Public Disclosure Authorized Lúâi nhaâ xuêët baãn 44963 · laâm “tiïu àiï ím chñnh”...

xiii

Hiïån nay trïn thïë giúái coá khoaãng 1,5 tyã ngûúâi úã àöå tuöíi 12-24, trong àoá coákhoaãng 1,3 tyã söëng úã caác nûúác àang phaát triïín. Con söë naây coân tùng, nhûng seäkhöng nhanh hún nûäa, vò tyã suêët sinh àaä ngaây caâng giaãm. Àoá laâ möåt lûåc lûúång khoãemaånh nhêët vaâ coá hoåc vêën cao, taåo chöî dûåa vûäng chùæc cho möåt thïë giúái àang àoâi hoãingaây caâng nhiïìu hún nhûäng kyä nùng cú baãn.

Tònh traång cuãa giúái treã hiïån nay thïí hiïån möåt thïë giúái vúái nhûäng cú höåi chûatûâng coá àïí thuác àêíy tùng trûúãng vaâ xoáa àoái giaãm ngheâo.

Têët caã caác nûúác úã moåi trònh àöå phaát triïín, cêìn têån duång cú höåi naây àïí thuác àêíytùng trûúãng nhanh hún vaâ giaãm ngheâo maånh hún trûúác khi tònh traång giaâ ài cuãa caácxaä höåi kheáp laåi.

Baáo caáo phaát triïín thïë giúái nùm nay baân àïën nhûäng ûu tiïn trong haânh àöång cuãachñnh phuã àöëi vúái sûå phaát triïín vöën con ngûúâi cuãa giúái treã trïn caã nùm lônh vûåc -hoåc têåp, laâm viïåc, söëng laânh maånh, xêy dûång gia àònh, vaâ thûåc hiïån nghôa vuå cöngdên, cuäng nhùçm muåc àñch trïn. Àöìng thúâi, baáo caáo khùèng àõnh, mùåc duâ coá nhiïìuthaách thûác, nhûng coá thïí laâm àûúåc àiïìu naây thöng qua ba àõnh hûúáng chiïën lûúåclúán:

Múã röång cú höåi cho giúái treã phaát triïín vöën con ngûúâi, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi chohoå bûúác vaâo cuöåc àúâi ài laâm, vaâ giuáp hoå coá tiïëng noái àïí baây toã nguyïån voång chñnhàaáng cuãa mònh.

Xêy dûång nùng lûåc cho giúái treã àïí hoå trúã thaânh nhûäng taác nhên ra quyïët àõnh,coá thïí lûåa choån chñnh xaác caác cú höåi.

Taåo cú höåi thûá hai àïí quaãn lyá hêåu quaã cuãa nhûäng kïët cuåc xaãy ra tûâ trûúác trongcuöåc àúâi cuãa giúái treã, trao cho hoå niïìm hi voång vaâ àöång cú àïí laâm laåi cuöåc àúâi.

Baáo caáo cuäng àûa ra möåt khuön khöí vaâ nhûäng thñ duå vïì chñnh saách vaâ xêydûång chûúng trònh àïí thûåc hiïån caác chiïën lûúåc trïn.

Thöng àiïåp maâ Baáo caáo àûa ra laâ: Khöng luác naâo thñch húåp hún luác naây àïí àêìutû vaâo giúái treã úã caác nûúác àang phaát triïín.

Nhaâ xuêët baãn xin trên troång giúái thiïåu vúái baån àoåc Baáo caáo phaát triïín thïë giúáinùm 2007.

Haâ Nöåi, thaáng 9 nùm 2006NHAÂ XUÊËT BAÃN VÙN HOÁA - THÖNG TIN

Lúâi nhaâ xuêët baãn 44963

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

xv

Khöng coá luác naâo thñch húåp hún luác naây àïí àêìu tû vaâo giúái treã úã caác nûúác àang phaáttriïín – àoá laâ thöng àiïåp cuãa Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái nùm nay, nùm thûá 29 trongchuöîi caác Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái. Söë ngûúâi trong àöå tuöíi 12 – 24 trïn toaân thïëgiúái àaä lïn àïën con söë 1,3 tó ngûúâi, con söë lúán nhêët tûâ trûúác àïën nay. Àêy cuäng laânhoám ngûúâi khoeã maånh nhêët vaâ coá hoåc vêën cao nhêët - möåt cú súã vûäng chùæc laâm chöîdûåa trong möåt thïë giúái àang àoâi hoãi nhiïìu hún nhûäng kyä nùng cú baãn.

Thanh niïn höm nay laâ nhûäng cöng nhên, nhaâ doanh nghiïåp, caác bêåc cha meå,nhûäng cöng dên tñch cûåc cuãa ngaây mai, vaâ quaã thûåc, caã nhûäng nhaâ laänh àaåo tûúnglai nûäa. Vaâ vò tó suêët sinh àang ngaây caâng giaãm nïn thïë hïå naây seä coá ñt con hún sovúái cha meå caác em khi caác em bûúác vaâo tuöíi trûúãng thaânh. Àïën lûúåt mònh, àiïìu naâylaåi coá thïí thuác àêíy tùng trûúãng - bùçng caách laâm tùng tó lïå dên söë laâm viïåc vaâ tùngtiïët kiïåm höå gia àònh. Têët caã caác nûúác, duâ laâ nûúác giaâu hay nûúác ngheâo, àïìu phaãitêån duång cú höåi naây trûúác khi tònh traång giaâ ài cuãa caác xaä höåi kheáp noá laåi. Laâm àûúåcàiïìu naây seä cho pheáp hoå tùng trûúãng nhanh hún vaâ giaãm àoái ngheâo thêåm chñ maånhhún nûäa.

Baáo caáo naây baân àïën nùm giai àoaån chuyïín tiïëp cöët yïëu trong cuöåc àúâi, maâcuâng vúái caác chñnh saách húåp lyá cuãa chñnh phuã, chuáng àang giaãi phoáng tiïìm nùngphaát triïín cuãa thanh niïn: hoåc haânh, ài laâm, söëng khoeã maånh, lêåp gia àònh vaâ thûåchiïån quyïìn cöng dên. Trong möîi khña caånh chuyïín tiïëpàoá, chñnh phuã khöng nhûängcêìn tùng cûúâng àêìu tû trûåc tiïëp maâ coân phaãi hoaân thiïån möi trûúâng àïí giuáp giúái treãvaâ gia àònh hoå tûå àêìu tû cho mònh. Baáo caáo àaä xaác àõnh ba àõnh hûúáng chñnh saáchàïí giuáp thanh niïn tûå phaát triïín vaâ àoáng goáp cho xaä höåi: múã röång cú höåi, nêng caonùng lûåc vaâ taåo cú höåi thûá hai.

Àêìu tû vaâo thanh niïn coá àoáng goáp to lúán vaâo sûá mïånh bao quaát cuãa Ngênhaâng Thïë giúái, àoá laâ àêëu tranh chöëng àoái ngheâo. Àöìng thúâi, àêìu tû vaâo giúái treã cuänglaâ möåt thaách thûác àöëi vúái chñnh phuã cuãa têët caã caác nûúác, giaâu cuäng nhû ngheâo. Töihy voång Baáo caáo naây seä goáp phêìn giaãi quyïët thaách thûác naây thöng qua viïåc chia seãkinh nghiïåm cuãa caác nûúác, núi maâ vúái sûå hêåu thuêîn cuãa nhûäng chñnh saách vaâ thïíchïë töët, giúái treã khöng chó coá khaã nùng àöëi phoá maâ coân phaát triïín maånh meä - vaâ quaàoá, seä goáp phêìn taåo ra möåt tûúng lai àêìy hûáa heån vaâ cú höåi cho têët caã caác thïë hïå.

Paul D. WolfowitzChuã tõchNgên haâng Thïë giúái

Lúâi noái àêìu

Baáo caáo naây àûúåc soaån thaão nhúâ möåt nhoám caán böå chuã chöët, àûáng àêìu laâ Emmanuel Y.Jimenez vaâ vúái sûå tham gia cuãa Jean Fares, Varun Gauri, Mattias K. A. Lundberg, DavidMcKenzie, Mamta Murrthi, Cristobal Ridao-Cano vaâ Nistha Shinha. Nhoám cuäng nhêånàûúåc sûå höî trúå tûâ Amer Hasan, Sarojini Hirshleifer, Natsuko Kiso vaâ Annette Richter,nhûäng ngûúâi cuäng àaä àoáng goáp vaâo viïåc dûå thaão caác phêìn cuãa Baáo caáo, cuäng nhûMehmet Ziya Gorpe, Claudio E. Montenegro vaâ Victor Sulla. Ngoaâi ra, coân coá sûå àoánggoáp cuãa Deon Filmer, Paul Gertler, Elizabeth King vaâ Peter Orazem. Cöng trònh naâyàûúåc hoaân thaânh dûúái sûå chó àaåo chung cuãa Fran#ois Bourguignon vaâ Jean-Louis Sarbib.Baáo caáo cuäng nhêån àûúåc rêët nhiïìu lúâi goáp yá tuyïåt vúâi tûâ Jere Behrman, Robert Blum,David Lam vaâ Cynthia Lloyd, nhûäng ngûúâi maâ nhoám xin àûúåc chên thaânh caám ún.

Nhiïìu nhên vêåt khaác trong vaâ ngoaâi Ngên haâng Thïë giúái cuäng àaä coá nhûäng àoánggoáp khaác nhau vaâ nhûäng nhêån xeát rêët quñ baáu (xin xem chuá thñch kyä thuêåt). Nhoám Dûäliïåu Phaát triïín àaä tham gia vaâo phêìn phuå luåc söë liïåu vaâ chõu traách nhïåim vïì caác Chó baáoPhaát triïín Thïë giúái Choån loåc. Nhoám cuäng xin àûúåc caám ún sûå höî trúå haâo phoáng cuãa quyätñn thaác chûúng trònh cuãa caác nhaâ taâi trúå, Chûúng trònh Kiïën thûác àïí Thay àöíi. Ngoaâi ra,Quyä Hewlett vaâ chñnh phuã caác nûúác Àan Maåch, Àûác, Nhêåt Baãn, Thuåy Àiïín vaâ Vûúngquöëc Anh cuäng àaä höî trúå thïm.

Nhoám cuäng coá àûúåc sûå thuêån lúåi rêët lúán nhúâ haâng loaåt caác àúåt tham vêën do MayaBrahmam, Stephen Commis, Viviana Mangiaterra, Juan Felipe Sanchez, Gerold ThiloVollmer vaâ Kavita Watsa thûåc hiïån. Tham vêën bao göìm caác sûå kiïån vaâ höåi thaão àûúåc töíchûác úã 26 quöëc gia àang phaát triïín vaâ möåt söë nûúác phaát triïín úã chêu Êu, Bùæc Myä vaâ chêuAÁ, cuäng nhû caác buöíi thaão luêån trûåc tuyïën vïì baãn dûå thaão. Nhoám cuäng xin àûúåc caám úncaác àaåi biïíu àaä tham dûå nhûäng buöíi höåi thaão, höåi nghõ cêìu truyïìn hònh vaâ thaão luêån naây,bao göìm caán böå taåi caác vùn phoâng quöëc gia, caác nhaâ nghiïn cûáu, quan chûác chñnh phuã,nhên viïn cuãa caác töí chûác phi chñnh phuã vaâ khu vûåc tû nhên, vaâ têët nhiïn caã baãn thêngiúái treã nûäa. Àùåc biïåt, chuáng töi muöën nhêën maånh àïën nhûäng nöî lûåc úã ba nûúác àûúåc choånlaâm “tiïu àiïím chñnh” trong Baáo caáo naây, àoá laâ Braxin, Xiïra Lïön vaâ Viïåt Nam.

Rebecca Sugui laâ trúå lyá àiïìu haânh cao cêëp cuãa nhoám, Ofelia Valladolid laâ trúå lyáchûúng trònh, vaâ Jason Victor laâ trúå lyá cuãa nhoám. Evangeline Santo Domingo laâ trúå lyáquaãn lyá nguöìn lûåc.

Bruce Ross-Larson laâ chuã biïn. Cöng viïåc thiïët kïë, hiïåu àñnh vaâ xuêët baãn saách àûúåcsûå phöëi húåp cuãa Vùn phoâng Nhaâ xuêët baãn cuãa Ngên haâng Thïë giúái dûúái sûå giaám saát cuãaDana Vorisek, Susan Graham, Andreás Meneses vaâ Randi Park.

xvii

Lúâi caãm ún

Viïët vïì thanh niïnMöåt trong nhûäng thûã thaách lúán nhêët khi viïët Baáo caáonaây laâ caác dêîn chûáng khöng àöìng àïìu. Söë liïåu àïí tiïënhaânh caác phên tñch chêín àoaán cho möåt söë chuã àïì,nhû quyïìn cöng dên vaâ sûå di cû cuãa thanh niïn, rêëthaån chïë. Quan troång hún, coá rêët ñt nhûäng àaánh giaánghiïm tuác vïì caác chûúng trònh vaâ chñnh saách daânhcho thanh niïn liïn quan àïën moåi giai àoaån chuyïíntiïëp vaâ vêën àïì àûúåc àïì cêåp trong Baáo caáo naây. Àïígiuáp khùæc phuåc thiïëu soát naây, nhoám àaä tiïën haânhtham vêën vaâ àiïìu tra, nhû àûúåc mö taã dûúái àêy.Nhoám cuäng àaä höî trúå möåt söë àúåt àaánh giaá taác àöångmaâ hiïån vêîn àang àûúåc tiïën haânh hoùåc àaä kïët thuáctrong thúâi gian viïët Baáo caáo naây.

Lùæng nghe thanh niïnTrong möåt trong nhûäng lêìn tham vêën bao quaát vaâchi tiïët nhêët àïí phuåc vuå cho Baáo caáo Phaát triïín Thïëgiúái, hún 3.000 thanh niïn àaä tham gia vaâo caác cuöåcthaão luêån nhoám têåp trung úã 26 nûúác àang phaáttriïín: AÁchentina, Braxin, Buöëckina Phaxö, TrungQuöëc, Cöång hoaâ Àöminñch, Cöång hoaâ Arêåp Ai Cêåp,Grudia, Gana, Önàuraát, ÊËn Àöå, Kïnia, Maxïàoniathuöåc Nam Tû cuä, Mïhicö, Mödùmbñch, Nïpan,Nigiïria, Papua Niu Ghinï, Pïru, Liïn bang Nga,Xiïra Lïön, Thaái Lan, Àöng Timo, Thöí Nhô Kyâ, ViïåtNam, vaâ Cöång hoaâ Yïmen. Chuáng töi cuäng àaä thamvêën nhûäng cöng nhên vaâ chuyïn gia treã tûâ cpg, caáctöí chûác phi chñnh phuã, caác töí chûác àöëi taác vaâ Ngênhaâng Thïë giúái àïí àaãm baão rùçng caác àaåi biïíu thamdûå àaåi diïån cho thanh niïn àêët nûúác hoå. Tûâ thaángMûúâi möåt nùm 2005 àïën thaáng Saáu nùm 2006, caácnam nûä thanh niïn àaä tranh caäi vaâ thaão luêån vïìnùm thúâi kyâ chuyïín tiïëp trong cuöåc àúâi cuãa Baáocaáo. Quaá trònh naây àûúåc caác vùn phoâng quöëc gia

tiïën haânh, vúái sûå höî trúå àùæc lûåc cuãa möåt nhoám höînhúåp göìm Ban Thanh niïn vaâ Treã em cuãa Maång lûúáiPhaát triïín Nhên lûåc Ngên haâng Thïë giúái, Nhiïåm kyâPhoá Chuã tõch ban Àöëi ngoaåi vaâ baáo caáo Phaát triïínThïë giúái. Chuáng töi àaä àùåc biïåt cöë gùæng àïí tiïëp xuácàûúåc vúái nhûäng thanh niïn maâ tiïëng noái cuãa hoåthûúâng khöng àûúåc lùæng nghe, chùèng haån nhû nûäthanh niïn, thanh niïn nöng thön vaâ nhûäng ngûúâitaân têåt. Nhoám cuäng thêëy rùçng caác buöíi thaão luêånnhû vêåy àùåc biïåt hûäu ñch àïí àõnh hònh caác giaãthuyïët, thêím àõnh giaá trõ cuãa caác phaát hiïån àõnhlûúång, vaâ laâm phong phuá thïm nöåi dung. Nhiïìucuöåc hoåp diïîn ra trong vaâi giúâ, coá cuöåc hoåp keáo daâiàïën ba ngaây. Trong möåt vaâi trûúâng húåp, thaânh viïncuãa nhoám chuã chöët soaån thaão Baáo caáo tham gia trûåctiïëp, coân trong caác trûúâng húåp khaác, caác àaåi biïíuàûúåc phaát baáo caáo, vöën àaä àûúåc àùng taãi trïn trangweb cuãa chuáng töi, www.worldbank.org/wdr2007.Nhoám cuäng àaä tham gia cuâng vúái caác töí chûác thanhniïn toaân cêìu vaâ laänh àaåo thanh niïn úã chêu Êu,Nhêåt Baãn vaâ Bùæc Myä, bao göìm caác thaânh viïn cuãa töíchûác Thanh niïn Ngên haâng Thïë giúái, Maång lûúáiPhaát triïín vaâ Hoaâ bònh, Töí chûác Phaáp ngûä vaâ Töíchûác Thanh niïn Liïn Myä. Caác phûúng tiïån truyïìnthöng múái cuäng àûúåc àûa vaâo sûã duång cho caác cuöåcthaão luêån vaâ höåi nghõ cêìu truyïìn hònh vúái laänh àaåothanh niïn trïn khùæp toaân cêìu, cuäng nhû diïîn àaânbònh luêån múã cuãa thanh niïn trïn trang web cuãaNgên haâng Thïë giúái.

Caác cêu trñch bïn lïì Baáo caáo naây àûúåc lêëy tûâ caáccuöåc tham vêën thanh niïn cuãa Baáo caáo Phaát triïín Thïëgiúái (xem Mangiaterra vaâ Vollmer [2006] vaâwww.worldbank.org/consultations) thaão luêån gùænvúái Höåi nghõ Youth Social Technopreneurship thaángMûúâi nùm 2005. Nhûäng cêu trñch dêîn tûâ nguöìn khaác

xix

Chuá thñch vïì phûúng phaáp luêån

àûúåc chuá thñch trong phêìn Chuá thñch cuöëi saách hoùåcngay bïn dûúái caác cêu trñch.

Àiïìu tra thanh niïnNhiïìu vêën àïì àûúåc nïu trong Baáo caáo naây khöngàûúåc àïì cêåp àïën trong caác cuöåc àiïìu tra hiïån coá úã caácnûúác àang phaát triïín. Àïí hiïíu thêëu àaáo hún vïìnhûäng vêën àïì naây, nhoám soaån Baáo caáo àaä böí sungthïm caác cêu hoãi vaâo cuöåc àiïìu tra àöëi tûúång àaåi diïånquöëc gia do InterMedia thûåc hiïån cuöëi nùm 2005 vaâàêìu nùm 2006 cho caác nûúác Anbani, Bùnglaàeát,Ïtiöpi, I rùæc, Malayxia, Rumani vaâ Tagikixtan. Ngoaâira, caác söë liïåu phong phuá vïì viïåc sûã duång cöng nghïå

thöng tin liïn laåc vaâ thaái àöå chñnh trõ àûúåc lêëy tûângên haâng dûä liïåu àiïìu tra cuãa InterMedia.

Möåt cú súã dûä liïåu lúán vaâ múái àûúåc xêy dûång tûâcaác cuöåc àiïìu tra höå gia àònh quöëc gia hiïån coá cuãa 97nûúác àang phaát triïín, bao phuã têët caã caác vuâng cuãaNgên haâng Thïë giúái vaâ 21 nûúác phaát triïín. Àöëi vúái têëtcaã caác nûúác phaát triïín vaâ trïn möåt nûãa söë nûúác àangphaát triïín, möîi nûúác coá ñt nhêët hai àiïím àiïìu tra diïînra trong thêåp niïn 90 hoùåc àêìu nhûäng nùm 2000,àûúåc sûã duång àïí so saánh giûäa caác nûúác. Nhûäng söëliïåu naây böí sung thïm cho söë liïåu tûâ caác cuöåc Àiïìutra Nhên khêíu vaâ Sûác khoeã (ORC Marco) vaâ àiïìu traNghiïn cûáu Thûúác ào Mûác söëng.

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2007xx

Danh muåc tûâ viïët tùætABC Àiïìu àöå - Trung thaânh – Sûã duång bao cao suAGETIP Agence dExeácution des Travaux dInteárït PublicAIDS Höåi chûáng suy giaãm miïîn dõch mùæc phaãiART Liïåu phaáp chöëng phaãn viruát ASER Baáo caáo thûúâng niïn vïì Àiïìu tra Giaáo duåc (ÊËn Àöå)AVU Àaåi hoåc AÃo chêu PhiBMI Chó söë töíng húåp cú thïíBRAC UÃy ban vò sûå Tiïën böå cuãa Nöng thön BùnglaàeátCDC Trung têm Kiïím soaát vaâ Phoâng bïånh MyäCDCA Centro de Defesa da Crian#a e do AdolescenteCEDECA Trung têm Baão vïå Treã em vaâ Ngûúâi lúánCEDPA Trung têm caác Hoaåt àöång Phaát triïín vaâ Dên söëCORFO Corporacioán de Fomento de la Produccioán (Chi lï)DDR Giaãi giaáp, giaãi nguä vaâ taái hoaâ nhêåpDHS Àiïìu tra Nhên khêíu vaâ Sûác khoeãDPT Baåch hêìu, ho gaâ, uöën vaánECD Sûå phaát triïín thúâi thú êëuEFA Giaáo duåc cho Moåi ngûúâi EPL Luêåt baão àaãm viïåc laâmEU Liïn minh chêu ÊuFAO Töí chûác Nöng Lûúng Liïn Hiïåp QuöëcGDP Töíng saãn phêím quöëc nöåiGNI Töíng thu nhêåp quöëc dênGNP Töíng sûã duång quöëc dênHIV Viruát Suy giaãm miïîn dõch úã ngûúâi ICL Khoaãn vay dûå phoâng thu nhêåp ICT Cöng nghïå thöng tin liïn laåcIEC Giaáo duåc thöng tin vaâ liïn laåcIFPRI Viïån Nghiïn cûáu Chñnh saách Lûúng thûåc Quöëc tïë ILA Taâi khoaãn hoåc têåp caá nhênILO Töí chûác Lao àöång Quöëc tïë IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë INCAP Viïån Dinh dûúäng cuãa Trung Myä vaâ PanamaIUD Duång cûå àùåt trong tûã cung

Danh muåc viïët tùæt vaâ Chuá thñch dûä liïåu

xxi

LRA Quên àöåi Khaáng chiïën cuãa Nhaâ vuaMENA Khu vûåc Trung Àöng vaâ Bùæc PhiMTV Truyïìn hònh êm nhaåcNEPAD Quan hïå àöëi taác múái vò sûå Phaát triïín cuãa chêu PhiNER Tó lïå nhêåp hoåc roângNFHS Àiïìu tra Quöëc gia vïì Sûác khoeã Gia àònhNGO Töí chûác phi chñnh phuã OECD Töí chûác Húåp taác vaâ Phaát triïín Kinh tïë ORC Têåp àoaân Nghiïn cûáu Dû luêånORT Liïåu phaáp böí sung nûcúá qua miïngPETI Chûúng trònh Xoaá boã Lao àöång Treã em (Braxin)PIRLS Nghiïn cûáu nhûäng tiïën triïín trong khaã nùng àoåc, viïët quöëc tïë PISA Chûúng trònh Àaánh giaá Hoåc sinh Quöëc tïë PRS Chiïën lûúåc giaãm ngheâoPRSP Vùn kiïån Chiïën lûúåc giaãm ngheâoSACMEQ Töí húåp miïìn nam vaâ miïìn àöng chêu Phi vïì Giaám saát Giaáo duåc Sida Töí chûác Húåp taác Quöëc tïë Thuåy ÀiïínSMS Dõch vuå Nhùæn tin nhanhSPW Quan hïå àöëi taác sinh viïn toaân thïë giúái STD Bïånh lêy nhiïîm qua àûúâng tònh duåcSTI Lêy nhiïîm bïånh truyïìn qua àûúâng tònh duåcTIMSS Nghiïn cûáu Xu hûúáng Toaán hoåc vaâ Khoa hoåc Quöëc tïë UCEP Chûúng trònh Giaáo duåc Treã em Khoá khùn UNAIDS Chûúng trònh Húåp taác cuãa Liïn Hiïåp Quöëc vïì HIV/AIDSUNDP Chûúng trònh Phaát triïín Liïn Hiïåp QuöëcUNESCO Töí chûác Giaáo duåc, Khoa hoåc vaâ Vùn hoaá Liïn Hiïåp QuöëcUNHCR Cao uãy Liïn Hiïåp Quöëc vïì Ngûúâi tõ naånUNICEF Quyä Nhi àöìng Liïn Hiïåp QuöëcUNODCCP Vùn phoâng Kiïím soaát ma tuáy vaâ Phoâng chöëng Töåi phaåm Liïn Hiïåp QuöëcUSAID Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Hoa KyâWDR Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái WHO Töí chûác Y tïë Thïë giúái

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 2007xxii

Chuá thñch dûä liïåuCaác nûcúá nùçm trong caác phên nhoámtheo vuâng vaâ theo thu nhêåp trong Baáocaáo naây àûúåc nïu theo baãng Phên loaåicaác Nïìn kinh tïë nùçm cuöëi phêìn caác Chóbaáo Phaát triïín Thïë giúái Choån loåc. Phênloaåit thu nhêåp dûåa trïn töíng thu nhêåpquöëc dên (GNI) trïn àêìu ngûúâi, coá thïítham khaão ngûúäng phên loaåi thu nhêåptrong lêìn xuêët baãn naây trong Giúái thiïåuvïì caác Chó baáo Phaát triïín Thïë giúái Choånloåc. Caác giaá trõ trung bònh nhoám àûúåcthïí hiïån trong caác hònh veä vaâ baãng biïíulaâ trung bònh khöng coá troång söë cuãa caácnûúác trong nhoám, trûâ phi àûúåc chuáthñch khaác.

Thuêåt ngûä “nûúác” àûúåc duâng àïíchó caác nïìn kinh tïë úã àêy khöng nguå yábêët cûá nhêån àõnh naâp cuãa Ngên haângThïë giúái vïì tònh traång phaáp lyá hay bêët

cûá tònh traång naâo khaác cuãa vuâng laänhthöí àoá. Thuåêt ngûä “caác nûúác àang phaáttriïín” bao göìm caác nïìn kinh tïë coá thunhêåp thêëp vaâ trung bònh vaâ vò thïë, àïítiïån lúåi, seä bao göìm caã caác nïìn kinh tïëchuyïín àöíi tûâ kïë hoaåch hoaá têåp trung.Thuêåt ngûä “caác nïìn kinh tïë tiïn tiïën” coáthïí àûúåc duâng àïí chó caác nïìn kinh tïë coáthu nhêåp cao cho tiïån.

