.?-. ir.*'

1 ,-'.(':a:

,GuffiPRVI SKUP 3

i'{

Prvi skupBosansko - Muslimanskih

intelektualaca Maglaja

Maglaj, 23. januar 1993.

lzdavad: Koordinacioni odborBosansko-Muslimanskih intelektualaca Maglaja

Za,lzdavala: Dr Salim lbrahimefendii

Urednlkr DIelal lbrakovl6

GraflCko rJe6enJo korlca: Fuad ei6ku5i6

KnJlga Stampana uz pomoC Kombinata uNatron"

$l.ampa: ,Dotn Atampeo Zonlca

Zu 6tanrparlJu: Edhem $ulJld, graf. i'ni't

MaglaJ

Ova broSura je posvecena svim palim Sehidima i cl-vilnim Zrtvema srbodetnridke agresije na BiH i gradi op6inu Maglaj

UMJESTO UVODA

U Maglaju je 23. januara odrlan prvi skup Bos,ansko Musli,manskih ,intelektu'alaca koji su usvojili povelju svoga djelovanj,a. Hi-storijske okolnosti su doprrinijele da se uz veci brol iirtelektualacakoji su se od podetka rata ukljudili u aktivan otpor okupatoru, ak.tivira ditav intelektualni potencijal muslimanskog naroda. Jedan odzakljudaka ovog skupa je da se objavi sa skufia brobura koja seupravo nalazi pred vama. ona ostaje kao svjedodanstvo jednoi vre-mena nevide'nog strad,anja Bosanskih Muslimana. Ratna tb92. i 1993.godiina su iz na5ih redova odnijele veliki broj odanih patriota Bo-sanskih Muslimana, kao i ve6i broj Bosanskih Hrvata, te Bosanskihsrba ko,iima je na du3i jedina n,asa domovina Bosna i Hercegovina.Brodura izl'azi u vrijeme kada unatod ubijanju i razaranju kble senastavlja i pored Zeneve i Njujorka, raste svijest da ie se BiH od,bra,ntiti. To je snaga kojom se nadahnju,jemo spremni i na najve6ezrtve. Neka i ova brosura bude dio te sve prisutnije zajednridke sna-ge ne samo preZivljavanja i odbrane, nego i izgradnje moderne inama najdraZe Bosne i Hercegovine.

Hafiz efendija Mustafa Efendi6

ISLAMSKA PORUKA BOSANSKO - TilUSI-IMANSKIMINTELEKTUALCIMA

Dana 23. januara 1993. godine dogodtio se skup Bosanskonru_slimanskih intelektuaraca nragrajske opcine. Na taj d'an su se oku-p'ili intelektualci sa cirjem da sumiraju svoja iskustva izadatke uovom ratnom vremenu. Znamo da su komunisti u periodu 1g45-1990.godine uiagali ogromne napore da odvoje musr,imansku rinterigenci-ju od njenog naroda. U tome su, na Zalost, u velikoj mleri usipleli.Uspjeli su da prodaju, prije svega, muslimanskim

-intelektuaioirna

laZnu parolu "bratstvo ii jedinstvo*, po kojoj bi trebaro da svi na-rodi ostanu ono sto jesu: svojom historijom, kulturom ,i tradicijom,samo da Muslima,na nestane. Dio naSe inteliigencije, koji je smo_gao sneue da ukaze na bilo koji nadin na tu opasnost, nalazio seuglavnorrr iza brave. gyl "" vrlo dobro sje6amo montiranog suJskogprocesa iz 1983. i 1985. godrine. T,ih godina su se masovno odrZa-vali skullovi naSih rintelektualaca koji su imali za cilj da se osudenasa najnaprednija ,i najiskrenij a braca. ove nem'ire iogadaje pomi-njenro sarno zbog toga da nam se sridne greske ne bi ptnovir*. lrtu-ime, Alahov Poslanik Muhamed a. s. kaZe u svom Haclisu: ,Nesmije Musliman dozvoriti da ga dva puta sa jednog te istog ;nlestaujede zrnija". Muslimanski narod ta zmija ujeda ve6 trecril pi1e.'171u-slimanski intelektualoi se dosta kasno javljaju ri okupljaju da tri na-pravili zajednicki program svog djerovanja. No ,i to

'je znatno borje

od gesta pojedinih intelektualaca koli su emigrirali u Hrvatsku, slo-veniju, Austriju ilii Njemacku, pa ie kad kod nas otopli, vratiti sekao pttice selice. svaki intelektualac zna gdje je bio i'sia je radiou proteklom periodu ri imace priliku da to"kaze-svom narodu-po za-vr5etku rata, a AIahu na Ahiretu.

Mi Musliman'i trr: tttoTcrtro r;r';rtlili l;vojtt lrttrlttt;ttosl. bt-'z svo-jc irrteiiqencije. Daklc, tntr;linlrnr;l<o; irrlclitlt:rrr;iji ltripada ntjestocelnika svog naroda" Kolil<o ltr:ll;tnto ttit:ric ltolt:c, tolil<cl trebalno i

naSe naudnike, jer iotri srr lrort;'1. N,4ttltittttt;rl :r. l;. o vrijednosti do-prinosa naudnika ka1c: "Na sudnjem dalru ce sc tinta nauinika mje-riti sa krvlju Sehida*, l)r'onrir lolrr:, l<rrl<o r;orl sc ponosimo sa zr-

votima palih Schitla litl<o lri r;c ltr:lr;tli lrotto:;ili str rljolirna naSill na-ucnika. Postavlja sr: pilrttrir: l<o t;t: l<;rz;tli tt*;ltt olticnom gradaninuMuslimanu da orr inrit r;vojlr v jcrtt, lrir;lori1tt, krrlluru, tradiciju, knji-ievnost sa kojon) so nro/o ltotror;tlt lrilo tlrljc tr svijctt-t? Ko ce mukazati rla je ui:io lirTrrrr i lrrrlrr lrir;lorijrr rr lrrolt:l<lilt 45 godina, akoto necc tecri irrlr:lcklttitlt:t'1 l'ivr ./niuro rl;t r;tt lrrr<;i vladali ovim pro-storima viSc or.l 500 rlotlirrrr. l)r-t:rrrrlir ilt ltl;lotii)ilri smatraju okupa-torirla, llred jcdrrorrr i;irrjcrrir:ottr sc ttr:lr;r zlrttrlslili: Za 500 godinanije srusena nijodlra crl(vil, ir Alalr zrtit koliko ilr jc izgradeno. Tre-ba istar;i da je tada sudio Soriat. Srllsl<ot;rttttt;ttisl<it soldatesl<a gdjegod je cloSla poruSila je d2antijc. Ovc i;ittjr:trit;r: r:c traSet.tt llarodtlnajbolje prezentiretti njegova intr-:ligr:rt<;ija. lJirl<lc, tltorattto se sviukljuciti Lr obranu svoga Dina, hist<trijt:, l<tlltttrc irtaSe drage BiH.

