนไข(แม/ป) 98 ฟอง- นำาหนกตวเมอใหไขฟองแรก 2,305.74 + 148.46 กรม- นำาหนกเพศผทอาย 12 สปดาห 3,184.21 +295.04 กรม- นำาหนกเพศเมยทอาย 12 สปดาห 1,915.38 +101.70 กรม- เพศผโตเตมทหนก 4.1 – 4.5 กโลกรม - เพศเมยโตเตมทหนก 2.5 – 3.2 กโลกรม

7. ไกลกผสมพนเมองเปนไกทเกดจากการผสมขาม ทใชพอพนธเปนไกพนเมอง แมพนธเปนไกกงเนอกงไข จดประสงคเพอ ใหไดไกลกผสมทใกลเคยงกบไกพนเมอง ทงลกษณะภายนอก สขน รสชาตของเนอ ทำาใหขายไดราคาสงใกลเคยงกบไกพนเมอง

- การใชสายแมเปนไกกงเนอกงไข เชนไกโรดไอแลนดเรดไกบารพลมทรอค

- การผลตลกไกทำาไดมากกวา 2 –3 เทา มการเจรญเตบโตสงกวา ไกลกผสมจะเลยงขน

- และจำาหนายทอายประมาณ 10 – 14 สปดาห การคดเลอกพนธไกเกษตรกรมวธปฏบตทสามารถคดเลอกพนธไกเอาไวทำาพนธไดดงน  คอ

1. แมไกทดตองมรปรางทสมบรณและแขงแรง  มนำาหนกตวตงแต 1.5 กโลกรมขนไป  เมอมอายตงแต 7 เดอนแตไมเกน 3 ป

2.พอไกทดจะตองมรปรางแขงแรงสมบรณมนำาหนกตงแต 2.5 กโลกรมขนไปมอายตงแต9 เดอนแตไมเกน 3 ป

1) แมไกนนจะตองมคณลกษณะดงตอไปนคอ- เลยงลกเกง และเลยงลกรอดจนโตชดละ  6 ตว- ไมดราย  ไมจกตลกไกของแมไกตวอน ๆ- ใหไขอยางนอยปละ  4 ชด- ใหไขอยางนอยชดละ  12 ฟอง- ฟกไขอยางนอยชดละ  8 ตว- หมนคดเลอก พอพนธและแมพนธเสมอ ๆ หากแกเกน  3 ป ตอง

คดออก- พอพนธ  1 ตว  สามารถผสมพนธหรอคมฝงแมไกได  6-10 ตว

เกบลกไกทไดมาจากพอแมพนธด ๆไวทำาพนธ  รนละ  2-3 ตว  การคดเลอกพนธไกทดไวทำาพนธรนการจดการเลยงสตวปก

การจดการเลยงดลกสตวปก ในระยะนเปนระยะทสำาคญและละเอยดออนมากตองดแลเอาใจใสเปนพเศษ ในทกขนตอน ตงแตในเรองของความสะอาด การควบคมอณหภมในการกก การใหนำาและอาหาร การใหวคซน เปนตน ถาหากการจดการในระยะนด จะทำาใหไดลกสตวปก ทมคณภาพเขาสระยะรนเพอเลยงตอไปไดด โดยมขอควรปฏบตในการจดการเลยงดลกสตวปกอาย 0 – 7 วนแรกดงน

1.เตรยมโรงเรอนใหสะอาด มระยะเวลาพกโรงเรอนนานพอ และเตรยมอปกรณพรอม2.ดแลอณหภมใหเหมาะสมตลอดเวลา3.ไมมลมโกรก ไมมฝนสาด4.พน และวสดรองพนตองแหง และสะอาด

5.มนำาสะอาด และพอเพยงกบความตองการ6.อาหารคณภาพด และพอเพยงกบความตองการ7.แสงสวางพอเหมาะ8.คดสตวปกทผอม ออนแอ ตวเลก แคระแกรน หรอพการออก

การเลยงลกไก ลกไกเมอแรกเกด ขนทคลมตวยงเปนขนออน ซงปองกนความหนาวเยน

ไมได และจะมขนจรงเมออาย 21 วน จงตองมการกกใหความอบอน1.การกกลกไกโดยอาศยแมไกเปนการเลยงแบบธรรมชาต ทปลอยใหแม

ไกฟกไขและเลยงลกไกเอง โดยแมไกจะใชการกางปกกก ใหความอบอนแกลกไก ซงแมไกจะเลยงลกนาน 1-2 เดอน จงจะหยาลก เพอกลบไปใหไขใหม สำาหรบลกไกในชวงเลกควรจะมรำา หรอปลายขาว หรออาหารสำาเรจรปเสรมใหกนบาง จะทำาใหแมไกและลกไก มสขภาพสมบรณแขงแรง มอตราการเลยงรอดสง

2.การกกลกไกดวยเครองกกโดยอณหภมทเหมาะในการกก คอ 32 – 35 องศาเซลเซยส ใชเวลากกนาน 14- 21 วน การกกอาจใชอปกรณมาตรฐานซงมแหลงใหความรอนจาก ขดลวดไฟฟา กาซ หลอดไฟฟา หรอถาไมมอาจใชกลองกระดาษ และหลอดไฟ 100 วตต เปนแหลงความรอนโดยใหลกไกอยในกลองกระดาษ และเปดไฟใหในเวลาอากาศเยนและตอนกลางคน สวนกลางวนอากาศมความอบอนกนำาลกไกออก แลวนำากลองกระดาษไปตากแดดใหแหง สำาหรบในพนทไมมไฟฟา ใชการกกโดยใชตะเกยงเจาพายหรอเตาถานการเลยงไกรน

เปนการเลยงไกในชวงอายตงแตพนกก จนถงเรมใหไข หรอเมอลกไกหยาจากแม การเลยงจะงายกวาในระยะลกไก การเลยงไกรนรวมกนเปนจำานนมากในระบบฟารม จะมการจกตกนสงกวาไกพนธอนๆ การจกกนจะเรมตงแตอาย 3 สปดาหขนไป และรนแรงมากเมอ 6 สปดาห แตถาหลง 8 สปดาหไปแลว ปญหาจะคอยๆหมดไป การแกไขโดยลดความเครยดตางๆ ทจะเกดกบไกเชน ลดความหนาแนน ของการเลยง เพม นำาและถาดอาหารใหเพยงพอ เพมการถายเทอากาศ เปดพดลมในโรงเรอน ตดหญาสด ผกสด ใหไกกนทกๆวน ควรมการคดไก ดอยในฝงเชน ผอม ตวเลก หนาอกแหลม หรอสขภาพไมสมบรณออกจากฝง เพราะจะทำาใหไกตวอนไลจกตลอดเวลา และถาพบไกในฝงถกจกตองใชยามวง พน ทา โดยเฉพาะแผลสแดงซงไกชอบจกสแดง ถงอาหารตองมการปดฝาเพอไมใหไกกระโดดลงไป

กนเพราะอาจทบตวขางลาง แนนตายได โดยเฉพาะชวงกลางคน การเลยงสตวปกรนจะเรมเมอสตวปกมอาย 6 - 22 สปดาห (42 - 155 วน)ในชวงนจะมความแขงแรง เจรญเตบโตอยางรวดเรว ตองมการควบคมการใหอาหารและนำาหนกตวสตวปก ตลอดจนมการทำาโปรแกรมวคซน และจำาเปนตองมการตดตามอยางใกลชด การเลยงสตวปกรนทดจะมผลถงสตวปกระยะไข ถาการเลยงในระยะเลกและรน ไมมโรคภย ไมถกเบยดเบยนจากพยาธภายในและภายนอก กจะไดสตวปกทมอาย ขนาดและนำาหนกตวเมอเรมไขพอเหมาะ สตวปกจะใหไขดก ไขฟองโต และไขทนการปฏบตงานประจำาวนในการเลยงสตวปกรน

1. เกบซากสตวปกตาย, ปวย, แคระแกรนออกไวนอกโรงเรอน2. ใหนำาและอาหารสตวปกอยางนอยวนละ 2-3 ครง (เชา- บาย)3. กลบวสดปพนทก ๆ วน หรอทนทเมอเหนพนเปยกชน4. นำาซากสตวปก, สตวปกปวยตามขอท 1 ไปเผาหรอฝง5. บนทกการตายและการคดออกสตวปกเปนประจำาทกวน6. ตรวจสขภาพสตวปกเปนประจำาทกวน โดยสงเกตจากอาการหายใจ การ

ยน เดน กนนำา และอาหารเปนตน7. ตดหญาสดใหสตวปกกนเปนประจำาทกวน8. ดแลความสะอาดบรเวณรอบๆ โรงเรอน และบรเวณฟารม9. ปดกวาดหยากไย และฝนละอองทเกาะอยตามตาขาย, และในโรง

เรอนทกสปดาห10. ตรวจความเรยบรอยและทำาความสะอาดของอปกรณตางๆ เชน ถงนำา

ถงอาหาร ใหอยในสภาพใชงานได หากมปญหาใหรบแกไขทนท11. ทำาวคซนปองกนโรคตามโปรแกรมทกำาหนด

การเลยงไก พอ - แมพนธระบบฟารมการเลยงสตวปกระยะนมความสำาคญเพราะถาใหการดแลเอาใจ

ใสทด จะทำาใหไดไขในปรมาณสงสดตามความสามารถของสตวปก และใหไขในอตราสงสมำาเสมอ เปนเวลานานตามมาตรฐานของพนธนนๆ นอกจากนการเลยงสตวปกพอ-แมพนธ เพอผลตลก ถอวาเปนงานทตองการการดแลเอาใจใสมาก เพราะการปฏบตงานจะยากกวาเลยงแมสตวปกเพอเอาไขอยางเดยวไกพนเมองจะเรมใหไขฟองแรกเมออายประมาณ 188 วน แมพนธไกพนเมอง ตองการอาหาร

ประมาณ 90 กรม/ ตว/ วน สวนพอพนธ ตองการ 125 กรม/ ตว/ วน พนทในการเลยง 2-4 ตว/ ตารางเมตร ในโรงเรอนตองมรงไข 1 ชอง ตอแมไก 4 ตว การผสมพนธไก ใชอตราสวนพอพนธ : แมพนธ 1: 8-10 ตว การผสมพนธมแบบฝงเลก คอ ในคอกเดยวกน มพอ 1 ตว เนองจากพอพนธอยรมกนไมได จะจก ตกน สวนแบบฝงใหญ มพอพนธหลายตวในคอกเดยวกน ซงการจดการไมใหพอพนธตกน โดยเลยงตวผมาดวยกนตงแตเลก หรอเอาไก อายไมเกน 5 เดอนมาเขาฝงในชวงเยนใกลมด จะชวยไดบางในหมบาน ตองมโรงเรอนสำาหรบไกนอน เวลากลางคน และภายในโรงเรอน มรงไข 1 ชอง ตอแมไก 1 ตว การปฏบตงานประจำาวนในการเลยงพอ แมพนธ–

1. เกบซากสตวปกตาย, ปวย ออกไวนอกโรงเรอน2. ชวงเชากอนใหอาหารเกบไขครงท 13. ใหนำาและอาหารสตวปกวนละ 2 – 3 ครง (เชา บาย– )4. ตดหญาสดใหสตวปกกน ฝง เผา หรอทำาลายสตวปกปวย, ตาย5. หลงใหอาหารเชาเกบไขครงท 26. สขาภบาลและจดการฟารม เชน กลบวสดรองพน, เตมวสดรองพน

คอก, กวาดรอบๆ โรงเรอน, กวาดหยากไยตามผนงโรงเรอนทกๆ สปดาห7. กอนพกเทยงเกบไขครงท 38. ชวงบายเกบไขครงท 4 9. ทกๆ วนศกรตองคดสตวปกหยดไข, สขภาพไมสมบรณออก แตถาพบ

มสตวปกปวย, ไมสบายตองคดออกทนททเหน (คดสตวปกทกๆ วน)10. ทำาวคซนปองกนโรคสตวปกตามโปรแกรม และถายพยาธภายนอกและ

พยาธภายในทกๆ 3 เดอน11. บนทกการใหผลผลตตางๆ เชน จำานวนไข สตวปกตาย ปรมาณอาหาร

เปนตน12. ตรวจสอบ และทดสอบเวลานาฬกาตงเวลาปด-เปดไฟ (Timer

switch)การจดการโรงเรอน

โรงเรอน ควรสรางหางจากตวบานเพอปองกนการแพรระบาดของโรค อยในบรเวณทนำาทวมไมถง วางตวในแนวตะวนออก ตก เพอลดความรอนจากแสง–อาทตย สามารถกนแดดและฝนได ปองกนศตรตางๆได เชน สนข แมว ง ภายใน

