PUNIM DIPLOME...KAPITULLI VI. 6.1 Trajtimi.....18 KAPITULLI VII. 7.1 Vlerësimi infermieror.....21...

UNIVERSITETI I GJAKOVËS “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I MJEKËSISË-PROGRAMI INFERMIERI

PUNIM DIPLOME

ROLI ASISTENCËS INFERMIERORE TE TROMBEMBOLIA PULMONAREAKUTE

MENTORI: KANDIDATE:

Prof.Ass.Ilirjana Raça Bunjaku Egzona Shala

Gjakovë,2019



PUNIM DIPLOME


MENTORI: KANDIDATE:


Gjakovë,2019



PUNIM DIPLOME


MENTORI: KANDIDATE:


Gjakovë,2019

1



PUNIM DIPLOME


MENTORI: KANDIDATE:


Gjakovë,2019

1



PUNIM DIPLOME


MENTORI: KANDIDATE:


Gjakovë,2019

1



PUNIM DIPLOME


MENTORI: KANDIDATE:


Gjakovë,2019

2

DEKLARATË E AUTORSISË

Deklaroj se këtë punim diplome me titull:“ Roli asistencës infermierore te trombembolia

pulmonare akute” e kam punuar dhe përgatitur duke respektuar këshillat dhe rregullorën

etike rreth përgatitjes së temës së diplomës të përcaktuar nga ana e Universitetit të

Gjakovës “Fehmi Agani”.

Gjithashtu deklaroj se kjo temë diplome është punimi im origjinal dhe e gjithë literatura,

burimet dhe referencat e shfrytëzuara për realizimin e këtij punimi janë të cituara në

referenca.

Ky punim diplome është realizuar në Universitetin “Fehmi Agani”, Fakultetin e Mjekësisë së

degës Infermieri në Gjakovë.

Mentor i kësaj teme është: Prof. Ass. Iliriana Raça-Bunjaku

3

FALENDERIMET

Unë, Egzona Shala falenderoj së pari familjen time për mbështetjen që më kanë ofruar deri

më tani.

Gjithashtu falenderim të veçantë kam për mentoren e këtij punimi të diplomës Ilirjana Raça-

Bunjaku, e cila më mbështeti për të realizuar me sukses këtë punim diplome.

Duke mos harruar të gjithë profesorët, asistentët e Fakultetit të Mjeksisë për kontributin e

tyre rreth dhënies së dijes në fushën e mjeksisë.

4

Përmbajtja:

Deklaratë e autorsisë..............................................................................................................2

Falenderime.............................................................................................................................3

ABSTRAKTI................................................................................................................................5

HYRJE.......................................................................................................................................6

Qëllimi dhe metodologjia e temës..........................................................................................7

KAPITULLI I.

1.1Embolia .... .....................................................................................................................8

1.2 Embolia pulmonare.......................................................................................................8

KAPITULLI II.

2.1 Trombembolia pulmonare...........................................................................................10

KAPITULLI III.

3.1 Epidemiologjia..............................................................................................................11

3.2 Etiologjia.......................................................................................................................12

3.3 Fiziopatologjia...............................................................................................................13

KAPITULLI IV.

4.1 Manifestimet klinike.....................................................................................................14

KAPITULLI V.

5.1 Diagnoza dhe proceset diagnostike..............................................................................15

KAPITULLI VI.

6.1 Trajtimi..........................................................................................................................18

KAPITULLI VII.

7.1 Vlerësimi infermieror....................................................................................................21

7.2 Diagnoza infermierore..................................................................................................21

7.3 Ndërhyrja infermierore.................................................................................................22

REKOMANDIME DHE REZYME.................................................................................................23

REFERENCAT............................................................................................................................25

CV............................................................................................................................................26

5

ABSTRAKTI

Cilësia dhe ritmet e jetës të qelizave dhe të indit bashkëllidhës intersticial,janë të lidhura me

përmbajtjen normale të lëngjëve, me vaditjen me gjak të indeve dhe me evakuimin e limfës.

Secili nga këto sisteme mund të dëmtohen në rrethana të ndryshme dhe kështu do të vi

deri tek prishja e barazpeshës të ekuilibrit hidroelektolitik dhe hemodinamik që do të

lëndojnë shëndetin dhe krijojnë pasoja për mbijetesën e të sëmurëve.

Kështu do të zhvillohet trombembolia e cila vije si ndërlikim i disa sëmundjeve

kardiovaskulare, i neoplazive malinje dhe i disa sëmundjeve të gjakut, që në ecurinë e tyre

natyrale bashkëshoqërohen me formim të trombit. Pasojat morfologjike të trombembolisë

pulomare mvaren nga dimensionet e venës së bllokuar, nga numri i trombeve, nga vëllimi

dhe karaktristikat ndërtimore të trombit.

Trombembolia pulmonare mbetet nje nga shkaqet më të parandalueshme të vdejeve në

spitale dhe pacientët me rrisk për t’u sëmurë nga trombembolia pulmonare janë: pacientët

e traumatizuar, pacientët me faktorë shtesë rrisku dhe pacientët me çrregullime klinike te

predispozuar për trombozë venoze.

Fjalët kyqe: emboli, emboli pulmonare, tromb, trombemboli, kujdesi gjatë

trombembolisë, ...

