PRZEWODNICZĄCY KOMISJI WERYFIKACYJNEJ
Transcript of PRZEWODNICZĄCY KOMISJI WERYFIKACYJNEJ
PRZEWODNICZCY KOMISJI WERYFIKACYJNEJ
Antoni MACIEREWICZ
R A P O R T
o dziaaniach onierzy i pracownikw WSI
oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujcych
zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego
przed wejciem w ycie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r.
o Wojskowych Subach Informacyjnych
w zakresie okrelonym w art. 67. ust. 1 pkt 1 10 ustawy z dnia
9 czerwca 2006 r. Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie
Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego
oraz ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego
oraz o innych dziaaniach wykraczajcych poza sprawy
obronnoci pastwa i bezpieczestwa Si Zbrojnych
Rzeczypospolitej Polskiej
Strona 1 z 374
Spis treci
Wstp
1. Potencja sub - mapa problemu
2. Finanse WSI
3. Penetracja rosyjska: zagroenia dla wewntrznego i zewntrznego bezpieczestwa
pastwa
4. Wykorzystywanie przez WSI aparatu Suby Bezpieczestwa
5. Inwigilacja przez WSI rodowisk politycznych
6. Wpyw WSI na ksztatowanie opinii publicznej
7. Nielegalny handel broni
8. Nieprawidowoci zwizane z oson przetargu na Koowy Transporter Opancerzony
9. Ingerencja WSI na rynku paliwowo-energetycznym
10. Dziaalno oficerw WSI w Wojskowej Akademii Technicznej
11. Inne nieprawidowoci w funkcjonowaniu WSI
12. Operacja ZEN
Zakoczenie
Aneksy
Wykaz waniejszych i czciej uywanych skrtw
* * *
Strona 2 z 374
Wstp
Podstawa prawna
Uchwalona 14 grudnia 2006 r. ustawa o zmianie ustawy Przepisy wprowadzajce
ustaw o Subie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego oraz
ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu
Wojskowego (Dz. U. z 2007 r., Nr 7, poz. 49) naoya na Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej obowizek podania do publicznej wiadomoci sporzdzonego przez
Przewodniczcego Komisji Weryfikacyjnej Raportu o dziaalnoci onierzy i pracownikw
WSI oraz wojskowych jednostek organizacyjnych realizujcych zadania w zakresie wywiadu
i kontrwywiadu wojskowego wykraczajcych poza okrelony prawem obszar dziaa tych
sub.
Zakres informacji objtych Raportem
Zgodnie z art. 70a ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. Raport obejmuje informacje o
dziaalnoci onierzy i pracownikw wojskowych sub specjalnych (oraz osb
wspdziaajcych z nimi), dotyczce:
ujawniania lub wykorzystywania informacji stanowicych tajemnic pastwow lub
subow,
zaniecha powiadamiania organw cigania o czynach przestpczych,
utrudniania i udaremniania prowadzenia postpowa karnych,
stosowania przemocy i bezprawnych grb,
bezprawnego wpywania na podejmowanie rozstrzygni przez wadze publiczne,
prowadzenia tajnej wsppracy z przedsibiorcami oraz osobami dziaajcymi w sferze
mediw publicznych,
faszowania informacji w celu prowadzenia przeciwko okrelonym osobom postpowa
karnych lub ich poszerzania,
osigania ze wskazanych wyej dziaa korzyci majtkowych lub osobistych,
a take innych dziaa wykraczajcych poza sprawy obronnoci pastwa i bezpieczestwa
Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Raport, jak stanowi ustawa, obejmuje rwnie informacje o osobach
wspdziaajcych z onierzami i pracownikami wojskowych sub specjalnych, ktre
Strona 3 z 374
prowadziy wskazane wyej dziaania, a take o osobach, ktre nakaniay do nich lub
uatwiay ich popenienie.
Wol Parlamentu byo take ujawnienie w Raporcie informacji o osobach zajmujcych
kierownicze stanowiska pastwowe, ktre mimo posiadanej wiedzy o wykraczajcych poza
obowizujce prawo dziaaniach wojskowych sub specjalnych nie podjy czynnoci
zmierzajcych do ich zaprzestania.
Podstawy prawne dziaania WSI i ich poprzednikw po 1989 r.
Wojskowe Suby Informacyjne oraz ich poprzednicy prawni wojskowe jednostki
organizacyjne realizujce zadania w zakresie wywiadu i kontrwywiadu wojskowego
stanowiy integraln cz Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Zadania Si Zbrojnych
okrelay obowizujce od dnia 31 grudnia 1989 r. przepisy konstytucyjne oraz ustawa z dnia
21 listopada 1967 r. o powszechnym obowizku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
zgodnie z ktrymi Siy Zbrojne stoj na stray suwerennoci i niepodlegoci Narodu
Polskiego, jego bezpieczestwa i pokoju.
Jako cz Si Zbrojnych RP wojskowe suby specjalne mogy dziaa wycznie w
zakresie obronnoci i bezpieczestwa Pastwa. Nowela konstytucyjna z dnia 29 grudnia 1989
r. naoya na wszystkie organy pastwa nakaz dziaania wycznie na podstawie przepisw
prawa, a przestrzeganie praw Rzeczypospolitej Polskiej uczynia ich podstawowym
obowizkiem.
Ustawowe podstawy prawne dziaa wywiadu i kontrwywiadu wojskowego
wprowadzia ustawa z dnia 25 padziernika 1991 r. o zmianie ustawy o powszechnym
obowizku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektrych innych ustaw. Ustawa
ta cile okrelaa obowizki Wojskowych Sub Informacyjnych, wskazujc e obejmuj one
jedynie zadania zwizane z rozpoznawaniem i przeciwdziaaniem zagroeniom godzcym w
obronno Pastwa oraz naruszeniom tajemnicy pastwowej w zakresie obronnoci. Ustawa
ta po raz pierwszy uya w odniesieniu do wojskowych sub specjalnych nazwy: Wojskowe
Suby Informacyjne. Do 2003 r. brak byo kompleksowej regulacji dotyczcej WSI. Ustawa
z dnia 9 lipca 2003 r. o Wojskowych Subach Informacyjnych uszczegowia zadania tych
sub, ograniczajc je wyranie do zwalczania zagroe godzcych w obronno i
bezpieczestwo Si Zbrojnych oraz zagroe godzcych w niepodlego pastwa, jego
terytorium i granice. Ustawa o WSI z dnia 9 lipca 2003 r. okrelaa dozwolone formy
dziaalnoci operacyjnej, wic je w kadym przypadku z realizacj ustawowych zada tych
sub.
Strona 4 z 374
Nie ulega wtpliwoci, e zgodnie z obowizujcym po 1989 r. prawem suby
wywiadu i kontrwywiadu wojskowego, a nastpnie od grudnia 1991 r. Wojskowe Suby
Informacyjne mogy ingerowa - w prawem dozwolonych formach - w ycie spoeczne i
gospodarcze wycznie wwczas, gdy czyo si to bezporednio z obronnoci lub
bezpieczestwem Pastwa. W pozostaym zakresie ingerencja taka bya moliwa - gdy prawo
takie dziaania dopuszczao jedynie poprzez dziaania cywilnych sub specjalnych: Urzdu
Ochrony Pastwa, a nastpnie Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego,.
Kade dziaanie wojskowych sub specjalnych wykraczajce poza wskazane wyej
dziedziny, niezalenie od tego w jakim okresie miao miejsce, stanowio naruszenie
obowizujcego prawa oraz zamanie wicej onierzy Wojskowych Sub Informacyjnych
przysigi, ktra nakazywaa im strzec Konstytucji.
Przedmiot bada i podstawy prawne prac Komisji
Przedmiotem bada stanowicych podstaw niniejszego, sporzdzonego przez
Komisj Weryfikacyjn Raportu byy dziaania i czyny onierzy oraz innych osb w zakresie
wskazanym przez art. 70a ust. 1-3 Ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie
Kontrwywiadu Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego oraz ustaw o subie
funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Suby Wywiadu Wojskowego.
Zostay one ustalone przez Komisj Weryfikacyjn powoan przez Prezydenta RP oraz
Prezesa Rady Ministrw RP zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy i rozporzdzenia Prezesa RM z
dnia 26 lipca 2006 r. w sprawie trybu dziaania Komisji Weryfikacyjnej powoanej w zwizku
z likwidacj Wojskowych Sub Informacyjnych (Dz. U. Nr 135, poz. 953). Komisja,
pracujc w oparciu o Ustaw oraz Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw gromadzia i
analizowaa materiay pochodzce z wysucha onierzy WSI oraz osb trzecich a take z akt
archiwalnych oraz akt spraw biecych znajdujcych si w dyspozycji WSI, SKW, SWW,
IPN, CAW.
Regulacje prawne dotyczce wysucha
Komisja Weryfikacyjna rozpocza prace 2 sierpnia 2006 r. Do 30 wrzenia 2006 r.
potrzeby Komisji zabezpieczane byy poprzez penomocnika ds. organizacji SKW, obecnie
realizowane s poprzez Szefa SKW. W zakresie dostpu do materiaw rdowych WSI
Komisja do 30 wrzenia korzystaa z dostpu zapewnianego dziki kompetencjom w zakresie
kierowania WSI powierzonym Wiceministrowi Obrony Narodowej. Od 30 wrzenia dostp
do materiaw archiwalnych realizowany jest poprzez Ministra Obrony Narodowej (w
Strona 5 z 374
zakresie dostpu do zbioru zastrzeonego Instytutu Pamici Narodowej i Centralnego
Archiwum Wojskowego), Szefa Suby Wywiadu Wojskowego (w zakresie dostpu do akt
Zarzdu II Sztabu Generalnego LWP oraz Zarzdu II WSI) oraz Szefa Suby Kontrwywiadu
Wojskowego (w zakresie dostpu do akt WSW oraz Zarzdu III WSI). Peen opis problemw
zwizanych z dziaalnoci Komisji znajdzie si w sprawozdaniu kocowym z prac Komisji
zgodnie z art. 70 ust. 1 i 2 Ustawy.
Uwarunkowania prawne i warto wysucha onierzy WSI
Poza materiaami pisanymi pochodzcymi z akt archiwalnych (akta operacyjne, teczki
personalne, Akta Postpowania Sprawdzajcego) Komisja korzystaa take z Akt
Postpowania Wyjaniajcego, powstaych na podstawie pisemnych i ustnych owiadcze
onierzy WSI oraz osb trzecich a take z materiaw powstaych na skutek ich wysucha
przez Komisj zgodnie z regulacjami art. 67, 68, 69, 76 ust. 2 i 6 oraz art. 79 Ustawy. W tym
miejscu naley podkreli, e o ile owiadczenia pisemne skadane byy zgodnie z art. 79 -
Kto () owiadczy nieprawd, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8
- o tyle relacje skadane podczas wysucha nie byy objte takimi rygorami. Przeciwnie,
ustawodawca zwolni wysuchiwanego z odpowiedzialnoci, o ile przed Komisj przyzna si
do nieprawdy zawartej w owiadczeniu. Owiadczajcy nie mia te obowizku odpowiedzi
na pytania. Osoby trzecie (w tym np. b. onierze WSW i Zarzdu II Sztabu Generalnego a
generalnie wszyscy onierze, ktrzy nie starali si o zatrudnienie w nowych subach) nie
miay obowizku stawiennictwa przed komisj, za na zeznawanie w zakresie tajemnicy
pastwowej musiay uzyskiwa zgod Ministra Obrony Narodowej. Regulacje te ulegy
zmianie w ramach nowelizacji Ustawy z dnia 17 stycznia 2007 r., ktra wesza w ycie 1
lutego 2007 r.
Rola i znaczenie wysucha jest znaczce. W wielu wypadkach informacje uzyskane
t drog stanowiy pierwszy istotny sygna umoliwiajcy dalsze poszukiwania rdowe
zwizane z danym problemem. Tak byo m.in. w wypadku systemu szkole w ZSRR i w
innych krajach obozu socjalistycznego, a zwaszcza w sprawie GWIAZDA1 prowadzonej
przez WSI.
Podobnie wyglda sprawa dziaalnoci zorganizowanej grupy znanej pod nazw
rolowisko, czcej politykw SLD i wyszych wojskowych. Wprawdzie pierwsze
informacje na ten temat uzyskane przez komisj mwiy o zwaowisku, ale precyzyjnie
1 Pewnymi informacjami na ten temat dysponowali czonkowie Komisji ds. Sub Specjalnych Sejmu IV kadencji, ale bya to
wiedza szcztkowa, nie dajca moliwoci prowadzenia dalszych poszukiwa.
Strona 6 z 374
opisyway ten sam krg osb, mechanizm i przedmiot dziaania, ktry w odkrytych pniej
aktach WSI nazywany jest rolowiskiem. Sprawa ta zapewne dugo jeszcze nie zostaaby
wykryta, gdyby nie informacje uzyskane podczas wysuchania przed Komisj. Nie mona jej
byo odnale w archiwum ani w jednostce waciwej miejscowo dla sprawy, nie wykazano
jej te w ramach zestawienia spraw aferowych, do czego wiceminister obrony narodowej
zobowiza wczesnego szefa WSI gen. Jana ukowskiego. onierze zgaszajcy informacj
posiadali wiedz szcztkow, gdy obowizywa ich zakaz prowadzenia tej sprawy. Ale to ta
wanie wiedza pozwolia Komisji na odnalezienie akt prowadzonych przez jednostk
oddalon zreszt od miejsca wydarze o ponad 300 km.