Caác con söë bùçng àöla laâ àöla Myätheo giaá hiïån haânh, trûâ phi coá chuá giaãikhaác. Tó laâ 1.000 triïåu, nghòn tó laâ 1.000tó.

Xeácbi vaâ Möngtïnïgrö àûúåc duângtrong Baáo caáo naây coá thïí vò caác sûå kiïånàûúåc thaão luêån diïîn ra trûúác khi Cöånghoaâ Möngtïnïgrö tuyïn böë àöåc lêåp vaâothaáng Saáu nùm 2006 hoùåc vò khöng coá söëliïåu taách riïng cho Xeácbi vaâ Cöång hoaâMöngtïnïgrö.

Danh muåc viïët tùæt vaâ Chuá thñch dûä liïåu xxiii

Töíng quan

1

Diïîn xuêët cuãa em thêåt hêëp dêîn.Geoárgia, möåt cö beá 15 tuöíi, möåt àûáatreã àûúâng phöë ngheâo khöí, möåt hoåcsinh thi trûúåt, möåt nûä diïîn viïn àêìykhaát voång, àaä laâm rúi nûúác mùæt cuãanhûäng thaânh viïn cuãa möåt phaái àoaânhöî trúå phaát triïín quöëc tïë àang viïëngthùm möåt traåi phuåc höìi nhên phêímdaânh cho caác em gaái úã Recife, Braxin.Em àaä àoáng vai möåt beá gaái bõ laåmduång trong möåt vúã kõch nguå ngön,trong àoá em mú ûúác giaãi quyïët àûúåcnhûäng cùng thùèng trong cuöåc àúâimònh: thiïëu sûå quan têm cuãa giaàònh, gùåp khoá khùn khi muöën tiïëp tuåcài hoåc, aáp lûåc khi phaãi hñt muâi höì daán,nhûäng lúâi taán tónh thö löî cuãa caánh àaânöng, vaâ cöng viïåc laâm ngûúâi doån deåpnhaâ cûãa baán cöng nhêåt. Coá leä em caãmthêëy chùèng khoá khùn gò khi àoáng vainaây, búãi vò noá àaä phaãn chiïëu rêët saátcuöåc àúâi cuãa em… nhûng cuäng phaãinoái em coá rêët nhiïìu nùng khiïëu.

Nhû em àaä noái vúái nhûäng võkhaách nûúác ngoaâi, sau vúã kõch, ngûúâinghïå sô súám trûúãng thaânh laåi trúã vïìvúái hònh aãnh möåt thiïëu nûä ngûúångnguâng, e deâ vaâ thiïëu tûå tin, giöëngnhû chñnh baãn thên em vêåy. Em rêëtbiïët ún nhûäng cú höåi àaä giuáp emphaát triïín tay nghïì thuã cöng cuãamònh úã möåt núi an toaân, àöìng thúâicuäng giuáp em nêng cao khaã nùngbiïët àoåc, biïët viïët vaâ hiïíu biïët vïì tñnhhiïån thûåc cuãa cuöåc söëng. Em cuäng lolùæng vïì tûúng lai, nhêët laâ vïì viïåc laâmthïë naâo àïí coá àûúåc àöång lûåc tham dûå

caác lúáp hoåc buöìn teã trong ngöitrûúâng cöng maâ hoaå hoùçn em vêînàïën hoåc. Nhûng àêy laâ lêìn àêìu tiïntrong cuöåc àúâi non treã cuãa mònh, emcaãm thêëy coá hy voång.

Nùçm phña bïn kia àaåi dûúng, úãthaânh phöë Freetown, Xiïra Lïön,Simeon, nùm nay 23 tuöíi, cuäng àanglo lùæng khöng biïët phaãi laâm gò tiïëptheo. Suöët 15 nùm qua, cuöåc söëng cuãaem luön bõ giaán àoaån búãi cuöåc nöåichiïën keáo daâi. Em vaâ gia àònh söëng úãKoidu, möåt àiïím noáng cuãa cuöåc xungàöåt, àaä nhiïìu lêìn phaãi chaåy tröën àïígiûä maång söëng cuãa mònh. Coá lêìn hoåàaä bõ bùæt vaâ bõ eáp buöåc phaãi phuåc vuåphiïën quên trong hai nùm. Kïët quaãcuãa viïåc thûúâng xuyïn phaãi àöëi mùåtvúái baåo lûåc dai dùèng àoá chó coá thïí mötaã möåt caách hònh aãnh qua nhûäng gòcêåu beá naây kïí. Cêåu caãm thêëy nhûmònh thûåc sûå àaä chïët àïën ba lêìn: khicha em bõ giïët vò àaä khöng kiïëm àuãthûác ùn cho phiïën binh, khi meå em bõhaäm hiïëp röìi chïët, vaâ khi chõ gaái cuãaem bõ cûúäng bûác quay trúã laåi Koiduàïí laâm gaái àiïëm.

Nhûng em vêîn muöën laâm laåicuöåc àúâi. Laâ möåt tònh nguyïån viïncho möåt töí chûác phi lúåi nhuêån chuyïnphuåc vuå vaâ taái hoaâ nhêåp cho thanhniïn thöng qua dõch vuå tû vêën vaâgiaáo duåc, em caãm thêëy thêåt may mùænkhi mònh àaä laâ möåt phêìn cuãa möåt têåpthïí vaâ àûúåc ài hoåc laåi, kïí caã viïåc laâmthïë naâo àïí khúãi àöång chiïëc maáy tñnh.Em cuäng muöën àûa àûúåc chõ mònh

àïën Freetown, vaâ thoaát khoãi cuöåc àúâiàêìy aác möång cuãa chõ úã Koidu. Nhûngàiïìu àoá chó coá thïí xaãy ra khi em coáàûúåc möåt viïåc laâm àûúåc traã lûúng.

Caách àoá nûãa voâng traái àêët, Vên,21 tuöíi, sinh viïn nùm thûá ba cuãa möåttrong nhûäng trûúâng àaåi hoåc danhtiïëng nhêët cuãa Haâ Nöåi, àang àïën nhaâbaån àïí luyïån laåi möåt baâi haát cuãaCeline Dion cuâng vúái ban nhaåc cuãamònh. Laâ möåt sinh viïn àêìy nhiïåthuyïët, cö àaä vûúåt qua kyâ thi tuyïínsinh khùæt khe vúái sûå trúå giuáp vö àiïìukiïån cuãa cha meå, caã hai àïìu laâ caác nhaâchuyïn mön. Cö kiïëm thïm tiïìn bùçngcaách dõch thuï tin tûác tûâ tiïëng Anhsang tiïëng Viïåt trïn chiïëc maáy tñnh caánhên cuãa mònh, möåt kinh nghiïåm maâcö hy voång seä giuáp cö bûúác chên vaâonghïì baáo. Sûå nhiïåt tònh chúi caác troâchúi àiïån tûã trïn maáy tñnh vaâ lûúátthöng tin trïn Internet àaä giuáp cö coásûå tûå tin kyâ laå vaâo cöng nghïå. Cuängchñnh nhúâ àiïån thoaåi trûåc tuyïën vaânhùæn tin trûåc tiïëp àaä giuáp cö giûä àûúåcmöëi liïn hïå gêìn nhû thûúâng xuyïnvúái baån beâ cuãa mònh.

Möëi quan têm tûác thúâi lúán nhêëtcuãa cö laâ cha meå khöng cho pheáp cöàûúåc daåo chúi cuâng ngûúâi baån traitrïn chiïëc xe gùæn maáy múái sùæm quacaác phöë phûúâng Haâ Nöåi vaâo möåt töëithûá Baãy nhöån nhõp. Cö biïët rùçng chameå mònh thûåc sûå lo ngaåi cho sûå antoaân cuãa cö, vò àaä àûúåc nghe tin möåtvaâi ngûúâi baån cuãa cö múái àêy àaä bõ tainaån xe maáy nghiïm troång.

Coá rêët nhiïìu baån treã nhû Geoárgia,Simeon vaâ Vên - thûåc tïë laâ hiïån naylûúång dên söë treã àöng àaão hún úã bêët cûáthúâi àiïím naâo khaác trong lõch sûã thïëgiúái. Möîi baån àïìu bûúác vaâo möåt àöå tuöíichûáa àêìy ruãi ro vaâ vö söë cú höåi, khöngchó àöëi vúái chñnh mònh maâ coân àöëi vúáigia àònh, xaä höåi vaâ àêët nûúác cuãa mònh.Kïët húåp laåi, kinh nghiïåm cuãa caác em seäquyïët àõnh chêët lûúång cuãa thïë hïå tiïëptheo cuãa nhûäng ngûúâi lao àöång, cha meåvaâ caác nhaâ laänh àaåo. Nhûäng quyïët àõnhvïì phaát triïín kyä nùng cuãa mònh, bùæt àêìucon àûúâng tûå lêåp vïì taâi chñnh vaâ gianhêåp möåt cöång àöìng dên sûå röång lúánhún àïìu coá nhûäng taác àöång lêu daâi, àïílaåi nhûäng hïå quaã khöng chó giúái haån úã caánhên mònh hay gia àònh mònh.

Hêìu hïët caác nhaâ hoaåch àõnh chñnhsaách àïìu biïët rùçng, giúái treã coá aãnhhûúãng rêët lúán àïën tûúng lai àêët nûúác.Nhûng khi cöë gùæng höî trúå thò hoå laåiàûáng trûúác möåt nghõch lyá. Trong khi tólïå hoaân thaânh giaáo duåc tiïíu hoåc tùngnhanh nhúâ àêìu tû cöng cöång thò taåi saotònh traång muâ chûä vêîn töìn taåi dai dùèngnhû vêåy? Taåi sao rêët nhiïìu cûã nhên töëtnghiïåp àaåi hoåc vêîn khöng coá viïåc laâmtrong nhiïìu thaáng, thêåm chñ haâng nùmtrúâi, trong khi caác doanh nghiïåp vêînphaân naân laâ thiïëu lao àöång laânh nghïì?Taåi sao thanh niïn vêîn tiïëp tuåc huátthuöëc laá, bêët chêëp àaä coá nhûäng chiïëndõch toaân cêìu rêët roä raâng àïí kiïím soaátàiïìu àoá? Cêìn phaãi laâm gò cho nhûängquên nhên giaãi nguä, nhûäng ngûúâi vêîncoân úã nhûäng nùm cuöëi cuãa àöå tuöíi thanhniïn, múái chó biïët àoåc àún giaãn nhûnglaåi quaá nhiïìu tuöíi nïn khöng thïí àïëntrûúâng tiïíu hoåc àûúåc nûäa? Àoá laâ nhûängcêu hoãi hoác buáa trong söë vö vaân nhûängcêu hoãi khaác nûäa. Lúâi giaãi àaáp chonhûäng cêu hoãi naây rêët quan troång àöëivúái tùng trûúãng vaâ giaãm ngheâo. Baáo caáoPhaát triïín Thïë giúái lêìn naây àûa ra möåt

khuön khöí vaâ thñ duå vïì caác chñnh saáchvaâ chûúng trònh àûúåc xêy dûång nhùçmgiaãi quyïët caác vêën àïì àoá.

Nhûäng quyïët àõnh àûa ra trongnùm giai àoaån chuyïín àöíi quan troångcuãa thanh niïn coá aãnh hûúãng lêu daâi lúánnhêët àïën viïåc laâm thïë naâo àïí vöën conngûúâi àûúåc duy trò an toaân, phaát triïínvaâ àûúåc sûã duång. Àoá laâ: tiïëp tuåc hoåc têåp,bùæt àêìu ài laâm, hònh thaânh möåt phongcaách söëng laânh maånh, lêåp gia àònh vaâthûåc hiïån quyïìn cöng dên. Troång têmcuãa Baáo caáo nhùçm vaâo nhûäng chuyïínàöíi àoá seä xaác àõnh quan àiïím cuãa chuángta vïì viïåc coi ai thuöåc “thïë hïå kïë tiïëp”.Vò nhûäng sûå chuyïín àöíi naây diïîn ratrong caác xaä höåi khaác nhau úã nhûäng thúâiàiïím khöng giöëng nhau, nïn baáo caáonaây khöng giúái haån trong möåt àöå tuöíi cuåthïí naâo àoá, maâ sûã duång möåt àöå tuöíi tûâ12 àïën 24 laâm àöëi tûúång nghiïn cûáu, vaâxem xeát quaá trònh chuyïín àöíi tûâ luác dêåythò cho àïën khi àöåc lêåp vïì kinh tïë.1

Giúái treã vaâ gia àònh hoå àûa ra caácquyïët àõnh – nhûng caác chñnh saách vaâthïí chïë cuäng aãnh hûúãng àïën ruãi ro, cúhöåi vaâ suy cho cuâng laâ caác kïët quaã. Nhònnhêån caác chñnh saách qua “lùng kñnh cuãathanh niïn”, Baáo caáo naây trònh baây baàõnh hûúáng chiïën lûúåc cuãa caãi caách:

● Cú höåi. Múã röång cú höåi phaát triïín vöëncon ngûúâi bùçng viïåc tùng cûúâng khaãnùng tiïëp cêån vaâ caãi thiïån chêët lûúångdõch vuå giaáo duåc vaâ y tïë, taåo àiïìukiïån thuêån lúåi àïí bûúác vaâo cuöåc àúâiài laâm, vaâ giuáp thanh niïn coá tiïëngnoái àïí baây toã nhûäng kiïíu trúå giuápmaâ hoå cêìn vaâ cú höåi àïí hoå tham giavaâo viïåc cung ûáng chuáng.

● Nùng lûåc. Xêy dûång nùng lûåc chothanh niïn àïí hoå lûåa choån chñnh xaácnhûäng cú höåi àoá thöng qua viïåccöng nhêån hoå laâ caác thûåc thïí raquyïët àõnh vaâ giuáp àúä àïí àaãm baão

BAÁO CAÁO PHAÁT TRIÏÍN THÏË GIÚÁI 20072

"Cha meå chuáng töikhöng bao giúâ coá àûúåcnhûäng cú höåi nhû chuángtöi coá; viïåc taåo ra hêìu hïëtnhûäng cú höåi àoá vaâ têånduång àûúåc chuáng, cuängnhû àaãm baão rùçngchuáng ta coá thïí chùm soácàûúåc cha meå luác tuöíi giaâ,àïìu tuây thuöåc vaâo chñnhchuáng ta"

Möåt nam thanh niïntreã, Àaácca, Bùnglaàeát

Thaáng Giïng nùm 2006

rùçng caác quyïët àõnh maâ hoå àûa raàïìu coá àêìy àuã thöng tin, coá nguöìnlûåc thoaã àaáng vaâ saáng suöët.

● Cú höåi thûá hai. Xêy dûång möåt hïåthöëng hiïåu quaã caác cú höåi thûá haithöng qua caác chûúng trònh muåctiïu àïí trao cho thanh niïn niïìm hyvoång vaâ àöång cú àïí hoå àuöíi kõp saukhi gùåp àiïìu khöng may - hoùåc coá sûålûåa choån sai.

Àêìu tû vaâo thanh niïn - ngay bêy giúâTònh traång cuãa thanh niïn hiïån nay thïíhiïån möåt thïë giúái vúái nhûäng cú höåi chûatûâng coá àïí thuác àêíy tùng trûúãng vaâgiaãm ngheâo (chûúng 1 cuãa baáo caáo).Thûá nhêët, nhúâ thaânh tûåu cuãa phaát triïíntrong nhûäng thêåp kyã vûâa qua, ngaâycaâng coá nhiïìu thanh niïn hoaân thaânhgiaáo duåc tiïíu hoåc vaâ söëng soát sau nhûängbïånh têåt cuãa thúâi niïn thiïëu. Tuy nhiïn,àïí coá thïí thaânh cöng trong nïìn kinh tïëcaånh tranh toaân cêìu hiïån nay, hoå phaãiàûúåc trang bõ nhûäng kyä nùng tiïn tiïënchûá khöng chó laâ biïët àoåc biïët viïët; àïísöëng khoeã maånh, hoå phaãi àûúng àêìuvúái nhûäng gaánh nùånh bïånh têåt múái nhûcaác bïånh lêy nhiïîm qua àûúâng tònh duåchay bïånh beáo phò. Thûá hai, tó suêët sinhthêëp úã nhiïìu nûúác àöìng nghôa vúái viïåcthanh niïn ngaây nay bûúác vaâo lûåc lûúånglao àöång vúái ñt ngûúâi ùn theo khöng laâmviïåc hún, vaâ vò thïë seä phaãi höî trúå ñtngûúâi hún. Mùåc duâ vêåy, nïëu bõ thêëtnghiïåp trong khoaãng thúâi gian daâi thòhoå coá thïí laâm cho nïìn kinh tïë kiïåt quïå.

Dûåa trïn möåt cú súã vûäng chùæc húnvïì vöën con ngûúâi Vò sûác lao àöång laâ taâi saãn chñnh cuãangûúâi ngheâo, do àoá laâm cho taâi saãn naâycoá hiïåu suêët cao hún laâ con àûúâng töëtnhêët àïí xoaá àoái giaãm ngheâo. Àiïìu naâyàoâi hoãi phaãi nêng cao caác cú höåi taåo thunhêåp vaâ phaát triïín vöën con ngûúâi àïí

tranh thuã caác cú höåi naây. Tùng trûúãngkinh tïë trïn diïån röång rêët quan troång.2Cung cêëp dõch vuå giaáo duåc vaâ chùm soácsûác khoeã cú baãn, nhêët laâ cho treã em - àïíàùåt nïìn moáng cho nhûäng kyä nùng cúbaãn vaâ phuác lúåi, cuäng coá yá nghôa tûúngtûå. Laâm àûúåc caã hai viïåc naây seä mang laåinhûäng tiïën böå to lúán. Tó lïå nhêåp hoåc tiïíuhoåc úã caác nûúác coá thu nhêåp thêëp, ngoaåitrûâ Trung Quöëc vaâ ÊËn Àöå, àaä tùng tûâ50% nùm 1970 lïn àïën 88% nùm 2000.Tuöíi thoå bònh quên tûâ khi sinh trïn toaânthïë giúái àaä tùng tûâ 51 lïn 65 nùm trongvoâng chûa àïën 40 nùm.3

Ài cuâng vúái nhûäng tiïën böå naây laânhûäng thaách thûác múái. Àïí tiïëp tuåc coánhûäng tiïën böå múái, cêìn coá nhûäng thanhniïn coá nùng lûåc töët hún vaâ tham gianhiïìu hún. Nhûng tó lïå töët nghiïåp giaáoduåc tiïíu hoåc cao laåi taåo ra aáp lûåc lúán vïìchöî hoåc úã bêåc trung hoåc (hònh 1). Hêìuhïët têët caã treã em Inàönïxia àïìu ài hoåc 6nùm, vaâ thêåm chñ coá àïën 80% treã emngheâo nhêët àaä hoaân thaânh bêåc tiïíu hoåc.Tuy nhiïn, tó lïå naây àaä giaãm maånh úã cêëptrung hoåc, àùåc biïåt laâ trong nhoám ngûúâingheâo. Söë treã em ngheâo ài hoåc cuãaDùmbia ñt hún, nhûng con söë naây cuängàaä giaãm xuöëng úã cêëp trung hoåc. Treã emgaái àùåc biïåt bõ tuåt hêåu, mùåc duâ caác em àaätûâng àûúåc múã röång khaã nùng tiïëp cêångiaáo duåc tiïíu hoåc, trûâ úã AÁcmïnia, ÀöngÊu vaâ Liïn Xö cuä.4 Vêën àïì thêåm chñ coânphiïìn toaái hún khi rêët nhiïìu treã em saukhi töët nghiïåp tiïíu hoåc vêîn khöng hoåcàûúåc caái cêìn hoåc. Caác baâi kiïím trachuêín - khöng chó vïì khoa hoåc vaâ cöngnghïå maâ caã nhûäng yïu cêìu vïì kyä nùngcú baãn - cho thêëy hoåc sinh úã caác nûúácàang phaát triïín tuåt hêåu xa so vúái caácnûúác thuöåc Töí chûác Húåp taác vaâ Phaáttriïín Kinh tïë (OECD) (chûúng 3).

Sûå quan ngaåi vïì chêët lûúång vaâ tñnhphuâ húåp cuãa àaâo taåo cú baãn múái chó nöíilïn khi cêìu vïì nhûäng kyä nùng tiïn tiïën,

Töíng quan 3

"…Ngay caã nhûäng cöngviïåc cêìn ñt kyä nùngnhêët… cuäng àoâi hoãi phaãitöët nghiïåp trung hoåc,thêåm chñ àöi khi coân phaãicoá trònh àöå àaåi hoåc nûäa -mùåc duâ thûåc tïë khöngcêìn nhûäng trònh àöå àoá.Noá àaä gaåt ra ngoaâinhûäng àûáa treã maâ vò möåtlyá do naâo àoá khöng thïíhoaân thaânh àûúåc giaáoduåc trung hoåc…"

Möåt baån treã, BuïnöëtAireát, AÁchentina

Thaáng 12 nùm 2005

chùèng haån nhû khaã nùng giaãi quyïëtnhûäng vêën àïì nöíi cöåm àöëi vúái nhiïìungaânh, ngaây caâng tùng. Traái ngûúåc vúáinhûäng gò ngûúâi ta chúâ àúåi, mûác àöå sùéncoá lúán hún vïì cöng nhên laânh nghïì vaâ coáhoåc vêën trong nïìn kinh tïë toaân cêìu höåinhêåp maånh hún khöng nhêët thiïët seä dêînàïën tònh traång hiïåu suêët giaãm dêìn theokyä nùng.5 Noá thêåm chñ coân coá thïí tùngmaånh cêìu vïì kyä nùng thöng qua viïåcthuác àêíy nhanh hún nhûäng thay àöíicöng nghïå sûã duång nhiïìu kyä nùng. Àiïìutra vïì möi trûúâng àêìu tû cho thêëy, húnmöåt phêìn nùm söë doanh nghiïåp úã rêëtnhiïìu quöëc gia khaác nhau, tûâ Angiïri,Bùnglaàeát, Braxin, Trung Quöëc, Extöniacho àïën Dùmbia àïìu coi kyä nùng vaâ hoåcvêën khöng thoaã àaáng cuãa ngûúâi cöngnhên laâ nhûäng trúã ngaåi lúán hoùåc nghiïmtroång àöëi vúái hoaåt àöång cuãa hoå.6 Hiïåusuêët caá nhên cuãa giaáo duåc tiïíu hoåc vaâtrung hoåc àïìu àang gia tùng, nhêët laâ úãnhûäng nûúác àaä gêìn hoaân thaânh phöí cêåpgiaáo duåc tiïíu hoåc.

Bïn caånh àoá cuäng coá nhûäng thaáchthûác múái àöëi vúái y tïë. Söëng soát saunhûäng tai ûúng khi coân nhoã, thanh niïnphaãi àûáng trûúác nhûäng möëi àe doaå vïìsûác khoeã úã nhûäng thúâi àiïím rêët dïî bõ töínthûúng, do bùæt àêìu coá hoaåt àöång tònhduåc vaâ bûúác vaâo àöå tuöíi muöën tûå khùèngàõnh mònh vaâ chêëp nhêån maåo hiïím.Nùm 2005, trong söë 5 triïåu ngûúâi àûúåcthöëng kï coá nhiïîm HIV trïn toaân thïëgiúái thò coá àïën trïn möåt nûãa laâ thanhniïn trong àöå tuöíi tûâ 15 àïën 24, vaâ àa söëtrong söë àoá laâ phuå nûäa treã vaâ caác beá gaái(àûúåc trònh baây trong Chûúng 1 vaâ 5 cuãaBaáo caáo). Taác àöång kinh tïë cuãa nhûängdõch bïånh khuãng khiïëp naây coá thïí rêët tolúán. ÚÃ Nam Phi, HIV/AIDS coá thïí laâmgiaãm àïën 1/5 tùng trûúãng GDP. Choàïën nay, noá laâ nguyïn nhên haâng àêìugêy tûã vong úã thanh niïn trong àöå tuöíi15-29 úã chêu Phi Haå Xahara. ÚÃ caác vuângkhaác, nhûäng cùn bïånh khöng truyïìnnhiïîm hiïån laâ nguyïn nhên haâng àêìugêy tûã vong úã phuå nûä treã. Tai naån vaâ baåo


Hònh 1 Tó lïå nhêåp hoåc tiïíu hoåc cao, tiïëp theo laâ tó lïå nhêåp hoåc trung hoåc rêët thêëp úã Dùmbiavaâ Inàönïxia

Dùmbia (2001)

100

80

60

40

20

Phêìn trùm töët nghiïåp úã möîi cêëp

098 7654321

Cêëp hoåc

Inàönïxia (2002)

100

80

60

40

20

Phêìn trùm töët nghiïåp úã möîi cêëp

098 7654321

Cêëp hoåc

20% nam giaâu nhêët20% nûä giaâu nhêët40% nam ngheâo nhêët40% nûä ngheâo nhêët

Nguöìn: Tñnh toaán cuãa taác giaã dûåa trïn Àiïìu tra Nhên khêíu vaâ Sûác khoeãGhi chuá: Caác nguä phên võ àûúåc xêy dûång theo chó söë vïì taâi saãn vaâ tñnh chêët nhaâ cûãa.

lûåc laâ nguyïn nhên haâng àêìu gêy tûãvong úã nam thanh niïn.

Giaãi quyïët nhûäng thaách thûác naâyseä coá taác àöång lêu daâi àïën xoaá àoáigiaãm ngheâo trong tûúng lai, chñ ñt cuängvò hai lyá do. Thûá nhêët, nùng lûåc hoåchoãi cuãa thanh niïn cao hún nhiïìu sovúái nhûäng ngûúâi lúán tuöíi, vò thïë viïåckhùæc phuåc nhûäng cú höåi bõ boã lúä coáàûúåc kyä nùng, thoái quen sûác khoeã töët,vaâ mong muöën àûúåc tham gia vaâocöång àöìng vaâ xaä höåi coá thïí seä vö cuângtöën keám. Thûá hai, caác kïët cuåc vïì vöëncon ngûúâi cuãa thanh niïn seä aãnhhûúãng àïën con caái cuãa hoå. Cha meå coáhoåc vêën cao hún thò seä coá ñt con hún,nhûng chuáng seä àûúåc nuöi daåy khoeãmaånh vaâ coá hoåc vêën cao hún. ÚÃ têët caãcaác nûúác àang phaát triïín, nhûng àùåcbiïåt taåi nhûäng vuâng thu nhêåp thêëp úãNam AÁ vaâ chêu Phi Haå Xahara, tó lïåtiïm chuãng úã nhûäng gia àònh coá baâ meåàaåt trònh àöå hoåc vêën trung hoåc laâ caohún. Nhûäng taác àöång coá tñnh chêëtxuyïn suöët nhiïìu thïë hïå nhû vêåy vïìlêu daâi, seä giuáp caác gia àònh thoaát khoãitònh traång ngheâo.

