UNIVERSITETI I GJAKOVS

FEHMI AGANIFAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

Tema: FMIJT ME DMTIME PAMORE

Udhheqsi shkencor: Kandidatja:

Prof.ass.dr.Behxhet Gaxhiqi Jetmira Kastrati

Gjakov, 2017

2

ABSTRAKT

do individ me shikim t dmtuar sht unik, dhe duhet t shikohet si i till, prandaj

trajtimet dhe konsideratat arsimore duhet t jen t dizajnuara pr t prmbushur nevojat

individuale.

Kambr prpjekje maksimale qky punim t jet sa m i sakt, konciz dhe objektiv,

megjithat realiteti sht pranuar se mund t ket nj shumllojshmri t opinioneve n mes t

edukatorve dhe specialistve t syve.

T gjith personat me dmtime n t par duhet ti gzojn t drejtat e tyre duke qen t

lir nga fardo diskriminimi, dhe duhet t ju mundsohet pr tu integruar n arsimin e rregullt

fillor dhe t mesm.

Duke e njohur t drejtn universale t t gjith fmijve pr arsim dhe n prpjekje pr

tu ballafaquar me mangsit n sistemin arsimor, sht vendosur bazat pr zhvillimin e

asistencs dhe metodave t msimdhnies q i plotsojn nevojat e t gjith nxnsve, duke e

respektuar larmin e atyre nevojave.

Fjalt kye: nxns, msimdhns, shkoll, t pamurit, dmtimet.

3

PRMBAJTJA

PRMBAJTJA.........................................................................................................................................3

HYRJA.....................................................................................................................................................4

1.1.Metodat e puns .................................................................................................................................4

1.2.Qllimi i punimit ................................................................................................................................4

TIFLOLOGJIA ........................................................................................................................................5

2.1.Verbria ..............................................................................................................................................7

2.2.Shkaqet e dmtimeve n t par .........................................................................................................8

LLOJET E DMTIMEVE N T PAR ................................................................................................9

3.1. Shkurtpamsia-mipoia.....................................................................................................................10

3.2. Largpamsia-hipermetropia.............................................................................................................11

3.3 Strabizmi-syt e gem ......................................................................................................................12

3.4. Asigmatizmi ....................................................................................................................................13

3.5. Daltonizmi .......................................................................................................................................14

3.6. Albinizmi.........................................................................................................................................15

3.7. Katarakti dhe Glaukoma..................................................................................................................16

KARAKTERISTIKAT E FMIJVE ME DMTIME N T PAR ..................................................17

4.1. Frekuentimi i fmijve me shkurtpamsi n shkollat tona ..............................................................18

4.2. Tretmani pedagogjik i personave m dmtime n t par .............................................................19

4.3. Arsimi prfshirs pr fmijt me aftsi t kufizuara n t par ......................................................20

4.4. Modelet e edukimit special .............................................................................................................22

PRFUNDIMI .......................................................................................................................................24

LITERATURA .......................................................................................................................................26

Burime nga interneti...............................................................................................................................27

4

HYRJA

Secila qenie njerzore q vjen n kt bot ka nevoj pr prkujdesje.Ajo fillimisht sht

prgjegjsi e prindrve, pastaj e gjith shoqris.Mirpo, nevoja pr prkujdesje jo do her

sht e shkalls s njejt.

Fmijt me dmtime n t par e njohin botn, komunikojn dhe msojn duke

shfrytzuar shqisa tjera, por dihet se t pamurit i korespodon nj pjes t madhe t trurit.

Ne duhe t jemi t vetdishm se donjri n jet arrin t bj dika, mirpo kjo varet

nga prkushtimi yn ndaj ktyre fmijve sepse nse nj person nuk sheh si t tjert nuk do t

thot se ai nuk mund t orjentohet n jet, t shkruaj apo t lexoj.

Q dmtimi vizuel mos t paraqes penges n rrugn pr pavarsimin e fmijs,

kategorizimi i hershm sht i dobishm q fmija t ket sukses n procesin e msimnxnies.

1.1.Metodat e puns

N punim kam prdor metoden e analizes teorike t hulumtimit, duke shfrytzuar nj

gam t gjer librash, rezultatet e fituara gjat analizs teorike kan qen t mjaftueshme pr t

sjell informacione t nevojshme lidhur me tezn e parashtruar.

1.2.Qllimi i punimit

Qllimi i par sht q tju njoh me verbrin.

Qllimi i dyt sht tju njoh llojet e dmtimeve n t par.

Qllimi i tret sht t njohim karakteristika dhe disa nga format e edukimit dhe arsimimit t

ktyre fmijeve.

5

TIFLOLOGJIA

Fjala TIFLOLOGJI rrjedh nga fjala greke TIFLOS q do t thot i verb dhe LOGOS do

t thot shkenc.