Nie inaczej wyglday sprawy paliwowe powizane z afer Orlenu. Komisja
Weryfikacyjna uzyskaa od oficerw operacyjnych informacje, e terenowe oddziay WSI
zajmoway si t afer, ale zebrana przez nie wiedza bya blokowana na szczeblu centralnym.
Centrala WSI wyhamowywaa dziaania szczebla operacyjnego a informacji na ten temat nie
przekazywaa systematycznie innym organom pastwa.
Podobnie byo z inwigilacj politykw i z afer fundacji Pro Civili, a w
konsekwencji z afer zwizan z dziaaniem grupy onierzy WSI i midzynarodowych
aferzystw wyudzajcych pienidze na szkod Wojskowej Akademii Technicznej.
Precyzyjne wskazanie miejsca poszukiwa akt i osb byyby niemoliwe bez informacji
uzyskanych od onierzy skadajcych owiadczenia przed Komisj.
Take w sprawie nielegalnego handlu broni, a zwaszcza zwizku z t dziaalnoci
niektrych oficerw WSI, informacje uzyskane podczas wysucha odegray znaczc rol.
Niewtpliwie jednak najwiksze znaczenie mia ten rodzaj rde dla odtworzenia stosunkw
panujcych wewntrz sub i dla ustalenia zwizkw personalnych oraz identyfikacji
przestpczoci pospolitej, czyli dla rozpoznania zjawisk w istotny sposb wpywajcych na
ksztat i jako dziaania WSI.
Uwarunkowania i warto rde pochodzcych z archiww WSI
Podstawowymi rdami, na podstawie ktrych Komisja prowadzi badania, s akta
Informacji Wojskowej, Wojskowej Suby Wewntrznej, Zarzdu II Sztabu Generalnego
LWP oraz Wojskowych Sub Informacyjnych - czyli kolejnych mutacji wojskowych struktur
organizacyjnych, w czasach komunistycznych oraz w latach 1991-2006 formalnie rzecz
biorc zajmujcych si ochron Si Zbrojnych i szeroko pojtym bezpieczestwem sfery
obronnej. Akta te byy wielokrotnie niszczone i przejmowane na wasno kolejnych ekip
kierujcych subami. Znana jest akcja niszczenia akt WSW, dokonywana w latach 1988-
Strona 7 z 374
1989 pod kierownictwem wczesnego szefa WSW gen. Edmunda Buy.2 Omawiajcy te
dziaania raport z 1991 r., autorstwa podkomisji sejmowej pod przewodnictwem posa
Janusza Okrzesika, wskazywa niektrych winnych i cz mechanizmw towarzyszcych
tym wydarzeniom.3 wczesne ograniczenia polityczne uniemoliwiay jednak pen analiz
zjawiska. Przede wszystkim dziaania podkomisji Okrzesika zostay ograniczone do spraw
zwizanych z dziaaniami WSW, wic nie dotyczyy Zarzdu II Sztabu Generalnego. W ten
sposb Raport Okrzesika sta si jednym z narzdzi uatwiajcych przejcia kierownictwa
tworzonych wwczas Wojskowych Sub Informacyjnych przez oficerw Zarzdu II SG.
Raport ten nigdy zreszt nie zosta opublikowany i nie jest dostpny w jawnych materiaach
sejmowych, a jedyny znany Komisji peny egzemplarz znajduje si w archiwum sejmowym.
Charakterystyczne, e Raport ten nie zawiera informacji kluczowej dla oceny stanu
archiwaliw a skdind potwierdzonej w licznych informacjach ustnych w tym
udokumentowanych w aktach sprawy GWIAZDA a mianowicie, i przed planowanym
zniszczeniem akt szef WSW gen. Bua nakaza ich sfilmowanie i przekaza je wojskowym
subom ZSRR, czyli GRU.
Niszczenie akt i system ich ukrywania po 1989 r.
Specyfika przemian dokonywanych w wojsku po roku 1989 polegajca na
utrzymaniu podstawowych struktur i dawnej kadry sub specjalnych oraz na
podporzdkowaniu ich kierownictwu oficerw wywodzcych si z Zarzdu II SG sprawiy,
e nie wycignito adnych wnioskw z obrazu sytuacji zarysowanego przez Raport
Okrzesika, a zwaszcza nie zapobieono moliwoci manipulowania aktami w przyszoci.
Jak wynika z danych przekazanych przez Komisj Likwidacyjn wiceministrowi
obrony narodowej i z owiadcze zoonych Komisji Weryfikacyjnej akta byych sub
wojskowych oraz akta na bieco wytwarzane przez poszczeglne jednostki WSI byy
systematycznie niszczone i ukrywane. wiadczy o tym take raport sejmowej Komisji ds.
Sub Specjalnych z wrzenia 2003 r., zawierajcy m.in. doniesienie do prokuratury o
przestpstwie faszowania teczki sprawy operacyjnej BELFER. Identyczne praktyki
stwierdzia Komisja Weryfikacyjna w toku analizy akt m.in. oddziau IV WSI, czyli
pniejszego Biura Bezpieczestwa Wewntrznego. Dotyczy to w szczeglnoci akt
rozpracowa politykw ugrupowa prawicowych oraz prowadzonych przez Zarzd II i
Zarzd III rozpracowa dotyczcych agentury rosyjskiej.
2 Teczka kp GWIAZDA k. 48.
3 Patrz Aneks nr 1.
Strona 8 z 374
Jak z kolei wynika ze sprawozdania Wojciecha Sawickiego z Komisji Likwidacyjnej,
poczwszy od 1992 r. w WSI rozpoczto tworzenie caego systemu majcego na celu ukrycie
istotnych danych przed ewentualnym wejciem w ycie ustawodawstwa lustracyjnego.
Czci tego systemu byo utworzenie dwch oddziaw paraarchiwalnych: oddziau 26 w
zarzdzie wywiadu i oddziau 35 w zarzdzie kontrwywiadu, nazwanych - dla ukrycia ich
rzeczywistych funkcji - nieetatowymi skadnicami akt nie archiwalnych. Oddziay te
gromadziy take wci aktualne, ale na bieco nie prowadzone sprawy operacyjne o
szczeglnym znaczeniu, dotyczce politykw, dziaaczy gospodarczych i przedstawicieli
mediw. Nieetatowe skadnice akt nie archiwalnych byy miejscem, do ktrego trafiay akta
przed ewentualnym przekazaniem ich do IPN. Zalet tej konstrukcji byo to, e w razie
pytania o archiwa lub akta archiwalne mona byo odpowiedzie, e nie dotyczy to
materiaw umieszczonych w skadnicach, gdy z punktu widzenia struktury organizacyjnej
skadnice nie byy to archiwa, a akta nie miay charakteru archiwalnego - to dawao pretekst
do nie ujawniania ich organom Rzecznika Interesu Publicznego czy te IPN. Rwnoczenie
tam wanie przechowywano podstawowe pomoce ewidencyjne, umoliwiajce
zorientowanie si w aktach przekazanych do archiwum IPN. 4
Take po wejciu w ycie ustawy o IPN realizowano plan niszczenia i ukrywania akt.
wiadczy o tym m.in. prba niszczenia, przez wykrelenie flamastrem, danych personalnych
w Ksice nr 12, zawierajcej rejestr agentury z Wybrzea Gdaskiego z lat 70. i 80. Dziki
pracy Komisji Weryfikacyjnej i Komisji Likwidacyjnej odkryto ponad 1000 akt ukrytych w
pomieszczeniach WSI, ktre ju przed wielu laty winny by przekazane do IPN.
Zidentyfikowano take fakty prowadzenia wsppracy nierejestrowanej, w tym
przechowywania teczek pracy i teczek personalnych agentw w sposb wskazujcy na zamiar
ich ukrycia (m.in. dotyczy to teczki personalnej M zwizanej ze spraw ZEN, a
przechowywanej bez wiedzy oficera prowadzcego w odrbnym pomieszczeniu).5
Wszystko to razem sprawia, i badane akta s dalece niekompletne (dotyczy to przede
wszystkim akt przechowywanych w centrali; zasoby znajdujce si w ekspozyturach i
inspektoratach, czyli w jednostkach terenowych, s w o wiele lepszym stanie).
Na koniec trzeba stwierdzi co nastpuje: Komisja rozpoczynaa swoj prac
koncentrujc si na identyfikowaniu nieprawidowoci wynikajcych z dziaa onierzy b.
WSI w zakresie wskazanym przez ustaw z 9 czerwca 2006 r. Przedstawiony poniej Raport
odwouje si do wci nie zakoczonych prac Komisji Weryfikacyjnej. Ustawa z dnia
4 Patrz Sprawozdanie Komisji Likwidacyjnej.
5 Spis agentury nierejestrowanej przesa szef WSI gen. Jan ukowski wiceministrowi Macierewiczowi, nr pisma PS/00-
30/06 z 29.08. 2006
Strona 9 z 374
14.12.06. o zmianie ustawy Przepisy wprowadzajce ustaw o Subie Kontrwywiadu
Wojskowego oraz Subie Wywiadu Wojskowego ( Dziennik Ustaw z 2007 r. Nr 7, poz. 49 )
umoliwia przedstawienie kolejnych publikacji wraz z pojawianiem si nowych materiaw.
Komisja Weryfikacyjna skierowaa do Prokuratury doniesienia o popenieniu
przestpstwa w nastpujcych sprawach:
- w sprawie penetracji rosyjskiej Wojskowych Sub Informacyjnych i zaniechania podjcia
stosowanych dziaa zmierzajcych do neutralizacji zagroenia;
- w sprawie przekroczenia uprawnie oraz przejcia majtku pastwowego w celu
nielegalnego zdobycia rodkw na finansowanie sub specjalnych;
- w sprawie nielegalnego handlu broni, a take ukrywania dokumentw;
- w sprawie dziaania na szkod Skarbu Pastwa oraz bezpieczestwa pastwa poprzez
uprzywilejowanie firmy Siltec w przetargach organizowanych dla WP;
- w sprawie stworzenia rezydentury, ktrej funkcjonariusze podejmowali nielegalne
dziaania przy wspudziale byych, nie zweryfikowanych pracownikw Suby
Bezpieczestwa;
- w sprawie nieprawidowoci zwizanych z gospodarowaniem funduszem operacyjnym w
krakowskim oddziale WSI oraz przywaszczania lokali operacyjnych;
- w sprawie wprowadzenia w bd polskich organw pastwowych przez udzielanie
faszywych wiadomoci majcych istotne znaczenie dla Rzeczypospolitej Polskiej oraz
niedopenienia obowizkw;
- w sprawie nieprawidowoci zwizanych z przetargiem na Koowy Transporter
Opancerzony;
- w sprawie nielegalnej inwigilacji partii politycznych;
- w sprawie prowadzenia dziaalnoci szpiegowskiej przeciwko interesom obronnoci
Rzeczypospolitej Polskiej i jej Siom Zbrojnym;
- w sprawie ujawniania w zamian za korzyci majtkowe poufnych informacji przez
pracownikw polskich ministerstw oraz nie przekazania przez WSI informacji o
zagroeniu energetycznym pastwa waciwym organom;
- w sprawie ujawnienia tajemnicy pastwowej oraz stosowania bezprawnych grb;
Raport zawiera 24 aneksy dokumentalne, szerzej omawiajce referowane problemy.
Strona 10 z 374
1. Potencja sub - mapa problemu
W latach 80. dwie struktury skaday si na wojskowe suby specjalne PRL. Byy to
Zarzd II Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego (powstay ostatecznie w 1951 r.
wywiad zagraniczny) i Wojskowe Suby Wewntrzne (przeksztacone w 1955 r. z Informacji
Wojskowej, penice rol kontrwywiadu i andarmerii wojskowej, a w istocie wojskowej
policji politycznej). W 1990 r. z WSW wyczono andarmeri, a reszt wczono do Zarzdu
II SG. Tak powstay organizm nazwano jesieni 1991 r. Wojskowymi Subami
Informacyjnymi i jako osobny Inspektorat podporzdkowano Ministrowi Obrony Narodowej.
W 1994 r. WSI powrciy do podlegoci wobec Sztabu Generalnego, by ostatecznie znale
si w dyspozycji MON. W 2006 r. ustawa rozwizaa WSI i powoaa dwie osobne suby
(SKW i SWW), stanowice centralne organa administracji rzdowej.
