Psiko Kapak.indd 3 06.02.2014 19:25 - fepto.com · psİkodrama eĞİtİcİnİn eĞİtİmİ programi...

Psiko_Kapak.indd 3 06.02.2014 19:25

“I responded, “Well, Dr. Freud, I start where you leave off. You meet people in the artificial setting of your office. I meet them on the street and in their homes, in their natural surroundings. You analyze their

dreams. I give them the courage to dream again.”

J.L. MORENO

“Şöyle cevapladım, “Evet, Dr. Freud, Sizin bıraktığınız yerden başlıyoruz. Siz insanlarla ofisinizin yapay ortamında buluştunuz. Ben onlarla sokaklarda ve evlerinde, onların doğal çevrelerinde

buluşuyorum. Siz onların rüyalarını analiz ettiniz. Ben onlara yeniden rüya görme cesareti veriyorum.”

J.L. MORENO

Psiko_Revize_YD.indd 1 06.02.2014 18:35

2

2


3

İÇİNDEKİLER / CONTENTS

Sayfa / : İkinciSayıyaÖnsöz/Editorial for Volume Two. Deniz Altınay

Sayfa / Page 6: IPI’DANHABERLER2013-2014//NEWS FROM IPI 2013-2014

Sayfa / Page 10: About J.L.Moreno/J.L.MorenoHakında(Wikipedia)

Sayfa / Page 12: A Psychodramatic Procedure of the Earthquake Trauma And Psychological Preparation For Trauma/DepremTravmasınınPsikodramatikModeliveTravmayaHazırlık.Deniz Altınay

Sayfa / Page 18: Drawing the Personal Perceptual Socio-Cultural Atom. An Exercise in Sharpening and Stretching Tele Function/KişiselAlgıSosyo-KültürelAtomÇizimi.TeleFonksiyonunun netleştirilmesiüstünebirdeneme.Zerka T. Moreno

Sayfa / Page 23: PsikoterapiTekniğindendahafazlası-Psikodrama/More Then A Psychotherapy Technique – Psychodrama. Fulya Kurter

Sayfa / Page 31: BüyükGrupPsikodramaprojesi(BollucaÇocukKöyüPsikodramaProjesi)-İstanbul, TÜRKİYE.Deniz Altınay ve IPI Ekibi

Sayfa / Page 35: Large Group Psychodrama Project (Bolluca Child Village Psychodrama Project) - İstanbul, TÜRKİYE. Deniz Altınay with IPI Team.

Sayfa / Page 39: ArtıkGerçeklik;İçGerçeklikileDışGerçekliğinSahnedeBuluşması/Surplus Reality; Encounter of Inner Reality with Outer Reality on Stage. Berta Moreno

Sayfa / Page 48: DoğumÖncesiveDoğumAnıPsikodraması/Prenatal and Perinatal Psychodrama. Neşe Karabekir.

Sayfa / Page 54: Psikodrama’daEş’inGenososyogramUygulamalarındakiDerinliği(DoubleProtagonist)/ Deepness of Double in Genesociograms. Ayça Atasoy

Sayfa / Page 60: UluslarasıGrupPsikotrepilerivePsikodramaE-DergiYayınKoşulları/International Group Psychotherapy and Psychodrama Journal’s Publication Guidelines and Editorial Principles


4

İstanbul Psikodrama Enstitüsü ve UluslararasıZerkaMorenoEnstitüsüolarakikidilliUluslara-rasıE-Dergimizin2.Sayısıpsikodramanınyaşa-yanefsanesiZerkaMoreno’nunmakalesiilezen-ginleşiyor.Böylesineyenilikçiveniteliklidergiyeyakışanbudurumalanındauzmanbirçokyazarınkatkısı ile yine son derece kapsamlı bir içeriğesahipolarakyayınahazırlandı.İlksayıdaolduğugibibusayıdadahatırabasımıyapılandergimizmeraklılarınınraflarınıdaücretsizsüsleyebilecek.

Psikodrama Grup Psikoterapisi ve Sosyometridisiplinine İstanbul Psikodrama Enstitüsü uz-manlarınınvediğerpsikodramatistlerinkatkıları-nın yazılı olarak belgelenmesi ve geniş kitlelereduyurulması ve gelişim tarihimiz içinde yerinialabilmesi böylece gerçekleştirilmiş olmaktadır.

Yaratıcılığınbir yaşamboyuvarolmasıgerektiğigerçeğindenhareketlealandakiuzmanlarınyaratı-cılıklarınıartırmakveonlarayaratmacesaretiaşı-lamakolanmisyonumuzunbaşarılması içinDer-gimizinönemlibirrolüstlendiğigörüşündeyiz.

Dergidebilgimakalelerininyanısıraönemlipro-jelerin de sunumlarını bulacaksınız. Sonsuz ya-ratıcılığınkapısınıbizeaçanPsikodrama tümbugelişmeleriolanaklıkılmaktavebizleribeslemek-tedir.

Yenisayıyakatkıverentümyazarlarıkutlaralanakatkıdabulunmakisteyenpsikodramatistleri,grupterapistlerini,aileterapistlerini2014sonbaharındaçıkacakolan3.Sayımızadavetederiz.

İSTANBULPSİKODRAMAENSTİTÜSÜULUSLARARASIZERKAMORENOENSTİTÜSÜ

ValikonağıCad.Y.K.B.VakıfApt.No:173Daire:4-9Nişantaşı–İSTANBUL

Tel:+902122321263GSM:+905322136362Fax:+902122314754www.istpsikodrama.com.tr

İKİNCİ SAYIYA ÖNSÖZ

Uzm.Psk.Dnş. Deniz AltınayPsikodramatist - Enstitü Başkanı

Bireysel ve Grup Psikoterapisti


5

İSTANBULPSYCHODRAMAINSTITUTEINTERNATIONALZERKAMORENOINSTITUTE

ValikonağıCad.Y.K.B.VakıfApt.No:173Daire:4-9Nişantaşı/İSTANBUL

Phone:+902122321263Gsm:+905322136362Fax:+902122314754www.istpsikodrama.com.tr

EDITORIAL FOR VOLUME TWO

Deniz Altınay Psych.M.A.Psichodramatist - President of Institute

Individual and Group Psychoterapist

As İstanbul Psychodrama and InternationalZerka Moreno Institute, we are proud to pub-lish the secondvolumeof our e-journalwith anarticle fromZerkaMoreno, the living legend ofpsychodrama. The second volume of this jour-nal, with its high quality and innovative style,is enriched in context and prepared for publish-ingwiththehelpofmanyspecialistsintheirownfield.Aswasthecaseforthefirstvolume,alim-ited number is published on paper; those whowouldliketocollectourissuescangetitforfree. By documenting İstanbul Psychodrama Institutespecialists’ and other psychodramatists’ the con-tributions to the Psychodrama Group Psycho-therapy and Sociometry discipline and makingthiscontributionknowntoawidenetwork,weareable to achieve an important step inourhistory.

We think our journal holds an important role ingiving courage to specialists to enhance theircreativity. Creativity should endure through-out a lifetime. Based on this truth, our insti-tute’s mission is accomplished by this journalwhich inspires specialists in terms of creativty. Inthisvolume,youcanfindpresentationsofimporantprojects,aswellasarticlesbasedknowledge.Psycho-drama,whichopensupadoorofinfinitecreativity,providesuswiththesedevelopmentsandnourishesus. Iwould like tocomplimentonall thecontribut-ing speacialists. Iwould also like to invite psy-chodramatists,grouptherapists,familytherapistswhowould like tocontribute to thefield, toour3rdvolumewhichwillbepublishedinfall2014.


6

20. ULUSLARARASI PSİKODRAMA KONFERANSIJudith Tezsary - ‘Psikosomatik Psikodrama ve Aile İçinde Kuşaklararası Tekrarları’

10-11 Mayıs 2014(HerseneyurtdışındangelendeğerlipsikodramatisleriağırlayıppsikodramatistlereyönelikpsikodramakonferanslarıdüzenleyenIPI’ınbuseneMayısayındadüzenleyeceğieğitiminkonuğuJudithTezsary

olacaktır.)

20TH INTERNATIONAL PSYCHODRAMA CONFERENCEJUDITH TEZSARY- ‘Psychosomatic Psychodrama and Its Transgenerational Repetions in Families’

10-11 May 2014 (Every year IPI organizes International psychodrama conferences and invites different great psychodrama

leaders to lead for only psychodrama trainees and graduates. This year IPI welcomes dear guest leader Mrs.Judith Tezsary in May.)

PSİKODRAMA EĞİTİM GRUPLARIBünyesindealanmezunlarınapsikodramaeğitimlerivermeyedevamedenİstanbulPsikodrama

Enstitüsü’nde,4Temel,2ÜstAşamaolmaküzeretoplamda6eğitimgrubunaMayısayındayenibir‘HazırlıkGrubu’dahaeklenecektir.

PSYCHODRAMA TRAINING GROUPSThere are 4 Basic Level-CoTherapist Level and 2 Advanced-Psychodrama Therapist Level alltogether 6

training groups in IPI right now. There will be a new Introduction Level starts in May.

PSİKODRAMA EĞİTİCİNİN EĞİTİMİ PROGRAMIIPI’dabusenebaşlayanvepsikodramaeğitimcileriyetiştirmeyihedefleyen‘EğiticininEğitimi’programı

IPI’dailkkezhayatageçirilmiştir.

PSYCHODRAMA TRAINERS TRAINING PROGRAMMETheveryfirst“trainerstrainingprogramme”hasbeenstartedthisyearinIPIandaimedtoeducatenew

psychodramatrainers.

PDR VE PSİKOLOJİ ÖĞRENCİLERİ PSİKODRAMA GRUPLARIAlandakiöğrencilerepsikodramatikmetodutanıtmakamacıyladüzenlenen2ayrıöğrencigrubunabuyıl

devamedilmektedir.

PSCHOLOGY AND PSYCHOLOGICAL COUNCELING STUDENTS PSYCCHODRAMA GROUPS

Two different student groups is running this year aimig to introduce psychodrama method for students in the same field.

IPI’DAN HABERLER / 2013-2014NEWS FROM IPI / 2013-2014


7

İSTANBUL SPONTANİTE TİYATROSU GÖSTERİSİHeryılenaz5gösteridüzenleyenİstanbulSpontaniteTiyatrosu,2013Aralıkayındayılınsongösterisini

sergilemiştir.

ISTANBUL PLAYBACK THEATRE-SPONTANEITY Istanbul Playback Theatre has at least 5 performances every year and successfully performed the last one of

the year 2013 was in December with more then 300 hundered audience.

ÇOCUK PSİKODRAMASI GRUPLARIIPIbünyesindeÇocukPsikodramasıGruplarınabusenededevamedilmiş,budönemdebaşlayanvefarklıyaşdilimlerinegöredüzenlenmiş,1tanesifarklıgelişençocuklarayönelikolmaküzeretoplamda4çocuk

grubuhaladevametmektedir.

CHID PSYCHODRAMA GROUPSThis year 4 groups with different age children including one with special education psychodrama groups

have been stil running.

PSİKODRAMA ERGEN GRUPLARIIPIbünyesindebudönemdePsikodramaErgenGruplarıçalışmalarınadevametmektedir.

PSCHODRAMA ADOLESCENCE GROUPSIPI runs Psychodrama Adolescence Groups this year and continues.

PSİKODRAMA YAŞANTI GRUPLARIYetişkinlereyönelikolarakdüzenlenenPsikodramaYaşantıGrupları,budönem4akşam,1tanedegündüz

olmaküzeretoplamda5ayrıgrupileçalışmalarınadevametmektedir.

PSCHODRAMA EXPERİANTAL GROUPS Psychodrama for Everybody -Psychodrama Experiantial Groups focuses the adults. There are 4 evening and

1 daytime groups in the Institute.

TANGODRAMADenizAltınay’ınçiftterapisineyenibirsolukgetirerekgeliştirmişolduğuTangodramaeğitimleriİstanbulPsikodramaEnstitüsü’ndegeçendönemküçükbirgruplagerçekleştirilmiştir.Budönemçalışmalaradevam

edilecektir.

TANGODRAMADeniz Altınay has developed a new couple therapy approach with Tangodrama trainings has been startes

with small group and will continue next year.


8

AİLE AĞACI VE PSİKODRAMAKuşaklararasıpsikolojikmiraslarınpsikodramatikolarakincelendiğiyetişkinlerdenoluşanyaşantıgrupları6

oturumolarakplanlanmıştır.

FAMILY TREE AND PSYCHODRAMATransganerational Psychological Transititons are been focused in this adult experiantial groups for 6 group

settings.

PSİKODRAMA ŞİRKET EĞİTİMLERİİstanbulPsikodramaEnstitüsüşirketlereyönelikolarakpsikodrama,sosyodramavesosyometrisistemiyle

çalışmalardüzenlemekteveeğitimlervermektedir.

PSCHODRAMA FOR COMPANIES Istanbul Psychodrama Institute organizes trainings by using psychodrama, sociodrama and sociometry

systems for companies.

PSİKODRAMA OKUL EĞİTİMLERİİstanbulPsikodramaEnstitüsüokullarınihtiyaçlarınagöreçeşitlipsikodramavesosyodramateknikleri

eşliğindeçalışmalaryürütmektedir.

PSCODRAMA FOR SCHOOLSIstanbul Psychodrama Institute organizes trainings with psychodrama, sociodrama and sociometry

techniques according to scholl’s needs.

KONFERANSLAR VE TANITIM VİDEOLARIIPIEnstitüBaşkanıDenizAltınay’ınçeşitlikonulardavermişolduğukonferansvideolarınaenstitününweb

sayfasından,linkleribelirtilmişolan

WebTv;http://web.tv/list/video/user/denizaltinayveYouTube;http://www.youtube.com/channel/UCea_vwQ4LqDoj2Dt5PMK0SA

üzerindenulaşılabilmektedir.

CONFERENCES AND INTRODUCTORY You can reach President of IPI Mr. Deniz Altınay’s conference videos about different subjects from Institute’s

web site. Here is links that you can fallow:

Web Tv ; http://web.tv/list/video/user/denizaltinay andYouTube ; http://www.youtube.com/channel/UCea_vwQ4LqDoj2Dt5PMK0SA


9

ENSTİTÜ YAYINLARIEnstitümüzün öncülüğünde yayınlanmış kitaplarımızı bu yıl da satışı, dağıtımı ve tanıtımı, sürdürülmüştür.Kitaplar aşağıda listelenmiştir.

IPI PUBLICATIONSHere is the books published from IPI continues to sell , promote and distribute. Here is the book list:

• Psikodrama 400 Isınma Oyunu / Deniz ALTINAY Psychodrama 400 Warming up Techniques

• Psikodrama Grup Psikoterapisi El Kitabı / Deniz ALTINAY Handbook pf Psychodrama GroupPsychotherapies

• Sahnede Yaratıcılık / Deniz ALTINAY Creativity on Stage

• Çocuk Psikodraması / Deniz ALTINAY Child Psychodrama

• Psikodramada Çağdaş Yaklaşımlar / Deniz ALTINAY Contemporary Applicaitons in Psychodrama

• Psikodramada Seçme Konular / Derleyen: Deniz ALTINAY SelectedIssuesinPsychodrama

• Nesne İlişkileri Kuramı ve Psikodrama / Paul HOLMES Object Relation Theory and Psychodrama

• Bireysel Psikodramadan Sosyo-Psikodramaya / Çeviren: Bilun ARMAĞAN From Psychodrama to SocioPsychodrama / Zoltan (Zoli) FİGUSCH


10

10

Born :May18,1889 Bucharest,Romania

Died : May14,1974(aged84) Beacon,NewYork,USA

JacobLevyMoreno-(May18,1889–May14,1974)wasaJewishRomanian-Austrian-Americanlead-ing psychiatrist and psychosociologist, thinkerandeducator,thefounderofpsychodrama,andtheforemostpioneerofgrouppsychotherapy.Duringhislifetime,hewasrecognizedasoneofthelead-ingsocialscientists.

JacobLevyMorenowasborninBucharestintheKingdom of Romania. His father was MorenoNissim Levy, a Sephardi Jewish merchant bornin1856inPlevnaintheOttomanEmpire(todayPleven,Bulgaria).Jacob’sgrandfatherBuchishadmovedtoPlevnafromConstantinople,wherehisancestorshadsettledaftertheyleftSpainin1492.ItisthoughtthattheMorenosleftPlevnaforBu-charest during the Russo-TurkishWar of 1877–1878,followingthePlevnarabbiHaimBejaranoinsearchofamorehospitableenvironment.JacobMoreno’smother,PaulinaIancuorWolf,wasalsoaSephardiJew,bornin1873,andoriginatedfromCălăraşi, Romania. Moreno’s ancestral home inPleven,Bulgaria,andaclose-upviewofthecom-memorativeplaque

In1895,attimeofgreatintellectualcreativityandpoliticalturmoil,thefamilymovedtoVienna.Hestudiedmedicine, mathematics, and philosophyat theUniversity ofVienna, becoming aDoctorofMedicine in 1917. He had rejected Freudiantheorywhilestillamedicalstudent,andbecameinterested in the potential of group settings fortherapeuticpractice.

Inhisautobiography,Dr.Morenorecallsthisen-counterwithSigmundFreudin1912.“Iattendedone of Freud’s lectures.He had just finished ananalysis of a telepathic dream. As the studentsfiledout,hesingledmeout from thecrowdandaskedmewhat Iwasdoing. I responded, ‘Well,Dr.Freud,Istartwhereyouleaveoff.Youmeetpeopleintheartificialsettingofyouroffice.Imeet

themonthestreetandintheirhomes,intheirnatu-ralsurroundings.Youanalyzetheirdreams.Igivethemthecouragetodreamagain.Youanalyzeandtearthemapart.Iletthemactouttheirconflictingrolesandhelpthemtoputthepartsbacktogetheragain.’

MorenopickedupwhereFreudleftoff,withhistheory of interpersonal relations, and the devel-opmentofhisworkinpsychodrama,sociometry,grouppsychotherapy,sociodrama,andsociatry.

MovingtotheU.S.in1925,hebeganworkinginNewYorkCity.Inhisautobiographyhestatesthat,ofalltheplacesintheworld“onlyinNewYork,themeltingpotof thenations, thevastmetropo-lis,withallitsfreedomfromallpreconceivedno-tions,couldIbefreetopursuesociometricgroupresearchinthegrandstyleIhadenvisioned”.

He later held positions at Columbia UniversityandtheNewSchoolforSocialResearch.

In1932,Dr.Morenofirst introducedgrouppsy-chotherapy to theAmericanPsychiatricAssocia-tion.Forthenext40yearshedevelopedandintro-ducedhisTheoryof InterpersonalRelations andtools for social sciences he called ‘sociodrama’,‘psychodrama’, ‘sociometry’, and ‘sociatry’. Inhis monograph entitled, “The Future of Man’sWorld”,hedescribeshowhedevelopedthesesci-ences to counteract “the economic materialismofMarx,thepsychologicalmaterialismofFreud,andthetechnologicalmaterialism”ofourmodernindustrialage.

His autobiography describes his position as“threefold:

• Spontaneityandcreativityare thepropellingforces in human progress, beyond and inde-pendent of libido and socioeconomic mo-tives [that] are frequently interwoven withspontaneity-creativity, but [this proposition]doesdenythatspontaneityandcreativityaremerelyafunctionandderivativeoflibidoorsocioeconomicmotives.

About Jacob L. Moreno / J.L.Moreno Hakkında


11

• Love and mutual sharing are powerful, in-dispensableworkingprinciplesingrouplife.Therefore,itisimperativethatwehavefaithinourfellowman’sintentions,afaithwhichtranscendsmereobediencearisingfromphys-icalorlegalisticcoercion.

• That a super dynamic community based ontheseprinciplescanbebroughttorealizationthroughnewtechniques...

MorenodiedinNewYorkCityin1974,aged84.Hechose todiebyabstaining fromall foodandwater after a long illness.His epitaph, athis re-quest, reads “the man who brought laughter topsychiatry.”

ThereisevidencethatthemethodsofJ.L.Morenohave held up respectably over time. Subsequentresearch from the University of Vienna showsthe enormous influence thatMoreno’s theory oftheEncounter(InvitationstoanEncounter,1914)hadonthedevelopmentofMartinBuber’sI-Thouphilosophy,andBuber’sinfluenceonphilosophy,theology,andpsychology.Hiswife,ZerkaMore-no,writes:“WhileitistruethatBuberbroadenedtheideaoftheEncounter,hedidnotcreatethein-strumentsforittooccur.”Moreno“producedthevarious instruments we now use for facilitatingthehumanencounter,sociometry,grouppsycho-therapy,psychodrama,andsociodrama”.Zerkaisherselfanexpertinpsychodramaandsociometry,andcontinuesherlatehusband’swork.

Withtrainingcentersandinstitutesonnearlyev-ery continent, there are many thousands of stu-dentswhoareexpandinganddevelopingtrainingandteachingtheMoreneanArts&Sciencesacrossthedisciplines,tomorefullyrealizeMoreno’svi-sion tomake these social sciences available for“thewholeof[hu]mankind.”

Morenoisalsowidelycreditedasoneofthefound-ersofthedisciplineofsocialnetworkanalysis,thebranchofsociologythatdealswith thequantita-tiveevaluationofanindividual’sroleinagrouporcommunitybyanalysisofthenetworkofcon-nectionsbetweenthemandothers.His1934bookWhoShallSurvive?containssomeoftheearliestgraphicaldepictionsofsocialnetworks.

References

• Biographical detail: article by Lucy Ozarin,Psychiatric News (Volume 38, Number 10),May 16, 2003. Retrieved on December 29,2007.

• The Autobiography of J. L. Moreno, M.D.(Abridged),J.L.Moreno,MorenoArchives,HarvardUniversity,1985.

• Taught at Columbia University, evidencedin recollection: article byMary Nicholas &Gene Eliasoph, The Group Circle (August/September 2002),American Group Psycho-therapyAssociation.RetrievedonDecember30,2007.

• NewSchoolforSocialResearch:shortbiog-raphy at SibiuOnline website. Retrieved onDecember30,2007.

• Johnson, David Read; Emunah, Renée, eds.(2009).CurrentApproaches inDramaTher-apy (2nd ed.). Springfield, IL: Charles C.Thomas.p.394.ISBN978-0-398-07848-5.

• PsychotherapyNetworker,Clinician’sDigest,January/February2007.

• PsychodramaNetworkNews,ZerkaMoreno,winter2007.

• “ZerkaMoreno”.Psychotherapy.net.Septem-ber2004.

• MoreneanArts&Sciences:MorenoInstituteEast website. Retrieved on December 29,2007.

• Marineau, René F. (1989). “Ancestors andfamily: the birth of a myth”. Jacob LevyMoreno, 1889-1974: father of psychodrama,sociometry, and group psychotherapy. Rout-ledge.pp.4–6.

• The Future of Man’s World, J. L. Moreno,New York Beacon House, PsychodramaMonographs,1947.

• Journal of Group Psychotherapy, Psycho-drama& Sociometry (Vol. 42,No. 1), J. L.Moreno,spring1989


12

12

AtthetimeJacobGershoniaskedmetocontributeasectionforhisnewbook,mycommunity-peoplewerestilsufferingfromtheaftermathoftheeurth-quakethathitTurkey.Now,weekslateralthoughthenightmareisamemoryofthepast,itisstillaveryvividnow.We,attheİstanbulPsychodramaInstitute, have been busy helping people to healfrom their traumatic expriences and overcomeof the effect of their terrible ordeal.The traumaeffected everyone both the people who soughthelp and those whose profession is to providedit. Through our work we discovered, and actu-allyconfirmedourbelief,thatpsychodramatech-niquescan repair thepsychological scarscausedbythetrauma.Wealsounderstoodthewayspeo-ple could prepare themselves psychologically todealwithtrauma.Forthiswedevelopedamodelandalearningprogram.

Thefollowingdiscussionwillbedividedintotwoparts. First, we will describe sociodramatic andpsychodramatic interventions used in the treat-mentoftrauma.Thesecondpartwillpresentthemodel fort he psychological preparation to trau-ma.Themodelhasbeendevelopedprimarilyforcompanies and large organizations. Then it wasadapted to treat individuals, victoms of trauma,whowereseekingpsychologicalhelp.

Trauma is defined as “any life-threatening,emotionally over-whelming catastrophe thatbreaks through a person’s ordinary copingmechanisms,whether in childhood or as adult,whetherfromasingleepisodeoralifetimeabuse”(Hudgins&Kellerman,2000,p12).

On the 17th August 1999 a severe earthquakeoccured around the İstanbul area inTurkey.Al-though it was not the first time an eurthquakehitourcountry, itwasaparticularlybigdisasterbecause of its proximity to İstanbul.More than30.000peoplediedandover100.000peoplewereinjured and/or became homeless. The traumaticeffectsofthedisasterwerenotconfinedtotheday

andeurtquakeoccuredbutcontinuedforoneyearasaresultofaseriesofshocks.Geologistsoffereddifferentexplanationsforthecontinuouswavesofaftershocks.Thisactuallyincreasedpeople’sanxi-etiesastheywerecontinuallyanticipatingthenexteurthquake in İstanbul.Therewas grief all overthecountry.Peoplewerescaredofdeathorofbe-inginjured.Theyhadnightmaresofbeinginru-ins,wereanxiusbecauseofincreaseduncertaintyconcerningtheirfutureandfearfulofloosingtheirpossessionsandproperty.Onadeeperleveltheyweredeeplypreoccupiedwithquestionsaboutlifeblief. These topics dominated all conversationsamongthepeople,whethertheyweretalkingfacetofaceoronthephone.Therewasanaturalsocio-dramahappeningwiththeparticipationoftheen-tiremembershipofoursociety.Itwasalsoagoodtime toextend this to the treatmentoffice in theformofsociodrama.