Têån duång cú höåi “buâng nöí taåm thúâilûåc lûúång thanh niïn” trong dên söëSûå cêìn thiïët phaãi nhêën maånh àïën caácvêën àïì cuãa thanh niïn ngay bêy giúâcuäng bùæt nguöìn tûâ nhên khêíu hoåc – àoálaâ do nhu cêìu taâi chñnh cuãa lûåc lûúångthanh niïn tùng voåt hiïån nay vaâ tó lïå cuãahoå trong lûåc lûúång lao àöång tûúng lai.

Ngaây nay, 1,5 tó ngûúâi trïn toaân thïëgiúái laâ trong àöå tuöíi 12-24, trong àoá coá1,3 tó ngûúâi söëng úã caác nûúác àang phaáttriïín, möåt con söë lúán chûa tûâng coá tronglõch sûã. Con söë naây vêîn seä coân tùng,nhûng khöng nhanh hún nûäa, vò noá àaänhanh choáng àaåt àïën àónh àiïím do tósuêët sinh giaãm, dêîn àïën sûå “buâng nöítaåm thúâi” trong cú cêëu dên söë thïë giúái.

Coá leä cuäng quan troång khöng keám sovúái sûå “buâng nöí taåm thúâi” noái trïn laâtñnh chêët àa daång trong cú cêëu theo àöåtuöíi giûäa caác nûúác trïn toaân thïë giúái, dosûå khaác nhau vïì thúâi àiïím giaãm tó suêëtsinh. ÚÃ caác nûúác phaát triïín, sûå chuyïínàöíi vïì sinh àeã naây diïîn ra tûâ nhiïìu nùmtrûúác, nïn phêìn phònh röång (trong thaápdên söë) laâ têìng lúáp trung niïn, àöëi tûúångbuâng nöí sinh con. Thaách thûác trûúác mùætcuãa nhûäng nûúác naây laâ laâm thïë naâo àïíàaãm baão sûå höî trúå thu nhêåp tuöíi giaâ àêìyàuã vaâ bïìn vûäng.

Möåt söë ñt caác nûúác àang phaát triïín,nhêët laâ caác nûúác chuyïín àöíi úã chêu Êuvaâ Trung AÁ, phaãn chiïëu hònh thaái theoàöå tuöíi cuãa caác nûúác phaát triïín. Tuynhiïn, úã àa söë caác nûúác àang phaát triïínkhaác, söë lûúång thanh niïn àaä hoùåc seäàaåt àïën àónh àiïím trong voâng 10 nùmnûäa. Caác quöëc gia khaác, bao göìm têët caãcaác nûúác chêu Phi Haå Xahara,AÁpganixtan, I rùæc, Búâ Têy vaâ daãi Gada,vaâ Cöång hoaâ Yïmen, seä chûa àaåt àïënàónh trong voâng 20 nùm túái hoùåc coân lêuhún nûäa. Nhûäng nûúác naây àang àõnhhònh möåt thaáp dên söë theo hònh thaáitruyïìn thöëng hún, vúái àaáy múã röångtûúng ûáng vúái nhûäng àöå tuöíi treã nhêët,sau àoá thu heåp dêìn khi àöå tuöíi tùng lïn.

Nhûäng con söë naây coá thïí chûáaàûång nhûäng ruãi ro taâi khoaá vaâ kinh tïë.Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy ûúác tñnh chiphñ haâng nùm cho möåt hoåc sinh trunghoåc úã chêu Phi Haå Xahara cao gêìn gêëpba lêìn so vúái chi phñ ngên saách nhaâ nûúáccho möåt hoåc sinh úã cêëp tiïíu hoåc.7 Thïmvaâo àoá, chi phñ àïí giaãi quyïët AIDS vaâcaác loaåi bïånh khöng lêy nhiïîm khaác vaâàïí taâi trúå cho gaánh nùång taâi khoaá, möåtvêën àïì rêët khoá quaãn lyá ngay caã trongnhûäng luác khaã quan nhêët, cuäng coá thïí laâmöåt trúã ngaåi cho tùng trûúãng. Hún nûäa,nïëu thanh niïn tiïëp tuåc bõ thêët nghiïåptrong khoaãng thúâi gian daâi, nhû àaä tûâng

Töíng quan 5

xaãy ra khi hiïån tûúång buâng nöí sinh condiïîn ra úã chêu Êu vaâ Myä, thò àiïìu naâykhöng chó laâm laäng phñ nguöìn nhên lûåc– maâ noá coân coá nguy cú gêy ra nhûäng kyâvoång khöng phuâ húåp vaâ sûå bêët öín xaähöåi, nhûäng àiïìu coá thïí laâm töín haåi àïënmöi trûúâng àêìu tû vaâ tùng trûúãng.8

Söë lûúång thanh niïn àöng àaão naâycuäng coá thïí laâ möåt cú höåi. Sûå chuyïín àöíivïì sinh àeã coá nghôa laâ nhiïìu nûúác àangphaát triïín àang nùçm trong, hoùåc seä súámbûúác vaâo, giai àoaån dûå kiïën seä àûúåcthêëy möåt tó lïå dên söë lúán hún nùçm trongàöå tuöíi lao àöång. Sûå múã röång lûåc lûúånglao àöång naây, trong khi söë treã em vaângûúâi giaâ cêìn chùm soác laåi giaãm xuöëng,seä múã ra möåt cú höåi cho pheáp chi tiïuvaâo nhûäng thûá khaác, chùèng haån nhû xêydûång vöën con ngûúâi.

Cú höåi giaãm tó lïå ùn theo coá thïíàûúåc múã ra trong voâng töëi àa laâ 40 nùmnûäa, tuây theo mûác àöå giaãm tó suêët sinh.

Röìi sau àoá, tònh traång laäo hoaá seä kheáplaåi cú höåi naây. Àiïìu may mùæn laâ hêìunhû têët caã caác nûúác àang phaát triïín àïìuàang àûáng trûúác vêån höåi naây (Hònh 2).Trong söë nhûäng nûúác bûúác vaâo vêån höåinaây súám, möåt söë nûúác àaä têån duång töëiàa, nhûng nhiïìu nûúác khaác thò chûa.Möåt nghiïn cûáu cho rùçng, 40% mûáctùng trûúãng úã Àöng AÁ nhanh hún úãchêu Myä La tinh trong nhûäng nùm1965-90 laâ nhúâ dên söë trong àöå tuöíi laoàöång cuãa nhûäng nûúác naây tùng nhanhhún vaâ do coá nhûäng chñnh saách töët húnvïì thûúng maåi vaâ phaát triïín vöën conngûúâi.9 Nïëu caác nûúác khöng àêìu tûàûúåc vaâo vöën con ngûúâi - àiïìu coá lúåinhêët àöëi vúái thanh niïn – thò hoå khöngthïí hy voång thu àûúåc lúåi tûâ sûå thay àöíinhên khêíu naây.

Caác nûúác ngheâo khaác úã chêu Phi HaåXahara, Nam AÁ, Trung Àöng vaâ Bùæc Phiàïìu àaä coá nhûäng cú höåi àûúåc múã ra(hònh 2). Nïëu hoå muöën ài theo conàûúâng tùng trûúãng cuãa caác nïìn kinh tïëchêu AÁ, thò hoå cêìn coá nhûäng chñnh saáchvaâ thïí chïë múã röång cú höåi cho giúái treã àïíhoå phaát triïín vöën con ngûúâi vaâ sûã duångchuáng möåt caách hûäu hiïåu trong cöngviïåc. Quaã thûåc, kyä nùng noái chung cuãalûåc lûúång lao àöång, àûúåc hònh thaânhchuã yïëu tûâ luác coân nhoã vaâ tuöíi thanhniïn, seä quyïët àõnh möi trûúâng àêìu tûcuãa caác doanh nghiïåp. Vaâ núi naâo coá tó lïånhêåp hoåc sau tiïíu hoåc cao hún thò tònhtraång thiïëu kyä nùng, möåt àùåc tñnh cuãatêët caã caác nûúác àang phaát triïín, cuäng seäñt hún.

Xêy dûång nguöìn vöën àoá ngay hömnay seä mang vïì nhûäng lúåi ñch to lúántrong tûúng lai, vò giúái treã höm nay seä laâthïë hïå tiïëp theo cuãa caác chuã gia àònh vaânhûäng öng böë, baâ meå, vaâ seä coá taác àöångto lúán àïën con caái hoå.10 Àïí minh hoåa choàiïìu naây, haäy xeát Kïnia, núi maâ AIDSàûúåc dûå baáo seä coá taác haåi to lúán àïën àêìu


Hònh 2: Caác cú höåi maâ sûå biïën àöíi nhên khêíu seä múã ra vaâ kheáp laåi

Cú höåi àaä kheáp laåiNhêåt baãn

ItaliaCú höåi seä kheáp laåi trong

voâng chûa àïën 10 nùm nûäa

Trung Quöëc

Nùm dên söë treã àaåt àónh àiïím

ChilïCú höåi seä kheáp laåi ngoaâi 10 nùm nûäa

ÊËn Àöå

Bölivia

Cú höåi vêîn coân àang múã ra

AÁpganixtan

Uganàa

2045203520252015200519951985197519651955

Nguöìn: Liïn Hiïåp Quöëc 2006, phûúng sai trung bònhChuá thñch: Caác thanh biïíu thõ söë nùm maâ tó lïå ùn theo - söë ngûúâi ùn theoso vúái söë ngûúâi trong àöå tuöíi lao àöång - giaãm dêìn.

tû vaâo vöën con ngûúâi vò nhûäng caái chïëtcuãa nhûäng ngûúâi cha, ngûúâi meå võthaânh niïn àang laâm suy yïëu cú chïëhònh thaânh nguöìn vöën àoá. Viïåc tó lïå tûãvong dûå kiïën cao trong nhoám thanhniïn trûúãng thaânh thuöåc thïë hïå tiïëp theolaâm giaãm lúåi suêët kyâ voång cuãa àêìu tûvaâo giaáo duåc caâng laâm cho nhûäng hiïåuûáng àoá trêìm troång thïm. Àêìu tû vaâogiúái treã, mùåc duâ coá thïí töën keám, nhûnglaåi rêët àaáng giaá (höåp 1).

Àêìu tû trong 5 bûúác ngoùåt cuöåc àúâicuãa thanh niïnQuyïët àõnh coá aãnh hûúãng àïën phuác lúåicuãa thanh niïn vaâ xaä höåi laâ nhûängquyïët àõnh àõnh hònh cho vöën conngûúâi cú baãn àïí trúã thaânh nhûäng cöngnhên, nhûäng ngûúâi chuã gia àònh, ngûúâicöng dên vaâ nhaâ laänh àaåo cöång àöìngcoá hiïåu quaã. Àoá laâ lyá do vò sao baáo caáonaây chuá troång àïën nhûäng bûúác ngoùåtmaâ thanh niïn àaä traãi qua vïì hoåc têåp,laâm viïåc, sûác khoeã, gia àònh vaâ vai troâcöng dên, cuãa mònh. Nïëu àûúåc àûa raàuáng àùæn thò quyïët àõnh vïì nhûängbûúác ngoùåt naây seä phaát triïín, giûä gònvaâ sûã duång húåp lyá vöën con ngûúâi. Nïëuquyïët àõnh sai lêìm thò seä phaãi traã giaárêët àùæt khi khùæc phuåc hêåu quaã, vò viïåcboã hoåc, thêët nghiïåp trong möåt thúâi giandaâi, hoùåc coá nhûäng haânh vi nguy hiïímàïën sûác khoeã àïìu àïí laåi nhûäng vïët seåovônh viïîn.

Chñnh saách cöng coá thïí laâm àûúåcnhiïìu àiïìu trong viïåc quyïët àõnh conàûúâng maâ moåi sûå tiïëp diïîn. Khi thanhniïn àûáng trûúác nhûäng bûúác ngoùåt àoá,thò sûå phaát triïín vöën con ngûúâi cuãa hoågùåp trúã ngaåi, khöng chó vò àoái ngheâo maâcoân vò nhûäng thêët baåi chñnh saách laâmaãnh hûúãng àïën lûåa choån cuãa hoå, nhêët laâviïåc chñnh saách khöng thïí cung cêëp dõchvuå taâi chñnh thoaã àaáng khi maâ caác thõtrûúâng àaä tï liïåt.

Hoåc têåp sau àöå tuöíi tiïíu hoåcÚÃ tuöíi 12, hún 85% söë treã em úã caác nûúácàang phaát triïín àaä àïën trûúâng, möåt tó lïåàang giaãm dêìn khi söë treã naây lúán lïn(hònh 3). (Hònh 3, 4, 6, 7 vaâ 8 laâ sûå thïíhiïån caách àiïåu hoaá caác hònh trongchûúng 1 vúái caác söë liïåu thûåc tïë). Hêìuhïët àïën tuöíi 24 àïìu thöi khöng ài hoåcnûäa. Àiïìu maâ hoå hoåc àûúåc trong nhûängnùm àêìu àúâi seä maäi maäi ài theo suöëtcuöåc àúâi vaâ nïëu àïí àïën lúán múái hoåc thòseä khoá khùn hún rêët nhiïìu cho hoå nïëumuöën laâm chuã nhûäng kiïën thûác àoá.

Töíng quan 7

Sau khi cêåp nhêåt mö hònh caác thïë hïåàöìng àûúâng vöën àaä tûâng àûúåc sûãduång àïí ûúác tñnh taác àöång kinh tïë vômö cuãa AIDS, caác nhaâ nghiïn cûáugêìn àêy àaä aáp duång noá vaâo haâng loaåtcaác daång àêìu tû vaâo vöën con ngûúâiúã chêu Phi: “Laâ thuã phaåm gêy ra caáichïët cuãa phêìn lúán nhûäng thanh niïntrûúãng thaânh, AIDS khöng chó dûânglaåi úã viïåc huyã hoaåi vöën con ngûúâitrong àöëi tûúång naây maâ coân cûúáp àicuãa con caái hoå moåi thûá maâ chuángcêìn àïí trúã thaânh nhûäng ngûúâi lúán coáhiïåu nùng kinh tïë - àoá laâ sûå chùmsoác yïu thûúng cuãa cha meå, kiïënthûác vaâ nùng lûåc trang traãi cho giaáoduåc cuãa chuáng.”11

Trong möåt baâi viïët gêìn àêy,trong àoá àaä mö hònh hoaá roä raângtaác àöång cuãa giaáo duåc trung hoåc, vaâtaác àöång cuãa naån dõch AIDS - möåthiïím hoaå gêy söëc úã Kïnia nùm1990 – àaä àûúåc ûúác tñnh laâ laâmgiaãm vöën con ngûúâi vaâ thu nhêåpbònh quên àêìu ngûúâi àïën mûác choàïën nùm 2030, nûúác naây cuängkhöng thïí phuåc höìi laåi thaânh tñchnùm 1990 cuãa mònh. Àêìu tû vaâogiaáo duåc - dûúái daång möåt chûúngtrònh 30 nùm àïí trúå cêëp cho giaáoduåc trung hoåc trõ giaá khoaãng 0,9%GDP bùæt àêìu tûâ nùm 2000 vaâ tùng

lïn àïën 1,8% nùm 2020 - seä laâmtùng mûác thu nhêåp bònh quên àêìungûúâi gêëp 7 lêìn so vúái khi khöng coásûå can thiïåp naây, vaâ nhûäng lúåi ñchàoá coân tiïëp tuåc sau nùm 2040. Giaátrõ hiïån taåi roâng cuãa lúåi ñch vúái tósuêët chiïët khêëu húåp lyá cao gêëp 2àïën 3,5 lêìn chi phñ - thûåc sûå àêy laâmöåt khoaãn àêìu tû àaáng giaá.

Do taác àöång qua laåi daâi haångiûäa giaáo duåc sau tiïíu hoåc vaâ sûáckhoeã cuãa thanh niïn trûúãng thaânhnïn viïåc kïët húåp giûäa khoaãn trúå cêëpnaây vúái nhûäng biïån phaáp trûåc tiïëpàêëu tranh chöëng naån dõch AIDS vaâàiïìu trõ cho nhûäng naån nhên cuãanoá seä mang laåi kïët quaã töët hún. Vúáicuâng möåt mûác kinh phñ, nhûng nïëucoá möåt chûúng trònh kïët húåp giûäamöåt mûác trúå cêëp giaáo duåc thêëp húnvúái caác biïån phaáp chöëng laåi naåndõch vaâ chûäa trõ cho caác naån nhênthò seä taåo ra nhûäng thaânh quaã thêåmchñ coân to lúán hún. Nhûäng thaânhquaã naây khöng chó xuêët phaát tûâ viïåccûáu söëng nhûäng cuöåc àúâi maâ coântûâ viïåc tùng àöång cú àêìu tû vaâogiaáo duåc, möåt kïët quaã cuãa viïåcgiaãm àûúåc tó suêët chïët.

Nguöìn: Bell, Bruhns vaâ Gerbasch(2006).

HÖÅP 1: Àêìu tû vaâo giúái treã vö cuâng coá lúåi: Ûúác lûúång taácàöång qua laåi daâi haån cuãa àêìu tû vaâo vöën con ngûúâi

Kyä nùng àûúåc cha meå, nhûäng ngûúâimaâ sau àoá seä gûãi con mònh àïën maáitrûúâng mêîu giaáo vaâ tiïíu hoåc, nuöi dûúängtûâ rêët súám trong cuöåc àúâi. Con àûúângmong muöën àöëi vúái giúái treã laâ tiïëp tuåchoåc lïn trung hoåc, úã àoá hoå seä phaãi quyïëtàõnh xem coá nïn tham gia lûåc lûúång laoàöång ngay hay hoåc tiïëp lïn àaåi hoåc.Nhûäng quyïët àõnh naây coá thïí cêìn sûå höîtrúå cuãa chñnh phuã vò möåt söë lúåi ñch cuãaviïåc hoåc têåp àûúåc xaä höåi thuå hûúãng chûákhöng phaãi caá nhên. Chñnh phuã cuäng cöëgùæng taåo sên chúi bònh àùèng giûäa ngûúâigiaâu vaâ ngûúâi ngheâo, sao cho nhûäng emnaâo coá khaã nùng töët nhêët seä àûúåc hoåchaânh àêìy àuã nhêët.

Möåt söë nûúác thaânh cöng hún caácnûúác khaác trong viïåc quaãn lyá bûúác


Hònh 3: Tó lïå nhêåp hoåc cuãa thanh niïn giaãmdêìn theo àöå tuöíi

12 2418Tuöíi

0

Phêìn trùm trong nhoám àöå tuöíi100

50

Ài hoåc

Nguöìn: Caác taác giaã

Nhûäng tiïën böå maånh meä gêìn àêy vïì söëtreã em töët nghiïåp tiïíu hoåc, möåt Muåc tiïuPhaát triïín Thiïn niïn kyã, khöng giaãiquyïët hïët àûúåc nhu cêìu cuãa möåt quöëcgia, vò treã em àaä khöng àûúåc hoåc àêìy àuãnhûäng gò chuáng cêìn. Rêët nhiïìu treã em,kïí caã söë àaä hoåc àïën phöí thöng cú súã,chó coá thïí àoåc vaâ viïët möåt caách vêët vaã vaâkhöng àûúåc chuêín bõ àïí àûúng àêìu vúáithûåc tiïîn cuãa cuöåc söëng thûúâng ngaây. ÚÃnhiïìu nûúác chêu Phi, chûa àïën möåt nûãasöë phuå nûä treã trong àöå tuöíi tûâ 15-24 coáthïí àoåc àûúåc nhûäng cêu àún giaãn sauba nùm hoåc tiïíu hoåc (chûúng 3) – vaâ úãGana vaâ Dùmbia, thêåm chñ laâ sau khihoåc hïët lúáp 6 (phêìn àöì thõ bïn traái).Ngay trong söë treã em hoåc tiïëp lïn phöíthöng cú súã (àiïín hònh laâ lúáp 7 àïën lúáp9), mûác àöå chuêín bõ cuäng thêëp.

Sûå chïnh lïåch naây khöng chó vïìmùåt hoåc têåp saách vúã. Rêët nhiïìu thanhniïn khöng biïët àïën nhûäng vêën àïì cúbaãn coá thïí buöåc hoå phaãi traã giaá bùçngcaã cuöåc àúâi, chùèng haån nhû nguyïnnhên gêy ra HIV/AIDS, khi nhiïìungûúâi trong söë caác em bùæt àêìu coá hoaåt

àöång tònh duåc. Kiïën thûác vïì võïc sûãduång bao cao su cuäng rêët thêëp, bêët kïícaác em hoåc àïën lúáp mêëy vaâ trong caácnûúác coá mûác àöå lêy nhiïîm HIV caohay thêëp (phêìn àöì thõ bïn phaãi cuãahöåp). Ruãi ro thêåm chñ coân cao hún vòviïåc sûã duång bao cao su thûåc tïë coân ñt

hún so vúái tó lïå sûã duång do hiïíu biïët.Sûå boã mùåc naây coá thïí laâ möåt thaãmhoåa. ÚÃ Kïnia, xaác suêët thanh niïn úãàöå tuöíi 20 seä chïët trûúác khi troân 40tuöíi àûúåc dûå baáo lïn àïën 36% vaâonùm 2010 - nïëu khöng coá AIDS thò tólïå naây chó laâ 8%.14

HÖÅP 2: Chêët lûúång giaáo duåc cú baãn ngheâo naân haån chïë nghiïm troång cú höåi cuãa thanh niïn

60

50

40

30

20

10

0

Phêìn trùm söë phuå nûä treã trong àöå tuöíi 15-24 coá thïí àoåc vaâ viïët àûúåc nhûäng cêu àún giaãn.

60 1 2 3Söë lúáp cao nhêët àaä hoåc àïën

4 5

Dùmbia

Gana

60

50

40

30

20

10

0

Phêìn trùm söë phuå nûä treã trong àöå tuöíi 15-24 biïët sûã duång bao cao su àïí phoâng traánh HIV/AIDS

60 1 2 3Söë lúáp cao nhêët àaä hoåc àïën

4 5

Dùmbia

Gana

Coá khoaãng caách lúán trong kiïën thûác saách vúã vaâ kiïën thûác cuöåc söëng cuãa thanh niïn

Nguöìn: Tñnh toaán cuãa caác taác giaã tûâ Àiïìu tra Nhên khêíu vaâ Sûác khúãeChuá thñch: Dùmbia laâ nûúác coá tó lïå lêy nhiïîm HIV/AIDS cao

ngoùåt naây. Nhiïìu chñnh phuã cuãa caácnûúác Àöng AÁ àaä thûåc hiïån àiïìu àoá rêëttöët àïën mûác hoå àûúåc goåi laâ àiïìu thêìnkyâ.12 Tuy rùçng coá ai àoá muöën tin vaâoàiïìu thêìn kyâ nhûng nhiïìu nûúác khaáclaåi coá rêët ñt khaã nùng àûúåc chûáng kiïënchuáng. Vò sao laåi thïë?

● Cho duâ gêìn àêy coá nhûäng tiïën böåàaáng kïí vïì söë ngûúâi töët nghiïåp tiïíuhoåc, möåt Muåc tiïu Phaát triïín Thiïnniïn kyã, nhûng treã em vêîn khöngàûúåc hoåc nhiïìu nhû mong muöën(höåp 2).

● Nhiïìu ngûúâi sau khi töët nghiïåp tiïíuhoåc laåi khöng thïí ài hoåc tiïëp àûúåcnûäa vò thiïëu trûúâng hoåc, thiïëunguöìn lûåc hoùåc coá thai quaá súám -hoùåc caã ba.

● Laân soáng thay àöíi kinh tïë vaâ cöngnghïå toaân cêìu àang àoâi hoãi úã cöngnhên nhiïìu àiïìu chûá khöng chó laânhûäng kyä nùng cú baãn. Thñ duå, úãnhiïìu nûúác chêu Myä La tinh, cungkhöng àaáp ûáng àuã cêìu vïì kyä nùngàang tùng maånh.13 Vêën àïì khöng chólaâ thiïëu vïì söë lûúång maâ coân do àaâotaåo khöng phuâ húåp.

Nhiïìu thanh niïn khöng àûúåckhñch lïå àïí huy àöång moåi nöî lûåc doàûúåc giaãng daåy ngheâo naân hoùåc möitrûúâng hoåc àûúâng yïëu keám.

Nhûäng ngûúâi khaác hoaân thaânhgiaáo duåc phöí thöng muöån hoùåc boã dúãgiûäa chûâng. ÚÃ Mali, chó coá khoaãng 20%söë thanh niïn trong àöå tuöíi tûâ 15-29 laâtöët nghiïåp tiïíu hoåc. ÚÃ Malauy, húnmöåt nûãa söë thanh niïn 19 tuöíi ài hoåcvêîn coân àang úã bêåc tiïíu hoåc (chûúng 2vaâ 3). Kyä nùng maâ thanh niïn cêìn coávaâ con àûúâng phaát triïín nhûäng kyänùng àoá khaác xa so vúái nhûäng gò maâlûáa tuöíi treã hún tñch luäy àûúåc kõp thúâiqua hïå thöëng.

Bùæt àêìu cuöåc àúâi laâm viïåc coá nùngsuêëtKhi àaä àûúåc xêy dûång thò nhûäng kyänùng seä phaát triïín töët. ÚÃ hêìu nhû têët caãcaác nûúác, quaá trònh naây bùæt àêìu àêu àoátrong àöå tuöíi 15-24 (hònh 4). Nhiïìu nhaâkhoa hoåc xaä höåi àaä coi thúâi àiïím bùæt àêìucuöåc àúâi laâm viïåc laâ dêëu möëc quantroång nhêët cho sûå àöåc lêåp. Nhûng bûúácngoùåt naây khöng phaãi luác naâo cuäng dïîdaâng. Khöng vêån àöång tñch cûåc trongmöåt thúâi gian daâi luác coân treã seä phaãi traãgiaá àùæt – do boã lúä cú höåi tñch luäy kyä nùngqua cöng viïåc vaâ möåt quaá trònh cöng taác,vöën laâ nhûäng tñn hiïåu tñch cûåc chonhûäng ngûúâi muöën tuyïín duång laoàöång trong tûúng lai. Nghiïn cûáu tûâ caácnûúác thuöåc OECD cho thêëy, trong khinhiïìu thanh niïn àaä thu xïëp àûúåcnhûäng khaã nùng àoá thò hêìu hïët nhûängngûúâi hoåc vêën thêëp vaâ yïëu thïë vêîn caãmthêëy luyïën tiïëc (chûúng 4).

Vai troâ thûá nhêët cuãa chñnh phuã laâkhùæc phuåc thêët baåi vïì thöng tin coá thïíhaån chïë caác cú höåi - chùèng haån nhû sûåàaánh giaá thiïëu chñnh xaác cuãa nhûängngûúâi sûã duång lao àöång tiïìm nùng vïìnùng suêët tiïìm taâng, kyä nùng vaâ thoáiquen laâm viïåc cuãa möåt thanh niïn chûacoá kinh nghiïåm. Vai troâ thûá hai laâ àaãmbaão caác gia àònh ngheâo khöng bõ buöåcphaãi cho con caái ài laâm tûâ quaá súám,trûúác khi chuáng tñch luäy àûúåc nhûäng kyänùng cú baãn. Àiïím thûá ba laâ khùæc phuåchêåu quaã cuãa nhûäng chñnh saách lúán hún,chùèng haån nhû tiïìn lûúng töëi thiïíu bõqui àõnh quaá cao, vö tònh àaä thuã tiïuàöång cú taåo viïåc laâm cho nhûäng thanhniïn tûúng àöëi thiïëu kinh nghiïåm.