Zmiany organizacyjne dokonane na przeomie lat 80. i 90. nie miay zasadniczego
znaczenia. Suby przez cay czas peniy rol aparatu politycznego. Prace Komisji
Weryfikacyjnej pozwoliy ujawni obraz rzeczywistej struktury sub wojskowych: spord
blisko 10 tysicy dziaajcych w 1990 r. w kraju i za granic wsppracownikw tych sub a
2,5 tysica to ludzie ulokowani w centralnych instytucjach administracyjnych i
gospodarczych kraju. Ju samo tylko wyliczenie tych instytucji oraz liczby dziaajcych w
nich agentw okrela rzeczywist skal problemu, z jakim Polska musiaa upora si,
odzyskujc niepodlego po 1989 roku. Zagadnienie to obrazuje ponisze zestawienie,
obejmujce 2457 wsppracownikw uplasowanych w instytucjach cywilnych PRL 6
Urzdy centralne:
Urzd Rady Ministrw - 6
Kancelaria Sejmu - 1
Ministerstwo Spraw Zagranicznych - 108
Pastwowy Instytut Spraw Midzynarodowych - 7
Ministerstwo Handlu Zagranicznego - 32
Ministerstwo Handlu Wewntrznego - 1
Ministerstwo Pracy - 1
inne ministerstwa - 13
6 Analizy dokonano na podstawie materiau bdcego w dyspozycji SKW. Pismo numer SKW/00-68/06
Strona 11 z 374
Urzd ds. Wyzna - 1
Inne jednostki administracji pastwowej:
Gwny Urzd Statystyczny - 3
Okrgowy Urzd Grniczy - 1
Pastwowy Komitet Normalizacyjny - 2
Zarzd Ruchu Lotniczego - 3
Urzd Gospodarki Morskiej - 3
Urzd Telekomunikacji - 2
Urzd Celny - 1
Zakad Ubezpiecze Spoecznych - 1
Sdy i prokuratury - 4
Samorzd terytorialny (rady narodowe, rady gmin, urzdy wojewdzkie) - 14
Organizacje polityczne i spoeczne (instancje centralne):
Komitet Centralny Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej - 2
Oglnopolskie Porozumienie Zwizkw Zawodowych - 1
Towarzystwo Przyjani Polsko-Radzieckiej - 2
Zjednoczone Stronnictwo Ludowe - 1
Zwizek Modziey Socjalistycznej - 1
Zwizek Modziey Wiejskiej - 1
Zwizek Socjalistycznej Modziey Polskiej - 1
Zrzeszenie Studentw Polskich - 4
Centralny Komitet Stronnictwa Demokratycznego - 1
Centralna Rada Zwizkw Zawodowych - 1
Oglnopolskie Hufce Pracy - 5
Towarzystwo Polonia - 3
Zwizek Kek Rolniczych - 1
Uczelnie i placwki akademickie:
Akademia Grniczo-Hutnicza - 7
akademie rolnicze - 17
akademie medyczne - 10
Politechnika Gdaska - 8
Politechnika Krakowska - 4
Politechnika Szczeciska - 18
Politechnika lska - 5
Strona 12 z 374
Politechnika Warszawska - 22
Politechnika Wrocawska - 20
inne uczelnie techniczne - 9
Szkoa Gwna Planowania i Statystyki - 10
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu - 7
Uniwersytet Jagielloski - 6
Uniwersytet dzki - 4
Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej w Lublinie - 3
Uniwersytet Wrocawski - 6
Uniwersytet Warszawski - 20
Akademia Wychowania Fizycznego - 3
wysze szkoy pedagogiczne - 3
wysze szkoy zawodowe - 7
inne szkoy wysze - 18
Studenci
zarejestrowano 342 studentw; najwicej (106) w latach 1987-1990
Polska Akademia Nauk 38
Instytuty naukowe - 41
Szkoy:
licea, technika i szkoy zawodowe - 21
szkoy podstawowe - 4
Redakcje telewizyjne, radiowe i prasowe - 67, w tym:
radio i telewizja - 28
Polska Agencja Prasowa - 10
Rzeczpospolita - 3
Trybuna Ludu - 4
Sztandar Modych - 3
ITD - 2
oraz Chopska Droga, Przegld Techniczny, Sportowiec, Gos Szczeciski,
Wieczr, Tygodnik Polski, Radar i inne redakcje
RSW Prasa, Ksika, Ruch - 7
Instytucje artystyczne i kulturalno-owiatowe, wydawnictwa i drukarnie - 21
Szpitale i zakady opieki zdrowotnej - 34
Banki:
Strona 13 z 374
Bank Handlowy - 5
Pekao SA - 4
Narodowy Bank Polski - 3
inne - 2
Firmy ubezpieczeniowe 3
Centrale Handlu Zagranicznego:
Agros - 9
Animex - 9
Baltona - 12
Budimex - 6
Chemitex - 3
Ciech - 22
Coopexim - 6
DAL - 12
Dromex - 2
Elektrim - 24
Hortex - 11
Impexmetal - 35
Kolmex - 3
Megadex - 3
Metalexport - 33
Metronex - 14
Minex - 15
Paged - 6
Pewex - 1
Polcoop - 7
Polimex (Polimex Cekop) - 25
Polservice - 19
Rolimpex - 5
Skrimpex - 12
Stalexport - 8
Textilimpex - 7
Universal - 19
Varimex - 33
Strona 14 z 374
inne - 23
a take:
Polska Izba Handlu Zagranicznego - 2
firmy polonijne - 25
Midzynarodowe Targi Poznaskie - 2
Przedsibiorstwa handlowe:
Agromet - 17
Centrozap - 19
Centromor - 15
inne - 7
Przedsibiorstwa brany zbrojeniowej:
Bumar - 12
Cenzin - 1
CZIn - 3
Inter Vis - 1
Steo - 1
Vis - 1
Przedsibiorstwa sektora paliwowo-energetycznego:
CPN - 3
Gdaskie Zakady Rafineryjne - 1
Naftobudowa - 1
inne zakady brany energetycznej - 32
Huty i kopalnie, sektor grniczy:
kopalnie - 11
huty - 9
przedsibiorstwo handlowe Wglokoks - 14
inne przedsibiorstwa grnicze - 3
Zjednoczenia przemysowe - 7
Przedsibiorstwa transportowe i spedycyjne:
LOT - 143
PKP - 5
PKS - 15
Hartwig - 15
Polskie Linie Oceaniczne - 36
Strona 15 z 374
Polska egluga Batycka - 32
Polska egluga Morska - 26
Przedsibiorstwa zwizane z gospodark morsk:
Dalmor - 9
Nawimor - 3
Polcargo - 10
Polfracht - 8
inne firmy eglugowe - 6
stocznie - 41
inne przedsibiorstwa z tego sektora gospodarki - 14
zarzdy portw - 10
Zakady brany elektronicznej - 32
Nadawcze Stacje Radiowo-Telewizyjne - 3
orodki ZETO - 5
Zakady brany farmaceutycznej (produkcyjne i handlowe) - 4
Zakady brany lotniczej - 8
Przedsibiorstwa produkcyjne i handlowe brany motoryzacyjnej - 15
Zakady produkcyjne rnych bran - 189
Przedsibiorstwa budowlane - 60
Przedsibiorstwa komunalne - 23
Orodki badawczo-rozwojowe zwizane z rnymi gaziami przemysu, biura
projektowe i konstrukcyjne - 49
Biura turystyczne i biura podry:
Orbis - 22
Almatur - 3
Gromada - 3
Juwentur - 5
inne - 4
hotele - 2
Spdzielczo i spdzielczo mieszkaniowa oraz administracje mieszkaniowe - 38
Pojedynczy wsppracownicy uplasowani byli ponadto m.in. w:
areszt ledczy - 1
biuro zatrudnienia - 1
Drukarnia Skarbowa - 1
Strona 16 z 374
firmy takswkarskie - 5
Instytut Meteorologii - 1
kluby sportowe - 3
Ludowy Zesp Jedziecki - 1
Mennica Pastwowa - 1
obserwatorium astronomiczne - 1
orodki szkoleniowe - 3
Pastwowa Inspekcja Radiowa - 1
Pastwowe Gospodarstwo Rolne - 1
Pastwowy Zakad Wychowawczy - 1
Prywatna Szkoa Jzykw Obcych - 1
Rada Gospodarki Materiaowej - 1
Rejonowy Dozr Techniczny - 1
restauracje - 3
Stacja Kwarantanny i Ochrony Rolin - 1
stra poarna - 1
Wojskowy Dom Wypoczynkowy - 1
Wrocawski Klub cznoci - 1
Zwizek owiecki - 1
Geneza WSI
W 1980 r. wadze komunistyczne wiadome gbokoci kryzysu spoecznogospodarczo-
politycznego przewidyway zasadnicze pogorszenie si sytuacji pastw
komunistycznych i ograniczenie moliwoci oddziaywania na zewntrz. Spodziewano si
zaostrzenia sytuacji militarno-politycznej, a nawet uwaano za realny wybuch wojny. W
zwizku z tym postawiono przed oddziaami operacyjnymi wywiadu wojskowego zadanie
sformuowania koncepcji utrzymania bezpiecznej cznoci midzy central a agentur
dziaajc w krajach zachodnich7. Wybrano plan, ktry przewidywa stworzenie na terenie
pasa krajw neutralnych - cigncego si od Skandynawii po poudniowe wybrzea Morza
rdziemnego - sieci spek. Bazowa miano na istniejcych spkach polonijnych, ale
7 Jeszcze w 1977 r. bdcy wwczas szefem wywiadu wojskowego Czesaw Kiszczak wyda instrukcj operacyjn, ktra
przewidywaa skoncentrowanie pracy wok dwu pionw: Agenturalnego Wywiadu Strategicznego i Agenturalnego
Wywiadu Operacyjnego, przy czym ten drugi by wyranie faworyzowany. Zgodnie z t instrukcj i dotychczasow praktyk
czno agenturalna z central realizowana bya przede wszystkim poprzez oficerw pod przykryciem umiejscowionych w
placwkach dyplomatycznych i innych dziaajcych za granic oficjalnych instytucjach PRL. Ta sytuacja ulega zasadniczej
zmianie wraz z powstaniem NSZZ Solidarno, a nastpnie po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego. Patrz Instrukcja
Operacyjna z grudnia 1976 r. - Aneks nr 2
Strona 17 z 374
planowano te utworzy nowe i pozyska ju istniejce spki zagraniczne. Przedsibiorstwa
te, dziaajc jako legalne firmy gospodarcze, miay by tajnymi ekspozyturami
komunistycznego wywiadu wojskowego i koncentrowayby si na tworzeniu sieci
przekazywania informacji od agentury umieszczonej w krajach zachodnich do sowieckiej
centrali. Przewidywano, e uruchomienie takiej sieci potrwa do 10 lat. Zakadano, e
przedsiwzicie bdzie wymagao duych nakadw finansowych, bo firmy bd musiay
utrzyma si na zachodnich rynkach. Przewidywano take wykorzystywanie jako czci
skadowych systemu cznikowego firm przesyajcych do kraju paczki oraz rozpracowywano
pod tym samym ktem midzynarodow czno systemu TIR.8
Komisja w toku pracy zidentyfikowaa przynajmniej cztery rda finansowania sieci
firm tworzonych przez wywiad PRL - zapocztkowane ju w latach 80. a kontynuowane
pniej:
8 Z zachowanej w IPN teczki 43 Zarzdu II Sztabu Generalnego WP (Pion Operacyjny, Oddzia Studiw Specjalnych, nr
7466/95/12; nr IPN 001103/177) zatytuowanej Analiza Metod i Form Pracy Operacyjnej Zarzdu II i Wywiadw
Sojuszniczych patrz te Aneks 3.
Strona 18 z 374
1. Byy to dochody z przemycanych z Zachodu czci komputerowych, chronionych w latach
80. przez COCOM zakazem eksportu do krajw komunistycznych, a niezbdnych obozowi
sowieckiemu w wycigu zbroje. Komisja udokumentowaa przynajmniej dwa przypadki
zaangaowania wywiadu wojskowego PRL w operacje tego rodzaju. Pierwszy dotyczy
zorganizowanej w latach 1983-85 przez Grzegorza emka i Piotra Kuczyskiego sieci
porednikw, ktra wedug wczesnych organw cigania miaa si skada z okoo stu
osb odbierajcych nadchodzce z zachodu paczki z czciami komputerowymi. Paczki te
byy z wielkim zyskiem odsprzedawane zorganizowanej przez emka i prowadzonego
przeze agenta penetrujcego NSZZ S firmie IMPOL. Z kolei IMPOL sprzedawa towar
firmom wojskowym i nalecym do MSW. Operacja bya moliwa dziki wspdziaaniu
wywiadu wojskowego PRL ze zwizanymi z nim firmami na zachodzie. emek wytypowa
do tych dziaa obok szwajcarskiej firmy Akerman Electronics firm BATAX Wiktora
Kubiaka; wsppracowa te z firmami wskazanymi mu przez wspzaoyciela IMPOL,
Piotra Kuczyskiego: Capitami z Belgii i ICL z Wielkiej Brytanii oraz z firm Jerzego
Pilcha-Kowalczyka z USA.9 Olbrzymie zyski z nielegalnego handlu czciami
komputerowymi zdobyway te IV i VIII departament Centralnego Zarzdu Inynierii,
kierowany w kocu lat 80. przez Jerzego Dembowskiego dziaajcego jako OPP
WIRAKOCZA. Sprzedawane do ZSRR i do KRLD czci komputerowe przynosiy - jak
stwierdzono w jednym z raportw - zyski rzdu 500-600 tys. USD za jednorazow parti
dostaw.10
2. Wywiad wojskowy zaangaowany by w nielegalne operacje finansowe polegajce m.in.
na:
a. zagranicznych operacjach bankowych typu PORTOFOLIO i AKREDYTYWA,
przynoszcych zyski rzdu 40% rocznie. rdem finansowania byy m.in. fundusze
Central Handlu Zagranicznego; przebieg niektrych z tych operacji znamy dziki
agenturalnym materiaom dotyczcym Grzegorza emka.11 Jedn z nich (do dzi nie w
peni wyjanion) bya operacja udzielenia BATAX-owi Wiktora Kubiaka kredytu w
wysokoci 32 mln USD przez emka dziaajcego w imieniu BHI (fili Banku
Handlowego) w Luksemburgu, gdzie peni rol dyrektora Komitetu Kredytowego;
emek twierdzi zreszt, e poyczka ta nigdy nie zostaa zrealizowana, a jedynie wydano
9Teczka Pracy DIK II, IPNz 001257/505 k. m.in. 44,49; p. te Teczka Personalna DIK t. I IPN 00704/11 k. 114-128.