6

HYRJE

Trombembolia pulmonare akute është shkaku i tretë më i zakonshëm i vdekjes

kardiovaskulare.Prandaj diagnostifikimi i saktë i kësaj gjendje është thelbësore për të

minimizuar sëmundshmërinë dhe vdekshmërinë.

Gjatë shumë dekadave janë hulumtuar metodat diagnostikuese dhe trajtimet e reja

medikamentoze për trajtimin e trombembolisë pulmonare.

Artikujt klasikë nga Hampton dhe Castleman në 1940 dhe nga Goodman në 1995 në mënyrë

të mirë kanë forcuar përparimet në imazhin e tromboembolizmit pulmonar për më shumë

se pesë dekada.

Artikulli i botuar nga Hampton dhe Castleman në 1940 përshkruan pamjen radiografike të

trombembolisë pulmonare dhe infarktit pulmonar. Ky artikull ka pasur fatmirësisht një

popullaritet të gjerë, pasi që ka pasqyruar lidhje të shkëlqyeshme radiologjike-patologjike

nga ekzaminimet e marra te pacientët.

Këto artikuj të mëparshëm u konfirmuan më pas edhe nga teknika të tjera të imazhit dhe

janë akoma të vlefshme edhe sot, të cilat na ndohmojnë në diagnostifikimin e kësaj

sëmundjeje dhe mënyrën se si duhet trajtuar qoftë me trajtim medikamentoz apo

kirurgjikal.

7

Qëllimi dhe metodologjia e temës

Qëllimi i këtij punimi diplome është zgjerimi i njohurive lidhur me trombembolinëpulmonare, duke përfshirë këtu:

Etiologjinë e sëmundjes

Epidemiologjinë e sëmundjes

Simptomatologjinë

Dignostifikimin

Mjekimin

Metodologjia e punës

Për përfundimin e kësaj teme të diplomes me titull: Roli asistencës infermierore te

trombembolia pulmonare akute kam përdorur metodën e rishkrimit të literaturës.

I gjithë elaborimi dhe interpretimi kanë për bazë si material punues literaturat botërore dhe

vendore, publikimet shendëtesore në revistat nderkombetare në fushën e mjekësisë.

8

KAPITULLI I.

1.1 EMBOLIA

Embolia është mbyllje (okluzion) akute e arterieve me embolus, i cili më së shpeshti është

koaguli i gjakut (trombi), kurse rrallë copë e indit ose tjetër trup i huaj.1 Fjala “emboli” e ka

zanafilën nga një fjalë greke që do të thotë “tapë”ose “shtupë”.

Sipas etiopatogjenezës embolitë mund të jenë:

Kardioarteriale, kur embolus ka zanafillë prej zemrës

Arterioarteriale, kur embolusi vjen prej arteries

Embolitë jatrogjene, të cilat paraqiten gjatë procedurave diagnostike dhe

terapeutike (angiografia, angioplastika transluminale perkutane, por edhe gjatë

operacionit kardiokirurgjik)

1.2 EMBOLIA PULMONARE

Një emboli pulmonare përbëhet nga materiali që arrin të hyjë në sistemin venoz dhe pastaj

në qarkullimin pulmonar.2

Përfundimisht, ai arrin një enë gjaku kalibri i së cilës është shumë i vogël të lejojë kalimin e

lirë, dhe aty formon një tapë, duke mbyllur lumenin dhe penguar perfuzionin.

Ka shumë lloje të embolizmit pulmonar. Më i zakonshmi është tromboembolizmi pulmonar,

i cili ndodh kur trombi venoz, kryesisht nga anësitë e poshtme, shtegton drejt qarkullimit

pulmonar. (tabela 1) Tabela 1. Llojet e embolisë pulmonare

Materiali Mjedisi klinik

Ajri Kirurgjia e zemrës, neurokirurgjia, manipulimi i pasaktëi kateterve venozë qendrorë

Lëngu amniotik Gjatë lindjes

Yndyrat Thyrjet e kockave të gjata, thithje e yndyrave

Trupat e huaj Pjesë të pajisjeve intravenoze, talku

Vaji Limfangiografia

Trombi Tromboza e venave të thella

Embolia septike Endokarditit, tromboflebiti

1 Kirurgjia, Ivan Prpič, 2002, Zagreb2 Mjekësia interne, Gerd Herold, 2007

9

Në 90% të rasteve embolia buron nga zona e bazës së

vena cava inferior (TVT të venave të këmbës apo

legenit).Embolitë nga zona e ndikimit të vena cava

superior (katetri venoz qendror) dhe të zemrës në anën

e djathtë janë të rralla.

Embolia pulmunare ka 2 parakushte:

1. Prania e trombozës së venave të thella (TVT)

2. Embolizimi i trombusit në mushkëri

Është një funksion normal i mikroqarkullimit pulmonar që të

largojë embolat venoze. Mushkërite zotrojnë si kapacitet funksional të tepërt edhe një

furnizim vaskular të tepërt, duke i bërë ato një filtër madhështor për të penguar trombet e

vogla dhe qarkullimin sistemik. Sidoqoftë, tromboembola të mëdha, ose një grumbullim i

atyre të voglave, mund të shkaktojnë dëmtime të rëndësishme të zemrës dhe funksionit

respirator dhe vdekjen.