I'r/luslimanski intelektualci sr: tttorajtt Itaci ina prvim borbe-nim linijama, medu naSinr borcitlli), jcr Laj gest ce im ojacati mo-ral. Uvjerit ie se na5i bor<;i rllr :io ustao sav musliimanski narod u

odbranir svoje samobitnosti. Ct:lrrii;ka inteligencija nije puno okli-jevala, nego je odmah krolttrla sa svojim cetnicrirna u Sume ibr-da, jer termo divljacima ii jestc rrrjesto. Upravo sada je vrijeme ka'da se lr,4urslimani sve viSe vracajr-r svojoj UzviSenoj vjeri. Sve je vi-5e ivi5e maskirnih uniforrni u safovima, ali unatod toj ljepoti,,ipakse osjeia neka praznrina. Nettra nam ko popuniti prve safove, jercekaju ta mjesta naSe intelektualce. Al<o tnuslirnansl<a inteligencljabude inrala za evo sluha, mase vjerlttika ce krer-ruti za njima. I\aj-bolja inieligencija je ona ko.ja je r-rz svoj narod u sviln segmentima2ivola, a najbolji je narod koji je uz svojt-t inteligenciju.

Postavlja se pitanje kakvr-r inteligencijr,r 2eli Alah i Njeclov Po-

slanlk? To treba da zna sva naSa murslimanska inteligencija kakonikada vl5e u br-rduinosli ne bi bila zavedena iprevarena. Alah r-17.5.

Zeli slobodne intelektualce koji nece biti rli6ije sl<utono5e ncgtl ct--

se samo pokoravati i robovati iskljucivo Li samo Njenlr-r. Daklo Sve-

viSnji ne traZi reZimsku,inteligenciju. On ka2e: "A Alaha se boieod robor.ra Njegovih udeni.. (El

- Fatir 2BJ

Muhamed a. s. ka|e: ,Naudniku koji istraZuie, pa pogrijebi,ima iedna nagrada, a ako pogodi irnaiu dviie nagrade". lsto tako Ala-hov Poslanik lasls rNajbolji medu mojirn sljedbenicima su uienjaci,a rne€lu njima su najbolji oni koii su u milo,sti najSirokogrudniji. Pa'

6

zito, Alnh ce oprostlti udenjaku cetrdeset grijeha, prije nego nezna_lici sarr"lo jedan grijeh,<, Taberani. Ogromna snaga i energi,ta se kri-j. rr rrrrrslimanskim intelektualcirna ukoliko budu robovali samo Ala_lrrr i rri!<orn vi5e. Alahov posiariik za jedrrog takvog intelektualca ka-./o: D.ieda* jeelini u*enjelt je jaci u borbi protlv iejtana od hiljaduasl<c ta".

Po slovu Kur'ana isunneta Arahovog posranika musrimanskrrrr;r:rrjak moze se svakom protiivr:rijediti osim Alahu i Muhamecu a.r;. oc1 ucenjakovog ucenja je jedino starije ijade "Lailahe illellah Mu,harnedurresuluilah". Prema tome, nema- sisiema i vlasti koja moZebiti iznac nauke koju prati vjera u Araha. Anarogno tome, nau6nikrre dezne za vlaSiu, jer ima ne5to vrijednije od ioga, a to je nau_ka Diivirc je to razumio nas uvaZeni islamski ptuunik Nun,;n ibnisabit. Naime, njemu je harifa Harunur Rasid ponudio duZnost vrho-vnog kadije. On je to vrlo glatno odbio. potom mu je halifa na_redio da prihvati navedenu duzrrost, zaprijetivsi zatvbrom. on jena to odgovorio: "Lakse mr je nositi i brenre zarvora, negoli tudelrakkove na svojoj du5i". OtiSao je u zatvor itarnnujuci jeclnog da_rra je na zidu ielije ispisao: "Laiiahe rlllelah Muhammedunreuluilah",le sa silzama u odima kazao: "za ovo je vrijedno roditi se, raditi,iivjeti i r,rinrijeti". Prema tome, braco Muslrimar-ri intelektualci, vasejedino i pravo mjesto jeste u lslamu, jer iete jedino biti u njemuslobodni. svima nam.ie clobro znano cia bez p-r-ave siobode nemaobicnog graclanina, a kamoli intelektualca.

7-a kraj da pokuda* sa*r. da pojasnr;nr fenomen nrerlranretakod \4uslrnrarra kojeg su nasi neprijatelji kroz istoriju zlorabili izbog toga Muslinra^i u posljednjih stotinu godina stradaju vei tre-di put. Jednonr p'ilil<om *i rnoj jedan poznanik nemusliman rece:'N/lrrstai'a, vas narocl je si-rrii5e nrehal< i sarnilostan*. odgovorio san-rr.nu: "Mi smo takvi ne zato Sto smo Mr-rslimarr!, nego Sto smo seoclrotjili od vjere lslanra. lstina je da l\duslirnani moralu bliti merha-rtielli, ali prema kome? eujrno sta o tome kaZe Kur'an: Muhamnleclje Alah,rv Poslanik, a njeEovi sljecltrenici su strogi p'ema nev!erni-cima, a similosni neeclu,sobom". (Suretul _ Feth 29). Mi ,ro,,.luialost, trili samilosni prema svojirr neprijaterjima, a strogi idistan,cirani prr:rna braii rtrusrimanima. Htjer,i smo da promijlnimo AIa-hovu rij'i;, n On to ne clozvoljava, jer Njegovi zakoni nisu poclloZnrpromjerritrna. Alah dZ. S. kaie: "U Alahoviln zakonirna, ti necei ni-kad naci oclstupanja.. [suretul -- Fatirh B).