Moreno’stheoryisbasedonatriadicsystemthatincludes sociodrama,group therapyandpsycho-drama. Sociodrama addresses issues that are intheforefrontoftheconcernsofacommunity.Hecoinedtheterm:sociometry,aconceptthatreferstohealingoflargesocieties.Psychodrama,ontheotherhand,addressesthementalhealingneedsofthe individual. The methods of sociodrama andpsychodrama (all conducted in the context of agrouptherapy)helpedusworkwithboththeso-cialeffectsoftheobjectiveworldandwiththein-dividualsubjectiveperceptions.Personally,IwasnotinIstanbulduringthefirst,bigearthquake,butI experiencedall theensuingshocks,Sowhile Iexperiencedthefeelingsoflivingundertheinflu-enceofearthquakes,inthebeginningIwassome-whatdetached,afactthatenabledmetobeanob-serverfromtheoutside.

A month after the earthquake, we resumed ourregulartrainingworkshopswithourpsychodramatrainees. At that time the earthquake occurred,wehadeightdifferentgroups,afewexperientialgroups,aswellastraininggroupsforcompanies.

A Psychodramatic Procedure of the Earthquake Trauma And Psychological Preparation For Trauma

Deprem Travmasının Psikodramatik Modeli ve Travmaya Hazırlık

By Deniz Altınay


13

When it came to dealingwith the effects of thetrauma, thedifferenceamong thegroupsdidnotmatter.Allwerepersonallyaffectedbythetrauma.Some members in the groups developed strongearthquakefearsevenafewmonthsaftertheonsetoftheearthquake.Wealsonoticedthatfearstrig-geredbytheearthquaketumedouttobefearswithotherpsychologicalcontendsnotassociatedwiththe earthquake showing Post Traumatic StressDisorder(PTSD)symptoms.

We identified, therefore, two different kinds offears.Byusingsociodramaasawarming-up,wehopedtoaddresstheissueofthelevelofcopingskills,thusdealingfirstwiththerealfearsofsoci-ety.Inthatwaywewereaddressingtheissuesthatconcerned the entire community.This had to betakencareofbeforemovingonintopsychodramadealingwith the individual‘s personal fears.Weusedtranscendentalroles,thatis,rolespertainingtoquestionsofthemeaningoflife.Intheserolestheprotagonistassumedtheroleof“theenergyoflife” and exploredwaysof viewing life.Webe-lievethattheserolesareessentialforconductingsociodrama.Transcendentalrolesexplorebasicis-suessuchasfears,anxieties,insecurefeelings,theneed forbeingunderstood, thewish for sharing,andthesearchforhavingthestrengthtocopeandgoon.Throughthiskindofwarm-upwecreatedgroupcohesion.Whereastheexplorationoftheseissuesemphasizesthesimilarityofallhumanbe-ings,atthesametimemembersbegantodiscoverhoweachexperiencewasdifferentfiomtheoth-ersaftertheearthquake.Thosediscoveriesmadethemmoreandmoreclosetotheirfears.

Although we were not particularly experiencedworking trauma induced by earthquakes, wethought that psychodrama would be a valuableintervention that could provide us clues for un-derstandingthedevelopmentalprocessoftrauma.Itwasnotveryeasyforustoformulateaproce-dure forworkingwith such traumas.We had totakerisksandcopewithourownanxieties.Asapreambletomydescriptionofthepsychodramaticprocedurewedeveloped,Iwouldliketopointoutthatourapproachwasverysuccessful.Alltheper-sonswetreatedbecamefreeoftheirfearsandtheproblemsassociatedwiththetraumainonesinglepsychodramasession.Thiswastrueforthosewhowere part of the earthquake trauma groups andthose who were members of the psychodramatraininggroups.

The Model

Thespecialpsychodramaprocedurewedevelopedconsistedoffivesteps.Theseareasfollows:

1. Understand the fear of earthquake. Each ofourprotagonistsmentionedadifferentearth-quakefear,afactthatsurprisedusbecauseweassumed that since they all experienced thesameearthquakethefearwouldbethesameaswell.Butdifferentindividualsexperiencedand perceived a different earthquake totally.Those differences lead us to talk about theconceptof“individualearthquakes”.

2. Clarify the irrationality of the fears or anypart(s)ofthem.Theirrationalcomponentsofthefearswereseenascluestothedeep,innerissuesandpersonalanxietiesthatwereawak-enedbytheearthquake.

3. Identify the particular feeling(s) that wereformed by those irrational fears and conse-quently govemed the individual’s daily ac-tivities.The reasonwe focuson the feelingsisthattheytendtoremainintact,unalteredbythepassageoftime.

4. Discover the connection between the pro-tagonists’presentperceptionoftheworldandothersignificantpersonsintheirlives.Inthecourse of the psychodramas we noticed theexistenceofaconnectiontoabelovedpersonintheprotagonistslivesaswellastoanearlychildhoodincident.Realizingtheconnectionsfacilitatescatharsisandbecomesanimportantgroupissueduringthesharingpartoftheses-sion.

5. Explore ways to alter the irrational compo-nents of the faulty concepts and troublingfeelings, as they related to the protagonists’unresolved issueswithsignificantothers. In-deed, it has been noted that exploring theseelementsbymeansofroleplayingenactmentsis considered amajor factor that contributesto therapeutic effects of psychodrama withtraumasurvivors(Kipper,1998).

Our experience has shown that the second stepwas themost importantone.This stepscalls forclarifyingtheirrationalcomponentsoffears.


14

Case Illustrations

Thefirstcaseinvolvesagroupmemberwhocom-plained of a loss of motivation after the earth-quake.Westartedwithsociodramaticwarm-upbyallgroupparticipation.Itsmainthemeconcernedthe nature of humanbeings and relationship be-tween them. Formost of the peopleweworkedwith,thefeelingsoffears,angeranddesperationbegan to disappear about two months after theonset of the earthquakes but somewere harbor-ingthefearsforalongtime.Thefirstillustrationinvolvessuchacase;

Theprotagonistwas a 45years oldmalewith ateenage daughter who wanted to get rid of hisearthquakefear.Hewasveryanxious,andafraidof subsequent earthquakes. He suffered fromsleeplessness, nightmares concerning the earth-quake, andmood shifts during the daytime.Weestablishedthetreatmentcontractwhichincludedsafeguarding confidentiality and a commitmentonhisparttobeavailableforfollow-upsessionsshouldherequirefurtherpsychotherapy.

Astheprotagonistwasdescribinghisfearsfollow-ingtheearthquake,hestartedtopresenttheabsurd(irrational)componentsofit.Forexample,hewasscared that the corridor between his daughter’sroom and his own bedroomwould be collapsedandhewouldnotbeabletoreachher.Heboughtlongropes,believingthatsometimeinthefuture,hemighthavetoclimbdownfromtheheightortogetoutfromthepit.Weaskedhimtothinkofapossibledisasterscenewheresuchapossibilitymightoccur,buthecouldnotnotthinkofany.Weaskedhimtoselectauxiliariestoportraytherolesofthecollapsedcorridorandthepit.Usingrole-reversalshedescribedthescenetotheauxiliaries.Beinginthereversedrolepositionwasveryim-portanttounderstandingtheprotagonist’suncon-scious contents.Then theprotagonist listened totheauxiliaryegosandwasaskedtopayattentiontohisownfeelingsandreactionstotheportrayal.TheDirectoraskedhimtoexplainthemeaningofthesymbolsofhisreactionsandhisfeelings.Hewasalsoaskedtothinkofanyconnectionbetweenthesesymbolsandanypersonfromhislife.Hean-sweredallthosequestionseasily.Fallingintothepitandtryingtoclimboutwiththeroperemindedhimofhisownfather.Thecollapsedcorridorre-mindedhimoftherelationsbetweenhisdaughter

andhimselfandquarrelswithhiswifeabouttheserelations. He explained that his father lives inAustraliaandkeepsmarryingyoungwomenandheisalreadyintohisfifthmarriage.Theprotago-nistwasveryangrywithhisfatherforleavinghismotherandhimselfwhenhewasayoungboy.Hewasveryembarrassedabout thewholesituation.Hecharacterizedhisrelationswithhisdaughteras“verycold”and“distant”.Hewantedtobecloserbut felt that being a father didnot allowhim todevelop such closeness. He pointed out that hisdaughterwasclosertohermother.

After that point the session followed the classi-calpsychodramaprocedureandendedwithgroupsharing. In a follow-up session the protagonistsaid that thepsychodramamadehimrealize thathisfearwasnotthatoftheearthquakeandthathehadanundisturbednightsleep.Hesaidthatafterthepsychodramahefeltextremelytired.

Theprotagonistinthesecondcaseillustrationwasawoman.She said that shewas afraidof enter-ing her bedroom fearing the walls will collapseonher.She thought that thiswas ridiculous andabsurd,andcouldnotmakeanysenseof it.Theprotagonistwasaskedtosetupascenedepictingthebedroomscenewithauxiliariesservingasmo-bilewalls.When the time came, thewallswereasked tomove.As soon the psychodrama simu-lated earthquake started, the protagonist beganscreamingwithfearandwiththehelpofthedirec-tor’s probing, immediately remembered that shehadthesimilarfearoncewhenshehadsexwithher husband. She recalled that at that situation,forsomereasonshefeltcompelledtomentionherex-boyfriend’snametoherhusband.Atthattimeherlifeandmarriagewereintrouble.Herhusbandknewabouttheex-boyfriendandwasdisturbedbyherinterestinhim.Inthepast,priortotheparticu-larincidentwithherhusband,theprotagonisthadrecurrentdreamsabout theex-boyfriendandfeltuncomfortable about it. But subsequently thesedreamsdisappeared.Now,shefoundtheoldanxi-etysurfacingagain,awakenedbythefearfromtheearthquake. Following the psychodrama sessionshe reported that shewas freeofherearthquakerelatedfears.Itappearsthatsuppressedfeelingsofguilt,angerandmodestyfoundawaytoexpressthemselves through the earthquake fears. Thethird illustration involved a female protagonistwhocomplainedofa fearofwhatshedescribed


15

as“loosingherpast”becauseof theearthquake.Sheexplainedthatshewasscaredofuncertainty,andof“becomingnothing”.Inherdreamsallthehouses inher streetweredestroyed.Thestrangethingwasthatshewasnotscaredofbeingdead,injured or being in pain. Upon examining themeaning of her irrational symbols, it tumed outthattheuncertaintyandthefearremindedherofher mother and father. The destroyed buildingssymbolizedthecollapse(obliteration)ofherpast.Duringthepsychodramasheportrayedhermotherasacontrollingpersonwhowasconstantlycriti-cizingherandherfatherasapunishingandnon-accormnodatingperson.Shesaidthatthroughoutherentirelifeshehadbeenfedbythefearsoflos-ingsomething.Duringthepsychodrama,sheen-actedoldscenesandtriedtoexpressherrepressedfeelingsand resolveoldconflicts.The followingdayshe reported that theonly thingshe remem-beredfromthepsychodramawasthatsheworkedonherfamilyrelations.Therewasnomentionoftheearthquakerelatedfearswhichseemedtohavedisappeared. Again, it appears that the psycho-dramaallowedtheprotagonisttofaceheruncon-sciousconflicts,whichwerebroughtoutthroughtheearthquakerelatedfears.

The fourth,and lastcase involveda femalepro-tagonist.Sheexplainedthatsheusedtopackherbelongingsintoasuitcaseandsitmotionlessinthecornerofherhousewhenevertheearthquakeandaftershocksoccurredorwhenevershefeltfearfulofimpendingearthquakes.Shedidnotmoveoutfromher house in spite of the fact that shewasscaredofbeingtrappedunderthecollapsedbuild-ing.Thefirstclueswethoughtneededtobeclari-fiedwere(a)packingthesuitcaseand(b)sittingfrozen, motionless. Upon probing she said thatthese feelings reminded her of her grandmother.Whenpunished,asachild,shewaslockedinthebasementandtoldnottomoveatall.Sherecalledbeing very sacred in the basement, sitting andcrying quietly. These events were very difficultand hard times for her.Being trapped under thecollapsed building served as the second clue. Itreminded the protagonist of feeling ignored andneglectedbyhermother.Theprotagonistrequiredfurther psychotherapy following the psychodra-ma.Onemonthlatershereportedthatherearth-quakerelatedfeardisappeared.Inourunderstand-ing the reason for the therapeutic successof thepsychodrama intervention is that the earthquake

relatedfearsarere-enactmentsofunconsciousis-suesbroughttothesurfacethroughthereactionstotheearthquake.

Thecontinuousaftershocksandtheirimpactun-derscoredformetheneedtodeviseapreventiveprogram,onethatwilltrainpeopletobetterantici-pateandcopewithtrauma.Throughourcontinu-ousworkIdevelopedthefollowingmodel.

Psychological Preparation For Trauma:

Decreasing the effects of trauma I believe thatMoreno’s theoreticalapproach is singularly suit-ed to offering away of teaching people how tobettercopewith trauma.Morenoviewed traumainabroadercontextnotonlyasanintrapersonalphenomenonbutalsoasaninterpersonalrelation-shipone.Henoted thatduringWorldWar I,en-tirepopulationswerebeingsubjected to traumasfromalargenumberofsources.Inhisviewpsy-chodrama was designed not only to change thelifeofindividuals,buttohealthetraumasoftheworld(Moreno,Bloomkvist&Riuzel,2000).Oneof thebasicquestions thatneeds tobeanswerediswhoislessaffectedbythetrauma?Thepersonwhoshallbettersurviveisanindividualwhohashighself-esteem, trustsothers,andhasaccess toan experiential psychotherapygroup to facilitateself-explorationandobtainsupport.Suchanindi-vidualistheonewhohassuccessfullyfacedhisorherpast traumasandovercome theirdebilitatingeffects.This individual expresses him or herselfcreativelyandspontaneously,andknowshowtoexperiencethemoment.Myexperiencewith100subjectiveobservations led to theformulationofthefollowingmodel.

Therearefourkeyelementsinthemodel:

1. Introduce the basic concepts of the protago-nist-centeredapproachandexplainhowbasictrustcanbeadversely impactedduringearlychildhood. Explain how this approach in-creasestheindividuals’self-confidenceinthegroup.

2. Emphasizetheimportanceofhavinggoodre-lationshipswithsupportgroupssuchasfam-ily,businessfriends,bestfriends,closeenvi-ronmentaroundhimforsupportandsharing.

3. Explain the importance of spontaneity train-ing, relations between spontaneity and cre-


16

ativity, and their role in life.Help people todiscovertheirowncreativitypotential.

4. Developtheconceptof“securitybelt”follow-ingtrauma.Thisincludesunderstandingwhattododuringthetrauma,afterthetrauma,andthesearchforemergencyandotherservices.

Eachoftheaboveelementsmayrequiredifferentpsychodramatic and sociodramatic interventions.Tobesuccessful,themodelforpreparingpeople(asdistinctfromthemodeloftreatmentdescribedinthebeginningofthepaper)requiresalongtermteachingand trainingprocess.This is not apro-gram that can be successfully attained in a fewsessions.To be implemented themodel requiresthetrainingoftraumatrainers.Themodelisstillinthestageofdevelopment,andIthinkofitas“apsychologicalimmunity”system.

References

• Hudgins,K.,&Kellermann,P.F.(2000).In-troduction.InP.F.Kellermann&M.K.Hud-girts (Eds.)Psychodramawith trauma survi-vors.(pp.11-19).London;IesicaKingsley

• Kipper,D.A.(1998).Psychodramaandtrau-ma: Implications for future interventions ofpsychodramatic role-playingmodalities.TheInternationalIoumalofActionMethods:Psy-chodrama. SkillTraining, andRole Playing,51,l13-121.

• Moreno,Z.T.,Bloomkvist,L.D.,&Ritzel,T(2000).Psychodrama,surplusrealityandtheartofhealing.London:Routledge.


17

17

The‘socialatom’referstothesmallestunitofin-terpersonelrelationsthatapersonhasaroundhim/herself. ‘Sociogram’ is an objective pictorial re-cordofsuchrelationships.Itisusuallyappliedingroups,smallandlarge,basedonaparticularcri-terionorchoice.Theterm‘perceptual’referstoapersonal,subjectivelyperceivedsociogram,yourown emotional geography, inwhich you are thecentralpersonorprotagonist.Itisdrawnonpaperorcomputer,registeringyourownrelationshiptoallsignificantothersinthreeareas:personal,pro-fessionalorwork,andsocial,basedonone’ssub-jectiveperceptionofyoursocialworld,knowsasasocialorculturalatom.

Thequestionstoconsiderbeforedrawingthischartare general ones:what aremy feelings towards,for instance,my intimate other ,my parents, myfriends,myco-workers,mysocialcompanions,etc.Also,whataretheirfeelingstowardsme,aswellastooneanother?

Wereallyknowmoreabouttheseinvisiblestrandsthanwegiveourselvescreditfor.

Makedifferentdrawingsforeachofthethreecat-

Theauthorhasprovidedadescriptionofdrawingapersonalsocialatomfromtheperspectiveofthesubjectively perceived sociogram.The person isfreetodeveloptheirownsystem,orfollowguide-lineswhichareprovided.Aseriesofquestionsonwhichtoreflecthavebeenofferedtoexpandtheexploration of one’s perceptional social-culturalatom,andenrichself-discovery.Regularattention

is encouraged in order to investigate significantchanges,areasofneglectandpromisingdevelop-ments.

Keywords: socio-cultural atom; sociogram; soci-ometry;interpersonalperception;tele;socialatomexploration.

egories.Donotmixthepersonal,socialandworkcategories,evenifsomeoverlap.Anyoverlapcanbeshownonaseparatepage.

To make a drawing of such a sociogram, youshould identify yourself with a circle if female,andatriangleifmale.Placeyourselfinthecenterofthepage,withaninitialorthefirsttwolettersofyourownnameinsidetheidentifyingsymbol.Next,placeallthesignificantothersaroundyour-selfatsomedistance,eitherclosetoyouordistant,accordingtoyourperception.Identifyeachpersonbyaninitialortwoletters,insidethecircleortri-angle.Besuretoincludeasmanypersonsasyoucanthinkof.

Toenableyoutorecallwhoiswho,makeanoteatthelowerleftofthepagetorecordwhosenameisrepresented.Thisisalsorecommendedforwhateachlinemeans,forexample, ifyouuseacolorforapositiverelationline,recordthatsamecolorbydrawingashortlinedownonthebottomleftofthepage,notingtherewhatthelinemeans,forin-stance,redforattraction,greenforrejection,blueforneutral,orwhateveryouchoose.Ifusingblackink,indicatethosebyasimplelineforattraction,a

Zerka T. Moreno

DRAWING THE PERSONAL PERCEPTUAL SOCIO - CULTURAL ATOM

An Exercise in Sharpening and Stretching Tele Function

DRAWING THE PERSONAL PERCEPTUAL SOCIO - CULTURAL ATOM

An Exercise in Sharpening and Stretching Tele Function

ABSTRACT


18

heavierlineforrejection,adottedlineforneutral,andaparallelforambivalenceintwocolorsortwodifferentlines,orwhateveryoupreferforallyourlines.Obviously,youarefreetoinventyourownlines.Theseareonlysuggestions.

Alllinesfromyoushouldonlygohalfwaytoeachpersonsoastoleavetherestforthewayyouper-ceivehowothersrelatetoyou.Drawasmallverti-callineacrosstheendingofyourlines.Thisentireprocessisaninterpersonalteletest,atestofmutu-ality,nota‘guesswho’test.Themoremutualthechoicesasindicatedbyexactlythesameasyourline,thebetterthebalancewithinyoursociogram.

Besuretofocusonhowyouperceiveeachpersoninrelationship toyourselfas thecenter,drawingthe linesofconnection fromyour sideand fromtheotherstowardyourself,whetherpositive,am-bivalent,negative,orneutral.

Alllinescomingtowardsyoursshouldbeinwhat-everformseemsbestforeachline,usingthesameformat as foryourownchoices. If youperceivethatyourchoiceisreciprocated,thelinefromthatperson should be identical with your own andmeetyoursat theendpointofyourlinetowardsthatperson.Ifarelationshipisnotmutual,decidewhat line represents the other’s relation towardsyou.Choosewhateverlineyoufeelisappropriate.All lines should be completed.The following isprovidedasaguideline.

SeeFiguresIandIIforanexampleofanotationsystem(tele)andsocialatomfromJ.L.Moreno.

If youhave trouble sensingwhat theothers feeltowardsyourself,youcanrolereverseinanemptychair, facingyours.Remember tokeepanoteatthebottomofthepageastowhateachcategoryoflinerepresents.Foraone-waychoicefromyouortoyou,acompletelyunreciprocatedone,drawthelinealltheway,eitherfromortoyou,withanar-

rowattheend.Thisappliestoyouandtotheother.

Decide how to indicate neutrality and ambiva-lence; for instance, for ambivalence you coulddrawaparallel,withonesolidline,theotherdot-ted, or eachparallel line a different density.Forneutrality,youcoulduse....fromyouortoyou;amutuallyneutralrelationshipcouldbeall....../.....butwithalittlecrosslineinthemiddle,orinwhateverformyouchoose

Keepyour list at thebottomof thepagecurrentandconsistent, indicatingwho the initialsof theotherrepresent,aswellaswhatemotionthecolorsorlinesmean.

In addition, if known, try to establish the rela-tionshipsbetweentheotherstooneanother;theyshouldalsobedrawn.Forexample,thinkofhowtheirrelationshipstooneanotherimpactonyou,suchaswhetheryourin-lawsapproveofyouandyourfamilyoforiginornot,andwhoamongyourfamilyandfriendsrejectyourchoiceofmostsig-nificantother,etc.

Themoremutuallypositive therelationshipsarefelttobeandshownbythesamelinesasyourowninallthreeareas,thestrongeraretheconnectionsandthebetterbalancedyourlife.

Lookagainat those lines indicatingrejectionei-thertoorfromothersandaskyourself:Arethesemorenumerous than thepositiveones? Is that astable pattern of mine? How and where have Ilearnedthat?HowdoIchangeit?HowcanIbestusemy strengths to correct this or that relation-ship?Oraskyourself:IsthisapersonIreallyneedinmyworld?Ifso,canweturnthisnegativere-lationshippositive,ordoweneedtodisconnectifthatrelationshipisnotmutuallyproductive?Havewebeenhangingon too long?Ifso,howdowedisconnectwithouthurtingeachother?Isn’titbet-ter for that other person andmyself to be freedfromnegative energy, so positive energy can beused elsewhere, with other people?Are we notbothworthyofthat?CanItakeresponsibilityforthis?HowdoIhandleit?

Themostcomplicatedonesarewhatareknownas‘incongruous’relationships,connectionsinwhichonepersonchoosesanotherwhoeitherrejectsorisindifferenttothechooser.Isthatanotheraspectofyourpattern?Andwhatifyouaretherejecting


19

orneutral one and that person choosesyou?Allofushaveexperiencedtheseandhavehadtodealwiththem.Allrequireourabilitytofeelourselvesintotheotherwiththeheart,toletthatheartguideus.

Ifmutualneutralityorindifferenceshowsupfre-quentlyandifthatstateissatisfactorytoyoubothanddoesnotrequireattention,sobeit.Butifthisisapersonwithacentralpositioninyourlife,itre-quiresseriousattentionandpossiblysomechoicesanddecisionsforthefuture.

Thishighlightsavitalpointinall theserelation-ships:whetherwegiveapersonacentralornot-so-importantplaceinourlife.Ifthatconnectionisperipheralornotsignificant,orhasbeenreplaced,itmaybeeasier to letgo.Whatever choices aremade,wecanneverbesureweknowabsolutelyhowtheotherfeels,butweshouldbeclearabouthowwefeel.Wealsoneedtoconsiderhowtodealwiththefeelingsoftheother.

Perceptionofoneselfversusothersmaybestrong,weak,distortedornegative.Turnaclearlightuponyourself and others,making sure you rely uponyourinnerstrengthandgoodwilltowardsothersaswellastoyourself.Fortunately,ourperceptionissubjecttochangeandifyouundertaketoworkin life on your socio-cultural atom and draw itagainatlaterstages,youmaybedelightedatthechanges and improvements you have achieved.Themoreoftenyoudothisexercise,thesharperyour perceptionwill become and the better bal-ancedyoursocio-emotionalworld.

Morenosuggestedwetaketimetodothisonceamonth, justaswecheckourbankaccount.WhohaveIlost?Whichrelationshipneedsmyattentionto repairorend?Whichhave Ineglected?Whatnew connectionwas offered that needs a followup,etc.

Above everything else, be absolutely clear andhonest in thisprocess,oryouwillnotgainany-thingfromit.

You might want to share your sociogram withsomeoneyoutrustandtowhomyouaremutuallypositively related,andget thatperson’sobserva-tions.Theycouldbeveryinstructive.

Ifyoufindyoucanchange,improveoraddany-

thingtothisself-evaluation,pleasesoinformme.Yourfindingwillbeseriouslyconsideredandmaybeadded,referringtoyou,inlaterversions.Con-siderthisaworkinprogress.