Embolia pulmunare kalon nëpër tri faza:

1. Obstruksioni i arteries pulmunare

2. Efekti i dhomës së vdekur

3. Dështimi në drejtim përpara

Pengimi i rrjedhës së gjakut nëpër mushkëri dhe presioni që rezulton në barkushen e djathtë

të zemrës çojnë në simptoma dhe shenja të embolisë pulmunare, ndër to janë:

Embolit pulmunare vrojtohen edhe jashtë klinikës posaçërisht te pacientët pas mjekimit

kohëshkurtër ambulantor.Ato janë shkaku më i shpeshtë i letalitetit të nënës në shtatzani

dhe në shumë rastë nuk hetohen klinikisht fare!

Faktorët shkaktarë janë:

Hipoksemia

Mekanizmat reflektorike dhe mediatorët

Ngritja në mëngjes nga shtrati

Defekimi

Mundimi i papritur trupor etj.

Figura 1.Lokalizimi i embolisë pulmonare

10

KAPITULLI II.

2.1 TROMBEMBOLIA PULMONARE

Tromboembolia pulmonare ndodh kur një embol, zakonisht një koagul(mpiksje gjaku),

bllokon qarkullimin e gjakut në një arterie që furnizon mushkërinë.

Një koagul gjaku mund të fillojë në krahë ose këmbë, e quajtur ndryshe trombozë venoze e

thellë (DVT).

Pas kësaj koaguli copëtohet, shkëputet dhe futet në qarkullimin e gjakut në drejtim të

mushkërive. Kur arrin në arterien pulmonare (mushkërore) copa e koagulit është shumë e

madhe për të kaluar në arteriet e vogla të mushkërive dhe në këtë mënyrë formon një

bllokim. Ky bllokim ndalon qarkullimin e gjakut në atë pjesë të mushkërisë, kjo çon atë pjesë

të mushkërisë në vdekje të indeve (infarkt

mushkëror). Shumë rrallë një embolizëm i

mushkërive mund të ndodh nga një pjesëz dhjami ,

likidi amniotik, ose pjesëza të tjera që mund të futen

në qarkullimin e gjakut.

Trombembolia në arteriet pulmunare shkakton

efekte hemodinamike dhe pulmunare.

Efektet hemodinamike shkaktohen për shkak të

obstrukcionit mekanik të qarkullimit pulmunal dhe

sqarimit të dobët të refleksit neurohumural, i cili

shkakton vazokonstrikcion. Pasojat e

tromboembolisë pulmunare janë rezultat i

bronkokonstrukcionit refleksiv në zonën e

embolizuar të mushkërisë, zvogëlimi i ventilimit dhe i

sipërfaqes alveolare.

Tromboembolitë pulmonare janë të zakonshme dhe

shkaktojnë vdekshmëri të rëndësishme.

Figura 2. Trombi në arteriet mushkërore

Figura 3. Krahasimi ndërmjet embolisë pulmonaredhe trombozës së venave të thella

10

KAPITULLI II.





thellë (DVT).
























10

KAPITULLI II.





thellë (DVT).
























11

KAPITULLI III.

3.1 EPIDEMIOLOGJIA

Një evolucion ka ndodhur në fushën e tromboembolisë venoze, e cila përfshin trombozën e

venave të thella dhe embolinë pulmunare.Por trombembolia tani më nuk është një

sëmundje e patrajtueshme.Duke qenë se DVT dhe PE përfshijnë një entitet të vetëm

sëmundje, VTE, ka difirenca të rëndësishme.3DVT ndodh 3 herë më shpesh se PE.

Efekti madhor i padëshiruar në të ardhmen e DVT vetëm, pa PE, është mundësia e zhvillimit

të sindromës postflebitike, që ndodh në më shumë se gjysmën e pacientëve me DVT,e cila

shkaktohet nga dëmtime të përhershme të valvulave të venave të këmbëve.

Shumë pacient përshkruajnë ënjtje kronike të kyçeve të këmbëve dhe ënjtje të pulpës së

këmbës, pas qëndrimit të gjatë në këmbë.

PE mund të jetë fatale ose mund të shkaktojë hipertension kronik pulmunar nga

trombembolia me mungesë të frymëmarrjes gjatë pushimit ose gjatë ushtrimeve të lehta.

Pacientët me PE kanë më shumë gjasa të vuajnë nga VTE rekurente se sa pacientët që

vuajnë vetëm nga DVT.Faktorët gjenetik dhe të fituar kontribojnë në gjasat për shfaqjen e

gjasave për VTE por megjithatë vetëm një numër i vogël me VTE kanë faktorë predispozues

gjenetik që mund të zbulohen.Pjesa më e madhe e pacientëve me faktorë predispozues

gjenetik nuk do të shfaq të dhëna klinike mbi koagulimin.

Rreth dy të tretat e ndodhive simptomatike të trombembolia pulmuare janë të fituara në

spital dhe pjesa tjetër fitohen në komunitet.

Predispozitat e fituara përfshijnë:

udhëtimet e gjata me avion

obezitetin

duhanpirjen, shtatzaninë

traumat, kanceri

zëvendësimin hormonal pas menopauzës

hipertensioni arterial sistemike

sëmundja pulmunare kronike obstruktive4

3 Parimet e mjekësisë interne, Harrison, e përkthyer në 2013

4 Traktat mjekwsor i CECIL-IT, Goldman & Ausiello

12

3.2 ETIOLOGJIA

Tromboembolat pothuajse kurrë nuk krijohen në qarkullimin pulmonar; ata arrijnë aty me

rrugë venoze.