โรงเรอนสามารถถายเทอากาศไดด ทำาความสะอาดไดงาย มอตราสวนพนทเหมาะสม

อายไก (สปดาห) พนท (ตว/ตารางเมตร)

0-3 10-124-6 8-10

7-14 6-715-20 5-6

21 ขนไป 5

ความสะอาดของโรงเรอน คอกกก และอปกรณตาง ๆการเตรยมโรงเรอน กอนนำาลกสตวปกมาเลยงกกในระยะน ตองทำาความสะอาดโรงเรอนและฆาเชอใหเสรจเรยบรอยโดยเฉพาะโรงเรอนทใชเลยงกกมาเปนระยะเวลานาน ควรทำาความสะอาด ฆาเชอหลงจากการผลตลกสตวปกรนทผานมา จบออกไปหมดแลว และควรมระยะเวลาในการพกคอกไมนอยกวา 14 วน เพอเปนการตดวงจรชวตของเชอโรคทมอยในคอกกก ทำาใหคอกสะอาดปลอดภย เพอรองรบการเลยงสตวปกในรนตอไปได ขนตอนในการจดเตรยมโรงเรอนและคอกกกมวธการปฏบตดงน

1) เกบอปกรณตางๆ ในการเลยงและกกออกทำาความสะอาด ฆาเชอ2) นำาวสดรองพนออก และทำาความสะอาดภายในคอกกก แลวพนดวย

นำายาฆาเชอใหทวคอก 3) พกโรงเรอนและคอกกกไว 14 วน4) กอนนำาลกสตวปกรนใหมเขากก ควรเตรยมวสดรองพนใหเรยบรอยใช

แกลบ หรอใชวสดทหาไดงายในทองถนปใหหนาประมาณ 3 นว5) ตดตงระบบไฟกก ตรวจสอบความเรยบรอยของอปกรณในการกกให

พรอมและเพยงพอตอปรมาณลกสตวปกทจะกกในแตละครง6) สภาพภายในโรงเรอนและคอกกกหากมลมโกรก จงควรแกไขโดยปดกนผามานกนลมโกรกไวโดยรอบโรงเรอน

อปกรณในการเลยง1. ทใหอาหาร ควรใชถาด ราง หรอถงแขวนอาหารเพอลดการสญเสย

และปองกนการปนเป อนเชอโรคและพยาธ

อายไก(สปดาห)

ถาดอาหาร ถงแขวน รางอาหาร

0-2 1 ใบ/30 ตว - -

3-6 - 1 ใบ/25 2 นว/ ตว

7-18 ขนไป - 3 ใบ/50 ตว 3 นว/ ตว

2.ทใหนำา ตองมภาชนะใสนำาใหไกกนตลอดเวลา และลางทำาความสะอาดทกวน

อายไก(สปดาห) กระตกนำา รางนำา

0-2 1 ใบ(เลก)/ 50 ตว

0.6 นว/ ตว

3-6 1 ใบ(ใหญ)/50 ตว

1 นว/ ตว

7-18 ขนไป1 ใบ(ใหญ)/50

ตว1 นว/ ตว

3.รงไข ทำาจากวสดหางายเชน ตะกรา บงก ถงนำา ภายในรองดวยหญา แหง ฟาง วางอยในรม ไมถกแดดฝน อากาศถายเทสะดวก มรงไข เพยงพอตอแมไก 1 ตว/รง

การใหอาหารของสตวปก1. การเลยงลกไกอาย 0-6 สปดาห จำาเปนตองมการดแลอยาง

ด มเครองกก เพอใหความอบอนแกลกไก ใน 1 วน ควรใหอาหารครงละนอยๆ แตบอยครง แบงเปน เชา 2 ครง บาย 2 ครง จะชวยใหไกกนอาหารดขน และอาหารไมตกหลน อาหารมโปรตน 18% พลงงาน 2,900 กโลแคลอร

อายไก (สปดาห)

ใหอาหาร(กรม/

ตว)

อตราแลกเนอ

นำาหนกไก (กรม)

1 7 0.86 492 11 1.46 763 21 2.18 1154 30 2.45 1855 32 2.46 2506 33 2.48 370

2. การเลยงไกรนอาย 7-16 สปดาห ระยะนเลยงรวมกน ไมตองแยกเพศผ เมย มอาหารและนำาใหกนตลอดเวลา อาหารม โปรตน –14% พลงงาน 2900 กโลแคลอร ไกตวผสงตลาดได เมออาย 16 สปดาห นำาหนก 1.68 กโลกรม

อายไก(สปดาห) อาหาร(กรม/ตว) อตราแลกเนอ

7-8 38-55 2.5-2.69-10 50-55 2.6-2.7

11-12 57-64 2.7-2.813-14 66-69 2.9-3.215-16 73-80 2.4-3.5

3.การเลยงไกสาวอาย 17-26 สปดาหตองมการควบคมอาหารและมนำาใหกนตลอดเวลา ใหอาหารวนละ 2ครง เชา เยน อาหารมโปรตน –12% พลงงาน 2,900 กโลแคลอร

อายไก (สปดาห) ใหอาหาร(กรม/ตว)

17 6818-22 7023-26 80

4.การเลยงไกพอ แมพนธ ไกสาวจะใหไขฟองแรกเมออาย 6-7 เดอน ไกสาวจะใหไขฟองแรกเมออาย 6-7 เดอน

ไกให

อาหาร(กรม/ตว)

แคลเซยม % ฟอสฟอรส %

พอพนธ 80 0.9 0.45

แมพนธ 70-80 3.75 0.35

การเลยงในหมบาน ใชอาหารในครอบครว เชน เศษอาหาร รำา ปลายขาว เศษผกตางๆ เนองจากไก สามารถหากนเอง เชน ปลวกและแมลง แตหากเลยงไกจำานวนมากตองการใหการเจรญเตบโตมากขน ควรมอาหารเสรม ผสมใหกนเพมเตม

การเลยงในระบบฟารม ไกถกเลยงขงในคอก ตองมการใหอาหารทมภาชนะครบ โดยในระยะแรกของการเลยง ควรใหอาหารสำาเรจรป ทมขายทวไปในตลาดกอน เมอมประสบการณเพยงพอจงคอยผสมอาหารใชเอง อาหารทวางจำาหนายมเพยงอาหารไกไขและไกเนอ อาหารไกเนอเหมาะเหมาะกบไกทมอตราการเจรญเตบโตเฉลยประมาณ 50 กรม/ วน สวนอาหารไกไขเหมาะสำาหรบไก ทมอตราการเจรญเตบโต ประมาณ 15 กรม/ ตว/ วน ดงนนอาหารทเหมาะกบไกพนเมองจงควรเปนอาหารสำาเรจรปสำาหรบไกไข เพราะนอกจากมราคาถกกวา อาหารไกเนอ

แลว ไกยงไมตองเครยดในการขบโภชนะตางๆ เชนโปรตนทไดรบ เกนความตองการออกจากรางกาย

ผลตอบแทนการเลยงไก เมอขนขายสงตลาดอายท 12 สปดาห ใหผลตอบแทน ดงน

หนวย บาท/ ตว พนธแท ลกผสม

ตนทนผนแปรลกไกแรกเกด 15.0 15.0

อาหาร 60.0 70.4แรงงาน 0.5 0.5ยา วคซน 0.3 0.3

ไฟฟา 1.4 1.4อปกรณ 0.2 0.2

ตนทนคงททดนและโรงเรอน 1.7 1.7รวมตนทนทงหมด 79.1 89.5ราคาจำาหนายไกเปน 108 120

กำาไร 28.9 30.5

หมายเหต ราคาเมอ ธนวาคม 2558 อาหาร กก. ละ 16 บาท ไกพนเมอง กก. ละ 90 บาท ไกลกผสม กก. ละ 80 บาท

ปญหาและการแกไข1) ในหมบาน

- การไขซอนกน หรอฟก 2 แมในรงไข เปนเรองการแสดงพฤตกรรมของสตวปกทฟกไขเองตามธรรมชาต จะมบาง สก 10 % ทมแบบน ปองกนโดยทำารงไขใหแคบลง ขนาดพอด กบตวแมไก 1 ตว

- การตายของลกไกสง ใหปองกนโดยการจดการเลยง ใหมสขลกษณะทดตอไก ทำาวคซนปองกนทงพอแมและลก มโรงเรอนใหไกอาศยตอนกลางคน

- การใหนำา อาหาร ใหเพยงพอ สตวแตละชนดความตองการโภชนะตางกน หากเลยงไกกตองใหอาหารไก มภาชนะใหอาหารพอดกบไก ถงนำา ใบ ตอไก 50 ตว ถงอาหาร 1 ใบ ตอไก 25 ตว ตองลางทำาความสะอาดเชาเยน

1.1 การลดอตราการตาย ลกไกพนเมองทวไป มการสญเสยเมอเลยงเปนไกรน ถงรอยละ 25-40

(สวนใหญถงรอยละ 80 พบในชวงแรกเกด – 4 สปดาห สาเหตการสญเสยพบวา สวนใหญไมไดเกดจากโรคระบาดทเปนปญหาสำาคญ แตเกดจากการจดการพนฐานของการเลยงดในเกษตรกรโดยเฉพาะ ภาชนะใหนำาไมไดมการทำาความสะอาด จงทำาใหเกดตะไคร หรอสงสกปรกสะสมอย ซงในระบบฟารมจะลาง 2-3 ครง ตอวน ไกพนเมองจะปลอยใหหากนตามบรเวณบานและสวน ทงทแฉะ และนำาขง ดงนนการจดการพนฐานใหด รวมกบการทำาวคซน และถายพยาธภายในภายนอก ใหพอ แมพนธ จะทำาใหลกไกมภมคมกน จากพอแมผานไขฟกสลก ในชวง 21 วนแรก ทำาใหอตราการตายของลกคอนขางตำา ดงนนการทำาวคซนปองกนโรคในพอแมพนธไกพนเมองทเลยงในหมบาน จงมความสำาคญไมนอยกวาการทำาวคซนในลกไก หรออาจจะมความสำาคญมากกวาการทำาวคซนในลกไกดวยซำา การตายในลกไกสวนใหญจะตายในชวงเลก ซงแมมการทำาวคซนตงแตแรกเกด กวาไกจะสรางระดบภมคมกนโรค กตองใชเวลากวา 14 วน ซงอาจไมทนการหากมการระบาดของโรคนนในชวงทไมมภมคมกน

1.2 โรคทสำาคญในสตวปก1.2.1 โรคอหวาตเปด-ไก

- สาเหตเกดจากเชอแบคทเรย ตดเชอทางอากาศหายใจ กน อาหารและนำา ทมเชอโรคปนอย

- อาการ เบออาหาร หงอนสคลำา ทองเสย ตายภายใน 2-3 วน แบบเฉยบพลนจะตายทนทไมแสดงอาการ

- การปองกนโรค ทำาวคซนฉดเขากลามเนอ เมอไกอาย 5 สปดาห และทำาซำาทกๆ 3 เดอน

1.2.2 โรคหลอดลมอกเสบตดตอ เปนโรคตดตอระบบหายใจ เปนไดในไกทกระยะ แตจะรนแรงในลกไก ไกใหญจะไมแสดงอาการ

-สาเหต เกดจากเชอไวรส ตดเชอทางอากาศหายใจ กนอาหารและนำาทมเชอโรคปนอย รวมทงอปกรณ เครองมอในโรงเรอนไมสะอาด

-อาการ ไกหายใจไมออก อาปาก หายใจ ลกไกจะตายเพราะมเมอกอดในหลอดลม ไกใหญจะตายนอย แตไขจะลดลงอยางรวดเรว

- การปองกน รกษาความสะอาดในโรงเรอน ทำาวคซน หยอดจมก ตา1.2.3 โรคนวคาสเซล

- สาเหตเกดจากเชอไวรส ตดเชอทางอากาศหายใจ กนอาหารและนำาทมเชอโรคปนอย

-อาการ แสดงอาการทางระบบหายใจรวมกบระบบประสาท ไก หายใจลำาบาก อาปากหายใจ คอบด เดนหมนเปนวง ทองเสย ขสเขยว มการระบาดตดตอกนอยางรวดเรว ทำาใหไกตายเปนจำานวนมาก