Vêën àïì chñnh cuãa caác nûúác khiquaãn lyá bûúác ngoùåt naây cuãa thanh niïnbao göìm nhûäng nöåi dung sau:

● Bùæt àêìu ài laâm quaá súám. Treã em vaângûúâi lúán àïìu coá thïí bõ boác löåt khi

Töíng quan 9

hoå bùæt àêìu ài laâm nhûäng cöng viïåctroån ngaây quaá súám. Àoá laâ lyá do vòsao nhiïìu nûúác àaä nhêët trñ vúái caáchiïåp ûúác quöëc tïë nhùçm baäi boã nhûänghònh thûác lao àöång treã em töìi tïå nhêët.Bùæt àêìu ài laâm quaá súám coân coá thïíngùn caãn khöng cho pheáp caác emtñch luäy àuã nhûäng kyä nùng cú baãn úãtrûúâng – nhûäng kyä nùng seä giuáp hoåcoá thïí kiïëm viïåc dïî daâng hún vúáinhiïìu loaåi àöëi tûúång sûã duång laoàöång hún.

● Can thiïåp vaâo thõ trûúâng lao àöång.Trong têët caã caác xaä höåi, viïåc bùæt àêìumöåt cuöåc söëng àöåc lêåp àïìu khöng dïîdaâng, àùåc biïåt laâ vò yïëu töë then chöëtàïí múã ra caác cú höåi chñnh laâ lyá lõchcuãa caá nhên - thoái quen laâm viïåc, kyänùng liïn quan àïën cöng viïåc, vaâthanh toaán caác khoaãn núå. Khöng coáai lêëy laâm laå khi tó lïå thêët nghiïåptrong thanh niïn cao hún möåt caáchhïå thöëng so vúái caác thïë hïå lúán tuöíihún (hònh 5). ÚÃ möåt söë nûúác coá thunhêåp trung bònh, vúái nhûäng thïí chïë

thõ trûúâng lao àöång khaá khùæt khe, thòchïnh lïåch vïì tó lïå thêët nghiïåp giûäathanh niïn vaâ ngûúâi trûúãng thaânh laâlúán, vaâ coá thïí phaãi traã giaá rêët àùæt àïíxêy dûång nhûäng kyä nùng àaä mêët.Thñ duå, úã Goatïmala, kinh nghiïåmtrong nhûäng cöng viïåc àoâi hoãi kyänùng àaä laâm tùng khaã nùng àoåc vaâkyä nùng nhêån thûác phi ngön ngûä cuãangûúâi lúán.15

● Chuyïín sang cöng viïåc múái vaâ vûún lïntrònh àöå kyä nùng cao hún. Àùåc biïåt úãnhûäng nûúác ngheâo, thanh niïnkhöng hïì lûúâi biïëng - hoå laâm viïåcquêìn quêåt nhûng chó kiïëm àûúåc ñt oãi.Thay àöíi cöng viïåc àïí coá mûác lûúngcao hún hoùåc tham gia vaâo khu vûåcchñnh thûác laâ möåt caách àïí vûún lïntrònh àöå kyä nùng cao hún. Tuy vêåy,vúái rêët nhiïìu ngûúâi thò võ trñ khi hoåbùæt àêìu ài laâm cuäng laâ núi maâ hoådûâng laåi cuöëi cuâng.

Lûåa choån möåt löëi söëng laânh maånhNïëu lêëy tó suêët chïët laâm chuêín thò thanhniïn laâ nhoám khoeã maånh; möåt àûáa treãtrung bònh 10 tuöíi coá 97% cú höåi söëngàûúåc àïën tuöíi 25. Tuy nhiïn, tó suêët chïëtlaâ möåt thûúác ào sai vïì sûác khoeã cuãathanh niïn, vò noá khöng phaãn aánh àûúåcnhûäng haânh vi dêîn àïën nguy cú bïånhtêåt cuãa nhoám ngûúâi naây vïì sau. Tuöíithanh niïn cuäng laâ luác ngûúâi ta bùæt àêìuhuát thuöëc laá, uöëng rûúåu vaâ duâng chêëtkñch thñch, coá quan hïå tònh duåc vaâ coánhiïìu khaã nùng kiïím soaát bûäa ùn cuängnhû caác hoaåt àöång thïí lûåc cuãa mònhnhiïìu hún – àoá laâ nhûäng haânh vi töìn taåilêu daâi vaâ coá aãnh hûúãng àïën sûác khoeãcuãa hoå trong tûúng lai. ÚÃ Nïpan vaâInàönïxia, gêìn 60% söë nam thanh niïntrong àöå tuöíi 15-24 hiïån nay àïìu huátthuöëc. ÚÃ nhiïìu nûúác, thanh niïn bùæt àêìucoá quan hïå tònh duåc tûâ trûúác tuöíi 15, vaâchûa àêìy möåt nûãa trong söë thanh niïn


Hònh 4: Mûác àöå tham gia lûåc lûúång lao àöång tùng theo àöå tuöíi

12 2418

Tuöíi

0

Phêìn trùm caác nhoám tuöíi100

50

Ài hoåcÀi laâm


"Söë ngûúâi töët nghiïåpàöng gêëp haâng ngaânlêìn so vúái söë viïåc laâmhiïån coá"

Lúâi cuãa möåt thanh niïn

Foum Zaouia, Maröëc,Thaáng 5 nùm 2005

coá quan hïå tònh duåc àoá sûã duång bao caosu (chûúng 5).

Ngûúâi ta chó coá thïí caãm nhêån àûúåctaác àöång àêìy àuã cuãa möåt trong nhûänghaânh vi thúâi treã naây àïën sûác khoeã khi hoåàaä trûúãng thaânh. Taác àöång tiïu cûåc cuãa

nhûäng quyïët àõnh thúâi treã àoá coá thïí coánhûäng hêåu quaã khön lûúâng – laâm suykiïåt nguöìn vöën con ngûúâi coá hiïåu suêëtcao vaâ laâm tùng chi phñ y tïë cöng cöång.

Do nhûäng hêåu quaã vïì sûác khoeã (àöikhi rêët tai haåi) cuãa caác haânh vi naây chóxuêët hiïån rêët lêu sau àoá trong cuöåc àúâinïn viïåc chûäa trõ chuáng seä khoá khùn vaâtöën keám hún nhiïìu so vúái viïåc phoângchöëng. Nhûng àöëi vúái rêët nhiïìu thanhniïn, viïåc tòm kiïëm möåt baãn sùæc riïng,cöång vúái khoaãng thúâi gian ngùæn vaâthöng tin haån chïë àaä khiïën hoå muöën thûãnghiïåm nhûäng hoaåt àöång maâ sau naâyàe doaå chñnh sûác khoeã cuãa hoå. Thñ duå,hoå thûúâng coá xu hûúáng xem nheå quaámûác nhûäng hêåu quaã tiïu cûåc lêu daâi cuãaviïåc huát thuöëc vaâ coá quan hïå tònh duåc.Khi giúái treã thûã nghiïåm, hoå seä gùåp nguycú cao hún vïì sûác khoeã; coân khi hoånhiïìu tuöíi hún thò xu hûúáng naây laåigiaãm (hònh 6). Àïí haån chïë haânh vi maåo

Töíng quan 11

Hònh 5: ÚÃ àêu thò tó lïå thêët nghiïåp úã thanh niïn cuäng cao hún úã ngûúâi lúán - vúái mûác chïnh lïåchnaây úã möåt söë nûúác cao hún caác nûúác khaác

0

10

20

30

40

50

60Tó lïå thêët nghiïåp (phêìn trùm)

Chêu PhiHaå Xahara

Àöng AÁ vaâ Thaái Bònh Dûúng

Chêu Êu vaâ Trung AÁ

Trung Àöng vaâ Bùæc Phi

Nam AÁChêu Myä Latinh vaâ vuâng Caribï

Mûác trung bònh vuâng (ngûúâi lúán)

Mûác trung bònh vuâng (thanh niïn)

Nguöìn: Tñnh toaán cuãa caác taác giaã dûåa trïn Fares, Montenegro, vaâ Orazem (2006). Tïn caác nûúácseä àûúåc cung cêëp nïëu coá yïu cêìu.Chuá thñch: Toaân böå chiïìu cao cuãa möîi thanh biïíu thõ tó lïå thêët nghiïåp úã thanh niïn úã möåt nûúáccuå thïí, phêìn nhaåt maâu trïn thanh àoá cho biïët tó lïå thêët nghiïåp úã ngûúâi lúán cuäng úã quöëc gia àoá.

Hònh 6: Tuöíi thanh niïn coá nhiïìu haânh vichûáa àûång ruãi ro nhêët

12 2418Tuöíi

0


50

Ài hoåc

Coá haânh vi nguy haåi cho sûác khoeã

Ài laâm


hiïím cuãa giúái treã, àoâi hoãi hoå phaãi coáthöng tin vaâ nùng lûåc ra quyïët àõnh vaâthûåc hiïån caác quyïët àõnh. Chñnh saách coáthïí laâm àûúåc nhiïìu àiïìu àïí giuáp thanhniïn quaãn lyá nhûäng ruãi ro àoá, nhêët laâkhi chuáng giuáp giúái treã nhêån thûác roähún vïì hêåu quaã daâi haån cuãa nhûäng haânhvi cuãa hoå ngaây höm nay.

Xêy dûång gia àònhÚÃ hêìu hïët caác nûúác, nhûäng lêìn sinh àeãàêìu tiïn, dêëu möëc bûúác vaâo cuöåc àúâilaâm cha, laâm meå, àïìu diïîn ra khi coân úãtuöíi thanh niïn. Vò àa söë caác ca sinh àïìuàïën vúái ngûúâi phuå nûä úã tuöíi 15-24 - kïëtquaã cuãa viïåc giaãm tó suêët sinh úã phêìnlúán caác nûúác trong hai thêåp kyã vûâa qua– nïn giúái treã àang chi phöëi sûå chuyïínàöíi nhên khêíu cuãa caác nûúác. Vaâo thúâiàiïím ngûúâi phuå nûä úã caác nûúác àangphaát triïín àïën tuöíi 25 thò 60% trong söëhoå àaä laâ nhûäng baâ meå (hònh 7). Namgiúái àaåt àïën bûúác ngoùåt naây muöån hún,vúái hêìu hïët àïìu trúã thaânh ngûúâi cha úãtuöíi 25-29.

Khaã nùng vaâ mûác àöå sùén saâng cuãanhûäng öng böë baâ meå treã tuöíi trong viïåcàêìu tû cho con caái mònh laâ yïëu töë quantroång nhêët quyïët àõnh kïët cuåc cuãa

nhûäng thïë hïå tûúng lai. Thanh niïn coáxu hûúáng ñt àêìu tû cho viïåc kïë hoaåchhoaá gia àònh hoùåc cho dõch vuå chùm soácsûác khoeã baâ meå. Àoá laâ lyá do vò sao chñnhphuã coá thïí seä phaãi tham gia vaâo nhûängtrûúâng húåp maâ nïëu khöng coá sûå canthiïåp cuãa chñnh phuã thò röët cuöåc coá leä seächó coân laâ nhûäng quyïët àõnh caá nhên.Möåt luêån cûá nûäa lyá giaãi cho viïåc chñnhphuã phaãi àêìu tû höî trúå quaá trònh chuyïínsang cuöåc söëng laâm cha laâm meå naây laâàïí àaãm baão sûå cöng bùçng. Tó lïå phêìntrùm söë phuå nûä sinh con lêìn àêìu tiïntrûúác khi àïën tuöíi 15 trong nguä phên võ(phên chia theo mûác taâi saãn) thêëp nhêëtcao hún àaáng kïí so vúái caác nguä phên võkhaác trong 15 nûúác nghiïn cûáu coá söëliïåu. Cú höåi kinh tïë haån chïë, khaã nùngtiïëp cêån dõch vuå yïëu keám, vaâ nhûängchuêín mûåc truyïìn thöëng vïì haânh vi tònhduåc, kïët hön, laâm cha meå, coá thïí khñch lïåviïåc kïët hön khi coân quaá treã - coá khi úãtuöíi 12, hoùåc thêåm chñ coân treã hún àöëivúái möåt söë em gaái (chûúng 6).

Dinh dûúäng vaâ dõch vuå sûác khoeãsinh saãn laâ nhûäng khoaãn àêìu tû quantroång nhêët vaâo vöën con ngûúâi nhùçmchuêín bõ cho thanh niïn trúã thaânh thïë hïåphuå huynh tiïëp theo. Tuy thiïëu dinhdûúäng khöng coân phöí biïën trong giúáitreã nhû trûúác àêy nhûng tònh traångthiïëu caác yïëu töë vi lûúång thò vêîn coân xaãyra. Vaâ trong khi viïåc sûã duång caác dõchvuå kïë hoaåch hoaá gia àònh, chùm soác sûáckhoeã baâ meå vaâ treã em àang tùng lïn úãnhiïìu nûúác thò úã caác nûúác khaác, tó lïå naâyvêîn coân thêëp. Ngay caã khi mûác àöå sûãduång caác dõch vuå àoá àaä àûúåc caãi thiïånthò nhûäng phuå nûä treã vaâ baâ meå sinh conlêìn àêìu vêîn thûúâng xuyïn khöng nhêånàûúåc chuáng möåt caách àêìy àuã.

Thûåc hiïån chûác nùng cöng dênTuöíi treã laâ luác con ngûúâi bùæt àêìu àûúåclùæng nghe vaâ ghi nhêån bïn ngoaâi gia


Hònh 7: Tó lïå lêåp gia àònh tùng theo àöå tuöíi

12 2418Tuöíi

0


50

Ài hoåc


Ài laâm

Lêåp gia àònh


àònh cuãa hoå (hònh 8). Hoå àaä khùèng àõnhàûúåc baãn sùæc riïng vúái tû caách laâ tûâng caánhên trong khi bùæt àêìu coá nhûäng taácàöång qua laåi möåt caách àöåc lêåp vúái cöångàöìng xung quanh. Chó àún giaãn laâ àaätrúã thaânh thaânh viïn cuãa cöång àöìng, hoåbùæt àêìu coá quyïìn (noái möåt caách cöngtêm) vaâ nghôa vuå (àoáng thuïë). Chûácnùng cöng dên cuäng nhêën maånh àïëncaách thûác maâ caá nhên coá thïí buöåc caáccöng chûác phaãi coá traách nhiïåm vúáinhûäng haânh àöång cuãa hoå, àoâi hoãi cönglyá, vaâ chung söëng vúái caác nhoám dên töåc,tön giaáo khaác nhau. Quyïìn boã phiïëuthûúâng àûúåc àaãm baão àöëi vúái nhûängcöng dên tûâ 18 tuöíi trúã lïn. Mûác àöå sùénsaâng vaâ khaã nùng thûåc haânh nhûängquyïìn vaâ nghôa vuå cöng dên àoá àûúåchònh thaânh ngay tûâ àêìu cuöåc àúâi, vaâmöåt khi àaä hònh thaânh thò chuáng coá xuhûúáng rêët lêu bïìn (chûúng 7).

Khöng coá cú höåi àûúåc tham gia coáhiïåu quaã vúái tû caách cöng dên, sûå bêëtbònh cuãa giúái treã coá thïí bõ hêm noáng trúãthaânh haânh vi baåo lûåc, dêîn àïën sûå bêëtöín àõnh kinh tïë xaä höåi vaâ nhûäng àöëmlûãa chêm ngoâi cho nhûäng tranh chêëpnoáng boãng dai dùèng. Möåt trong nhûängnguyïn nhên ban àêìu cuãa cuöåc xungàöåt sùæc töåc giûäa ngûúâi Sinhalese vaângûúâi Tamil úã Xri Lanka xuêët phaát tûâ sûåphêîn nöå cuãa sinh viïn Tamil, nhûängngûúâi maâ caánh cûãa trûúâng àaåi hoåc vaâ têëtcaã caác kïnh tham gia dên sûå khaác àïìu bõkheáp laåi trûúác mùæt hoå.16

Àïën lûúåt mònh, sûå tham gia chñnhtrõ chñnh thûác vaâ vaâo caác töí chûác xaä höåi,möåt yïëu töë thiïët yïëu àöëi vúái cöng taácquaãn trõ nhaâ nûúác hiïåu quaã, laåi laâ àiïìukiïån cêìn cho àêìu tû tû nhên vaâ tùngtrûúãng. Chuáng múã röång khaã nùng tiïëpcêån cú höåi kinh tïë, àùåc biïåt laâ vúái nhûängnhoám trûúác àêy bõ gaåt ra ngoaâi lïì, maâàiïín hònh nhêët laâ phuå nûä. Chuáng cuängcoá thïí cuãng cöë haânh àöång têåp thïí nhùçm

tùng aáp lûåc buöåc chñnh phuã phaãi cungcêëp dõch vuå cöng coá chêët lûúång.

______________

Caác bûúác ngoùåt (cuöåc àúâi) naây àanxen vaâo nhau (xem hònh 8). Möåt söë baåntreã coá cuöåc àúâi suön seã vaâ chó phaãi traãiqua möåt hoùåc hai sûå chuyïín àöíi möåtluác. Söë khaác coá thïí phaãi laâm nhiïìunhiïåm vuå möåt luác: ài hoåc, laâm thïm, lêåpgia àònh, hoaåt àöång tñch cûåc vaâ tham giavaâo caác höåi àöìng àõa phûúng. Àoá laâ lyádo maâ chñnh saách laâm thay àöíi möåtquyïët àõnh trong bûúác ngoùåt naây laåi coáthïí taác àöång dïî daâng àïën möi trûúângàêìu tû taåo vöën con ngûúâi trong nhûängbûúác ngoùåt khaác.

Vò caác kyä nùng cú baãn úã trûúângàûúåc trang bõ tûâ rêët súám cho nïn khöngàûúåc àêìu tû vaâo giaáo duåc coá thïí laâmtùng caái giaá phaãi traã àïí theo àuöíi möåtlöëi söëng laânh maånh vaâ àïí ài laâm. Tûúngtûå, caác haânh vi ruãi ro seä gêy ra nhûäng caáichïët súám cuãa nam thanh niïn hoùåc viïåcsinh con súám ngoaâi yá muöën cuãa caác emgaái coá thïí laâm giaãm àaáng kïí khaã nùngtrúã laåi trûúâng hoåc cuãa hoå. Thêët nghiïåpkeáo daâi coá thïí laâm naãn loâng khöng

Töíng quan 13

"Thanh niïn luön coá ûúácmú; chuáng töi khöng baogiúâ thöi hy voång. Àöëi vúáiàiïìu naây, nhaâ nûúác cêìncoá vai troâ laâ ngûúâi hûúángdêîn àïí tùng cûúâng thûåchiïån dên chuã, vaâ taåo chogiúái treã nhiïìu khoaãngkhöng hún àïí tham giavaâo chñnh trõ vaâ kinhdoanh."

Flor de Maria, 24 tuöíi, Pïru

Hònh 8: Mûác àöå tham gia dên sûå tùng theoàöå tuöíi

12 2418Tuöíi

0


50

Ài hoåc


Ài laâm

Lêåp gia àònhThûåc hiïån vai troâ cöng dên


muöën tiïëp tuåc àêìu tû vaâo giaáo duåc, sûåcùng thùèng tinh thêìn, lêåp gia àònh muöånvaâ sûå thïí hiïån tiïu cûåc vai troâ cöng dên.

Nhûäng bûúác ngoùåt (cuöåc àúâi) naâycoá thïí coá nhûäng quyä àaåo rêët khaác nhaugiûäa caác giúái. ÚÃ tuöíi dêåy thò, sûå chuyïínàöíi úã caác em gaái trûúãng thaânh khaác xavúái sûå chuyïín àöíi úã caác em trai. Sûå kiïånnaây àaánh dêëu khaã nùng coá thïí laâm meå -dêîn àïën nhiïìu quan ngaåi cuãa xaä höåi vïìviïåc phaãi baão vïå caác em gaái, àöi khi àïënmûác nhòn chung laâ cêëm àoaán caác em –vaâ cuäng laâ thúâi àiïím maâ caác em traiàûúåc chúâ àúåi seä ài laâm àïí coá thu nhêåp(xem Tiïu àiïím vïì giúái sau chûúng 2cuãa Baáo caáo).

Chñnh saách khöng nïn chó chuá troångàïën cú höåi cuãa thanh niïn, maâ coân caãnùng lûåc vaâ cú höåi thûá hai cuãa hoå nûäaMöåt söë thaách thûác trong viïåc hònh thaânhvöën con ngûúâi trong nhûäng bûúác ngoùåtcuãa thanh niïn cêìn phaãi laâm tûâ “bïncung” – àoá laâ sûå thiïëu cú höåi tiïëp cêåndõch vuå vaâ kinh nghiïåm laâm viïåc, laânhûäng yïëu töë hònh thaânh vöën con ngûúâi.Caác thaách thûác khaác thò liïn quan àïën“bïn cêìu” vò nhûäng haânh vi phaãn aánhquaá trònh quyïët àõnh trong àiïìu kiïånthiïëu thöng tin, nguöìn lûåc hoùåc kinhnghiïåm. Caã hai loaåi naây àïìu coá thïí khùæcphuåc àûúåc nïëu coá nhûäng chñnh saáchàuáng àùæn.

Têët caã caác nûúác àïìu àaä coá nhûängchñnh saách vaâ chûúng trònh taác àöångàïën cuöåc söëng cuãa thanh niïn. Hoå coátrûúâng phöí thöng, àaåi hoåc, caác qui àõnhtrïn thõ trûúâng lao àöång, bïånh viïån vaâluêåt phaáp cho pheáp thanh niïn àûúåc boãphiïëu. Caác chiïën lûúåc àõnh hûúáng chohoå chuã yïëu àûúåc xêy dûång tûâ nhûäng böångaânh àaä àûúåc töí chûác chùåt cheä. Baáo caáonaây sûã duång lùng kñnh cuãa thanh niïnàïí àaánh giaá nhûäng chiïën lûúåc àoá. Liïåunhûäng chiïën lûúåc naây coá phuâ húåp vúái

nhûäng bûúác ngoùåt cuöåc àúâi vaâ möitrûúâng cuãa thanh niïn hay khöng?Chuáng àaä àuã àïí àaáp ûáng nhu cêìu cuãathanh niïn chûa?

Xuêët phaát àiïím cuãa sûå àaánh giaá naâylaâ nïìn taãng vûäng chùæc cho vöën conngûúâi tñch luäy àûúåc trûúác khi trûúãngthaânh – àoá laâ viïåc aáp duång nguyïn tùæccuãa caác mö hònh àêìu tû vöën tûâ lêu àaäàûúåc cöng nhêån trong kinh tïë hoåc.17

Khöng chó dûâng laåi úã viïåc höî trúå sûåchuêín bõ cho caác em nhoã dûúái 12 tuöíi,baáo caáo naây sûã duång möåt khung mêîutaách lùng kñnh cuãa thanh niïn thaânh balùng kñnh höî trúå lêîn nhau àïí xoaáy sêuvaâo caác chñnh saách vaâ phoáng to taác àöångcuãa chuáng (chûúng 9). Khung mêîu naâymúã röång mö hònh vöën con ngûúâi bùçngcaách khöng chó coi chñnh phuã vaâ giaàònh, maâ caã caác thanh niïn, cuäng laâ caácnhaâ àêìu tû tiïìm nùng.

● Lùng kñnh thûá nhêët chuá troång àïënkhoaãng caách vïì cú höåi àïí gêy dûångvöën con ngûúâi vaâ àïën caác chñnh saáchnhùçm giuáp thanh niïn tñch luäy, hoaânthiïån vaâ sûã duång caác kyä nùng.

● Lùng kñnh thûá hai chuá troång àïënnùng lûåc cuãa thanh niïn khi hoå lûåachoån caác cú höåi múã ra cho hoå vaâ caácchñnh saách cung cêëp thöng tin vaâ taåoàöång lûåc àïí giuáp hoå àûa ra caácquyïët àõnh töët.

● Lùng kñnh thûá ba chuá troång àïën viïåckhùæc phuåc nhûäng kïët cuåc khöngmong muöën vaâ caác chñnh saách taåo cúhöåi thûá hai nhùçm àûa thanh niïnquay trúã laåi con àûúâng gêy dûångàûúåc vöën con ngûúâi cho tûúng laicuãa hoå.

Cuäng nhû ba lùng kñnh naây phaãi ùnkhúáp vúái nhau àïí cho ta hònh aãnh roä neáttrong têìm ngùæm, caác chñnh saách cuängphaãi àûúåc phöëi húåp chùåt cheä vúái nhau àïí


coá àûúåc taác àöång töëi àa. Cú höåi coá thïí bõboã lúä nïëu nùng lûåc têån duång chuáng yïëukeám hoùåc bõ sai hûúáng. Coá àûúåc nùng lûåcra quyïët àõnh töët hún coá thïí khiïën ngûúâita phêîn nöå khi thêëy caác cú höåi thua xanhûäng gò maâ hoå mong àúåi. Khöng coáàûúåc cú höåi laâm laåi coá thïí dêîn àïën tònhtraång rúi tûå do. Möåt söë bûúác ngoùåt coá thïíàûúåc soi chiïëu roä neát bùçng lùng kñnhmong ûúác naây hún laâ lùng kñnh khaác. Thñduå, trong nhûäng bûúác ngoùåt theo hûúángduy trò löëi söëng laânh maånh vaâ lêåp giaàònh, caác kïët cuåc phêìn lúán chõu aãnhhûúãng búãi caác haânh vi cuãa thanh niïn, vòthïë cêìn nhêën maånh àïën nùng lûåc.

Nhòn nhêån caác chñnh saách ngaânh vaâchñnh saách cuãa caã nïìn kinh tïë dûúáinhûäng lùng kñnh coá thïí khiïën chuáng trúãnïn “gêìn guäi vúái thanh niïn” qua viïåcnhêån diïån khoaãng caách vaâ xaác àõnh ûutiïn. Yïu cêìu thu heåp khoaãng caáchkhöng nhêët thiïët coá nghôa laâ baân tay àöålûúång cuãa chñnh phuã phaãi nêng àúä têët caãmoåi ngûúâi – ngay caã khi coá yá àõnh roä

raâng thò nhiïìu chñnh phuã vêîn thiïëunguöìn lûåc vaâ nùng lûåc àïí tiïën haânh têëtcaã caác khoaãn àêìu tû cêìn thiïët. Thay vòthïë, caác chñnh saách cöng cêìn caãi thiïånmöi trûúâng àïí thanh niïn, vúái sûå giuápàúä cuãa gia àònh, coá thïí tûå àêìu tû chochñnh mònh - bùçng viïåc xûã lyá caác yïëu töëchi phñ, ruãi ro vaâ lúåi nhuêån dûå kiïën khiàêìu tû vaâo con ngûúâi, y hïåt nhû nhûänggò hoå seä laâm vúái doanh nghiïåp. Ba phêìntiïëp theo seä böí sung vaâo vïë bïn phaãi cuãahònh 9 bùçng nhûäng thñ duå vïì caác chñnhsaách vaâ chûúng trònh cuå thïí.