l(r-oz hist'riju su nestajar,i mncgobroji-ri iiarodi, a rJo pr.omje-rrc-'Alaliirvih zal<,rra rrikad nije doslo. prenra torne, braio Muslimarrr,lko lcli{r: ol)rjtilri rt.uviin prrrsIt.rrirra i protjerati nepri,jatell;r sa

svojih ognj,iSta, ujedinimo se u jcdirn front, prigrlimo jedn'i druge[<ao roi{enu braiu, prihvatinro sc ttaicgl Llzvi5enog Kur'ana, z-atra-

Zimo od Alaha oprost i pobjcclir sir;ttrtt<,r lrect; izostati. Napojinro sesa vreia koje nije zagadettct i otr<lit t;c ttits;tt snagu uvaZavati ditavsvijet, a nece poigravali sit ttatttir l<ito tttai;l<a sa, polumrtvim miSoin.SvevriSnji u svom Kitalltr l<it2c: "Mi vam knjigu objavljujemo u ko-joj je slava vada, pa zaSto se n() opametite". (Suretul

- Enbija 10).

Professr Kabil Velijagid

HISTORIJSKI OSVRT NA KORIJENE I RAZVOJMUSLIMANA KAO NARODA NA PODRUE.IU

MAGLAJSKE OPCINE

Danas, vi5e nego ikada ranije osjeia se nuZna potreba da sei nauino i popularno razjasnri, i u prvom redu musrimanskim masamaprezerrtira komplel<sno biie Bosanskih Muslimana koji, vei tredi putu posljednjih nekoliko decenija prezivljavaju genocii na nadin naj-gnusnijih monstruoznih metoda unistavanja kakvo sv,ijet skoro i nepozrraje.

Bosanski Muslirnani u petstogodisnjoj etrrogenezi svog origi-nalnog nacionalnog subjektiviteta, bili su svim 2ivotnim nitiina ve-zani za ovo podnebrje. prozeti dubokim osje6ajem rodorjubrja onisu kroz vijekove n jegovali humanistidku svijesf o zalednickom Zi-votu sa svojim kornsijama gradeci sa njima zajednidke vri,jeclnostinraterijalnog ri kulturnog Zivota.

Ne samo njihova prodlost nego i sadaSrrjost bile su usirrje-rene na izgradnju zajedniiStva u jedinstverroj, nedjeljivoj i 5ls5r6_noj Bosni i Hercegovini. Drugadija BiH ne moze rri uiti it<o zeii clalrr-rde zemlja pravde, mira i sretnog svestranog razvitka. sadaSnjaoruzana borba Muslimana u BiH protiv ne.apamce'..,e agresrije, vr-hunsl<i je cirr otpora snagama srpskog rracionar

- sovini2mu to.lusu r-rvijek teZile i teZe fizidkom uniSterrfu i asimilacriji Muslimana.U na"etnuto,-'-'', bezdusnom i bezobzirnom ratu Musl,lmanu B,iH su1-rroteklrh devet r-njeseci dali ogromne zrtve, nezapamcene u historr-ji covjei;anstva. Stoga je rat sto ga danas vode Muslimani uistinuosloboclilacki rat -.'- za bioloski opstanak. on kao takav mora uspije-

ti jer su na na5oj strani pravda i sve rrapredne snage svijeta, kao,i jedinstven stav islamskih zemalja.Naziv Bosanski N/luslinran (ili BoSnjak Musliman) ozna(:ava

JuZnog slovena israrnskc vjr;roispovijesti kbli se etnicki'ruruio n"podrudju BiH isancr2aka. T.ritorilarni okvir se etnidkom ofornrrje-nju Muslirnana (Bosansl<,rJ jozika) b,io je pa5aluk Bosna '- nastaona .prostoru srednjovijok.vrrr., ll'sa'sl<c drzave u doba Tvrtka I txlvstoljeiaJ. sve do 1t37{J. r1r<rirr. r s;rst.vu pasaruka je bio i Novopa-zarski sandiak ist,r;;r s. r;irrrrrz:ri;r<i rtlr-rsiimani sriratraju ruriuun,n.dijelom bosa'skih Mrrslirrrirrrir. orrr.Jl.rski Muslimani su etnidki pot-puno srodni ostalirrr M.slirrrrrriilr;r isrrratraju se dijelom rnuslimans-kog naroda.

Korij<,.ni, p.rij.kl', rrirs[i_rrrirk N,4rrslirrra'a vezan je proces Si-renja lsla'ra r.ncdu Juzrrirrr slr-rv.rrirrrir,.<llavnom od vrenrena padaBosne pod tursku vlast,'r463. , rnarla sc Batkan susre6e sa lsia-mom u znatro ranijem periodu. Tor< crrbrovorjnog preraska na rs-lam i razvoj muslimanske popuracije rnogjuce je egzaktno pratiti naosnovu popisa stanovnistva, mnooobrojnih katastarskih deftera ko_ji se objavljuju rrarodito rrakon DrLrqoll svjetskog rata, kao i u onintkoji jo5 nisu objavlje.n,i, a postojc i cuvaju se kao svojevrsno svje_dodanstvo o postojarrju i opstojarrju jed.o-q specifidnog naroda. sire-nje lslarna u istocnirl .blasrirrra Balka'a je praieno brojnim imig-racijama Tural<a, dotre rr zalradrrirrr crijelovima posebrro u Bosni, rs-larnu masovno prrilazi dontar;e - slovensko stanovnistvo.