TTrroommbbooeemmbboolliizzmmii ppuullmmoonnaarr ëësshhttëë,, ppëërr rrrrjjeeddhhoojjëë,, nnjjëë ppaassoojjëë ddyyttëëssoorree ee nnjjëë ssëëmmuunnddjjee

ttjjeettëërr ((dd..mm..tthh,, ttrroommbboozzaa vveennoozzee))..

Më shumë se 90% e tromboembolive pulmonare rrjedhin nga trombet e venave të thella të

anësive të poshtme: venat popliteale, femorale dhe iliake.

Tromboza venoze poshtë venave popliteale ose ndodhja në venat sipërfaqësore të këmbës

është klinikisht e shpeshtë por jo një faktorë rreziku për tromboembolinë pulmonare.

Trombi i ndodhur në këto vende rrallë shtegton në qarkullimin pulmonar pa u përhapur në

fillim mbi gju. Për arsyje se më pak se 20% e trombeve të pulpës së këmbës do të përhapen

në venat popliteale, trombe të veçuara të pulpës mund të vëzhgohen me analiza në seri për

të përjashtuar shtrirjen në sistemin e thellë dhe nuk kërkojnë patjetër antikoagulantë.

Trombozat venoze nganjëherë ndodhin në anësitë e sipërme ose në anën e djathtë të

zemrës; kjo ndodhë më zakonisht në prani të kateterëve intravenozë.

Rreziku për trombozë pulmonare rritet me kalimin e moshës. Njerëzit që vuajnë nga

sëmundje që rritin rrezikun për formimin e koagulave kanë një rrezik të lartë për të bërë

trombemboli pulmonare. Një i sëmurë ka rrezik të lartë nëse ka kaluar më parë trombo-

emboli ose ka patur një koagul në këmbë apo në dorë (DVT).

Periudhat e gjata të inaktivitetit ose të qëndrimit shtrirë rritin rrezikun për trombozë venoze

të thellë (DVT) dhe në këtë mënyrë edhe për tromboemboli. Kjo mund të ndodhë nga një

fluturim me avion ose udhëtim me makinë për një kohë të gjatë.

Kur ne nuk levizim shumë, gjaku depozitohet në pjesët e poshtme të organizmit. Kjo gjë rrit

rrezikun për mpiksje të gjakut. Enët e gjakut të dëmtuara gjithashtu kanë një rrezik me të

lartë për mpiksje sepse kjo gjë shkakton ngushtimin e tyre. Rreziqe të tjera përfshinë:

kancerin, sëmundjet inflamatore, obeziteti, kateteret, shtatzania, përdorimi i estrogjeneve,

histori familjare për mpiksje të gjakut dhe duhanpirja.

13

3.3 FIZIOPATOLOGJIA

Trombet venoze janë të përbëra nga një masë e shkriftë e fibrinës, me shumë eritrocite dhe

pak leukocite dhe trombocite rastësisht të ndërthurura në matriks.

Kur trombet venozë lëvizin nga vendet e formimit, ato embolizojnë në qarkullimin arterial

pulmunar ose në mënyrë paradoksale në qarkullimin arterial, nëpërmjet foramen oval të

pambyllur ose nëpërmjet një defekti në septumin arterial.5

Ndryshimet fizpatologjike në embolinë pulmonare janë:

hipoksemia

hiperventilimi

rritja e rezistencës vaskulare pulmonare

rritja e hapsirës së vdekur alveolare

rritja e rezistencës së rrugve ajrore.

Hipoksemia

Hipoksemia e lehtë deri mesatare me një PACO2 të ulët është e dhënë më e shpeshtë në

trombembolinë pulmonare akute.

Kjo e dhënë mund të fshihet nga prirja për tu bazuar vetëm në oksimetrinë sepse 2/3 e

pacientëve do të kenë një saturim të oksigjenit mbi 90%.

Nuk ka mekanizëm që do të shpjegojë

plotësisht hipokseminë.6

Figura 4. Shenjat e mungesës së oksigjenit në tru


6 Mechanisms of hypoxemia and hypocapnia in pulmolnary embolism, Santolicandro A et al, 1995

14

KAPITULLI IV.

4.1 Manifestimet klinike

Simptoma më e përhapur e PE-së akute është dispnea e cila është shpesh e menjëhershme

në shfaqjen e saj. Dhimbja pleuritike e gjoksit dhe hemoptiza, zakonisht shfaqen me

infraktin pulmonar. Palpimet, kolla, ankthi dhe trullosja mund të shoqërohen të gjitha me

PE-në akute, por gjithashtu mund të rezultojë nga një numër i entiteteve të tjera, në këtë

mënyrë duke e bërë të vështirë përcaktimin e diagnozës. Në rast të PE-së masive mund të

ndodhë sinkopa, apo vdekja e papritur.

PE duhet të merrët në konsideratë kurdo që është e pranishme dispnea, sinkopa,

hipotensioni dhe hipoksemia. Takipneja dhe takikardia janë shenjat më të zakonshme të PE-

së, por gjithashtu janë jospecifike.