- การปองกน รกษาความสะอาดโรงเรอน ทำาวคซนหยอดจมก ตา1.3 การปองกนโรคสตวปก

การทำาวคซน เปนวธทดทสดในการควบคมปองกนโรคสตวปก โดยเฉพาะอยางยงโรคทไมสามารถ ทำาการรกษาไดหรอโรคทยากตอการรกษาทำาใหไกสรางภมคมเกดขนในรางกายการทำาวคซนเปนการเพมความเครยดใหไกทงโดยทางตรงและทางออม ดงนนจงตองเขมงวดในขนตอนการทำาวคซน โดยตอนไกครงละนอยๆจบไกดวยความระมดระวง และทำาวคซนดวยความนมนวลถาไมระมดระวงมผลทำาใหไกเกดความเครยดเพมขนและไกแพวคซนมากขน

1.3.1 วธการทำาวคซน การทำาวคซนไกสามารถทำาไดหลายวธทงนขนอยกบชนดของวคซนทใชและชนดของโรค

1) การหยอดตาหรอหยอดจมกเปนการสรางภมคมกนเฉพาะทเพอปองกนโรคทเกดขนกบระบบทางเดนหายใจ เชน โรคนวคาสเซล และหลอดลมอกเสบโดยละลายวคซนในนำายาละลายวคซน (นำากลน ทอณหภมหอง) การใชนำาเยนจดอาจทำาใหเยอบอกเสบ ขวดทใชหยอดวคซนควรเปนขวดมาตรฐานเพอใหลกไกไดรบวคซนครบโดส การหยอดตาใหหยอดวคซน 1-2 หยดตอไก 1 ตวตำาแหนงทจะหยอดวคซนกคอทบรเวณมมตาดานในรอจนกระทงวคซนเขาไปในตาจงปลอยไก การหยอดจมกจะใหผลดกวาการหยอดตาการหยอดโดยใชนวมอปดรจมกไวขางหนงแลวจงหยอดวคซนในรจมกอกขางหนงการทำาวคซนโดยการหยอดตาและหยอดจมกทำาใหไกทกตวไดรบปรมาณวคซนทใกลเคยงกนทกๆตว ดงนน ภมคมโรคทเกดจงมระดบใกลเคยงกน เพยงแตวธการทำายงยากเสยเวลา และเสยแรงงานมากกวาเทานน

2) การแทงปกเปนการสรางภมคมกนเฉพาะทคอบรเวณใตผวหนง เชน วคซนปองกนโรคฝดาษ เปนวคซน ทมความเขมขนมากเนองจากใชนำายาละลายวคซนเพยงเลกนอย และใชเขมจมวคซนครงละ 0.01 ซ.ซ. โดยสงเกตจากการทวคซนเตมรเขมทงสองขางแลวแทงเขมจากทางดานลางผานทะลผนงของปกไก ระวงอยาใหแทงผานขน กลามเนอหรอกระดก ภายใน 7-10 วนหลงจากทำาวคซนจะเกดรอยสะเกดแผลทงดานบนและดานลางของผนงปกไกซงเกดจากการแทงเขมผาน

3) การฉดเขาใตผวหนง  เปนวธทนยมใชในการทำาวคซนปองกนโรคมาเรกซโดยฉดเขาใตผวหนงบรเวณทายทอยหรอฐานคอทำาใหการสรางภมคมกนเกดขนอยางชาๆ แตใหผลในการคมกนโรคนาน

4) การฉดเขากลามเนอ   เปนวธทนยมใชกบวคซนชนดเชอตาย ซงจะฉดเขากลามเนอหนาอกการฉดเขากลามเนอจะกระตนการสรางภมคมกนดกวาการหยอดตาและจมกเพราะจะไปกระตนระบบภมคมกนดวยสารนำาขนในกระแสเลอดและเกดการหมนเวยนไปทวรางกายทำาใหภมคมกนเกดขนอยางรวดเรว ไดแก การฉดวคซนปองกนโรคอหวาตไกเปนตน

5) การละลายนำาดม  เปนวธททำาไดงายประหยดแรงงาน และเหมาะสำาหรบไกจำานวนมากๆแตการสรางภมคมกนจะมความผนแปรคอนขางมากเนองจากไกแตละตวไดรบวคซนในปรมาณทแตกตางกน ดงนนจะตองหยดใหนำาไกเปนเวลาอยางนอย 2 ชวโมงกอนทำาวคซนเพอกระตนใหไกกระหายนำาและกนนำาผสมวคซนใหหมดภายใน 2ชวโมงระยะเวลาในการอดนำาจะขนอยกบสภาพอากาศ อปกรณใหนำาตองเพยงพอสำาหรบไกจำานวน 2 ใน 3 ของคอกสามารถเขาไปกนนำาไดพรอมๆ กนถาไมพออาจเพมอปกรณใหนำาขนมาชวคราวสำาหรบการนโดยเฉพาะจดนถอวาเปนสวนทสำาคญทสดเพราะการลมเหลวจากการใหวคซนนมกเกดจากระบบนำาไมถกตองและอปกรณไมเพยงพอสำาหรบปรมาณนำาทใชละลายวคซนจะผนแปรไปตามอายของไก ดงน

ตารางแสดงปรมาณนำาทใชในการละลายวคซนไกอาย ปรมาณนำา (ลตรตอไก 1,000 ตว)

อาย 1 สปดาห 2-5อาย 2-3 สปดาห 9-11อาย 5-7 สปดาห 14-18

อายมากกวา 7 สปดาห 20-23

6) การสเปรยเปนวธทนยมมากสำาหรบการทำาวคซนครงแรกในลกไกอาย 1 วนเพอปองกนโรคตดเชอจากไวรสในระบบทางเดนหายใจอาจสเปรยตงแตในโรงฟกหรอโรงเรอนทเลยงโดยสเปรยใสลกไกทอยในกลองเลย ลกไกจะไดรบวคซนผานทางลกตาหรอจมกเปนวธททำาไดรวดเรว สามารถใหวคซนแกไกจำานวนมากๆ ในระยะเวลาอนสนแตประมาณวคซนทไดรบอาจแตกตางกนไป การสเปรยควรสเปรยใหพอหมาดๆไมควรใหตวลกไกเปยกโชก และควรทงลกไกไว 10-15 นาทเพอใหตวแหง

1.4 ขอควรปฏบตในการทำาวคซน1.4.1 อายของไกและระยะเวลาในการทำาวคซนจะมความสำาคญตอการ

สรางภมคมกนโรคของไกเปนอยางมากดงนนในการทำาวคซนจงควรทำาตามกำาหนดเวลาอยางถกตอง

1.4.2.สขภาพของไกขณะททำาวคซนจะตองมความสมบรณ แจมใส แขงแรง ไมเปนโรคระบาดและตองปลอดภยจากพยาธ เพราะอาจจะทำาใหการทำาวคซนไมไดผลเทาทควรทงอาจทำาใหไกปวยมอาการขนรนแรงได ดงนนเพอเปนการรกษาสขภาพของไกและอาการแทรกซอนตางๆจงควรใหยาปฏชวนะหรอไวตามน 3 วนตดตอกน กลาวคอ กอนและหลงทำาวคซน 1 วนและในวนทำาวคซนอก 1 วน

1.4.3.วคซนทใชตองไมหมดอายหรอเสอมสภาพและควรซอวคซนจากแหลงทเชอถอไดเทานน

1.4.4.การเกบรกษาวคซน จะตองเกบไวในทเยนจด เชน ในชองแชแขงของตเยนหรอตามคำาแนะนำาของการใชวคซนนน การขนสงจะตองบรรจในกระตดนำาแขงผสมเกลอและควรระวงอยาใหวคซนถกความรอนหรอแสงอาทตยเพราะจะทำาใหวคซนเสอมสภาพได

1.4.5.เครองมอและอปกรณทใชในการทำาวคซนทกชนจะตองไดรบการทำาความสะอาดและผานการฆาเชอ อาจเปนวธตม นงไอนำา แลวทงไวใหเยนกอนนำาไปใชทกครงในกรณททำาวคซนละลายนำา ควรลางภาชนะตางๆ ใหสะอาดกอนนำาไปใชทกครง

1.4.6.ในการผสมวคซนจะตองผสมในอตราทถกตองและเหมาะสม เมอผสมเสรจแลวควรรบใชใหหมด ภายใน 2 ชวโมง

1.4.7.วคซนทผสมแลวเหลอใช รวมทงหลอดหรอขวดบรรจวคซนกอนทงควรผานการตมฆาเชอเสยกอน

1.5 การเกบรกษาวคซนการเกบรกษาวคซนจะตองทำาอยางถกตอง หากเกบรกษาไมดหรอไมถก

ตองจะทำาใหวคซนนนเสอมทนท ซงการเกบรกษาวคซนควรปฏบต ดงน1.5.1. ควรเกบวคซนไวในตเยนทสามารถควบคมอณหภมไดสมำาเสมอ

ตลอดเวลาซงโดยเฉลยแลวอณหภม ประมาณ 2-8 องศาเซลเซยส

1.5.2.ในกรณทไฟฟาดบกรณทในตเยนไฟฟาจะตองรบยายวคซนมาเกบในภานะหรอถงนำาแขงอยาปลอยทงไวในตเยนรอจนไฟมาเพราะจำาทำาใหวคซนเสอมคณภาพได

1.5.3.การเกบวคซนในตเยนควรดชนดของวคซนและขอกำาหนดของบรษทผผลตกำาหนดมาในเรองอณหภมเพราะวคซบางชนดจะเกบในตเยนธรรมดา บางชนดจะเกบในชองแชแขงแตโดยปกตแลววคซนชนด Freezedries

อายไก (วน)

วคซน วธทำา หมายเหต

1 มาเรกซ ฉดผวหนง ทำาเฉพาะไกพนธและทำาครงเดยวตลอดชพ

3 นวคาสเซล หยอดตาหรอจมก

ทำาซำา 21 วน

10 กมโบโร ละลายนำา ตลอดชพ14 หลอดลม

อกเสบหยอดตาหรอ

จมก3 เดอน

21 นวคาสเซล หยอดตาหรอจมก

3 เดอน

35 ฝดาษ แทงปก 1 ป75 อหวาตไก ฉดเขากลาม

เนอ3 เดอน

หมายเหต หลงจากนใหทำาวคซนหลอดลม, นวคาสเซล, อหวาต, ถายพยาธภายในและภายนอกทก 3 เดอน

2)ในหมบานหรอเกษตรกรรายยอย 1.พอ แมพนธททำาวคซน ใน 21 วนแรก ลกไกยงมภม คมกนโรค ท

ถายทอดผานทางไขฟก จงควรทำา ในชวงภมคมกนจากแมลดตำาลงแลว หรอหลง 14 วน

2.พอ แมทไมไดทำาวคซน ตองเร มทำาใหเรว เพราะ กวาภมคมกน จะสรางขนสระดบ ปองกนโรค ตองใชเวลากวา 14 วน

3. วคซนทจำาเปนสำาหรบไกในหมบาน คอ นวคาสเซล หลอดลม ฝดาษ

อาหารและการใหอาหารสตวปก

สตวปกทเลยงโดยทวไป มการเลยงเพอตองการผลผลตเนอ ไข และลกสตวปก การทสตวปกเหลานใหผลผลตไดตามทผเลยงตองการทงในดานปรมาณและคณภาพ ผเลยงตองมการจดการเลยงสตวปกเหลานไดอยางถกตองและเหมาะสม ตงแตการลยงดในแตละระยะ การใหอาหารและนำา รวมทงการจดการดานสขภาพ อาหารสตวปกจดเปนตนทนการผลตทสงทสดประมาณ 60-70 เปอรเซนต และจดเปนปจจยทสำาคญทมผลกระทบโดยตรงตอการใหผลผลตของสตวปก ดงนนการจดการดานอาหารและการใหอาหารสตวปกจงนบวามความสำาคญมาก แตในทนจะกลาวถงเฉพาะการใหอาหารสตวปกเพอการผลตเนอ โดยมงเนนในพนธไกทเกษตรกรมเลยงกนทวไป คอไกพนบาน

1. ความตองการสารอาหารของสตวปกสารอาหารตางๆ ทไกตองการเพอนำาไปใชในการดำารงชพ การเจรญ

