Wykorzystanie klauzul społecznych w prawie zamówień publicznych.

Korzyści dla JST wynikające ze stosowania klauzul społecznych

„Przedsiębiorczość społeczna jako narzędzie rozwoju lokalnego w województwie śląskim”

Rybnik 2013

1Roman Cieślak (R)

Znaczenie społecznie odpowiedzialnych zamówień publicznych

Społeczne ( społecznie odpowiedzialne ) zamówienia odnoszą się do etapów zamówień publicznych, w których uwzględniany jest jeden lub kilka następujących aspektów: promocja godnej pracy, poszanowanie praw człowieka i prawa pracy, wsparcie społecznego włączenia (w tym osób niepełnosprawnych) ekonomia społeczna i MSP, promocja równych szans oraz zasady ,,dostępny i przeznaczony dla wszystkich”, włączenie zrównoważonych kryteriów wraz z uwzględnieniem kwestii uczciwego i etycznego handlu, oraz zapewnienie powszechnego i dobrowolnego przestrzegania CSR ( Corporate Social Responsibility – Społeczna Odpowiedzialność Biznesu ), przy poszanowaniu zasad traktatowych i dyrektyw ds. zamówień publicznych.

Roman Cieślak (R) 2

Społeczna odpowiedzialność biznesu• Społeczna odpowiedzialność biznesu (przedsiębiorstw) (z ang. CSR – Corporate Social Responsibility)

Koncepcja, według której przedsiębiorstwa na etapie budowania strategii dobrowolnie uwzględniają interesy społeczne i ochronę środowiska, a także relacje z różnymi grupami interesariuszy.

• Według tego podejścia, bycie odpowiedzialnym nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale oprócz tego również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji oraz ich innowacyjność. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję i źródło innowacji, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.

• Można wyróżnić trzy etapy kreowania się odpowiedzialności społecznej. Pierwszy z nich dotyczy tzw. ery przedsiębiorców, pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. W tym czasie potentaci przemysłu amerykańskiego, tacy jak John D. Rockefeller, Cornelius Vanderbilt czy Andrew Carnegie, budowali imperia, nie zważając na etykę biznesu. Uciekali się oni do szantaży, uchylali się od płacenia podatków i stosowali dyskryminacyjną politykę cenową. Wskutek sprzeciwów urzędników państwowych wprowadzono nowe prawo, które określało stosunki pomiędzy gospodarką, państwem i społeczeństwem. Był to pierwszy krok, który ograniczał działalność przedsiębiorstw, nastawionych wyłącznie na zysk. W połowie XX wieku, w czasach wielkiego kryzysu, nastąpił kolejny przełom. W ramach programu nowego ładu Franklina Roosevelta została po raz kolejny przedefiniowana granica społecznej odpowiedzialności organizacji. Po raz trzeci temat społecznej odpowiedzialności został poruszony w latach sześćdziesiątych XX wieku, w czasie niepokojów, kiedy oskarżano przedsiębiorstwa o spowodowanie problemów społecznych oraz żądano ich rozwiązania ( źródło Wikipedia )

Roman Cieślak (R) 3

Aspekty społeczne w prawie UE

Na szczeblu unijnym: Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004

r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi Dyrektywa 2004/17/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. koordynująca procedury udzielania zamówień przez podmioty działające w sektorach gospodarki wodnej, energetyki, transportu i usług pocztowych

Na szczeblu krajowym: Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010

r. Nr 113, poz. 759, Nr 161, poz. 1078 i Nr 182, poz. 1228 oraz z 2011 r. Nr 5, poz. 13, Nr 28, poz 143, Nr 87, poz. 484, Nr 234, poz. 1386 i Nr 240, poz. 1429)

Roman Cieślak (R) 4

Aspekty społeczne w prawie UE c.d.

Art. 19 – Zamówienia zastrzeżone Państwa Członkowskie mogą zastrzec prawo udziału w procedurach udzielania

zamówień publicznych zakładom pracy chronionej lub przewidzieć możliwość realizacji takich zamówień w ramach programów pracy chronionej, w których większość zaangażowanych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne, które ze względu na charakter lub stopień swojej niepełnosprawności nie mogą wykonywać swojej pracy w normalnych warunkach. Ogłoszenie o zamówieniu powinno zawierać odniesienie do tego przepisu.

Art. 26 - Warunki realizacji zamówień Instytucje zamawiające mogą określić warunki szczególne związane z realizacją

zamówienia, pod warunkiem że są one zgodne z przepisami prawnymi Wspólnoty oraz zostały wskazane w ogłoszeniu o zamówieniu lub specyfikacjach. Warunki rządzące realizacją zamówienia mogą, w szczególności, dotyczyć względów społecznych i środowiskowych.