Gjetje të tjera fizike mund të përfshijnë:

Ethe Gulçime Krepitacione Fërkime të fletëve të plehurës Rritje e komponentit pulmonar të tonit të dytë zemrës, tonit të tretë, apo të katërt të

zemrës në krahun e djathtë dhe Ngritje të ventrikulit të djathtë.7

Si egzaminimet fizikepulmonare, ashtu edhe ato kardiake janë jospecifike tek pacientët me

PE. Të dhënat si dispnea, kolla, takipnea, krepitacionet dhe hipoksemia tek pacientët me

sëmundje shoqëruse kadiopulmonare (si insuficienca kardiake, pneumonia, apo sëmundja

pulmonare obstruktive kronike) mund të shkaktohet nga sëmundja egzistuese, apo nga PE-

ja akute e mbivendosur. Simptomat dhe shenjat që përputhen me PE-në duhet të mirren

parasysh, veçanarisht në mjedisin me faktorë të lartë rreziku për VTE, si p.sh. , një sëmundje

shoqëruse malinje, palëvizshmëri dhe gjendja pas operacionit.

7 Mjeksia e kujdesit intesiv, Richard S. Irwin & James M. Rippe

15

Simptomat Shenjat

Dispnea Takipne (≥20/min)

Dhimbje pleuritike Ralet (krepitacionet)

Kollë Takikardi (>100/min)

Ënjtje e këmbës E katërta e tonit të zemrës

Dhimbje e këmbës Rritje e komponentit pulmonar të tonit dytësor

Hemoptiza Tromboza venoze e thellë

Palpitacionet Diaforeza

Gulçimet Temperatura >35.8 °CDhimbje e ngjashme me anginën GulçimeNgritja e ventrikulit të djathtëFërkimet e fletëve të pleurësE treta e tonëve të zemrësCianozaTabela 1. Simptomat dhe shenjat te trombembolia pulmonare

16

KAPITULLI V.

5.1 DIAGNOZA DHE PROCESET DIAGNOSTIKE

Vendosja e diagnozës është një sfidë sepse simptomat dhe shenjat nuk janë specifike.

Trombembolia pulmunare imiton sëmundjet e tjera, kurse embolia pulmunare njihet si

“maskë e bukur”. Për pacientët që kanë embolinë e venave të thella(DVT), anamneza që

merret më shpesh është në pjesën e poshtme të pulpës e cila qëndron disa ditë dhe me

kalimin e kohës bëhet gjithnjë më e bezdisshme.Për pacientët me emboli pulmunare(PE)

ankesa më e shpeshtë në anamnezë është mungesa e pashpjegueshme e frymëmarjes.8

Ndër hulumtimet diagnostike më e rëndësishme për të ditur lokalizimin e trombit, si dhe për

diagnozën diferenciale është Ekokardiografia me Doppler.

Hulumtimet diagnostike janë:

EKG-ja

Rezultatet laboratorike

Rentgeni i mushkërive (Tomografia e kompjuterizuar dhe rezonanca magnetike

nukleare)

Scintigrafia e mushkërive

Angiografia e pulmoneve

Hulumtimet diagnostike për trombozën e venave të thella

Flebografia me kontrast

Flebografia me izotope me fibrinogjen

Hulumtimi me ultrazë (Dopplersonografia)


17

Elektrokardiografia (EKG-ja)

Më pak se 25% e kardiogramave janë normale në

mjedisin e një trombembolie pulmonare akute.

Sidoqoftë, të dhënat janë zakonisht jospecifike.

Gjetjet elektrokardiografike, të cilat janë të

pranishme në pjesën më të madhe të pacjentëve me

trombemboli pulmonare akute përfshinë çrregullime

të segmentit ST, ndryshimet të valës T, dhe devijim të

aksit të majtë apo të djathtë.9

Dobishmëria e elektrokardiografisë në trombembolitë

pulmonare të dyshuara akute është më shumë për nga

aftësia e saj për të caktuar, apo përjashtuar diagnoza alternative, si p.sh. infarkti akut i

miokardit, apo perikarditi se sa për diagnozës apo përjashtimin e trombembolisë

pulmonare.

Tomografia e kompjuterizuar

Tomografia e kompjuterizuar mund të përdoret për

diagnozën si për trombembolinë pulmonare akute,

ashtu edhe për atë kronike dhe ka zëvendësuar

skanimin ventilim-perfuzion në disa qendra. Kjo

teknik përfshinë lëvizje të vazhdushme të pacientit

përmes skanerit CT dhe lejon skanim të njëkohshëm

nga një strukturë në rrotullim konstant dhe një sistem

detektor. Skanimi i shpejtë kryhet me përvetësime

të vazhdushme, të marra gjatë një frymëmarraje të

vetme dhe mund të kryhet rivendosjet në retroperspektivë.

9Traktat mjekwsor i CECIL-IT, Goldman & Ausiello

Figura 5.Elektrokardiografia

Figura 6. Imazheria tomografike e trombembolispulmonare akute tek arteria pulmonare

18

9 Për këto imazheri pulmonare kërkohet një injeksion intravenoz i materialit kontrast.

Avantazhet e CT-së janë se ajo ka aftësi për të përcaktuar sëmundjet jovaskulare, si tumori i

mushkërive, emfizema, çrregullime të parenkimave dhe sëmundje perikardiale dhe pleurale,

gjithashtu avantazhë tjetër është shpejtësia me të cilën mund të kryhet skanimi.