เตบโต และการใหผลผลตนน พอจะแบงออกเปนหมวดหมตางๆ ได 5 หม คอ1.1 โปรตน ประกอบดวยกรดอะมโนชนดตางๆ ไกตองการนำาไปใชในการ

สรางเปนโปรตนตามสวนตางๆ ของรางกาย เชน เปนสวนประกอบของกลามเนอ อวยวะภายในตางๆ เมดเลอดแดงและเปนสวนประกอบของผลผลต ไดแก ไข เปนตน

1.2 คารโบไฮเดรท เปนสารอาหารจำาพวก แปงและนำาตาล เปนแหลงในการใหพลงงานแกรางกาย เพอนำาไปใชในการทำางานของอวยวะตางๆ เพอการดำารงชพ การเจรญเตบโต และการใหผลผลต เชน ไข เปนตน

1.3 ไขมน เปนแหลงใหพลงงานแกรางกาย เชนเดยวกบคารโบไฮเดรท แตจะใหพลงงานมากกวาประมาณ2 เทา และยงใหกรดไขมนบางชนดทจำาเปนสำาหรบรางกายดวย

1.4 ไวตามน แรธาต เปนสารอาหารทจำาเปนยงแตรางกายตองการใน–ปรมาณทนอยมาก หากขาดจะทำาใหไกโตชา และเปนโรคขาดไวตามน แรธาตชนด–นน

1.5 นำา เปนสารอาหารทจำาเปนและมความสำาคญทสด เพราะถาไกขาดนำาจะทำาใหไมอยากกนอาหารและถงตายไดในทสด เกษตรกรควรหาภาชนะบรรจนำาสะอาดตงไวใหไกกนไดตลอดเวลา

ความตองการสารอาหารตางๆ เหลาน แสดงโดยคดเปนเปอรเซนตในสตรอาหาร ซงจะมความแตกตางกนไป เมอไกมอายและนำาหนกเพมขน สำาหรบความตองการสารอาหารของไกพนบาน พอจะแบงออกเปนระยะตางๆ ได 3 ระยะ ดงน

1)ลกไกเลก ระยะแรกเกดจนถงอาย 6 สปดาห ควรใหอาหารทมโปรตนประมาณ 18-20 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนไดประมาณ 2,900 กโลแคลอร/กก.

2)ไกรน คดตงแตอาย 7 สปดาหขนไป จนถงขายสงตลาด หรอเลยงถงอาย 16 สปดาห ควรใหอาหารทมโปรตนประมาณ 16 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนไดประมาณ 2,900 กโลแคลอร/กก.

3)ไกสาว คดตงแตอาย 17- 26 สปดาห ควรใหอาหารทมโปรตนประมาณ 12 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนไดประมาณ 2,900 กโลแคลอร/กก.

4) ไกพอแมพนธ คดตงแตอาย 26 สปดาหขนไป ควรใหอาหารทมโปรตนประมาณ 15-16 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนไดประมาณ 2,900 กโลแคลอร/กก.

2. ขอสงเกตเกยวกบความตองการสารอาหารของสตวปกความตองการสารอาหารแตละชนดในอาหารของสตวปกจะแตกตางกน

ไปในสตวปกแตละชนด และแตละระยะ ซงปจจยตางๆ ทมผลตอความตองสารอาหารในอาหารของสตวปก ไดแก ปจจยทเกยวของกบตวสตว สภาพแวดลอม และวตถประสงคของการเลยงสตวปก

1)ปจจยทเกยวกบตวสตว ไดแก พนธกรรม อาย เพศ ระยะการใหผลผลต และสขภาพของสตวปก โดยสตวปกแตละชนด แตละสายพนธ แตละชวงอาย และแตละเพศ จะมความแตกตางกนในเรองของขนาดตว อตราการเจรญเตบโต ระดบของการใหผลผลต และประสทธภาพในการยอยและการใชสารอาหารจากอาหาร ทำาใหความตองการสารอาหารของสตวปกเหลานแตกตางกน

2)สภาพแวดลอม ในสภาพแวดลอมทมอณหภมตำาหรอสงเกนไป สตวปกตองการพลงงานในการรกษาอณหภมของรางกายใหอยในระดบปกต ดงนนสวนประกอบของสารอาหารในอาหารจงตองเหมาะสม โดยในชวงทอณหภมสภาพแวดลอมตำาอาจจำาเปนตองใหอาหารทเมอสตวปกยอยแลวใหความรอนในรางกายสง เพอใหรางกายอบอนขน

3)วตถประสงคของการเลยง ระดบของสารอาหารในอาหารจะผนแปรไปตามจดประสงคของการในการผลตสตวปก เชน เลยงเพอตองการนำาหนกตวเพม หรอตองการนำาหนกของซากในสวนตางๆ เลยงเพอตองการจำานวนไขและนำาหนกฟองไข หรอเลยงเพอเปนพอแมพนธ

3. วตถดบทใชในอาหารสตวปกวตถดบอาหารสตว เปนแหลงของสารอาหารตางๆ ทกลาวมาแลว ซง

วตถดบแตละชนดจะมความเขมขนของสารอาหารแตกตางกนออกไป บางชนดอาจมสารบางอยางมากเกนความตองการของไก แตบางชนดกนอยกวาความตองการ การทจะใหไกไดรบสารอาหารทกชนดพอดกบความตองการ จงตองเอาวตถดบอาหารสตวหลายๆ ชนดมาผสมกน ในสดสวนทพอเหมาะ ดงนนจงจำาเปนตองมความรเกยวกบวตถดบอาหารสตวบางพอสมควร ซงในทนจะขอกลาวอยางคราวๆ ถงการแบงวตถดบอาหารสตวออกเปนประเภทตางๆ และวตถดบทมการใชกนมาก เพอใหเกษตรกรตดสนใจเลอกนำามาใชเลยงไกไดตามความเหมาะสม

1)วตถดบอาหารประเภทแปงหรอพลงงานเปนวตถดบทใหสารอาหารโปรตนคอนขางตำานอยกวาความตองการของไก แตจะใหสารอาหารพวกแปงและนำาตาลเปนสวนใหญ ใชเปนแหลงใหพลงงานแกรางกาย

1.1 ขาวโพดเปนแหลงพลงงานทสำาคญในอาหารสตว นอกจากเปนแหลงพลงงานแลว ในขาวโพดเหลองยงม provitamin A หรอ cryptoxanthin อยสงนอกจากนยงม xanthophylls อยสง ชวยทำาใหไกทได

รบอาหารขาวโพดมสผวหนงและสไขแดงเหลองจด เปนวตถดบอาหารหลกในสตรอาหารไก

คณสมบต-ใหพลงงานสง มพลงงานใชประโยชนไดในสตวปก 3,370 กโล

แคลอร/กโลกรม- มโปรตนตำาเฉลย 8.9 % และมกรดอะมโนไลซนทรฟโตเฟนและ

ทรโอนน ตำา- มระดบแคลเซยมตำา แตฟอสฟอรสสง- มไวตามนบ 1 (ไทอามน) และไนอะซนสงแตไนอะซนอยในรปท

สตวนำาไปใชประโยชนไมได- ขาวโพดทมความชนสงจะขนราไดงาย และมการปนเป อนของสาร

พษหลายชนด โดยเฉพาะทสำาคญคอ อะฟลาทอกซน ซงเปนอนตรายตอสตว1.2 รำาละเอยดเปนผลพลอยไดจากการสขาว ประกอบดวยผวหม

เมลด ขาวกลอง และคพภะ รวมทงอาจมเศษแปงทไดจากการขดผวเมลดขาวสารปนอยเลกนอย มลกษณะละเอยดและไมมเศษแกลบปน เปนวตถดบอาหารสตวชนดหนงทใชกนอยางแพรหลายในสตรอาหารสตว

คณสมบต- มโปรตนเฉลย 12 % มพลงงานใชประโยชนไดในสตวปก

2,710 กโลแคลอร/กโลกรมสวนรำาชนดอน ระดบโปรตนจะผนแปรลดลงกบปรมาณแกลบ คพภะและเศษปลายขาวทปะปนอย

- มไขมน 12-13 % และเปนไขมนทหนไดงาย โดยเฉพาะในสภาพอากาศรอนและความชนสง ร ำาละเอยดจะเรมหนเมอเกบไวประมาณ 30-40 วน และจะมมอดขนดวย ซงทำาใหสตวไมชอบกน

- รำาขาวเปนแหลงทดของวตามนอและบหลายชนดยกเวนไนอาซน ซงอยในรปทสตวใชประโยชนไดนอย นอกจากนเปนแหลงทดของกรดไขมนทจำาเปน โดยเฉพาะ กรดลโนลอค และดปานกลางสำาหรบธาตเหลก สงกะส และฟอสฟอรส แตมแคลเซยมและแมกนเซยมตำา

- มคณสมบตเปนยาระบาย ถาใชเปนสวนประกอบในสตรอาหารสตวในปรมาณทสง จะทำาใหสตวถายอจจาระเหลว

- เปนอาหารพลงงานทมเยอใย และไฟเตทคอนขางสง ซงจะทำาใหแรธาตทสำาคญบางตว เชน ฟอสฟอรส และสงกะส และแรธาตอนๆ ถกขดขวาง และมผลตอเนองไปถงการทำางานของเอนไซม ทำาใหการยอยไดของโภชนะในอาหารลดลง

1.3 ปลายขาวเปนผลพลอยไดจากการสขาว ประกอบดวย เศษของเมลดทหกและจมกขาว ซงเปนสวนหนงของตนออน สวนนมโปรตน ไขมน ไวตามน และแรธาตมากกวาสวนอน ของเมลดขาว ปลายขาวจดไดวาเปนวตถดบใหพลงงานทมความสำาคญยง มอยทกภาคของประเทศไทย

คณสมบต- มโปรตนประมาณ 8 % มพลงงานใชประโยชนไดในสตวปก

3,500 กโลแคลอร/กโลกรม- มไขมนและเยอใยตำา เกบไวใชไดนานโดยไมหน- ปลายขาวเหนยวมคณคาทางอาหารใกลเคยงกบปลายขาวเจา จง

สามารถใชเลยงไกไดทง 2 ชนด1.4 มนเสนเปนพชหวทนยมปลกกนมาก นอกจากใชเลยงสตวภายใน

ประเทศแลวยงมเหลอพอสำาหรบสงออกไปขายยงตางประเทศเปนจำานวนมาก มนสำาปะหลงทนำามาใชเลยงสตว โดยทวไปจะอยในรปของมนเสน ซงทำาไดโดยการนำาหวมนสำาปะหลงสดมาหนเปนชนเลกๆ แลวผงแดดใหแหงประมาณ 3-5 วน สวนมนสำาปะหลงทสงออกไปจำาหนายยงตางประเทศนนมกจะอยในรปของมนอดเมด

คณสมบต- มแปงเปนสวนประกอบประมาณ 75-80 %- มพลงงานใกลเคยงกบขาวโพด- มโปรตนประมาณ 2 %มพลงงานใชประโยชนไดในสตวปก

3,500 กโลแคลอร/กโลกรม- ในหว และใบมนสำาปะหลงมสารพษ คอกรดไฮโดรไซยานค หรอ

กรดปรสสค ซงสามารถทำาลายไดโดยวธการตางๆ คอ (1) การอบใหรอนทอณหภม 70-80 องศาเซลเซยส (2) การตม หรอนง (3) การทำามนเสน โดยหนหวมนสำาปะหลงใหเปนชนเลก แลวผงแดดใหแหง เหลอความชนเพยง 10-13 % ซงถานำาไปอดเมดดวย จะทำาใหสารพษลดลงไปอก (4) การทำามนหมก โดยการหน

หวมนใหเปนชนเลกๆ แลวอดใสบอซเมนต ถงไม หรอถงพลาสตกไมใหอากาศเขา ทงไวอยางนอย 21 วน จงนำาออกมาใช

- เนองจากมสารพษคอ กรดไฮโดรไซยานค จงไมสามารถใชมนสำาปะหลงสดเลยงสตวได เพราะจะทำาใหสตวเจรญเตบโตชาลง และถาไดรบในปรมาณสง ทำาใหสตวตายได

- มนเสนมโปรตนตำามาก ดงนนอาหารทใชมนเสนเปนสวนผสม จงตองเสรมอาหารโปรตนในระดบสง และตองบดใหละเอยดกอนนำาไปเลยงไก