Tiflologjia sht shkenc e cila merret me edukimin, arsimimin dhe rehabilitimin e

personave me dmtime n t par, personave t verbr por gjithashtu merret edhe me edukimin

dhe arsimimin e personave shkurtpams.

Pr njerzit-fmijt me dmtime pamore jan prdorur klasifikime t ndryshme,

organizata botrore pr shndetin ka adaptuar klasifikimin e dhn nga Colenbrauder(1977) i

cili n klasifikimin e br i referohet nivelit t shikimit dhe paaftsis. Ky klasifikim na duket

m i prshtatshm, pasi ai prfshin pamjen e dobt dhe verbrin q jan zakonisht m t

prdorura pr qllime arsimore:

Klasifikimi Niveli i pamjes Niveli i paaftsis

Normal

Pamje normale.

Pamje afr normales.Emoderuar.

Mund t kryej detyrat pa ndihm tveant.

Mund t kryej detyrat afr normalesme ndihm t veant.

Pamje e dobt

E ashpr.

E thell.

Kryen detyrat vizuale n nj nivel tult shpejtsie, me kohzgjatje dheprecizion ndonse me ndihm.

Ka vshtirsi me detyrat vizualevoluminoze nuk mund t kryej detyrashum t detajizuara vizuale.

Verbri

Afr verbris.

Verbri.

T parit sht i pavlefshm.Mbshtetja sht parsisht n shqisat etjera.

Totalisht pa shikim-mbshtetja vetm nshqisat e tjera.

Tabela.nr.1.Klasifikimi sipas Colendrauder(1977)

6

Te sistemi i klasifikim jan theksuar kto grupe t dmtimeve vizuale:

o t pamurit normal (V);

o t pamurit mesatar (IV);

o t pamurit ernd (III);

o t pamurit thellsisht i dobt (II);

o dmtimi afr verbris (Ib) dhe

o dmtimi total vizual (Ia).

Pr qllime edukative, t pes grupet e ndryshme pr fmijt me dmtime vizuale jan

sqaruar varsisht nga funksionet:

Ia nuk ka perceptim t drits;

Ib 14 perceptimi i drits pa projeksion;

II - perceptimi i drits me projeksion;

III perceptimi i formsuar me mprehtsi t t parit 0.05 (3/60, 20/400) dhe

V - me t par normal, pr shembull fmijt me dmtime vizuale, t cilt nuk kan

nevoj pr trajtim.1

1Turku,Ardian,HYRJE NE EDUKIM SPECIAL.fq.139.Elbasan,2002.

7

2.1.Verbria

Verbria sht mungesa totale e shikimit t njrit sy apo t dy syve.Amauroze quhet

humbja totale e shikimit shpesh n mnyre t papritur dhe pa ndonj shqetsim funksional t

sistemit optik apo smundje t syrit.Ajo mund t jet me origjin kongjenitale, q nga lindja,

mund t jet toksike ose nervore.Ambliopia sht paksimi i aftsis vizuale. I verbr, n

kuptimin administrative t termit sht nj person q ka pasur njvizion qndror t syve dhe q

pas korrektimit t vizionit prmes syzeve,ka m pak se 1/20 e shikimit normal.

Shkaqet kryesore t verbris dhe dmtimeve vizuale jan:

- smundjet infective dhe t prgjithshme (sifilizi, diabeti etj);

- aksidentet dhe dmtimet;

- helmimet;

- tumoret dhe

- trashgimia.

Fig.nr.1.Fmija me dmtime n t pamur2

2Turku,Ardian,HYRJE NE EDUKIM SPECIAL.fq.143.Elbasan,2002.

8

2.2.Shkaqet e dmtimeve n t par

Nj varg i gjer i kushteve mund t shkaktoj dmtime serioze t t parit te fmijt nga

mosha e lindjes deri n moshn pes vjeare.Shkaqet e mundshme t dmtimit t t parit te

femijt sillen prej kushteve t trashguara deri t smundjet ngjitse, kanceri, lndimet apo

kushtet e ndryshme t ambientit.

Por shkaku i dmtimit nuk sht me pasojat funksionale t dmtimeve pasoja

funksionale q duket se jan t njjta pa marr parasysh se cili kusht e ka shkaktuar at. Prandaj

pa marr parasysh se a sht si shkak i ndonj infektimi apo ndonj kushti t trashguar, msuesi

ballafaqohet me t njejtin problem t parit e kufizuar.

Mbizotrimi i prhapur i ktyre kushteve e bn t vshtir prcaktimin e prqindjes s

ndikimit t ndonj shkaku t veant, por disa prej tyre njihen me t drejt si sh