Është jashtëzakonisht e ndjeshme dhe

specifike në konfirmimin ose përjshtimin

e trombembolisë pulmonare akute dhe

mbetet teknika diagnostikuse “standartit

të artë”. Angiografia pulmonare

zakonisht rezervohet për pacientët, tek

të cilët testet joinvazive paraprake nuk

kanë qenë diagnostikuse.

Rezonanca magnetike

Rezonanca magnetike mund të përdoret tek

emboliytë pulmonare të dyshuara, por

avantazhi ktyesor i rezonancës magnetike

aktualisht është ndjeshmëria e saj e

shkëlqyerdhe specificiteti për diagnozën e

DVT-së.

Disavantazhet përfshijnë vështirësinë e

mundshme në transportimin dhe studimin e

më shumë pacientëve të sëmurë në gjendje

të rëndë.10


Figura 7.Diagnostifikimi i trombembolis pulmonare akute memetodën e angiografisë krahasuar me pulmonet normale

Figura 8.Rezonanca magnetike e mushkërive

18














Rezonanca magnetike






DVT-së.




të rëndë.10




18














Rezonanca magnetike






DVT-së.




të rëndë.10




19

KAPITULLI VI.

6.1 TRAJTIMI

Terapia për trombemboli pulmonare akute mbulon ndjeshëm për trajtimin e DVT-së.

Antikoagulimi parenteral me heparinë me peshë molekualre të ulët ose me heparinë

standarte të pa fraksionuar fillon deri sa është kundërindikuar. Duke u varur nga mjedisi

klinik mund të konsiderohet terapia hemolitike, vendosja e filtrit të vena kava inferiore, apo

embolektomia kirurgjikale.11 Çdo metodë ka indikacione specifike gjitahsshtu edhe

avantazhe dhe disavantazhe. Pacienti që shfaqë gjendje të paqëndrushme kërkon një

vlerësim të shpejtë dhe nxerrjë të të dhënva, për të caktuar vendime terpapeutike dhe

rezultatet. Pushimi në shtrat, zakonisht nuk është i dobishëm, përveqëse kur janë të

pranishme dhimbja e fortë dhe ënjtja.

Medikamentet për trajtimin e trombembolisë pulmonare janë:

Antikoagulantët

o Heparina e pafraksionuar

o Hepatina me peshë molekulare të vogël

o Warfarina

Ndërprerja e vena kava inferiore

Terapia trombolitike

Menagjimi hemodinamik

Fibrinoliza12

Heparina e pafraksionuar

Heparina e pafraksionuar (UHF) antikoagulon duke lidhur dhe përshpejtuar aktivitetin e

antitrombinës III, duke parandaluar në këtë mënyrë formimin e trombeve të tjerë dhe duke

lejuar mekanizmat e rëndësishëm fibrinolitikë të lizojnë koagulin e formuar më parë.Për

UFH përdoret një bolus tipik intravenë me 5000-10000 njësi, e pasuar nga një infuzion i

vazhdueshëm prej 1000-15000 njësi/orë.


20

Avantazhi kryesor i UFH-së është se ka një gjysëm jetë të shkurtër.

Efekti i antikoagulantëve ulet brenda disa orëve, kjo është veçanërisht e përdorshme në

qoftëse pacienti do t`i nënshtrohet një procedure invasive si embolektomia kirurgjikale.

Heparina me peshë molekulare të vogël

Këto fragmente UFH lidhen më pak me proteinat plazmatike të plazmës dhe qelizat

endoteliale dhe si pasoj kanë vlefshmëri më të madhe biologjike.

Nuk nevojiten monitorim ose rregullim i dozës në qoftëse pacienti nuk është shumë obez

dhe nuk ka insuficienë kardiake.Endoksaparina 1mg/kg dy herë në ditë dhe Tinzaparina 175

njësi/kg një herë në ditë janë aprovuar nga Agjensia e Ushqimit dhe Medikamentëve (FDA)

për trajtimin e pacientëve që paraqiten me DVT.

Rregulimi i dozës në bazë të peshës duhet të ulet gradualisht në insuficiencë renale, sepse

veshkat ekstretojnë LMËH.

Warfarina

Trajtimi me warfarinë nuk duhet të fillojë, derisa trombocitopenia e nxitur nga heparina

kontrollohet normalisht, për shkak të mundësisë për komplikacione të mëtejshme

trombotike kur përfshihen gangrena venoze e gjymtyrëve dhe nerkroza e lëkurës e nxitur

nga warfarina.Ky antagonist i vitaminës K parandalon aktivizimin e karboksilimin të

faktorëve të koagulimit II,VII dhe XX.Që të shfaq efektin e plotë, warfarina ka nevoj për të

paktën pesë ditë, edhe nëse koha e protrombinës duke përdorur monitorimin e herë pas

hershëm rritet më shpejt.Në qoftëse warfarina përdoret fillohet si monoterapi gjatë një

sëmundjeje trombotike akute, një përkeqësim paradoksal i hiperkoagulimit mund të rrisë

mundësinë për trombozë në vend që të parandalojë atë.

Ndërprerja e vena kava inferiore

Indikatorët kryesor për vendosjen e një filtri IVC janë (gjakderdhja aktive qe pengon

antikoagulantët dhe tromboza venoze rekurente pavarsisht antikoagulimit intesiv).