2) วตถดบอาหารทมโปรตนสงหรอวตถดบอาหารเสรมโปรตน โดยทวแลวมกจะเปนพวกทใหโปรตนคอนขางสงกวาความตองการของสตว และมกจะใหพลงงานตำา

2.1 ปลาปนเปนแหลงโปรตนทสำาคญ ใหโปรตนสงและคณภาพด ทำามาจากปลาเปด เศษปลาเลกปลานอย หรอหวปลาทเหลอจากโรงงานทำาปลากระปอง ทำาใหปลาปนทผลตไดมคณภาพทหลากหลาย ดงนนในการซอปลาปน จงมการแบงเกรด ตามเปอรเซนตโปรตนในปลาปน โดยปลาปนชนคณภาพท 1 จะมโปรตนไมนอยกวา 60 % ปลาปนชนคณภาพท 2 มโปรตนไมนอยกวา 55 % ปลาปนชนคณภาพท 3 มโปรตนไมนอยกวา 50 %

คณสมบต- มโปรตนสง 50-60 % ขนอยกบชนดของปลาและขนตอนการ

ผลตปลาปน- มกรดอะมโนไลซน และเมทไธโอนนสง- มธาตแคลเซยม และฟอสฟอรสสง - มไวตามนบสง โดยเฉพาะไวตามนบ 12 ไนอาซนและ บ 2- มราคาแพง- มการปลอมปนดวยวสดอน ทมราคาถก เชน ทราย เปลอกหอย

บด ยเรย ขนไกปน เปนตน ทำาใหคณคาทางอาหารลดลง จะตองระมดระวงในการนำาไปใช

- การใชปลาปนระดบสงเกนกวา 10 % นอกจากทำาใหอาหารผสมมราคาแพงแลว ยงมกลนคาวปลาอกดวย

2.2 เนอและกระดกปน เปนวตถดบทไดจากการปนเนอ หรอเศษเนอทเหลอทงจากโรงงานฆาสตว ไมควรมขน กบ เขา มลสตว และเศษอาหารปะปนมา จงมการแบงเกรดตามเปอรเซนตโปรตนในเนอและกระดกปน

คณสมบต- มโปรตนอยระหวาง 45-50 - มไขมนสงประมาณ 15 %- มระดบแคลเซยมและฟอสฟอรสสง- เนอและกระดกปนมระดบฟอสฟอรสสง ถาใชในปรมาณมากในสตร

อาหารจะทำาใหสตวขาดแรธาต2.3 แกลบกงหรอเศษกงเปนเศษทเหลอทงจากการทำากงแหงหรอ

กงกระปอง หรอกงแชเยนประกอบดวยสวนหวกง เปลอกกงอาจมเนอตดมาไดบาง

คณสมบต- มโปรตนสงแตผนแปรมากตงแต 25-45 % เฉลยประมาณ

33 % แตเปนโปรตนทยอยยาก ดงนนเมอคดโปรตนไมรวมไคตนจะมประมาณ 30 %

- มธาตแคลเซยมสงประมาณ 5-27 %- มกลนหอม นากน- ปรมาณโปรตนไมสมำาเสมอขนอยกบเปลอกกงทปะปนมา- มเกลอในปรมาณสง- มแคลเซยมสง ถาใชมากอาจทำาใหสตวแสดงอาการขาดแรธาต

อนได2.4 กากถวเหลองเปนผลพลอยไดจากโรงงานสกดนำามนถวเหลอง

ม 2 ชนด คอกากถวเหลองทไดจากขบวนการอดนำามน และกากถวเหลองทไดจากขบวนการสกดนำามนดวยสารเคม

คณสมบต- ถวเหลองทงเมลดมโปรตนประมาณ 36-38 % มเยอใย

แคลเซยม และฟอสฟอรส ไวตามนเอ และไวตามนดตำา แตมไขมนสง

- เมลดถวเหลองมสารพษทเรยกวาสารยบยงทรปซน ซงมผลทำาใหนำายอยทยอยโปรตนในลำาไสเลกไมทำางาน สงผลให โปรตนในถวดบยอยยาก ไมแนะนำาใหนำาเมลดถวเหลองดบมาใชเลยงสตว

- เมลดถวเหลองทผานความรอนอยางนอย 100 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท โดยการตม นง หรอควกตามจะสามารถทำาลายสารยบยงทรปซนได และยงชวยใหโปรตนในเมลดถวเหลองยอยไดดขน

- กากถวเหลองทไดจากขบวนการอดนำามน จะมสารยบยงทรปซนนอยลง เนองจากความรอนทเกดขนระหวางกระบวนการอดนำามน แตชวงเวลาการอดนำามนสนมาก สารยบยงทรปซนอาจถกทำาลายไปไมมากพอกากถวเหลองอดนำามน มกมสารยบยงทรปซนหลงเหลออยคอนขางมาก จงไมควรทจะนำามาใชเปนอาหารลกสกร หรอสตวปกระยะเลก

- กากถวเหลองสกดนำามนดวยสารเคม มโปรตน 44-50 % มไขมนเหลออยนอยมาก ประมาณ 0.5-1.0 % จงเกบไวไดนาน มสารยบยงทรปซนเหลออยนอยมาก จงมคณคาทางอาหารมากกวากากถวเหลองอดนำามน

- ถวเหลองเอกซทรด เปนถวเหลองทงเมลดททำาใหสกดวยเครองเอกซทรด ซงใชอณหภมสงในระยะเวลาสน มโปรตน 37-38 % ไขมน 18 % และถาขบวนการถกตองกสามารถทำาลายสารยบยงทรปซนไดหมด แตเมอนำามาบดใหละเอยดแลวจะเกบไวไดไมนาน เนองจากมไขมนสงทำาใหหนไดงาย

2.5 กากถวลสงไดจากการอดหรอสกดนำามนจากเมลดถวลสงในประเทศไทยสวนใหญเปนกากถวลสงประเภทอดนำามนโดยไมกะเทาะเปลอก

คณสมบต- มโปรตนประมาณ 45 % มไขมนมากกวากากถวเหลอง คอ

ประมาณ 13 % จงมโอกาสหนเรว และขนราไดงาย- คณภาพของโปรตนดอยกวากากถวเหลอง เนองจากมกรดอะ

มโนเกอบทกชนด โดยเฉพาะไลซนและเมทไธโอนนตำา ยกเวนอารจนนซงมสงมาก- เมลดถวลสงมสารยบยงทรปซน เชนเดยวกบถวเหลองดบ ซง

สามารถทำาลายไดโดยใหผานความรอน 100 องศาเซลเซยส นาน 30 นาท- คณภาพของโปรตนตำากวากากถวเหลอง จงไมสามารถใชแทน

กากถวเหลองไดทงหมด

- กากถวลสง มการปนเปอนของเชอราทผลตสารพษอะฟลาทอกซนคอนขางมาก จะตองระวงในการนำาไปใชเลยงสตว

- กากถวลสงอดนำามน ยงคงมไขมนหลงเหลออยมาก ทำาใหเหมนหนงายเกบไดไมนาน

2.6 กากปาลมนำามนเปนผลพลอยไดจากโรงงานสกดนำามนปาลม กากปาลมนำามนทพบในประเทศไทย แบงออกเปน 3 ชนด คอ กากเนอในเมลดปาลม(Palm kernel meal) กากเมลดปาลม(Palm seed meal) และกากผลปาลม (Palm meal) กากเนอในเมลดปาลมเปนสวนทเหลอจากการแยกนำามนออกจากเนอในปาลมลวนๆ ไมมเปลอก กะลาหรอสวนทะลายอยดวย กากเมลดปาลม เปนสวนทเหลอจากการแยกนำามนออกจากเมลดปาลม กากจงมทงกะลาและเนอในรวมอยดวยกน สวนกากผลปาลม เปนสวนทเหลอจากการแยกนำามนออกจากผลปาลมทงผล ประกอบดวยเปลอกชนนอกสดซงเปนเยอใย สวนของกะลา และสวนของเนอใน

คณสมบต- กากเนอในเมลดปาลม มโปรตนไมนอยกวา 15 %และมเยอใย

ไมมากกวา 20 %- กากเมลดปาลม ซงมสวนประกอบของกากเนอในปาลมและสวน

ทเปนกะลาปนกน มโปรตนประมาณ 10-12 % และมเยอใยประมาณ 20-25 %- กากผลปาลม มโปรตนคอนขางตำา ประมาณ 7 % แตมเยอใย

สงประมาณ 30 %- กากผลปาลม และกากเมลดปาลมมเยอใยสงมาก ทำาใหไมสามารถ

ใชไดในระดบสงในสตรอาหารสตว2.7 กากเมลดทานตะวนเปนผลพลอยไดจากการสกดนำามนจากเมลด

ทานตะวน ซงมนำามนสงประมาณ 40 %คณสมบต

- มโปรตนประมาณ 34-37 %- โปรตนของกากเมลดทานตะวน มกรดอะมโนไลซนและทรโอนน

ตำามาก เมอเทยบกบโปรตนจากกากถวเหลองแตมเมทไธโอนน และอารจนนสง- กากเมลดทานตะวน มเยอใยสงประมาณ 20-22 %- มไวตามนบรวม ธาตแคลเซยม และฟอสฟอรสสง

- กากเมลดทานตะวน สามารถใชเปนอาหารสตวไดด เนองจากไมมสารพษทเปนอนตรายตอสตว

- กากเมลดทานตะวนมเยอใยคอนขางสง ทำาใหไมสามารถใชไดในระดบสงในสตรอาหารสตว เพราะจะทำาใหอาหารฟาม ความนากนตำา นอกจากนยงมกรดอะมโนไลซนตำา

- มพลงงานตำาเมอเทยบกบกากถวเหลอง2.8 กากมะพราวเปนผลพลอยไดจากการสกดนำามนมะพราว คณสมบต

- มโปรตนประมาณ 18-21 % แตถาเปนกากมะพราวจากการคนกะท จะมโปรตนตำามาก เพยง 1.2 %

- มเยอใยสงถาใชในระดบสงทำาใหอาหารฟาม สตวกนอาหารไดนอยลง

- มกรดอะมโนไลซนและฮสตดนตำา- มไขมนสงทำาใหหนงาย นอกจากนยงเปนไขมนประเภทอมตว ซง

ถาใชในระดบสงในสตรอาหารสตวจะทำาใหซากสตวนน มไขมนแขงดวย- การทมกรดอะมโนไลซนและฮสตดนตำา และเยอใยสง ทำาใหใชใน

ระดบสงไมได2.9 ใบกระถนปนเปนวตถดบอาหารสตวทเกษตรกรนยมใชมากชนด

หนง เพราะนอกจากจะหาซอไดงายแลว เกษตรกรยงสามารถผลตไดเองอกดวย คณภาพของใบกระถนปนทมขายในทองตลาด จะมคาของโปรตนแตกตางกนมากตงแต 14-30 % ขนอยกบวาจะมสวนของกานใบและกงปะปนมามากนอยแคไหน

คณสมบต- ใบกระถนลวนๆ แหงปนมโปรตนสง ประมาณ 20-24 % ถา

เปนใบกระถนสบรวมกงกาน จะมโปรตนประมาณ 12 %- มเยอใยสง- มสารพษทเรยกวา มโมซน- มสารเบตา-แคโรทน ซงเปนแหลงของไวตามนเอ และสารแซน

โทฟลล ซงเปนสารใหสสำาหรบไขแดงและเนอสตว- มเยอใยสง ทำาใหใชผสมในสตรอาหารสตวไดระดบตำา

- มสารพษมโมซน ทเปนพษตอสตว ถาใชในระดบสงจะทำาใหสตวโตชา ขนรวง และความสมบรณพนธต ำา

- ใหพลงงานตำา จะตองใชกบวตถดบทใหพลงงานสง2.10 ใบมนสำาปะหลงปนเปนผลพลอยไดจากการปลกมนสำาปะหลง ท

อายมนสำาปะหลง 6-7 เดอน จะไดผลผลตใบและกานแหงประมาณ 1 ตน/ไร หรอ 200 กโลกรมโปรตน/ไร จะเหนไดวาใบมนสำาปะหลงมศกยภาพสงในการนำามาใชเปนอาหารโปรตนในอนาคต หากรวธการจดการทเหมาะสม

