Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
description
Transcript of Przemysław Śleszyński Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
Przemysław Śleszyński
Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r.
1) Zagadnienia koncepcyjno-teoretyczne i terminologiczne
2) Szczegóły metodyczne i przykłady zastosowań
1. Terytorialne systemy społeczno-ekonomiczne powinny być racjonalne i efektywne.
2. Systemy zagospodarowania przestrzennego opierają się na ośrodkach osadniczych i połączeniach infrastrukturalnych oraz z natury są (powinny być) hierarchiczne.
3. W systemach społeczno-gospodarczych obserwuje się proces wzrostu znaczenia relacji horyzontalnych kosztem wertykalnych.
4. Istotą pożądanej organizacji przestrzennej jest rozsądna relacja pomiędzy hierarchią elementów a spontanicznymi relacjami poziomymi (np. sieciowymi).„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 2 z 23
• Planowanie sieci transportowej musi w pierwszej kolejności uwzględniać nie tylko racjonalność i efektywność relacji i zaspokajanie potrzeb popytowych, ale również ich znaczenie dla pożądanego kierunku rozwoju sieci transportowo-osadniczej.
• Jaki model organizacji terytorialnej i powiązań transportowo-osadniczych jest najbardziej uzasadniony dla Polski?
Jakie z tego płyną wnioski dla polityki transportowej?
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 3 z 23
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 4 z 23
1. Klasyczna i podstawowa definicja sensu largo: stosunek nakładów do wyników.
2. Definicja zmodyfikowana: stosunek nakładów do możliwych wyników.
3. Efektywność transportowo-osadnicza:stosunek aktualnych (rzeczywistych) warunków osiągalności do możliwych w połączeniach pomiędzy ośrodkami osadniczymi.
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 5 z 23
Mierniki wykorzystywane w analizie dostępności przestrzennej, zwłaszcza grafowe i czasowo-kosztowe:
1.Minimalne drzewo rozpinające (MDR).
2.Aktualna i potencjalna macierz połączeń.
3.Analiza izochronowa.
4.Dopasowanie połączeń do modelu grawitacyjnego.
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 6 z 23
schemat MDR
Ogólna kwantyfikacja: różnica pomiędzy modelem idealnym,a stanem rzeczywistym.
ZAŁOŻENIA
- wyliczenie MDR dla kolejnych kategorii ośrodków osadniczych, wybranych na podstawie ich uporządkowania od największego do najmniejszego (n,n+1), (n,n+1,n+2), (n,n+1,n+2,n+3), (n, ..., n+max),
- nałożenie na siebie wyników i obliczenie tych odcinków, przez które przechodzi najwięcej połączeń MDR,
- implementacja dla 151 miejskich obszarów funkcjonalnych.
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 7 z 23
WYNIKI DLA 151 MIEJSKICH OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 8 z 23
EFEKTYWNOŚĆ TOPOLOGICZNA
częstość przechodzenia najkrótszego grafu (MDR)
EFEKTYWNOŚĆ GRAWITACYJNO-TOPOLOGICZNA
częstość przechodzenia najkrótszego grafu (MDR) przemnożona przez siłę relacji (model grawitacyjny) odniesiona na 1 km odcinka
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 9 z 23
ZAŁOŻENIA
- obliczenie, jaka część połączeń transportowych pomiędzy wszystkimi parami ośrodków osadniczych posiada odpowiedni status techniczno-funkcjonalny,
- porównanie w stosunku do pełnej optymalnej macierzy i sił oddziaływań grawitacyjnych,
- implementacja dla zbioru 32 miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dróg kołowych dwujezdniowych, 1989-2020+
Źródło: P. Śleszyński, 2009
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 10 z 23
WYNIKI: EFEKTYWOŚĆ DROGOWYCH POŁĄCZEŃ MIĘDZYAGLOMERACYJNYCH (1989-2015+)
22,2%30,2%
36,5%62,8%
Źródło:P. Śleszyński,2009
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 11 z 23
WYNIKI: EFEKTYWOŚĆ DROGOWYCH POŁĄCZEŃ MIĘDZYAGLOMERACYJNYCH (1989-2030)
Źródło: P. Śleszyński, 2009
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 11 z 23
KIEDY OSIĄGNIEMY PEŁNĄ MACIERZ POŁĄCZEŃDLA NAJWIĘKSZYCH 32 MIAST
W STANDARDZIE DROGI DWUJEZDNIOWEJ ?