Caác chñnh saách múã röång cú höåiPhaát triïín vaâ khai thaác vöën con ngûúâicuãa thanh niïn trúã thaânh nhûäng thaáchthûác àùåc biïåt khi söë ngûúâi söëng soát saucaác bïånh têåt mùæc phaãi thúâi niïn thiïëu vaâsöë ngûúâi töët nghiïåp tiïíu hoåc tùng lïn.Khöng giaãi quyïët nhûäng thaách thûác naâycuäng coá nghôa laâ chuyïín sûå àoái ngheâosang cho caác thïë hïå kïë tiïëp, vò nhûängkïët cuåc àaáng buöìn cuãa thanh niïn ngaây

Töíng quan 15

Hònh 9: Caác bûúác ngoùåt àûúåc nhòn qua ba lùng kñnh àïí soi chiïëu caác chñnh saách vaâ khuyïëch àaåi caác taác àöång

Chñnh saách gêìn guäi

vúái thanh niïn

Hoåc vêën thêëp vaâ hiïíu biïët

ngheâo naân vïì nhûäng kyä nùng cú

baãn, cho duâ àaä hoåc xong tiïíu hoåc

Hêåu quaã cuãa nhûäng kïët cuåc

àaáng buöìn keáo daâi dai dùèng hún so vúái

úã ngûúâi lúán

Viïåc khùæc phuåc töën keám hún àöëi vúái ngûúâi lúán

Cú höåi Nùng lûåc

LÙNG KÑNH THANH NIÏN

Cú höåi thûá hai

Laâ nhûäng ngûúâi ra quyïët àõnh

thiïëu kinh nghiïåm.

Vêîn àang hònh thaânh tñnh caách vaâ súã thñch

Thiïëu nguöìn lûåc

Thiïín cêån vaâ maåo hiïím

Chñnh saách aãnh hûúãng àïën viïåc taåo vöën con ngûúâi trong nhûäng bûúác ngoùåt cuãa thanh niïn.

• Chñnh saách vaâ thïí chïë cuãa nïìn kinh tïë: öín àõnh vô mö, möi trûúâng àêìu tû, quaãn trõ nhaâ nûúác, caác qui àõnh cuãa thõ trûúâng lao àöång.

• Giaáo duåc• Àaâo taåo• Dõch vuå y tïë• Phuác lúåi vaâ dõch vuå gia

àònh• Cú súã haå têìng

Khöng àûúåc ài hoåc àêìy àuã úã cêëp phöí thöng

cú súã vaâ trung hoåc phöí thöng

Ñt cú höåi viïåc laâm

Khöng coá chöî cho

sûå tham gia dên sûå

nay seä chuyïín sang con caái cuãa hoå. Caácnûúác àaä vaâ àang phaá vúä àûúåc voângxoaáy naây bùçng viïåc nêng cao kyä nùng cúbaãn cho ngûúâi lúán vaâ thanh niïn trûúãngthaânh, àaáp ûáng nhu cêìu vïì nhûäng kyänùng thêåm chñ àoâi hoãi cao hún vaâ böitrún cho sûå khúãi àêìu vaâ cöng viïåc dênsûå cuãa thanh niïn.

Nêng cao kyä nùng cú baãn - canthiïåp súám hún vaâo voâng àúâi vaâ chuátroång àïën chêët lûúång Baâi hoåc tûâ giai àoaån múã röång giaáo duåc öìaåt trong thêåp niïn 80 vaâ 90 àaä roä raâng -múã röång chöî hoåc nhanh choáng coá thïíphaãi traã giaá vïì chêët lûúång, phaãn aánh quatònh traång tó lïå nhêåp hoåc thò cao nhûngthaânh tñch hoåc têåp laåi thêëp. ÚÃ Maröëc vaâNamibia, hún 80% söë treã em ài hoåc àïìutheo àïën lúáp cuöëi cuâng cuãa bêåc tiïíu hoåc,nhûng chûa àïën 20% laâm chuã àûúåc úãmûác töëi thiïíu söë kiïën thûác àûúåc hoåc(chûúng 3). Thanh niïn cuäng àaä phaãi traãgiaá, rêët nhiïìu ngûúâi lúán àaä hoåc xong tiïíuhoåc nhûng khöng àuã àïí trúã thaânhnhûäng thaânh viïn coá hoåc thûác vaâ biïëttñnh toaán cuãa xaä höåi. Vò thïë, caác lùngkñnh thanh niïn àaä cuãng cöë thïm choquan àiïím - möåt vêën àïì àaä àûúåc àïì cêåprêët nhiïìu trong caác baáo caáo giaám saátquöëc tïë18 - laâ phaãi cên àöëi giûäa viïåc múãröång söë lûúång hoåc sinh hoåc tiïíu hoåc vúáiviïåc àaãm baão möåt tiïu chuêín chêët lûúångtöëi thiïíu.

Caác nûúác nïn laâm gò? Thûá nhêët,phaãi ào lûúâng àûúåc chñnh xaác chêëtlûúång. Söë lûúång coá thïí àaä àûúåc nhêënmaånh, vò ào söë ngûúâi ài hoåc vaâ tó lïå töëtnghiïåp dïî hún nhiïìu so vúái kïët quaã hoåctêåp. Àiïìu naây àang dêìn thay àöíi cuângvúái viïåc aáp duång caác baâi thi chuêín hoaácho pheáp so saánh àûúåc giûäa caác trûúângtrong tûâng nûúác vaâ giûäa caác nûúác.19

Thûá hai, haäy xeát àïën hïå thöëng hoåctêåp trong caã àúâi chûá khöng chó giaáo duåc

mêìm non, tiïíu hoåc, trung hoåc vaâ àaåi hoåcmöåt caách riïng reä. Vúái nhiïìu nûúác, àiïìunaây coá nghôa laâ phaãi cuãng cöë nïìn taãngtrûúác khi treã em àïën tuöíi trûúãng thaânhthöng qua viïåc àêìu tû súám vaâo dinhdûúäng, sûác khoeã vaâ phaát triïín têm lyá xaähöåi. ÚÃ nhiïìu nûúác rêët khaác nhau tûâGiamaica, Philñppin, Thöí Nhô Kyâ àïënMyä,20 viïåc cuãng cöë caác chûúng trònh chùmsoác treã vaâ chûúng trònh mêìm non àaä laâmtùng àiïím thi, tó lïå töët nghiïåp phöí thöngvaâ thêåm chñ coân laâm giaãm tó lïå phaåm töåitrong nhoám àöëi tûúång tham gia chûúngtrònh khi hoå bûúác vaâo àöå tuöíi 20 (hònh 10).

Trang bõ nhûäng kyä nùng cú baãn chomöåt xaä höåi vêån haânh hiïåu quaã coá thïí àoâihoãi phaãi phöí cêåp giaáo duåc phöí thöng cú


"Coá nhûäng vêën àïì rêëtthûåc tiïîn trong cuöåcsöëng nhûng khöng àûúåctrûúâng trung hoåc àïì cêåpàïën, chùèng haån nhû laâmthïë naâo àïí àöëi mùåt vaâgiaãi quyïët caác vêën àïì."

Möåt thanh niïn Önàuraát,

Thaáng 1, nùm 2006

Hònh 10: Can thiïåp súám luác coân nhoã (úã tuöíi 1-5) coá nhûäng taác àöång lêu daâi àïën thanh niïn(úã tuöíi 13-18)

0

100

80

60

40

20

Tó lïå vêîn coân ài hoåc

Àûúåc àaâo taåo kyä nùng laâm

cha meå

Khöng àûúåc àaâo taåo kyä nùng

laâm cha meå

Coá sûå kñch thñch têm lyá

Khöng àûúåc kñch thñch

têm lyá

Thöí Nhô Kyâ Giamaica

Nguöìn: Walker vaâ caác taác giaã khaác (2005), vaâKagitcibasi vaâ Bekman (2001).Chuá thñch: ÚÃ Thöí Nhô Kyâ, sûå can thiïåp trongböën nùm tûâ luác 3 tuöíi àïën 9 tuöíi, bao göìm caãviïåc àaâo taåo kyä nùng vaâ tröng treã ban ngaây.Chó nhûäng kyä nùng nuöi con múái coá taác àöångkïë thûâa àïën têån àöå tuöíi 13-15. ÚÃ Giamaica,treã em úã tuöíi 1-2 àûúåc kñch thñch têm lyáchuyïn nghiïåp trong 2 nùm, vaâ sau àoá àûúåctiïëp tuåc úã tuöíi 17-18. Caã hai àïìu laâ nhûängnghiïn cûáu taác àöång coá àöëi chûáng.

súã, nhû nhiïìu nûúác àaä laâm. Möåt lêìn nûäa,khöng nïn laâm àiïìu naây vúái caái giaá phaãitraã vïì chêët lûúång. Xaác lêåp caác tiïuchuêín, xêy dûång hïå thöëng cöng nhêån vaâàaánh giaá, àaâo taåo vaâ àöång viïn giaáoviïn, tùng cûúâng tñnh traách nhiïåm cuãalaänh àaåo nhaâ trûúâng vúái caác bêåc phuåhuynh hoåc sinh vaâ cöång àöìng àõaphûúng chó laâ möåt söë trong nhiïìu giaãiphaáp (chûúng 3). Vò viïåc chuá troång àïënchêët lûúång khöng phaãi laâ khöng töënkeám nïn caái coá thïí taåm trò hoaän cho àïëncêëp trung hoåc phöí thöng vaâ cao hún laâviïåc tuyïín choån vaâ hoåc theo chuyïnban, àiïìu maâ nhiïìu nûúác àaä thûåc hiïån tûânhûäng cêëp hoåc súám hún. Thñ duå, trongcaãi caách giaáo duåc phöí thöng úã Chi Lï,têët caã viïåc hoåc chuyïn ban hûúángnghiïåp àïìu àûúåc chuyïín lïn cêëp trunghoåc phöí thöng nhùçm taåo dûång möåt cú súãkiïën thûác cú baãn vûäng chùæc hún.

Àaáp ûáng nhu cêìu vïì nhûäng kyä nùngvúái àoâi hoãi cao hún – tùng cûúângtñnh phuâ húåp cuãa giaáo duåc trunghoåc phöí thöng vaâ àaåi hoåcNgay caã khi caác nûúác coân àang phaãi vêåtlöån vúái nhûäng nhu cêìu cú baãn, thò nïìnkinh tïë toaân cêìu vêîn àoâi hoãi nhûäng kyänùng kyä thuêåt vaâ haânh vi cao hún, àùåcbiïåt laâ nhûäng kyä nùng àûúåc hònh thaânhtrong àöå tuöíi 15-24. Caånh tranh àaä laâmtùng cêìu vïì àöíi múái cöng nghïå àoâi hoãinhiïìu kyä nùng úã chêu AÁ vaâ chêu Myä Latinh, maâ hêìu hïët laâ trong nhûäng ngaânhxuêët khêíu, laâ nhûäng ngaânh coá xu hûúángàoâi hoãi tûúng àöëi nhiïìu lûåc lûúång thanhniïn (chûúng 4).

AÁp lûåc naây coá thïí àûúåc giaãi toaã nïëucaác trûúâng trung hoåc phöí thöng vaâ àaåihoåc cung cêëp àûúåc nhiïìu sinh viïn töëtnghiïåp. Nhûng chó àún thuêìn tùng söësinh viïn thò khöng àuã vò nöåi dung vaâcaách thûác truyïìn àaåt chuáng múái laânhûäng vêën àïì quan troång nhêët. Nïëu

chêët lûúång thêëp hoùåc caái àûúåc hoåc laåikhöng phuâ húåp vúái thõ trûúâng lao àöångthò tó lïå thêët nghiïåp coá thïí vêîn cao, ngaycaã vúái nhûäng ngûúâi coá hoåc vêën cao nhêët.Nhûäng nûúác nhû Nam Phi àang cöëgùæng àaáp ûáng nhu cêìu cuãa caác doanhnghiïåp vïì chêët lûúång vaâ sûå phuâ húåpbùçng caách àiïìu chónh laåi chûúng trònhhoåc têåp trung hoåc nhùçm nhêën maånh àïëntû duy thûåc haânh vaâ kyä nùng haânh vicuäng nhû àûa ra nhûäng mön hoåc coá tñnhkïët húåp nhiïìu hún giûäa lyá thuyïët vaânghiïåp vuå (chûúng 3). Chñnh saách liïnkïët caác cú súã àaâo taåo vúái nhûäng àún võsûã duång lao àöång tiïìm nùng thuöåc khuvûåc tû nhên thöng qua caác àúåt tham vêënthûúâng xuyïn vaâ nhûäng dûå aán húåp taácnghiïn cûáu giûäa trûúâng àaåi hoåc vaâdoanh nghiïåp, nhû úã Trung Quöëc, seä coátaác duång.

Nhûäng caãi caách nhû vêåy coá thïí rêëttöën keám vò chi phñ àún võ àïí àaâo taåo möåtsinh viïn vïì nhûäng kiïën thûác ngoaâi kiïënthûác cú baãn laâ rêët cao. Tònh traång thiïëugiaáo viïn daåy mön toaán vaâ khoa hoåc àùåcbiïåt nghiïm troång úã chêu Phi Haå Xahara.Coá thïí seä àaåt hiïåu quaã thöng qua viïåctaåo ra nhûäng àöång lûåc maånh meä hún chonhûäng ngûúâi quaãn lyá nhaâ trûúâng vaâ giaáoviïn, chùèng haån nhû caác hònh thûác traãlûúng dûåa vaâo kïët quaã cöng viïåc nhûmöåt söë nûúác hiïån nay úã chêu Myä La tinhàang aáp duång (chûúng 3).

Nhiïìu hïå thöëng giaáo duåc coá thïí múãröång vaâ caãi thiïån nhúâ àa daång hoaánguöìn kinh phñ. Caác gia àònh cuäng àangàoáng goáp àaáng kïí vaâo chi phñ giaáo duåcàaåi hoåc úã möåt söë nûúác – chiïëm túái 80%chi phñ úã caác nïìn kinh tïë tùng trûúãngmaånh vúái tó lïå nhêåp hoåc tûúng àöëi caonhû Trung Quöëc vaâ Haân Quöëc – khi hoåcaãm thêëy àiïìu àoá “àaáng àöìng tiïìn baátgaåo”. Nhûäng nûúác nhû Cöång hoaâ Seác,Thöí Nhô Kyâ, vaâ Urugoay, núi maâ tûnhên múái àoáng goáp 20% hoùåc ñt hún

Töíng quan 17

trong töíng chi phñ úã cêëp àaåi hoåc,21 thò coáthïí huy àöång thïm nguöìn lûåc thöng quahoåc phñ, húåp taác giûäa nhaâ nûúác vaâ tûnhên, caác hoaåt àöång taåo nguöìn thu cuãanhaâ trûúâng (tû vêën giaáo duåc, cho thuïcaác taâi saãn nhaân röîi, kinh doanh…) vaâhöî trúå cuãa caác nhaâ taâi trúå.

Caác chûúng trònh cho pheáp caãngûúâi giaâu lêîn ngûúâi ngheâo coá thïí caånhtranh bònh àùèng hún vúái nhau múái chóbûúác àêìu àûúåc thûã nghiïåm. Àiïìu rêëtchùæc chùæn laâ giaáo duåc àaåi hoåc “miïînphñ” vûâa khöng bïìn vûäng vïì taâi chñnhvûâa khöng hûúáng àûúåc lúåi ñch vaâongûúâi ngheâo, vò coá quaá ñt sinh viïnngheâo tòm àûúåc àûúâng vaâo caác trûúângàaåi hoåc. ÚÃ Urugoay, hún 60% söë hoåcsinh àûúåc miïîn hoåc phñ trong caác trûúângàaåi hoåc cöng lêåp nùçm trong hai nguäphên võ giaâu nhêët.22 Cho vay hoùåc hoåcböíng coá muåc tiïu daânh cho sinh viïnthuöåc caác gia àònh coá hoaân caãnh khoákhùn laâ nhûäng giaãi phaáp vûâa hiïåu quaãvûâa bïìn vûäng. Thñ duå, möåt söë nûúác àaätrúå cêëp cho caác trûúâng phöí thöng vaâ àaåihoåc tû nhên tuây theo söë sinh viïn thunhêåp thêëp theo hoåc úã caác trûúâng àoá. Caáctrûúâng naây àaä xin àûúåc hûúãng trúå cêëp,vaâ sau àoá àûúåc theo doäi àïí àaãm baão hoåàaáp ûáng àûúåc caác tiïu chuêín vïì chêëtlûúång (chûúng 3).

Tñch luäy kyä nùng nghïì nghiïåp - dúäboã caác raâo caãn khi bùæt àêìu ài laâmvaâ taåo thuêån lúåi thuác àêíy sûå cúàöångMúã röång cú höåi viïåc laâm cho thanh niïnseä coá taác duång roä rïåt nhêët khi noá dûåatrïn tùng trûúãng cuãa toaân böå nïìn kinhtïë, möåt yïëu töë kñch cêìu: nûúác lïn seä àêíycon thuyïìn cuãa thanh niïn lïn, cuâng vúáicon thuyïìn cuãa caác àöëi tûúång khaác.23

Trong nhiïìu nïìn kinh tïë, àõnh hûúángxuêët khêíu vaâ àêìu tû trûåc tiïëp nûúácngoaâi àaä laâm tùng cêìu vïì cöng nhên treã.

Cuâng vúái möåt nïìn giaáo duåc cú baãn húåplyá, nhûäng chñnh saách àoá àaä àûúåc xemnhû nguöìn göëc tùng trûúãng nhùçm giaãithñch cho “Sûå thêìn kyâ Àöng AÁ.”24 ÚÃInàönïxia, trong nhûäng ngaânh hûúángmaånh vïì xuêët khêíu nhû àiïån tûã hay dïåtmay, tó troång lao àöång treã cao gêëp húnhai lêìn mûác trung bònh quöëc gia – àoáthûåc sûå laâ nhûäng ngaânh “sûã duång nhiïìuthanh niïn” (chûúng 4). Nhûäng ngaânhnaây coá taác àöång khuyïën khñch àùåc biïåtàöëi vúái nhûäng nhoám ngûúâi trûúác kia bõloaåi trûâ, chùèng haån nhû phuå nûä treã úãPenang, Malaixia, nhûäng ngûúâi thamgia lûåc lûúång lao àöång tûâ 20-30 nùmtrûúác àêy vaâ àaä tiïëp liïåu cho sûå tùngtrûúãng cuãa ngaânh àiïån tûã coân non treã vaâlaâm thay àöíi khuön mêîu xaä höåi vïì phuånûä. Do àoá, chñnh saách múã cûãa nïìn kinhtïë vúái thûúng maåi tûå do dûúâng nhû àaäcoá lúåi cho thanh niïn. Lùng kñnh cuãathanh niïn khöng nhêët thiïët phaãi thayàöíi nhûäng chñnh saách naây – noá chó àúnthuêìn laâ cuãng cöë thïm cho lêåp luêån theoàuöíi nhûäng chñnh saách àoá ngay tûâ àêìu.

Lùng kñnh thanh niïn cuäng coá thïícoá nghôa laâ cêìn thay àöíi möåt söë chñnhsaách chung khi tñnh àïën nhûäng yá nghôacuãa chuáng àöëi vúái thanh niïn. Cuäng nhûtrûúâng húåp vúái nhûäng qui àõnh trong thõtrûúâng lao àöång àaä aãnh hûúãng bêët lúåiàïën nhûäng ngûúâi múái tham gia thõtrûúâng, nhûäng chñnh saách haån chïë sûålinh hoaåt vaâ cú àöång giûäa caác ngaânh coáxu hûúáng keáo daâi bûúác ngoùåt sang cuöåcsöëng ài laâm vaâ gêy trúã ngaåi cho thanhniïn nhiïìu hún laâ vúái nhûäng ngûúâi khaác.Luêåt baão àaãm viïåc laâm úã caác nûúác thuöåcOECD vaâ chêu Myä La tinh coá thïí laâmtùng thêët nghiïåp trong giúái treã (chûúng4). Nïëu tiïìn lûúng töëi thiïíu àûúåc quiàõnh quaá cao thò chuáng coá thïí khöngkhuyïën khñch viïåc laâm cho cöng nhênthiïëu tay nghïì, maâ chuã yïëu laâ nhûängcöng nhên treã - nhûäng ngûúâi múái bûúác


vaâo cuöåc söëng ài laâm cuãa mònh. Noái nhûvêåy khöng phaãi laâ àïí àaã phaá têët caãnhûäng àaåo luêåt vaâ qui àõnh nhû vêåy.Thay vò thïë, noá àoâi hoãi phaãi xêy dûångnhûäng chñnh saách baão àaãm möåt caáchthoaã àaáng nhûng khöng dêåp tùæt moåi cúhöåi daânh cho caác nhoám vöën àaä coá thïëbêët lúåi tûâ trûúác.

ÚÃ nhûäng nûúác ngheâo nhû BuöëckinaPhaxö, Gambia, Nicaragoa, Paragoay,Ruanàa vaâ Xiïra Lïön, nhiïìu thanhniïn coá xu hûúáng ài laâm trong khu vûåcphi chñnh thûác (chûúng 4). Mùåc duâ khuvûåc naây khöng giaãi quyïët àûúåc têët caãcaác vêën àïì vïì viïåc laâm cho thanh niïn –ngay caã viïåc baán rong ngoaâi phöë cuängàoâi hoãi nhûäng kyä nùng baán haâng vaâ

giao tiïëp nhêët àõnh vaâ àiïìu kiïån laâmviïåc cuäng rêët khùæc nghiïåt – nhûng coábùçng chûáng cho thêëy noá coá thïí laâ nhûängmöëc khaá chùæc chùæn vaâ hiïåu quaã, àöi khiàïí tiïën túái viïåc laâm chñnh thûác.

Nïëu nhûäng cöng viïåc naây chó laâ nêëcthang àêìu tiïn chûá khöng phaãi cuöëicuâng trïn nêëc thang kyä nùng thò thanhniïn phaãi coá khaã nùng cú àöång tûå do àïítranh thuã nhûäng cú höåi naãy sinh. Àaâotaåo thûåc haânh, trong àoá kïët húåp giûäa kyänùng nghïì nghiïåp vaâ kyä nùng ûáng xûã,coá thïí giuáp thanh niïn cú àöång hún.Nhûng thaânh tñch trûúác àêy cuãa nhaâtrûúâng vaâ thêåm chñ cuãa nhûäng töí chûácàaâo taåo cöng lêåp quöëc gia lúán trong viïåcàaâo taåo nhûäng kyä nùng nhû vêåy cuâng

Töíng quan 19

Khaã nùng di cû quöëc tïë cao nhêët úã cuöëiàöå tuöíi võ thaânh niïn vaâ bùæt àêìu tuöíi 20(xem hònh veä), vò thanh niïn chiïëm möåttó lïå lúán trong àöåi quên di dên cuãa thïëgiúái – vaâ thûúâng cuäng chiïëm phêìn lúántrong nhûäng di dên trúã vïì. Khoaãng möåtphêìn ba luöìng di dên tûâ têët caã caác nûúácàang phaát triïín àïìu úã àöå tuöíi tûâ 12 àïën24, vaâ möåt nûãa laâ trong àöå tuöíi 12-29. Sûåbuâng nöí dên söë treã úã caác nûúác àang phaáttriïín vaâ dên söë àang giaâ ài úã hêìu hïët caácnûúác phaát triïín seä tiïëp tuåc laâm tùng cêìuvïì di cû trong nhûäng nùm túái. Ngay caãkhi àoá thò phêìn lúán cêìu vïì di cû húåpphaáp cuãa thanh niïn vêîn chûa àûúåc àaápûáng, vúái 50 àïën 90% úã möåt söë nûúác chorùçng hoå seä di cû, thûúâng mang tñnh taåmthúâi, nïëu hoå coá cú höåi. Vò thïë, thanh niïnthûúâng phaãi tröng chúâ vaâo caác hònh thûácdi cû bêët húåp phaáp vaâ trúã thaânh naånnhên cuãa naån buön baán bêët húåp phaáp dïîdaâng hún so vúái nhoám ngûúâi lúán tuöíi.

Di cû cuãa thanh niïn coá taác àöånglúán vaâ trûåc tiïëp àïën tùng trûúãng vaâ giaãmngheâo thöng qua caác khoaãn tiïìn tûâ nûúácngoaâi chuyïín vïì vaâ sûå trúã vïì cuãa di dênvúái nhûäng kyä nùng thu thêåp àûúåc úã nûúác

ngoaâi. Vò thïë, noá coá thïí laâ möåt phûúngcaách quan troång àïí thanh niïn sûã duångvaâ phaát triïín vöën con ngûúâi cuãa mònhnhùçm giuáp xoaá àoái giaãm ngheâo úã baãnthên àêët nûúác cuãa hoå.

Núái loãng nhûäng haån chïë àöëi vúái viïåcdi cû daânh cho caác cöng nhên taåm thúâiseä laâ möåt caách maâ caác nûúác phaát triïín coáthïí giuáp àúä. Àïí töëi àa hoaá caác taác àöångàïën sûå phaát triïín, caác nûúác àang phaáttriïín cêìn nhûäng chñnh saách trong àoá:● tùng lúåi ñch tûâ nhûäng di dên treã tuöíi

hiïån coá, chùèng haån nhû giaãm búátchi phñ chuyïín tiïìn tûâ nûúác ngoaâi,taåo àiïìu kiïån tiïëp cêån àïën nguöìn taâichñnh, coân àöëi vúái nhûäng di dên trúãvïì, cêìn cöng nhêån nhûäng kyä nùngmaâ hoå àaä tñch luäy àûúåc úã nûúácngoaâi.

● múã röång cú höåi àïí caác thanh niïnkhaác coá thïí di cû bùçng caách giaãmchi phñ laâm höå chiïëu, dúä boã caác raâocaãn phaáp lyá àöëi vúái viïåc di cû, vaâxêy dûång nhûäng thoaã thuêån viïåc laâmtñch cûåc song phûúng.

● giaãm thiïíu ruãi ro cuãa viïåc di cûthöng qua caác chiïën dõch truyïìn

thöng nhùçm giaãm tònh traång buönngûúâi traái pheáp vaâ sûå lêy lan cuãanhûäng cùn bïånh truyïìn nhiïîm, vaâthöng qua viïåc múã röång cú höåi laâmviïåc taåi quï hûúng.taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi cho sûå trúã vïì

cuãa di dên, nhûäng ngûúâi àaä tñch luäyàûúåc nhiïìu kinh nghiïåm quñ baáu úã nûúácngoaâi bùçng caách caãi thiïån möi trûúângàêìu tû trong nûúác.