Na osnovu brojnirr rr.krrrnenata je r-rtvrcreno da je u bosar-sl<om sandZaku vec u prvirr crecerrijama turske uprave sirenje lsia-ma bilc veoma izra2eno. pror'a poznatom turskor.r.r istoridaiu Bar-kanu vei 1520 -

'l 530. qodirrc bosanski sandzak je brojao 16.935rnuslimanskih donraiinstava, naprenra 19.6.l9 hriscarrskih (katoliikih,i pravoslavnih). Tokom vremena muslirnanska populacija bila je joSmasovnija. Tako je u XVil vijeku, .a osnovu deftera, u bosanskomsandzaku bilo 3'4 Muslirrana od ukupr-rog broja starovnistva.

Masovno Sirenje Islarna u Bos'i objas'java se cinjericom dasu pripadnici "Crkve bosanske. (patareni ili bogurniliJ rrajbrojnijidio tadadnjeg stanovniStva Bosne, listom prcla z-ili na lslarn. Feno-men bogumila nije dovoljno istraZen, ali se zna da ie to bila oua-listicka crkva koja n'ije podizala vjerske objekte, bila je sironras-na i iz svojilr redova je birala naj'Tudrije koji su bili tur-nadi obre-da id'irektne veze iznreclu dovjeka i Boga. To je bio "Djecl" ili "DlD",crkva je dijelila sudbinu naroda, b,ila r.nu je bliska i-nije oduzinralazemlju niti trazila desctiru. Irrkv'rrrisljenje zastupao je jos 1624. u-ceni vizitator Masarcchi. [)osto jc l(ralj romas nasilrio prisilio svr:-

lrl

io porlarrike pripadnike crkve Bosarrske cra prime katoridku vjeru, otortre kaZe Masarechi "Vjerujem da su se mnog,i sjecali krivovjerjaIbogtrnilstva) i zbog.toga biri srabi u vjeni (katorickoj) pa su priil-k'r'clolasl<a Turaka rako preraziri na Iira'r da saduvalu'svoju slo-lrodu".

i)i fanje porijekla Bosanskih Muslir"nana ne moZe se po;jeclno.,staviti samo na ovaj aspekt, ono sigurno obuhvata i druge bitneelemente 'i rnomente koji su uticari na sirenje israma. siiurno jeda pripadnic! i"crkve Bosanske* nisu svi iodmah predil na Is-ianr. Jedan njihov broj se povukao ispred Turaka u Dalmac,iju, i na

'toke. sigurno je da su na rsram prelaziri i pripadnic,i kaiorican-

stva, pravoslavne vjere, kao Vlasi i sve je to teklo do kraja)iVil vijeka, dok su kasniji prerazi manjeg obima. prerazak doma-ieg stanovniiStva na lslam bio je sigurno uslovljen i drug,i{m raz-lozima kao Sto su oduvanje posjeda ipovlaScehog poloZ-alai vla_s'rele (sitnrr isrednje plernstvo, dok krupno likvidirano sa dolas-I<orn Turs[<eJ, bolji materijalni polozaj seljaka (oslobodenih feu-dalnjh obaveza) i zbog toEa 6itava sela napu5tajr.l "Crkvu Bosan_sl<ur", te veia politidka prava. U te uzroke treba ubrojati li idejnesrodnosti izmedu bogurnilstva, odnosno srocjnih religilskih udenjasa lslamom" Jasno je da pitanje direnja Islama joS nije dovoljnoiasvil'etljeno i zbog toga Sto je dosadasnja istoriograf,iia namiernoovonr pitanju posveiivala rnan je paZnje prije svega radi potiski_vanja nacionainog parnienja Muslimana. Otuda i ovaj skup imaiccian bitan zadatak da obezbjedi da se u narednom periodu uoininral<siiralan istraz'ivacki napor u osvijetljavanju korijena Musiima-na.

Sirerrje Islar.na nije r_r Bosr-ri podelo istovremeno u svirn nje-rirrr dijelor,rima. Prva etapa desira se jos prije osvajanja MehmedaIl FaLiha u bosanskom krajistu, da bi poslije oivalanja Bosneona zairvatila kraljevske zenrlje {centralna BosnaJ, a z.alim i osta-le oblasli.

NaS Nl1aglaj susreo se s Turcirtra neposredncl nakon prvognjegovogl pominjar.rja 1408. godine u povelji hrvatsko_ugarskog kra-ija Sigisrrrr,r'da. Naime, vec 1415. g;oclir.re Turci se pojivljujr-r predDobojerr kao saveznici Hrvoja vukciia, poslije paoa'eosn'e taor.podrucje od Vranduka do TeSnja iDoboja nije odmah ukljucenou sastav [rrrskog carstva. Tu je formirana vazalna tampon driavar;:nrerlu jajar:!,e r s:rebrenidke banovine.

lt4edr-rtirir, vei j,:185. godinr; u prvont;top-isu l:osanskog san_rr2altr slrorrrirrjc se rrahija Maglaj zajedno sa ozre;nsko',., nuiiiJo,.r.od larla cc irvrljc podeti intenzivniji proces prelaska na isiarrr.

11

U toku XVl, XVll iXVlll stoljeia Maglaj injegova nahijastalno se razvijao kao znad.ajan vojrri Iposebno), pr.ivredni i kultur-ni centar. Za cijelo to vrijeme (uglavnorirJ je bio Ll sastavur te5anj-skog kadilr-rka. U XIX stollcctr l\/aglaj je bio isanr sjediste kaclilu-ka, odnosno mudirluka Isrcz).