10 Patrz Aneksy nr 4, nr 5, nr 6.
11 Teczka Pracy AKREDYTYWA IPN Z/001257/1150 oraz teczka pracy PORTOFOLIO, IPN 00704/16
Strona 19 z 374
rodzaj promesy poyczki.12 BATAX, jak si wydaje peni wan rol w strategii wywiadu
wojskowego PRL;13
b. wykup polskiego dugu poprzez Fundusz Obsugi Zaduenia Zagranicznego, kierowany
przez wsppracownika wywiadu tw. DIK (Grzegorz emek). W dziaania te emek
zaangaowa m.in. ABI.14; emek zosta dyrektorem generalnym FOZZ po konsultacjach
przeprowadzonych przez wywiad wojskowy i wywiad cywilny. W raporcie napisanym po
tych konsultacjach stwierdzi m.in., e zyski jakie mona dodatkowo `wycisn` z tej
operacji sigaj rocznie sumy 500 mln dolarw.15.
c. Przejmowanie spadkw byych obywateli polskich zmarych za granic.
Udokumentowane zyski osignite z tych operacji przekroczyy milion dolarw16;
d. Handel broni z terrorystami arabskimi. W planach i zamierzeniach na rok 1990 Oddziau
Y (o ktrego genezie i dziaaniu wicej niej) napisano, i handel broni powinien
stanowi wane rdo pozabudetowego finansowania sub. Janusz Onyszkiewicz
jako Minister Obrony Narodowej wyda dyrektyw aprobujc pozabudetowe
finansowanie wojska17. Bolesaw Izydorczyk wyda zgod na operacj sprzeday broni do
Sudanu i na otw, co miao przynie subom zysk 200-400 tys. USD.18
3. Wywiad zakada na terenie Polski poprzez tajnych wsppracownikw dziaajcych w
firmach krajowych wsplne przedsiwzicia (joint venture), majce przynie szczeglnie
12 Patrz wyjanienia emka dotyczce stosunkw z firm BATAX, teczka pracy DIK t. 2, IPN BU Z/001257/505, k. 50
oraz 131-142
13 Patrz Aneks nr 7, Aneks do protokou kontroli przeprowadzonej w Banku Handlowym International w Luxemburgu z dn.
24 lipca 1992 r. k. 5
14 Patrz Aneks nr 7, zeznania emka dotyczce ABI w odkupywaniu dugu.
15 Patrz Aneks nr 8, Notatka subowa, Dotyczy: zmiany miejsca zatrudnienia, Teczka pracy DIK t. 3 IPN 00704/16.
16 Plany nielegalnego przejcia spadkw za granic pojawiaj si po raz pierwszy w Sprawozdaniu z prac oddziau Y za rok
1985:
2. Analiza realizacji zada operacyjnych. () podjto prb przejmowania spadkw zagranicznych. Po rozpracowaniu 14
spraw do dalszego prowadzenia zakwalifikowano:
2 spadki z terenu Francji (AW-1 i AW-2) na sum dwch milionw frankw francuskich;
1 spadek kanadyjski (AW-3) na sum ponad 1 mln dolarw. ()
Od tego roku sprawa przejmowania spadkw znajduje si w staym zainteresowaniu oddziau Y. p. Teczka spraw Oddziau Y
IPN 00704/61 k. m.in. 62, 219.
Sprawa ta staa si take tematem notatki instruktaowej zawierajcej streszczenie zalece oficerw wywiadu
przebywajcych za granic, gdzie w konkluzji stwierdza si m.in., e:
ad. 2 Specyfika pracy w konsulatach jest wyrana. Przede wszystkim przejawia si w olbrzymiej iloci kontaktw
osobistych spord ktrych zawsze mona wybra kontakty cenne dla wywiadu wojskowego. Praca w konsulacie daje
rwnie dostp do dokumentw stanu cywilnego kraju pobytu, dokumentw identyfikacyjnych (np. paszporty), czy spraw
spadkowych, z ktrych mona czerpa due kwoty w dewizach na potrzeby wywiadu wojskowego. Nie wykorzystuje si
jednak szans na pozyskanie powanych kwot dewizowych jakie daj spadki z USA. Chodzi tutaj o spadki, co do ktrych nie
byo moliwoci ustalenia spadkobiercw w kraju. Procedura przekazywania spadkw jest dosy rutynowa i w przypadku
kooperacji dwch osb - jednej w konsulacie, drugiej w Wydziale Spadkw MSZ oraz przygotowaniu odpowiednich
dokumentw stanu cywilnego (metryki) przez central wywiadu wojskowego stosunkowo szybko mona sprowadzi do
kraju lub przekaza je osobie w USA kwoty sigajce tysicy dolarw. Teczka 43. Op. cit. k. 177.
17 Dyrektywa Ministra Obrony Narodowej J. Onyszkiewicza z dnia 3 grudnia 1992 r.
18 Patrz rozdzia Nielegalny handel broni.
Strona 20 z 374
wielkie zyski. Do takich naleaa m.in. inwestycja polegajca na zaoeniu przez LOT oraz
powoan w Chicago firm ABI kasyna gier hazardowych w Hotelu Marriot w Warszawie.
Porednikiem w tej operacji na konto ktrego ABI przekazao milion dolarw bya spka
BATAX Wiktora Kubiaka.19
4. Wywiad podejmowa te wysiki powoania firmy telewizyjnej. Pierwotnie zamierzonym
celem tych dziaa miao by uatwienie plasowania agentury na zachodzie. Tak tumaczy
swoje dziaanie Grzegorz emek, ktry na zlecenie wywiadu mia podj w tej sprawie
rozmowy z firm ITI i reprezentujcymi j Janem Wejchertem i Mariuszem Walterem. Wan
rol odegra w tych dziaaniach pracujcy w Filmie Polskim agent wywiadu, ale relacje byy
bardziej skomplikowane, bo istotn rol w operacjach FOZZ odgrywa te Weinfeld,
mieszkajcy w Kalifornii obywatel niemiecki pochodzenia polskiego, ktry m.in. posiada
przedsibiorstwo medialne. Weinfeld i emek zaangaowali si w przejcie holenderskiej
firmy medialnej SEPP i w tym celu emek w imieniu FOZZ przekaza penomocnictwa
nalecej do Andrzeja Kuny firmie Biccarco, ktra wykupia akcje SEPP.20
W latach 90. budowane wok dawnego wywiadu (Zarzdu II SG) suby wojskowe
skoncentroway swj wysiek na tworzeniu aparatu krajowego i firm dziaajcych pod
przykryciem. Konsekwencj tej praktyki byo uzyskanie wpywu przez suby na ycie
gospodarcze i spoeczne. Suy kady te nacisk na zdobywanie pozabudetowych rodkw
finansowych.21
Poczwszy od 1983 r. wywiad przechodzi zasadnicze przeksztacenia, w wyniku
ktrych centraln rol zaczyna w nim odgrywa nowoutworzony 1 listopada 1983 r. Oddzia
Y. To temu wanie oddziaowi, ktrego wikszo onierzy przesza przeszkolenie w ZSRR,
powierza si realizacj zadania reorientacji wywiadu i stworzenia sieci przedsibiorstw
majcych stanowi tajne ekspozytury komunistycznych sub22.
19 Patrz Aneks nr 7.
20 P. m.in. Teczka pracy DIK nr 3, k. 94-96, IPN 00704/16 oraz informacje przekazane Komisji Weryfikacyjnej, APW
Waldemara aka.
21 Peny zakres tych operacji nie jest znany. Opis operacji zamieszczony w rozdziale 4 Raportu oparto na aktach Wydziau
Finansw WSI (Biecy depozyt walutowy Oddziau Y cz. II; wg protokou 00344/POY/88) zawierajcych dowody
nielegalnych operacji finansowych idcych w setki tysicy dolarw w latach 1989-1993. Oddzia Y zosta formalnie
rozwizany w 1991 r., ale jego faktyczn kontynuacj by Oddzia 2 (pniej: 22) Zarzdu II WSI. Patrz aneks nr 23.
22
Cz dokumentacji w tej sprawie przedstawiono w Aneksie nr 3.
Strona 21 z 374
2. Finanse WSI
Od listopada 1985 r. do kasy Oddziau Finansw Zarzdu II wpyway kwoty
pienine na tzw. depozyt operacyjny Oddziau Y, ktrego przeznaczeniem miao by
finansowanie dziaalnoci operacyjnej w okresie zagroenia i wojny. W 1985 r. - jak wynika z
ksigi Oddziau Y - cznie uzyskano ok. 9 tys. dol. USA, z czego ponad 6 tys. wpacono do
kasy Zarzdu.23 Pienidze te pochodziy z wpyww pozabudetowych wynikajcych z
dziaalnoci operacyjnej Oddziau Y. Dochody byy uzyskiwane z dodatkowych prowizji,
darowizn i dodatkowych zarobkw uzyskiwanych przez oficerw pod przykryciem i
wsppracownikw dziaajcych w firmach zagranicznych oraz z wpyww z operacji
bankowych i nielegalnego przejcia spadkw zagranicznych. Pozyskiwanie takich rodkw
finansowych moliwe byo dziki decyzji Szefa Sztabu Generalnego nr POR/01643/74.
rodki z depozytu operacyjnego Oddziau Y nigdy nie byy wpacane na konta
bankowe i stanowiy rdo finansowania operacji, wobec ktrych niepodane byo ich cise
dokumentowanie.
W aktach dotyczcych biecego depozytu walutowego Oddziau Y Zarzdu II mona
odnale szereg operacji finansowych, ktrych przeznaczenia Komisja Weryfikacyjna do dnia
dzisiejszego nie jest w stanie dokadnie okreli. Niemniej odnaleziono dokumenty ukazujce,
gdzie lokowano poszczeglne kwoty pienine.
W 1988 r. Oddzia Y udzieli swojemu wsppracownikowi ps. MERC (Jan
Zauska) na okres jednego roku oprocentowanej na 20% rocznie poyczki w wysokoci 50
tys. dolarw. Zauska zosta pozyskany w 1986 r. i by wykorzystywany do kupowania
urzdze embargowanych (co zwykle oznaczao czci elektroniczne oboone zakazem
eksportu do krajw komunistycznych, ktrym USA i inne pastwa zachodnie chciay w ten
sposb utrudni udzia w wycigu zbroje). Na pocztku lat 90. Zauska by wacicielem
dwch zarejestrowanych w Polsce firm (Carpatia i Agaricus) oraz austriackiej firmy
Riedrich. Udzielajc poyczki Oddzia Y zobowiza Zausk do zatrudniania
wskazywanych mu osb oraz do odprowadzania 5% zyskw z firm krajowych i 3% z firmy
austriackiej. Mona sdzi, e prawdziwym celem poyczki byy nielegalne operacje
finansowe, cho w dokumentacji cel tej poyczki ujto inaczej: Celem poyczki byo cise
zwizanie MERCA z Central oraz zapewnienie warunkw plasowania w jego firmie
naszych ludzi. Poyczk wraz z odsetkami MERC zwrci do Centrali w styczniu 1991 r.
23 Teczka spraw Oddziau Y IPN 00704/61 k. 69
Strona 22 z 374
Zgodnie z decyzj Szefa Wywiadu w styczniu 1991 r. wszystkie zobowizania finansowe
wsppracownika wzgldem Centrali zostay anulowane.24
9 padziernika 1990 r. z kasy Oddziau Y na podstawie pisma pk. Zdzisawa
yowskiego przekazano pk. Konstantemu Malejczykowi 7 tys. dolarw USA. Brak
dowodw zwrotu tej sumy lub wyjanienia celu jej wydatkowania.
Innym przykadem wykorzystywania rodkw finansowych przez Oddzia Y byo
udzielenie w nieokrelonych celach inwestycyjnych poyczki w wysokoci 15 tys. dolarw
konsultantowi ps. YUGO.
Dostpna dokumentacja w wielu przypadkach nie pozwala na stwierdzenie, w jakim
celu i na jakie operacje finansowe oficerowie WSI pobierali rodki z biecego depozytu
walutowego Oddziau Y - czego przykadem jest notatka z 25 stycznia 1991 r., w ktrej
potwierdza si odbir od pk. yowskiego sumy 30 tys. dolarw, stanowicej zwrot wydatku
na inwestycje realizowane zgodnie z decyzj zawart w pimie Oddziau Y nr 0213/PO-Y/90.
Ponadto dokument zawiera odrczny dopisek mwicy, e nie osignito korzyci
przewidzianych w w/w notatce25.
Z depozytu Oddziau Y korzysta take Zarzd III. Midzy innymi pk Eugeniusz
Lendzion uzyska 14 kwietnia 1992 r. za zgod B. Izydorczyka zaliczk w wysokoci 100
tys.dolarw. Kwota ta miaa by zabezpieczeniem celw ujtych w planie z dn. 13.04.92 r.
realizowanym w SKW krypt. Kontrakt nr 0110/92.26
W dokumentacji finansowej mona te znale akceptacj na wypat z depozytu
Oddziau Y 100 tys. dolarw dla Marka Mackiewicza. Zgod tak B. Izydorczyk wyrazi 3
czerwca 1992 r.27
rodki finansowe tego depozytu Oddziau Y byy take powikszane o rodki z
przedsiwzi operacyjnych realizowanych w kraju (odnotowane s wpaty w wysokoci
1000 dolarw, 500 dolarw itp.) oraz za granic przez np. Oddzia 3 Zarzdu III WSI
(odnotowano wpyw sumy pieninej w wysokoci 1500 DM).