Good luckwith thismapof exploration of yourownsocialgeography.

Reference

Moreno,J.(1934,1953,1978)Whoshallsurvive?Foundationsofsociometry,grouppsychotherapyandsociodrama.Beacon,NY,Bea-conPress.

,

Figure 1: Tele chart II: The vertical spread of tele in a social structure.Thischartshowsascalerangingfrommaximumteletopurechance.Thearea between tele and chance covers a range ofincomplete perceptions and pathological inter-personal relations. (From: Who Shall Survive?FoundationsofSociometry,GroupPsychotherapyandSociodrama.J.L.Moreno(1953)p.298.)Ac-cessedfromtheinternet:http://www.asgpp.org/docs/WSS/WSS.html


20

Figure 2:OrganizationofSocialAtom(fromWhoShallSurvive?J.L.Moreno(1953)p.304-305.)

Multi-Criterial SociogramKey to Sociogram:

Solid black lines indicate acquaintance obtainedbythequestion:Please list thenamesofallper-sonswithwhomyouareacquaintedatyourplaceof work. Heavy interrupted black lines indicatechoice (attraction) obtained by the criterion:Which person or persons do you enjoy havingasguestsinyourhome.Heavyredlinesindicatechoice(attraction)obtainedbythecriterion:Withwhichpersonorpersonsdoyouliketoworkwhencalledupontodoajobrequiringcooperativeeffort.

Thischartillustratesthatthevolumeofacquain-tances is thematrixoutofwhichattractionsandrejections between individuals emerge. It alsoshows,withinthesamesociogram,thecumulativeeffectofthreedifferentcriteria.Singlecriterionso-ciogramsgiveonlyafragmentaryportrayalofthepositionofanindividualwithinasocialgroup.The

sociometric status of an individual may changefromonecriteriontoanother.Anindividualwhoisclassifiedasanisolateorastarononecriterionmaynotbesoclassifiedonanothercriterionoronthesamecriterionatalaterdate.


21

21

ABSTRACT

Inrecentyears,thereisagrowinginteresttowardsrecognitionoftheimportanceofincreasingposi-tiveemotions,engagementandmeaninginthera-peutic interventionswhere themain focus isnoton“repairingdisordersorsymptoms”.Thelitera-ture on positive psychology (well-being therapyandsomeconstructivist approaches like solutionfocusedbrieftherapywhichrepresentsoldertradi-tionslikeAdlerian“encouragement”,nowempha-sizesconceptslikeresiliency,courage,creativity,forgiveness,wisdom…andwhatisalreadyfunc-tioningwellwithinintheindividual.

Referring to the “changingcharacterof thepsy-chodrama” as David Kipper stated, the authordiscusses how some constructivist counselingstrategies(mainlysolutionfocusedstrategieslikereframing,recallingexceptions)canbeintegratedto psychodrama and also how the psychodramatherapist can be more empowering for the pro-tagonistinthesessionthrough‘auxilaries’mainlythe ‘double’ and “ through ‘doubling’.Also, theleader’sroleas‘acompetenceseeker’ isempha-sized. The article supports to keep the originaltheory and practice; the insight oriented natureof psychodramawhichvalues the importanceofunconsciousmotives in therapeutic work so theauthor outlines how the presented strategies canbe compatiblewith thenatureof thepsychodra-masinceJ.L.Moreno’smainfocuswas tobuilda health promotingmodel rather than a psycho-pathology oriented one (from the beginning heintroduced concepts like spontaneity, role, tele ,encounteretc.)AsZerkaMorenosaid ina1989lecture. theapproachesthearticlesuggests,aimsto facilitate the process of “putting the client intouchwiththeirowninternalhealer”. Keywords:Psychodrama,positivepsychology,so-lutionfocusedtherapystrategies.

GİRİŞ

Güçlü bir araç olarak psikodrama, yalnızca birtürpsikoterapiolmaktanötedir.Aslındabirsanatolaraktanımlanabilirveyalnızcabirtekniğeindir-genemez, önemli bir psikolojik olgunlaşmayoluolup,yalnızcaeldekisorunuçözmekleilgilenmezbireydekizihinselvesosyaletkileşimbecerilerinigeliştirir (Blatner, 2002). Günümüzdeki uygula-malar şüphesizkipsikodramanın ilk tasarlandığıyıllardanoldukçafarklıdır.DavidKipper,budu-rumu ‘psikodramanın değişen karakteri’ üzerin-den özetlemektedir. Kipper, psikodramada farklıyaklaşımlargelişirken,farklıyollardangidildiğin-denbahsetmektedir;bunlardanbiriteoriyleilgili-dir, diğeri ise grup psikoterapisi yaklaşımlarınınbirparçasıolmayayönelikgirişimlerolaraközet-lenebilir;nesne ilişkilerikuramı temelindenyolaçıkarak uygulanacak psikodrama örneğin farklıkuramlarlapsikodramanınentegreedilmesineyö-nelikçalışmalarınıiçermektedir.Diğerbiryolise,benzersorunlarasahipüyelerlegruptaçalışmaktır.Bununyanısıra,kısasüreli terapiparadigmasıy-la bütünleştirme gibi klasik psikodrama sürecinigeliştirmenin yolları da aranmaktadır (Altınay,2000).Temelleri1940’lardaatılmışolanpsikodra-manınyaşayanvedeğişimeaçıkyapısınınolmasıyeni açılımlar yaratmak ve teröpatik kazanımlariçin bir fırsat olarak görülebilir ancak bunu ger-çekleştirirken, psikodramanın tek boyutlu olma-yanyapısındanödünvermemek,onubirtekniklerbütününe indirgememek ve Zerka Moreno’nunyaptığıuyarıyıdadikkatealmakyerindeolacak-tır;yani“pastanınüzümleri,pastanınbütünündenayrı düşünülemez”. Bu temel kabulden hareket-le, bumakale, orjinal teori ve felsefe korunmaksuretiyle, son dönemlerde ‘çözüm odaklı terapi’ninve‘pozitifpsikolojinin’dahaçoksahipçıktığıancakizisürülecekolursatemelleriAdler’edaya-nan bazı varsayımlarının psikodramayla uyumluolabilecekvehattapsikodramanıniçindevarolan

PSİKOTERAPİ TEKNİĞİNDEN DAHA FAZLASI; PSİKODRAMAUygulama İçin Bazı Yeni Stratejiler

More Then A Psychotherapy Technique - Psychodrama

Fulya KurterUzm. Psikolojik Danışman

Psikodramatist


22

bazıoluşturmacıunsurlaradikkatçekebilmekveaynı zamanda uygulamada psikodrama grup ya-şantısınınasılbesleyebileceğiüzerinebazıgörüş-leripaylaşabilmekiçinkalemealınmıştır. BİREYİN KAYNAKLARINI HAREKETE GEÇİRME ve ‘SAĞLIKLI’ OLANA ODAKLANMA

Danışanın, güçlü yönlerine odaklanma konusugünümüzde daha sık vurgulanır hale gelmiştir(Duckworth, Steen ve Seligman, 2005; FlükigerveRegli, 2007;Orlinski, Rönnestad veWillutz-ki,2004;SynderveElliot,2005,akt:FlükigerveHoltforth, 2008). Pozitif psikolojinin gündemdeoluşunun takibenolumluluğaodaklananpekçoksosyaloluşturmacıterapiyaklaşımınatanıkolun-maktadır(Wong,2006).

Psikoterapi esnasında danışanın güçlü yönlerinivekaynaklarınıhareketegeçirmekolumlugeribil-dirim mekanizmasının devrede oluşuyla teröpa-tik işbirliğini arttırma potansiyelini taşımakta vedanışanınsüreceyönelikalıcılığınıolumluyöndeetkileyerekuyumsağlayıcıbaşetmemekanizma-larınıkullanabilmesinededesteksağlayabilmek-tedir.Psikoterapiyebaşlamadanöncedanışanlarıngenelliklemoralleridüşükbirruhhaliyleveyeter-liderecedebaşetmeyollarınıkullanmakonusundayetersizoldukları bir noktadaoldukları düşünül-düğündebututumunönemigörülebilir(Regli,Bi-eber,MAthier veGrawe, 2000, akt: Flükiger veHoltforth,2008).

Nitekim, Flückiger ve Holtforth’un (2008) kli-nikte yaptıkları bir araştırmada, her görüşmedenönce,bireyingüçlüyönlerinedikkatleriniyönelt-tikleribirçalışmaprosedürüuygulamışlardır.Beşseanssüresince20kişilikbirörneklemüzerinde,buuygulamayısürdürmüşlerdir.20seanssonundagelişmeler değerlendirilmiş, psikoterapi sonuçla-rıkliniktekimevcuttedaviprotokolüileseanslarıdevamedenkontrolgrubuylakarşılaştırıldığındadahaolumlusonuçlar/terapiçıktılarıeldeedildiğigörülmüştür.Bueksendeençoköneçıkanyakla-şımlardanbiriolançözümodaklıyaklaşımı,kısaterapiyöntemlerindenbiriolarak1982yılındaIn-sooKimBergveStevedeShazervearkadaşlarıtarafından geliştirilmiştir.Ayrıca, Bill O’Hanlonda önemli isimler arasında yer almaktadır. Bun-dan önceki dönemde JohnWeakland ile birlikteyaptıklarıçalışmalardaseanslarsırasındadanışan-larınsorunlardanbahsederkenaynızamandabazı

istisnaidurumlardanyaniprobleminbudenligö-rülmediği /yaşanmadığıdurumlardandabahset-tiklerini farketmişler,bununüzerine terapilerininyönünüsorunuçözmektenziyadeçözümüninşa-sınadoğrukaydırmışlardır.Böylelikle,danışanlar,kendi hayatlarının uzmanları olarak kabul edil-miştir.Bununla beraberi ‘tanı’ kavramı da farklıbir bakış açısıyla ele alınmış tanıdan ziyade, bi-reylerinyaşamlarınıdahaiyinasılyaşayabilecek-leriyleilgilenmeyebaşlamışlardır(SimonveKimBerg,1999).

Zira, psikoterapide, olumlu yönlere ve bireyselkaynaklara odaklanma ve vurgulama, yeni birolgu olmayıp danışma psikolojisinde geçmişeuzanan bir geleneği temsil etmektedir (Gelso veWoodhouse,2003,akt:Joel,2006).Tarihselola-rak bakıldığında,AlfredAdler, Milton Ericksongibiisimlerinöncülükettiklerigörülebilmektedir.Adlerveonutakipedenlerbireyicesaretlendirme-yiinsangelişimivebüyümesiiçinkritikbirunsurolarak tanımlamıştır. Günümüzdeki epistemolo-jikkaymaveböyleliklepsikolojikdanışmanlığınoluşturmacıbakışaçısınadoğruyönelimiileAlf-redAdleryenidenhatırlanırhalegelmiştir(WattsvePietrzak,2000).Adler’egöre,danışanagüvenduyma, kaynaklarına odaklanma, bireyin yaşa-mında barınan mizahı danışanın da görmesineyardımcıolmagibiunsurlarcesaretlendirmesüre-cininiçindesayılmaktadır(Adler,1956;akt:WattsvePietrzak,2000). Tanısal etiketlemelere dayanmayarak bireylerinsorunlarını çözme gücüne sahip olduğunu savu-nan,bireyineşsizliğinebüyükdeğerveren,çağdaşpsikolojiyeyönvermişolan,psikiyatrvepsikologMiltonEricksondabir diğer önemli isimdir.Bugörüşeenönemlikanıtıkendiyaşamöyküsündeyatmaktadır.Erickson17yaşındayken,çocukfel-ci geçirerek bir süre felç kalmış, hatta doktorlaröleceğini düşünmüştür. Kendisi, Wisconsin’deailesininçiftliğindegünboyuncayalnızkaldığın-dazihniniçokaktiftuttuğundanvekendisiniçift-likte çalışırken ve hareket ederken imgelemiştir.Ayrıca, ‘bedenhafızasını’ndakikashareketlerineodaklanarak yavaş yavaş bedenindeki bazı bö-lümlerinkontroletmeyebaşlamışveyavaşyavaşkonuşabilir ve yürüyebilir hale gelmiştir (bknz:http://erickson-foundation.org/about/milton-h-erickson/). Dolasıyla,psikoterapiortamınadasorunolarakgörünen durumlara, bireyin kaynaklarını ge-


23

tirmekkritiktir.MartinE.SeligmanveMihalyCsikszentmihalyi‘ninöncülüğündegelişenyalnız-ca “patolojiyi tamir etmek, semptonları ortadankaldırmak’geleneğindenayrılmayıöneren‘pozitifpsikoloji’debuçerçevededeğinilmesigerekenbirakımdır.Pozitifpsikoloji,umut,cesaret,bilgelik,yaratıcılık, duyarlılık, gelecek odaklılık, sorum-luluk, affedicilik, estetik duyarlılık, spiritüellikgibi bireysel özelliklerin ihmal edildiğine dikkatçekerken,özneldeneyimleri,iyioluşu,memnuni-yeti,mutluluğuveakışgibikavramlarıöneçıkar-maktadır.ZiraCsikszentmihalyi’yegörepsikolo-ji,yalnızcahastalıkveyasağlıklailgilenenbirdaldeğildir,ondançokdahageniştir;çalışma,eğitim,içgörü,sevgi,gelişmeveoyunhakkındadır.Zan-nedilebileceğigibi,bireyinkendinialdatmasıveyaboşumutlarakapılması;‘wishfulthinking’olarakdüşünülmemelidir. İnsandavranışınıkendineöz-gülüğünüvekarmaşıklığınıanlamayaçalışanbi-limselbiryöntemuygulamaçabasıdır (SeligmanveCsikszentmihalyi,2000).

Csikszentmihalyi, özellikle İkinci Dünya Savaşısonrasındaki gözlemlerinin bu görüşün oluşma-sına katkı sağladığı bilinmektedir. İşi, parası ol-mayan,herşeyiniyitirmişolanancakyinedeiçselbütünlüğünükoruyabilmişolaninsanlarınvarlığışusoruyusormayakendisiniyöneltir;“Buinsan-lar kaynaklarını, güçlerini nereden almaktaydı-lar?”. İlginç bir şekilde psikopatolojiden ziyadesağlıkmerkeziüzerindenpsikodrama,sosyometrive grup terapisimodelini geliştirenMoreno’nunda ilk çalışmalarınınbirmülteci kampındaoluş-tuğubilinmektedir.Morenoise,mültecikapındayaşayanlarınbenzerkoşullarasahipolmasınakar-şıninsanlarınkiminleyaşayıpçalışacaklarınaizinverilmesidurumundasomatikvekişilerasarasıso-runlarınazalabileceğini farketmiştir.Dolayısıyla,her ikisi de işlevsel olandan yola çıkmış olmasıaçısındabenzerlikgöstermektedir.

Peki bu temel paradigma günümüzdeki uygula-malardakivedanışmanlıkpsikolojindekikarşılığınasılolmaktadır.Bunoktada,çözümodaklıkısaterapide tanımlanan bakış açışının temel varsa-yımlarıuygulamacılar içinözetleyicibir çerçevesunacaktır.WaltervePeller(1992)değindiğiüzere,

• Eğerbaşarılaraodaklanırsak,yararlıdeğişim-lergerçekleşir.Bunedenlehatalarvesorularaodaklanmakyerinedoğruyapılanlaraodakla-nılmalıdır.

• Her sorun yaşanan durumdabu sorunun gö-rünmediğiistisnaidurumlarvardır.Budurum-larçözümiçinkullanılabilir.Danışansorunu-naöylesineodaklanırkibusorununolmadığıdurumlarıfarketmezler.

• Küçükdeğişikliklerbüyükdeğişikliklereyolaçabilir (Kartopu etkisi). İlk değişime yöne-likzincirlemereaksiyonlar;biralandakideği-şiklikdahabüyükalanlardakideğişimiteşvikeder.

• Herkeste sorunlarını çözmegücüvardır.Da-nışanıngüçlüyönleriöneçıkarılırsa çözümedahakolayulaşılır.

• Danışanınamaçlarıpozitifcümlelerleelealı-nır.Danışanınhangidavranışlardabulunmakistediğielealınır,hangidavranışlarıbırakmakveyakurtulmakistediğideğil.

Burada da görülebileceği gibi, sadece değiştiril-mesigereken,çözülmesigerekenleilgilenilmeyip,danışanların neleri “doğru” yaptığı, nelerin “işeyaradığı”vegeçmişinonlaraneleriöğrettiğiüze-rindedurulmaktadır. BergveDeJong’un farklımakalelerindebelirtt-tiği gibi, görüşmelerde, problemlerin dili’nden,çözümlerindilinegeçebilmekesastır.Bubağlam-da, “Neleri istemiyorum?”, “Neler yolunda git-miyor?”, “Kontrolümün dışında neler oluyor?”,“Neleri istiyorum”, “Neler yolunda gidiyor?”,“Kontrolümdeolanlarne?”tarafınayönelebilmekve böylelikle, “Takıldım, kaldım” veya “Başımabaşka felakatlerin gelmesini bekliyorum” duru-şundan, “İlerlemekteyim! ve “Bazı olasılıklarıgörebiliyorum” tarafına geçebilmek hedeflen-mektedir.Wittgenstein’ındilingerçeğiinşaettiğivarsayımdan hareketle, terapide kullanılan dilideğiştirmek,bireyinbaşetmegücüneodaklanmak(örneğin;buzordöneminasılatlattın?neyardımcıoldu?)veyabusorunortadankalktığıdurumdana-sılbirgeleceğinonubeklediğinibirliktekurgula-makönemlibiraraçolarakkarşımızaçıkmaktadır.

Bu temel prensiplerle yola çıkan, psikoterapistsağlıklı olana odaklanır, danışanın anlattıklarınıolumlu bir şekilde yapılandırır, zaman konusun-da amaca yöneliktir ve her zaman “yapılabilir”olanlailgilenirveistisnalarıyakalayabilirveon-ların altını çizer. Danışandaki küçük gelişmelerifarkeder,attığıküçükadımlarıveortayakoyduğuçabayıönemservebunudanışanaolumluolarakyansıtır. Oluşturmacılığın (konstrüktivizmin) bir


24

uzantısıolarak işbirliğineönemverir, ‘danışanınsavunucusudur’ aktiftir, ‘gerçek merakı’, bilirkişi/ uzman olmaktan öte tutar ve bol bol soru-lardanyararlanır,birbaşkadeğişle,bireyinözneldünyasını birlikte keşfetmeye, sorular yardmıylaanlamaya heveslidir ve danışanın dilini kullanırveençokkullandığıstratejilerarasında‘yenidençerçeveleme’bulunmaktadır(örneğin,“katı”diyetanımlananbirkişi“görüşündekararlı”olarakdanitelendirilebilir,ancakyenidençerçevelemeoto-matikbazıformülleriiçermemektedir,durumavebağlamauygunolaraközenleoluşturulmaktadır). Çözümodaklıterapiseansınınbirdiğerönemlida-yanaknoktası,sözedilensorununortadankalktığıvarsayıldığındabireyinasılbirgeleceğinbekledi-ğininkurgulanmasıdır.Buvurgu,istenilmeyendenziyadenelerinyaşamdaistenildiğininfarkedilme-sindekilitolmakta,hattabuamaçla‘MucizeSoru’tekniğindenyararlanılmaktadır. Bu bölüme kadar, bireyin yalnızca geçmişine,sorunlara ve eksik olanın giderilmesine yönelikoluştanfarklıbirpencereaçanbazıtemelprensip-lereveuygulamadakibazıyansımalarınadeğinil-miştir. Şimdi, çözüm odaklı yaklaşım ve pozitifpsikoloji bakış açısıyla psikodramanın olası bu-luşmanoktalarıüzerindedurulacaktır. PSİKOLOJİK SAĞLIK ODAKLI BİR MODEL OLARAK PSİKODRAMA ve UYGULAMA İÇİN EK YENİ STRATEJİLER Psikodramanın kurucusu J.L. Moreno, temelde,önceden değinildiği üzere psikopatoloji yerinepsikolojiksağlıkkonusundabirmodelyaratmak-lailgilenmiştir.Buradaözetleelealınacakolursapsikodramanındokuz temelunsuruolan, ısınma,yaratıcılık,spontanite,karşılaşma,tele(ikiyönlüilişki tarzı),yardımcıbilinç, rol,egoyakarşı rol,rol değiştirme, eylem (Altınay,2000) aracılığıylabireyi “korkudan cesarete” taşımayı önemsemiş-tir; protogonistin rol repertuvarını genişletmesi,sağlıklı durumları canlandırması, fantazilerininormal etkileşimler yoluyla dışavurabilmesi, bi-reyedüzelticideneyimfırsatlarınınsunulmasıör-neklerdenbazılarıdır.NitekimMoreno,regresyo-nuesasalmakyerinesağlıklailgilibirkavramolan‘spontanite’üzerindenbirmodelyapılandırmıştır(Kipper,2000,akt;Amasyalı,2010).Nitekim,ko-ruyucuruhsağlığıvepsikodramakonusubenliğinvediğerlerininbütünlüğündenkeyifalmayıteşviketmeesası olduğuüzere, sevinç, heyecan, oyun-

1MucizesoruStevedeShazer(1988)tarafındantasarlanmışolup,genellikleşuşekildesorulmaktadır“Bugece/birgeceuyumayagittiniz.Birmucizeolduveşimdiburadaüzerindekonuştuğumuzsorunortadankalktı.Ancak,sizuyuduğunuziçinbirmucizeninolduğununfarkındadeğilsiniz.Uyandığınızdabirmucizeninolduğunusizegösterenilkişaretlernelerolurdu?”.

culuk,canlılık,derindenhissetme,paylaşmagibiduygularabirpsikodramaoturumundabolmiktar-dayervardır.Psikodramadasüreciniçindebireyigüçlendirenunsurlaraörnekverilecekolursa,sah-neyiprotogonistinkendisininkuruyorvebozuyorolması;yapılandırıyorolması,rollerekişileriken-disininseçiyorolmasıgibitemelunsurlarınkendi-sibaşlıbaşınabireyeözündeyaşamınıkendisininşekilendirebileceğini anımsatma ve sorumluluğuüstlenmesineteşviketmektedir.

J.L.Moreno,Blatner’in, (2002)vurguladığıüze-reçağınınçokötesindebirbiliminsanıdır.Onungünümüze yetmiş-seksen yıl önce keşfederekdile getirdiği pek çok kavram bulunmaktadır bunedenleBlatner, çağdaş bakış açıları ve akımlarhakkındabilgiolabilmeninöneminedeğinirancakbuşekildeyeniaçıklamaveyorumlargelişebilir,yenisorgulamalaryapılabilir.

Bununbiruzantısıolarakörneğin,Klontz,TaytonveKlontz(1999),sosyalatom,eylemsosyogramı,gelecekyönelikprojeksiyon/yansıtmavegeçmi-şeyönelikpsikodramaaracılığıylaçözümodaklıtarapininuygulamadakibazısınırlıklarınıaşmayıönermişlerdir.Makalede, çözümodaklı terapininiçgörüyüyeterincedesteklememesi,bazenyüzey-sel kalabilmesi , duygu boyutunu yeterince elealmamasıvegeçmiştekibitmemişişlernoktasın-da yeterli olamaması nedeniyle psikodramanıntamamlayıcılığınadeğinilmişçözümodaklıterapivepsikodramanınbazıtekniklerinientegreetmeksuretiylebirmodelönerisindebulunulmuştur.Bumakalede ise başta değinildiği üzere, psikodra-matemelçalışmasistemiolarakkalmaözelliğinikorumakta,birdiğeryaklaşımıneksikbıraktığınıtamamlamaktan ziyade, , psikodramanın özüyleuyumlu olabilecek bazı çağdaş/ oluşturmacı psi-koloji yaklaşımlarının altını çizdiği unsurlarınpsikodramaylanasılbuluşabileceğiüzerindebazıönerilereyazarınyaptığıuygulamalardandayolaçıkarakyerverilmişolupaşağıdayeralmaktadır:

• Liderin yaklaşımı ve kullandığı dil: Blatner(2000),Birdanışanınkendiiçindekiolumsuzseslerle bağlantıya geçirmeden önce olumluseslerlebağlantıkurdurun”önerisindebulun-muştur.Buifadeyle,bireyinyüzleşmeöncesi,cesaretevegüçkazanmasınınönerminedeği-nilmiştir.Budurumu,psikodramadaöneçıka-rabilmeninfarklıyollarıbulunmaktadır.Bun-lardanilkigrupsürecindeüyeleredairdoğruzamanda,olumlugözlemleriiletmektir:Buna


25

2Psikodramavekoruyucu ruh sağlığının ilişkisi hakkındadahadetaylı bilgi içinbkz.Amasyalı,C. (2010). “PsikodramaveKoruyucuRuhSağlığı”.Altınay,D. (Ed.)PsikodramadaÇağdaşYaklaşımlar’ıniçinde(s:301-317).SistemYayıncılık:İstanbul.3Bkz.Kurter,F. (2010).YeniPsikodramatikModelOluşumundaKilitKavram; ‘Eş’”.Altınay,D. (Ed.)PsikodramadaÇağdaşYaklaşımlar’ın içinde (s:35-60) .Sistem

Yayıncılık:İstanbul.

birörnek,kendisiniyeterinceplanlıolmadığı-nı,vb.paylaşanancakgrubadevamoranıbirkadaryüksekolanbirüyeye,“grubadevamoranına bakınca yeri geldiğinde iyi organizeolabildiğinanlaşılıyorvebudaaslındabiriçdisiplin gerektirir” şeklinde bir geri bildirimvermek veya buna benzer danışana uygunifadelerkullanmakbirey içincesaretlendiriciolabilecektir.