Roman Cieślak (R) 5

Klauzule społeczne jako warunek udziału w postępowaniu

Art. 22 ust. 2 umożliwia zamawiającemu zastrzeżenie w ogłoszeniu o zamówieniu, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50 %

zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub właściwych przepisów państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Art. 24 ust. 1 pkt 3-8 stanowi podstawę wykluczenia wykonawców, którzy zalegają z uiszczeniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, z

wyjątkiem przypadków gdy uzyskali oni przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie, rozłożenie na raty zaległych płatności lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu oraz które prawomocnie skazano za przestępstwo popełnione w związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia, przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, przestępstwo przeciwko środowisku, przestępstwo przekupstwa, przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu lub inne przestępstwo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowych, a także za przestępstwo skarbowe lub przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie

Roman Cieślak (R) 6

OPZ jako sposób na realizację zamówień publicznych z uwzględnieniem klauzul społecznych

Art. 29 ust. 4 umożliwia zamawiającemu zawarcie w opisie przedmiotu zamówienia wymagań związanych z realizacją zamówienia, dotyczących zatrudnienia osób bezrobotnych lub młodocianych w celu przygotowania zawodowego, niepełnosprawnych, innych, o których mowa w przepisach o zatrudnieniu socjalnym, a także utworzenia funduszu szkoleniowego, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy czy zwiększenia wpłat pracodawców na rzecz tego funduszu.

Art. 36 ust. 2 pkt 9 dotyczy specyfikacji istotnych warunków zamówienia, która – o ile zamawiający przewiduje takie wymagania, zgodnie z art. 29 ust. 4 – zawiera określenie w szczególności liczby osób, okresu ich zatrudnienia; sposobu dokumentowania ich zatrudnienia, utworzenia albo zwiększenia funduszu szkoleniowego; uprawnienia zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę tych wymagań oraz sankcji z tytułu ich niespełnienia.

Roman Cieślak (R) 7

Zamawiający na potrzeby realizacji zamówienia może wymagać zatrudnienia:

Osób bezrobotnych czyli osób niezatrudnionych i niewykonujących pracy zarobkowej, zdolnych i gotowych do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub służbie albo innej pracy zarobkowej, zarejestrowanych we właściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urzędzie pracy oraz poszukujących zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz spełniających pozostałe przesłanki określone w art. 2 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dn. 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69 poz. 415 ze zmianami)

Młodocianych w celu przygotowania zawodowego czyli pracowników, którzy ukończyli 16 lat a nie przekroczyli 18 lat i nie posiadają kwalifikacji zawodowych zgodnie z działem IX Kodeksu pracy (w szczególności art. 191)

Osób niepełnosprawnych czyli osób o trwałej lub okresowej niezdolności do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 1997 o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 214 poz. 1407 ze zmianami)

Roman Cieślak (R) 8

Zamawiający na potrzeby realizacji zamówienia może wymagać zatrudnienia c.d. :

Pozostałych osób, które zostały wskazane w art. 1 ust. 2 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2011 nr 43 poz. 225 ze zmianami):

- bezdomnych realizujących indywidualny program wychodzenia z bezdomności, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,

- uzależnionych od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,

- uzależnionych od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

- chorych psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego- zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze

środowiskiem, w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej,- uchodźców realizujących indywidualny program integracji, w rozumieniu

przepisów o pomocy społecznej,

Roman Cieślak (R) 9

Dobre praktyki w zakresie stosowania klauzul społecznych

1) Zalecenia Ministra Rozwoju Regionalnego oraz Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych dotyczące stosowania klauzul społecznych

w zamówieniach publicznych

2) Podręcznik Komisji Europejskiej ,,Kwestie społeczne w zakupach. Przewodnik dotyczący uwzględniania kwestii społecznych w zamówieniach

publicznych" („Buying social: A guide to taking account of social considerations in public procurement”)

3) Opinia prawna przygotowana przez Departament Prawny Urzędu Zamówień Publicznych ,,Opis wymagań związanych z realizacją zamówienia

publicznego, dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zgodnie z art. 36 ust. 2 pkt 9 ustawy – Prawo zamówień publicznych”

Roman Cieślak (R) 10

Wybrane orzecznictwo KIO w zakresie stosowania klauzul społecznych

• KIO 2249/12 wyrok z dnia 30.10.2012 r. ,,…w ocenie Izby dla spełnienia warunku, o którym mowa w art. 22 ust. 2 Pzp niewystarczające będzie wykazanie ponad 50% osób niepełnosprawnych przez jednego z konsorcjantów. Skoro art. 22 ust 2 Pzp daje zamawiającemu możliwość ograniczenia kręgu podmiotów mogących ubiegać się o udzielenie zamówienia wyłącznie do wykonawców, u których ponad 50% zatrudnionych pracowników stanowią osoby niepełnosprawne to nie sposób uznać, że wykazanie takiego poziomu zatrudnienia u jednego z konsorcjantów byłoby wystarczające dla spełnienia tego warunku przez całe konsorcjum.”