Powysze operacje finansowe, cho odnotowane w Biecym depozycie walutowym
Oddziau Y, nigdzie indziej nie zostay odnotowane. W szczeglnoci nie ma o nich
wzmianki w prowadzonych przez szefa Wydziau Finansw teczkach dotyczcych kont
bankowych WSI28. Komisja Weryfikacyjna nie ustalia, jaki by dalszy los tych rodkw.
Ostatni wpis dotyczy operacji przeprowadzonej przez pk. Malejczyka i pk. Dukaczewskiego,
24 Zeszyt kandydata Z.J. oraz Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y.
25 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y
26 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y
27 Akta biecego depozytu walutowego Oddziau Y
28 Teczka Konto Wokowicz oraz Teczka Konto 2554.
Strona 23 z 374
ktrzy 5 lutego 1993 r. przekazali do depozytu oddziau finansw 552.160 frankw
francuskich i 43.700 z. Pewnym ladem jest te zapis z 1991 r., ktry nakazuje wstrzymanie
uzyskiwania dodatkowych pozabudetowych rodkw finansowych w ramach dziaalnoci
operacyjnej wywiadu wojskowego do czasu prawnego usankcjonowania dziaalnoci
wywiadu wojskowego. Rwnoczenie podjto decyzje o utworzeniu konta bankowego w
trzech niezalenych bankach szwajcarskich, gdzie zdeponowano po 500 tys. dolarw w
kadym.
Ta suma - 1,5 miliona dolarw wyprowadzonych z Polski przez wywiad - stanowia
minimalny zasb, z ktrym struktura ta rozpocza dziaalno w III RP. Suma ta nigdy nie
zostaa rozliczona. Nie wiemy, jak j wydatkowano ani jakie przyniosa zyski, nigdy bowiem
nie dokonano jej zbilansowania.
W wietle przytoczonych faktw postpowanie nastpujcych osb wypenia
dyspozycj w art. 70a ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. Przepisy
wprowadzajce ustaw o Subie Kontrwywiadu Wojskowego i Subie Wywiadu
Wojskowego oraz ustaw o subie funkcjonariuszy Suby Kontrwywiadu Wojskowego oraz
Suby Wywiadu Wojskowego: gen. bryg. Marek Dukaczewski, gen. dyw. Bolesaw
Izydorczyk, pk. Zdzisaw yowski, pk Konstanty Malejczyk, pk Eugeniusz Lendzion.
Dziaanie Jana Zauski wypenia dyspozycj art. 70a ust. 2 pkt. 1 powoanej wyej
ustawy.
W opisanym okresie Szefem WSI by kadm. Czesaw Wawrzyniak.
Strona 24 z 374
3. Penetracja rosyjska: zagroenia dla wewntrznego
i zewntrznego bezpieczestwa pastwa
Sowieckie suby specjalne (KGB i GRU) utworzyy i cile kontroloway wojskowe
suby specjalne PRL. Tak byo w latach 40. i nie ulego to zasadniczej zmianie do 1989 r.
W Zarzdzie II Sztabu Generalnego oraz w Wojskowej Subie Wewntrznej suby
sowieckie miay swoje stae przedstawicielstwa, w ktrych umieszczani byli rezydenci GRU i
KGB. Take na poziomie struktur terenowych WSW nawizane byy stae kontakty z
oficerami GRU, ktrzy ochraniali poszczeglne jednostki wojsk radzieckich. Mieli oni
swobodny dostp do kadry kontrwywiadu i wywiadu wojskowego PRL oraz do ich bazy
operacyjnej, w tym do dokumentw operacyjnych, lokali konspiracyjnych, osobowych rde
informacji oraz do informacji o pozostaych wsppracownikach.
Kadra WSI
WSI powstay w padzierniku 1991 r. z poczenia WSW i Zarzdu II SG. Mimo
nowej nazwy i zmienionego kierownictwa WSI utrzymay zasadnicz cech sub specjalnych
krajw podlegych ZSRR: ich kadra skadaa si z wybranych i zaufanych ludzi, ktrzy
przeszli specjalne szkolenia gwarantujce lojalno, przy czym w czasach komunistycznych
suby sowieckie miay decydujcy wpyw na polityk kadrow w Zarzdzie II SG, w WSW i
w caym LWP. Tylko wytypowane przez nie osoby byy przewidziane do sprawowania
dowdczych funkcji w wojskowych subach specjalnych PRL oraz do suby w dyplomacji
wojskowej, szczeglnie w pastwach NATO. Bya to tzw. kadra perspektywiczna, czyli
oficerowie, ktrzy w przyszoci mieli obj stanowiska dowdcze. Zakwalifikowane do tego
grona osoby kierowano na szkolenie przez GRU lub KGB w Zwizku Sowieckim lub innych
krajach bloku komunistycznego.
Analiza owiadcze zoonych przed Komisj Weryfikacyjn oraz wybranych spraw
operacyjnych wskazaa na istotne znaczenie w subie osb, ktre przeszy szkolenie w ZSRR
lub w szkoach wojskowych innych krajw obozu. Z zebranych danych wynika, e od
pocztku lat 70. rozpoczto cykliczne szkolenia polskich oficerw w szkoach KGB i GRU.
Byy to studia magisterskie (dzienne lub wieczorowe), studia podyplomowe (szeciu- lub
dziewiciomiesiczne) lub trzymiesiczne kursy, ktre organizowano w zamknitych
budynkach specjalnych.29 Wci nie dysponujemy penymi danymi o liczbie absolwentw i
rodzaju szk, ktre koczyli.
29 Wicej na temat kursw w Aneksach nr 10, nr 11, nr 12, nr 13.
Strona 25 z 374
Przykadowo w jednym tylko roku szkolnym 1973/74 w 21 wyszych uczelniach
ZSRR przebywao na przeszkoleniach 127 polskich suchaczy ze sub specjalnych. O
dynamice zmian wiadczy fakt, e - jak czytamy w sprawozdaniu zastpcy attache
wojskowego przy Ambasadzie PRL w Moskwie - ilo suchaczy przeszkolonych w jednym
roku wzrosa na przestrzeni ostatnich 3 lat prawie trzykrotnie.30 Wedug innych, zebranych
dotychczas przez Komisj materiaw, od pocztku lat 70. do roku 1989 w szkoach w ZSRR
przebywao przynajmniej 800 oficerw z Polski.
Skierowanie na szkolenie w ZSRR byo traktowane jako wyrnienie za postaw
ideow, efekty pracy i lojalno. Kandydaci do szkole mieli spenia kryteria31:
nienagannej postawy ideologicznej;
potwierdzonej i stale weryfikowanej lojalnoci wobec systemu;
predyspozycji do realizacji zada operacyjnych;
bezwzgldnego realizowania polece przeoonych.
Ukoczenie szkolenia w ZSRR byo warunkiem objcia kierowniczego stanowiska w
subach specjalnych PRL. Taka polityka kadrowa zapewniaa oczekiwany przez Rosjan
stopie kontroli i integracji wojskowych sub specjalnych PRL ze subami sowieckimi.32
Na podstawie relacji uczestnikw kursw wiadomo, e w ich trakcie dochodzio do
ujawnienia procedur i szczegw dziaa operacyjnych sub PRL. Oficerowie byli pod
nieprzerwan obserwacj sowieckich sub specjalnych. Jak wynika z tych relacji, w
internatach oraz w salach wykadowych zaoone byy podsuchy, a kade wyjcie poza teren
tych obiektw zawsze odbywao si w towarzystwie tzw. ogona. Jest te prawdopodobne,
e KGB werbowao polskich onierzy. Na zajciach szczegowo wypytywano o metody
operacyjne stosowane w Polsce, za wykadowcy przekazywali jedynie ksikow i
zdezaktualizowan wiedz. Organizowanie przez GRU i KGB kursw dla onierzy krajw
bloku wschodniego ukierunkowane byo na zdobycie wiedzy na temat uczestnikw kursw,
ich naogw i przyzwyczaje, stworzenia ich profili psychologicznych i na poszerzenie
wiedzy o skadzie kadrowym sub. 33
Kadra perspektywiczna bya kierowana z Polski take do sowieckich wyszych
szk wojskowych i cywilnych oraz do akademii dyplomatycznych znajdujcych si pod
30 Teczka Dokumenty oficerw attachatw wojskowych.
31 Notatka subowa dot. absolwentw kursw KGB i GRU - oficerw Inspektoratu WSI, teczka kp GWIAZDA k. 55.
32 Zagroenia wynikajce z powiza sub PRL-ZSRR, op. cit. k. 48-52.
33 Jak wynika z relacji pk W. K., uczestnika kursu KGB w 1988 r., pobyt na kursie w Moskwie by peen oznak
wiadczcych o inwigilacji polskiej grupy tj.: staa wiadomo podsuchu w salach mieszkalnych, stae monitorowanie
przebiegu zaj w salach lekcyjnych, doskonaa znajomo sytuacji polskiej grupie, pytania dyurnych tumaczy o niektre
typowo polskie znaczenia wyrazw, ktre po wyjanieniu jak ustalilimy paday w konkretnym dniu w konkretnym pokoju,
patrz Aneks nr 10.
Strona 26 z 374
cis kontrol sowieckich sub specjalnych. Szkolenia w ZSRR przeszli m.in. szefowie WSI
(kontradmira Kazimierz Gowacki i gen. Marek Dukaczewski) oraz kolejni szefowie
wywiadu, w tym pk Waldemar ak i ostatni z nich, pk Krzysztof Surdyk. Szkolenie w
ZSRR przeszli take szefowie Oddziau Bezpieczestwa WSI: pk Marek Witkowski (kurs
GRU) i pk Andrzej Zitkiewicz (kurs KGB). Szkoleni byli take oficerowie pod przykryciem
z Oddziau Y (pniejszy Oddzia 22 Zarzdu II).34 Na szkolenia kierowane byy osoby w
rednim wieku, ze znajomoci jzykw obcych i dobrymi wynikami w pracy operacyjnej.
Ostatnie szkolenia prowadzone byy przez KGB i GRU jeszcze na przeomie lat 80. i 90., gdy
rozpad bloku komunistycznego by ju nieuchronny. Wedug danych posiadanych przez
Komisj Weryfikacyjn na sowieckie kursy wysano oficerw, co do ktrych planowano, i
po zmianach politycznych obejm w nowych subach specjalnych stanowiska kierownicze
(oraz agentur wpywu). Dla niektrych uczestnikw byo to ju drugie takie szkolenie35.
Przypadki szkolenia oficerw WSI w Rosji odnotowano jeszcze w 1992 i 1993 r. 36
Fakt, e do 2006 roku w strukturach WSI suyo kilkudziesiciu absolwentw
sowieckich szkole i kursw wiadczy jednak o tym, e do tego czasu zasadniczych zmian w
wojskowych subach specjalnych RP nie przeprowadzono. Sytuacj t obrazuje zestawienie
funkcji, jakie w poszczeglnych komrkach organizacyjnych WSI penili niektrzy z
oficerw szkolonych w ZSRR37:
Szefowie WSI
34 Komisja Weryfikacyjna uzyskaa informacj, e jeszcze w maju 1992 r. przebywa pod Moskw na miesicznym szkoleniu
specjalistycznym w zakresie obsugi systemw namierzania pk. P. Z notatki tego oficera wynika, e na kursie tym byo
prcz niego czterech oficerw z Polski, ktrzy tworzyli odrbn grup szkoleniow.
35 Teczka SO GWIAZDA tom II, k. 24.
36 Jest to o tyle istotne, e jeszcze par lat temu byy Minister Obrony Narodowej Janusz Onyszkiewicz kategorycznie
twierdzi, i wojskowy wywiad PRL zachowa du niezaleno od Z SRR. Byy szef MON zdecydowanie wyklucza, by
wschodnie suby mogy przewerbowa agentw wojskowych sub PRL. Podlego [od GRU] bya wic oczywista, ale
zyskiem tej sytuacji byo to, e gdy zmieni si ustrj i wojsko mogo by ju armi suwerennego pastwa (a tego chciao
wielu oficerw), to nie mieli tu adnej formalnej, rozbudowanej struktury. W dodatku polski wywiad czasw PRL (tak jak
kady wywiad na wiecie), zachowywa spor suwerenno. J. Onyszkiewicz, Ze szczytw do NATO. Z Januszem
Onyszkiewiczem rozmawiaj Witold Bere i Krzysztof Burnetko, Warszawa 1999, s. 97. Przeprowadzone na pocztku lat
90. zmiany w wojskowych subach specjalnych J. Onyszkiewicz oceni pozytywnie: Od razu podzielilimy si z
Komorowskim prac w tym sensie, e on raczej zajmowa si WSW i kontrwywiadem, zwizanymi z wntrzem wojska.
Mnie przypad wywiad, jako zwizany bardziej z polityk zagraniczn. J. Onyszkiewicz, Ze szczytw do NATO, s. 99.
Jeli chodzi o tak zwan agentur, to suby postradzieckie nie miay do nich adnego dostpu J. Onyszkiewicz, Ze
szczytw do NATO, s. 100.
Bronisaw Komorowski twierdzi, e wsppraca wojskowych sub PRL i ZSRR nie bya oparta o zwizki agenturalne. B.
