Przyszłość bibliotek
-
Upload
marek-nahotko -
Category
Education
-
view
1.490 -
download
4
description
Transcript of Przyszłość bibliotek
Warszawa, 22-24.11.2006 1
Przyszłość bibliotek –cyfrowe treści w cyfrowej sieci?
Dr Marek Nahotko
Warszawa, 22-24.11.2006 2
Narastające problemy
Niezadowolenie ze sposobu działania systemu komunikacji:n Wzrost cen publikacji;n Problemy z prawami autorskimi;n Wydłużanie się cyklu wydawniczego.
Między innymi wykorzystanie zasobów elektronicznych powoduje spadek liczby czytelników w bibl. publicznych (o 171.234 w 2005 r.).
Warszawa, 22-24.11.2006 3
Próby działań
Likwidacja ograniczeń w dostępie do publikacji:n Walka o ograniczenie cen czasopism;n Likwidacja ograniczeń w dostępie do
licencjonowanych materiałów.Ruch Open Access, dwie strategie:n Autoarchiwizacja w repozytoriach;n Czasopisma Open Access.
Warszawa, 22-24.11.2006 4
Czasopisma Open Access
„Złoty” OA lub strategia BOAI-2;
Nowe czasopisma powinny powstawać jako OA, stare powinny transformować do OA;
Brak ograniczeń praw autorskich, w zamian rozwiązania typu Creative Commons.
Warszawa, 22-24.11.2006 5
Autoarchiwizacja
„Zielony” OA lub strategia BOAI-1;Autorzy umieszczają swoje artykuły w otwartych repozytoriach;Użytkownicy, dzięki standardowym protokołom, np. OAI-PMH widzą wszystkie repozytoria jako jeden zasób.
Warszawa, 22-24.11.2006 6
Repozytoria
Repozytoria przedmiotowe powstawały najwcześniej: od 1991 ArXiv (Ginsparga) dla prac z fizyki, matematyki, informatyki; początkowe problemy z wydawcami.Repozytoria instytucjonalne: archiwizacja intelektualnego dorobku instytucji, przez co publikacje są różnego rodzaju: artykuły, doktoraty, materiały dydaktyczne itp.
Warszawa, 22-24.11.2006 7
Repozytoria instytucjonalne
Instytucjonalne: archiwum jednej instytucji, np. Bibl. Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego;Ponad-instytucjonalne: centralne archiwum kilku instytucji, np. Księgozbiór Wirtualny FIDES;Scentralizowane, regionalne lub narodowe, np. Biblioteka Cyfrowa BN.
Warszawa, 22-24.11.2006 8
Biblioteka cyfrowa czy repozytorium?
Biblioteka cyfrowa: zawiera zdigitalizowane dokumenty tradycyjne ze zbiorów biblioteki; zwykle dokumenty, do których wygasły prawa własności.Repozytorium: zawiera cyfrowe dokumenty tworzone na bieżąco, z danej dziedziny lub w danej instytucji. Mogą być jednocześnie publikowane drukiem.Wiele przypadków pośrednich, podział intuicyjny.
Warszawa, 22-24.11.2006 9
Repozytoria w systemie komunikacji
Cztery elementy każdego systemu komunikacji:n Rejestracja: ustanowienie priorytetów;n Certyfikacja: potwierdzenie jakości;n Rozpowszechnienie: dystrybucja i powiadamianie
zainteresowanych użytkowników;n Archiwizacja: zachowanie dorobku.
Elementy tworzą łańcuch wartości dodanej.Wartość dodaną tworzą naukowcy, nie wydawcy.
Warszawa, 22-24.11.2006 10
Łańcuch wartości dodanej
Warszawa, 22-24.11.2006 11
Wydawca w łańcuchu wartości dodanej
Udział wydawcy głównie w dystrybucji: skład, druk, marketing, handel;Funkcje dystrybucji w systemie tradycyjnym kosztowne i wyspecjalizowane;Dystrybucja w sieci łatwiejsza i tańsza;Walka wydawców o miejsce w łańcuchu wartości dodanej.