• KIO 2255/12 wyrok z dnia 30.10.2012 ,,…brzmienie przepisu (art. 22 ust 2 Pzp) wymaga, aby w toku oceny oferty wykonawców wspólnie ubiegających się o zamówienie nie doszło do obejścia przepisu, którego celem było wzmocnienie pozycji tych podmiotów, które stwarzają miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych w ilości znaczącej dla danego przedsiębiorstwa. Zawiązanie konsorcjum nie może stanowić drogi do obejścia przepisów ustawy, w ten sposób, aby dopuścić do udziału w postępowaniu wykonawców, którzy w ogóle nie zatrudniają pracowników niepełnosprawnych ( a zamierza na przykład jedynie korzystać z potencjału podmiotu trzeciego mającego status zakładu pracy chronionej).

Roman Cieślak (R) 11

Zalety stosowania klauzul społecznych

• rozwiązanie przez podmiot ekonomii społecznej problemu społecznego – np. zatrudnienie osób, które wcześniej były klientami pomocy społecznej, co od razu przekłada się na niższe koszty samorządu,

• stymulowanie rozwoju lokalnych przedsiębiorstw, co w dłuższej perspektywie zwiększy wpływy do budżetu samorządu,

• budowanie wizerunku samorządu jako odpowiedzialnego konsumenta, dbającego o lokalną społeczność, co może przełożyć się na wynik wyborczy,

Roman Cieślak (R) 12

Usługi niepriorytetowe w zamówieniach publicznych

• Art. 5 ustawy PZp stanowi, iż do zamówień których przedmiotem są usługi niepriorytetowe nie stosuje się przepisów dotyczących m.in. ustalania kryteriów oceny ofert na podstawie właściwości wykonawcy. Oznacza to, iż ustalając kryteria oceny ofert np. dla usług edukacyjnych i szkoleniowych można oceniać doświadczenie wykonawcy w realizacji tego typu zamówień. Będzie to umożliwiało wybór wykonawcy posiadającego odpowiednie doświadczenie co będzie gwarantować należyte wykonanie zamówienia. Nie jest to ,,klauzula społeczna” , ale przepis ten może być pomocny przy wyborze wykonawcy świadczącego usługi edukacyjne lub szkoleniowe na rzecz osób wykluczonych społecznie.

Roman Cieślak (R) 13

Kontrola stosowania klauzul społecznych

• Sposób dokumentowania przez wykonawcę zatrudnienia osób niepełnosprawnych

• Określenie w SIWZ uprawnień zamawiającego w zakresie kontroli spełnienia przez wykonawcę wymagań, dotyczących zatrudnienia osób niepełnosprawnych w związku z realizacja zamówienia

• Określenie w SIWZ sankcji z tytułu niespełnienia wymagań w zakresie zatrudnienia osób niepełnosprawnych

Roman Cieślak (R) 14

Zamówienia ,,In house” jako metoda stosowania klauzul społecznych

– instytucja zamawiająca sprawuje na danym podmiotem kontrolę analogiczną do tej, jaką sprawuje na własnymi służbami

• oraz– jednocześnie dany podmiot prowadzi przeważającą część swojej działalności na rzecz

sprawującej nad nią kontrolą instytucji zamawiającej lub instytucji zamawiających

• Formy działalności: • spółdzielnia socjalna• Spółki z o.o. i spółki akcyjne• Zakłada aktywności zawodowej• Centrum integracji społecznej

Jednostki samorządu terytorialnego mają możliwość powierzenia spółdzielniom socjalnym zadań z zakresu gospodarki komunalnej zgodnie z przepisami ustawy o gospodarce komunalnej, bez konieczności stosowania procedur udzielania zamówień publicznych określonych w ustawie PZP, o ile będą spełnione dwa podstawowe warunki, tj. jednostki samorządu terytorialnego będą sprawowały pełną kontrolę nad spółdzielnią, a spółdzielnia będzie wykonywała swoją działalność w zasadniczej części na rzecz tych jednostek.

Roman Cieślak (R) 15

Badanie ankietowe UZP

• Jak podaje UZP w ,,Sprawozdaniu o funkcjonowaniu systemu zamówień publicznych w 2012 roku” ogłoszono w BZP 240 postępowań, w których zamawiający zastrzegł, że o udzielnie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50% zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne. Stanowi to 0,14% ogólnej liczby zamówień ( w roku 2011 było 325 takich postępowań, 0,19%; w roku 2010 – 547 postępowań, 0,34% ). Najwięcej takich postępowań dotyczyło usług – 136, następnie dostaw – 64 oraz robót budowlanych – 40.

Roman Cieślak (R) 16

Dyskusja, pytania i odpowiedzi.

Roman Cieślakroman.cieslak@interia.eu

Tel. 504 183 294

17Roman Cieślak (R)