คณสมบต- มโปรตนสงเฉลย 21 %- มกรดอะมโนไลซนสง แตมทรบโตเฟน เมทไธโอนน และซสตน ตำา

พอๆ กบในกากถวเหลอง- มแคลเซยมสง แตมฟอสฟอรสตำา- มเบตา-แคโรทน และแซนโทฟลลสง ซงเปนแหลงของวตามน

เอ และสารเพมสในไขแดง- เนองจากมสารพษคอ กรดไฮโดรไซยานค จงไมสามารถใชใบ

สำาปะหลงสดเลยงสตวได เพราะจะทำาใหสตวเจรญเตบโตชาลง และถาไดรบในปรมาณสง ทำาใหสตวตายได

3) วตถดบอาหารประเภทวตามนและแรธาต ใชเปนแหลงใหไวตามนและแรธาตเปลอกยอย ซงสวนใหญแลวสตวตองการในปรมาณทนอยมาก สามารถใหในรปของ ไวตามนและแรธาตพรมกซ ซงมสวนผสมของสารอาหารเหลานพอกบความตองการของสตว ยกเวนแรธาตบางตว ซงไกตองการในปรมาณมาก เชน แคลเซยมและฟอสฟอรส ตองใหเสรมตางหากในสตรอาหาร ในรปของกระดกปน ไดแคลเซยมฟอสเฟต หรอเปลอกหอย ในกรณทขาดแคลเซยมเพยงอยางเดยว ไกทเลยงแบบปลอยจะไดรบไวตามน แรธาตบางสวนจากแสงแดด หญา และผกสด

4) วตถดบอาหารประเภทกรดอะมโนสงเคราะห เปนสารเคมทมคณคาทางอาหารเทากบกรดอะมโนชนดนนๆ มกจะเสรมลงในสตรอาหารในกรณทขาดเฉพาะกรดอะมโน เพยง 1 หรอ 2 ชนด เทานน ซงกรดอะมโนสงเคราะหทใชกนอย ไดแก แอล-ไลซน และ ดแอล-เมทไธโอนน

4. การเตรยมอาหารสตวปกการเตรยมอาหารใหสตวปก เกษตรกรสามารถเตรยมไดหลายวธ ทงนขนกบความตองการของเกษตรกรเอง ไดดงน

1) การเลอกซออาหารสำาเรจรปจากรานคา โดยเกษตรกรเลอกซอชนดของอาหารใหตรงกบความตองการของไกทเลยงในแตละระยะ ซงวธนจะสะดวกตอเกษตรกรในทางปฏบต แตอาหารสำาเรจรปมราคาแพงทำาใหตนทนการเลยงไกสงขน ทำาใหไดกำาไรลดลง

2) การเลอกซอหวอาหารเขมขน ซงประกอบดวยวตถดบทเปนแหลงโปรตนและแรธาต ไวตามน โดยทวไปจะมโปรตน ประมาณ 30-40 เปอรเซนต ซงสามารถนำามาผสมกบวตถดบแหลงพลงงานในทองถน เชน ปลายขาว รำาละเอยด ขาวโพด และ มนเสน เปนตน การผสมมกจะคำานงถงสตรอาหารทจะใชวาจะเลยงไกในระยะใด เมอทราบอายไกทเลยงแลวกนำาเอาหวอาหาร และวตถดบทมอยมาผสมกนตามสดสวนทคำานวณไว

3) การผสมอาหารใชเอง การทำาอาหารเลยงสตวใหมโภชนะตางๆ ครบตามความตองการของสตว ผเลยงสตวมความจำาเปน ตองเอาวตถดบประเภทตางๆ ขางตนมาผสมเขากนในสดสวนทเหมาะสม เพอใหอาหารผสมดงกลาวมโภชนะตางๆ เชน โปรตน กรดอะมโน พลงงาน ไขมน วตามน และแรธาตตางๆ ครบและเพยงพอกบความตองการของสตว

5. ลกษณะของอาหารสตวทดอาหารทผสมเสรจแลว เมอนำาไปเลยงไกในแตละชวงอาย ซงนอกจากชวยลดตนทนคาอาหารแลว ควรเปนอาหารทมลกษณะตางๆ ทด ดงน

1) มคณคาทางอาหาร หรอมปรมาณโภชนะ ไดแกโปรตน พลงงานใชประโยชนได ไขมน วตามนและแรธาต เพยงพอกบความตองการของสตว

2) สตวสามารถยอยและดดซมอาหารนนไดด ทำาใหมการใชประโยชนโภชนะในอาหารไดอยางเตมท อาหารตองไมมลกษณะทฟามเกนไปจนทำาใหสตวกนอาหารไดไมเตมท อาหารทมระดบเยอใยสงเกนไปจะทำาใหอาหารนนยอยไดตำาและมความฟามมากดวยโดยเฉพาะในสตวกระเพาะเดยว

3) สตรอาหารนนตองไมมสารพษชนดตางๆ หรออาจมไดแตตองอยในระดบตำาทไมสามารถกอใหเกดอนตรายตอตวสตว หรอไมเกดผลกระทบกระเทอนตอสมรรถภาพการผลต การใหผลผลต ระบบการสบพนธ และภมตานทานโรคของสตว

4) อาหารนนมความนากนหรอมคณสมบตทสตวสามารถยอมรบหรอกนเขาไปในรางกายได เชนอาหารไมมรสขมหรอรสทไมชวนกน ไมมกลนทสตวไมชอบหรอไมมลกษณะสากหรอหยาบมากจนสตวไมสามารถรบได

6. การประกอบสตรอาหารสตวในการประกอบสตรอาหารสตวคอการเอาวตถดบอาหารสตวชนดตางๆ กนมาผสมในสดสวนทเหมาะสมเพอใหอาหารนนมคณคาทางอาหารหรอมองคประกอบทางโภชนะตางๆ เพยงพอกบความตองของสตว ดงนนในการประกอบสตรอาหารสตวจงจำาเปนตองทราบขอมลพนฐาน 2 อยางดงน

1) ขอมลความตองการโภชนะของสตวชนดตางๆ ทตองการผสมอาหารใหกน สตวแตละชนด แตละระยะของการเจรญเตบโต มความตองการโภชนะตางๆ ในอาหารไมเทากน นอกจากนปรมาณโภชนะทตองการในอาหารยงขนอยกบปรมาณอาหารทสตวกนดวย ขอมลความตองการโภชนะทใชในการคำานวณสตรอาหารสตวจะตองเลอกใหถกกบชนดของสตวทจะผสมอาหารใหกน รวมทงตองมการปรบปรมาณโภชนะในอาหารใหเหมาะสมกบปรมาณการกนอาหารของสตวดวย

2) ขอมลองคประกอบของโภชนะทมในวตถดบอาหารทตองการใชเลยงสตว การประกอบสตรอาหารสตวจำาเปนตองทราบองคประกอบทางโภชนะทแทจรงของวตถดบแตละชนดทจะใชเปนสวนประกอบซงปกตแลววตถดบแตละชนดมกมโภชนะเกอบทกชนดทสตวตองการเปนองคประกอบแตจะมปรมาณโภชนะแตละรายการมากบางนอยบางแตกตางกนไป และมความผนแปรตามปจจยตางๆ เชน ฤดกาล การจดการ และวธการผลต เปนตน ซงขอมลองคประกอบของโภชนะทมในวตถดบอาหารสตว สามารถหาไดจากเอกสารทางวชาการ หรอหนงสอ ตำาราทเกยวของ หรอถาไมสามารถหาขอมลไดจากเอกสารตางๆ ดงกลาว กสามารถสงตวอยางไปยงหองปฏบตการวเคราะหอาหาร

7. การใหอาหารสตวปก7.1 ระยะลกไกเลก (อายแรกเกด –6 สปดาห)ลกไกทจะเลยงขนขายเนอสงตลาด หรอพวกทเลยงไวทำาพนธในอนาคต

นน จำาเปนตองมการดแลและเลยงดอยางด เรมจากลกไกออกจากตฟกใหทำาการตดปากบนออก 1 ใน 3 แลวนำาไปกกดวยเครองกกลกไกเพอใหไกอบอนดวยอณหภมกก 95 ๐ F ในสปดาหท 1 แลวลดอณหภมลงสปดาหละ 5 ๐ F กกลกไกเปนเวลา 3-4 สปดาห ลกไก 1 ตว ตองการพนทในหองกกลกไก 0.5 ตารางฟต

หรอเทากบ 22 ตวตอตารางเมตร การกกลกไกใหดแลอยางใกลชด ถาอากาศรอนเกนไปใหดบไฟกก เชน กลางวนใกลเทยงและบายๆ สวนกลางคนจะตองใหไฟกกตลอดคน ในระหวางกกจะตองมนำาสะอาดใหกนตลอดเวลา และวางอยใกลรางอาหาร ทำาความสะอาดภาชนะใหนำาวนละ 2 ครง คอเชาและบาย ลกไก 100 ตว ตองการรางอาหารทกนไดทง 2 ขางยาว 6 ฟต และขวดนำา 1 แกลลอน จำานวน 3 ขวด อาหารสำาหรบลกไกเลกน ควรเปนอาหารทมคณภาพดยอยไดงาย เพอใหลกไกไดรบสารอาหารตางๆ อยางพอเพยง โดยเฉพาะอยางยงชวงอายแรกเกด –14 วนแรก ควรใหอาหารบอยครงใน 1 วน อาจแบงเปนตอนเชา 2 ครง ตอนบาย 2 ครง และตอนคำาอก 1 ครง การใหอาหารบอยครงจะชวยกระตนใหไกกนอาหารดขน อกทงอาหารจะใหมสดเสมอ จำานวนอาหารทใหตองไมใหอยางเหลอเฟอจนเหลอลนรางซงเปนเหตใหตกหลนมาก ปรมาณอาหารทใหในแตละสปดาห และนำาหนกไกโดยเฉลยแสดงไวในตารางท 1ตารางท 1 นำาหนกและจำานวนอาหารผสมทใชเลยงลกไก(อาย แรกเกด –6 สปดาห)

อายลกไก(สปดาห)

นำาหนกตว(กรม/ตว)

จำานวนอาหารทให(กรม/ตว)

อตราแลกเนอ

123456

4976

115185250370

71121303233

0.861.462.182.452.462.48

อาหารผสมทใชในระยะ แรกเกด –6 สปดาหน มโปรตน 18 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนได 2,900 กโลแคลอร/กก. แคลเซยม 0.8 เปอรเซนต ฟอสฟอรส 0.40 เปอรเซนต เกลอ 0.5 เปอรเซนต และมสวนประกอบของกรดอะมโนครบตามความตองการ(ตารางท 2) สำาหรบไวตามนและแรธาตปลกยอย(พรมกซ) ทใชผสมในอาหาร 0.25 เปอรเซนต หรอ 250 กรม ตออาหาร 100 กโลกรมนน เปนไวตามน-แรธาต ทผผลตผสมในปรมาณตามความตองการของลกไก อาย แรกเกด - 6 สปดาห และหาซอไดจากรานขายอาหารสตวทวไป

ตารางท 2 สวนประกอบของอาหารลกไก(อาย แรกเกด –6 สปดาห)

สวนประกอบในอาหาร% ในอาหาร

ผสม

สตรอาหารผสม(กก.)วตถดบ สตร 1 สตร

2โปรตนกรดอะมโนทจำาเปนไลซนเมไธโอนน+ซสตนทรปโตเฟนทรโอนนไอโซลซนอารจนนลซนเฟนลอะลานน+ไทโรซนฮสตดนเวลนไกลซน+เซรนคณคาทางโภชนะพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)แคลเซยมฟอสฟอรสเกลอไวตามน-แรธาต

18

0.950.630.200.690.811.151.651.550.460.940.70

2,9000.800.400.500.25

ขาวโพดรำาละเอยดกากถวเหลองใบกระถนปนปลาปน(55%)เปลอกหอยไดแคลเซยมเกลอพรมกซลกไก

63.3710.0010.884.00

10.001.00

-0.500.25

56.75

15.00

21.00-

5.000.501.000.500.25

7.2 ระยะไกรน (อาย 7 สปดาห จนถงอาย 16 สปดาห)การเลยงไกระยะเจรญเตบโตระหวาง 7- 16 สปดาห เปนการเลยงบน