2046 rokR² = 0,928
2164 rokR² = 0,952
%
ZAŁOŻENIA
Efektywność jest miarą sprawności systemu i może oznaczać różnicę pomiędzy czasem rzeczywistym a optymalnym, służącym do pokonania określonej jednostki odległości
MIERNIK TESTOWANY W PROJEKTACH:
– 2010: ewaluacja projektów transportowych dla MRR(kier. T. Komornicki)
– 2011: INFRAREGTUR(kier. M. Więckowski),
– 2012: badania sieci osadniczejw woj. podkarpackim(T. Komornicki, P. Śleszyński, P. Siłka)
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 12 z 23
wskaźnik zastosowany m.in. w pracy M. Więckowskiego (2004) dla polsko-słowackich połączeń autobusowych
WYNIKI
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 13 z 23
Źródło: M. Więckowski i in., 2012
WYNIKI
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 14 z 23
Ź
Źródło: M. Więckowski i in., 2012
WYNIKI
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 15 z 23
Źródło: T. Komornicki, P. Śleszyński, P. Siłka, 2012
ZAŁOŻENIA
-stosunek liczby ludności w izochronie rzeczywistej do liczby ludności w izochronie potencjalnej
-implementacja dla Obszaru Metropolitalnego Warszawy (projekt Trendy Rozwojowe Mazowsza)
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 16 z 23
Źródło: P. Olszewski, 2008 (niepublikowana ekspertyza dla Ministerstwa Transportu)zob. P. Olszewski i in. (w druku)
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 17 z 23
Źródło: P. Śleszyński ,2012
IZOCHRONY IDEALNE I RZECZYWISTA
A – różnica pomiędzy idealnym a najkrótszym czasem przejazdu przemnożona przez liczbę osób w gminie (bez Warszawy);
B – iloraz średniego czasu dojazdu w danej gminie do centrum Warszawy w stosunku do czasu rzeczywistego (0–100%) w 2010 r.
WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 18 z 23
PowiatŚrednia
strata czasu (min)
Strata w tys. osobogodzin Strata w mln złna jednokrotne
przemieszczenie dla wszystkich mieszkańców
(w jedną stronę)*
dojazdy do pracyw ciągu roku
(w obie strony)**
na jednokrotne przemieszczenie
dla każdego mieszkańca
(w jedną stronę)*
dojazdy do pracyw ciągu roku
(w obie strony)**
Grodziski 27 35 1 042 1,0 29,2Legionowski 34 55 2 215 1,5 62,0Miński 38 89 3 018 2,5 84,5Nowodworski 35 44 1 245 1,2 34,9Otwocki 42 82 2 531 2,3 70,9Piaseczyński 32 78 1 221 2,2 34,2Pruszkowski 26 63 2 397 1,8 67,1Sochaczewski 36 50 1 039 1,4 29,1Warszawski zachodni 31 52 1 673 1,5 46,8Węgrowski 50 56 1 080 1,6 30,2Wołomiński 36 122 4 566 3,4 127,8
RAZEM 35 726 22 027 20,4 616,7* liczba mieszkańców przemnożona przez średnią stratę czasu.** liczba dojeżdżających przemnożona przez 1,25 (doszacowanie zakładów osób fizycznych) i 200 (liczba dniz dojazdem tam i z powrotem w ciągu roku). Szacunek nie uwzględnia kolei.
SZACUNEK STRAT CZASU NA OBSZARZE METROPOLITALNYM WARSZAWYWSKUTEK ZATŁOCZENIA (2010)
Źródło: P. Śleszyński ,2012
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 19 z 23
Źródło: T. Komornicki i in. 2008
SKRÓCENIE CZASU PRZEJAZDU DO WARSZAWY (BEZ UWZGLĘDNIENIA NATĘŻENIA RUCHU)
ZMIANY WSKAŹNIKÓW EFEKTYWNOŚCI WSKUTEK REALIZACJI PROJEKTÓW UNIJNYCH (2004-2006/2009)
POSZERZENIE ZASIĘGU ODDZIAŁYWANIA OŚRODKÓW WOJEWÓDZKICH
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 20 z 23
Źródło: R. Domański 1963
ZAŁOŻENIA
─ośrodki osadnicze oddziałują na siebie proporcjonalnie do swej masy,a odwrotnie do odległości (Isard 1953),
─największe korzyści synergii uzyskuje się na kierunkach naturalnych ciążeń grawitacyjnych,
─najefektywniejszym modelem przestrzennym układu sieci osadniczej i transportowej jest układ koncentryczno-radialny (Domański 1963, Ratajczak 1998).
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 21 z 23
PRACE EKSPERCKIE:
─Ocena powiązań pomiędzy miastami dla KPZK (Śleszyński 2008).
─ Argumentacja przebiegu Via Baltica przez Białystok (Komornicki i Śleszyński 2007).
─Propozycja zmiany przebiegu Transeuropejskiego Korytarza nr 2 (Śleszyński 2008).
─Rozwiązania transportowe dla Polski Wschodniej (Śleszyński 2008).
─ Organizacja powiązań funkcjonalnych w Polsce Wschodniej (Śleszyński, Czapiewski, Kozak 2011).
─Propozycje rozwiązań dla dróg szybkiego ruchu w województwie podkarpackim(Komornicki, Śleszyński i Siłka 2012).