Vet filtri mund të dështoj duke lejuar kalimin e koagulave me përmasa të vogla deri në

mesatare.Trombe të mëdha mund të embolizojnë arteriet pulmonare nëpërmjet venave

kolaterale që zhvillohen.

21

Një ndërlikim më i zakonshëm është tromboza kavale me ënjtjen bilaterale të

këmbëve.Filtrat mund të rigjenerohen disa muaj pas vendosjes nëse është formuar trombi

dhe ka ngecur në filtër.

Filtrat e rigjenrueshëm bëhen të përhershëm në qoftëse mbahen në vend ose në qoftëse

për arsye teknike, si endotelizimi i shpejt, ai nuk mund të lëvizet.

Terapia trombolitike

Për shkak se antikoagulanët nuk e lirojnë në mënyre aktive embolin, terapia trmombolitike

indikohet kur PE-ja shkakton paqëndrueshmëri hemodinamike me hipertension.Në raste të

tjera kur terapia trombolitike mund të merret në konsideratë përfshinë mosfunksionimin e

ventrikulit të djathtë në ekokardiografi pa hipotension, oksigjenimin e kompromentuar

rëndë, ngarkesën embolike masive radiografike madje dhe paqëndrueshmëri të qartë

hemodinamike, dhe DVT e tepërt që shoqëron embolinë masive.Kur tromboloitikët janë të

pranueshëm por janë kundërindikuese, atëherë shihet e arsyeshmë infuzioni intraembolikë

direkt me dozë të ulët i akvizuesit indor të fragmentit mekanik.

Menaxhimi hemodinamik

Embolia pulmonare masive duhet të konsiderohet në rastet e shfaqjes së mënjehershme të

hipotensionit, hipoksemisë ekstreme, disocimit elektromekanik apo të arrestit kardiak.Në

momentit që dyshohet për PE masive të shoqëruar me hipotension apo me hipoksemi të

rëndë, trajtimi mbështetës fillon menjëherë.12


22

KAPITULLI VII. KUJDESI INFERMIEROR

7.1 Vlerësimi infermieror

Në kontaktin e parë me pacientin infermieri duhet që të vlerëson situatën dhe faktorët

fizikë, psikologjikë, emocional, socialo-kulturor dhe shpirtëror që mund të ndikojne në

gjendjen shëndetësore të pacinetit.Pastaj ajo ka për detyrë të merr të dhënat për pacientin

qoftë nga vet ai apo nga familjarët e tij, si: të dhënat objektive, subjektive,historike rreth

sëmundjes dhe ato aktuale për simptomet e shfaqura.

Gjatë kësaj periudhe infermieri duhet që përveç marrjes së të dhënave rreth pacientit edhe

të kryej ekzaminimet e nevojshme dhe të kërkuara nga profesionistët shëndetësor.

7.2 Diagnoza infermierore

Për të arritur diagnozën doktori së bashku me infermierët duhet të mbështeten në historinë

e sëmundjes, ekzaminimin klinik.Por vendosja e diagnozës për trombemboli pulmonare

akute nuk është e lehtë sepse shenjat janë të ngjashme me sëmundje të tjera.

Qëllimi i diagnozës infermierore është hartimi dhe zhvillimi i një plani dhe kujdesi

infermieror për pacientin në mënyrë të tillë që ai dhe familja e tij të mund të përshtaten me

ndryshimet që rezultojnë nga problemet shëndetësore.

Infermieri gjatë përcaktimit të diagnozës së tromboembolisë pulmonare vëren këto shenja

te i sëmuri:

Dhimbje gjoksi, dhimbje e forte ne bazen e gjoksit qe perkeqesohet nga frymemarrja

e thelle

Rritja e rrahjeve te zemres ose rrahje te çregullta te saj.

Dobesi.

Veshtiresi ne frymemarrje e cila mund te rendohet me kalimin e kohes.

Frymemarrje e shpeshte

Kolle zakonisht e thate por mund te jete me gjak ose me gjak dhe me mukus

Format e renda mund te perfundojne ne gjendje shoku, humbje te koshiences, arrest

kardiak dhe vdekje.

23

7.3 Ndërhyrja infermierore

Te pacientët me trombemboli pulmonare akute stadifimi i shpejt dhe i kujdesshëm i rrezikut

nga ana e profesionistëve shëndetësor është shumë i rëndësishëm në përcaktimin e

strategjisë së duhur të trajtimit të kësaj sëmundjeje.

Terapia parësore duhet rezervuar për pacientët në rrezik të lartë që kanë të ardhme të

pafavorshme.

Ndërhyrjet infermierore janë:

1. Ruan ose përmirëson perfuzionin e indeve dhe lehtëson ripërtëritjen e trombit

2. Mban oksigjenimin e duhur te pacienti

3. Promovon rehati optimale

4. Parandalon ndërlikimet që mund të paraqiten

5. Siguron informacione rreth procesit të sëmundjes dhe prognozës

6. Ndikon në rritjen e njohurive për trajtimin e sëmundjes

7. Administrimi i terapisë me rregull sipas përshkrimit nga ana e mjekut

8. Dokumentimi në listën e pacientit për të gjitha veprimet e ndërmarra gjatë kujdesit

te pacienti

9. Duhet të eleminon faktorët e rrezikut

10. Siguron që ambienti të jetë i pastër dhe komod për pacientin

11. Duhet paralajmruar pacientët me rrezik të lartë për tromboemboli pulmonare që të

përdorin hollues të gjakut, sië është ëarfarina.