• Çalışma / oturum sırasında uygulanabilecekbazıstratejiler:

* ‘Eşin’ (Double’ın) kullanımı: Moreno“Eş”i ikinci bir “protagonist” gibi prota-gonistinsözelolmayanbölümünükendineuyarlayanveokişininkimliğinialarakko-nuşan,kurduğuempatikbağilekişinindışdünyayaulaştırmakistediğiiçsesinitemsiledenüyeolaraktanımlamıştır.Protogonis-tin ihtiyacına göre, sahnemele esnasındaörneğin ‘yaratıcı eş’i veya “başedebileneşi” kendisine eşlik edebilir, yada ‘cesa-retli yönünü’ temsil eden eşin çalışmayadahil edilmesi etkili olabilecekbirmüda-haleolabilir.Dolayısıylabudurumiçindeşuvarsayımıbarındır;bireyiniçindezatenbugüçlüyönlermevcuttur,tekihtiyaçon-lara daha fazla sahip çıkılması, bunlarındaha rahat ifadebulabilmesineolanak ta-nımaktır.

* Liderinyaptığı“eşlemeler”:Buradakite-melprensip,protogonistiniçindebarındır-dığı başetmegücünevebireyin çoğukezfarketmedenkullandığıyollarındaha faz-la ses bulmasına olanak tanımakve dahafazlaaltınıçizmektir.Örneğinbirçalışmasırasında bir sahnede tıkanıp kalmış geç-miştedepremdenkurtulmuşolduğubilinenbirprotagonisteiçindekibaşetmegücünühatırlatan bir ifade lider tarafından “eşle-me”aracılığıyladoğruandasunularakbi-reyin takıldığı yerden çıkabilmesi teşvikedilebilir(örneğin,“oenkazdankibençı-kabildimvehayattakalabildimşimdidebudurumdançıkabilirimvegrubundadeste-ğiyledevamedebilirim”önermesisürecinilerlemesindeetkiliolabilmiştir.)

* Oturumun “kontrat”ı oluşturulurken za-manzamanolumluamaçcümlelerineyervermek:Bazen ilk aşamadaprotogonistleyapılan ısınma yürüyüşünde, çalışmanın

konusubelirlenirkenvebireyindünyasınabirlikte yol alırken bahsedilen şikayetinkonusu,,özellikleprotogonistinkafasıçokkarışmış ise, “olumlu amaçcümleleriyle”yenidentanımlanabilir.Böylelikle,aslındaprotogonistin,hayatındaneyinfarklıolabi-leceğikonusundasomutlukkazanılabilinir,örneğin,“buçalışmadanyararsağlayabil-mesi için neyin olması beklenmektedir?Veyabireyneyindeğiştiğinigörmek iste-mektedir?Problemdiyetanımlanandurumortadan kalkarsa hayatında neler değişe-cektir” . Böylelikle sorun üzerine derin-leşmek yerine gerçek niyete ve bireyinihtiyacınaulaşmakdahaolanaklıolurken,sorundan arınmış bir halin olabilirliğininkapısı da aralanmış olur. Daha sonra ça-lışmasırasındaizlenecekyollarapsikodra-manıntümolanklarınındevredeolduğubirkeşifsüreciolmayısürdürür.

* YenidenÇerçeveleme’denyararlanma:Za-man zaman danışanın içinde değişmezlikbarındıranproblem tanımlarıyerine lider,yeniden çerveleme yoluyla ilerleyebilir.Yenidençerçevelemedetemelprensipdilinkullanımıiledanışanıngerçeğininyenideninşaedilmesi,çözümsüzgibigörüneneti-ketleryerinebakışaçısınıdeğiştirebilecektanımlarönermekti r.Örneğin,“içekapa-nıközelliğinisüreklivurgulayanbirdanı-şana“kendinlezamangeçirmeyidahafaz-la tercih ediyorsun” çerçevesi önerilerek,bireyin kendisini daha rahat kabul etme-sinevegrup içindedaha iyihissetmesineyardımcıolmakmümkündür.

• İstisnalardan yararlanmak: İstisnalardan ps-

kodramada farklı şekillerde yararlanılabilir.Budurumunodenlişiddetliveyayoğunya-şanmadığıdurumlardanyolaçıkılarakyapılanbirsahnelemedeveyageçmiştebenzerbirdu-rumdaişlemişolandanyolaçıkarak,hangiun-surlarınbuesnadahalihazırdadevredeoldu-ğuvenelerin“işeyaradığı”araştırılabilir,yenibirgözlebuunsurlarabakılabilir.Yadaprota-gonist,kendisine“akılhocalığı”yaparkenbutüristisnagibigörünendeneyimlerikendisinehatırlatmasıliderinyapacağıeşlemelerledes-teklenebilir.Böylelikle,bütünbunlaraetraflı-cabakabilmeyiolanaklıkılanenönemliaraç‘artıkgerçeklik’üzerindenfarklıkeşiffırsatla-rıyakalanabilecektir.


26

Dolayısıyla,buradatanımlandığışekliylebakıldı-ğında,psikodramadalideraynızamanda“olumluyapılandırıcı” bir rol almaktadır. Ancak buradaaltı çizilmesi gereken nokta, yukarıda bahsedi-len yaklaşım ve yolların duruma uygun olması,o ana hizmet etmesi halinde anlamlı olacağıdır.Lider spontanlığından ödün vermez. Zira bilin-diği gibi, “söz”ün ifade ettiği sınırlarda kalmakesasdeğildir.Blatner’ındeğindiğigibi, zihinacıdeneyimleriylebaşedebilmekiçinbazıduyguvedüşünceleribilinçtenvebirbirindenayırmaktadır.Örneğinbastırmaveya inkaryollarıyladeneyim,bilinçtenkopartılabilir.Dolayısıylabirpsikodra-maseansındabilinçdışıetkilerinkeşfetmektenveçekirdek çatışmalara bakmaktan veya içgörüdenvazgeçmekhedefdeğildir.Amaç,bu süreçteuy-gulamavearaştırmalaryoluylagünümüzde terö-patik etkililiği kanıtlanmış bazı ek stratejileri veyollarımevcutçalışmalaraentegreetmektir,böy-lece, Zerka Moreno’nun deyimiyle, “danışanınkendi içsel şifacısıyla bağlantıya geçmesi” dahadakolaylaşabilecektir.

KAYNAKÇA

• Altınay D. (2000). Psikodrama Grup Psiko-terapisi El Kitabı. İstanbul: Sistem Yayıncılık

• Anderson Klontz, Bradley, T. , Dayton,T. ve Anderson Klontz, Laura S. (1999). The Use of psychodramatic techniques within solutionfo-cused brief therapy: A theoretical and techni-cal integration. Action Methods:113-120.

• Blatner A. (2002). Psikodrama’nın Temelleri. İstanbul: Sistem Yayıncılık

• Flückiger, C., Martin, G. H. (2008). Focusing the therapist’s attention on the patient’s stren-gths: a preliminary study to foster a mecha-nism of change in outpatient psychotherapy. Journal of Clinical Psychology, 64: 876-890.

• Seligman, M., Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive Psychology; An Introduction. Ameri-can Psychologist. 55:5-14.

• Simon, Joel, K., Kim Berg, I. ( 1999). Solu-tion-Focused Brief Therapy With Long-Term Problems. Directions in Rehabilitation Coun-seling. 10: 117-127.

• Tauvon, L. ( 2001) . Comparison of psychoa-nalytic and psychodramatic theory from a

• psychodramatist’s perspective. Counselling Psychology Quarterly. 14 : 331-355.

• Walter, John, L.,Peller, Jane, E. (1992). Be-

coming Solution-Focused in Brief Therapy. Brunner/ Mazzel.

• Watts, R., Pietrzak, D. (2000). Adlerian “En-couragement” and the Therapeutic Process of Solution-Focused Brief Therapy. Journal of Counseling & Development. 78. 442-447.

• Wong, Y. Joel. (2006). Strength-Centered The-rapy: A social constructionist, virtues-based psychotherapy. Psychotherapy: Theory Rese-arch, Practice, Training. 43 (2). 133-146.


27

27

Korunmaya Muhtaç Çocuklar Köyü (Bolluca),SosyalHizmetlerKanunuiledevletkorumasıal-tınaalınan,evlatlıkverilmedurumuolmayan,fi-zikselengelibulunmayanveözelliklekardeşolançocuklardan oluşan yerleşik bir yaşam alanıdır.Köy,çocuklarınsürekliyaşadıklarıikikatlıevler,gençlikevleri,kütüphane,anaokulu,idaribinavedepodanoluşmaktadır.Herevdebirannevemak-simum7çocukbirlikteyaşamaktadır.Köydeayrı-ca,annelerinsenelikizinlerindeeviidareedecekteyzeler,erkekvekızgençlikliderleri,bekçi,bah-çıvanvediğeryardımcıpersonelbulunmaktadır.

Köydeki çocukların büyük çoğunluğu sosyoeko-nomikyoksunlukveaileparçalanmasınedeniilekorunma altına alınmış olup, bir kısmı da fizik-selveduygusalihmalveistismaramaruzkalmış,riskli hayat koşullarındangelen çocuklardır.Ço-cuğun içinde yaşadığı ve yetiştiği ortam, bakımvericilerinin edindiği çocuk yetiştirme biçimlerive çocuğun diğer aile üyeleri ile kurduğu ilişki-ninniteliğiçocuğuntümyaşamını,ilişkileriniveruh sağlığını etkilemektedir. Çocuklar kendisinebakanyetişkinileyalnızcafizikselbakımıvebes-lenmesidüzeyindedeğil,aynızamandasosyalvepsikolojikbirilişkikurmaktaveçocukilebakıcıarasında kurulan bu ilişki, sağlıklı gelişimin te-melini oluşturmaktadır.Çocukve bakımvericisiarasındakiilişkininniteliğiçocuğuntümyaşantısıüzerindeetkiliolmaktadır. Bubağlamda,İstanbulPsikodramaEnstitüsüpro-jede,psikodramametoduile,sağlıklıaileortamınıvedestekleyicisosyalçevreyimümkünolduğuncageliştirebilmeyi,tümsorumluluğuüstlenenperso-nelieğitmeyi,çocuklaravegençleregeçmişlerinevegeleceklerinedahayapıcıbirbakışlabakabilen,gerekliilişkiveuyumbecerilerinikazanmış,ken-di değerlerini ve hedeflerini belirleyebilen bireryetişkinolabilmeleriiçingereklidonanımıkazan-dırmayıhedeflemiştir. ÇALIŞMA EKİBİ

Tüm çalışmalar, İstanbul Psikodrama Enstitüsüçalışanlarıkapsamında,enstitübaşkanıDenizAl-

tınay süpervizörlüğünde; alanında uzman olan 2ergenve8çocukterapistiolmaküzeretoplam10psikodramatisttarafındanyürütülmüştür.Projesü-recindeyapılantümçalışmalaruluslararasıçalışansponsorbirşirkettarafındankarşılanmıştır.

PSİKODRAMATİK SÜREÇ Projede,çocukveergenleriçinsistematikolarakoluşturulangruplardapsikodramagrupçalışmala-rı,yaşıküçükolandiğerçocuklarvegrupsüreciy-leberaberbireyselseanslaradaihtiyaçduyanço-cuklariçinbireyselseanslaryapılmıştır.Bununlaberaberköydeki tümçocuklaraSosyometriTestiuygulanmıştır.Ayrıcagelişimgeriliğindenşüphe-lenilençocuklar içinzekavegelişim testleriuy-gulanmıştır.

Projesürecinde,öncelikletümköyçalışanlarınınve proje terapistlerinin katıldığı büyük grup ile tanışma oturumu yapılmıştır. Ardından çocukveergenlerileikihaftalıktanıvetaramagrupla-rı,sonrasındapsikodramatedavigruplarışeklindebiryolizlenmiştir.Çocukveergengruplarınapa-ralelolarakanne,teyze,gençlikliderleriveerkekpersonelilepsikodramagruplarıdadevametmiş-tir. Proje son hafta yapılanPlayback Tiyatrosu (Spontanite Tiyatrosu)ilesonlandırılmıştır.

Proje kapsamında, 70 çocuk ve ergen, 13 anne-teyzeve12erkekpersonelolmaküzeretoplam95kişiileçalışılmıştır.Projede3ayboyuncatoplam108psikodramagrupçalışmasıyapılmıştır.

Büyük Grup Psikodrama Tanışma Oturumu: Projeninenbaşında31kişidenoluşanköyçalışan-ları(idaripersonel,köyanneveteyzeleri,gençlikliderlerivediğerpersonel)ve11kişilikprojeeki-bi ilebirlikte toplam42kişi ilebüyükpsikodra-magrubuyapılmıştır.DenizAltınay’ın yönettiğigruptapsikodramatiktanışmasonrasında,bölüne-rekküçükgruplarhalindeheraltgrubununihtiyaçvebeklentileri ile ilgili küçükpsikodramatikça-lışmalaryapılmışsonratekrarbirarayagelinerekdeğerlendirmeleregeçilmiştir.

BÜYÜK GRUP PSİKODRAMA PROJESİ(BOLLUCA ÇOCUK KÖYÜ PSİKODRAMA PROJESİ)

İstanbul, TÜRKİYE

KÖYÜN TANITIMI VE PROJENİN RASYONELLERİ


28

Tanı-Tarama Grupları: Projenin ilk 2 haftası,yaşdilimlerinegöreoluşturulmuşgruplarda,tera-pistlerin çocukportföyünüdeğerlendirip çalışmagruplarını oluşturmaları amacıyla tanı ve taramagrupları yapılmıştır. Tarama gruplarından eldeedilengözlemlerdoğrultusundauygunolarakço-cuklar bir arayagetirilerek tedavi gruplarına ge-çilmiştir.

Çocuk Psikodrama Grupları: Çocuk grupları,birgruptaenaz4veenfazla7çocukolmaküzere,6-10yaşgrubuarasından,gelişimdüzeylerineveilkikihaftalıktaramagruplarıdeğerlendirmeleri-negöreoluşturulmuştur.Projedetoplam6çocukgrubu yürütülmüştür.Bir terapist ve bir yardım-cıterapistinyürütmüşolduğugruplar,haftadabirdefave1saat15dakikalıksürelerlegerçekleşti-rilmiştir.

Köyçocuklarıngeldikleri ortamlardayaşadıklarıyoksunluk, şiddet, kötü yaşam koşulları çalışıl-ması gereken başlıca konular iken, buna ailele-rinden ayrılma, yeni anneye ve yeni bir ortamaadaptasyonsorunlarıgibiayrıbirçokproblemdeeklenmiştir. Bu bağlamda çalışılan kitleyi iç içegeçmiştravmalarvepatolojileriiçindebarındırançoközelbirgrupoluşturmuştur.Busebeplegrupsürecibaştanyarıyapılandırılmışşekilde,özenleseçilenoyunlarvesınırlıöfkeçıkarmametodlarıy-lagerçekleştirilmiştir.Gruplardaönceliklekohez-yon sağlamaya yönelik çalışmalara yer verilmişvesonrasındaözelliklekardeşlerarasıkıskançlık,aile içi iletişimsizlik üzerinden gidilerek empatikurmaveproblemçözmebecerilerigeliştirmeyeyönelikçalışılmıştır. Ergen Psikodrama Grupları:Ergengruplarıile,1önergengrubu,1ortaokulgrubuve1kızergen,1 erkek ergen olmaküzere 4 ayrı grupta çalışıl-mıştır.Ergengruplarındaenaz5,enfazla9ergenyeralmıştır.Gruplarhaftadabirdefa,birsaat15dakikalıksürelerlegerçekleştirilmiştir.

Ergen grupları ile cinsiyet farklarından kaynak-lanan sorunlar dolayısıyla tarama gruplarındansonraikiayrıgruptaçalışılmayabaşlanmış,çalış-malarda özellikle cinsel kimlik ile aile ve akranilişkileri üzerinde durulmuştur. Bu süreçte, özelbirgrupileçalışıldığıiçinhemçocukhemdeer-genlerde protagonist çalışmalarına çok fazla git-medençalışılmasınaözengösterilmiştir.Çalışılanvakalarda,özelliklekontrollüvesınırlıöfkeçıkar-

maçalışmalarıyapılmasınadikkatedilmiştir.

Anne-Teyze-Gençlik Liderleri Psikodrama Grupları: Anne, teyze ve gençlik liderlerindenoluşturulan13kişilikgrupilehaftabirdefa2saat-liksürelerleçalışılmıştır.Gününyirmidörtsaatiniçocuklarlabirebirilgilenerekgeçiren,onlarıntümsorunları, beklentileri ve ihtiyaçları ile ilk eldenilgilenen anne-teyze ve gençlik liderlerinin ağırstresyükübulunmaktadır.Gruplardabudoğrultu-da,köyiçiiletişimbecerilerinigeliştirmeyeveda-yanışmayı sağlamaya yönelik çalışmalar yapılır-ken,bireyselfarkındalıkları ile ilgilioyunlaradayerverilmiştir.Kendilerineözelyapılançalışma-laraçokfazlaihtiyaçduyananne-teyzelerileson-rasında,çocuklarıileilgilifarkındalıkyaratmaya,empatikurmayayönelikveproblemçözmebece-rilerini geliştirmeye katkı sağlayacak yaratıcılıkvespontaniteçalışmalarınayerverilmiştir.

Köy Erkek Personeli ile Yapılan Psikodrama Grubu:Onüçkişidenoluşanköyerkekpersone-liilebirpsikodramaoturumugerçekleştirilmiştir.Çalışmada özellikle rol model olmak sorunlarıpaylaşabilmekveempatikurmabecerilerinigeliş-tirmekamaçlıbirçalışmayürütülmüştür.

Spontanite Tiyatrosu Proje Kapanış Gösterisi: Sonhaftaköyde, tümköypersonelinin,çocukla-rın,terapistlerinvesponsorşirkettenbirkaçyetki-lininizleyiciolarakkatıldığıSpontaniteTiyatrosuyapılmıştır. İstanbul Spontanite Tiyatrosu oyun-cularının DenizAltınay liderliğinde yürüttüklerioyun,projeiçinaynızamandabirgeribildirimça-lışmasıniteliğitaşımıştır.Çalışmalarınbitiminde,terapistlerinçocuklarhakkındayazdıklarıgelişimgözlemraporlarıileköydekiçocuklariçindosya-laroluşturulmuştur. BÜYÜK PSİKODRAMA GRUP PROJESİNİN KAZANIMLARI

Çalışmaların sonunda anne-teyzelerden ve spon-tanite tiyatrosu esnasında çocukların bizzat ken-dilerinden alınan geribildirimler doğrultusunda,çocukveergenlerin;

• Kardeşleri, anneleri iledaha iyi ilişkiler içe-risinde oldukları, ayrıca arkadaşları ile olaniletişimbecerilerinindeartmışolduğu,

• Empatibecerileriningeliştiği,• Kendiniifadedebelirginbirartışgözlendiği,


29

• Agresif ve dürtüsel davranışlarda genel birazalmanınmeydanageldiği,

• İlkdefabirçalışmaiçinuyarıalmadanhazırolduklarınıvegenelbirsorumlulukalmabe-cerisiedindiklerini,

• Hayatakarşıçokdahapozitifvemotivasyonluolduklarını,

• Üstelikbusüreçteçokkeyifalıp,eğlendikleri-nibelirtmişlerdir.

Ayrıca,anneveteyzeler,kendileriiçinyapılanan-neteyzegrupları ile ilgili olarakda, hayata fark-lı gözle bakmaya başladıklarını, rahatladıklarını,birbirlerinidahayakındantanıyıpbirbirlerineolangüvenilişkisininvedayanışmanınarttığınıveilkdefaköyegelenbirekibegerçekteninandıklarınıbelirtmişlerdir.

Proje, geniş bir kitleyi kapsayan sosyal sorum-luluk projesi olması açısından önemlidir. Diğertaraftan3 aylık bir süreçte çocuklar, ergenler vediğer personel üzerinde fark edilebilir ve kalıcıgelişmelerin gözlenmesi psikodramanın iyileşti-ricigücününbüyükgruplardadanedereceetkinolduğununkanıtıdır.

Uzm Psk. Dnş. Deniz ALTINAY Psikodramatist-EnstitüBaşkanıEnstitüEkibi(EsraBilik,DeryaLeblebicioğlu,SibelAslantepe,AyçaAtasoy,ArzuSoysal,DamlaYılmaz,EzgiBaşaran,BegümBilik,ArzuKoç,Özlemİlbeyli)

İSTANBULPSİKODRAMAENSTİTÜSÜİSTANBULULUSLARARASIZERKAMORENOENSTİTÜSÜ


30

30

ProtectionandWelfareVillageforChildren(Bol-luca)isalivingspaceforchildrenthatareundertheprotectionofthegovernmentthroughtheSo-cialServicesLaw.Thesechildrenarenotaptforadoption,arenotphysicallyhandicappedandalsoarenotseparatedfromtheirsiblings.Thevillageconsistsoftwosytlehouses,inwhichthechildrendwell,youthhouses,alibrary,akindergarden,anadministrativeofficeandastorage.Ineachhouseamotherliveswithamaximumof7children.Ad-ditionallyauntswhomanagethehousesduringthemothers’annualleave,leadersofmaleandfemaleyouths, guards, a gardener and other auxiliarystaffmembersliveinthevillage. Mostofthechildreninthevillageareunderpro-tectionduetosocioeconomicdeprivationandfam-ilydisruptions,whilesomeothersduetoriskylifeconditions, like physical and emotional neglectand abuse. The environment in which the childlivesandisbroughtup,thebringingupapproachof thecaregivers and thequalityof the relation-shipsthechildformswithotherfamilymembersaffect the child’s whole life, relationships andmentalhealth.Notonlydothechildrenestablishrelationshipswiththeircaregiversonthebasesofphysicalupkeepandnurturing,but theyalsoes-tablishsocialandpsychologicalbonds.Thistypeof social and psychological relationship formedbetweenthechildandthecaregiverconstitutestheessence of the child’s healthy development.Thequalityof therelationshipbetweenthechildandthecaregiverinfluenceschild’swholelife.

Inthissense,IstanbulPsychodramaInstituteaimsto improve the healthy family environment andsupportive social surroundings of these childrenandtrainalltheresponsiblestaffasmuchaspossi-blethroughthemethodofpsychodrama.Bydoingso,theInstitutealsoaimstohelpthechildrengainthenecessaryskillstobeadultsabletodeterminetheirownvaluesandgoals,andtopossessthenec-essaryskillsforrelationshipsandadaptation.

PSYCHODRAMA TEAM Alltheworkhasbeencarriedoutby2therapistsspecialised in adolescence and 8 therapists spe-cialised inchildpsychology,whichaddsup toatotalof10psychodramatists,asapartofIstanbulPsychodramaInstitute,andunderthesupervisionofDenizAltınay,presidentoftheInstitute.Anin-ternationalsponsorcompanyfundedalltheworksconductedintheprocessoftheproject. PSYCHODRAMATIC PROCESS

In theproject, forchildrenandadolescentsweresystematicallyorganisedinpsychodramagroups.Moreoverfortheyoungerchildrenandthespecialchildrenwhoneeded individual assistance alongthegroupprocess,individualsessionswereheld.Atthesametime,SociometricTestshavebeenap-pliedtoallthechildrenandadolescentsinthevil-lage.Furthermore,forchildrenwithaquestionofgrowth deficiency, intelligence and developmenttestshavebeenapplied.

Theprojectbeganwithanintroductorysosciodra-masessionwiththelargegroupofattendeesthatincludeallthevillageworkersandallpsychodra-matist.Aftertheopeningsession,diagnosticscan-ninggroupswereappliedfortwoweeks,followedbypsychodramatherapygroupswithchildrenandadolescents.Atthesametime,groupswithmoth-ers,aunts,youthleadersandmalestaffwereheld.TheprojectwasfinalisedwithPlaybackTheatreinthevillagetheatre,whichwasperformedduringthelastweekoftheproject.

Withinthecontextoftheproject,atotalof95peo-ple70childrenandadolescents,13mothersauntsand 12 male staff were included. During the 3monthsoftheproject,atotalof108psychodramagroupworkswereheld.