Komorowski w wywiadzie powiedzia:Midzy subami specjalnymi Wojska Polskiego i armii radzieckiej istniaa cisa
wsppraca. Bya to jednak raczej wsppraca instytucji a nie kontakty agenturalne oparte na zasadzie indywidualnego
werbunku. Po co radzieckie suby specjalne miayby lokowa agentw w instytucji w peni sobie podporzdkowanej? To
jest wtpliwe Uwaam, e odwoanie radzieckich oficerw cznikowych rezydentw, powinno przerwa wspprac. A
oni odwoani zostali ju dawno. Nie ma niechci, rozmowa z Bronisawem Komorowskim, Gazeta Wyborcza z 15 lipca
1992 r.
37 Sporzdzona przez Komisj Weryfikacyjn lista uczestnikw omawianych kursw i studiw stanowi Aneks nr 12 do
Raportu. Dokument ten - z uwagi m.in. na niszczenie materiaw rdowych przez oficerw WSI - nie zawiera kompletnej
listy nazwisk.
Strona 27 z 374
1. gen. bryg. Dukaczewski Marek (2001-2006)
2. kadm. Gowacki Kazimierz (1996-1997)
3. gen. dyw. Izydorczyk Bolesaw (1992-1994)
Zastpcy Szefa WSI
1. pk Januchta Roman (1996-1998)
2. pk Janus Stefan (1996-1997)
3. pk Puchta Janusz (1991-1992)
Agenturalny Wywiad Operacyjny
1. pk Czyyk Julian (1975-1988)
2. ppk Gowicki Marek (1975)
3. pk Kruel Andrzej (1979-1983)
4. pk Ludwichowski Stanisaw (1975-1977;1980-1982;1990)
5. pk Mka Dobrosaw (1976; 1977-1980; 1984-1987)
6. pk Pieniak Janusz (1975; 1976-1981; 1984-1986)
7. kmdr por. Russjan Jerzy (1987-1990)
8. ppk Smaza Stefan (1975; 1976-1985; 1986-1990)
9. pk Staluszka Wadysaw (1983-1989)
10. pk Worobit Zbigniew (1977-1979)
11. pk Wysocki Marek (1976-1980; 1981-1983)
Oddzia Y (Oddzia 22)
1. pk Bekier Maciej (b.d.)
2. pk Biernat Zygmunt (1983-1984)
3. ppk Bobek Janusz (b.d.)
4. mjr Bolewski Ryszard (b.d.)
5. ppk Cibulla Jan (b.d.)
6. pk Dunal Henryk (1983-1986)
7. kontradm. Gowacki Kazimierz (1983-1986)
8. ppk Gowicki Marek (1985-1986)
9. pk Lipert Cezary (1983-1989)
10. kmdr Lewicki Ryszard (1990)
11. pk Michalski Grzegorz (1987-1989 szef Oddziau Y)
Strona 28 z 374
12. kpt Romaski Kazimierz (b.d.)
13. ppk Siwanowicz Ryszard (b.d.)
14. pk Sosnowski Ryszard (1983-1987)
15. pk Surdyk Krzysztof (b.d.)
16. ppk Szuba Tadeusz (1983-1984)
17. pk Witkowski Marek (1985-1988)
18. pk Worobit Zbigniew (1987)
19. pk yowski Zdzisaw (1984-1991)
Biuro/Zarzd Studiw i Analiz
1. ppk Adamczyk Krzysztof specjalista (1995-1999; ZSiA 1999-2004)
2. pk Arczyski Janusz - starszy specjalista (1991-1994)
3. pk Bartkowiak Henryk - szef oddziau (1993-1996)
4. pk Bekier Maciej - szef oddziau (1998-1999, ZSiA 1999-2001)
5. pk Biernat Zygmunt - zastpca szefa biura studiw i analiz (1997-1999)
6. pk Baszczak Marian - szef oddziau (1996-1997)
7. pk Budzik Zdzisaw - szef oddziau (1998-1999, ZSiA 1999-2005)
8. mjr Doroz Marek specjalista (ZSiA 2002-2004)
9. kmdr Dziubiski Ryszard - gwny specjalista (1996-1997)
10. mjr Ferenz Arkadiusz - starszy projektant (1996-1999)
11. pk Gajewski Bonifacy - szef biura studiw i analiz (1995-1997)
12. pk Kendziorek Zdzisaw - szef oddziau (1991-1992)
13. ppk Koczewski Marek - starszy specjalista (1995-1999)
14. pk Kola Piotr - szef oddziau (1991-1994)
15. mjr Lis Jerzy oficer (1993-1995)
16. pk Lisiak Marek - szef oddziau (2002-2003)
17. pk Mazurkiewicz Artur - zastpca szefa zarzdu (ZSiA 1999-2001)
18. pk Nowak Marek - starszy specjalista (1993-1996; ZSiA 2000-2003)
19. ppk Obolewicz Zbigniew - starszy specjalista (1996-1999, ZSiA 1999)
20. ppk Piars Stanisaw specjalista (1996-1998; ZSiA 2001-2003)
21. kmdr Ppor. Rygiel Jacek - starszy oficer (1997)
22. pk Sabak Zbigniew - gwny specjalista (ZSiA 2004-2005)
23. ppk Stocki Jerzy - starszy oficer (1991-1994)
24. pk Szubert Jerzy szef oddziau (2000-2002)
Strona 29 z 374
25. pk Tratkiewicz Andrzej - zastpca szefa oddziau (ZSiA 2004-2005)
26. pk Twardowski Wiesaw - z-ca szefa oddziau (1993-1999)
27. pk Wolak Jan - starszy specjalista (ZSiA 2001-2002)
28. pk Woniak Maciej - szef oddziau (1996-1999)
29. pk Wysocki Marek - zastpca szefa oddziau (1996-1999)
30. pk Zawiliski Kazimierz - gwny specjalista (1995-1996)
Zarzd II
1. pk Bazylak Stanisaw - szef oddziau (1999-2003)
2. pk Boryszczyk Romuald- szef oddziau (1996-1998)
3. pk Broda Krzysztof - starszy specjalista (1997-1999)
4. pk Bury Wadysaw - starszy oficer (1996-2000)
5. pk Czyyk Julian - szef ekspozytury (1998-2003)
6. gen. bryg. Dukaczewski Marek - gwny specjalista (1992-1997)
7. pk Gajewski Bonifacy szef zarzdu (1997)
8. pk Gapys Wadysaw - zastpca szefa zarzdu (2004-2005)
9. ppk Gowicki Marek starszy oficer (1991-1999)
10. ppk Goszczycki Tomasz - szef ekspozytury (1998-2000)
11. ppk Gryss Wojciech - szef ekspozytury (1994-1998)
12. gen. bryg. Izydorczyk Bolesaw - szef zarzdu wywiadu (1991-1992)
13. ppk Jesionowski Janusz - zastpca szefa oddziau - szef wydziau (1998-1999)
14. pk Jurgielewicz Stanisaw - starszy oficer (1991-1995)
15. kmdr Karczewski Czesaw - gwny specjalista (1997-1998)
16. pk Kastelik Marian - zastpca szefa ekspozytury (1996-1999)
17. ppk Kozowski Andrzej - starszy specjalista (1991-1992; 1997)
18. pk Krajewski Zbigniew - szef ekspozytury (1998-1999)
19. pk Leniowski Tadeusz - szef ekspozytury (1993-1997)
20. pk Lipert Cezary - szef zarzdu (1996-1997)
21. pk Lisiak Marek szef oddziau (2003)
22. pk Ludwichowski Stanisaw - szef ekspozytury (1996-1999)
23. pk czyski Wit - szef oddziau (1992-1995)
24. pk uczkiewicz Robert - szef ekspozytury (1995-1999)
25. pk Marzda Wodzimierz - zastpca szefa oddziau (1996-1999)
26. mjr Moskaa Jerzy - starszy oficer (1997)
Strona 30 z 374
27. pk Paciorek Wojciech - zastpca szefa oddziau (1995-1999)
28. pk Paraszczuk Jzef - starszy oficer (1991-1996)
29. pk Pater Jerzy - szef ekspozytury (1996-1999)
30. pk Pieniak Janusz - gwny specjalista (2001-2004)
31. ppk Przelaskowski Witold - szef ekspozytury (2003-2004)
32. pk Puchaa Zygmunt szef zarzdu (2001)
33. pk Rosowski Jan - szef wydziau (1993-1999)
34. ppk Rudziski Zbigniew zastpca szefa oddziau (1999-2001)
35. kmdr por. Russjan Jerzy - szef ekspozytury (1996-1999)
36. kmdr ppor. Rygiel Jacek - zastpca szefa ekspozytury (1997-1999)
37. pk Sosnowski Ryszard - szef oddziau (1992-1995)
38. pk Staluszka Wadysaw - szef ekspozytury (1993-1996)
39. ppk Staniszewski Andrzej zastpca szefa ekspozytury (1996-1999)
40. ppk Stocki Jerzy - starszy oficer (1994-1995)
41. pk Surdyk Krzysztof - szef zarzdu (2003-2006)
42. ppk Szlakowski Wojciech - starszy oficer oddziau (1992)
43. pk Szoucha Micha - zastpca szefa zarzdu (1998-2000)
44. pk Szubert Jerzy - starszy oficer (1996-1998)
45. pk Ubych Tadeusz szef oddziau (1998-1999)
46. pk Witaszczyk Kazimierz - szef ekspozytury (1997-2002)
47. pk Worobit Zbigniew - szef oddziau (1991-1995)
48. pk Woniak Ryszard - szef ekspozytury (1996-1997)
49. ppk Wysokowicz Marek - szef ekspozytury (1992-1997; 1998-2001)
50. pk Zadora Jerzy - szef oddziau (1998-1999)
51. pk yowski Zdzisaw - gwny specjalista (1991-1992)
Zarzd III
1. pk Biaek Adam - starszy oficer (1996-1999)
2. pk Bocianowski Ryszard - szef oddziau (1992-1995)
3. pk Boczek Waldemar - szef oddziau (2002)?
4. pk Bortnowski Andrzej - starszy oficer (1991-1993)
5. pk Broda Krzysztof - zastpca szefa biura (1999-2002)
6. pk Czapliski Marek - szef oddziau (1996-1999)
7. pk Kalina Lech - z-ca szefa zarzdu (1993-1995)
Strona 31 z 374
8. pk Koczkowski Mieczysaw - starszy specjalista (1998-2000)
9. ppk Kowalski Wiesaw - starszy specjalista (1998-2001)
10. ppk Kuczyski Zygmunt - zastpca szefa oddziau (1999-2000)
11. pk Kulita Mieczysaw - gwny specjalista (1995-1996)
12. pk Lendzion Eugeniusz - zastpca szefa biura (2002-2003)
13. pk Lipert Cezary - szef oddziau (1993-1994)
14. pk Lisak Krzysztof - zastpca szefa oddziau (1999-2001)
15. ppk Listowski Jerzy - starszy oficer (1998-1999)
16. pk Mikoajczyk Czesaw - szef oddziau (2001-2004)
17. ppk Nabony Stanisaw - starszy specjalista (1996-1999)
18. pk Nowakowski Marek - szef oddziau (1991-1998)
19. ppk Packo Wiesaw - zastpca szefa oddziau (1992-1997)
20. pk Paraszczuk Jzef - starszy specjalista (1996-1998)
21. ppk Piars Stanisaw - starszy specjalista (2004)
22. pk Przepirka Marian - starszy specjalista (1997)
23. ppk Radzewicz Edmund - starszy specjalista (1997-1998)
24. pk Rzepecki Jerzy - szef zarzdu (1997-1999)
25. pk Sadowski Romuald - starszy specjalista (1996-1998)
26. ppk Szaaciski Zbigniew - zastpca szefa oddziau (2005)
27. ppk Szlakowski Wojciech - starszy specjalista (2000-2003)
28. pk Wilu Jerzy - starszy specjalista (1994-1995; szef oddz. 1995-1999)
29. pk Witkowski Marek - starszy specjalista (1991-1993)
30. pk Wooszyk Maciej - starszy specjalista (1993-1996)
31. pk Zitkiewicz Andrzej - starszy specjalista (b.d.)