O razvoju Maqlirja l<iro l<rrllrrrrrorl centra najarg;r-unentov;rtijcgovore postojei,i arhitt:l<torrski olrjckli isporrrenici. Po sverrru su-deii najstar.ija nracllltjr.;ka tliarnijrr ztr l<oju se ne zna kada je po-dignuta jeste Sukija Ii:aru;ijskir) rllirrnija pod gradom. Ona je rnr:glada posluZi l<ao botlorrrolj:r vojrrit;irrrir tvrclave igraditeljinra veie-ljepnog objel<ta l(rrrsLrrtrli rliirrrrijo. 1o jc svakako najznadajniji spo,nrelrik l<ojeg je Tursl<ir oslirvill nir poclrrrcju rnaglajske op5tine I

jedan od najzrracajrrijilt i najljclrsih irrlritektor.rskih spomenikti izturskogl perioda r-r naSoj drZavi. Nije pozrrata gradrrja ove dZamrje,ali je po svoj prilici sagradena u drugoj lrolovici XVI stolje6a. Posvojim proporcijama tlunara ove dZanrije spada rnedu najljepSaminareta u Bosni iHercegovini. Prenra natpisu l<oji idanas stojina dZarniji kaZe se da je opravku izvrSio sr,rltan Abdul Azis u pe-riodr-r 1867 68. godine, a graclitelj clZamije iz ternelja prema tornnatpisu je Gazi Jusuf pa5a rorlorn iz Maglaja, Dneka ga Alah spasesvojom milosti." Prema do saclir saduvanonr predanju nad ulazon'ru KurSurnlilu rrekacla jc staji'rllr ploca isa pozlaienir.tr slovima) ko-ju su vojrrici Euctenit Savojskoq odrrijeli sa soborn u Bec kao rat-rri trofej. U l<rugu cllarrnije rr;rlerze se rnnoglobrojni natpi.si sa rri-Sarritna istakrrutih Maolajlija. NiSani ovog groblja, kao uostalom i

svi etnografski sponrenici Maglaja, pokazuju nam da je u ovomgradu bilo vrsnih kaligrata, kao irnajstora u l<lesanjcr niSana. Na2alost, mnogobrojni spomenici rr naSem krajr-r racleni su od ka'ne-na pje5dara, pa se veoma brzo ruiniraju i rratpisi oSteduju atlnos'ferlijama. lzgradnja jednog oval<vog monunrentalnog vjerskog ob-jekta u Maglaju, sasvim siqurno ctovori o znaiaiu ovog grada, adZamija je dobila irre po olovur koje je prel<rivalo kr-rbe nrinareta(olovo -- turski kurSum).

U migracijama stanovlriStva izuzetno l)r.llo sLr doprinosil! ra-tovi koji su vodeni sa Austrijorn krajem XVll ;i u prvoj polovrriXVlll stoljeia. Jedan dio stanovniStva nakon trirskocl qubitka:lucii-ma, Ugarske i Slavonije povladi se prema Bosni i to su uglav-nonr pripadnici islamske vjeroispovijesti (potornci nekadaSnjih Bo5-njaka koli su i osvojili te krajeve). U svojoj studiji "Ozrenci i

Maglajci" dr Fllipovii istice da su najveca naseljavanja Ozrenabila sa podrudja Hercegovine iCrrre Gorc ito r-r posljednja tristoljeca"

1',Z

Nni'; jc Mlqlrrj zn vi=ijn'r-rc trrrsl<c vlnrJrviric clrcl riiz islui,irtr-tih drZavnika. Prije svega,'istice se Kalavun Jusuf pasa Budimlr.la,br-rdimsl<i vezir i graditelj Kursumlije. Najistaknutiji Maglajlija ovogperioda je bio Fazli - pa5a Maglajac, osnranlijski vojskovoda, na-

'njesnik u Anadoliji, a 1647. godine je i komandant mornarice (kapu-

dan pa5aJ. Za vlade Mehmeda lV bio je namjesnik u Tem,i5varu,Budimu i Bosni. Namjesnik Bosne je bio u tr:i navrata. U Maglajuje ostavio zaduzbinu - dzamiju (Fazli pasina d2amija), jednostav-na graelevina manjih dimenzija sa drvenom .munarom, a u Cari-gradu je ostav,io saraj "Hiljadu,i jedan stup(. JoS jedan Maglaj-lija je dosao do duZnosti bosanskog varije. Bio je to MahrnudpaSa valija bosanski od 1621 72" gocrine. Sefere pasa rocrom izl'tnaglaja, takoder je bio valija Bosne lTOg 10. godine. lbrahim * pa-5a NovoSeherlija je bio namjesnik Egipta 1595. godine, a bio jeiveliki vezir. U svom rodnom rnjestu je u prvoj polovini XVllvijeka sagradio dZamiju. Murteda paSa Novodeherac bio je vezirlrr.rdin'rski 1625. godine. Porcd niza istaknr_rtilr sup;raelana, navesiujcdno ime - covjeka koje je stvarao znatno kasnije, koji nije niotlrzavnik, a to je Edhem efendija Murabdic, jedan od uetikana na-$ccl grada. Na Zalost, o njemu donedavno nisnro mnogo znali, jerse r5lo za tim eJa zariranje bosanske kulture od starog sistema, stojr: imalo za cilj zattiran)e Musrinrana kao naroda i ponistavanje nji-hovog istorijskog pamcet.rja. Edhem Mulabdii, naS sr-rgradan,in ,1ejedan od najvecil-r knjiZevnika BiH Muslimana, pisac pivog roma-.a kod Muslimana. Njegova proza s jedne strane, izvire iz narodnopripovjedackilr trad'icija, a s druge strane, svodi se iprimjenjujer;r akiuelnu problematikr-r drustverrog i kulturnog razvoja BosanskihNllrrs;lirnana na razn.redi dva vijeka, l<ao ina raznredi civilizacija:lrrr :;l<c i austrougarske"

U svom daljem historijskorn razvoju, l,,4aglaj se ponrinje kaolr;rlr.lurija i to prvi put 25. novembra 1253. godine do ,lg35. grrdi-rrr: k;rtlll je ova institucija ukinuta. Za vrijeme upravljanja Bosnorn,rl :;l'ilrro Abdr-rl pase Defteroviia, izvrsena je opravka vise utvr-rl.rr1;r rrrt-'rlrr kojima je bio iMagrlaj" lnspekcija ra delu sa bosan-:,1(rr rrr:irrrarom Hasan agom 13. 2. 1782. godine k0nstatovala jertir lrr:lr;r i,'vrsiti popravku pet kLrla, pet karar-rla i da treba graditlIr;u rrt;rrrrr. l),1rravka je kasnije izvrsena i to je bila prva po"pravkarrurr;lir;:rl<r: tvrrlave. U Maglaju je u to vrijeme bilo 500 vojnika kojisrr rl.lriv;rli rr:rlovrrr.r plaru. Zna se da je nakon drugog prodora Aus-llijlrrrrrr:ir, iz Mrr<ylaja otpremljeno 125 vojnika i vise buljubasa kodl(lirrlrrrc clrijt: s;r: vodila borba sa Austrijancinra. Tako 1e tezo. go-dinc'rrrir<llirjska l<alletanija otpremila u rat protiv Rusije 72 vojnika.Posljednji rrru<rlajski kapetan je bio Emin kapetan, pristalica refor-