HÖÅP 3: Di cû quöëc tïë múã ra cú höåi vaâ thaách thûác cho thanh niïn

Phêìn trùm

09080706050403020100

4.54.03.53.02.52.01.51.00.5

Tuöíi

Trúã vïì

Di cû

Ngûúâi Mïhicö di cû luác treã vaâ trúã vïìMïhicö khi vêîn coân treã


lùæm cuäng chó chñnh xaác möåt phêìn. Coâncaách naâo nûäa khöng? Kinh nghiïåm cuãacaác nûúác tiïn tiïën vúái caác chûúng trònhthûåc têåp vaâ hoåc viïåc chñnh thûác, trongàoá cung cêëp “kinh nghiïåm laâm viïåc coácêëu truác” coá thïí laâ nhûäng baâi hoåc töët chocaác nûúác thu nhêåp trung bònh vöën àangphaát triïín nhanh choáng möåt khu vûåcviïåc laâm traã lûúng hiïån àaåi. ÚÃ caác nûúáckhaác, chûúng trònh hoåc viïåc theo kiïíutruyïìn thöëng trong caác doanh nghiïåpthuöåc khu vûåc phi chñnh thûác laâ khaá phöíbiïën, vaâ coá thïí sûã duång caác hònh thûácàöång viïn àïí nêng cao chêët lûúång vaâkhuyïën khñch sûå àöíi múái, nhû chûúngtrònh Jua Kali úã Kïnia (chûúng 4).

Möåt phûúng aán khaác daânh cho thanhniïn laâ tûå taåo viïåc laâm. Möåt söë trúã thaânhdoanh nhên do sinh kïë, söë khaác do cú höåi.Caã hai loaåi naây àïìu àûáng trûúác nhûäng trúãngaåi maâ tuöíi taác cuãa hoå khiïën hoå thiïåt thoâihún, chùèng haån nhû khaã nùng tiïëp cêånàïën vöën vaâ maång lûúái kinh doanh. Caácchûúng trònh cung cêëp nhûäng khoaãn vöën‘haåt giöëng’ àïí cuãng cöë nùng lûåc taâi chñnhvaâ caác möëi quan hïå àaä bùæt àêìu àûúåc thûåchiïån úã chêu Myä La tinh.

Sûå cú àöång giûäa caác vuâng àõa lyácuäng múã röång thïm cú höåi, vaâ thanhniïn cuäng àang chiïëm möåt tó lïå rêët lúántrong söë nhûäng ngûúâi di cû, kïí caã di cûàïën caác àö thõ cuäng nhû sang nûúác khaác.ÚÃ Trung Quöëc, 118 triïåu ngûúâi nöngthön àaä tòm kiïëm viïåc laâm bïn ngoaâilaâng xoám quï hûúng hoå, vaâ nhúâ nùngsuêët àang tùng dêìn úã khu vûåc nöngthön, sûå di cû naây khöng laâm giaãm àaángkïí saãn lûúång nöng nghiïåp. Nhûng didên khöng coá àûúåc khaã nùng tiïëp cêånbònh àùèng àïën caác dõch vuå xaä höåi nhûnhûäng cû dên coá höå khêíu úã thaânh thõ.Hoå cuäng khöng àûúåc hûúãng àêìy àuã baãohiïím xaä höåi vaâ lúåi ñch tûâ maång lûúái ansinh. Caác chñnh saách àiïìu hoaâ quaá trònhdõch chuyïín àïën thaânh phöë vaâ giûäa caác

nûúác, vñ duå nhû viïåc cöng nhêån quyïìncuãa di dên, seä hiïåu quaã vaâ cöng bùçngnhû àang àûúåc aáp duång hiïån nay úãTrung Quöëc.

Thanh niïn chiïëm möåt tó lïå lúántrong di cû quöëc tïë cuãa thïë giúái. Di cû seämúã röång cú höåi laâm viïåc (chûúng 8). Noácuäng múã röång sûå lûåa choån vïì giaáo duåc,nhêët laâ giaáo duåc bêåc cao. Cú höåi àûúåctheo hoåc phöí thöng khi trúã vïì nûúác cuängàang àûúåc múã röång nhúâ nhûäng khoaãntiïìn tûâ nûúác ngoaâi do cha meå hoùåc hoåhaâng laâ nhûäng di dên gûãi vïì. Caác biïånphaáp àûúåc thûåc thi úã nûúác gûãi tiïìn vaânûúác nhêån tiïìn coá thïí àaãm baão chonhûäng di dên têån duång àûúåc nhûäng cúhöåi naây (höåp 3).

Tham gia vaâo àúâi söëng dên sûå - tùngcûúâng tiïëng noái cuãa thanh niïn trongchñnh saách vaâ cung ûáng dõch vuå Cú höåi àûúåc lùæng nghe vaâ ghi nhêån nhûnhûäng cöng dên vaâ àûúåc tham gia vaâonhûäng saáng kiïën cuãa cöång àöìng àïìu rêëtquan troång àöëi vúái viïåc cung ûáng nhûängdõch vuå coá aãnh hûúãng trûåc tiïëp àïënthanh niïn. Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúáinùm 200425 àaä goåi sûå tham gia naây laâ“quyïìn lûåc cuãa khaách haâng”, vò baáo caáonaây cho rùçng noá coá thïí khiïën nhaâ cungûáng nhaåy beán hún trûúác nhûäng àöëitûúång quan troång – àoá laâ ngûúâi thuåhûúãng. Tiïëng noái cuäng coá yá nghôa quantroång vò khuynh hûúáng thanh niïn sûãduång tû caách cöng dên cuãa mònh dûúângnhû khaá lêu bïìn, vaâ viïåc tham gia súámvaâo àúâi söëng laâ möåt chó baáo töët vïì khaãnùng vaâ sûå sùén saâng tham gia trongtûúng lai. Laâm thïë naâo àïí chñnh phuã coáthïí khiïën cho tiïëng noái coá möåt võ thïë nöíitröåi maâ khöng bõ noá àe doaå?

Àöëi vúái àa söë thanh niïn, tham vêëntrûåc tiïëp vaâ ghi nhêån thöng qua sûå thamgia cuãa hoå vaâo viïåc quyïët àõnh vaâ thûåcthi chñnh saách coá thïí laâ möåt kïnh quan


"Chuáng töi chó àoáng vaitroâ quan saát viïn khi moåithûá àûúåc quyïët àõnhtrong cöång àöìng naây"

Möåt thanh niïn,Quêån Bonthe,

Xiïra LïönThaáng 2, nùm 2006

troång hún nhiïìu so vúái viïåc ài boã phiïëu.Nhûäng cú höåi àoá khöng chó bao göìmnhûäng kïnh àûúåc chñnh phuã taâi trúå maâcoân göìm caã caác töí chûác xaä höåi vaâ dên sûå,chùèng haån nhû hiïåp höåi nöng thön úãTêy Phi (kafoolu), caác trûúâng samba vaâcêu laåc böå thïí thao úã Braxin, hay 4-H vaâtöí chûác hûúáng àaåo sinh úã khùæp núi. Caácdõch vuå úã têìm quöëc gia, cho duâ laâ quênsûå hay dên sûå, cuäng laâ möåt kïnh nûäa maâcaác nûúác coá thïí khai thaác àïí coá àûúåc sûåtham gia chuã àöång. Caác chûúng trònhdõch vuå thanh niïn thaânh cöng nhêënmaånh àïën tñnh linh hoaåt àêìu vaâo laâthanh niïn, tñnh traách nhiïåm vaâ tñnh tûåchuã vïì töí chûác trong caác thiïët kïë cuãa hoå(chûúng 7).

Thûúâng thò thanh niïn dïî coá cú höåiàûúåc lùæng nghe hún vaâ coá taác àöång trûåctiïëp hún trong caác thiïët chïë àõa phûúng.ÚÃ Cearaá, Braxin, thanh niïn coá cú höåiàûúåc thêím tra ngên saách nhaâ nûúác vaânhêån diïån nhûäng saáng kiïën maâ trûúácàêy khöng nùçm trong chûúng trònh

nghõ sûå. Taác duång cuãa viïåc múã röångnhûäng cú höåi nhû thïë khöng chó àúngiaãn laâ àïí àaãm baão sûå öín àõnh – noáthûúâng laâ caách àïí coá àûúåc kïët quaã töëthún. Àêy cuäng laâ caách rêët töët àïí phaáttriïín kyä nùng ra quyïët àõnh.

Chñnh saách nêng cao nùng lûåc: Thanhniïn vúái tû caách laâ ngûúâi ra quyïëtàõnhLùng kñnh thanh niïn thûá hai chuá troångàïën sûå cêìn thiïët phaãi giuáp àúä thanhniïn quyïët àõnh vúái möåt nùng lûåc maånhmeä hún trong caác cú höåi cuãa cuöåc àúâi.Khi thanh niïn trúã thaânh ngûúâi lúán,nhûäng quyïët àõnh quan troång nhêët laåido cha meå hoå vaâ nhûäng ngûúâi giaâ caãtrong gia àònh quyïët àõnh thay cho hoå.Khi hoå nhiïìu tuöíi hún, viïåc ra quyïëtàõnh chuyïín tûâ cha meå vaâ gia àònh hoåsang chñnh baãn thên ngûúâi thanh niïn.Töëc àöå chuyïín giao naây thay àöíi rêët lúántuây theo tûâng bûúác ngoùåt. ÚÃ möåt söë xaähöåi, sûå chuyïín giao naây diïîn ra súám.

Töíng quan 21

"Àa söë thanh niïnGrudia hiïån nay nhêån rarùçng yïëu töë chuã chöët…trong viïåc tòm àûúåc möåtviïåc laâm phuâ húåp nùçm úãchñnh hoå."

Möåt thanh niïn Tbilixi, Grudia


Hònh 11

53%84%89%

32%65%82%

25%96%82%

43%

52%

65%

79%50%60%Ài laâm

Ài hoåc

Àaä lêåp gia àònh

Anbani Bùnglaàeát Ïtiöpia Irùæc Malaixia Römani Tagikixtan

39%18%82%

55%4%77%

Nguöìn:

Àöëi vúái nhiïìu xaä höåi khaác, noá chó diïîn ravúái möåt söë quyïët àõnh – vaâ cuäng chó khinaâo hoå àaä nhiïìu tuöíi hún. Àöëi vúái möåtsöë àöëi tûúång, chùèng haån nhû nûä thanhniïn trong caác xaä höåi truyïìn thöëng, núimaâ viïåc ra quyïët àõnh chó àún thuêìnchuyïín tûâ cha meå sang ngûúâi chöìng, thòsûå àöåc lêåp laâ khöng bao giúâ coá.

Nhûäng khaác biïåt naây àaä àûúåc minhhoaå rêët roä qua viïåc traã lúâi cuöåc àiïìu traquöëc tïë vïì àöëi tûúång tûâ 15 àïën 24 tuöíi,trong àoá coá hoãi ai laâ ngûúâi coá aãnh hûúãnglúán nhêët àïën caác quyïët àõnh vïì hönnhên, giaáo duåc vaâ nghïì nghiïåp (hònh11). Rêët ñt nûä thanh niïn Bùnglaàeát nghôrùçng hoå coá aãnh hûúãng lúán nhêët àïën viïåcài hoåc vaâ caác lûåa choån hön nhên cuãamònh. Traái laåi, thanh niïn Anbani,Malaixia, vaâ Rumani laåi thêëy àûúåc traoquyïìn àaáng kïí àïí tûå quyïët àõnh chomònh. Ngûúâi Ïtiöpia, Irùæc vaâ Taátgi thò coácêu traã lúâi lêîn löån. Kïët quaã àöëi vúái namgiúái phaãn aánh nhûäng tó lïå naây vúái möåtvaâi trûúâng húåp ngoaåi lïå (chûúng 2).Nam giúái Irùæc caãm thêëy ñt bõ kiïím soaátvïì cöng viïåc vaâ hoåc haânh hún phuå nûä;nam giúái Bùnglaàeát thêëy bõ kiïím soaátnhiïìu hún so vúái nûä giúái trong caác quyïëtàõnh vïì viïåc laâm vaâ hön nhên, nhûngkhöng trong vêën àïì giaáo duåc.

Ngay caã khi khöng coá sûå àöåc lêåptriïåt àïí, thanh niïn úã khùæp moåi núi cuängàïìu àûa ra nhûäng quyïët àõnh quantroång coá aãnh hûúãng àïën tûúng lai cuãahoå, ngay caã trong nhûäng cöång àöìngdûúâng nhû bõ troái buöåc nhiïìu nhêët búãitruyïìn thöëng. Nhûäng baån treã töët nghiïåptiïíu hoåc coá thïí theo hoåc nghiïm tuác cêëpphöí thöng chó àïí laâm haâi loâng cha meånhûng nhûäng nöî lûåc cuãa chñnh hoå seäàoáng vai troâ quan troång àöëi vúái sûåthaânh cöng cuãa hoå. Luêåt phaáp coá thïíkhöng cho pheáp caác cùåp vúå chöìng treãàûúåc kïët hön quaá súám, nhûng vêîn àûúåcquan hïå tònh duåc, maâ àiïìu naây coá thïí

dêîn àïën viïåc coá thai khöng mong muöën.Coá nghôa laâ hoå àang thûåc thi vai troâ “àaåidiïån” cuãa mònh, möåt khaái niïåm àûúåc caácnhaâ khoa hoåc xaä höåi àõnh nghôa laâ khaãnùng thanh niïn xaác àõnh muåc tiïu chomònh vaâ haânh àöång vò noá.26

Vai troâ àaåi diïån cêìn àûúåc cöngnhêån. Àiïìu àoá coá khi chó àún giaãn coánghôa laâ àaãm baão cho thanh niïn coá möåtcùn cûúác phaáp lyá, bao göìm caã nhûänggiêëy túâ cú baãn vöën rêët quan troång àïíàûúåc tiïëp cêån àïën nhûäng dõch vuå cú baãn.Nhûng chó cöng nhêån khöng thöi thòchûa àuã - ngûúâi àaåi diïån phaãi àûúåcthöng baáo, coá nguöìn lûåc, vaâ coá traáchnhiïåm. Tûác laâ, nïëu muöën giuáp thanhniïn têån duång àûúåc nhûäng cú höåi hiïåncoá thò hoå phaãi coá “nùng lûåc”. Caái gòquyïët àõnh nùng lûåc naây? Tiïëp cêån àïënthöng tin, àoâi hoãi phaãi coá nguöìn lûåc, vaâkhaã nùng xûã lyá thöng tin vaâ haânh àöångtheo nhûäng thöng tin àaä thu nhêån àûúåc.Caác chñnh saách coá thïí höî trúå caã ba khñacaånh naây.

Cung cêëp thöng tin cho thanh niïnThanh niïn biïët rêët nhiïìu. Hoå coá hoåcvêën cao hún nhûäng thïë hïå trûúác. Hoåcuäng laâ nhûäng ngûúâi sûã duång thûúângxuyïn hún nhiïìu möåt trong nhûängnguöìn thöng tin sùén coá nhêët hiïån nay -Internet (chûúng 8). Tuy nhiïn, coân rêëtnhiïìu àiïìu khaác cêìn àûúåc biïët, vaâ nïìntaãng kiïën thûác cuãa thanh niïn àïí thöngbaáo nhûäng quyïët àõnh then chöët vïì àêìutû vaâo vöën con ngûúâi vaâ haânh vi chêëpnhêån ruãi ro laâ vêîn chûa àuã. Nhùæc laåirùçng tó lïå hiïíu biïët vïì caách sûã duång baocao su rêët thêëp trong söë nûä thanh niïn úãchêu Phi, ngay caã trong söë nhûäng ngûúâicoá hoåc vêën (xem höåp 2). Möåt cuöåc àiïìutra vúái nhûäng thanh niïn coá àêìy àuãthöng tin vaâ hoåc vêën úã Viïåt Nam trongàöå tuöíi 14-25, tiïën haânh nùm 2003, àaächo thêëy, chûa àêìy 60% thanh niïn


nöng thön àaä tûâng nghe noái àïën bïånhlêåu hoùåc giang mai.27 Trong möåt nûúácmaâ tai naån giao thöng laâ nguyïn nhênchñnh gêy tûã vong vaâ thûúng têåt nghiïmtroång trong söë nhûäng ngûúâi úã àöå tuöíi15-19, núi maâ hún 70% thanh niïn thaânhthõ sûã duång xe maáy nhûng chó coákhoaãng möåt phêìn tû laâ àöåi muä baão hiïím- rêët nhiïìu thanh niïn chó àún giaãn laâkhöng àûúåc tuyïn truyïìn vïì giaá trõ baãovïå cuãa muä.

Caãi tiïën chûúng trònh àaâo taåo vaâ thöngtin vïì giaá trõ cuãa viïåc ài hoåc. Nhêåp têmnhûäng kyä nùng cuöåc söëng tûâ nhaâ trûúânglaâ caách chùæc chùæn nhêët àïí tùng cûúângnùng lûåc cuãa thanh niïn. Àiïìu naây khöngchó dûâng laåi úã nhûäng kyä nùng cêìn thiïët àïítiïëp tuåc ài hoåc vaâ ài laâm. Caác chûúngtrònh giaáo duåc sûác khoeã sinh saãn hoåcàûúâng coá thïí trau döìi thïm kiïën thûác vaâviïåc aáp duång haânh vi tònh duåc an toaân.28

Sûå can thiïåp bùçng giaáo duåc tònh duåc hoåcàûúâng úã Kïnia – cung cêëp nhûäng thöngtin cuå thïí cho caác em gaái, chùèng haån vïìtònh traång lêy nhiïîm HIV úã nhûäng ngûúâiàaân öng lúán tuöíi – àaä laâm giaãm viïåc mangthai (chûúng 5). Vaâ khöng coá bùçng chûángnaâo cho thêëy giaáo duåc tònh duåc laâm tùnghoaåt àöång tònh duåc trong giúái treã.

Tuy nhiïn, chó can thiïåp úã nhaâtrûúâng thöi thò chûa àuã, vò coá quaá nhiïìuthanh niïn úã caác nûúác àang phaát triïínboã hoåc. Àiïìu naây thûúâng laâ do àoáingheâo, nhûng cuäng coá thïí laâ vò thanhniïn khöng àûúåc thöng tin àêìy àuã vïì lúåiñch cuãa viïåc tiïëp tuåc hoåc haânh. ÚÃ Cöånghoaâ Àöminñch, chó àún giaãn laâ noái vúáicaác em trai vïì mûác chïnh lïåch trong thunhêåp “thûåc tïë” maâ giaáo duåc mang laåi,möåt caách can thiïåp khaá reã tiïìn, àaä laâmtùng tó lïå töët nghiïåp phöí thöng (höåp 4).

Khaão saát nhûäng phûúng aán ngoaâitrûúâng hoåc. Àêu laâ caách töët nhêët àïí

hûúáng vaâo nhûäng àöëi tûúång àaä boã hoåchoùåc chûa bao giúâ ài hoåc? Thaânh cöngtrong viïåc khöëng chïë sûå lêy lan cuãaHIV/AIDS úã Campuchia vaâ Thaái Lan laânhúâ nhûäng chiïën dõch truyïìn thöng coátöí chûác tiïën haânh thöng qua caácphûúng tiïån truyïìn thöng vaâ caác tuyïntruyïìn viïn.29

Tuy khoá coá thïí cho rùçng caác chiïëndõch naây àaä mang àïën nhûäng taác àöångnhû mong muöën vò coân nhiïìu yïëu töëaãnh hûúãng khaác nûäa, nhûng möåt vaâinghiïn cûáu cùån keä àaä cöë gùæng giaãiquyïët vêën àïì ài tòm nguyïn nhên naây.Chûúng trònh Lûåa choån Cuöåc söëng Töëthún àaä cung cêëp möåt töí húåp nhiïìu dõchvuå cho nûä thanh niïn (tuöíi tûâ 12-20) úãcaác vuâng xoám liïìu ngoaåi ö vaâ nöngthön úã ÊËn Àöå. Chûúng trònh naâytruyïìn baá caác thöng tin vïì sûác khoeã vaâdõch vuå sinh saãn, daåy nghïì, vaâ khuyïënkhñch viïåc trao quyïìn cho phuå nûäthöng qua caác mön giaãi trñ vaâ taâi liïåutruyïìn thöng. Phên tñch àa biïën àaä chothêëy nhûäng ngûúâi tham dûå chûúngtrònh cuäng àaä tham gia tñch cûåc húnnhiïìu vaâo caác quyïët àõnh then chöëttrong cuöåc söëng - chùèng haån nhû chitiïu trong höå gia àònh, thúâi àiïím kïëthön, vaâ coá nïn tiïëp tuåc ài hoåc nûäa haykhöng – so vúái nhûäng ngûúâi khöngtham dûå chûúng trònh.30

Têåp húåp kiïën thûác toaân thïë giúái thöngqua cöng nghïå múái nhû Internet àïíthöng tin cho thanh niïn. Möåt möitrûúâng töët hún cho àêìu tû tû nhên vaâocöng nghïå laâ àiïìu quan troång àöëi vúáithanh niïn. Hoå àùåc biïåt dïî sûã duångnhûäng hònh thûác tiïëp cêån cöng cöång,nhû caâ phï Internet, nïn viïåc qui àõnhcuãa chñnh phuã cho pheáp caác doanhnghiïåp àûúåc tham gia dïî daâng vaâonhûäng ngaânh naây seä coá taác duång. Caãicaách qui trònh cêëp pheáp úã Angiïri khiïën

Töíng quan 23

caác caá nhên coá thïí chi traã àûúåc dïî húnàïí àûúåc pheáp múã dõch vuå Internet àaädêîn àïën möåt sûå buâng nöí caâ phï Internettûâ nùm 1998 àïën 2000 (chûúng 8). Tuyvêåy, vò phêìn lúán thöng tin trïn Internetlaâ bùçng tiïëng nûúác ngoaâi nïn cêìn cöëgùæng bùæt tay vaâo viïåc àûa thïm caác nöåidung mang tñnh àõa phûúng. Nhiïìuthanh niïn cuäng cêìn àûúåc chó dêîn caáchthûác traánh nhûäng ruãi ro khi sûã duångInternet vaâ hoåc caách tòm kiïëm nhûängthöng tin àaáng tin cêåy trong vö söë caácnöåi dung coá sùén.

Caãi thiïån viïåc cung cêëp vaâ quaãn lyáthöng tin nhùçm àaãm baão caái gò cêìn phaãidaåy thò seä àûúåc daåy töët. Möåt söë ngûúâi coáyá àõnh trúã thaânh giaãng viïn laåi thûúângàûúåc àaâo taåo rêët keám. Giaãi quyïët vêën àïìnaây úã caác nûúác àang phaát triïín àoâi hoãiphaãi àaâo taåo giaãng viïn töët hún vaâ tùngthïm sûå àöång viïn khuyïën khñch àöëi vúáihoå. Dõch vuå hûúáng nghiïåp hoåc àûúâng coábiïíu hiïån khaã quan úã Chi Lï, Philñppin,Ba Lan, Rumani, Liïn bang Nga, NamPhi vaâ Thöí Nhô Kyâ. Möåt phaát hiïån nhêëtquaán laâ thaânh cöng coân tuây thuöåc vaâonhûäng thöng tin sùén coá daânh cho caán böåtû vêën (chûúng 3).

Hêåu quaã cuãa nhûäng kïët luêån thiïëuthöng tin, do tònh traång “nhiïîu” trongluöìng thöng tin, coá thïí rêët to lúán. Nhiïìunghiïn cûáu àaä cho thêëy, thanh niïn coáxu hûúáng phoáng àaåi mûác àöå hoaåt àöångtònh duåc vaâ caác haânh vi coá nguy cú caokhaác trong dên söë, àiïìu àoá àaä gêy thïmaáp lûåc àöëi vúái hoå khi muöën tuên thuã(chûúng 5). Trong nhiïìu xaä höåi, àùåc biïåtlaâ nhûäng ngûúâi treã tuöíi àang tòm kiïëmbaãn sùæc riïng, baån àöìng niïn cuäng coáaãnh hûúãng àïën caác quyïët àõnh cuãa hoåkhöng keám gò gia àònh hay nhaâ trûúâng.Vò thïë, cung cêëp thöng tin cho thanhniïn coá thïí coá hiïåu ûáng lan toaã àïënnhûäng ngûúâi khaác. Caác chûúng trònh àaäbùæt àêìu thu huát hoå laâm nhûäng ngûúâicung ûáng dõch vuå baán chuyïn traách, nhûBöå Y tïë cuãa Giamaica, cú quan àaäkhuyïën khñch hònh thûác hoåc têåp àöìngàùèng àêëu tranh chöëng HIV/AIDS.

Giuáp thanh niïn nùæm vûängnguöìn lûåcVò thanh niïn múái chó bùæt àêìu àöåc lêåp vïìtaâi chñnh nïn àûúng nhiïn hoå phaãi àûángtrûúác nhiïìu trúã ngaåi hún trong caác quyïëtàõnh tiïu duâng vaâ àêìu tû cuãa mònh. Quaãthûåc, möåt trong nhûäng nguyïn nhênkhiïën cho àöå tuöíi taách khoãi gia àònh


Liïåu caác em trai coá biïët vïì giaá trõ cuãaviïåc ài hoåc hay khöng? Khöng phaãiluác naâo cuäng biïët àuáng. ÚÃ Cöånghoaâ Àöminñch, möåt cuöåc àiïìu tranùm 2001 àöëi vúái caác em trai àangtheo hoåc nùm cuöëi cuãa cêëp tiïíu hoåcàaä so saánh lúåi suêët maâ caác em nhêånthûác àûúåc nïëu tiïëp tuåc ài hoåc vúái lúåisuêët thûåc tïë tñnh theo mûác chïnhlïåch vïì thu nhêåp ruát ra tûâ caác söë liïåuvïì tuöíi taác vaâ thu nhêåp khaác nhau.Nghiïn cûáu naây phaát hiïån thêëy caácem àaä ûúác tñnh chñnh xaác lúåi suêëtcuãa viïåc töët nghiïåp tiïíu hoåc (nhûngkhöng töët nghiïåp phöí thöng) ùnkhúáp vúái caác söë liïåu thu nhêåp àaäûúác tñnh. Tuy nhiïn, caác em àaäàaánh giaá rêët thêëp lúåi suêët cuãa viïåc töëtnghiïåp phöí thöng. Mûác thu nhêåptùng thïm trung bònh thûåc tïë àolûúâng àûúåc (tûâ caác cuöåc àiïìu tra)giûäa viïåc töët nghiïåp tiïíu hoåc vaâ phöíthöng laâ vaâo khoaãng 1.300 pïxöÀöminñch (khoaãng 200 àöla), tûác laâgêëp 10 lêìn so vúái mûác chïnh lïåch140 pïxö Àöminñch (khoaãng 21àöla) nhû caác em dûå kiïën (hònh veä).Sûå khaác biïåt naây laâ lúán nhêët àöëi vúáithanh niïn xuêët thên tûâ caác höå giaàònh ngheâo nhêët.

Sau àoá, möåt söë sinh viïn tûâ caác

trûúâng àûúåc choån ngêîu nhiïn àaäàûúåc thöng baáo vïì mûác thu nhêåpthûåc sûå ûúác lûúång àûúåc. Caác cuöåcàiïìu tra sau àoá trong nùm 2005 àaächo thêëy nhûäng ngûúâi àûúåc cungcêëp thöng tin coá khaã nùng ài hoåctiïëp trong nùm hoåc sau nhiïìu gêëp12% so vúái nhûäng ngûúâi khöng coáthöng tin.