Warm Up with the Large Group: Atthebegin-ning of the project a large psychodrama session

LARGE GROUP PSYCHODRAMA PROJECT(BOLLUCA CHILD VILLAGE PSYCHODRAMA PROJECT)

İstanbul, TÜRKİYE

THE PRESENTATION OF THE VILLAGE AND THE RATIONALS OF THE PROJECT


31

washeldwithatotalof42people,includingvil-lage staff consisting of 31 people managementstaff,villagemothersandaunts,youthleadersandother staffand thepschodramatıstsconsistingof11 people.After the large group session led byDenizAltınay,thegroupwasdividedintosmallergroups.According to theneedsandexpectationsof the groups, small groups continued with thepsychodramatic applications. In the end, all thesmallgroupswereassembledforevaluation. Small Groups for Encounter and Diagnosis: For thefirst twoweeksof theproject, the thera-pistsevaluatedthechildreninthediagnosticandscanninggroups,whichweredividedaccordingtotheages.Asaresultofthisevaluation,psychodra-matherapygroupswereformed.Accordingtotheobservationsfromthediagnosticscanninggroups,childrenweregatheredinappropriategroupsandthetherapistsmovedontotherapygroups. Child Psychodrama Groups:The child groupswere formed according the evaluations from thefirst twoweeks of scanning groups, and the de-velopmentlevelsofthechildren.Thegroupscon-sistedofminimum4,maximum7childrenfromtheagesof610.Intheproject,atotalof6childrengroups were held.A therapist and a cotherapistcarriedouteachgroup.Groups tookplaceeveryweek,andlasted1hourand15minutesperses-sion.Mainissuesofthechildrentobeworkedonweredeprivation,violenceandpoorlivingcondi-tions that theyhadbeen exposed to in the envi-ronmenttheyoriginallycomefrom.Amongthesemain issues,problemsconcerning the separationfromtheirfamiliesandadaptationtoanewmoth-erandanewenvironmentwereincluded.Inthiscontext,thesampleofchildrenthatwereincludedconsistedofveryspecialgroupswithintertwinedtraumas and pathologies. For this reason, thegroupprocesseswereprestructuredandincludedverydelicatelychosenwarmupgamesandlimitedangerreleasetechniques.Atthebeginningofthegroups, applications intended for cohesion wereused.Followingtheseapplications,thesubjectsofsiblingrivalryandcommunicationproblemswith-in the familywere brought up. By dealingwiththesesubjects,workstowardsthedevelopmentofempathyandproblemsolvingabilitieswereheld.

Adolescent Psychodrama Groups: There were4 separate adolescent groups: 1 preadolescentgroup,1middleschoolgroup,1femaleadolescent

group and 1male adolescent group. In the ado-lescentgroupsaminimumof5,amaximumof9adolescentswereincluded.Thegroupswerecar-riedoutonceaweek,lasted1hourand15minutespersession.

After the scanninggroups, separategroupswereorganisedduetothegenderdifferencesinadoles-cence.Themaintopicsofthegroupsweregenderidentityandfamilyandpeerrelationships.

Mothers Aunts Youth Leaders Psychodrama Group:Thisgroupconsistedof13people,werecarriedouteveryweekandlasted2hoursperses-sion.Themothers, aunts and youth leaderswhospend24hourstakingcareofeachchildindividu-ally,takingcareofalltheirproblemsandexpecta-tions,areunderheavystress.Inaccordancewiththeirconditions,thegroupexerciseswerebasedonimprovingcommunicationskillswithinthevillageand providing support for each other; moreoverwarmupgameswhichaim todevelop individualawarenesswereincluded.Themothersaunts,whowereverymuchinneedoftheseworksforthem-selves,werelaterprovidedcreativityandsponta-neityexercisesaimingtowardsawarenessoftheirchildren,empathyandimprovementoftheirprob-lemsolvingskills. Village Male Staff Psychodrama Group: Thisgroupwascomposedof13malestaff.Thegroupworkespeciallybasedonbeingarolemodel,shar-ingresponsibilityandempathyskills.

Closure and Evaluation with Playback Theatre: Inthelastweek,thewholevillagestaff,children,therapistsandacoupleofauthorisedofficersfromthesponsorcompanyparticipatedastheaudiencein the Playback Theatre performance. Directedby Deniz Altınay, Istanbul Spontaneity Theatre(PlaybackTheatre)actors’performancewasintheformof thewholeproject’sfeedbacksession.Attheendofallapplications,thechildren’sdevelop-mentevaluationreports,writtenbythetherapists,were included in the files of the children of thevillage.

THE ACHIEVEMENTS OF THE PROJECT

Basedontothefeedbackfrommothersauntsandfromthechildrenthemselvesgatheredduringtheplayback theatre performance, main gains fromtheprojectcanbesummarisedasfollows:


32

Thechildrenandtheadolescents:

• areinabetterrelationshipwiththeirsiblings,mothersandhaveimprovedtheircommunica-tionskillsamongtheirfriends,

• haveincreasedtheirempathyabilities,• showsignificantincreaseinself-expression,• showgenerallylessaggressiveandimpulsive

behaviours,• preparethemselvesforanactivitywithoutbe-

ingwarnedandhavegainresponsibilityskills,• aremorepositiveandmoremotivatedtowards

life,• statethattheyenjoyedthegroupsverymuch

andhadmuchfun.

Moreovermothersandauntsstated thatwith thehelpofthemother-auntgroups,theygainedadif-ferent point of view, relaxed, got to know eachother more closely, now have more trustworthyrelationshipsamong themselves, and feel the in-creaseofthesupportofeachother.Moreover,theystatedthatthiswasthefirsttimetheyeverreallytrusted aprofessional crew that has come to thevillage. Thisprojectisimportant,intermsofbeingasocialresponsibilityproject,coveringalargepopulation.Ontheotherhand,afterthisprocess,whichlasted3months,significantandpermanentchangeswereobservedonthechildren,adolescentsandtheoth-erstaff.Thisfactisanadequateproofofpsycho-drama’stherapeuticimpactonlargegroups.

Deniz ALTINAY, Psych. M.A. Psychodramatist-PresidentofInstituteandInstituteTeam(EsraBilik,DeryaLeblebicioğlu,SibelAslantepe,AyçaAtasoy,ArzuSoysal,DamlaYılmaz,EzgiBaşaran,BegümBilik,ArzuKoç,Özlemİlbeyli)

İSTANBULPSYCHODRAMAINSTITUTEİSTANBULINTERNATIONALZERKAMORENOINSTITUTEwww.istpsikodrama.com.tr


33

33

Buyazıda,psikodramanın teorisininve teknikle-rinin temelindeyeraldığınainandığım“artıkger-çeklik” kavramının anlamı, tanımı ve öneminitartıştım.Bukavrama,çocukpsikolojisivepsika-naliz alanına önemli katkıları olanWinnicott’unilerisürdüğü“aradeneyimlemebölgesi(interme-diateareaofexperiencing)kavramıışığındabaka-rak, bu iki kavramı bağlantılandırmaya çalıştım.Son olarak da psikodramanın üç temel aşamasıolan,ısınma,oyunvepaylaşımı,“artıkgerçeklik”kavramıçerçevesindeinceledim.

‘ArtıkGerçeklik’Nedir?

Bugüne kadar yaşamış olduğumpsikodrama de-neyimlerim sayesinde, kimi zaman grup üyesikimizamandagruplideriolarak,psikodramanıninsanlarınözlediğibiryaşantıyıonlarasunduğunatanık oldum. Bu yaşantının iyileştirici etkilerinigözlemledim. J. L.Moreno’nun ortaya koyduğubugüçlüveetkilimethodun,arkasındaduranar-tıkgerçeklikkavramı,kilitbirkavramniteliğindeolmaklabirlikte,psikodramanınteknikveteorile-rinebüyükbir anlamderinliğini sağlayarak, onafelsefibir boyut kazandırmıştır.Literatüre bakıl-dığında, J. L.Moreno’nun bu konuya çok fazladeğinmemiş olduğu görülmekte, ancak ilerleyenyıllarda, bu kavramdan sıkça bahsedilmeye baş-lanmasıdikkatçekmektedir.

E.K.TaharveP.F.Kellerman(1996)psikodramavedramaterapisinikarşılaştırdıklarımakalelerin-de,Yunanca‘eylemhalindekiruh’(soulinaction)anlamı taşıyanpsikodramada, ruhun amaç, eyle-min iseyöntemolduğundan,drama terapide isetersiningeçerliolduğundan,yanieyeleminyadadramanınamaç,ruhuniseifadeiçinbiraraçoldu-ğundanbahsetmişlerdir.Bufarklılığındaanlamsalfarklılıktanöte, felsefelerindeki farklılık olduğu-nuvurgulayarak,psikodramanınfelsefiboyutunudile getirmişlerdir. J. L. Moreno’nun hayattakiveçalışmalarındakiönemlidestekçisiveaynıza-mandaeşiolanZ.T.Moreno,öğrencisiLeifDag

BlomkvistveonundaöğrencisiThomasRützelileüçnesilolarakPsychodrama,SurplusRealityandtheArtofHealing(2000)isimlikitabıyayınlamış-larveartıkgerçeklikkavramınıliteratürdeilkkezdetaylıolarakelealmışlardır.Z.Moreno,kişininruhuna temas edildiği anda subjektif ve objektifgerçekliğinötesindebirboyutaulaşıldığını,bunundabirçeşitkosmikgerçeklikolduğunusöyler.Ar-tıkgerçekliğide,zamansalvemekansalsınırlarasahipolmayanbukosmikgerçeklikolaraktanım-lar.Kippermakalesinde(2001),artıkgerçekliğin,kişinin içdünyasındakivedışdünyadakisınırla-rıortadankaldırdığını,buözelliğisayesindeçokönemli bir terapötik faktör olduğundanbahsede-rek,bukavramınpsikodramateorisindekiöneminiveterapötikdeğerinivurgulamıştır.Blatner(2003)artıkgerçekliğinfelsefibirkavramolduğunuilerisürerek,kavramaçokdahagenişbiranlamyük-lemişve terapidekibüyüselliklebukavramı iliş-kilendirmiştir. Hem hayatta hem de terapide birmiktar büyüselliğe yer olduğunu ileri sürer. İn-gilizcede hayal etmek (imagination) kelimesininkökeninde büyü (magic) olduğundan bahseder.Büyüyü ‘kurulan hayallerin ifade edilmiş şekli’olarak tanımlar.Psikodramada ‘-mışgibi’ (as if)sahnelenenoyunlariçingerçekdiyemeyeceğimizgibi,gerçekdeğildediyemeyeceğimizi,çünkübuoyunların ruhun gerçeğini ifade ettiğini, ve esa-sındabuoyunlarındeneyimlediğimizhayatınger-çeğine, gerçekte yaşanmış olaylara kıyasla dahayakınolduğunusöyler.Artıkgerçekliğin,psikod-ramanın terapötikbiraracıolmanınötesinde, in-sanlık kültüründeönemli bir rolüolandramanınöneminedikkat çekmesi açısındanda, felsefibirdeğere sahip olduğundan bahseder. Ayrıca psi-kodramasahnesindebüyüselliğeolanak tanımasıaçısındanönemlidir.Örnekolarakkayıpyaşamışolankişiye, buölmüşolankişiyle sonbir karşı-laşma imkanı yaratmasından bahseder. Gerçekhayatta aslamümkün olamayacak bu karşılaşmasahnedeki büyülü bir yaşantıya örnektir, ve iyi-leştiricietkileresahiptir.Benzerolarak,konuşmaöncesi bebeklikdönemiyle ilgili duyguların sah-

ARTIK GERÇEKLİK:İÇ GERÇEKLİK İLE DIŞ GERÇEKLİĞİN SAHNEDEKİ BULUŞMASI

Surplus Reality; Encounter of Inner Reality with Outer Reality on Stage.

Berta Moreno


34

nelenmesinde, kişi konuşabilir. Bu da duygula-rın ifadesini sağlaması açısından çok önemli biraçılımsağlar.Büyüselliğinifadebulabilmesiiçin,algıların açıklığının ve zihnin trans-rasyonel bo-yutlaraaçıkolmasınınöneminivurgular.N.Huc-ker(2009)makalesinde,görünenfizikselboyutilezihinselliğin psikodrama sahnesindeki dansındanbahseder.Bu dansın sahnede artık gerçeklik bü-yüsünü yarattığını söyler. Kişi sözel tanımlama-lar ve drama sayesinde içsel gerçekliğini sahne-de somutlaştırır. Bu kapsamda yardımcı egolarazihindeki roller yansıtılır, rol değiştirme tekniğisayesindedeiçselyaşantısahnededahaiyiifadebulabilir.Buşekildeartıkgerçekliğeısınmasağ-lanır.M.Clayton (2009) eşlemeyle (doubling) il-giliincelemesinde,eşlemeninpsikodramatekniğiolmanınötesindedahagenişbir anlamınınaltınıçizer. Eşlemenin artık gerçeklik çerçevesindekiöneminden bahseder. Uygun bir şekilde yapılaneşlemenin, protagonisti içsel deneyiminin derin-liklerinetaşıdığınısöyler.Eşlemevediğerteknik-ler sayesinde sahnelenen psikodrama oyununda,dahaönceifadefırsatıbulamamışduygu,düşünceveeylemlerortayakonulur,buçerçevededüşünül-düğünde,protagonistinsahnedekidramasıgerçekhayattakinden daha büyük ve daha gerçektir.A.Watersong (2011) ise,artıkgerçekliği ‘psikodra-madaki büyüsel bileşen’ olarak tanımlar. “Hayaledilebilenherşeypsikodramasahnesindeyaratıla-bilir.Artık gerçekliği psikodramametodunun enönemliözelliğiyapanbüyübudur”.Artıkgerçek-likkavramıylailkkarşılaşmasının,kendipsikod-rama oyununda, annesinin onu bebekken kuca-ğındatuttuğubirfotografıcanlandırmasısırasındaolduğundanbahseder.Gerçekyaşantısındakorkudoluannesionuumutsuzcatutmaktaiken,psikod-ramasahnesindebudeneyimiolumluyançevirmeimkanını yakalayarak, dünyanının en iyi annesitarafından kucaklandığını hissetmiştir. Bu yeniolumludeneyiminsosyalatomununonarılmasınısağladığınısöyler.Artıkgerçeklikkavramınıkul-landıkça,büyüsünüveinsanruhundakiolumluet-kilerinigiderekdahaçokhissettiğindenbahseder.Artıkgerçekliği,hayalkurmaveoyunyeteneğiningenişletilmesiolarak tanımlar.Psikodramada,ar-tıkgerçekliksayesinde,yaratıcılığımızaolanderinaçlığımızın,kendimizihissederekveözgürceken-digerçeğimiziifadeederek,doyumaulaştığındanbahseder.

Moreno (1969) artık gerçekliği isimlendirirken,Marx’ın kullanmış olduğu ‘artık değer’ (surplusvalue) kavramından esinlenmiştir. Artık değer,kapitalistlerinçalışanişçininartıkkazançlarınaelkoyması, yani işçilerin haklarının yenmesi anla-mınageliyordu.Moreno’nunkendiifadesinegöre

bu iki kavram isim benzerliği dışında bir anlambenzerliği taşımamaktadır. “Artık gerçeklik ‘artakalan’ anlamı taşır, dış dünyaya ait olan kısmıkendiiçdünyamızaaitolanyaşantıdançıkarırsakgeriye kalan artık gerçekliktir. Bu kapsamda içruhsal gerçeklik genişletilmiş olur, protogonistinyaşamınındokunulamayan,görülemeyenboyutla-rıifadeedilmişolur.”(MorenoveMoreno,1969).Morenopsikodramayıpsikolojikgerçekliğidramametodlarıylaaraştıranbilimolarak tanımlar.Psi-kolojikgerçeklikkişinindeneyimininiçselvedış-sal dünyasıyla ilgili tüm boyutlarını kapsar. Psi-kodrama iseobjektifgerçeklik ile içsel subjektifgerçeklikarasındakiköprününkurulmasınısağlar.Artık gerçeklik hayatın görülemeyen, dokunula-mayanboyutlarının ifadeedilmesineolanaksağ-lar.(A.Watersong,2011).

Dayton,herinsanıneniyikendisitarafındanhis-sedilen, ancak bazen kendisinin bile anlamaktazorluk çektiği, entellektüel, duygusal ve ruhsalbir benliği olduğundan bahseder (1994).Kişininartıkgerçekliğiolanbubenlik,başkaları tarafın-dangörülmesedeyaşantımızüzerindeçokgüçlüetkileresahiptir.Psikodramayaşantısını‘kişilerinartıkgerçekliğinegidenuzunbiryolculuk’olaraktanımlar.Buyolculukkendigerçekliğimizedoğrucesur bir yürüyüştür, içinde derin korkular, gizliutançlar,konuşulmamışumutlarverüyalarbarın-dırır.Psikodramanınbizesunduğusahnesayesin-dekendimiziortayakoyabilirizveartıkgerçekli-ğimizdahaiyianlaşılabilir.Daytonbuyaşantınınkendibaşınaiyileştiriciolduğunu,çünküçoğuza-maniçimideferyatedenancakhiçbirzamansöy-lemeyecesaretedemediğimizgerçekliğimiziifadeedebilmeşansınıyakalayabildiğimizisöyler.

Blomkvist ve Rützel (1994) “Artık gerçeklik,farklıgerçekliklerinkesişimidir,bilinenveyabi-linmeyen;egonunkontroletmeveayırtetmeyete-neğininbittiğiyerdedir”şeklindefelsefibirtanımsunmuşlardır.Onlarbukavramasadecefantazile-rinveisteklerinoynanmasıiçinkullanılanbirtek-nikolarakbakmanınçokdarbirbakışolduğunusöylerler. Onların tanımına göre artık gerçeklik,gerçekliğingenişletilmesidir,birçeşitayrışmaveparçalanmadurumudur.Önemlibirözelliğiiçvedışdünyanınayrıştırılamazoluşudur.İçdünyanındışdünyayıyansıttığıveya tamtersidesöylene-mez.

Artıkgerçeklikleilgiliçeşitliyaklaşımlarabaktı-ğımızda,bukavramın farklı şekillerde tanımlan-mışolduğunuvezamanzamanbutanımlamalarıntamolarakörtüşmediğinifarkediyoruz.


35

Artıkgerçeklik;

• Psikodramatikbirteknikmidir?• Terapötikbirfaktörmüdür?• Psikodramanın içinedoğmuşbirkavrammı-

dır,yoksapsikodramayıdaiçinealandahage-niş,felsefibirkavrammıdır?

Zaman içinde herkes tarafından benimsenecekbir tanımlamanınöneçıkmasıvekabulgörmesi,psikodramateorilerinigüçlendirmek,ortakbirdilyaratmakadınaönemliolacaktır.

D.W.Winnicott’ınilerisürdüğü‘aradeneyimle-mebölgesi’kavramınadahayakındanbakmak,ar-tıkgerçekliğianlamakiçinaydınlatıcıolmaktadır.

‘Ara Deneyimleme Bölgesi’ Nedir?

Çeşitlipsikolojiteorilerinde,kişininsınırlarıiçin-deyeralan‘içruhsalgerçeklik’tenvebusınırlardışındakalan,herkestarafındangözlenebilen‘dışgerçeklik’tenbahsedilir.Bugerçekliklerinilişkisi,birbirleriyleetkileşimiaçıklanmayaçalışılır.Win-nicottbuikigerçekliktenfarklı,ancakikisinindekatkıda bulunduğu bir ara bölge olduğunu ilerisürmüşvebunu‘aradeneyimlemebölgesi’olarakisimlendirmiştir.Bubölgeninçocuğungelişimin-de olduğu gibi yetişkinlerin de hayatlarında çokönemlibiryeriolduğunusöyler.

Sınırlayıcıbirzara,biriçvedışasahipbirbirimaşamasına ulaşmış her bireyin bir iç gerçekliği,zenginyadayoksul,huzurluyadasavaşhalindeolabilenbiriçdünyasıolduğusöylenebilir.Bubizeyardımcıolur,amayeterlimidir?İnsanhayatınınihmal edemeyeceğimiz üçüncü parçası, hem içgerçekliğinhemdedışhayatınkatkıdabulunduğubiraradeneyimlemebölgesidir.Pekkurcalanabilirbir bölgedeğildir bu, çünkü iç vedış gerçekliğibirbirindenayrıamayinedebirbiriylebağlantılıtutmakgibiinsanısüreklimeşguledenbirişleuğ-raşanbireyiçinbirdinlenmeyeriolmasıdışındaondanbirşeybeklenemez.Hiçbirbilinç,içvedışgerçekliği birbiriyle ilişkilendirme gerilimindenkurtulmuşdeğildirvebugerilimdenkurtulmaim-kanını sağlayan, sorgulanmayanbir aradeneyimbölgesidir(sanat,din,vs.)(Winnicott,1971).

Winnicott’a göre, bebeğin sahip olduğu ilk şeyolan kendi öznelliğiyle nesnel olarak algıladığışeyarasındayeralanbir‘geçişnesnesi’vardır.Bunesnebir içsel nesnedeğildir, çünkü içsel nesnezihinselbirkavramdır,ancaktamanlamıylaçocu-

ğunegemenolamadığıdışdünyayaaitbirdışsalnesnededeğildir,çünküsahipolduğubirşeydir.Bu,çocuğunbattaniyesiveyaoyuncakayısıolabi-leceğigibiherhangibirşeyolabilir.Önemliolanbunesneninçocuktarafındandokusuvekendineaitbircanlılığı,gerçekliğiolan,onasıcaklıkyayanbir şey olarak algılanmasıdır. Bu nesne şevkatlekucaklanabildiğigibihırpalanıpparalanabilirde.Zaman içinde bu nesneye yapılan yatırım yavaşyavaşgeriçekilir,ancaknesneunutulmaz,ardın-danyasdatutulmaz.Yalnızcaanlamınıkaybedervearadeneyimlemebölgesineyayılır.

Winnicott,evrenselbirolguolanbuüçüncüböl-geninbireyselgelişmevedeneyimiçinönemliol-duğunu,yetişkinlerinhayatındadinvesanatalan-larındayeraldığınısöyler.Holmes(1994)dinvesanatalanlarınınyanısırapsikodramasüreçlerinindebuarabölgedeyeraldığınıilerisürer.

Bu düşünceyi daha genişleterek, genel olarakpsikoterapiyi de bu bölge içinde düşünebiliriz.Normal yaşam akışında zaman zaman kendi içgerçekliğimizedöneriz,zamanzamandadışger-çeklikle ilişki içindeyizdir.Adeta dış gerçekliği-miziçgerçekliğimizleburunburunagibidir.Sanatveya psikoterapi alanları gibi alanlar bu iki ger-çekliğinarasındabizebiraradeneyimyaşamaim-kanını verir.Kendi yaşantılarımıza bakarsak, ör-neğinsanatsalbiretkinliğimizi,birterapiseansınıveyabirpsikodramaoturumunudüşündüğümüzdekendimize şunu sorabiliriz: “Neredeyiz? Kendiiçdünyamızdamı,yoksadışdünyadamı?Buso-rununcevabınıdüşünürkenbu ikigerçekliğinnekadar birbiriyle iç içe olduğunu ve aslında tamanlamıylaikigerçekliktedeolmadığımızı,üçüncübirgerçeklikteolduğumuzufarkedebiliriz.Genelolarakyaşantımızabaktığımızdabuaraalandaza-manımızınsadeceçokazbirkısmınıgeçirdiğimizigörüyoruz.

Geçmişe dönüp çocukluğumuzudüşündüğümüz-de,oyunoynadığımızzamanlardadabuaradene-yimlemebölgesindeolduğumuzu fark edebiliriz.Oyun sözcüğün hiçbir kullanımıyla içeride sayı-lamaz.Amadışarıdadadeğildir,yanibireyindış-salbirşeyolarakgörmeyekararverdiği,büyüseldenetimindışındaolanreddedilendünyanın,benolmayanınbirparçasıdeğildir.Sağlığıngöstergesiolanveevrenselolanşeyoyundur;Oyunoynamabüyümeye,dolayısıyladasağlığakatkıdabulunur.Grupilişkilerinegirmeyisağlar.Doğalolanoyunoynamadır, psikanalizse yirminci yüzyıla öz-günsonderecekarmaşıkbirolgudur(Winnicott,1992). Holmes analitik psikoterapilerde de tera-


36

pist ve hasta arasında, eylem olmamasına, sözelbirilişkiolmasınarağmen,oyununvarolduğuna,hattasergilenenoyununbirçeşitiletişimşekliol-duğunainanır(1992).

Eylemmetotlarıyla iç içe geçmiş olan psikodra-madaysa oyunun varlığı tartışma götürmez. Psi-kodrama,oyungibi,kişinindışındayaşanır.Sade-ceiçgerçeklikte,zihindeyaşanmaz,amatamamendışdünyanıngerçekliğinedeaitdeğildir.Çocuk-larınoyunlarındaolduğugibikişikendiiçdünyasıiçindışgerçekliğimanipüleeder(Holmes,1992).

Moreno psikodrama teorisinin temellerini, üni-versiteyıllarındaViyanabahçelerindeçocuklarlaoynarken atmıştır. Çocukların eylemlerini göz-lemlerkeninsanlarıneyleme(fizikselvezihinsel)olan açlıklarını fark etmiştir.Kişinin ruhsal ger-çekliğinesadecekelimelervekonuşmalarlaulaş-manınmümkünolmadığınıanlamıştır.Gelişimselolarakdakonuşmadandahaöncegelenhareketveetkileşimin önemini vurgulamış ve teorisinin te-melinekoymuştur.

Ara deneyimleme bölgesi kavramının ışığındadüşündüğümüzde,hareketveetkileşimingerçek-leştiğipsikodramasahnesininkişiyi,içvedışger-çeklikten farklıolarak,buarabölgeye taşımaktaolduğunu düşünebiliriz. Bu çerçevede baktığı-mızda,kişileriaradeneyimlemebölgesinetaşıyansahneninartıkgerçekliküzerinekurulmuşolduğu-nusöyleyebiliriz.Yani,sahneneiçnededışger-çekliküzerinekurulmuştur.Artıkgerçeklik,kişi-ninaradeneyimlemebölgesinetaşınabilmesiiçingerekliolanortamdır,yanisahneningerçekliğidir.

Kipper dört farklı yaşantısal alandan bahseder(2001).Dışdünya,terapiodası,grupalanıvepsi-kodramatikeylemalanı.Bualanlarınherbirifark-lıbiriletişimdüzeyinitemsileder.