32. pk yrek Emil - starszy oficer oddziau (1981-1990)
Centrum Szkolenia Wojskowych Sub Informacyjnych
1. pk Dbro Lucjan - zastpca komendanta centrum, szef oddziau (2001-2002)
2. kmdr Karczewski Czesaw - kierownik cyklu (1998-2002)
3. pk Kobacki Jerzy - kierownik cyklu (1996-1998)
4. ppk Kozowski Andrzej - starszy wykadowca (1997-1998)
5. kmdr Lewicki Ryszard z-ca komendanta centrum, komendant centrum (1992-1996)
6. ppk Krajewski Tadeusz wykadowca (1990-1996)
7. pk Pierzak Zbigniew - zastpca komendanta (2000-2005)
Strona 32 z 374
8. pk Przepirka Marian - kierownik cyklu (1997-1998)
9. ppk Szlakowski Wojciech wykadowca lektoratu j.obcych (1991-1992)
10. pk Targiski Edward - starszy wykadowca (1995-1998)
Zakad Zabezpieczenia Technicznego
1. pk Andrzejewski Micha - zastpca szefa oddziau (1995-1998)
2. pk Kouchowski Andrzej - szef oddziau (1990-1997)
3. ppk Kujawa Bogdan - starszy oficer organizacyjno-kadrowy (1992)
4. pk Lorek Kazimierz - szef oddziau (1995-1995)
5. pk Pieniak Janusz - kierownik zakadu (1992-1995)
6. ppk Rak Piotr - szef oddziau (1994-2000)
7. pk Winnicki Ryszard - z-ca kierownika zakadu (1992-1996)
8. pk yrek Emil - szef oddziau (1996-1999)
Centrum Bezpieczestwa Teleinformatycznego
1. pk Kasperek Jan dyrektor (1999)
2. pk Mka Dobrosaw - szef centrum (2001-2003)
3. pk Polkowski Krzysztof - szef centrum (2004-2006)
4. pk Rembacz Bogdan - szef wydziau (2000-2001)
Oddzia Kontrwywiadu Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej
1. pk Bocianowski Ryszard - szef oddziau (1990-1997)
2. pk Bugajny Jacek - zastpca szefa wydziau (1992-1997)
3. ppk Choptowy Kazimierz - zastpca szefa wydziau (1994-1997)
4. ppk Dudys Henryk specjalista (2001-2004)
5. ppk Karski Tadeusz - szef wydziau (1992-1997)
6. ppk Walczak Lech - szef wydziau (1992-1996)
Oddzia Kontrwywiadu Pomorskiego Okrgu Wojskowego
1. pk Biaek Adam - szef wydziau (1990-1996)
2. ppk Cichocki Marek - zastpca szefa oddziau (1993-1996)
3. ppk Domagalski Andrzej - starszy oficer (1990-1997)
4. ppk Kiepas Bogdan - starszy oficer (1990)
5. pk Kowalik Ryszard - szef wydziau (1993-2001)
Strona 33 z 374
6. ppk Kowalski Wiesaw - szef wydziau (1990-1995)
7. ppk Kuwik Stanisaw - szef wydziau (1995-1996)
8. pk Musiaek Tadeusz - szef oddziau (1995-1997)
9. pk Pasternak Zenon - szef wydziau (1992-2001)
Oddzia Kontrwywiadu Marynarki Wojennej
1. pk Bauch Adam - szef oddziau (1990-1997)
2. ppk Domagalski Andrzej - szef wydziau (1997)
3. ppk Haryszyn Jan - szef wydziau (1998-2001)
4. pk Jarosawski Andrzej - szef oddziau (1990-1997)
5. ppk Nawieniak Jacek - starszy oficer (1990)
6. ppk Snarski Krzysztof - szef wydziau (1996-1998)
Oddzia Kontrwywiadu lskiego Okrgu Wojskowego
1. ppk Basiski Pawe - zastpca szefa wydziau (1992-1996)
2. ppk Bisaga Jan - zastpca szefa wydziau (1993-1996)
3. pk Cielak Ireneusz - szef wydziau (1990)
4. ppk Jankowski Wiesaw - szef wydziau (1990-1996)
5. pk Popawski Jerzy - szef wydziau (1990-1993)
6. ppk Szajerka Wiesaw - szef wydziau (1990-1997)
7. ppk wider Jzef - starszy oficer (1990-1997)
8. pk Wojtczak Tadeusz - szef wydziau (1990-1998)
Oddzia Kontrwywiadu Warszawskiego Okrgu Wojskowego
1. pk Dbro Lucjan - szef wydziau (1992-1997)
2. pk Gwizdaa Wadysaw - szef wydziau (1990-1993)
3. pk Jankowski Jerzy - szef wydziau (1990-1996)
4. pk Pierzak Zbigniew- zastpca szefa oddziau (1995-2000)
5. pk liwiski Tadeusz - szef wydziau (1992-1996)
6. ppk Zawadzki Krzysztof - zastpca szefa wydziau (1996-1997)
7. pk Zieliski Wadysaw - szef wydziau (1990)
Oddzia Kontrwywiadu Instytucji Centralnych MON
1. pk Dolata Wadysaw - szef oddziau (1990)
Strona 34 z 374
2. pk Szostek Jzef starszy specjalista (1990-1992)
Biuro Attachatw Wojskowych
1. pk Biegaski Stanisaw - szef biura (1996)
2. pk Demski Zbigniew - szef oddziau (1998-2000)
3. ppk Goszczycki Tomasz - zastpca szefa oddziau (2001-2004)
4. pk Klimek Tomasz - zastpca szefa biura (1996-1999, 2002-2005)
5. pk Kolasa Kazimierz - szef biura (1997-1999)
6. pk Pelczar Wadysaw - szef oddziau (1991-1992)
7. ppk Szlakowski Wojciech starszy oficer (1996-1997)
8. pk Woniak Ryszard - szef oddziau (2003-2004)
Ataszaty wojskowe
1. pk Henryk Bartkowiak - 1994 attache w Jugosawii; 1992 attache w Syrii
2. pk Bekier Maciej - 1997 attache w Austrii; 2003 attache w Niemczech; 2006
przeniesienie BAW
3. pk Biegaski Stanisaw - 1977-1980 z-ca attache w USA; 1987-1990 attache w Berlinie
Zach.
4. kpt Bobek Janusz - 1988-1992 attache w Szwecji; 1993-1997 attache w Rosji
5. pk Bortnowski Andrzej - 1993-1996 attache na Biaorusi
6. pk Boryszczyk Romuald - 1992-1995 attache w Egipcie; 1999 attache w Chorwacji
7. pk Bury Wadysaw - od 2002 attache w Jugosawii
8. ppk Cibulla Jan 1989-1992 attache we Francji 1995 attache w Belgii
9. pk Cukierski Kazimierz - 1974-1978 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 1990-1993 attache w
Wlk. Brytanii
10. pk Czerwonka Wadysaw - 1975-1978 z-ca attache w Belgii
11. pk Czyyk Julian - 1993-1997 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 2003-2006 attache w
Malezji; 2006 przeniesiony do BAW
12. pk Demski Zbigniew - 1993-1996 z-ca attache w Izraelu; 2000-2003 attache w Grecji
13. pk Edward Duda - 1982-1986 z-ca attache w Libanie
14. gen. bryg. Dukaczewski Marek - 1990-1992 attache w Norwegii
15. kmdr Dziubiski Ryszard - 1984-1988 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 1992-1995 attache w
Danii; 1997-1999 attache w Szwecji
16. pk Cempa Eugeniusz - 1999-2002 attache we Francji
Strona 35 z 374
17. pk Ferenz Bogdan - 1978-1982 attache w Szwecji; 1990-1992 attache w Niemczech
18. mjr Ferenz Arkadiusz - 1990-1991 z-ca attache w Norwegii
19. pk Gajewski Bonifacy - 1974-1978 rzeczoznawca attachatu w Berlinie Zach.; 1983-1986
attache w Szwajcarii; 1991-1994 attache w Rumunii
20. pk Gapys Wadysaw - 1979-1981 rzeczoznawca attachatu w Danii; 1989-1992 attache w
Danii
21. kontradm. Gowacki Kazimierz - 1979-1983 z-ca attache w Kanadzie; 1986-1990 attache
w Wlk. Brytanii
22. kmdr Greczny Ireneusz - 1996-1999 attache w Wlk. Brytanii; 2002-2004 attache we
Francji; 2006 przeniesiony do BAW
23. pk Grodzki Pawe - 1991-1994 attache w Japonii
24. pk Gryz Jerzy - 1979 rzeczoznawca attachatu w Norwegii; 1982-1986 rzeczoznawca
attachatu w Szwecji; 1993-1996 attache we Franci;
25. gen. bryg. Izydorczyk Bolesaw - 1982-1984 z-ca attache w USA; 1994-1995 attache w
USA; 1995-1997 attache w Kanadzie
26. pk Januchta Roman - 2004-2006 attache w Kazachstanie
27. pk Janus Andrzej - 1991-1992 oraz 1994-1997 attache w Bugarii
28. pk Janus Stefan - 1981-1984 z-ca attache w Austrii; 1992-1995 attache w Niemczech;
1999 attache w Szwajcarii
29. kmdr. Karczewski Czesaw - 1983-1985 oficer attachatu w NRD; 1985-1986 z-ca attache
w Berlinie Zach.; 1992-1996 attache na Ukrainie; 2004-2006 attache na Litwie
30. pk Kdziorek Zdzisaw - 1986-1989 attache w Szwajcarii
31. pk Klimek Tomasz - 1989-1992 attache w Wlk. Brytanii; 1999-2002 attache w Japonii
32. pk Klisowski Zbigniew - 1978-1983 rzeczoznawca attachatu; 1998-2002 attache w
Estonii
33. pk Kobacki Jerzy - 1986-1988 z-ca attache we Woszech; 1998-2001 attache we
Woszech
34. pk Kolasa Kazimierz - 1979-1981 attache w Turcji; 1986-1989 attache w Turcji; 1999-
2000 attache na Sowacji
35. pk Kola Piotr - 1978-1980 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1994-1996 z-ca attache w
Rosji
36. ppk Kozowski Andrzej - 1993-1996 z-ca attache w Bugarii
37. pk Kruel Andrzej - 1976-1979 attache w Finlandii; 1993-1997 attache w Czechach
38. pk Lendzion Eugeniusz - 1997-2000 z-ca attache w Rosji; 2003-2004 attache na otwie
Strona 36 z 374
39. pk Lesiski Jan - 1974-1977 rzeczoznawca w attachacie w Wlk. Brytanii; 1994-1996
attache w Japonii
40. pk Leniowski Tadeusz - 1990-1993 attache w Austrii; 1997-2000 attache w Rumunii
41. gen. bryg. Lewandowski Andrzej - od 2004 attache w Rosji
42. kmdr Lewicki Ryszard - 1973-1976 rzeczoznawca attachatu w Danii; 1982-1984 attache
w Szwecji
43. pk Lipert Cezary - 1978-1981 rzeczoznawca w Berlinie Zach.; 1989-1992 attache w
Szwajcarii; 1997-2001 attache w Austrii; od 2004 attache obrony w Czechach
44. mjr Lis Jerzy - 1995-1998 z-ca attache na Wgrzech
45. pk Lisak Marek - 1997-2000 attache na Wgrzech; 2003-2004 attache w Wlk. Brytanii
46. pk czyski Wit - 1972-1975 rzeczoznawca w attachacie na Kubie; 1983-1987 attache
we Woszech; 1995-1999 attache w Chorwacji
47. pk Marzda Wodzimierz - 1999-2003 attache na Litwie
48. pk Matuszak Tadeusz - 1986-1988 z-ca attache w Austrii; 1994-1997 attache w Rumunii
49. pk Mazurkiewicz Artur - 1986-1989 attache w Danii; 1994-1997 attache w Szwecji 2002-
2004 attache w Danii
50. pk Mka Dobrosaw - 1980-1983 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1990-1993 attache
w Szwecji; od 2003 attache w Kanadzie (w 2004, 3 miesice w dyspozycji MON);
51. pk Michalski Grzegorz - 1990-1995 attache w Turcji
52. gen. bryg. Mika Henryk - 1997-1999 attache w Chinach
53. gen. bryg. Mikrut Czesaw - 1997-1999 attache w Indiach
54. pk Nowak Marek - 1990 z-ca attache w NRD; 1996-2000 attache w Niemczech; 2003-
2004 attache w Holandii
55. ppk Obolewicz Zbigniew - 1993-1996 z-ca attache w Czechach
56. gen. bryg. Olesiak Marian - 1997-2000 attache w Rosji
57. pk Pelczar Wadysaw - 1983-1987 attache w Finlandii; 1993-1997 attache na Wgrzech
58. ppk Piars Stanisaw - 1998-2001 attache na Wgrzech; 2003-2004 z-ca attache na
Wgrzech; od 2004 attache na Wgrzech
59. pk Pieniak Janusz - 1981-1984 z-ca attache w Belgii
60. pk Polkowski Krzysztof - 1996-1999 z-ca attache w USA; 1999-2003 szef oddziau IHQ
CENTRE NIEMCY - Dowdztwo Sztabu NATO
61. pk Puchta Janusz - 1973-1976 z-ca attache w Chinach; 1979-1982 attache w Egipcie;
1987-1990 attache w Chinach
62. pk Romaski Kazimierz - 1989-1984 attache w Egipcie; 1995-1996 attache na otwie
Strona 37 z 374
63. pk Rudnicki Edward - 1972-1974 rzeczoznawca attachatu w Norwegii; 1994-1996
attache w Jugosawii
64. kmdr. por Russjan Jerzy - 1990-1993 ekspert w attachacie w Niemczech
65. gen. Sadzonek Wadysaw - 1999-2000 attache w Kanadzie
66. gen. dyw. Sowiski Jerzy - 1995-1999 attache w Egipcie
67. ppk Smaza Stefan - 1996-1999 z-ca attache w Czechach
68. pk Sobkowski Jan - 1979-1982 attache w Austrii
69. ppk Solak Janusz - 1999-2002 z-ca attache w Rumunii
70. pk Sosnowski Ryszard - 1977-1979 rzeczoznawca attachatu we Francji; 1987-1991
attache w Syrii; 1995-1998 attache w Izraelu
71. pk Staluszka Wadysaw - 1979-1982 rzeczoznawca w attachacie w USA; 1989-1992
attache w Finlandii; 1997-1999 attache w Japonii
72. ppk Stocki Jerzy - 1995 z-ca attache w Rumunii
73. pk Surdyk Krzysztof - 1999-2002 attache w Finlandii
74. ppk Szlakowski Wojciech - 1997-2000 z-ca attache obrony w Wlk. Brytanii; 2002-2003
attache w Kuwejcie; 2003-2006 MONS Belgia - NATO
75. pk Szoucha Micha - 1990-1993 attache w Niemczech; 2000-2003 attache w Austrii;
kandydat na attache w Niemczech
76. pk Szubert Jerzy - 1990-1993 z-ca attache w Wlk. Brytanii; 2003-2006 attache w Grecji
77. ppk Szulik Wadysaw - 1982-1983 st. oficer w Syrii; 1987-1989 attache w Holandii
78. kmdr. por. Tomaszewicz Ryszard - 1973-1977 rzeczoznawca attachatu w Wlk. Brytanii;
1982-1985 attache w Egipcie; 1992-1995 attache w Izraelu
79. gen. bryg. Tyszkiewicz Andrzej - 1995-1998 attache w Turcji
80. pk Ubych Tadeusz - 1992-1995 z-ca attache na Wgrzech; 2000-2004 attache na
Wgrzech
81. pk Witaszczyk Kazimierz - 1993-1996 z-ca attache w Austrii; 2002-2003 w sztabie
wojskowym w Brukseli; 2003-2004 attache na Biaorusi
82. pk Wolak Jan - od 2004 attache w Kuwejcie
83. pk Wooszyk Jerzy - 1996-2000 attache na Biaorusi
84. pk Worobit Zbigniew - 1982-1985 attache w Austrii
85. pk Woniak Maciej - 1990-1994 z-ca attache w Rosji; 2000-2003 attache na Biaorusi
86. pk Woniak Ryszard - 1997-2000 z-ca attache w USA; 2004 attache w Iranie; od 2004
attache w Iraku
87. ppk Zabocki Marek - 1990-1993 attache w Australii
Strona 38 z 374
88. pk Zadora Jerzy - 1988-1990 z-ca attache w Austrii; 1999-2004 attache w Szwajcarii
89. pk Zawiliski Kazimierz - 1984-1987 attache w Norwegii; 1996-1998 attache w
Jugosawii
90. pk yowski Zdzisaw - 1969-1972 rzeczoznawca attachatu we Woszech; 1979-1984 zca
attache we Woszech
Powysze zestawienie potwierdza tez, e WSI stworzono na bazie kadry wyonionej z
grona oficerw ksztaconych w ZSRR. Zajmowali oni w WSI kluczowe stanowiska, dziki
czemu decydowali o kierunkach ich dziaania.