HÖÅP 4: Biïët àiïìu gò thò töët cho baån: noái vúái thanh niïn vïì lúåiñch cuãa hoåc haânh coá thïí taác àöång àïën kïët quaã

0

5.000

4.000

3.000

2.000

1.000

Thu nhêåp tuêìn (àöìng Pïsö Àöminñc)

Mûác lúåi ñch tùng thïm ào lûúâng àûúåc

Mûác lúåi ñch tùng thïm

theo dûå kiïën

Chûa töët nghiïåp phöí thöngÀaä töët nghiïåp phöí thöng

Mûác thu nhêåp tùng thïm trung bònhthûåc sûå ào lûúâng àûúåc cuãa viïåc hoaânthaânh giaáo duåc phöí thöng úã Cöång hoaâÀöminñch cao hún nhiïìu so vúái mûácchïnh lïåch àûúåc dûå kiïën


àang ngaây caâng muöån hún, kïí caã úãnhûäng nûúác giaâu, laâ do nhûäng thanhniïn trûúãng thaânh phaãi dûåa vaâo giaàònh àïí coá àûúåc möåt nïìn taãng kinh tïëvûäng chùæc hún. Vúái nhûäng ngûúâi xuêëtthên tûâ caác gia àònh ngheâo hoùåc nhûängai vò lyá do naây hay lyá do khaác (möì cöi,gia àònh tan vúä) maâ khöng thïí dûåa vaâonguöìn lûåc cuãa gia àònh àûúåc nûäa, thò coáthïí phaãi bùæt àêìu bùçng möåt con àûúângcheo leo àïí coá àûúåc möåt sinh kïë bïìnvûäng – coân vúái nûä thanh niïn, àoá laâ möåtvõ thïë àaâm phaán yïëu úát trong gia àònh,nhêët laâ liïn quan àïën viïåc kïët hön vaâsinh con.

Lûåa choån àêìu tû vaâo kyä nùng àoâihoãi möåt chi phñ rêët lúán àöëi vúái thanhniïn. Chi phñ tûâ tiïìn tuái coá thïí rêët khaácnhau - vúái möåt nûãa söë sinh viïn trongcaác trûúâng àaåi hoåc dên lêåp úã AÁchentina,Braxin, Chilï vaâ Cölömbia, chi phñ naâybùçng khoaãng 30 àïën 100% GDP trïnàêìu ngûúâi.31 Ngay vúái sinh viïn úã caáctrûúâng àaåi hoåc cöng lêåp miïîn phñ, chiphñ cú höåi cuäng lúán. Vò caá nhên seä àûúåcàïìn àaáp lúán khi hoåc lïn àaåi hoåc nïnnhûäng chi phñ àoá khöng phaãi laâ möåt trúãngaåi raâng buöåc nïëu khaã nùng thanhkhoaãn cuãa noá khöng khoá khùn. Nhûngthûåc tïë laåi coá. Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy úãMïhicö cho thêëy höå gia àònh ñt coá xuhûúáng gûãi con cuãa mònh àïën caác trûúângàaåi hoåc nïëu thu nhêåp cuãa hoå taåm thúâigiaãm, cho duâ thu nhêåp daâi haån thûúângxuyïn cuãa hoå khöng thay àöíi.32

Caách roä raâng nhêët àïí dúä boã trúã ngaåinaây laâ cêëp tñn duång. Vò caác khoaãn vaythûúng maåi khöng daânh cho nhûäng sinhviïn ngheâo nhêët, nhûäng ngûúâi khöng coátaâi saãn thïë chêëp hoùåc sûå baão laänh cuãa böëmeå àûáng àùçng sau, nïn caác chûúngtrònh cho vay nhû thïë khöng thïí vêånhaânh hiïåu quaã cho sinh viïn nïëu khöngàûúåc nhaâ nûúác höî trúå. Hún nûäa, aáp lûåcàöëi vúái thanh niïn khi bùæt àêìu kiïëm

söëng vêîn tûúng àöëi cao, kïí caã khi hoåkhöng phaãi traã khoaãn núå vöën cao gêëpnhiïìu lêìn so vúái thu nhêåp ban àêìu cuãahoå. Nhiïìu àõnh chïë cöng cho thêëy khoácoá thïí quaãn lyá nhûäng chûúng trònh nhûvêåy do tó lïå hoaân traã vöën vay thêëp, nhêëtlaâ khi thêët nghiïåp trong thanh niïn khaáphöí biïën. Öxtrêylia àaä ài tiïn phongtrong viïåc aáp duång hïå thöëng cho pheáptraã núå dêìn tuây theo thu nhêåp cuãa sinhviïn töët nghiïåp, nhû àaä àûúåc theo doäiqua hïå thöëng thuïë. Caác nûúác coá thunhêåp trung bònh nhû Thaái Lan chó àïënbêy giúâ múái bùæt àêìu thñ nghiïåm chûúngtrònh àoá, möåt chûúng trònh rêët nïn giaámsaát vaâ àaánh giaá. ÚÃ caác nûúác coá hïå thöëngthuïë thu nhêåp keám phaát triïín, nhûängphûúng aán thay thïë nhû phiïëu hoåcàûúâng coá muåc tiïu vaâ taâi khoaãn hoåc têåpcaá nhên, möåt phûúng aán nhùçm khuyïënkhñch caá nhên tiïët kiïåm àïí ài hoåc, coá thïílaâ sûå lûåa choån töët hún (chûúng 3).

Haån chïë vïì thu nhêåp àang laâ möåttrúã ngaåi ngay caã àöëi vúái giaáo duåc phöíthöng úã caác nûúác àang phaát triïín. Vò chameå laâ nhûäng ngûúâi chñnh àïí höî trúåthanh niïn úã tuöíi naây nïn möåt söë khoaãntrúå cêëp àïí khuyïën khñch viïåc ài hoåc àaä

Töíng quan 25

"Tònh traång cuãa töi thêåtkhoá khùn: töi khöng thïíàïën trûúâng vò töi laângûúâi kiïëm söëng chñnhcuãa gia àònh. ÚÃ nöngthön, baån khöng coá cú höåiàïí hoåc sau giúâ lïn lúáp…töi àaä thi trûúåt àaåi hoåc"

Àaááng, 25 tuöíiBùæc Kaån, Viïåt Nam Thaáng 5 nùm 2006

"Trong vuâng cuãa töi,nïëu coá thïí thi àöî àaåi hoåcthò baån seä tiïëp tuåc hoåclïn nûäa. Nïëu thi trûúåt,baån seä ài böå àöåi hoùåc úãnhaâ chùn trêu".

Hoaâng (baån cuãaÀaáng), Bùæc Kaån,

Viïåt Nam Thaáng 5, nùm 2006

Hònh 12: Chûúng trònh traã tiïìn cho viïåc àïëntrûúâng

0

10

20

30

40

Phêìn trùm nhêåp hoåc úã caác trûúâng trung hoåc tùng lïn nhúâ chûúng trònh Opportunidades cuãa Mïhicö (1997-2001)

1 2Caác lúáp hoåc cuãa trûúâng trung hoåc

3

Em trai Em gaái

Nguöìn: Parker (2003)

àõnh hûúáng vaâo höå gia àònh, vaâ mûác trúåcêëp seä tuây theo viïåc àaåt àûúåc kïët quaãliïn quan àïën thanh niïn. Chûúng trònhOpportunidades cuãa Mïhicö àaä taåo ranhûäng àöång cú àoá bùçng caách seä trúå cêëplúán cho höå gia àònh nïëu caác em nûä (chûákhöng phaãi nam) vêîn coân ài hoåc. ÚÃ caácvuâng nöng thön, söë em gaái ài hoåc àuã caãba nùm liïìn cuãa trûúâng daânh cho treã 9-13 tuöíi àaä tùng maånh hún so vúái söë emtrai (hònh 12).

Möåt söë chûúng trònh saáng taåo àaä roáttrúå cêëp trûåc tiïëp àïën cho sinh viïn, nhêëtlaâ nûä thanh niïn - möåt phêìn laâ àïíkhuyïën khñch hoå hoåc têåp töët trïn ghïënhaâ trûúâng, nhûng phêìn khaác cuäng àïíàaãm baão rùçng hoå “laâm chuã” quyïët àõnhài hoåc, phaá vúä nhûäng àõnh kiïën vïì tuöíitaác gêy bêët lúåi cho viïåc hoåc haânh cuãa caácem gaái. Chûúng trònh Höî trúå Phiïëu hoåcphöí thöng daânh cho phuå nûä cuãaBùnglaàeát (FSSAP) àaä lêëy caác em gaái àöåtuöíi 11-14 laâm àöëi tûúång muåc tiïu, haângthaáng chuyïín tiïìn vaâo nhûäng taâi khoaãnngên haâng mang tïn caác em gaái, vúáiàiïìu kiïån hoå chûa kïët hön vaâ coá thaânhtñch hoåc têåp töët, àuã khaã nùng thi àöî(chûúng 6). Chûúng trònh naây chûaàûúåc àaánh giaá toaân diïån nhûng noá àaägiuáp söë em gaái nhêåp hoåc úã àoá tùng àöåtbiïën.33 Nhûäng chûúng trònh coá khuyïënkhñch nhû vêåy cuäng coá thïí chûa töët nïëuchuáng buöåc nhaâ cung ûáng chó tùng söëlûúång maâ chûa tùng chêët lûúång. Nhûängmöëi quan ngaåi vïì kïët quaã hoåc têåp trongvoâng àêìu cuãa FSSAP àaä àûúåc giaãi quyïëttrong caác chûúng trònh nöëi tiïëp.

Nhûäng chûúng trònh naây àaä laâmàûúåc nhiïìu viïåc chûá khöng chó giuáp caácem gaái àïën trûúâng. Chuáng cuäng laâm nöíibêåt vai troâ cuãa nguöìn lûåc trong viïåcnêng cao nùng lûåc cho nûä thanh niïn vúáitû caách laâ nhûäng taác nhên ra quyïët àõnhtrong gia àònh. Möåt söë trûúâng húåp kïëthön súám àûúåc daân xïëp laâ vò sûå tiïån lúåi

cho gia àònh vaâ böë meå hún laâ cho cùåp vúåchöìng treã. Tuy coá nhiïìu àöi khaá thaânhcöng, nhûng úã hêìu nhû têët caã caác nûúácvêîn coân nhûäng trûúâng húåp gêy töínthûúng vaâ bêët húåp phaáp, chùèng haån nhûviïåc trao àöíi cö dêu coân rêët treã, coá khicoân chûa àïën 12 tuöíi, cho nhûäng ngûúâiàaân öng nhiïìu tuöíi hún rêët nhiïìu àïíàûúåc xoaá núå. Phuå nûä treã ngheâo cuäng dïîphaãi chiïìu loâng dûúái nhûäng aáp lûåc nhêåntiïìn hoùåc haâng hoaá àïí àöíi lêëy tònh duåc,do àoá laâm tùng nguy cú nhiïîm caác bïånhlêy lan qua àûúâng tònh duåc. Giuáp hoåkiïëm söëng hoùåc cung cêëp tñn duång vaâtiïët kiïåm cho hoå, coá thïí tùng thïm quyïìnlûåc àïí hoå chöëng laåi sûác eáp phaãi tham gianhûäng haânh vi khiïën sûác khoeã cuãa hoå bõàe doaå (chûúng 6).

Do khöng thïí kiïëm söëng bùçng caáchlaâm thuï cho ngûúâi khaác nïn thanh niïnthûúâng tûå taåo viïåc laâm. Möåt söë tranh thuãcaác cú höåi naây möåt caách tònh nguyïån; söëkhaác laåi àïí thoaát ngheâo – nhûng raâo caãnvïì taâi chñnh vêîn laâ trúã ngaåi chung cho têëtcaã. Phaãi coá tiïìn múái kiïëm àûúåc tiïìn.Ngay caã khi coá nhûäng triïín voång saángsuãa nhêët thò thanh niïn vêîn khöng àûúåcxïëp haång tñn duång, thiïëu kinh nghiïåm,vaâ coá thïí khöng coá taâi saãn thïë chêëp àïívay tiïìn nhùçm bùæt àêìu cuöåc mûu sinhcuãa mònh. Hiïån nay, coá nhiïìu chûúngtrònh àang cöë gùæng giuáp nhûäng doanhnhên treã àoá, nhûng chuáng vêîn cêìn àûúåcàaánh giaá möåt caách nghiïm tuác. Nhûängbaâi hoåc ban àêìu tûâ chûúng trònh Vûúåtkhoá cuãa chêu Myä La tinh, möåt chûúngtrònh höî trúå taâi chñnh vaâ kyä thuêåt chothanh niïn, laâ rêët khaã quan (chûúng 4).

Nêng cao nùng lûåc àïí ra quyïëtàõnh töëtSau khi àaä coá nguöìn lûåc vaâ thöng tin,thanh niïn vêîn cêìn phaãi saâng loåc vaâàaánh giaá thöng tin - rêët nhiïìu trong söëàoá laâ do Internet mang laåi – vaâ xem xeát


hêåu quaã nhûäng haânh àöång cuãa hoå. Quaátrònh àaánh giaá thöng tin vaâ haânh àöångdûåa trïn viïåc àaánh giaá nhûäng thöng tinàoá laâ tûúng àöëi khoá khùn, kïí caã àöëi vúáinhûäng ngûúâi tûå tin nhêët. Àöëi vúái thanhniïn, àiïìu naây caâng phûác taåp hún vò hoåvêîn coân àang tòm caách khùèng àõnh baãnsùæc cuãa mònh. Quaá trònh phaát triïín caãmnhêån vïì baãn thên cuãa möåt con ngûúâi àaäàûúåc möåt söë nhaâ kinh tïë sûã duång àïí giaãithñch cho nhûäng haânh àöång dûúâng nhûbêët húåp lyá àang àùåt vöën con ngûúâi trûúácnguy cú, kïí caã xu hûúáng thanh niïntham gia vaâo caác haânh vi maåo hiïím,nhû viïåc gia nhêåp caác bùng nhoám coá xuhûúáng töåi phaåm, mùåc duâ nhûäng haânhàöång nhû thïë mang laåi lúåi ñch kinh tïë dûåkiïën rêët thêëp (chûúng 2).

Khaã nùng xûã lyá thöng tin bùæt àêìuphaát triïín ngay tûâ khi coân trïn ghïë nhaâtrûúâng. Nhûng nhiïìu hïå thöëng giaáo duåclaåi thêët baåi vò hoå quaá nhêën maånh àïënviïåc hoåc thuöåc loâng caác sûå kiïån. Möåt söëñt chuá troång àïën kyä nùng tû duy vaâ ûángxûã - àöång viïn, kiïn nhêîn, húåp taác, xêydûång nhoám, khaã nùng quaãn lyá ruãi ro vaâxung àöåt – nhûäng kyä nùng giuáp caá nhênxûã lyá thöng tin vaâ ài àïën nhûäng quyïëtàõnh húåp lyá vaâ coá àuã thöng tin. Nhûängchûúng trònh naây àang àûúåc kiïímchûáng töët úã nhûäng thiïët chïë cuãa caácnûúác phaát triïín nhû Haâ Lan vaâ Myä vaâhiïån àang àûúåc thûã nghiïåm úã caác nûúácàang phaát triïín (chûúng 3).

Àöi khi sûå thay àöíi thaái àöå àoâi hoãiphaãi thay àöíi möi trûúâng hoåc têåp - àïíxoaá boã löëi hoåc thuã cûåu, maâ möåt söë thêåmchñ coân khöng àûúåc cöng nhêån, nhûngchuáng àïìu àang àõnh hûúáng haânh vi.Nghiïn cûáu tûâ caác trûúâng trung hoåc cuãaThaái Lan àaä cho thêëy, caác em gaái hoåc têåptrong möi trûúâng àún giúái laâm toaán gioãihún vaâ coá kyä nùng laänh àaåo töët hún sovúái nhûäng em gaái hoåc trong möi trûúânglûúäng giúái. Phaát hiïån naây cuäng nhêët

quaán vúái nghiïn cûáu úã caác nûúác phaáttriïín.34 Möåt thñ duå khaác bao göìm caácchûúng trònh àaâo taåo nghïì cho dên cû úãMyä, trong àoá cho pheáp caác thaânh viïntraánh sûå tûúng taác trong cöång àöìng bêëtlúåi thïë cuãa chñnh hoå vaâ nhúâ àoá coá thïíxêy dûång cho hoå sûå nhêån thûác vïì baãnthên.Caác chûúng trònh naây thaânh cönghún so vúái nhûäng chûúng trònh cöë gùængtiïët kiïåm kinh phñ bùçng caách khöng àûavaâo chûúng trònh húåp phêìn töën keám vïìnhaâ úã.35

Ài àïën quyïët àõnh àuáng àùæn cuängcoá thïí chõu aãnh hûúãng búãi caác àöång cúkhuyïën khñch, àùåc biïåt nïëu thanh niïnkhöng tñnh àïën taác àöång gêy ra chonhûäng ngûúâi khaác (hoùåc cho hoå trongdaâi haån) – ngay caã khi hoå coá thöng tin vaâbiïët caách ra quyïët àõnh cho mònh. ÚÃInàönïxia, viïåc tùng giaá thuöëc laá àûúåcûúác tñnh coá aãnh hûúãng àïën tiïu duângcuãa thanh niïn nhiïìu hún so vúái ngûúâilúán, möåt phaát hiïån nhêët quaán vúái nghiïncûáu úã caác nûúác giaâu.36 Traái laåi, viïåc cêëmquaãng caáo thuöëc laá vaâ rûúåu vaâ qui àõnhàöå tuöíi töëi thiïíu àûúåc pheáp uöëng rûúåunhùçm tùng “caái giaá phaãi traã” cuãa nhûänghaânh vi naây, thò taác àöång cuãa chuáng coáveã yïëu hún.

Chñnh saách taåo cú höåi thûá haiMúã röång cú höåi sùén coá cho thanh niïn vaâgiuáp hoå lûåa choån möåt caách khön ngoangiûäa caác cú höåi àoá laâ vêën àïì cêìn ûu tiïn,nhêët laâ khi viïåc khùæc phuåc chuáng rêët töënkeám. Nhûng nhiïìu ngûúâi khöng thïí têånduång àûúåc nhûäng cú höåi àoá, ngay caã khichuáng àaä àûúåc múã ra. Coá thïí laâm àûúåcgò cho nhûäng thanh niïn 19 tuöíi maâ chameå ngheâo cuãa caác em àaä buöåc caác emphaãi thöi hoåc tûâ khi múái 9 tuöíi? Hoùåcngûúâi em song sinh cuãa em vêîn coânàang hoåc tiïíu hoåc? Coân vúái möåt thanhniïn 23 tuöíi thêët nghiïåp vûâa múái lêåp giaàònh vaâ chûa bao giúâ àûúåc hoåc möåt kyä

Töíng quan 27

"Möåt söë ngûúâi maâ töi quenbiïët trong quaäng àúâi naâo àoácuãa mònh… àaä chïët, bõ boãtuâ hoùåc taân phïë. MarcosAurelous (möåt thanh niïnhoaåt àöång xaä höåi) àaä giúáithiïåu töi vúái möåt phongtraâo (cú höåi thûá hai)… Töitham dûå caác cuöåc hoåp, gùåpgúä moåi ngûúâi… Chuáng töibùæt àêìu liïn kïët laåi thaânhmöåt cöång àöìng àïí giuápnhau àoaån tuyïåt vúái viïåcbuön baán ma tuáy."

Bruno, 21 tuöíi,Cearaá, Braxin


nùng nghïì nghiïåp naâo vò anh ta khöngthïí tòm àûúåc viïåc laâm trong khu vûåcchñnh thûác thò sao? Laåi coân nhûäng cêåubeá tröåm cùæp vùåt bõ bùæt nhöët chungphoâng giam vúái nhûäng töåi phaåm ngûúâilúán nùång hún nûäa chûá? Àêu laâ lûåa choåncho nhûäng ngûúâi àang phaãi vêåt löån vúáiphêìn khöng may mùæn cuãa söë phêån?

Möåt söë thanh niïn coá kïët cuåc khöngàaáng coá laâ do nhûäng cú höåi daânh cho hoåbõ haån chïë - möåt söë khaác laåi laâ vò hoå choånsai àûúâng. Hún möåt nûãa söë trûúâng húåpbõ nhiïîm HIV/AIDS laâ trong àöëi tûúångthanh niïn dûúái 25 tuöíi, maâ hêìu hïët laâdo coá quan hïå tònh duåc tûå nguyïån hoùåctiïm chñch ma tuáy (chûúng 5). Möåt nûãasöë vuå giïët ngûúâi vaâ phaåm töåi baåo lûåc úãGiamaica laâ do nam thanh niïn trong àöåtuöíi 18-25 thûåc hiïån, àöëi tûúång chiïëm10% dên söë.37 Àiïìu naây khöng phaãihoaân toaân khöng lûúâng trûúác àûúåc vòcaác nghiïn cûáu vïì haânh vi àaä cho thêëythanh niïn ñt coá têm lyá gheát ruãi ro hún sovúái ngûúâi coá tuöíi38, vaâ hoaåt àöång töåiphaåm laâ möåt loaåi cöng viïåc àêìy ruãi ro.

Caác chñnh saách giuáp thanh niïn laâmlaåi tûâ nhûäng kïët cuåc àaáng buöìn coá thïítaåo ra möåt maång lûúái an sinh vaâ coá lúåicho xaä höåi trong tûúng lai. Baáo caáo goåiàiïìu naây laâ cú höåi thûá hai vaâ chuáng phaãiàûúåc thiïët kïë töët, coá àõnh hûúáng muåctiïu àuáng vaâ àûúåc phöëi húåp chùåt cheä àïímang àïën nhûäng àöång cú àuáng àùæn chongûúâi hûúãng lúåi.

Àõnh hûúáng chûúng trònh àuáng àùænVò chi phñ cuãa caác chûúng trònh cú höåithûá hai rêët cao nïn àiïìu quan troång laâphaãi àõnh hûúáng chuáng vaâo nhûängthanh niïn àang cêìn àïën chuáng nhêët,chùèng haån nhû treã möì cöi vaâ nhûängngûúâi xuêët thên tûâ caác gia àònh quaángheâo khöng thïí taåo dûång maång lûúái ansinh. Sûå can thiïåp coá duâng àïën nhûängtiïu chñ phên loaåi theo mûác söëng, àõnh

hûúáng theo vuâng àõa lyá vaâ tûå choån loåcàïìu àûúåc kïët húåp vúái viïåc chuyïín möåt tótroång lúåi ñch lúán hún àïën cho nhûängngûúâi thuöåc hai nguä phên võ thêëp nhêëtcuãa dên söë.

Bïn caånh viïåc traánh nhûäng sai soáttrong viïåc choån àöëi tûúång (trúå cêëp chonhûäng ngûúâi khöng cêìn àïën chuáng),àiïìu quan troång laâ phaãi traánh sai soát cuãaviïåc loaåi boã (gaåt boã nhûäng thanh niïnàaáng leä cêìn àûúåc tiïëp cêån). Àiïìu naây àùåcbiïåt àuáng liïn quan àïën caác nguy cú vïìsûác khoeã, vò möåt söë haânh vi ruãi ro coá thïíkhöng coá taác àöång tûác thúâi vaâ thêëy roäàïën sûác khoeã. Haâng nùm, hún 100 triïåuthanh niïn àang àau khöí vò nhûäng cùnbïånh lêy nhiïîm qua àûúâng tònh duåc, kïícaã HIV/AIDS. Möåt söë bïånh lêy nhiïîmnaây coá thïí chûäa trõ dïî daâng nïëu àûúåcphaát hiïån súám. Tuy nhiïn, möåt söë bïånhtiïën triïín maâ khöng hïì biïët, nhêët laâ khinhûäng triïåu chûáng ban àêìu rêët nheå. ÚÃNam Phi, thanh niïn khöng dïî daângtiïëp cêån àûúåc nhiïìu dõch vuå sûác khoeãsinh saãn; vaâ khi sûã duång dõch vuå àoá thòhoå caãm thêëy caán böå y tïë úã àoá coá thaái àöåhaách dõch vaâ thuâ àõch. Do àoá, khöng coágò laâm laå khi nhûäng ngûúâi mùæc bïånh lêynhiïîm qua àûúâng tònh duåc thaâ àïënkhaám úã nhûäng öng baâ lang coân hún laâàïën vúái nhûäng dõch vuå chñnh thûác coáchêët lûúång töìi vaâ giaá cao. ÚÃ Nigiïria,giaáo duåc cho hoåc sinh vïì caác bïånh lêynhiïîm qua àûúâng tònh duåc vaâ àaâo taåocaác dûúåc sô vaâ baác sô tû nhên àiïìu trõbïånh naây úã ngûúâi lúán àaä laâm tùng hiïíubiïët vïì dõch vuå bïånh lêy nhiïîm quaàûúâng tònh duåc trong söë nhûäng sinhviïn àaä coá quan hïå tònh duåc vaâ laâm giaãmsöë ngûúâi mùæc caác bïånh naây (chûúng 5).

Gùæn cú höåi thûá hai vaâo caác chûúngtrònh löìng gheápCaác nûúác àïìu coá nhûäng chûúng trònhnhùçm cöë gùæng giaãm thiïíu nhûäng kïët cuåc


khöng àaáng coá vïì phaát triïín con ngûúâicuãa thanh niïn: caác chûúng trònh taái hoaânhêåp cho thanh niïn, chûúng trònh àiïìutrõ cho nhûäng ngûúâi bõ mùæc bïånh lêynhiïîm, vaâ chûúng trònh àaâo taåo laåi chonhûäng ngûúâi boã hoåc. Nhiïìu trong söë caácchûúng trònh naây nhoã beá vaâ biïåt lêåp vúáicaác chûúng trònh khaác, khiïën nhûängchûúng trònh song song rêët töën keám coánguy cú thêët baåi. Àaáng buöìn hún nûäa,chuáng coá thïí khöng àûúåc pheáp taái húåpvaâo nhûäng chûúng trònh chñnh thöëng.

Phöëi húåp laâ vêën àïì then chöët. Thñduå, caác chûúng trònh tûúng àûúng chopheáp nhûäng ngûúâi boã hoåc àûúåc theohoåc caác lúáp maâ cuöëi cuâng seä trang bõ chohoå nhûäng kiïën thûác tûúng àûúng vúáimaãnh bùçng tiïíu hoåc hay trung hoåc.Chûúng trònh Giaáo duåc Treã em Ngheâo(UCEP) úã Bùnglaàeát àaä giuáp treã em tûâ10-16 tuöíi àaä boã hoåc tûâ cêëp tiïíu hoåc -chûúng trònh naây coá muåc tiïu laâ giaáoduåc caác em trong ba nùm röìi hûúáng caácem vaâo chûúng trònh daåy nghïì doUCEP àiïìu haânh. Nghiïn cûáu cho thêëyUCEP, möåt chûúng trònh àaä phuåc vuåcho 36.000 hoåc sinh nùm 2002, coá chi phñtrïn möåt hoåc sinh gêìn tûúng àûúng vúáihïå thöëng nhaâ trûúâng chñnh quy (khoaãng20 àöla möåt nùm). ÚÃ cêëp àaåi hoåc, hïåthöëng caác trûúâng cao àùèng cöång àöìng úãMyä, ban àêìu àûúåc thiïët kïë nhùçm taåo cúhöåi thûá hai cho ngûúâi lúán, àïën nay ngaâycaâng àûúåc sûã duång nhû möåt chûúngtrònh cú höåi thûá hai cho caác em hoåc sinhtöët nghiïåp trung hoåc phöí thöng – baphêìn tû trong töíng söë hoåc sinh caá biïåtàaä àûúåc hoåc taåi caác trûúâng cao àùèngcöång àöìng.