Dışdünyadışgerçekliküzerinekuruludur.Kişi-lerbugerçeklikteyaşamaktadırlar.Psikoterapiyebugerçekliktengelirlervepsikoterapisonrasındatekrarbugerçekliğedönerler.

Terapi odasına gelindiğinde, burası terapi norm-ları tarafından idareedilir.Kişileraçıkvedürüstolmaya yüreklendirilirler. Dış dünyadan farklıolaraksöylenenveifadeedilenleriçincezauygu-lanmaz,aksinebunlarkabulgörür.Grupalanıysagrup dinamikleri tarafından idare edilir.Bu alandışdünyaylaeylemalanıarasındadırvebuikialan

arasındaki geçişi sağlar. Eylem alanından çıkanprotagonistbusayedehemendışdünyayageçmez,grupalanındabirsürezamangeçirir.Bu,grubunpaylaşımyaptığızamandır.

Eylemalanı,psikoterapimetotlarındansadecepsi-kodramanıniçindebarındırdığıbirterapialanıdır.Klasik psikodrama uygulamalarında bu alan netolarak sahne şeklinde ayrılmıştır.Ancak psikod-rama yaygınlaştıkça ve tedavi odalarında uygu-lanmayabaşlayıncasahneyerinegruptarafındanbelirlenen eylem alanı kullanılmaya başlamıştır.Dolayısıyla sahne kadar net birmekansal ayrımortadankalkmıştır.Ancakbunarağmenbirprota-gonistingrupalanındanbualanageçişiçokfarklıbirterapötikortamageçişiifadeeder.Eylemala-nınageçildiğiandanitibarenartıkgerçekliğege-çilmiştir.Bualanda zaman,mekanvegerçeklik,özelpsikodramatikanlamlartaşırlar.

Dışdünyadazamanınüçboyutuvardır:Geçmiş,şimdivegelecek.Artıkgerçeklikteysebuüçbo-yutarasındakisınırlarortadankalkar,sahnelenenherşey‘şimdi’oluyormuşgibicanlandırılır.Sah-nelenen olayın geçmişte yaşanmış olması veyagelecekteyaşanacakolmasıfarketmez;artıkger-çeklikte her şey şimdi canlandırılır.Örneğin, birgençkızınbeşyılöncebabasıylaolantartışması,sahnedesankioandaoluyormuşgibioynanır.Ay-rıcazamandaistenildiğigibiyolculukyapmakdamümkündür,geçmiştengeleceğe,gelecektenşim-diye gidilebilir.Örnekteki genç kız 10 yıl sonrababasıylaolabilecekbirkarşılaşmayıda,sahnedeoandaoluyormuşgibiyaşayabilir.

Dış dünyada mekanın iki boyutu vardır: Burasıveorası.Artıkgerçeklikteyse sadece sahneveyaoyun alanı kullanılabilir. Herşey bumekan üze-rinde,‘burada’ymışgibioluşturulur.Sahneninbe-lirlenmişsınırlarıolmasına rağmen,kendi içindedışdünyanınsınırlarıveölçülerigeçerlideğildir.Örneğingerçektebinlercekilometreuzaklıktaikiülkesahnedebirkaçmetrearaylaifadeedilebilir.

Dış dünyada gerçekliğin üç boyutu vardır: Fan-tezi ve istekler, objektif gerçeklik, rüyalar. Ar-tık gerçeklikteysebuboyutlar arasındaki sınırlarkalkmıştır.Sahnelenenher türlüdeneyimgerçekkabuledilir.Örneğinuçmakisteyenbirkişibunusahnede deneyimlediğinde gerçekten uçtuğu ka-buledilir,sorgulanmaz.Veyaköpekrolündekikişisahnedegerçekbirköpekolarakkabuledilir,sor-gulanmaz.


37

Artık Gerçekliği bir kez daha Tanımlamak

Literatürdeki çeşitli yaklaşımları göz önün-debulundurduğumda,artıkgerçeklikliğipsi-kodramasınırlarıötesinde,felsefibirkavramolarak düşünmek gerektiği inancındayım.Herhangi bir gerçeklikten bahsettiğimiz za-man,felsefibiralanaadımatmışoluyoruz.Bunedenlebukavramın içindebarındırdığı fel-sefi boyut tartışma götürmez. Elbette felsefiboyutunu tanımlamak, detaylarını tartışmak,buyazınınısınırlarınıaşmaktadır.Ancakkav-ramıniçindebarındırdığıfelsefiboyutukabuletmek,bukavramınpsikodramaçerçevesindedaha iyi tanımlanmasına yardımcı olacağın-dan, önemlidir.Bugüne kadar pek çok yazı-dabukavramdanbahsedilmesi,bukavramınpsikodrama terminolojisine kazandırıldığınınkanıtıdır. Herkes tarafından kabul gören birtanımınöne çıkması için biraz daha zamanaihtiyaç olabilir.Ancak yıllar içinde bu kav-ramdan artarak bahsediliyor olması, bu kav-ramınolgunlaşıyorolmasıanlamınagelmek-tedir.Bukavramışığındapsikodramateorilerive teknikleri, ayrı bir derinlik ve zenginlikkazanmaktadır.

Yazımınbaşlığıolan“iç gerçeklikle dış ger-çekliğin sahnedeki buluşması”, artık ger-çekliğipsikodramanınsınırlarıiçindebirkezdaha tanımlama çabamdır. İç ve dış gerçek-liğin buluşmasına izin veren artık gerçeklik,çocuklarınoyunlarına,çeşitlisanatsalaktivi-telere uygun alanı sağlayabildiği gibi birçokterapiyönteminevepsikodramaugulamaları-nauygunortamısağlamaktadır.

Artıkgerçekliğipsikodramatikbirteknikşek-lindetanımlamak,sahipolduğugenişanlamısınırlandırmakolur.Teknikolmanınötesinde,pekçoktekniğinuygulanmasınımümkünkı-lanbirgerçekliktir.

Terapötik bir faktör olarak tanımlamak da,artıkgerçekliğedarbiranlamyüklemektedir.Terapötik pek çok faktörün etkili olmasınaolanakverenbirgerçeklikalanıolarakdüşün-mek, kavramı daha iyi anlaşılır kılmaktadır.

Gözardı edilmemesi gerekenbir diğer boyutiseartıkgerçekliklebirlikteortayaçıkan‘bü-yüsellik’dir. Blatner (2003) büyüselliğin ha-yattaki ve terapideki yerinden bahsetmiştir.Watersong (2011) yazısında bu büyüselliğinöneminden bahsetmiştir, ve artık gerçekliğipsikodramanınbüyüselbileşeniolaraktanım-lamıştır.

Bilimsel olarak tanımlanması zor gibi görü-nün bu kavram da artık gerçeklik ile çok içiçegeçmişolmasıdolayısıyla,üzerindedahafazladurulabilecekbirkonudur.Artıkgerçek-liğe bu şekilde kapsamlı bir kavram olarakbakıldığında,psikodramateknikleri,terapötikkavramlar ve psikodrama aşamaları bu kav-ram ışığında yeniden tanımlanabilir ve tartı-şılabilirler. Claton (2009) eşleme tekniğiy-le ilgili yazısında, bu tekniği artık gerçeklikçerçevesinde de incelemiştir. Bu ve benzeriçalışmalarsayesinde,artıkgerçeklikkavramıpsikodramateorisindekihakettiğiyereadımadımyaklaşmaktadır.

Psikodramanın üç aşamasını, ileri sürdüğümartıkgerçekliktanımıışığındaaçıklayacağım.

Psikodramanın Aşamaları

Morenopsikodramanınüç temelaşamasıol-duğunusöyler.Bunlarısınma,oyunvepayla-şımaşamalarıdır.Buaşamalarınartıkgerçek-likleilişkisiaşağıdakişekildegösterilmiştir.

ARTIK GERÇEKLİK(içgerçeklik+dışgerçeklik)

OyunIsınmaPaylaşım


38

a) IsınmaKişiler bir psikodrama oturumuna dış gerçeklik-tengelirler,çalışmanınsonlanmasıyladatekrarbugerçekliğedönerler(Kipper,2001).

Isınma,üyelerindışgerçekliktenartıkgerçekliğegeçebilmelerini sağlayanpsikodramaaşamasıdır.Çalışmaya gelen üyelerin dış gerçeklikten artıkgerçekliğegeçebilmeleriiçinböylebirsüreceihti-yaçlarıvardır.BusüreçaynızamandakişileriKip-per’indeyimiylegrupalanındandaeylemalanınataşır. Eylem alanına, yani sahneye gelindiğindeprotagonist kendi iç gerçekliğiyle dış gerçekliğibuluşturmayahazırdır.Sahnedekatıksızbiriçger-çeklikveyaobjektifbirdışgerçeklik sergilemekmümkündeğildir.

Isınma,ardındangelecekolanoyunvepaylaşımaşamalarının da gidişatını etkileyeceği için çokönemli bir aşamadır. Gruplarda zaman zamançok hızlı bir ısınma sağlanabildiği gibi, bazı za-manlardadahauzunbirsüreçolabilir. Isınmanıngerçek anlamda gerçekleşmesi, sadece dış ger-çekliğinsınırlarındanbağımsızlaşmaklamümkünolmaz,çünküiçgerçekliğinsınırlarıdabağlayıcı-dır.Sahnedeolmak,artıkgerçekliğegeçmek,dışgerçekliğinyanısıraişgerçekliğindesınırlarındanarınmayıveenönemlisi,buikigerçekliğibuluş-turabilmeyi gerektirir. Dış gerçeklikten çıkmayıbaşaran, ancak iç gerçekliğine yoğunlaşmış birkişisahnedeoyunsergileyemeyebilir,hattakonuş-maktabile zorlanabilir. Isınmanın işlevibunok-tadaçokönemlidir,budurumdakiüyeyisahneyehazırhalegetirir.

Isınmaya,başlayıpbitenbiraşamaolarakbakma-mak,birsüreçolarakbakmakdahadoğrudur.Ör-neğinsahnedekibirçalışmasırasındaprotagonistaragerçeklikten,içveyadışgerçekliğekayabilir,budurumlardaçeşitli tekniklerve liderinbeceri-siyleüyeleraragerçekliğe tekrar ısındırırlar.Ör-neğinbirsahnedeevini,evdekiodalarıcanlandı-ranbirprotagonistoyunsırasındaoyunsırasındasalondan oturma odasına geçerken duvar olarakbelirlediği yerden geçmeye çalışabilir. Bu du-rumda liderin kişiyi artık gerçekliğe ısındırmasıönemlidir.Kişibuörnekteartıkgerçekliktençık-mış, dış gerçeklik kurallarına göre davranmıştır,birşeyyokmuşgibigörünenyerdenyürümüştür,halbukioradaduvarbulunmaktadır.Başkabirör-nektebabasınınrolünüoynayanüye,roldençıka-

rakkendisiolarakkonuşmayabaşlayabilir.Budu-rumdadaüyenintekrarroleısındırılmasıveartıkgerçeklikboyutundakendisiolmadığı,babasıol-duğuhatırlatılmalıdır.Çalışmanınbaşındaısınmaçeşitlipsikodramatikoyunlaroynanaraksağlana-bilir.Zamanzamansadecekonuşarakbileısınılıpartıkgerçekliğegeçilmesimümkünolur. Isınma-nın başarılı olup olmadığı, ne şekilde ısınıldığıileölçülmemeli,oyunaşamasındaartıkgerçeklikboyutunanederecegeçilebildiğiyleölçülmelidir.

b) Oyun

Isınma aşamasındaki ‘ısınma oyunları’ ile ‘oyunaşaması’birbirindençokfarklıkavramlardır.Isın-maoyunları tümgrubun ısınmasınıvebirprota-gonistinortayaçıkmasını sağlar.Psikodrama sü-resinceısınmaaşamasındayeralırlar.Oyunaşaması,artıkgerçekliğeısınmaylabirliktebaşlayanaşamadır.Buaşamadagrupartıküçüncügerçeklikiçindedir.İçvedışgerçekliklerdenfark-lıözelliklerisayesinde,buikigerçekliğinsahne-debuluşmasınımümkünkılar.Psikodramatikbirmekanolan sahne semboliktirvenormalgünlükmekanlardan çok farklıdır. Bumekan gerçekliğiolduğukadargerçeküstünüdebarındırır,dolayı-sıylapsikodramanınbüyüselyaşantılarınıdaiçinealır. Protagonistin iç gerçekliği sahnede oynanır.Oyun protagonistin iç dünyasının metaforudur(Dayton,1994).

Sahnelenenoyunsırasındabaşroloyuncusuolanprotagonistçokönemlidir.Onuniçgerçekliğiveoyunu, dış gerçeklik kriterleriyle sorgulanamaz.Bukonuylailgiliolarak,Blomkvist(2000),Bea-con’dakiMorenoEnstitüsü’ndeöğrenciykenZer-kaMoreno’nunyönettiği,kendisinindeçoketki-lenmişolduğubiroturumdanbahseder.Erkekolanprotagonist, boşanmasıyla ve çocuklarıyla ilgiliyoğunduygularladolubir oyun sahneler.Ancakoyunsırasındaüççocuğununisimlerini,yaşlarınıvecinsiyetlerinisüreklikarıştırmaktadır.Busıradagrup üyeleri bundan rahatsızlık duyarak oyunundoğruluğunuvegerçekliğinisorgulamayabaşlar-lar.Oyununilerleyenbiraşamasında,protagonistoyunudurdurur.Gerçekhayatındanekarısınınnedeçocuklarınınolmadığını,aslındaçokyalnızbiryaşam sürdürdüğünü itiraf eder.Grup bu itiraflabirlikte büyük bir şaşkınlık yaşar.Ancak Zerkaşaşırmaz; çünkü sahnelenmişolanoyunabir ya-lanolarakbakmaz,aksineonupsikodramatikbir


39

doğruolarakdeğerlendirir.Budoğrugerçekliğinsınırlarındanbağımsızdır,varoluşsalbirdoğrudur.Protagonistindışgerçekliktekiyalnızlığı, içdün-yasındaki bir eş ve çocuklara duyduğu özlemleartıkgerçekliktebuşekliylebuluşmuştur.

Bütün psikodrama oturumlarında, bu örnektekikadarçarpıcıolmasada,sahnelenenoyunmutlakabuikigerçekliktekietkileşimiolarakdüşünülme-lidir. Örneğin gerçek hayatta karısı ve çocuklarıolanbirprotagonistinoyunusergilenmişolsaydı,budurumdadasahnelenenyaşantılardışgerçek-liktekiyaşantılarıntamamenaynısıolamazdı.Mut-lakaiçgerçekliklebirlikteortayakonulacaktı.Budurumdaoyunundoğruluğusorgulanmayacakvepsikodramatikdoğruolarakkabuledilecekti.Psi-kodramanın,ortayailkçıkışındanitibaren,amacıhayatımodelalanbirterapötikortamyaratmakvepsikodramanın içine yaşamın çeşitli boyutlarınıentegreetmekti–zaman,mekan,gerçeklikvekoz-mos-;yaşamın tümdetaylarıve incenoktalarınakadar(Moreno,1966).Psikodramanınbuözelliği,onu diğer psikoterapi yaklaşımlarından farklı veterapötiketkisibakımındanzenginkılar.Zamanınüçboyutu,geçmiş,şimdikivegelecekzaman,psi-kodramanın telapötik ortamında sahneye getire-bilmektedir.Geçmişbiryaşantınınsahnelenmesi,‘şimdi –burada’ki dinamiklerle ilgili çalışılmasıveyagelecekteolmasıbeklenenbirdurumunsah-nelenmesimümkündür.Ancakunutulmamasıge-reken şey, sahnelenen oyun hangi zamanla ilgiliolursa olsun, artık gerçeklikte, ‘şimdiki zaman’buyutundaçalışıldığıdır.Yaniprotagonistinoyunsırasında‘şimdiveburada’neyaşadığıçokönem-lidir. Farklı psikoterapi yaklaşımları, üç zamanboyutlardanbazılarınıvurgulamışlardır,ancakhiçbiriüçboyutubirdenterapötiksüreceentegreet-memiştir. Psikodramadışındaki psikoterapilerde,hastakendinisadecedilsayesindeifadeedebilir.Mekanpsikoterapisifikriilkolarakpsikodramay-la ortaya çıkmıştır. Protagonist sahne sayesindeterapötikmekanagirer,oyunuiçinuygunmekanısahnedetanımlar,oyunuylabağlantılıolarakilgi-liobjelerinbirbirlerineuzaklıklarınıveilişkileri-nigözönündebulundurularakmekanayerleştirirve iç gerçekliğini psikodramatik birmekan olansahneye yansıtır. Dış gerçeklik kriterlerine göresınırlarıbelirlenmişolan sahne, artıkgerçekliktesınırsızdır.

Moreno’ya göre kozmik fenomenler protagonis-

tin iç gerçekliğinde sahip olduğu yaşantısal vevaroluşsal değerler dolayısıyla terapötik süreceentegre edilebilmelidir (1969). Yani, kişinin içgerçekliğindekikozmikboyutundasahneyeyan-sıtabilmesi önemlidir. Bu kozmik boyutu içinealmayanpsikoterapimetotlarıeksikveuygunsuz-dur. Psikodramatik uygulamalarda cinsiyet, yaş,canlıveyaölüolmakgibikavramlararagerçek-likte farklı anlamlar kazanırlar. Bir kadın erkekrolünüalabilir,yaşlıbirisiçocukolabilir,ölübirisiyaşamadavetedilebilir,hattakişitanrırolünebilegirebilir.

Artık gerçeklikte protagonistin ilerlemesini veoyununu sergilemesini kolaylaştıran bir takımtekniklervardır.Bunlaroyunaşamasınınmotoruolarak düşünülebilir. Bu tekniklerden en temelolanları eşleme, roldeğiştirmeveayna teknikle-ridir.Butekniklere‘artıkgerçeklikteknikleri’de-mekuygunolabilir, çünkübu tekniklerin sadecebugerçekliktekikullanımıuygundurveancakbuşekildeterapötikolabilirler.

c) Paylaşım

Artık gerçeklikte oynanan oyun aşaması sonlan-dıktan sonra, grup üyelerinin, özellikle de pro-tagonistin yoğun olarak içine girmiş olduğu bugerçekliktençıkmasıpaylaşımaşamasısayesindeolur.Protagonistsahnesinitemizlemiştir,rolalanüyeleri ve kullanmış olduğu objeler varsa onlarırolden çıkarmıştır. Oyunun bitmesiyle sahne dekapanmıştır,üyelerdaireolarak,grubabaşlarkenoturdukları şekilde otururlar. Bu sembolik ola-rakdaüyelerinartıkgerçekliğiterketmelerinivegrubun başındaki gerçekliğe dönmelerini göste-rir.Üyeleroynanmışolanoyunla ilgiliduyguveçağrışımlarını grupla paylaşırlar. Rol almış olanüyeler rolden çıkarak kendileri gibi hissetmeyebaşlarlar.Tümgrup ‘şimdiveburada’yıdışger-çeklikkurallarınagöreyaşar,oyunaşamasındakitekniklerkullanılmaz,çünküartıkgrup‘-mişgibi’davranmamaktadır. Paylaşım aşaması sonundatüm üyelerin artık gerçeklikten çıkmış olmalarıvekendirollerinedönmüşolmalarıçokönemlidir.Özellikledeenhassasdurumdaolanprotagonis-tinkendioyunundançıkıp,grubadönmesikendiniyalnızveçıplakhissetmemesibüyükönemtaşır.Buşekildepaylaşım,çalışmadanayrılıp,dışdün-yayagidecekolanüyelerinartıkgerçekliktendışgerçekliğeyumuşakbir şekildegeçmelerini sağ-lamışolur.


40

İleriki Çalışmalar İçin Öneriler

Sonyıllardayayınlanançalışmalarsayesindepsi-kodrama teorisindeki yeri gittikçe daha netleş-mekteolan, artıkgerçeklikkavramı,psikodramateorilerinefelsefibirderinlikkazandırmasıveyeniteorikaçılımlarsağlamasıaçısındanumutvaatet-mektedir. Psikodramanın çeşitli unsurlarının vetekniklerinindebukavram ışığındadahadetaylıincelenmesi kavramın daha iyi anlaşılmasını vezaman içindegelişmekteolan tanımınındahadaolgunlaşmasınısağlayacaktır.Psikodramayıdene-yimleyenpekçokgrupüyesininvepsikodrama-tistlerinsıksıktanıkolduğubüyüsellikboyutuda,artık gerçekliğin daha iyi anlaşılması açısındanderinlemesine incelenebilecek önemli bir kav-ramdır veMoreno’nun teorilerindeki spontanlık,yaratıcılık, telegibi temelkavramlar ışığında in-celenebilir.

KAYNAKÇA

• Altınay, D., Psikodrama Grup Psikoterapisi El Kitabı: Yaşama Dair Çok Şey,

• Sistem Yayıncılık, İstanbul, 2000. • Blatner, A., ‘Making “Magic” Imagination

and Action in Therapy and Life’, 2003. Acces-sed at <http:/www.blatner.com/adam/pdntbk/magic.htm>.

• Clayton, M., ‘Reflections on Doubling’, ANZ-PA Journal, sayı: 18, 2009, s. 10-23.

• Dayton, T., The Drama Within: Psychodrama and Experiential Therapy, Health Communi-cations, Inc., Florida, 1994.

• Fox, J., (ed.), The Essential Moreno Writings on Psychodrama, Group Method and Spon-tancity by J.L.

• Moreno MD, New York Springer Publishing, 1987.

• Holmes, P., The Inner World Outside: Object Relations Theory and Psychodrama, Routled-ge, Londra, 1992

• Holmes, P., Karp, M. ve Watson, M. (ed’ler), Psychodrama Since Moreno: Innovations in theory and Practice, Routledge, Londra, 1994.

• Hucker, N., ‘Psychodramatist in Search of a Psychodrama Stage’, ANZPA Journal, sayı: 18, 2009, s. 56-65.

• Karp, M..; Holmes, P. Ve Tauvon, K..B., The Handbook of Psychodrama, Routledge, Lond-ra ve New York, 1988.

• Kellerman, P.F., Focus on Psychodrama, Jes-

sica Kingsley Publishers, Londra, 1992.• Kipper, D.A., ‘Surplus Reality and the Experi-

ential Reintegration Model in Psychodrama’, The International Journal of Action Methads-Psychodrama, Skill Training, and Role Pla-ying, sayı: 53, 2001, s.137-152.

• Moreno, J.L., Therapeutic Vehicles and the Concept of Surplus Reality’, Group Psychot-herapy, sayı: 18, 1965, s. 211-216

• Moreno, J.L. ve Moreno, Z.T., Psychodra-ma: Third Volume, Beacon House, New York, 1969.

• Moreno, Z.T., Blomkvist, L.D. ve Rützel, T., Psychodrama, Surplus Reality and the Art of Healing, Routledge, Londra ve Philadelphia, 2000.

• Özbek, A.ve Leutz, G., Psikodrama Grup Te-rapisinde Sahnesel Etkileşim, Ankara, 1987.

• Tahar, E. K. ve Kellermann, P. F., ‘Psychod-rama and Drama Therapy: Comparison’, The Arts in Psychotherapy, sayı: 33, 1996, s. 27-36.

• Watersong, A., ‘Surplus Reality: The Magic Ingredient in Psychodrama’, ANZPA Journal, sayı: 20, 2011, s. 18-28.

• Winnicott, D. W., Oyun ve Gerçeklik, Metis Yayınları, İstanbul, 1998.


41

41

Psikodramanın kurucusu J.L.Moreno 1920’lerdePsikodramanın teori ve kuramını tanımladığındaaslında bilmeden Doğum öncesi ve doğum anıpsikolojisininvepsikodramasınındatemeliniat-mıştır.

Morenogelişimpsikolojisi ile ilgiliolarakspon-tanlıkolgusundanhareker eder.Başlangıçtan iti-baren yani ambriyonel dönemden itibaren kendidünyasıylaspontanolarakeylemselilişkiyegirenkişivaroluşununheranındaenazbirrolalarakrolkavramınıgelişimininherboyutunataşır.

Moreno‘doğum;anneninvebebeğinilkspontandavranışıdır’der.Amadahaambirioneldönemdebaşlayanbebeğinannekarnındabirdavranışıvar-dır, bu da paraziter bir davranış ve paraziter birroldür.Annevebebekberaberceorganikbirişlevbirimi halinde tüm gebelik boyunca doğum ola-yınahazırlanırlar.Bunedenlededoğumolayındagelişiminyanısırabebektenkaynaklananspontan-lıktaönemlidir.MorenobunaS.Faktörüadınıve-rir.(1974,Özbek,Leutz)

Doğumöncesiambiriyoneldönemvedoğumanıçokönemlidir.Yenidoğanbebekdoğumlaberaberuterusiçiyaşamdanuterusdışıyaşamaspontanlıkyeteneğiylegeçer,böyleceparaziter roldenyeni-doğanbebeğinsomatikrolünebirgeçişyaşanır.

DoğumlaberaberbebeğintümrolleriMorenota-rafındantanımlanmıştır;somatik,psişik,sosyalvetranscendental(aşkın)roller.