WYNIKI
ZAMIAST PODSUMOWANIA:ZAMIAST PODSUMOWANIA:PUŁAPKI METODYCZNE I PROBLEMY DO ROZWIĄZANIAPUŁAPKI METODYCZNE I PROBLEMY DO ROZWIĄZANIA
1. Czas potrzebny na pokonanie danej relacji:silna zależność od przyjmowanego modelu prędkości ruchu.
Rozwiązanie: ważony model prędkości:suma prędkości w przekrojach czasowychważona natężeniem ruchu
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 22 z 23
n
iiirvV
1
_
R
rv
R
rv
R
rvV n
n 22
11
_
vi – prędkość ruchu w danym momencie
czasowym i;ri – liczba pojazdów w ruchu, poruszających się
w danym momencie czasowym i.
2. Silna monocentryczność modelu grawitacyjnego (w modelu potencjałui dostępności potencjałowej obszary środkowe analizy są węzłowe).
3. Kwantyfikacja optymalnego dopasowania do kierunków oddziaływań grawitacyjnych.
4. Optymalny model sieci transportowej Polski.
LITERATURA CYTOWANALITERATURA CYTOWANA
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r.
1. Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, 1993-1998, Główny Geodeta Kraju, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
2. Domański R., 1963, Zespoły sieci komunikacyjnych, Prace Geograficzne IG PAN, 41, Instytut Geografii PAN, Warszawa.
3. Komornicki T., Śleszyński P., 2007, Popytowe uwarunkowania przebiegu trasy Via Baltica w Polsce, Przegląd Komunikacyjny, 2, s. 3-9.
4. Komornicki T., Bański J., Śleszyński P., Rosik P., Świątek D., Czapiewski K.Ł., Bednarek-Szczepańska M., Stępniak M., Mazur M., Wiśniewski R., Solon B., 2010, Ocena wpływu inwestycji infrastruktury transportowej realizowanych w ramach polityki spójności na wzrost konkurencyjności regionów (w ramach ewaluacji ex post NPR 2004-2006), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
5. Komornicki T., Śleszyński P., Siłka P., 2012, Charakterystyka systemu osadniczego województwa podkarpackiego z identyfikacją biegunów wzrostu oraz wyróżnieniem obszarów funkcjonalnych na poziomie regionalnym i lokalnym, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Urząd Marszałkowski Województwa Podkarpackiego, Warszawa.
6. Olszewski P., Dybicz T., Śleszyński P., (w druku), Miary i wskaźniki dostępności czasowej transportu publicznego.
7. Śleszyński P., 2012, Warszawa i Obszar Metropolitalny Warszawy a rozwój Mazowsza, Trendy Rozwojowe Mazowsza, 8, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego, Warszawa.
2. Śleszyński P., 2008, Ocena powiązań gospodarczych i kapitałowych miedzy miastami, [w:] K. Saganowski, M. Zagrzejewska-Fiedorowicz, P. Żuber (red.), Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2033. Tom I, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 335-391.
3. Śleszyński P., 2008, Propozycja modyfikacji przebiegu polskiego odcinka Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego nr 2, Przegląd Komunikacyjny, 1, s. 12-19.
4. Śleszyński P., 2008, Propozycje makroskalowych rozwiązań układu sieci transportu drogowego dla północno-wschodniej Polski w świetle powiązań funkcjonalnych, [w:] Świątek D. (red.) Rozwój obszarów cennych przyrodniczo, 57. Zjazd PTG, Oddział Akademicki PTG, Oddział Białostocki PTG, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa-Białowieża, Dokumentacja Geograficzna, s. 46-54.
5. Śleszyński P., 2009, Rozwój nowoczesnej drogowej sieci transportowej a efektywność połączeń głównych ośrodków miejskich (1989-2015), Autostrady, 7, s. 50-53.
2. Śleszyński P., Czapiewski K., konsultacja Kozak M., 2011, Znaczenie ośrodków miejskich oraz ich hierarchicznych powiązań dla regionalnego i lokalnego rozwoju ekonomicznego i społecznego Polski Wschodniej, ekspertyza wykonana w ramach prac nad aktualizacją i uzupełnieniem „Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020”, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
3. Więckowski M., Michniak D., Bednarek-Szczepańska M., Chrenka B., Ira V., Komornicki T., Rosik P., Stępniak M., Székely V., Śleszyński P., Świątek D., Wiśniewski R., 2012, Pogranicze polsko-słowackie. Dostępność transportowa a turystyka, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Geografický ústav SAV, Warszawa-Bratysława.
4. Więckowski M., 2004, Przyrodnicze uwarunkowania kształtowania się polsko-słowackich więzi transgranicznych, Prace Geograficzne, 195, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
dr hab. prof. PAN Przemysław ŚleszyńskiInstytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN
ul. Twarda 51/55, 00-818 Warszawae-mail: [email protected]
tel. (22) 6978824, 6978822, fax (22) 6206221
„Polityka przestrzenna a transportowa. Ewaluacja inwestycji infrastrukturalnych” • Warszawa • 17-18 grudnia 2012 r. Slajd 23 z 23