Caác chûúng trònh chñnh thöëng phaãilinh hoaåt àïí nhûäng löîi lêìm trûúác àêykhöng trúã thaânh nhûäng gaánh nùång vônhviïîn. Möåt söë nûúác àaä phên loaåi caác hoåcsinh tûâ àöå tuöíi 10 vaâo caác trûúângchuyïn ban khaác nhau, trong khi úã caác

nûúác khaác laåi duy trò hïå thöëng nhaâtrûúâng toaân diïån. Möåt nghiïn cûáu gêìnàêy úã 18 nûúác khi so saánh kïët quaã cuãanhûäng sinh viïn naây khi laâm caác baâi thichuêín quöëc tïë úã cêëp trung hoåc àaä thêëyrùçng, viïåc phên ban súám khöng nhûänglaâm tùng sûå bêët bònh àùèng trong giaáoduåc (khöng coá sûå baám àuöíi cho duâ àaäphên loaåi) maâ coân laâm giaãm thaânh tñchhoåc têåp.39

Taái hoaâ nhêåp vúái traách nhiïåmViïåc taái hoaâ nhêåp rêët töën keám, nhûng lúåiñch thu vïì laâ cao nhêët àöëi vúái thanhniïn, nhûäng ngûúâi vêîn coân caã cuöåc àúâihûáa heån coá hiïåu suêët cao úã phña trûúác.Àöëi vúái nhûäng ai àaä dñnh lñu vaâo töåiphaåm tûâ khi coân treã, hoå phaãi chêëp nhêångaánh chõu hêåu quaã do haânh àöång cuãamònh gêy ra, nhûng khöng thïí àïí hoåmêët hy voång. Rêët nhiïìu trong söë caác baåntreã naây - söë thò mùæc nhûäng töåi tûúng àöëinheå, söë thò chó àún giaãn laâ vö gia cû - bõnhöët chung phoâng giam vúái nhûäng töåiphaåm nùång hún. ÚÃ Myä, núi coá hún10.000 treã võ thaânh niïn bõ giam chungtrong caác phoâng giam daânh cho ngûúâilúán, àiïìu kiïån nhaâ tuâ khùæc nghiïåt hún,cuäng laâ nguyïn nhên dêîn àïën tó lïå taáiphaåm cao (chûúng 7). Hêåu quaã gêy racuäng nghiïm troång khöng keám viïåcphaåm töåi, vaâ caác chûúng trònh phaãi thuácàêíy viïåc taái hoaâ nhêåp cho caác thanhniïn naây vúái möåt vai troâ laânh maånh vaâcoá hiïåu quaã trong xaä höåi.

Möåt söë caách can thiïåp (chûúng 7)àaä khùæc phuåc àûúåc nùng lûåc haån chïë cuãahïå thöëng tû phaáp, chùèng haån nhûchûúng trònh Baánh xe Cöng lyá úãPhilñppin, laâ núi maâ caác thêím phaán àaäàïën caác trûúâng giaáo dûúäng trong caãnûúác àïí thuác àêíy nhanh caác thuã tuåc töëtuång. Thay cho hïå thöëng tû phaáp truyïìnthöëng mang tñnh trûâng phaåt, hún 80nûúác àaä coá caác chûúng trònh tû phaáp

Töíng quan 29

mang tñnh cûáu giuáp àïí khuyïën khñchviïåc taái hoaâ nhêåp. Chûúng trònh taåo cúhöåi cho naån nhên vaâ keã phaåm töåi gùåp gúänhau vaâ thoaã thuêån vúái nhau vïì möåt kïëhoaåch caãi taåo. Nöíi tiïëng nhêët trongnhûäng chûúng trònh nhû vêåy laâ chûúngtrònh Chên lyá vaâ Hoaâ giaãi úã Nam Phi,àûúåc bùæt àêìu sau khi chêëm dûát chïë àöåApaácthai.

Thanh niïn bõ huát vaâo caác cuöåcxung àöåt úã moåi núi trïn traái àêët: caác ûúáctñnh cho rùçng hiïån nay coá 300.000 thanhniïn dûúái 18 tuöíi àang dñnh lñu àïën caáccuöåc xung àöåt vuä trang, vaâ khoaãng500.000 ngûúâi khaác àûúåc tuyïín möå laâmquên nhên hoùåc dên phoâng.40 Kinhnghiïåm vïì caác chûúng trònh giaãi giaáp,giaãi trûâ quên bõ hay taái hoaâ nhêåp chothêëy coá thïí giuáp caác chiïën binh treã tuöíilaâm laåi cuöåc àúâi vaâo thúâi bònh. Roä raângnhûäng cûåu quên nhên naây cêìn àûúåc àaâotaåo kyä nùng àïí chuêín bõ cho cuöåc söëngthúâi hêåu chiïën cuãa mònh, nhûng hoå cuängcêìn nhûäng höî trúå vïì y tïë vaâ têm lyá àïívûúåt qua nhûäng töín thûúng maâ hoå àaäphaãi gaánh chõu. Caác nûä cûåu quên nhêntreã tuöíi coá thïí coá möåt chuöîi nhu cêìuhoaân toaân khaác biïåt khöng thïí giaãiquyïët bùçng nhûäng chûúng trònh thiïët kïëriïng cho nam quên nhên àûúåc.

Bêët kyâ möåt chûúng trònh hoaâ giaãinaâo cuäng phaãi àûúng àêìu vúái vêën àïì maâcaác nhaâ kinh tïë goåi laâ hiïån tûúång lúåiduång baão laänh, cöë yá laâm liïìu (moral haz-ard). Nïëu ai àoá biïët rùçng hêåu quaã cuãanhûäng haânh vi chêëp nhêån ruãi ro cuãamònh àûúåc giaãm thiïíu bùçng caác chûúngtrònh cuãa chñnh phuã hoùåc bùçng baãohiïím, thò ngûúâi àoá coá thïí seä tham dûåvaâo nhûäng haânh vi coân ruãi ro hún mûácàûúåc baão laänh. Möåt söë coân thïí hiïån sûåquan ngaåi rùçng viïåc sùén coá liïåu phaápkhaáng virut taái nhiïîm seä khiïën thanhniïn ñt thêån troång hún. Quaã thûåc, úãKïnia, viïåc sûã duång bao cao su giaãm sau

khi chñnh phuã thöng baáo àaä coá caách“chûäa trõ” bïånh AIDS.41 Giaãi phaápkhöng phaãi laâ tûâ chöëi cú höåi thûá hai nhûchûäa trõ chùèng haån – àoá laâ àiïìu phi àaåoàûác vaâ laäng phñ. Thay vò thïë, phaãi xêydûång àöång cú khuyïën khñch nhûänghaânh vi thêån troång hún ngay caã àöëi vúáinhûäng ngûúâi àaä qua àiïìu trõ. Caácchûúng trònh nêng cao nùng lûåc kïët húåpvúái taåo cú höåi thûá hai coá nhiïìu khaã nùngthaânh cöng hún.

Khaái niïåm naây àûúåc minh hoåa roäneát qua caác chûúng trònh daåy nghïì chothanh niïn boã hoåc. Trong rêët nhiïìuthiïët chïë cuãa caác quöëc gia, nhûängchûúng trònh naây dûúâng nhû chûa quakiïím àõnh chi phñ - lúåi ñch. Tuy nhiïn,khi àaâo taåo àûúåc coi nhû möåt phêìntrong goái höî trúå toaân diïån nhùçm traocho ngûúâi nhêån àöång cú khuyïën khñchvaâ thöng tin àïí tòm kiïëm viïåc laâm –nhû dõch vuå viïåc laâm, tû vêën, àaâo taåokyä nùng cuöåc söëng – thò noá seä coá kïët cuåctöët hún. Caác chûúng trònh Jovenes úãchêu Myä La tinh, hûúáng vaâo viïåc àaâotaåo thanh niïn coá hoaân caãnh khoá khùnúã àöå tuöíi 16-29, coá thïí coá taác àöång àaángkïí àïën khaã nùng tòm kiïëm viïåc laâm vaâthu nhêåp. Àaâo taåo coá thïí rêët töën keám,nhûng chi phñ àoá coân reã hún nhiïìu sovúái caác chûúng trònh phaát triïín vöën conngûúâi khaác daânh cho thanh niïn(chûúng 4).

Triïín voång tûúng lai tiïën lïnphña trûúácCaác àõnh hûúáng chñnh saách lúán àûúåcBaáo caáo naây àïì xuêët - àûúåc phên chiatheo caác lùng kñnh cuãa thanh niïn vïì cúhöåi, nùng lûåc, vaâ cú höåi thûá hai - àûúåctoám tùæt laåi trong baãng 1. Möåt söë trongnhûäng haânh àöång vaâ chûúng trònh naâyàoâi hoãi phaãi phên böí laåi nguöìn lûåc.Chuáng bao göìm nhûäng kiïën nghõ chuátroång àïën chêët lûúång trong khi phaát


"Khi noái rùçng 'thanhniïn taåo ra sûå khaác biïåttrong cöång àöìng' töinghô giaá trõ cuãa thanhniïn àang bõ àaánh giaáthêëp úã moåi núi. Thanhniïn rêët xuêët sùæc trongviïåc thûåc hiïån caác dûå aánphaát triïín úã cêëp cú súã vúáikinh phñ töëi thiïíu vaâ rêëthiïåu quaã. Nhúâ àûúåc thamgia úã cêëp cú súã maâ hoå coáthïí dïî daâng thûåc hiïån dûåaán maâ khöng cêìn töí chûáccöìng kïình vaâ vò hoåthûúâng cuäng coá möåt cúsúã chi phñ thêëp hún”.

Shasheen, 20 tuöíi,Öxtrêylia,

Thaáng 6 nùm 2006

Töíng quan 31

Baãng 1 Muåc tiïu chñnh saách, àõnh hûúáng, haânh àöång vaâ caác chûúng trònh

Múã röång cú höåi cho thanh niïn àïí phaát triïín vöën con ngûúâi cuãa hoå

Xêy dûång nùng lûåc cho thanh niïn àïí trúã thaânh nhûäng taác nhên ra quyïët àõnh

Taåo cú höåi thûá hai àïí quaãn lyá hêåu quaã cuãa nhûäng kïët cuåc xêëu xaãy ra tûâ trûúác trong cuöåc àúâi

Muåc tiïu chñnh saách

Haânh àöång chñnh saách vaâ caác chûúng trònh


Haânh àöång chñnh saách vaâ caác chûúng trònh


Haânh àöång chñnh saách vaâ

caác chûúng trònh Treã em trúã thaânh ngûúâi lúán vúái nhûäng kyä nùng cú baãn àïí tiïëp tuåc hoåc têåp vaâ söëng cuöåc àúâi thûåc tïë

Nêng cao chêët lûúång giaáo duåc tiïíu hoåc vaâ trung hoåc cú súã Phöí cêåp trung hoåc cú súã Thiïët kïë laåi hïå thöëng giaáo duåc cûáng nhùæc thaânh nhûäng hïå thöëng àa daång hún vaâ gùæn lyá thuyïët vúái kyä nùng cuöåc söëng (Caãi caách Giaáo duåc úã Chilï) Àöång viïn giaáo viïn bùçng caác àöång cú khuyïën khñch Khùæc phuåc nhûäng haån chïë vïì phña cêìu trong àöëi tûúång em gaái bùçng caách sûã duång cö giaáo vaâ caãi thiïån möi trûúâng hoåc àûúâng

Thanh niïn coá nhûäng àoâi hoãi thñch húåp vïì nguöìn lûåc maâ nhûäng nguöìn lûåc àoá aãnh hûúãng àïën nhûäng quyïët àõnh vïì cú höåi caã àúâi cuãa hoå

Hoåc böíng coá muåc tiïu dûåa trïn nùng lûåc vaâ nhu cêìu, àûúåc xeát theo kïët quaã hoåc têåp (Chûúng trònh Höî trúå Phiïëu hoåc phöí thöng daânh cho phuå nûä úã Bùnglaàeát). Tñn duång vi mö cho thanh niïn. Vay dûå phoâng thu nhêåp (nhû úã Öxtrêylia, Thaái Lan)

Cho pheáp thanh niïn giaânh laåi àûúåc khaã nùng tiïëp cêån nhûäng dõch vuå àaãm baão vaâ phaát triïín àûúåc vöën con ngûúâi cuãa hoå.

Caác chûúng trònh xuêët phaát tûâ phña cêìu giuáp thanh niïn taái tham gia hïå thöëng giaáo duåc chñnh thöëng (giaáo duåc tûúng àûúng). Àiïìu trõ HIV/AIDS cho thanh niïn. Caác chûúng trònh àaâo taåo laåi gùæn chùåt vúái cêìu vïì lao àöång (nhû Chûúng trònh Jovenes cuãa chêu Myä La tinh).

Thanh niïn tham gia lûåc lûúång lao àöång àuáng luác vaâ cú àöång àïí coá thïí tñch luäy àûúåc nhûäng kyä nùng úã cêëp àöå cao hún

Laâm cho lûúng töëi thiïíu phuâ húåp vúái thûåc tiïîn thõ trûúâng Phaá boã nhûäng raâo caãn sûå cú àöång (nhû núái loãng caác qui àõnh vïì bònh àùèng viïåc laâm quaá khùæt khe vaâ caác qui àõnh vïì cû truá)

Thanh niïn coá thöng tin àêìy àuã vaâ chñnh xaác vïì nhu cêìu vaâ haån chïë vïì vöën con ngûúâi vaâ caác chûúng trònh nhùçm khùæc phuåc chuáng

Thöng tin dûåa vaâo nhaâ trûúâng, giaáo duåc vaâ chiïën dõch truyïìn thöng (Kïnia) Chûúng trònh giaãng daåy Lûåa choån vò cuöåc söëng töët hún (ÊËn Àöå). Chûúng trònh tû vêën viïåc laâm (nhû Chûúng trònh Lao àöång Haãi ngoaåi cuãa Philñppin). Caãi caách chûúng trònh giaãng daåy àïí chuá troång àïën viïåc àaâo taåo kyä nùng khöng liïn quan àïën nhêån thûác.

Mang laåi hy voång cho nhûäng ngûúâi àaä tûâng phaåm töåi hoùåc laâ nhûäng quên nhên tham gia caác cuöåc xung àöåt vuä trang

Hïå thöëng tû phaáp coá tñnh chêët cûáu giuáp vaâ caác chûúng trònh taái hoaâ nhêåp hiïåu quaã vïì chi phñ (nhû Rumani, Chûúng trònh Chên lyá vaâ Hoaâ giaãi cuãa Nam Phi).

Têët caã thanh niïn àïìu coá tiïëng noái trong àúâi söëng dên sûå

Cöng nhêån thanh niïn laâ caác bïn hûäu quan quan troång trong caác thïí chïë cöng vaâ laâ caác thïí nhên húåp phaáp (thñ duå nhû viïåc tham vêën chñnh saách úã Cearaá, Braxin)

Höî trúå viïåc ra quyïët àõnh bùçng caách cöng nhêån baãn sùæc, vaâ taåo àöång cú àïí thay àöíi haânh vi

Thu huát hoåc sinh vaâo quaá trònh ra quyïët àõnh trong nhaâ trûúâng. Chuyïín giao tiïìn mùåt coá àiïìu kiïån tuây theo kïët quaã (nhû Chûúng trònh Opportunidades cuãa Mïhicö) Thuïë thuöëc laá

triïín kyä nùng cú baãn cho ngûúâi lúán vaânhûäng thanh niïn trûúãng thaânh, vò caácchñnh phuã àang eáp maånh viïåc àaåt àûúåccaác chó tiïu àõnh lûúång àùåt ra cho àöëitûúång treã em. ÚÃ caác nûúác àaä àaåt àûúåcchó tiïu vïì söë lûúång vaâ chêët lûúång thòmuåc tiïu ûu tiïn seä laâ múã röång khaã nùngtiïëp cêån àïën giaáo duåc trung hoåc phöíthöng vaâ àaåi hoåc, àùåc biïåt laâ phaãi kñchcêìu vïì giaáo duåc.

Möåt mònh chi tiïu cöng thò khönglaâm nïn troâ tröëng gò. Chñnh saách phaãiàöång viïn àûúåc thanh niïn, cha meå vaâcöång àöìng cuãa hoå àïí àêìu tû vaâo baãn thênhoå. Baáo caáo naây àaä mö taã nhûäng thêët baåicuãa thõ trûúâng, vïì thïí chïë vaâ nhûäng chñnhsaách goáp phêìn taåo ra möåt möi trûúângkhöng thuêån lúåi cho viïåc àêìu tû vaâo vöëncon ngûúâi úã thanh niïn. Àiïìu may mùæn laâcaác cuöåc caãi caách nhùçm khùæc phuåc nhûängthêët baåi naây coá leä khöng töën keám cho

cöng quyä nhû àêìu tû trûåc tiïëp. Àiïìukhöng may laâ, coá thïí àoâi hoãi phaãi coánhûäng àaánh àöíi chñnh trõ khoá khùn hún.Thñ duå, lúåi suêët àêìu tû vaâo thanh niïn seäàûúåc tùng cûúâng àaáng kïí nhúâ caãi caáchthûúng maåi vaâ thõ trûúâng lao àöång, maânhûäng caãi caách naây sûã duång vöën conngûúâi hiïåu quaã hún thöng qua möitrûúâng caånh tranh cúãi múã hún – nhûngàiïìu naây coá thïí àe doaå nhûäng cöng nhênlúán tuöíi, nhûäng ngûúâi muöën duy tròquyïìn lúåi cuãa hoå. Biïån phaáp nhùçm nêngcao nùng lûåc vaâ múã ra cú höåi thûá hai cuängcoá thïí rêët gêy tranh caäi. Möåt söë xaä höåixem viïåc ra quyïët àõnh trong tay thanhniïn nhû möåt sûå àe doaå, hoùåc cho rùçngviïåc giaãm thiïíu taác àöång cuãa nhûängquyïët àõnh sai laâ rêët töën keám, ngay caã khithanh niïn khöng phaãi chõu traách nhiïåmvïì nhûäng quyïët àõnh àoá.

Nïëu caác nûúác muöën huy àöång àûúåc


Cung cêëp àöìng phuåc hoåc àûúâng úã quêånBungoma vaâ Butere-Mumias, Kïnia, khöngchó laâm giaãm tó lïå boã hoåc – maâ coân trò hoaänàûúåc caã viïåc mang thai úã lûáa tuöíi võ thaânhniïn

Möåt cuöåc thûã nghiïåm ngêîu nhiïn tiïënhaânh gêìn àêy úã Kïnia àaä àaánh giaá möåtchûúng trònh àa ngaânh nhùçm taåo àöång cúcho caác baån treã bùçng caách trang bõ cho hoåàöìng phuåc hoåc àûúâng, möåt khoaãn chi àaángkïí àöëi vúái hoå vaâ gia àònh hoå. Nghiïn cûáu naâycho thêëy viïåc giaãm chi phñ giaáo duåc bùçngcaách cung cêëp caác böå àöìng phuåc naây àaä coátaác àöång maånh khöng chó àïën tó lïå boã hoåccuãa nam vaâ nûä - maâ noá coân giaãm tó lïå nûäthanh thiïëu niïn mang thai lêìn àêìu (hònhveä). Taác duång naây lúán hún so vúái aãnh hûúãngcuãa möåt chûúng trònh nhùçm muåc tiïu cuå thïívaâo vêën àïì mang thai súám – chûúng trònhàaâo taåo giaãng viïn cho chûúng trònh giaãngdaåy vïì HIV/AIDS cuãa Kïnia. Nhûäng taácàöång lan toaã àoá coá thïí khöng thïí hiïån nïëuchó àûáng trïn quan àiïím ngaânh.

HÖÅP 5: Têët caã àïìu ùn mùåc àeåp vaâ ài àêu àoá úã Bungoma vaâ Butere-Munias

0

16

14

12

10

8

6

4

2

Phêìn trùm

Tó lïå boã hoåc úã nam giúái

Söë phuå nûä mang thai

lêìn àêìu

Tó lïå boã hoåc úã

nûä giúái

Àöëi chûángHoåc sinh àûúåc nhêån àöìng phuåc hoåc àûúâng

Cung cêëp àöìng phuåc hoåc àûúâng úã quêån Bungomavaâ Butere-Mumias, Kïnia, khöng chó laâm giaãm tólïå boã hoåc - maâ coân trò hoaän àûúåc caã viïåc mang thaiúã lûáa tuöíi võ thaânh niïn

Nguöìn: Duflo vaâ caác taác giaã khaác (2006).Chuá thñch: Sûå chïnh lïåch giûäa nhoám nghiïncûáu vaâ nhoám àöëi chûáng coá yá nghôa thöëng kï.

caác nguöìn lûåc kinh tïë vaâ chñnh trõ àïíthuác àêíy caãi caách, hoå cêìn giaãi quyïët bavêën àïì (chûúng 9):

● Phöëi húåp vaâ löìng gheáp töët hún vaâo chñnhsaách quöëc gia. Caác vêën àïì thanh niïnvïì baãn chêët laâ vêën àïì xuyïn suöët caácngaânh, trong khi hêìu hïët caác chñnhsaách aãnh hûúãng àïën hoå laåi chó àûúåcxêy dûång trong tûâng ngaânh (höåp 5).Vò thïë, thaách thûác àöëi vúái sûå phöëi húåplaâ rêët lúán. Nhûäng nûúác thaânh cöng laânhûäng nûúác àaä xêy dûång àûúåc möåtkhuön khöí quöëc gia chùåt cheä vïìthanh niïn, àûúåc têët caã caác böå ngaânhhêåu thuêîn. Khuön khöí naây cêìn àûúåclöìng gheáp vaâo quaá trònh lêåp kïë hoaåchvaâ ngên saách quöëc gia (giöëng nhû quitrònh chiïën lûúåc vïì giaãm ngheâo), chûákhöng bõ xem nhû nhûäng chûúngtrònh àûáng riïng reä do caác böå phuåtraách vêën àïì thanh niïn thiïëu kinhphñ vaâ coá quaá nhiïìu nhiïåm vuå àûúåcgiao àiïìu haânh seä coá hiïåu quaã húnnïëu coi nhûäng böå naây chó laâ cú quanàiïìu phöëi.

● Tiïëng noái coá troång lûúång hún. Viïåcthanh niïn khöng coá tiïëng noái coánghôa laâ hoå àang laâ nhûäng ngûúâiuãng höå yïëu úát cho caãi caách. Cha meåkhöng thïí àaåi diïån cho quan àiïímvaâ khaát voång cuãa thanh niïn trûúãngthaânh nhû hoå àaä laâm àöëi vúái con caáiúã lûáa tuöíi nhoã hún. Nhûng thanhniïn coá thïí khöng coá cú höåi hoùåc sûåtûå tin àïí tûå àaåi diïån cho mònh trïncaác diïîn àaân cöng cöång. Thanh niïncêìn àûúåc khuyïën khñch àïí tham giaàêìy àuã hún vaâo àúâi söëng xaä höåi.Chñnh phuã vaâ caác cú quan khaác cêìnhoåc caách tiïëp xuác vúái hoå, laâm chocaác chûúng trònh cuãa mònh hêëp dêînthanh niïn vaâ tranh thuã nhûängnùng lûåc to lúán cuãa hoå vúái tû caách laâcaác àöëi taác trong cung ûáng dõch vuå.

● Àaánh giaá thûúâng xuyïn hún. Thiïëunhûäng chûúng trònh vaâ chñnh saáchhûúáng vïì thanh niïn vaâ àûúåc àaánhgiaá möåt caách khùæt khe coá thïí laâm giaãmàöå tin cêåy cuãa chuáng, ngay caã khiphêìn lúán nhûäng chûúng trònh vaâchñnh saách àoá laâ khaã quan. Soaån thaãoBaáo caáo naây laâ möåt thaách thûác chñnhvò sûå thiïëu huåt àoá – nhûäng nghiïncûáu nhû thñ duå trong höåp 5 tûúng àöëihiïëm. Khùæc phuåc sûå thiïëu thöën àoá àoâihoãi phaãi xêy dûång nùng lûåc trongchñnh phuã vaâ taåo àöång cú àïí sûã duångcaác tiïu chñ coá dêîn chûáng roä raâng khiquyïët àõnh caác chûúng trònh. Vònhûäng kiïën thûác naây laâ haâng hoaácöng cöång nïn cêìn phaãi coá sûå taâi trúå tûâquöëc tïë. Caác chñnh saách vaâ chûúngtrònh trong baãng 1 khöng chó bao göìmnhûäng chûúng trònh àaä àûúåc àaánhgiaá nghiïm tuác maâ coân caã nhûängchûúng trònh coá veã khaã quan theonhêån àõnh cuãa caác nhaâ chuyïn mön.Quaã thêåt, nïëu khöng phaãi nhû vêåy thòbaãng naây chó coân laâ möåt baãng chùæp vaá.

Möåt söë vêën àïì àûúåc nïu lïn trongBaáo caáo naây coá thïí khöng bao giúâ giaãiquyïët àûúåc. Sau cuâng, cha meå luác naâocuäng phaân naân vïì con caái mònh úã tuöíi võthaânh niïn, vaâ ngûúåc laåi. Nhûäng vêën àïìnhû thïë laâ möåt phêìn cuãa quaá trònhtrûúãng thaânh cuãa con ngûúâi vaâ nùçmngoaâi phaåm vi cuãa kinh tïë hoåc phaáttriïín. Nhûng Baáo caáo naây cuäng nhêåndaång nhûäng vêën àïì quan ngaåi khaác vïìsûå phaát triïín vöën con ngûúâi cuãa thanhniïn – nhûäng vêën àïì maâ nïëu khöngàûúåc giaãi quyïët thoaã àaáng coá thïí àe doaåàïën sûå phaát triïín. May thay, coá rêët nhiïìuthñ duå vïì nhûäng ngûúâi thanh niïn, vúái sûåhêåu thuêîn cuãa caác chñnh saách vaâ thïí chïëtöët, àaä khöng nhûäng àöëi phoá àûúåc maâcoân phaát triïín lïn, nhúâ àoá àaä àoáng goápvaâo tûúng lai cuãa têët caã caác thïë hïå.

Töíng quan 33

Public Disclosure Authorized Lúâi nhaâ xuêët baãn 44963 · laâm “tiïu àiï ím chñnh”...

Documents

Transcript of Public Disclosure Authorized Lúâi nhaâ xuêët baãn 44963 · laâm “tiïu àiï ím chñnh”...