13

nri Husein kapetana GradaSccvir;it izr,rI ttvtttl ;trlzttitIoc1 lttlst.lttskoi.ljr-rnaka Muslimana, sada Lr pjosttt:tttti.t opJov?.r)o-c; iza kojeg r-t na-rodu,i dan danas vlada pozitivno rrtiSljerrje u vezi bucienja rraci,r-nalne svijesti" O tome govoro i clitttits prisutni nazivi kakvi si-t

kapetanova voda i kula, kiro,i r.;rrvrro l<apctetnovo u Uli5rijal<u. Pos-ljednji maglajski kapctan ic ur))ro 1lll3'/. clocline i njegov brat jebio Uzeir beq prvri rnirtllrrjr;l<i rrrrrsclirrr (sresl<i nacelnik). Njegovipotomci su bezi Uzcirllt:t;ovir:t.

Aktivnost ljttdi rrr;rrylirislcoty l\r'iriir od prvih pocetaka, pa cio

sredine 19. stoljcr;ir lrilir jt: tr;tnicrr:ttir nlr poljoprivredu i sitne za-nate. Tek negdje oko 'i tJ{i0. i;ttrltttr: l<;trllt su Austrtijanci podeii cia

eksploatiSu Surnc rlr Ozrctrtt, jirvllirjrr st: prvi ltodeci indurstrijaliza-cije na naSenr prostoru. [J lttrskorn 1lt:riorltt sc intenzivno razvija-la trgovina irrrirrllajsl<i brtzrrr sr,ijt:tlortt (ttltttlrr srijeda u lVagla1itije bio stjeciSt<,'prodajc i l<tt1t<lvittt:. O<l z;tn:rlit posebno se istidtt:terzije, pekari, kovzri;i, samarcl2ijtl, t.ltrrttiori, lr.rrtrrrdzije. Neophodrtipribor kupovali su kod rnaglajskih trllovat;a l<oji su vr5ili nabavkeiz Sarajeva. Novi Seher je bio pozrtat po ltroizvodnji kosa za ka'Senje trave, a ove kose sLr se posobtto clol<azale r-r brdskirn kraje-vima, kose koje su blle na daloko pozrtate kao 'novo5eherke" i

ko5tale su podetl<om ovog stoljcr;a jr-'rlitrt zlalni dukat. Maglaj je, uzTrebinje, Pocitelj iGradacac slladao u gradove gdje je sahat kulabila u sastavu tvrdave. Maglajski kraj je imao dosta hanova, a u

samom gradu Delibegov hart i lran u vlasniStvu Ahmet-age Vellbe'goviia, oba na desnoj obali rijeke Bosne. Bilo je viSe hanova smje-Stenih uz tadaSnju trasu puta Sarajevo - Brod. Saobra6aj !e blcnerazvijen, a sve do dolaska Austro-Ugarske putovalo se volovskinlkolima. Od Sarajeva do Broda putovalo se 46 sati iMaglaj je bio

jedna od usputnih stanica.

O sudbini Bosne iHercegovine odludile su velike sile nil

Berlinsl<om kongresu 1878. godine. Berlinskim ugovorol'lr je rijeSe-

no da Austro Ugarska zaposjedne BiH, a okupacija je pocela 29'

jula 1878. godine. Austro Ugarska vojska je naiSla na Zestok 'ptpor-Muslimana, kao isvih onih koji su braniii cast islobodu i'domo-

vinom osjedall BiH. Posebno se na5 Maglaj istice u pruZanju otpo-

ra okupatorlt, a sluaaj otpora Maglajlija je bio prvi sluIaj orgairi-

ziranog otpora u cijeloj BiH.

Broj muslinranskog stanovniStva Lr bosanskoill paSalLlku zlrii-

tno se mijenjao. Dok je u XVlll stoljecir, kako je vec reccno, lnLl'

slimanska populacija bila dalel<o najbrojnija, r-r kasnijim vretnetritr.ibroj Muslimana je podeo opadati . Tonre su doprinijeli veliki rato-

vi (u kojima su udestvovali iskljudrivo Muslimani) iteSke poSasti

l<uge, koje su opet pogadale gusto naseljene gradove [tnahotn na-

14

scljr-'i'ri Mtrslirnanirni.r). N1.rn1r'ro velike posljeclice ostavio je velikir at 1083 - - 1699. g,Jcdine, kada je za vrijeme provale Eugena Sa-vojskog i na5 Maglaj opusto5en. lsto tako i te5ke ,posljedice os-tavila je i kuga 1813 - 1817. godine kao i ratovi u Srbiji s podetkaXIX stoljeia. Tako je prema popisu od 1850 .- 5j. godine u Bosnibilo 424.000 Muslimana, odmah poslijb okupacije BiH od straneAustro UEarske dolazi do najjadeg pokreta iseljavanja Muslimana,kada je iseljeno u Tursku oko 160.000 Musl,imana. Masovno je ise-ljeno u Tursku i 1882. godine, poslije ustanka u lstodnoj Hercego-vin'i, 1908. poslije aneksije i 't 918. godine poslije stvaranja Kralje_vine SHS. Sve je to dovelo do promjene r-l einidkoj strukturi sta_novniStva.