พนดนปลอยฝงๆ ละ 100-200 ตว ในอตราสวนไก 1 ตว ตอพนทเลยง 1.4 ตารางฟต หรอไก 8 ตว ตอตารางเมตร พนคอกรองดวยแกลบหรอวสดดดซบความชนไดด การเลยงไกระยะนไมตองแยกไกตวผออกจากไกตวเมยเลยงปนกน การเลยงนมวตถประสงคเพอขายเปนไกเนอ จะตองเลยงแบบใหอาหารเตมท มอาหารในถงและรางอาหารตลอดเวลา เพอเรงการเจรญเตบโตใหไดนำาหนกตามท

ตลาดตองการ ใหนำาสะอาดกนตลอดเวลา ทำาความสะอาดขวดนำา วนละ 2 ครง คอ เชาและบาย ลกไกระยะนตองการรางอาหารทมลกษณะยาวทกนไดทงสองขาง ยาว 4 นวตอไก 1 ตว หรอรางอาหารชนดถงทใชแขวนจำานวน 3 ถงตอไก 100 ตว ตองการรางนำาอตโนมตยาว 4 ฟต หรอนำา 24-32 ลตร ตอไก 100 ตว

สำาหรบเกษตรกรทมพนทกวาง เชน ไรนา สวนไมผล หรอแปลงหญา สามารถเลยงแบบปลอยใหหากนเองตามธรรมชาตแลวเสรมอาหารผสมในเวลาเยนใกลคำา และงดใหอาหารเชาเพอบงคบใหไกไปหาอาหารกนเอง ดงนนจงเปลยนใหอาหารเวลาเยนเวลาเดยวใหกนจนอมกระเพาะ สวนนำาจะตองมใหกนตลอดเวลา

ตารางท3 นำาหนกและจำานวนอาหารผสมทใชเลยงไกรน (อาย 7–16 สปดาห)อายลกไก(สปดาห)

นำาหนกตว(กรม/ตว)

จำานวนอาหารทให(กรม/ตว)

อตราแลกเนอ

789

10111213141516

443563676872901

1,1461,2481,3861,4901,689

38455055576466697380

2.502.562.622.752.792.802.973.213.463.50

อาหารผสมทใชในระยะ 7 - 16 สปดาหน มโปรตน 16 เปอรเซนต พลงงานใชประโยชนได 2,900 กโลแคลอร/กก. แคลเซยม 0.8 เปอรเซนต ฟอสฟอรส 0.30 เปอรเซนต เกลอ 0.5 เปอรเซนต และมสวนประกอบของกรดอะมโนครบตามความตองการ(ตารางท 4) สำาหรบไวตามนและแรธาตปลกยอย(พรมกซ) ทใชผสมในอาหาร 0.25 เปอรเซนต หรอ 250 กรม ตออาหาร 100 กโลกรมนน เปฯไวตามน-แรธาต ทผผลตผสมในปรมาณตามความตองการของไกรน อาย 7-16 สปดาห และหาซอไดจากรานขายอาหารสตวทวไป

ตารางท 4 สวนประกอบของอาหารไกรน (อาย 7-16 สปดาห)

สวนประกอบในอาหาร% ในอาหาร

ผสมสตรอาหารผสม(กก.)

วตถดบ สตร 1 สตร 2โปรตนกรดอะมโนทจำาเปนไลซนเมไธโอนน+ซสตนทรปโตเฟนทรโอนนไอโซลซนอารจนนลซนเฟนลอะลานน+ไทโรซนฮสตดนเวลนไกลซน+เซรนคณคาทางโภชนะพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)แคลเซยมฟอสฟอรสเกลอไวตามน-แรธาต

16

0.850.600.160.620.801.101.601.500.450.900.65

2,9000.800.300.500.25

ขาวโพดรำาละเอยดกากถวเหลอง 44 %ใบกระถนปนปลาปน(55%)เปลอกหอยไดแคลเซยมเกลอพรมกซ

70.004.00

14.254.005.001.001.000.500.25

63.7515.0014.00

-5.000.501.000.500.25

7.3 การเลยงไกสาวอาย 17-26 สปดาหการเลยงไกสาว อาย 17-26 สปดาห เลยงในคอกบนพนดนเลยงปลอย

เปนฝงๆ ละ 100-200 ตว พนท 1 ตารางเมตร เลยงไกสาวได 5-6 ตว การเลยง

ไกสาวระยะนจะตองมการควบคมจำานวนอาหารทใหกน สมชงนำาหนกตวทกๆ สปดาห เปรยบเทยบตารางมาตรฐาน ใหนำากนตลอดเวลา คดไกปวยออกจากฝงเมอเหนไกแสดงผดปกต ทำาความสะอาดคอกและกลบแกลบหรอวสดรองพนเสมอๆ เมอเหนวาพนคอกเปยกชน การรกษาพนคอกไมใหชน และแหงอยเสมอๆ เปนการปองกนไมใหไกเกดโรค ไกจะแขงแรง เลยงงาย ตายยาก เปนเทคนคงายๆ ทเกษตรกรควรเอาใจใสเปนพเศษ ดงนนในทางปฏบต จงตองสรางคอกไกใหสามารถระบายอากาศไดด มลมพดความชนออกไป และมอากาศเยน และสดชนเขามาแทน คอกไกไมควรจะมดทบ อบลม อบแสง

สำาหรบเกษตรกรทมพนทเลยงกวาง เชน ไร นา สวน สามารถเลยงไกโดยปลอยใหหากนเองตามธรรมชาต จะชวยลดคาใชจายดานอาหารลงมาก เราเพยงเสรมอาหารเฉพาะในเวลาเยนครงเดยวกพอ เสรมในปรมาณ 70-75 % ของอาหารทเลยงแบบขงคอก แตจะตองมนำาใหไกกนตลอดเวลา การเลยงปลอยแปลงไกจะแขงแรง และไมจกขนกน ไกจะดสวยงามขนเปนมน เลยงปลอยแปลงไปจนกวาแมไกจะเร มไข จงเปลยนสตรอาหารเปนอาหารไกไขหรอไกพนธการใหแสงสวางแกไกในเลาระยะนจะตองใหไมเกน 11-12 ชวโมง ถาใหแสงสวางมากกวานจะทำาใหไกไขเรวกอนกำาหนด และอตราการไขทงปไมด แตจะดเฉพาะ 4 เดอนแรกเทานน การใหอาหารไกสาวแบบขงคอก จะตองจำากดใหไกสาวกนตามตารางท 5 พรอมทงตรวจสอบนำาหนกไกทกๆ สปดาห ใหอาหารวนละ 2 ครง ชวงเชา และเยน มนำาใหกนตลอดเวลา อาหารทใชเลยงไกสาวมโปรตน 12 % พลงงานใชประโยชนได 2,900 กโลแคลอร /กก. แคลเซยม0.90 % ฟอสฟอรส 0.45 % เกลอ 0.50 % และมสวนประกอบของกรดอะมโนครบตามความตองการ(ตารางท 6) สำาหรบไวตามนและแรธาตปลกยอย(พรมกซ) ทใชผสมในอาหาร 0.25 เปอรเซนต หรอ 250 กรม ตออาหาร 100 กโลกรมนน เปนไวตามน-แรธาต ทผผลตผสมในปรมาณตามความตองการของไกสาว อาย 17-26สปดาห และหาซอไดจากรานขายอาหารสตวทวไป

ตารางท 5 แสดงนำาหนกไกสาว จำานวนอาหารทจำากดใหกน สำาหรบไกสาวอาย 17-26 สปดาห

อายไกสาว(สปดาห)

นำาหนกตว(กรม/ตว)

จำานวนอาหารทให

(กรม/ตว/วน)การจดการทวไป

171819

1,6621,7371,784

687070

ใหแสงสวางไมเกน11-12 ชวโมง

202122

1,8611,8701,880

707070

แมไกเรมไข

23242526

1,8891,8981,9801,918

80808080

จำากดอาหารใหกนไมเกนตวละ 80 กรม/ตว/วน

ตารางท 6 สวนประกอบของอาหารไกสาว(อาย 17-26 สปดาห)

สวนประกอบในอาหาร% ในอาหาร

ผสมสตรอาหารผสม(กก.)

วตถดบ สตร 1 สตร 2โปรตนกรดอะมโนทจำาเปนไลซนเมไธโอนน+ซสตนทรปโตเฟนทรโอนนไอโซลซนอารจนนลซนเฟนลอะลานน+ไทโรซนคณคาทางโภชนะพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)แคลเซยมฟอสฟอรสเกลอไวตามน-แรธาต

12

0.530.480.120.450.490.681.271.04

2,9000.900.450.500.25

ขาวเปลอกขาวโพดรำาละเอยดถวเหลองเมดกากถวเหลอง 44 %ปลาปน(55%)เปลอกหอยไดแคลเซยมเกลอพรมกซ

-76.0010.00

-7.00

-1.001.000.250.50

62.00-

18.0016.00

--

1.201.700.500.25

7.4 การเลยงไกพอแมพนธอาย 26-72 สปดาห

ไกสาวจะเร มไขฟองแรกเมออายประมาณ 6-7 เดอน เมอไกเร มไขใหเปลยนสตรอาหารใหม ใหมโภชนะอาหารเพมขน เพอไกนำาไปสรางไข รวมทงเพมแรธาตแคลเซยม จากเดม 0.90 % เปน 3.75 % ฟอสฟอรสใชประโยชน 0.35 % เพอนำาไปสรางเปลอกไข(ตารางท 7) สวนไกพอพนธนนใหอาหารเชนเดยวกบแมไก แตมธาตแคลเซยมตำากวา คอ 0.90 % และฟอสฟอรส 0.45 % เทาๆ กบในอาหารไกรนหนมรนสาวทงนเพราะไกพอพนธไมไข จงไมจำาเปนตองใหแคลเซยมและฟอสฟอรสสง นอกจากนพบวาไกพอพนธทไดรบ แคลเซยมและฟอสฟอรสสง จะทำาใหไกพอพนธมนำาเชอนอย และผสมไมคอยจะตด ดงนนการจดการทดจงควรแยกสตรอาหารใหไกพอแมพนธกน จำานวนอาหารทใหแมไกกนอยระหวาง 70-80 กรม/ตว/วน การใหอาหารมากกวาน เชน วนละ 90-100 กรม/ตว/วน จะไขลดลงและแมไกจะอวนมาก จงควรใหแบบจำากดอยท 80 กรม เปนอยางสง(ตารางท 7)ตารางท 7 แสดงมาตรฐานปรมาณอาหารทกนตอวนและอตราการไขของแมไกทอายตางๆ กน

อตราการไข(เดอนท) อตราการไขตอเดอน(ฟอง)

กนอาหาร(กรม/ตว/วน)

123456789

101112

51011121210999888

707070808080707070707070

รวมไข 111 ฟอง/ตว/ป 28.20 กก./ตว/ป

ตารางท 8 สตรอาหารแมไกผสมพนธสวนประกอบในอาหาร % ในอาหาร

ผสมสตรอาหารผสม(กก.)