Sonyapılançalışmalarfetüsünannekarnında12ayrıduyugeliştirdiğindenbahseder.(2003,Cham-berlain).Dokunma,sıcakvesoğukalgısı,ağrıal-gısı,duyma,dengeveboşluktayönbulma,koku,tat alma, emme/yalama, ağızla keşfetme, görüş,ebeveyniyletelepatikbağlantı,aşkınlıkhissigibi

çeşitliduyularınvarlığıispatlanmıştır.BuduyularıdaMorenonunrolkuramı ışığında incelemekla-zımdır.Görüidüğügibibuduyularaynızamandasomatik, psişik, sosyal ve transcendental (aşkın)rolleriiçerirler.Budabizetümrollerindoğmadanönceannekarnındaalınmayabaşlandığınısöyle-mektedir. Dolayısıyle doğum öncesi psikolojisiçokönemlidir. Doğumöncesipsikodraması;hernekadarbuta-nımlamaaltındaolmasadapsikodramaterapistle-ri tarafındangerekbireyselgereksegrup terapisiortamlarındayapılmaktadır.Anneadayıkendiyle,bebeğiyle, eşiyle, annesiyle, doğum korkusuyla,doğum anıyla karşılaşarak çeşitli sahneler ya-şamakta ve böylece hem eskiyi bitirip tamamla-makta,hemdegelecekleilgiligüvenlibirortam-daprovalaryapmaktadır.Doğumöncesi ile ilgilihamilelerleyapılanbireyselvegrupçalışmalarınadahasonrakiyazılardadeğinilecektir.

Bu makalede dünyada ilk defa uygulanan ‘Doğum ANI Psikodraması’na ağırlık verilecektir.

Örnekler yazarın son 3 senedir Hamile ve Doğum Psikologu olarak şahsen katıldığı doğumlarla il-gili bazı vaka çalışmalarını (isimler değiştirilmiş-tir) da içerecektir ( 2010-2013 arası 40 doğum:

DOĞUM ANI PSİKODRAMASI NEDİR?

Doğumanıpsikodraması;tümdoğumeylemies-nasındagereklidurumlardaözellikleanneadayı-nabireyselpsikodramauygulanmasını içerir.Bucümleninherbir tanımını açıklığakavuşturmakgereklidir:Doğumeyleminedir, nekadar sürer?Gereklidurumlarnelerdir?Özellikleanneadayınayapılanuygulamalarbabaadayıvsgibibaşkaları-nıda içermelimidir?Bireyselpsikodramanedir,grupuygulamasındanfarkıvarmıdır?

DOĞUM ÖNCESİ VE DOĞUM ANI PSİKODRAMASI Prenatal and Perinatal Psychodrama

Uzm.Psk.Neşe Karabekir Psikodrama Terapisti ve Eğitimcisi,

Hamile ve Doğum Psikologu


42

En son soruyla başlayalım. Çünkü bireysel psi-kodramateknikleribuyazıdaenkısadeğinilecekkonudur.ButekniklerindetaylarınıyazarınkonukyazarolarakyeraldığıPsikodramaGrupPsikote-rapisiElKitabındaayrıbirbölümolarakokuyabi-lirsiniz.(2000,Altınay,D.)

Doğumanıpsikodramasındabireyselpsikodramaile ilgili en önemli detay terapistin çok aktif veyönlendiriciolmasıveuygulamaesnasındaçeşit-li rollere geçebilecek spontanitede hissetmesidir.Tümbireyselpsikodramateknikleriihtiyacagöreve doğumun hangi aşamasında olunduğuna göreuygulanabilir. Bazen hareket etmenin zor oldu-ğudurumlardatamamenzihinselpsikodrama(roldeğiştirmetekniğininzihindeuygulanması)yapı-labilir.Özelliklebebekleroldeğiştirmek,bebeğinrolünegeçmeken fazlauygulanan tekniktir.Do-ğum eylemi esnasında gebenin aklına gelip onurahatsızedenkişi,olayvekaygılar,duygular,eskianılar gibi her şey ile çalışabilmekmümkündür.Gebeninbunlarlaroldeğiştirmesikadarterapistinderoldeğiştirmesietkiliolur.Böylecegrupterapi-sindekigrupüyelerinintümfonksiyonunuterapistfazlasıylaüstlenmelidir.

Doğum anı psikodramasında terapist kendi uz-manlık alanıyla ilgili bilgilerin dışında gebelikve doğum psikolojisini, tüm ilaçdışı teknikleri,doğumfizyolojisinive tıbbimüdehaleleribilme-si, gerektiğindedebu teknikleri (endorfinmasa-jı,nefesler,zihinalanı, telkin,olumlama,müzik,ses,ışık)kullanabilmesiönemlidir.Doğumeylemiesnasındagebeninyanındaolacağıiçinbirdoula(doğumdestekçisi)gibieğitimalmalıdır.Tümtıb-bimüdehalelerinavantajlarınıvedezavantajlarınıöğrenmelidir.Kararlarverilirkendoğumekibiyleaynıdilikonuşabilmesi,hangimüdehaleningebeiçinneanlamageldiğinibilmesigerekir.

Doğum eyleminin aşamaları vardır. Doğumunbaşlaması, açılma, doğum, plasentanın çıkışı vedoğumsonrası(Çoker,H.KeşkesizDoğumaHa-zırlık Programı ders notları). Her doğum ken-di zamanında gerçekleşir ve bu nedenle hembuaşamalarınhemdegenel tıbbikuralların terapisttarafından bilinmesi şarttır. Doğumun hangi dö-nemindehangikonuyuçalışmasıgerekeceğinivehangi aşamada gebenin neye ihtiyacı olduğunuterapist öngörebilmelidir. Başlangıç aşamasındadoğumunbaşlamasınıengelleyenstreslerileilgili

debireyselpsikodramayapılabilir.Açılmadediği-mizdoğumundahaçokhastane(evdoğumlarıçoknadirdirveşuandakisağlıksistemindebüyükşe-hirlerdeyapılmamaktaveyaçokazyapılmaktadır)ortamında olan aşamalarında gerçekleşebilir. Buaşamadaaçıklığındurması,doğumunilerlememe-si,fizikselbirsebepyokkendoğumunuzamasıvekadınınstresegiripdoğumdalgalarınıağrıolarakhissetmeye başlaması gibi durumlarda bireyselpsikodramauygulanabilir.

Doğum anında bireysel psikodramadan sadecekadındeğil,babaadayı,bekleyenaileüyelerivedoktor-ebedeyararlanabilir.Buyazıdasadeceka-dıniçindoğumanıuygulamalarınadeğinilecektir.Ama doğum şekli ne olursa olsun doğuma şahitolanherkesinodoğumdankeşkesizçıkmasınıhe-defleyen bu felsefe ile çalışan doğum ekibi içingerekbabanıngerekhastanedebekleyenaileüye-leri(baştaanneanneolmaküzere)ningereksesağ-lıkpersonelinindekendi travmaları,önyargıları,psikolojiktıkanıklıklarıdoğumuvedoğumanındatümuyaranlaraaçıkolankadınıetkileyebilir.Bunedenlegerekirsedoğumanınıistemedendeolsaolumsuzanlamdabozanherkesiçinbireyselpsi-kodramayapılabilmelidir.

Doğum anı; doğuma kadar fetüsün anne karnın-dageçirdiğitümyaşamsürecini,annevebabanınözellikledeanneninkendihayatakışlarındakiha-tıralarını, tüm tıkanıklıkları, travmaları, olumluolumsuz anları içinde barındırır. Burada More-no’nunANfelsefesinintümaçıklığıylakarşımızaçıktığını görüyoruz. AN’ların içinde geçmiş vegelecekvardır.DOĞUMANIdaaynışekildetümgeçmişi ve geleceği içinde barındırır.Bu neden-le DoğumAnı Psikodraması; psikodramanın veözellikle bireysel psikodramanın tümunsurlarınıiçerirkenaynızamandatamamenkendineözgübirteknikvekuramıdaberaberindesunar.

Doğum Anı Psikodramasının Özellikleri:

• Psikodamanın temel teknikleri ve bireyselpsikodramanıntümyardımcıtekniklerikulla-nılır.(2009,Altınay,D.)Terapistyönlendiri-cidir,birçokrolegiripçıkmasıveaktifolmasıgerekir.

• Doğumeylemiesnasındaçokkısasüredeçokderinyaşantılaragidilir


43

• Hedef; doğumdaki tıkanıklığın, ilerlememedurumunun,stresinortadankaldırılmasıdır

• Tıbbibirmüdehaleyegeçmedenönceyapıla-bilecekbirçalışmadır,yanetkisiyoktur,çoğuzamandagereksizmüdehaleyiönler

• Hiç bir zaman tıbbi müdehalenin alternatifideğil, tamamlayıcısıdır, bazen tek başına işeyarar ve doğumu kolaylaştırır, bazen de birtıbbimüdahaleninkabulünüsağlar.

• Doktor, ebe ve hastane personelinin bu ça-lışmayaaçıkvesaygılıolmasıverimiarttırır.Doktorun tıbbi müdehaleden önce veya es-nasındabualanıaçması,ebenindebuçalış-madan çıkan bilgilere uygun hareket etmesianlamlıdır, böylece bir takım çalışması ger-çekleşir.

• Gebe ile hamilelik döneminde bireysel vegrup çalışmalarının yapılmış olması doğumanı psikodramasını kolaylaştırır ve hızlandı-rır.Eğergebeliktehiçgörüşmeyapılmadıysabileazamisonuçalınır.çünkügebelikteözel-liklededoğumanındakadınfarklıbirbeyinfrekansınıniçindedir.Alfafrekansıdenilenvetamgevşeme,hipnoz,telkinveyameditasyonesnasında beyinde oluşan bu frekans gebeyitümuyaranlaraaçıkhalegetirir.Oyüzdenbuaçıkolmahalininçokolumluolarakkullanıl-masımümkündür.

• Dahaöncedeifadeedildiğigibiterapistindo-ğumahazırlıkyöntemleri,doulalıkkonusundabilgisahibiolmasıvesezgilerini,yaratıcılığı-nıkullanabilirolmasıgereklidir.

Moreno’yagöre doğumdan sonra vehatta gebe-lik esnasında anne bebeğin double (eş)dır.Annekarnındaki paraziter rol bittikten ve artık sosyalplasentaya geçildikten sonra farklı roller başlar.Organikplasentaorganikgelişme için fetüsebe-sinmaddelerininasılsağlıyorsasosyalplasentadaaynışekildesosyalgelişimiçingerekliolanetki-leşimleriveinsanilişkilerinisağlar.

Doğum anı psikodramasında en önemli eklemegebelikesnasındaplasenta(eş)’nınbirnevidoub-lefonksiyonundaolabilmerolüdür.Halkarasındaplasentanın bebeğin eşi olarak tanımlanması dadikkatçekicidirvebuhipotezibelkidekollektifbilinçaltı noktasında desteklemektedir. Plasentatümgebelikboyuncagöbekkordonu-göbekbağıvasıtasıylabebeğibesler.Hertürlükanvesıvıan-

nedenbebeğevebebektenanneyebirbirinekarış-madangeçer.

İşteDoğumAnıPsikodramasınıntemelibuolgu-larüzerindeşekillenmiştir:

1. Plasentahemanneninhemdebebeğinortakdoubleıdır.Hemgebeliktehemdoğumesna-sında özellikle bilinçaltı bilgileri bu şekildeannedenbebeğeakar

2. Doğum anındaki alfa frekansı bilinçaltınındaharahatbirşekildeortayaçıkmasınısağlar.Böylece normal bir zamanda bir çok ısınmave sahne oluşmasına ihtiyaç duyacak olankişidoğumanındabufrekansınetkisiylekısasüredeçokderinkayıtlarınagidebilir. (2006,Brizendine)

3. Baştaoksitosinve endorfinolmaküzeredo-ğumhormonları doğumanındaki ectasy (aş-kınlık)süreciniprovokeedervegebenintümuyaranlaraaçıkolmasınısağlar.

AşağıdabazıvakaçalışmalarıDoğumPsikologu-nunağzındanpaylaşılacaktır:

VAKA 1) ELİF (28y.ilk gebelik),gebelikboyun-ca bir kaç bireysel seans yaptık, rahat bir gebe-likgeçirdi.Sadecesonayındababasınınkaybetti.Evdeotururkenhuzurlubirölümyaşamıştı,Elif’etelefonlaeşihabervermişti,evegitmişveonun-la vedalaşmasını tamamlama fırsatını bulmuştu.İçi rahattı ama tabi ki babasının kızını görmesi-niistemişti.Doğumbaşladığındarahattı,doğumaodaklanmıştı. Hiç bir şeyin ve hiç bir kimseninkonsantrasyonunubozamayacağıbelliydi.Doğumdalgaları başladığında evdeydi, ebemiz eve gittikontrolünüyaptı açıklıkvardı, herkesmutluydu.Açıklık 6 cm olduğunda ebemiz ve eşiyle bera-berhastaneyegeldiler.Bunoktadadoktorveben(hamilevedoğumpsikologu)hastaneyegideriz.Doktorkendikontrolleriniyaparbendeherkesingenelolarakpsikolojisinikontrolederim.Herşeyyolundagörünürkenbirkaçsaatsonrahiçilerlemeolmadığıortayaçıktı,ilerlemeolmamasıgörünenbir şeydi ama dalgalarda bitmiş yani nerdeysedoğumdurmuştu.Öylekiebesiylesohbetebaşla-mışlardı.Buşekilde1gecegeçirdilerdoğum6cmdetamamendurmuştu.Artıkdoğumanıpsikodra-masıyapılmasıgerekmekteydi.Aksitakdirdebun-dansonrakiadımhalkarasındasunisancıdenilen


44

yapay oksitosin (damar yolundan damla damlaverilir, doğum dalgalarını yapay olarak başlat-mak içinbirkimyasaldır)verilmesiydivebununverilmesini istemiyordu.Ama doktorun bu açık-lıklanekadardahafazlabekleyeceğideönemliy-di.Elif ileyalnızkaldığımdamzamanımvardıvedalgalarçoksıkgelmediğiiçinbizimçalışmamızıengellemiyordu.Bebeğininrolünegeçmesiniiste-dim.Dahaöncegebelikesnasındayaptığımızbirçalışmaydı.Ozamandabebeğinnasılbirdoğumistediğini,bizesöylemekistediğibirşeyolupol-madığını sormak içim rol değiştirme yapmıştık.Kolaylıkla role girdi ve bebeğinin ağzından ko-nuşmayabaşladı.Vezatenozamandoğumunne-dendurduğudaanlaşılmışoldu.Bebekannesininağzından konuşurken dedesinin yanında olduğu-nu,berabervakitgeçirdilerini,tamgelecekkenbunedenlegelişiniertelediğinibununşuaniçinçokönemliolduğunusöyledi.Çoknetvekararlı ,neyaptığınıçokiyibilenbirkonuşmaiçindeydi.Budurumuçokiyianladığımı,bukarşılaşmanınhari-kabirfırsatolduğunuifadeettim.Neleryaptıkla-rınısordum.Oturduksohbetediyoruzdedi.Dede-ninbizeveyakızınailetmekistediğibirşeyvarmıdedim.EvetannemebirazdarılmışdeyinceElif’ibebekrolündençıkartıpbabasınınrolünegirmesi-ni söyledim.Bu sefer babasının rolünde hastaneodasındaki koltuğa oturdu. Dedenin ismini öğ-rendim orda nasıl olduğunu vs sorduktan sonra(dahadauzatmamayakararlıydımçünküdoğumdalgalarıgelmeyebaşlamıştı)BendeElif rolünegirdim.BabaElif’ebirazdarılmışolduğunu,ve-fatınıgörmezdengeldiğini,sonayındaolduğuveüzülmemeyeçalışmasınıanlayabildiğiniamagenededahafazlailgibeklediğinianlattı.Torununaha-yatileilgilibazıbilgilervermekistemişti.Rolde-ğiştiştik.Benbabanınrolüne,Elifdekendirolünegeçti.Burdakikatarsis(duyguboşalımı)çokişimeyaradı.Çünküdoğumdalgalarısıklaşmadançalış-mayı tamamlamak istiyordum.Gözyaşları içindebabasındanözürdiledi.Bebeketkilenmesindiyeçok üzülmüş olmasına rağmen rol yaptığını, dü-şünmemeyeçalıştığınısöyledi.Babasızatençok-tan affetmişti, bebekle ilgili bazı tüyolar verdi.Elif ile babası vedalaştılar.Burdababa rolündenElif’esarıldımvegerçekvedalaşmayıyaşamasınıistedim.Dalgalarsıklaştığıiçintekrarbebeğinro-lünegirmesiyerinezihnindebebeğindedeyleve-dalaşmasınıseyretmesiniistedim.Bebeğedeartıkbizimyanımızagelmevaktindirdedim.Busıradaebegelinceyekadardoğumdalgalarıiçinnefesvemasaj çalışmalarınadabaşlamıştım.Elifbundansonraneyapacağını biliyordu.Terapist rolünden

konuşmayabaşlamamaldığım rollerdençıkmamiçinyeterlioldu(doğumanıpsikodramasındade-roling-roldençıkartmaritüelininyapılmasıgerekliolmayabilir)Ebesiniçağırdım,ebeyegereklibil-giyiverdiktenvehangikelimelerikullanmasınındoğumukolaylaştıracağınıilettiktensonraodadançıktım. Dışarda bekleyen babaya da doktora daayrı ayrı gerekli bilgiyi verdim. Doğum bundansonradevametti,birdahadadurmadıveElifmut-luluklabebeğinekavuştu.

VAKA 2) SEVDA ,( 38y. İkinci doğum);Sevdailkdoğumunu istediği gibi yaşayamamış, nerdeysetravmatize olmuştu. Sonrasında kendininde ha-zırlıksız olduğuna kanaat getirip bu sefer eşiyledoğumahazırlıkkursunageldi,egzersizyaptı,ilkdoğumununtravmalarıüzerindeçalıştı.İlkdoğu-mundaannesineayıpolmasın,üzülmesindiyean-nesinindoğumagirmesineizinvermişti.Amaan-nesidominantbirkadındıvetümdoğumboyuncaneyapıpneyapmayacağınısöylemişti.Sevda’yayardım etmeye çalışırken kabusu olmuştu. Do-ğumdansonrauzunbirsüreannesinigörmekiste-memişti.Bizegeldiğindeilkdoğumunuhatırlayın-cahalagözleridoluyordu.Gebelikesnasındahemkendisi hen annesiyle seanslar yaptık. Bu sefersudadoğumyapmakistiyordu,zatenikincioldu-ğuiçinkolayolacağınainanmıştı.Annesiyleilgilisürecinrahatlığakavuşmasıdaonumutluetmişti.Doğumunahazırdı.Annesidebirincidoğumdaneyaptığını anlamış ve bu sefer hastaneye gelme-meyekarar vermişti. Süreçten ben onu telefonlaarayarakhaberdaredecektim.BuaradaSevda’nıneşiyle de görüşme yaptım (gebelerle çalışırkeneşleri, anneleri ile mutlaka görüşme yapıyorum.Eğergerekirseveetkilendiklerinidüşünürsemdeailedekiönplandakikadınlarla-abla,kardeş,hala,teyze,elti,görümce-dagörüşüyorum),Sevda’nıneşiAhmetlafarasındaSevda’nınailedeçoketkiliolduğundan, onun sözünün geçtiğinden bahsetti(bubilgiyialdımcebimekoydum.Tümgörüşme-lerden gebe için doğumda işime yarayacak tümbilgileri yanıma katarım). Doğum başladı amayavaş başladı, ebe evde 24 saati onlarla geçirdi,hızlanıncahastaneyegeçtiler.Hastanedesudado-ğumiçindoğumhavuzuaçıldı,dolduruldu.Bellibirzamansonradoğumugüzel ilerlemeyebaşla-dı.artıksuyuniçinegirmezamanıgelmişti,suyuniçinegirdi.Suherzamanrahatlatırvehattabazendalgalarınkesildiğinizannederiz.Sevdasuyagi-ripordavakitgeçirdiktenbirkaçsaatsonraharikailerleyendoğumudurdu.Doktoruveebesisudançıkması gerektiğini söylediler ama Sevda sudan


45

çıkmaktadireniyorsudadoğumyapıcamsudançı-karsambirdahasokmazsınızsizdiyordu.Doktorveebesiyleçatışmayabaşlayıncaherkesiodadançıkardım.Dahaöncesindedoktorundanbirçalış-mayapmakiçinizinistemiştim.Sevdayısakinleş-tiripbebeğinlekonuşalımdedim.Sevdahavuzuniçinde ben dışında bebeğinin rolüne geçmesini(birgevşemevebazıözelteknikleryardımıyla)is-tedim.BebeğinismiDeniz’di.Denizbebeğenasılhissettiğini,nelerolduğunusordum.Denizbebekçok sıkıştığını kesinlikle artık çıkmak istediğinisöyledi.Bizde seniburdabekliyoruzamasankibirzorlukvarbekliyoruzdedim.BebekrolündenSevdaağlamayabaşladıvebebeksesiyleböyleçı-kamam,bensudankorkuyorum,burayagelememdedi.Hemağlıyorhemdehavuzuniçindesuyavu-ruyordu.‘zatenismimideistemiyorumhiçbirşeybenim istediğimgibi olmuyor, her şey annemimistediği gibi oluyor’ diye ağlamaya devam etti.Deniz bebeği sakinleştirdim , annesiyle (Sevdaile)konuşacağımı,annesininaslaböylehissetme-siniistemediğini,sudoğmununonuniçindahara-hatolabileceğinidüşündüğünüsöyledim.Sevdayırolden çıkardım. Çok şaşkındı. Aynı annesininonadavrandığıgibibebeğinedavrandığınıanladı.Eşindenaldığımbilgiyidebunaekledim.Bundansonraçocuklarınaveeşinedahafarklıdavranaca-ğını söyledi.Doktoru çağırmamı rica etti, sudançıkacaktı.Sudançıktı,birkaçsaatsonradoğumueskihızınageridöndü.Kendini tamamenbıraktıve vücudunun (daha doğrusu bebeğinin istediği)pozisyondabebeğinekavuştu.Bebeğininismiar-tıkDenizdeğildi.

DoğumAnıPsikodramasıMoreno’nunaçtığıyol-dailerlerkensağlıklıolanla,spontaniteveyaratı-cılıkla uğraşmayı da içinde barındırır.Doğumunkendisi sağlıktır, spontanitedir, yaratıcılıktır. Buşekilde saygı, sevgiyle , doğum hakkına ve do-ğumdaki ihtiyaçlarına değer verilerek gelecekolankuşaklardasağlıklıolacaktır.

Eylül2013 Uzm.Psk.Neşe Karabekir PsikodramaTerapistiveEğitimcisi,HamileveDoğumPsikologu

KAYNAKLAR

• Altınay,D.(2000).PsikodramaGrupTerapisiElKitabıYaşamaDairÇokŞey.SistemYa-yıncılık

• Altınay, D. (2009). Psikodrama 400 IsınmaOyunu&YrdımcıTeknik.SistemYayıncılık

• Brizendine,L.(2006).KadınBeyni.SayYa-yıncılık

• Chamberlain,D.(2003).CommunicatingwiththeMindofPrenateinJOPPPAH

• Çoker,H.(2006-2013)KeşkesizDoğumaHa-zırlıkEğitimiDersNotları.www.dogumaka-demisi.com

• Özbek A. & Leutz, G.(1987). PsikodramaGrup Psikoterapisinde Sahnesel Etkileşim,GrupPsikoterapileriDerneği.


46

46

“The dead are invisible, they are not absent”Saint Augustine

Her insanın yaşamı bir romandır.Herkes görün-mezbirağınparçasıolarakyaşar.Eğeralgımızı,üçüncü gözümüzü, üçüncü kulağımızı açıp, du-yulması zor olanı duymaya, görülmesi zor olanıgörmeyeçalışırsak,ailetarihimizdekitekrarlarıvebenzerlikleridaha iyi anlayabiliriz.Kimolduğu-muzvekimolabileceğimizileilgilidahauyanıkolabiliriz.

Bir bakıma düşündüğümüzden daha az özgürüz.Tekrarları anlayarak onlara son verebilir, özgür-lüğümüzü tekrar kazanabiliriz. Sonunda, “kendihayatımızı”yaşayabiliriz.

Aile hikayelerinin görünmeyen bağlarından, aileyapısında kurulmuş üçgenlerden, zor durumla-rın sık tekrarlarından kurtulmak her zaman ko-lay değildir. Kişiler düşündükleri kadar özgürolmayabilirler. Ancak neler olduğunu anlayarakbu tekrarlara bir son verilebilir. Böylece kişileranne babaların, büyükanne ve büyükbabalarındeğil, kendi hayatlarını yaşayabilirler. Hakkındakonuşulmasa da, karmaşık zincirler görülebilir,algılanabilir veya hissedilebilir.Konuşulamayan,düşünülemeyen, sessiz veya gizli alanlar dene-yimlenebilir. Bir jenerasyondan diğerine bilinçliolarak aktarılanınötesinegidilebilir vekuşakge-çişliolaraknelerinasimileolmadanaktarıldığınabakılabilir.

Psikodrama grup terapisinde eş protagonist içinbüyük bir önem taşımaktadır. Eş, protagonistinbirebir aynısı olmaksızın, o an eksik olan, ifadebulmaya ihtiyaç duyulan taraf olarak, yeni yak-laşımlardenemecesaretinivespontanlığınıhare-ketegeçirmeyihızlandırır.Bugörevivarolanpsi-kodrama uygulamalarında daha etkin kullanmakmümkündür.

Protagonistinveeşiningenososyogramlarıbirlik-

teelealındığıtaktirdeikisinibağlayanveseçimidestekleyenderinbağlaraulaşılabilir.