Penetracja rosyjska: zagroenia dla Wojska Polskiego
W ostatnich latach stacjonowania w Polsce jednostek Armii Radzieckiej, GRU i KGB
intensywnie pozyskiway agentur i operacyjnie zbieray informacje o obywatelach RP38. W
kadym z radzieckich obiektw wojskowych znajdoway si etatowe placwki sub
specjalnych (Oddziay, Wydziay lub Sekcje KGB i GRU), ktre prowadziy prac operacyjn
w rodowisku oficerw WP i wrd cywilnych obywateli polskich zamieszkaych w
otoczeniu obiektw zajmowanych przez Armi Radzieck lub jednostki WP. Gwnym celem
tej dziaalnoci miao by stworzenie bazy informacyjnej, czyli tzw. agentury zamroonej,
ktra mogaby zosta uruchomiona przez sowieckie lub postsowieckie suby w przyszoci,
gdy na terytorium RP nie bd ju stacjonoway jednostki Armii Radzieckiej. Realizujc te
zaoenia, w latach 1994-1996 GRU i KGB podjy dziaania zmierzajce do ponownego
podjcia na kontakt osb wczeniej zwerbowanych bd do zwerbowania spord obywateli
RP nowej agentury.39
Naley wyrni dwa kanay informacyjne, na ktrych rosyjskie suby specjalne
opieray aktywno na terenie Polski.40
38 Wedug WSI ostatni szef WSW gen. Edmund Bua poleci sfotografowa kartotek operacyjn na zlecenie KGB Teczka
kp GWIAZDA k. 48. Wskazywano rwnie na moliwo dekonspiracji lokali operacyjnych i moliwoci przejcia lub
szantau ze strony sub specjalnych ZSRR wsppracownikw b. WSW. Informacja ta znalaza si take w Raporcie
Podkomisji Nadzwyczajnej do zbadania dziaalnoci byej WSW patrz Aneks nr 1. Czonkowie ww. Komisji w trakcie
swoich prac uzyskali informacje, e gen. Bua skupi w swoich rkach wszelkie decyzje personalne, co zaowocowao
dobieraniem ludzi na stanowiska wedug kryterium posuszestwa, nie za wedug kryteriw merytorycznych. Co wicej,
ludzie uzaleniani byli przez niego materialnie, gdy decydowa on o nagrodach pieninych, asygnatach na samochody czy
te przydziaach na mieszkania. Wanym mechanizmem uzaleniania byy decyzje o wyjazdach zagranicznych, zarwno
krtkoterminowych, subowych, bd wypoczynkowych, jak i dugoterminowych na placwki dyplomatyczne bd na misje
wojskowe (np. Korea, Syria itp.).
39 Teczka BK k. 27.
40 Teczka B k. 39, 59-64.
Strona 39 z 374
Pierwszy z nich opiera si na oficerach WP - absolwentach wyszych szk
wojskowych oraz kursw specjalistycznych w ZSRR, a drugi na kontaktach wznowionych w
latach 9041.
Drugim kanaem informacyjnym byy kontakty z obywatelami polskimi, jakie
oficerowie postsowieckich sub nawizali w drugiej poowie lat 90. Kontakty nawizywano
w rodowiskach wojskowych i cywilnych, nie byy to jednak - jak wspomniano - kontakty
cakowicie nowe. Ich genezy naley szuka w okresie, gdy na terytorium RP stacjonoway
jednostki Armii Radzieckiej. Oficerowie z funkcjonujcych w ramach tych jednostek
komrek KGB i GRU odmraali pozyskan przed laty, bd lokowali now agentur oraz
intensywnie zbierali wszelkiego rodzaju informacje o obywatelach RP. Dziaania te bardzo
czste byy prowadzone pod przykryciem dziaalnoci handlowej lub gospodarczej, a
szczegln rol odgryway w niej spki z udziaem kapitau rosyjskiego. Cz tych spek
ukierunkowana zostaa na wspprac w rnej formie z jednostkami i instytucjami
wojskowymi oraz firmami obsugujcymi WP.42 Poza dziaalnoci typownicz i
werbunkow, prowadzon w rodowisku wojskowym i cywilnym, rosyjskie suby
prowadziy gbokie rozpoznanie procesu integracji WP ze strukturami NATO oraz
rozpoznanie kierunkw aktywnoci WSI, w szczeglnoci ich dziaalnoci na tzw. kierunku
wschodnim. Istotnym elementem rozpoznania dziaalnoci WSI byo typowanie przez
rosyjskie suby byych obywateli ZSRR, ktrzy zamierzali przyby do Polski w celach
handlowych. Zakadano, e osoby wytypowane przez rosyjskie suby mog wej w obszar
zainteresowania WSI w zwizku z ich dziaalnoci na tzw. kierunku wschodnim i dziki
temu strona rosyjska zyska moliwo dezinformowania WSI.
Z zabranych materiaw wynika, e w aktywnym zainteresowaniu sub specjalnych
Federacji Rosyjskiej znalazy si43:
kadra WP utrzymujca w przeszoci kontakty subowe lub towarzyskie z onierzami AR,
w tym absolwenci kursw na terenie ZSRR oraz absolwenci Centralnego Orodka Szkolenia
Wojsk cznoci w Legnicy z lat 1990-1991;
onierze zawodowi i ich rodziny z tzw. maestw mieszanych;
onierze i pracownicy wojska, utrzymujcy subowe kontakty z obywatelami pastw
postsowieckich nalecych do WNP, w tym uczestniczcy w oficjalnych kontaktach na
terenie Polski lub pastw trzecich, np. podczas misji pokojowych ONZ, inspekcji CFE itd.;
41 J.w.
42 Notatka dot. oceny i prognoz zagroe ze strony wschodnich sub specjalnych. Teczka BK k. 26-32.
43 Informacje dot. ochrony jednostek i instytucji wojskowych OW przed dziaalnoci wywiadowcz rosyjskich i
biaoruskich sub specjalnych, k. 59-70.
Strona 40 z 374
onierze i pracownicy wojska posiadajcy powizania rodzinne lub utrzymujcy prywatne
kontakty z obywatelami ze wschodu oraz wyjedajcy w celach turystycznych lub
handlowych na Wschd;
osoby przewidziane do suby lub penice sub w strukturach NATO;
osoby kierowane na zagraniczne studia, kursy, sympozja czy konferencje w krajach NATO
i UE;
kierownicza kadra ochranianych jednostek i instytucji wojskowych;
pracownicy zakadw przemysu obronnego, w tym przedsibiorstw wsppracujcych lub
kooperujcych z rnymi podmiotami NATO.
Efektem rozbudowy bazy informacyjnej na terenie Polski byo podejmowanie przez
rosyjskie suby dziaa w celu identyfikacji i neutralizacji prowadzonych przez polskie
suby dziaa ofensywnych na tzw. kierunku wschodnim.
Zaniechania kontrwywiadowcze: spki rosyjsko-polskie
Wiarygodne informacje o wzmoonej aktywnoci sowieckich sub specjalnych
uzyskano m.in. w trakcie prowadzenia SOW BZ, ktr w latach 1993-1995 prowadzi
oddzia KW OW. Potwierdzay one, e w ostatnim okresie pobytu jednostek AR w Polsce,
to jest w latach 1993-1994, aktywno ta ulega nasileniu. Zintensyfikowaniu dziaa sub
sowieckich sprzyjay czste kontakty przedstawicieli AR z przedstawicielami polskiej
administracji pastwowej, zwizane z koniecznoci przekazywania stronie polskiej mienia i
nieruchomoci.
Tak byo np. w woj. gorzowskim, na terenie ktrego stacjonoway Brygada cznoci
AR w Kszycach oraz jednostka rozpoznania radioelektronicznego AR w Bukowcu. W
ramach tych jednostek dziaay komrki KGB, ktrych pracownicy - majc moliwo
oficjalnych kontaktw urzdowych z przedstawicielami strony polskiej - bardzo intensywnie
zbierali informacje o kadrze oficerskiej 17 PZ z Midzyrzecza, o Wojewdzkim Inspektoracie
Obrony Cywilnej w Gorzowie Wielkopolskim i innych jednostkach WP, ktre stacjonoway
w tamtym rejonie. Prowadzone wwczas przez oficerw KGB rozpoznanie nie ograniczao
si do rodowiska wojskowego, ale dotyczyo rwnie administracji samorzdowej, urzdw
celnych i firm prywatnych. Rwnolegle do tego typu dziaa na terenie zachodniej Polski
tworzone byy z inicjatywy oficerw AR spki prowadzce dziaalno gospodarcz, np. TE
sp. z o.o., ktra czasowo przeja w dzieraw niektre z obiektw przekazanych Polsce
przez stron rosyjsk.44 Spka T-E zostaa zarejestrowana we Wrocawiu i miaa file w
44 Wniosek na przeprowadzenie U wraz z odpowiedzi, teczka BZ k. 21-23.
Strona 41 z 374
innych krajach, m.in. na otwie. Poza administrowaniem obiektami nalecymi dawniej do
AR, spka zajmowaa si rwnie eksportem ropy naftowej.
Po wycofaniu jednostek AR z terenu woj. gorzowskiego zaobserwowano po roku 1994
wzmoone kontakty oficerw AR z obywatelami RP, ktre zazwyczaj miay charakter
pozornie handlowy bd turystyczny.45 Zintensyfikowanie kontaktw kadry WP z oficerami
AR po roku 1994 potwierdzone zostao rwnie w ramach prowadzonej w latach 1997-2001
przez Oddzia KW OW i KW POW SP krypt. B. Uzyskane w ramach sprawy informacje
wskazyway m.in. na to e oficerowie OW (m.in. pk A.K. szef Wojsk cznoci i
Informacji OW, ppk A.J. dowdca 10 Puku Dowodzenia OW, pk J.B. szef Oddziau
Mobilizacyjnego sztabu OW) utrzymywali kontakty z oficerami AR, ktrzy wczeniej
przebywali w Polsce. Tego rodzaju spotkania z oficerami AR organizowane byy przez pk
A.K. w jego willi w Walimiu. Kontakty pk A.K. i ppk A.J. z oficerami sowieckimi wynikay
rwnie z faktu, e obaj studiowali na uczelniach wojskowych w ZSRR i z tego tytuu byli
znani wielu oficerom AR, ktrzy w poowie lat 90. postanowili odnowi t znajomo.
Kontakty z oficerami AR utrzymywali rwnie ppk J.D. i pk S.P. ze OW. Wedug
uzyskanych w sprawie informacji utrzymywali oni zaye kontakty z b. dowdc jednostki
AR stacjonujcej we Wrocawiu i b. pracownikiem Misji Wojskowej przy Pnocnej Grupie
Wojsk Radzieckich w Polsce. Utrzymywali te bliskie zwizki z dziaajc we Wrocawiu
spk A, zaoon w poowie lat 90. przez obywateli FR, ktra bya wacicielem
restauracji AR, gdzie organizowano spotkania z wysz kadra oficersk wrocawskiego
garnizonu WP. W organizowanych przez Rosjan spotkaniach w restauracji AR brali udzia
przedstawiciele klubu sportowego S, kadra dowdcza garnizonu wrocawskiego oraz szereg
innych osb ze rodowiska wojskowego i wiata polityki. Spotkania w tej restauracji
odbyway si w zaufanym gronie, z udziaem kobiet z agencji towarzyskich i na koszt
wacicieli lokalu. Wedug prowadzcych spraw w trakcie tych spotka zbierane byy tzw.
materiay nacisku wobec ich uczestnikw46.
Prowadzcy spraw krypt. BK zwrcili uwag, e wiele tego rodzaju kontaktw
zostao nawizanych przez byych oficerw A