วตถดบ สตร 1 สตร

2โปรตนกรดอะมโนทจำาเปนไลซนเมไธโอนน+ซสตนทรปโตเฟนคณคาทางโภชนะพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)แคลเซยมฟอสฟอรสเกลอพรมกซแมไกไข

15-16

0.710.610.15

2,9003.750.350.500.30

ขาวโพดกากถวเหลอง 44 %ปลาปน(55%)ใบกระถนปนเปลอกหอยไดแคลเซยม(P/18)เกลอDL-แมทไธโอนนพรมกซแมไกไข

60.5024.00

-4.008.52.1

0.500.100.30

66.06

14.63

5.004.008.501.000.500.060.25

เกณฑมาตรฐานอาหารสตวผสมสำาเรจรป ตามพระราชบญญตควบคมอาหารสตวพศ. 2558

ชนดอาหารสตวผสมสำาเรจรป

โปรตนไมนอย

กวารอยละ

ไขมนไมนอย

กวารอยละ

กากไมนอย

กวารอยละ

ความชนไมนอยกวา

รอยละ

ไก

ไกเนอแรกเกด-อาย 3 สปดาห

21 3 5 13

ไกเนอ อาย 3-6 สปดาห 19 3 5 13ไกเนอ อาย 6 สปดาหขนไป 17 3 6 13ไกไขแรกเกด-อาย 5 สปดาห 18 3 5 13ไกไข อาย 5-12 สปดาห 15 2 6 13

ไกไข อาย 12 สปดาห เรม–ไข

13 2 8 13

ไกไขระยะไข อาย 16-40 สปดาห

16 3 6 13

ไกไขระยะไข อาย 40-60 สปดาห

15 2 7 13

ไกไขระยะไข อาย 60 สปดาห ปลด–

14 2 7 13

ไกพนธ (พนธไขและพนธเนอ) แรกเกด อาย 3 สปดาห อาย 3-10 สปดาห อาย 10 สปดาห เรม–ไข

181413

322

567

131313

ไกพนธไข 16 3 6 13ไกพนธเนอ (เพศผ) 12 2 8 13ไกพนธเนอ (เพศเมย) อาย 18-24 สปดาห

17 3 6 13

ไกพนธเนอ (เพศเมย) อาย 22-40 สปดาห

16 3 6 13

ไกพนธเนอ (เพศเมย) อาย 40 สปดาห ปลด–

14 2 7 13

ไกตอน 13 3 6 13ไกพนบานแรกเกด-อาย 3 สปดาห

18 3 6 13

ไกพนบาน อาย 3-6 สปดาห 14 2 7 13ไกพนบาน อาย 6 สปดาห –ขาย

12 2 8 13

ตารางภาคผนวกท 2 แสดงความตองการสารอาหารของไกพนเมอง และลกผสมพนเมองระยะตาง ๆ (คดเปนเปอรเซนตในอาหาร)

ไกพนเมองระยะตางๆ

อาย ลกไก

(อาย แรกเกด-6

สปดาห)

ไกรน(อาย7 -

16 สปดาห)

ไกสาว(อาย17-

26 สปดาห)

พอแมพนธ(อาย 26 สปดาหขน

ไป)ระดบพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)

2,900 2,900 2,900 2,800

ระดบโปรตน (%) 18 16 12 16กรดอะมโนทจำาเปน (%) - ไลซน 0.95 0.85 0.53 0.71- เมทไธโอนน+ซสตน 0.63 0.60 0.48 0.61- ทรบโตเฟน 0.20 0.16 0.12 0.15- ทรโอนน 0.69 0.62 0.45 0.62แคลเซยม (%) 0.80 0.80 0.90 3.75ฟอสฟอรสใชประโยชน (%) 0.40 0.30 0.45 0.35เกลอ (%) 0.50 0.50 0.50 0.50

ทมา : ดดแปลงจาก นพวรรณและเสาวคนธ (2543) และ NRC (1994)

ตารางภาคผนวกท 3 แสดงความตองการสารอาหารของไกเนอระยะตาง ๆ (คดเปนเปอรเซนตในอาหาร)

ไกเนอระยะตาง ๆ (สปดาห) 0-3 3-6 6-8ระดบพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)

3,200 3,200 3,200

ระดบโปรตน (%) 23 20 18กรดอะมโนทจำาเปน (%)

ไลซน 1.10 1.00 0.85

เมทไธโอนน+ซสตน 0.90 0.72 0.60ทรบโตเฟน 0.20 0.18 0.16ทรโอนน 0.80 0.74 0.68ไอโซลซน 0.80 0.73 0.62อารจนน 1.25 1.10 1.00ลซน 1.20 1.09 0.93เฟนลอะลามน + ไทโรซน 1.34 1.22 1.04ฮสตดน 0.35 0.32 0.27เวลน 0.90 0.82 0.70ไกลซน + เซรน 1.25 1.14 0.97

แคลเซยม (%) 1.00 0.90 0.80ฟอสฟอรสใชประโยชน (%) 0.45 1.35 0.30เกลอ (%) 0.50 0.35 0.30

ทมา :ดดแปลงจาก NRC (1994)

ตารางภาคผนวกท 4 แสดงความตองการสารอาหารของไกไขระยะตาง ๆ (คดเปนเปอรเซนตในอาหาร)

ไกไขระยะตางๆ ไกไขเลก ไกไขรน ไกไขสาวไกไขสาวกอน

ไข18 สปดาหถง

แมไกไข

อาย (สปดาห) 0-6 6-12 12-18 ใหไขฟองแรก ระยะใหไขระดบพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.) 2,800 2,800 2,850 2,850 2,900ระดบโปรตน (%) 17 15 14 16 17กรดอะมโนทจำาเปน (%)ไลซน 0.80 0.56 0.42 0.49 0.69เมทไธโอนน+ซสตน 0.59 0.49 0.39 0.44 0.58ทรบโตเฟน 0.16 0.13 0.10 0.11 0.16ทรโอนน 0.64 0.53 0.35 0.44 0.47ไอโซลซน 0.57 0.47 0.37 0.42 0.65อารจนน 0.94 0.78 0.62 0.72 0.70ลซน 1.00 0.80 0.65 0.75 0.82เฟนลอะลามน + ไทโรซน 0.94 0.78 0.63 0.70 0.83

ฮสตดน 0.25 0.21 0.16 0.18 0.17เวลน 0.59 0.48 0.38 0.43 0.80ไกลซน + เซรน 0.66 0.54 0.44 0.50 -แคลเซยม (%) 0.90 0.80 0.80 1.80 3.25ฟอสฟอรสใชประโยชน (%) 0.40 0.35 0.30 0.35 0.25เกลอ (%) 0.35 0.35 0.35 0.35 0.35

ทมา :ดดแปลงจาก NRC (1994)

ตารางภาคผนวกท 5 แสดงความตองการสารอาหารของเปดเนอและเปดไขระยะตาง ๆ(คดเปนเปอรเซนตในอาหาร)

เปดระยะตางๆ เปดเลก1/ เปดรน 1/เปดสาวกอน

ไข2/ เปดไข2/

อาย (สปดาห) 0-2 2-7 7-22 ระยะใหไขระดบพลงงานใชประโยชนได(กโลแคลอร/กก.)

2,900 3,000 2,530 2,648

ระดบโปรตน (%) 22 16 14 17กรดอะมโนทจำาเปน (%)ไลซน 0.90 0.65 0.57 0.62เมทไธโอนน+ซสตน 0.70 0.55 0.48 0.56ทรบโตเฟน 0.23 0.17 0.12 0.14

ตารางภาคผนวกท 5(ตอ)

เปดระยะตางๆ เปดเลก1/ เปดรน 1/เปดสาวกอน

ไข2/ เปดไข2/

ทรโอนน - 0.52 0.60ไอโซลซน 0.63 0.46 0.52 0.60อารจนน 1.10 1.00 0.62 0.71ลซน 1.23 0.91 0.75 0.80เฟนลอะลามน + ไทโรซน - 0.68 0.79ฮสตดน - 0.14 0.17เวลน 0.78 0.56 0.57 0.67แคลเซยม (%) 0.65 0.60 1.00 2.00ฟอสฟอรสใชประโยชน (%) 0.40 0.30 0.40 0.40

เกลอ (%) 0.35 0.35 0.50 0.50ทมา: 1/ดดแปลงจาก NRC (1994)ทมา :2/ดดแปลงจากอทย (2529)

ระบบความปลอดภยทางชวภาพ Bio – Security เปนระบบหรอมาตรการทนำามาใชเพอเปนการปองกนมใหโรคแพรระบาด

ตดตอถงสตวทเลยงไว สำาหรบเกษตรกรทเลยงสตวปก แบบรายยอย แบบหลงบาน แนวทางการเลยงสตวปกในระบบ Bio – Security การจดการเบองตน สำาหรบเกษตรกรทมเลาหรอโรงเรอนในการเลยงอยแลว ดงน

1. การแนะนำาและพฒนาปรบปรงเลา/โรงเรอน เลยงสตวปก วธการจดทำาเลาหรอโรงเรอนอยางงายในการเลยงสตวปกทปองกนโรคได โดยอาศยวสดทมในทองถน ไมมดทบและมความสงเพอทจะใหผเลยงเขาออกไดสะดวกการสรางโรงเรอนไก มจดประสงคหลกๆ ดงน

1.1 เปนทอาศยในเวลากลางคนและปองกนศตรธรรมชาต เชน สนข แมว หน ง

1.2 ใชเปนทกกลกไกแทนแมไก1.3 เปนทใหอาหารและนำาในชวงภาวะอากาศแปรปรวน เชน ฝนตกหนก

แดดรอนจด 1.4 ใชเปนทขงไกเพอการปองกนโรค เชน ทำาวคซนหรอใหยาตางๆ

สามารถทำาไดงายไมเลยเวลาในการจบไกมาก และสามารถทำาไดทวถง1.5 เปนทรวบรวมไกสำาหรบจำาหนาย

2. การควบคมปองกนและรกษาโรคสตวปกเบองตนสำาหรบการควบคมปองกนและรกษาโรคสตวปกเบองตน จะเปนการเลยงจะเปนระบบฟารมหรอเกษตรกรรายยอย แบบหลงบาน ซงปจจยทจะประสบความสำาเรจในการเลยงสตวปกหรอสตวทกชนด คอ สายพนธด อาหารด เลาหรอโรงเรอนเลยงสตวด การจดการเลยงดด และการปองกนโรคทด ซงโรคสตวเปนปญหาหลกทกอความเสยหายอยางรนแรงตอการเลยงสตวปก โดยปญหาของโรคจะไปกระทบตอผลผลต อตราการเจรญเตบโต และอตราการรอดชวตของสตวปก รวมไปถงการเพมตนทนในการผลต สงสำาคญ ในการควบคมปองกนโรค มมาตรการปองกนและควบคมโรคหลกอย 4 ประการคอ 

2.1 ปองกนโรคดวยหลกสขาภบาล คอการรกษาความสะอาดภายในเลาหรอโรงเรอน มอากาศถายเทด พนยาฆาเชอโรค ทำาลายเชอโรคอยางสมำาเสมอ และการกำาจดมลสตว อาจจะขนออกไปรวมกองไวเพอทำาปยหมก ชวยปองกนการแพรกระจายของเชอโรคและพยาธได

2.1.1 การปองกนโรคโดยการเลยงดดแลเอาใจใสสตวใหมอาหารและนำาพอเพยงมอาหารคณภาพด โรงเรอนเหมาะสม อากาศถายเทไดดใหการเลยงดใหถกตองตามหลกวชาการ

2.1.2 การปองกนโรคโดยใชวคซนคอการใชวคซนปองกนโรคบางชนดตามระยะเวลา อายของสตว เพอใหมภมคนกนโรคแกสตวในระดบสงตลอดเวลาเปนวธประหยดและไดผลดพอสมควร

2.1.3 การปองกนโรคโดยการใชยา การผสมยาปฏชวนะ หรอยาซลฟาบางอยางลงในอาหารสตว หรอนำาในระดบทใชปองกนโรค สามารถปองกนโรคบางชนดไดยาปฏชวนะ ชนดมสวนชวยใหสตวเลยงมการเจรญเตบโตขนอยางไรกตามเกษตรกรผเลยงสตวปก จะตองคำานงเสมอวาการปองกนโรคเปนวธทดทสด ดกวาทจะเลยงสตวอยางปลอยปละละเลยไมเอาใจใสเทาทควร เมอสตวเกดเจบปวยหรอเกดโรคขนแลว ตองทำาการรกษาจะทำาใหสนเปลองคาใชจายและตนทนในการผลตสงนอกจากนการรกษายงใหผลไมแนนอน อาจจะหายหรอไมหายกได ดงนนการควบคมโรคตองคำานงถงเปนอยางมาก

2.2 การสาธตการทำาวคซนการทำาวคซนในไกพนเมอง เพอปองกนและควบคมโรคระบาดทสำาคญ โดยเฉพาะโรคทไมสามารถรกษาไดหรอยากตอการรกษา การสาธตวธการทำาวคซน ของเกษตรกรทเปนหลกๆ ดงน

2.2.1 การหยอดตาหรอหยอดจมก ไดแก วคซนปองกนโรคนวคาสเซลและหลอดลมอกเสบ เปนการสรางภมคมกนโรคเฉพาะท เพอปองกนโรคทเกดกบระบบทางเดนหายใจ

2.2.2 การแทงปก ไดแก วคซนปองกนโรคฝดาษ เปนการสรางภมคมกนเฉพาะท คอบรเวณใตผวหนง ผนงปก

2.2.3 การฉดเขากลามเนอ ไดแก วคซนปองกนโรคอหวาตไกเปนการฉดเขากลามเนอหนาอก จะกระตนการสรางภมคมกนโรคดกวา การหยอดตาและหยอดจมก

หมายเหต สาธตการทำาวคซน พรอมแจกคมอการเลยงไกพนเมอง และคมอ–การทำาวคซนในไกพนเมอง

ภาคผนวก