Petstogod,i5nje prisustvo lslarna na Balkanu,izvrSilo je snaZ-ne uticaje orijentalne civilizacije, narocito na Muslimane u Bosni,kao i u drugim republikama i pol<ra.jinama biv5eg jugoslovenskogprostora, ali isto tako ina nemuslrimane. privladnost orijentalno -- islamske civilizacije proizilazila je iz iinjenice sto je donosila: vi-Si siandard Zlvota (stanovanja, narnje5taj, noSnja, jelo, higijena ri

slicno),5to je prilagodena potrebama 2ivota (arhitektura),5to jeclonos'ila lagodnost (rahatluk), nove potroiadke potrebe (kozmetika,nakit, kafa, duhan), po svom odnosu spram prirode (njegovanje ze-lenila, cvijeia, kulta vode - Sadrvani) davala maha ma5ti (pridc,legende i njelna poez,ija ri sevdalinka].

Narodito snaZan utjecaj orijentalno - islamske civilizacijerrrr biv5e jugoslovenske narode vidimo u brojnim turcizmima (jezik).ll rjecniku turcizama orijentaliste Abdulaha skaljiia registrovalro1c r;irl< 6.878 pojmova sa 8.724 rijedi orijentalno islamskog porijekla.lrrr;r;rrr;i u vidr-r da prosjedno obrazovan covjek ima znatno manjilrrrrrl rijedi, to je ditav jedan jezik sadrZan u rijecima koje su zan;ri rivo postale najnornralniji matern.jri jezik. Banija narodna no5-r1;r rr jrrryoslovenskim zemljama bila je sasvim orijentalnog tipa. eaklrr r Vrrk Karadzic proglasio fes nacionalnom no5njom. orijentalno

r:;l;rrrr:;ki utjecaj osjeia se dak iu crkvenom graditeljstvu, cr-llvr:rr,rrr rlrrrrjestajlr i prednretirna u uvezLr i ukraiavanju crkvenihlitrltryrr rlrl.

I rr;r rr;r:;crn podrudju mi bosanski l\4uslinrani Maglaja imamo binlerlir r;c rlir:inro i ltol<aZemo svijetu naSe l<ulturne vrijednosti kao 5tosu lvrrl;rvir, rlz;lrrija Kr,rr5umlija, ostaci vodovoda, kanalizacije, De-libct;rrv lr;rrr, t;ijr:li carSijski kompleks Zar je onda dudno daneprijirtclj ul)r'ilvo lta ovom terenu desne obale Bosne uniStava sveSto strignc, jcr sc tinre udara u samu du5u muslimanskog naroda?

15

Obaveza Bosarrskih Muslinrana intclcktualaca Ll ovorn clrama-tidnom trenutku za na5 narod, kad nam prijeti bioloSki opstanak -

- da dvrsto zbijemo svoje redove, da se joS viSe okrenemo svotttnarodu, da udinimo sve za odbrarru nam lijepe domovine, sve za

pobjedu nad agresoront zit l)ro(tres i prosperitet na5eg naroda.

16 li

DZelal lbrakovi6, profesor sociologije

Emancipacija, pretpostavke za otvaranje perspektiva,putovi izlaza Muslimana -* ratno osvjeiiivanjeNa podrudju maglajske opcine, ako se izuzme ova posljednja

cs;l<alacija sukoba, koji bi se mogli samo uslovno nazvati meclu-rracionalni sukobi, mi smo godinama suodeni sa laznom slikom osrlidnim medunacionalnim odnosima, a da je tako govori i jednaod izjava znamenitog denerala Mladiia, koji ce poput svog preihocl-rril<a DraZe Miha;ilovica zauvijek ostati upamien kao ol,idenje sa_rrrog davola, odnosno Sejtana. ovaj cfeneral je u razgovoru sa pred-slervnicima HVO (citirano u "Globusu") izrekao na upit zadto selrrko divljadki granatiraju gradovi kao Sto su Maglaj da to nije za-lrrirjavajuce, jer tamo je ionako previse balija. ovaj oficir jos izlit.vsl<og Skolovanja akademaca izraslih na teorijama oNo I oszrlr lrrirtstva ijedinstva je time izrekao svu satansku sustinu pla-ilil rno(l uniStavanja BiH: uniStiti balije, poturice, mudzahedine, un,is-lili rrjilrovu ekonomsku ibiolosku osnovicu isa ostatkonr se obra-r:rIr;rlr jr.'dr.rostavno pretvarajuci ih na podetku u grac[ane drugog rc.-rLr IMrrslinrani su Zidovi ovog rata - cigani i tretiraju se najdesceliiro Ir;i lrrtalice). Pogled kroz istorijsku prizrnu iskrivljene svijesti:;r1,lil<rrr; rrirr:iorralnog biia uvijek je zasnovan na mitovima i legen-rlrrrrr;r k.rj. rrajobidnije izazivaju zal<rvavljene odi s kojima hordettuttrijrrl<;r rl;rrrirs tumarajr,r od Bijeljine, Fode, Bosanskog Broda, pre-ko llor;irrl;l<c Krajirre, pa do Hercegovine dineii nevidene zlodinel<ojc olrir;rrrr rrrrrlilaze inajtamnije strane ljudskog uma. Sama po-rttisirrr rlir jt: zivot rr Bosni danas najodvratniji horor film uzivo izwzivtt jt',tu kojir se linr vi5e povecava kada se zna s kakvom ravno-dLrsnor;rr s() lo l)osnratra u Evropi isvijetu. Evropa opsjednr'lta svo-jitn laZnirn rrrirotn iprocesom vlastitog ujedinjavanja kao da ne

prinrjo(')uic (lN sc l(ailcc)roclcni l)r'ocor;i InSizacijo (loSilvfljr] u sflnroi]1rrjerronr tl<ivu postajuci prijcIrrjrr no silr)lo rrjcrrtrrn tnirrt nego iop-Stern miru naSe civilizacijc: l<ojir s;c lrribliTava razmedi dva mileLii-juma. Poku5ao sarn da;lrillrcrnnjrrci se za ovo pronadem sltidtreslucajeve zlocina u svjelsl<oj povijr:sli, ali ovo Sto se deSavalo uBiH nadilazi i mengel<-rvsl<r: rirtlriorricc i nraStarije markiza de Sada.Opsjednutost sobor.rr i vlirslilorn rrovoclnorn istorijskom snagonrtemeljenoj na razvijarrjrr polricrlnir;l<o<y ttrentaliteta mogla je satmoda u tom narodu dolrilc polvrrlrr kroz rrrristavanje navodno najsla-bijeg citavog jednrlrl rrirrorlrr. Io r;t: orlrrosi, traravno, na muslimanskinarod kojem je prc.tlrotlno porrrrrlcrr lal<ozvani istorijski sporazum skojim bi muslinlr)r)sl(i n;rrorl pol.;liro sirrri;cstrik u zlocinu nad Hrvai-skonr iko zna rlo l<ojcty rrovol; irpt:lilir rrczajeZljive beogradske a2-