Warszawa, 22-24.11.2006 12
Funkcje komunikowania –system tradycyjny
Funkcja Proces Realizator Finansowanie
Rejestracja Dostarczenie tekstu na papierze lub elektronicznie
Naukowiec - autor Wydawca
Certyfikacja Recenzja Naukowiec -recenzent
Wydawca
Rozpowszechnianie Biblioteczna selekcja i realizacja innych funkcji (akcesja, opracowanie, udostępnianie)
Bibliotekarze,Wydawcy
Instytucjanaukowa,
Wydawca
Archiwizacja Stały dostęp Bibliotekarze Instytucja naukowa
Warszawa, 22-24.11.2006 13
Funkcje komunikowania -repozytoria
Funkcja Proces Realizator Finansowanie
Rejestracja Wysyłka dokumentu elektronicznego do repozytorium
Naukowiec – autor Repozytorium
Certyfikacja Recenzja,Ocena grupowa,Uwagi dostarczane online
Naukowiec –recenzent,
Naukowiec –recenzent,
Naukowiec –respondent
Czasopisma zewnętrzne,
Uczelnie,Repozytori
um
Rozpowszechnianie Współdziałające otwarte repozytoria
Bibliotekarze Uczelnie,Towarzyst
wa naukowe
Archiwizacja Stały dostęp Bibliotekarze Uczelnie
Warszawa, 22-24.11.2006 14
Funkcje komunikowania –polskie repozytoria
Funkcja Proces Realizator Finansowanie
Rejestracja Dostarczenie tekstu zdigitalizowanego
Bibliotekarz Repozytorium
Certyfikacja Recenzja Naukowiec –recenzent
Wydawnictwo oryginału
Rozpowszechnianie Otwarte repozytoria Bibliotekarze Uczelnie,Samorząd
Archiwizacja Stały dostęp Bibliotekarze Uczelnie,Samorząd
Warszawa, 22-24.11.2006 15
Repozytoria godne zaufania
Zadanie: niezawodny, długotrwały dostęp do zasobów cyfrowych. Długotrwałe zarządzanie zasobami;Zapewnienie informacji o zasobach;Stałe źródła finansowania;Zachowanie zasad i standardów;Ocena systemu;Jasne i znane zasady funkcjonowania;Określona polityka funkcjonowania.
Warszawa, 22-24.11.2006 16
Repozytorium – przykład 1
Biblioteka narodowa: dostęp do wielkich, zróżnicowanych kolekcji;Zróżnicowani użytkownicy;Zróżnicowana grupa producentów materiałów;Możliwość współpracy z innymi instytucjami – archiwa rozproszone;Identyfikowalność i system bezpieczeństwa.
Warszawa, 22-24.11.2006 17
Repozytorium – przykład 2
Repozytorium biblioteki uczelnianej: wspomaganie badań i dydaktyki;Zbiór materiałów tworzonych przez pracowników i studentów;Zbiór materiałów dot. uczelni;Użytkownicy z uczelni i spoza niej: społeczności lokalne;Zróżnicowana grupa dostawców materiałów;Obsługa np. przez uczelniane centrum komp.
Warszawa, 22-24.11.2006 18
Repozytorium – przykład 3
System rozproszony wielu instytucji: naukowych, kulturalnych (w tym biblioteki publiczne);Dokumenty przechowywane w kilku lokalizacjach;Wystarczające odpowiednie oprogramowanie (np. open-source), niewielki personel i niedrogi sprzęt.
Warszawa, 22-24.11.2006 19
Przyszłość repozytoriów
Repozytoria uczelniane w większości szkół wyższych;Repozytoria stroną w negocjacjach z dostawcami dokumentów;Repozytoria społeczne (publiczne): organizowane przez biblioteki publiczne, dla publikowania społecznego;Repozytoria siłą napędową zmian w komunikowaniu.