Psikodrama’daeş(double)seçimigenososyogramuygulamaları ile, -güncel bir sorunu olan prota-gonistadayıilesorunundinlenmesivekendisinebir eş (double) seçmesi istenmesi, seçilen eş’ingenososyogramıüzerindençalışılmayabaşlanma-sı,eş’inoyununuizleyenprotagonistinkendisineuyanbirsahnedenveyaroleseçilerekoyunadahilolmasıveoandanitibarenprotagonistinsahnesi-negeçilmesiprensibi-derinlemesineincelenebilir.Busayedeprotagonistveeşiarasındakigörünme-yenveyaherzamanaçıklanamayanbağlarortayaçıkarılabilir,teleileyapılanseçimindahailerisinebakılıpvekuşaklardan aktarılanbilgilerinprota-gonistveeşiiçinnasılişlediğiaraştırılabilir.

Genososyogram, beş ile yedi kuşak arası tarih-leri, ailenin tarihindeki önemli olayları içeren,bireyler arasındaki sosyometrik bağları gösterenaile ağacıdır. Soyadları, lakaplar, yerler, tarihler,bağlar,önemlihayatolayları(ölüm,doğum,evli-lik,önemlihastalıklar,kazalar,göçler,meslekler,emekliliklervb.),kişilerarasındaki ilişkiler,aynıçatı altında yaşayanlar, kimin kimin çocuğunubüyüttüğü, taşınmalar,mallarınnasılpaylaşıldığıbelirtir. Genososyogramkullanmakprotagonist iledoub-le’ı arasındaki ilişkiyi inceler, kuşaklar arasın-daki aktarım eşin gücünü arttırır, protagonistinfarkında olmadığı, söylemeye cesaret edemediğikonulara ışık tutar.Spontanitehareketegeçervedirençlerdahahızlıkırılır.Protagonistgüncelso-rununa cevap ararken, double’ının aile ağacı ilealttayatansebeplerdirencemaruzkalmadanorta-yaçıkar.Protagonistileçalışırkensorununortayaçıkmasını,dahaderineinmeyiengelleyendirenç-lerdouble’ıngenososyogramınabakılarakkolay-lıklaaşılır.

Eş, protagonistin birebir aynısı olmaksızın, o an

Psikodrama’da Eş’in Genososyogram Uygulamalarındaki Derinliği Deepness of Double in Genesociograms

Ayça AtasoyUzm.Psikolojik Danışman

Psikodramatist


47

eksik olan, ifade bulmaya ihtiyaç duyulan tarafolarak, yeni yaklaşımlar deneme cesaretini vespontanlığını harekete geçirmeyi hızlandırır. Eşbenliğin yardımcı egosu olarak, kişiyi kendi ba-şına bırakmayarak, onunla sürekli iletişime açıkbirrolüstlenerek,onuniçindekibütünlükvebirlikduygusunaulaşmasınayardımcıolmaktadır.Kişi-ningizlikalmıştarafları iledahafazlailetişimdeolmasınaolanaktanımaktadır.Herbirimizinken-dimizleçelişeniçseleşleresahipolduğumuzsöy-lenebilir.Psikodramaveeşsayesindeihmaledil-mişparçalargeriçağırılabilirveyenidenyaşamagetirilebilir.

Eş,protagonistinuzantısıolarakonuniçdünyasıileilgiliipuçlarısağlamaktaveterapistinprotago-nistidahaiyianlamasındayardımcıolur.Güncelsorunu ile gelen protagonistin double’ının aileağacını inceleyen terapist, protagonist hakkındahızlıvederinbilgileresahipolur.Double’ınaileağacıüzerindençalışmakterapisterahatbiraraş-tırmaalanısağlar,protagonistinsorununuaklındatutarak, double’ın aile ağacı üzerinde çıkarımlaryapabilir,derinlereilerleyebilir.Terapistiledoub-le’ınbuçalışmasınıdışarıdanizleyenprotagonis-tinduyguları, ayna ilekendi sahnesinedışarıdanbakmasına benzetilebilir. Terapist double’a aileağacıileilgilisorularsorarken,protagonistdete-rapistingöstermeyiamaçladığıbağlantılarıkeşfe-debilir,ısınmasınıhızlandırır. Psikodramadatelesürecininişlemesi,görünürkı-lınması bireyinkendi kişisel süreçleri arasındakibağlantı ile ilgili farkındalığının artmasına yar-dımcıolur.Güncelsorunuilegelenprotagonistintele ile yaptığı seçimden sonra double’ının ge-nososyogramı ile çalışılmaya başlanır. Genosos-yogramlardan elde edilen bilgiler bize aktarımınveteleninkuşaklararasındakiderinliğinigösterir.Çalışmalarınçoğundaprotagonist iledouble’ınıngeçmişleri ve aile dinamikleri birebir örtüşür.Tele ileyapılanseçiminderinliği,protagonistvedouble arasındaki bağın, normal protagonist ça-lışmalarındavepaylaşımlardasıksıksözüedilen“seçileceğimibiliyordum”cümlesiileanlatılmakistenenin,önemivegücügenososyogramlarince-lendiğindeortayaçıkar.

Psikodramaçalışmalarında iyileşmeve sağaltım,teleilişkisiüzerindengerçekleşir.Telesüreci,hemısınmaoyunlarında,hemdeprotagonistçalışma-larında bireyin kendi yaşamına dair olaylar, du-rumlarvekişilerarasındakibağlantılarısomutbir

biçimdegörmesiveanlamasınısağlar.Kişininne-denböyledüşündüğü,hissettiği,algıladığıvedav-randığının farkına varmasını sağlar. Bu sayede,kendisiniderindeetkileyenilişki,olayvedurum-larailişkingerçekliğiveonlarailişkinkendialgı,duygu,düşüncevedavranışlarıyenidenkeşfeder.Bunlarlailgilibağlantılarıkurarvegözdengeçirir,yenibirbakışaçısındandeğerlendirir.Protogonistvedouble’ınıngenososyogramlarıileyapılança-lışmadabuetkiçifttaraflıolarakişler.Protogonistvedouble’ıgeçmişteyaşadıklarıvegelecekteya-şayabileceklerinivarsaydıklarıkaygıvericiyaşan-tılarınınsebeplerinikeşfederler,busayedeproto-gonistvedouble’ıkendileriiçinişleviolmayanyadaçoktanişlevleriniyitirmiş,kuşaklardantaşınandavranışörüntülerinikeşfedip,içgörükazanırlar.

Geçmiş zamandaki travmatik ya da sevindiriciolaylara saplanma, olayları olduğu gibi sakla-maanlamınagelir.Moreno’yagore ise saklama,spontanlığıvehayatiyetikısıtlar.Buandışındakizamana saplanma, şimdiki zamanı yaşamayı en-geller,budainsanıdünyayavekendineyabancı-laşmayagötürür.Geçmişzamandakiyaşantıların,gelecekle ilgili isteklerin, korkuların, beklentile-rin, şimdiki zamanda örtülerden sıyrılıp, çıplak-lıkları ile ortaya konmaları, onların fantazik ka-rakterleriniortadankaldırırvegerçekyönleri ilegörülmelerinisağlar.Psikodramadageçmişyaşamolaylarısaklandıklarıyerdençıkarılıportayaseri-lirler.Bubiryenidenyapmaolmadığıgibisaltbirşimdikizamanagetirmededeğildir.Bu,dahaçokeskiyaşanılanıyenibirbiçimdesahneleme,yenibirdüzenlemedir.

Protagonistin güncel sorunu aklında iken, doub-le’ının genosoyogramı üzerinden çalışmasınıizlemesi, geçmiş zamandaki travmatik olayla-ra saplanmavebunlarla ilgili geliştirdiği direnç,kendiliğindençözülmeyebaşlar.Double’ınınken-digenososyogramındanseçtiğisahne,biranlamdaprotagonistin kendi güncel sorununun sahnesineişaret eder. Protagonist yaptığı seçimle farkındaolmadan,güncelsorununatemeloluşturangeçmişyaşantılarınıdouble’ınınüzerindenortayadöker.

Protagonist sahnedeyken bazı yaşantıları hatırla-mayabiliryadadirençlebastırabilir.Ancaksahnedüzenlendiğindeherşeyyerliyerinekonulupki-şilermekandakiyerini alınca,oandakiduygularbellekteyenidencanlanır.Bubilinçdışındakalan-ların su üstüne çıktığı andır. Double’ının geno-sosyogramını izleyenprotagonist, tele ileyaptığı


48

seçim sayesinde, bastırdığı yaşantıları ile hazır-lıksızbirbiçimdekarşıkarşıyakalır.Bu,direncinoluşmasını büyük ölçüde önler.Double’ın çalış-maküzereseçtiğisahne,protagonistinbastırdığı,sakladığı, görülmesini istemediği sahneyi gözlerönüneserer.

Uygulama ve sonuçlar

Psikodrama’daeş(double)seçiminigenososyog-ram uygulamaları ile derinlemesine incelemek,protagonist ve eşi arasındaki görünmeyen veyaher zaman açıklanamayan bağları ortaya çıka-rabilmek, tele ile yapılan seçimin daha ilerisinebakabilmek ve kuşaklardan aktarılan bilgilerinprotagonistveeşi içinnasıl işlediğiniaraştırmakamacıileyapılanuygulamadaşuönermeleraraş-tırılıldı;

• Protagonistinkonusununduygusu,teleilese-çilendouble’ınçalışmayabaşladığıkonununtemelduygusuileaynıdır.

• Protagonistin güncel sorunu ile double’ınıngenosoyogramındaki temalar birebir örtüşenözellikler gösterir. Bu da protagonistin sak-lıolançekirdektekisorununaçığaçıkmasınaolanaksağlar.

• Protagonist double’ının konusu üzerinden,double’ınıngenososyogramıaracılığıyla,ken-dikonusuileçalışır.

• Protagonistinvedouble’ınıngenososyogram-larıçalışılankonuçerçevesindebenzerdir.

• Genososyogramuygulamaları grubun sosyo-metrikörüntüsünüderinlemesineortayaçıka-rır.

Uygulamaya, psikodrama öğrencisi ve/veyame-zunu olan toplam 6 kişi dahil edildi. Üyeler iletoplam8oturumyapıldı.

Güncel bir sorunu olan protagonist adayı ile şuprensipileçalışıldı;protagonistolanüyeninsoru-nudinlendivekendisinebireş(double)seçmesiistendi. Seçilen eş’in genososyogramı üzerindençalışılmayabaşlanıldı.Eş’inoyununuizleyenpro-tagonistkendisineuyanbirsahnedenveyarolese-çilerekoyunadahilolduveoandanitibarenprota-gonistinsahnesinegeçildi.

Genososyogramıçizilenvebununüzerindençalı-şandoublekendisinebirdoubleseçti.Protagonistsahneyedahilolmakistediğindeorijinaldouble’ırolündekaldı,double’ınkendisiiçinseçtiğidoub-

leoyundışıkaldı,gerekirsebaşkarolaldı. Grup üyeleri hem double’ın hem protagonistinsahnelerindedeğişikrolleraldılar,paylaşımsıra-sındatümrolleriileilgilipaylaşımyaptılar.

İlkoturumdaüyelerinaileağaçlarını ilkçizimle-rinin,ağaçlarındadikkatleriniçekenbağlantılarınveseçtikleriailebüyüklerininçalışmanındışhat-larınıbelirlediğidüşünülmektedir.Seçilenkişilertemalaraveduygularaişaretetmektedir.

İkincioturumdanitibarenprotagonistçalışmaları-nabaşlandı.İlkçalışmautançtemasıileçalışıldı.Utançtemasıileilkseçimlervebağlantılarortayaçıktı. Utanç duygusu ile protagonist olan Sevil,Ayşe’idoubleseçti.AyşeutançduygusuileMü-ge’yidoubleseçti.

Üçüncü oturumda kendine güvensizlik tema-sı ile çalışıldı. Kendine güvensizlik, sevilmemeve onaylanmamakorkusu ile protagonist seçilenTülay,Sena’yıdoubleseçti.SenaSevilmemekor-kusu ileAyşe’yidoubleseçti. İkinci temaolarakortayaçıkankendinegüvensizlikileilgiliseçimleroluşmayabaşladı.

Dördüncüoturumkendinegüvensizliktemasıüze-rindendevametti.Kendinegüvensizlik,sevilme-meveonaylanmamakorkusuileprotagonistolanMine, Sena’yı double seçti. SenaOnaylanmamakorkusu ileSevil’idoubleseçti.Kendinegüven-sizliktemasıiledevamedençalışmaonaylanma-matemasıüzerindedevametti. BeşincioturumdaKendinegüvensizlik, sevilme-meveonaylanmamakorkusuileprotagonistolanSena, double olarakSevil’i seçti. Sevil onaylan-mama korkusu ve utanç duygusu ile Müge’yidoubleseçti.Kendinegüvensizliktemasıseçimleryoluiletekrarutançtemasınabağlandığıgörüldü. Altıncı oturumda, Kendine güvensizlik duygusuileprotagonistolanAyşe,doubleolarakMine’yiseçti. YedincioturumdaUtançduygusu ileprotagonistolanMüge,doubleolarakSevil’iseçti.Sevilutançduygusu ileTülay’ı double seçti. Son oturumuntemasıolanutançveseçimleriilkoturumileben-zerlikgöstermektedir.

Çalışmanıntemalarıutançvekendinegüvensizlik


49

olarakortayaçıkmıştır.Utançtemasıilebaşlayançalışmalar, kendine güvensizlik, onaylanmamakorkusu ile devam etmiş, yine utanç temasınabağlanaraktamamlanmıştır.Butemalarüzerindengenososyogramlararacılığıylaçokderinbağlantı-laragidilebilmiştir.Protagonistvedoublebağlan-tılarıtümgrupiçinçokderindenişlemiş,temalarveseçimlerinbirbirinitetiklemesibuderinbağlarüzerindengerçekleşmiştir.

Protagonist Konu Double Double’ınKonusu

Double’ınDouble’ı

Protagonistinoyuna dahil olduğu

An/Sahne/Rol

Utanç Ayşe MügeAnneanne’ninUtancı -

İnsanlarla arasındamesafe hissetme

İsteklerinisöyleyememe

güven / değersizlik

Sena Ayşe

Babaanne’nininsanların

yükünü taşımasıİsteklerini

söyleyememegüven / değersizlik

-

Sevil

Tülay

Mine

Sena

Eğlenememean’da kalamamabirlikte yapmagüven / kaygı

Sena Sevil

Büyük Dayı’nınailede gülen ve

eğlenenlere baskısıgüven / değersizlik

Büyük Dayı ilekarşılaşma sahnesiDouble.’ın annesi

rolü

Seçilmemedeğersizlik /güvensizlik /

yalnızlık / öfke

Sevil MügeSevgiliyi babaile paylaşma

Utanç

Baba ilekarşılaşma

Sahnesi

AyşeAyak

tırnaklarınıkoparma

Mine -İnat / Kendi

bildiğini okumaDayı rolü

MügeSuçluluk

UtançSevil Tülay

Enişteyiduşta görme

Duş sahnesi(et parçası)


50

Yukarıdaki tabloda protagonistler, getirdiklerinikonuve/veyaduyguları,double’ları,double’larınkendikonularıve/veyaduygularıilekendileriiçinseçtikleridouble’lar,protagonistlerinoyunadahilolduklarıan,sahneveyaseçilerekoyunadahilol-duklarırollergösterilmektedir.

Sonuçolarak,psikodramaçalışmalarında seçilendouble’dan en etkin biçimde yararlanılabilmesi,teleileyapılanseçiminderinliğineinilmesifayda-lıolacaktır.Genososyogramuygulamasıiledoub-le’ınınağacındailerleyerekprotagonistenekadarçokbilgisağlanabildiğigörülebilir. Protagonistvedouble’ının,seçilenkonudahilin-de, genososyogramları çoğu zaman birebir uyar.Seçilen protagonistin güncel konusu ile seçtiğidouble’ının genososyogramından çıkan konununbirebirbenzerdir.Protagonistolarakseçilenada-yın hakim duygusu seçtiği double’ın da hakimduygusudur,hattaseçilendouble’ınkendisineseç-tiğidouble’ınduygusudaikisiileaynıdır.Doubleüzerindençalışmanın,protagonistinaynatekniği-nebenzerbirbiçimdedışarıdanbuçalışmayıizle-mesi,protagonistindirencinisafdışıbırakır.Aynışekilde double’da protagonistin çalışmasında ol-duğunu bildiğinden daha az direnç ile çalışılır.Protagonist çalışmayı izlediği süre içinde yeterliısınmayı sağlar ve katarsise yakın bir zamandaoyunadahilolmakister.

KAYNAKÇA:

1. Altınay,Deniz.PsikodramaGrupTerapisiElKitabıYaşamaDairÇokŞey.SistemYayıncı-lık,2.Baskı,2003,İstanbul.

2. Altınay,Deniz.PsikodramaGrupTerapisi400IsınmaOyunuveYardımcıTeknik.SistemYa-yıncılık,5.Baskı,2003.

3. Altınay,Deniz.Psikodrama’daSeçmeKonu-lar.İstanbul,Eylül2004.

4. Kurter,M.Fulya.Eş’in(Double)DeğeriÜze-rineBirAnaliz.İstanbulPsikodramaEnstitü-sü-MezuniyetTezi,2006..

5. Moreno, Jacob. L. Psychodrama volume 1(4thedition).N.Y.BeaconHouseInc.InMa-ciel, Manuela., Ana Caetano.Transgenerati-onal Psychotherapy Using PsychodramaticTecniquesAmultidisciplinaryapproach.

6. Özbek,Abdülkadir,GreteLeutz.PsikodramaGrup Psikoterapisinde Sahnesel Etkileşim.GrupPsikoterapileriDerneği,Mayıs,1987.

7. Schützenberger,AnneAncelin.TheAncestorSyndrome.Routledge,1998


51


52

• Grup Psikoterapisi ve Psikodrama Dergisi,İstanbulPsikodramaEnstitüsü’nünbiryayını-dır.

• Dergimizin Yayın Amacı:Meslekmensupla-rına,ilgilidiğermeslekgruplarına,danışman-lıkhizmetialandanışanlara,öğrencilereveil-gilenlere s Grup Psikoterapisini ve Psikodrama’yı ta-nıtmak,

s Alandakiçalışmaları,araştırmalarıveyeni-likleriduyurmak,

s Konuhakkındakifikirdünyasınıvetartışmaalanlarınıgeliştirmek,

• Dergimiz,enstitüwebsayfasıüzerindenyılda2defabaharvegüzdönemlerindeyayınlanır.

Dergimizdeyayımlanacakyazılarailişkinkoşullaraşağıdadır:

1. Yayın Kurulu: E-dergide yayınlanmak üze-regönderilenheryazı,makalevearştırmalarYayınveEtikKurultarafındandeğerlendirilir.İçerik,anlamveetikkoşullarauyanyazılarde-ğerlendirmeyealınır.

2. Makalelerde dile getirilen düşüncelerden ya-zarları sorumludur.Ancak yazıların içerikleri,derginin amacına, evrensel, bilimsel etik ku-rallarınavekişilikhaklarınasaygılıolmalıdır.

3. Dergimizde yayınlanması istenen yazılarınözvekolayanlaşılırbiçimdedüzenlenmesineözengösterilmelidir.

4. Format: Gönderilen yazılar 1 satır aralığın-da,12puntobüyüklüğündevehertürlütablo,şemadahilA4sayfasınıgeçmeyecekboyutlar-daolmalıdır.

5. Dergideyayımlanacakyazılarınyazımvedil-bilgisi kurallarına uygun olması şarttır.TürkDil Kurumu’nun (TDK) yazım kılavuzu veyazımkurallarıörnekalınmalıdır.DetaylıbilgiiçinTDK’nınwebsayfasınabakınız:www.tdk.gov.tr.YabancısözcükleryerineolabildiğinceTürkçe sözlükler kullanılmalıdır. Türkçe’dealışılmamışsözcüklerkullanılırkenilkgeçtiğiyerdeyabancıdildekikarşılığıparanteziçindeverilebilir

6. Dergimizin yayın dili Türkçe ve İngilizce-dir.Türkçe yayınların uluslarası literatüre dekaynakolmasıiçinisteyenyazarlar“abstract”eklemelidirler. 100-150 kelimeyi geçmeye-

cek İngilizceözet (Abstract), İngilizcebaşlıkveTürkçeözet(Özet)yeralabilir.Özetlerde;amaç,yöntem,bulgularve sonuçbilgilerininyeralmasınaözengösterilmelidir.Anahtarke-limeler(Keywords)İngilizceveTürkçeolarakbelirtilmelidir.Özetlerdekısaltmakullanılma-malıdır.

7. Referanslar: Gönderilen yazılar başka birkaynaktanalıntıveyafarklıbirkaynağaatıfdabul unuyorsa, mutlaka ana kaynağa referansyapılmalıdır.

8. Dergide yayımlanacak çeviri yazılarda çevir-meneserinyazarındanve/veyayayınhakkınasahipkişiveyakurumdanyazılıyayımiznial-makvebuizinbelgesiniyayınkurulunailet-mekzorundadır.

9. Dergininbirsayısındabiryazarınbirdenfazlayazısıyayınlanmaz.Ancakortakçalışmaürü-nüolanvebirdençokyazarlıçalışmalardabukoşularanmaz.

10. Gönderim:Yazılarenstitü’yee-postaileaşağıdakiadresegönderilir: [email protected] [email protected]

11.Yazarlarkendilerineaithaberleşmeadresleriniveyadiğer iletişimbilgilerini yayınkurulunabildirmelidir.

12.Dergiye basılmak üzere gönderilen yazılar,disketlerveCD’leryayımlansınveyayayım-lanmasınyazarınagerigönderilmez.

İSTANBULPSİKODRAMAENSTİTÜSÜİSTANBULULUSLARARASIZERKAMORENOENSTİTÜSÜ

ValikonağıCad.Y.K.B.VakıfApt.No:173D:4-9Nişantaşı–İSTANBULTel :02122321263Gsm :05322136362Fax :02122314754

“Grup Psikoterapisi ve Psikodrama Dergisi” Yayın Koşulları


53

• GroupPsychotherapyandPsychodramaJour-nalisthepublicaionofIstanbulPsychodramaInstitute

• Theaimsofourjournalis: s Tointroducegrouppsychotherapyandpsy-chodrama,

s Toannouncetheresearchesandneapplicai-tonsofthefield,

s Toenchancetheideasaboutthefieldandtodevelopthediscussionareasforthepeopleitmayconcern,tothstudents,totheclients,to experts from the field and to the otherprofessionals.

• ThejournalisarefereedjournalandpublishedtwotimesayearinAutumnandSpring

Here is the Principles andApplication Require-mentsfortheArticlesandPapers:

1. Editorial Board:Havingbeen examinedbytheEditorialandEthicBoards,paperssubmit-ted for publicationwill be sent to two otherboards specialized on the topic. The papersshouldbeacceptedwithcontext,meaningandethicalconditions.

2. Theresponsibilityfothecontentofthearticlesandtheirappendices(pictures,drawings,maps,documentsetc)belongstotheauthor.Butagainitmustberespectfultothehumanrights,theaimsofjournalandtheconditionsofuniversalandethicalissues

3. Thearticlesshouldbedesignedwitheasyandclearunderstanding

4. Principles of Publishing ;TheTextshallbe12fontsize

5. AuthorshavetocomplywiththerulessetbytheTDK(TurkishLanguageSociety)SpellingGuide.PleaseseetheTDK’swebsiteforfur-ther informationwww.tdk.gov.tr htpp://www.tdk.gov.tr/ Turkish words sould be used insteadofforeignwords.

6. The language of the journal is Turkish andEnglish. In sending the articles and transla-tions addition to the text itself, Turkish andEnglishabtractsshouldbeadded,eachofthemnotexceeding100-150words.Theabstractsshouldcoverthecontent,aimandresultsfothepaper.Keywordsmustbewritten inEnglishandTurkish.

7. References: If the papers have been takenfrom other resources or referred by anotherarticle, main references should be clearlyshown.

8. Ifthereisatranslatedpapers,thepermissionneedstobetakenfromtheoriginalwriterandpresentthepermissiontotheeditorialboard.

9. Morethenonepapercannotbepublishedfromthesamewriterinthejournalinoneissue.Butthisruleisnotvalidifthereisco-writers.

10.ThepaperscanbesenttotheInstitutethroughemailto: [email protected] or [email protected]

11. Thewritersshouldsendtheircorrespondings(mailaddressandphonenumbers)totheedi-torialboad.

Thepapers,arcticles,writingsandCDscannotbereturnedeithertheyarepublishedornot

İSTANBULPSYCHODRAMAINSTITUTEİSTANBULINTERNATIONALZERKAMORENOINSTITUTE

ValikonağıCad.Y.K.B.VakıfApt.No:173D:4-9Nişantaşı–İSTANBULPhone :02122321263Gsm :05322136362Fax :02122314754

Group Psychotherapy and Psychodrama Journal’s Publication Guidelines and Editorial Principles


Psiko_Kapak.indd 2 06.02.2014 19:25

Psiko Kapak.indd 3 06.02.2014 19:25 - fepto.com · psİkodrama eĞİtİcİnİn eĞİtİmİ programi...

Documents

Transcript of Psiko Kapak.indd 3 06.02.2014 19:25 - fepto.com · psİkodrama eĞİtİcİnİn eĞİtİmİ programi...