12. Gjithashtu që të sëmurët të përdorin çorape me presion në mënyrë që me shtypjen e

këmbëve të parandalon formimin e trombeve duke penguar pellgezimin e gjakut si

dhe parandalon shkëputjen e trombeve ekzistuese për tu futur në gjak dhe për të

dhënë tromboemboli pulmonare.

24

REKOMANDIMET

Në rastet e shfaqjes së simptomave të trombembolisë pulmonare akute duhet që pacientët

të shkojnë në vizitë mjekësore e nsëe nuk janë në gjendje të shkojnë vet për shkaka të

shfaqjes së shumta të simptomave atëher duhet të lajmërojnë shërbimin e emergjencës për

intervenimet e mundshme.

Pacientëve me trombemboli pulmonare i rekomandoj që për tu mbrojtur ose parandaluar

nga trombembolia të përdorin qorape me komprimim vaskular , sepse përdorimi i këtyre

qorapeve i redukton rreziqet nga tromboza dhe embolia.

Gjithashtu këta pacient duhet bëjnë ushtrime dhe të ndryshojnë pozitën në të cilën

ndodhen. Përveç kësaj ata duhet që të marrin edhe trajtimin medikamentoz antikoagulues

për tu mbrojtur nga risku për shfaqjen e trombembolisë pulmonare, pasi që parandalimi i saj

mund të jetë ndërhyrja më e rëndësishme për të ulur vdekshmërinë e popullatës së

shkaktuar nga embolia pulmonare.

Kujdes të veçantë duhet të kenë gratë shtatëzëna, sepse reziku për VTE i përshtatur sipas

moshës është të paktën 5 herë më i lartë krahasuar me një grua jo shtatëzënë. Shtatzania

çon drejt VTE për shumë arsyje, si: staza venoze shfaqet për shkak të zgjerimit dhe

kapacitetit venoz të rritur si dhe shtypjes së venave të mëdha nga uterusi në shtatëzëni dhe

shtazënia është një gjendje hiperkoaguluese e shoqëruar nga ndryshimet në sistemet e

koagulimit dhe fibrinolitike.

Për dallim nga pacientët e tjerë tek shtatëzënat duhet shmanget warfarina për shkak se ajo

është teratogjenike dhe mund të kalojë barrierën placentare.

25

REZYME

Tromboembolia pulmonare ndodh kur një embol, zakonisht një koagul (mpiksje gjaku),


Pasojat e tromboembolisë pulmunare janë rezultat i bronkokonstrukcionit refleksiv në

zonën e embolizuar të mushkërisë, zvogëlimi i ventilimit dhe i sipërfaqes alveolare.

Rreth dy të tretat e ndodhive simptomatike të trombembolia pulmuare janë të fituara në

spital dhe pjesa tjetër fitohen në komunitet.

Qëllimi i punimit:

Qëllimi i këtij punimi diplome është zgjerimi i njohurive lidhur me trombembolinë

pulmonare, duke përfshirë njohuri për etiologjinë dhe epidemiologjinë e sëmundjes,

shenjat dhe simptomet që shfaqen gjatë kësaj sëmundjeje, mënyrën dhe procedurat

diagnostikuese dhe trajtimin e saj.

Metodologjia:

Për realizimin e punimit është shfrytëzuar metoda e rishikimit të literatures në mënyrë që të

iu ofroj informata rreth trombembolisë pulmonare akute të cilat mund të shfrytëzojnë

studentët e infermierisë së përgjithshme.

26

REFERENCAT

Kirurgjia, Ivan Prpič, 2002, Zagreb

Parimet e mjekësisë interne, Harrison, e përkthyer në 2013

Traktat mjekwsor i CECIL-IT, Goldman & Ausiello

Mjeksia e kujdesit intesiv, Richard S. Irwin & James M. Rippe

Mechanisms of hypoxemia and hypocapnia in pulmolnary embolism, Santolicandro A

et al, 1995

Value of ventilation – perfusion scan in acute pulmonary embolism, Hyers TM, 1999

Predictors of major Hemorrhage Following Fibrinolysis for Acute Pulmonary

Embolism,Am J Cardiol,2006

Acute Pulmonary Thromboembolism: A Historical Perspective, J. David Godwin

27

BIOGRAFI E SHKURTËR E KANDIDATES (CV)

Informata personale:

Emri (emri prindit) Mbiemri Egzona Abedin Shala

Datëlindja 10.01.1997

Gjinia Femër

Nr.personal 1240501526

Të dhënat kontaktuese:

Nr.tel: 049-521-690

Adresa: Prizren

Email [email protected]

Të dhënat e kualifikimit:

Shkolla e mesme e lartë SH.M.L.M “Luciano Motroni” Prizren

Universiteti Universisteti i Gjakovës

“Fehmi Agani”

Fakulteti Fakulteti i Mjekësisë

Programi Infermieri

Statusi I rregullt

Nr.ID 160306062

PUNIM DIPLOME...KAPITULLI VI. 6.1 Trajtimi.....18 KAPITULLI VII. 7.1 Vlerësimi infermieror.....21...

Documents

Transcript of PUNIM DIPLOME...KAPITULLI VI. 6.1 Trajtimi.....18 KAPITULLI VII. 7.1 Vlerësimi infermieror.....21...