daje. Naravno, poslijc lri kiro svirl<i tlolrar slttga loieg gospodarai sanr doZivio isttr strrllrintr rrrriSIr:rtja. [3lit;l<rig je trebao da r-rni5tisve 5to je mLrsltirrrirrrsl<o itako sc ist<-rrija potrovila sa svim tra-gidnirrr posljedicar)ri.r uvocnrrirn'darras za suvrerneno naoruZanje.

Muslirransk'i rrarod ocl ocllaska Turaka sa ovilr prostora doZivlja-va poniZenja i postavlja sc rr infcrionri status razvijajuci kod tog na-roda toleranciju pa ipraStrrrrjc ivlastitirn krvrricima. Od prisilnogi dobrovoljnog rascljavarrja rkrlasl<orrr Austro Ugarske, stradanja Lt

prvom svjetskom ratu i rrirroiiilo po rrjegovonr okoncavanju kadase sav bijes "pclbednii;kc" srpske vcljske sru6io upravo na na5 na-rod irazvlaScivanje navo<lno0 begluka'i nasilno uzimanje zemljekoja je po prirodnonl pravu pripadala Muslimanima postaje vlas-niStvo mahom Srba. Takr-r je stvorena nacionalna, svijr651 Srba dase sve moze nasilnirn putcnr oduzeti iond,a to pretvoriti u faktickostanje zakonom, ustavonr ili necim drugim. Tako se srpski posjedposlije svakog rata Sirio ivaljda je tako i sada za nezaie?liive ppe-tite srpsko-crnogorske soldateske u ovom ratu.

Kada je rijed o maglajskoj opcini postojanje Muslimana kao na-

roda je istorijski cin koji se desio vec sa dolaskom Turske na ovo po-

drudje. Nisu poznati pol,iticki procesi, odnosno u istoriografijl nisu do-voljno osvijetljeni, iz razumljivih razloga, jer se Zeljelo o Muslimanimada prikrijr-r sve bitne dinjenice kako bi se potisnula nacionalna svijest i

zamijenila sa jugoslovenstvom, ili srpstvom. lstorijska nauka se takostavila u sluZbu tekuce politike prenebregavajuci 'istorijske cinjenice i

od svojilr poturica stvarala mitske junake, dok su pravi muslimanskijunaci uglavnom bili ona druga negatrivna strana. Marl<o Kraljevici njegov konj Sarac su poznatiji od svih srednjovjekovnih junaka

a namjerno se minimizirao utjecaj brojnih musl'imanskih predstav'nika. Tako je Markov konj Sarac uSao kaskom u iistoriju prije sviitintelektualaca, narodnih heroja imudraca, kao icijele jedne kultu-

lo

rc 1r[cl'irrjorrr)(J stilrfi kojCt; je izrranrr:r'ril.i (ielrl ocijcrrio kaei vi hu-rrrc i;itajurci "Onr<lra i iVlerrinrrr". on.icr i Merirna i nepozr-rati prjcs-nili i;r-r potisnuti pod navalom raznih braca Jugovica, Vuka Branko-vica, Ljntice BoEdana, Milo5a Obilica ibrojnih clrugih SupermenaiBr"trnena sa tri prsta. o toj istorijskoj mafiji ikulturnom geno-r;idu na planu odgoja i obrazovanja malo' je redeno,do sada. rVLoidalri o to're vise mogli sudiIi zapisnici, jer se i slusanje starih sev-r.lalinki smatraio za muslimanskri nacion alizam. Jednostavno se el(-sIreirizam l<od srba imenovao za lijepu rijed iiberalizam, kod Hrva-lir se kao ikod Muslimana iSlo direktno u glavu, pa je to biolrrvatsl<i nacional,izam ustastvo, ali je trebalo rimati uvijek pokricesrpsl<og nacionalizma ihegemonije u navodnoj opasnosti od drugrh.lal<o je bilo, uostalom, u cijeloj jstoriji, jer se poslije svih veli_l<ih ratova srbija prosirivala kao navodna pobjcdr-ricka. Ta llezasitosti llrikrivanje vlastitog nacionalizrrra lorsiranjenr teze o navodnojrrtlrozenosti srpskog rraroda r-rvijek je u prvi plan izbacivala ili istorijskcpr:rvo precivodnice naroda ovog dijela Balkanskog poluostrva, jugr_r-:;lovenstvo, bratstvo ijedinstvo, pozivanje rra nralronr srpske Zrtverr svinr ratovima. To je uz veliku halabuku povoclom obiljezavanjalrill<r: na Kosovu dobilo obiljezje nacionainog programa sa znanrenitinrl\,4rr'r,randumom SANU na delu. To je, da tako kaZem, naudno pla-rririrri genocid nad Mr-rslimaniirna iHrvatima, ali sasvim sigurno i:;vilr nesrpskih stanovnika bivSe Jugoslavije. Tome se podredilo:;vr: od izuzetno priprenrljene propaEande, d,iplomacije koja jc,rilrrla navodno jugoslovenski irnidZ, a zna se da su diplomaciju ci-rriii nrahom srpski kadrovi, bai kao sto je isti slucaj i sa biisomri.vinskom agencijom IANJUG. velikosrpska ideja je tako izuzetnolr.rlodrro tle jer treba znati da cak i sa tvorevinama kao sto su:,lir;r Jugoslavija monarhisiickog tipa, bas kao ititovska Jugosla-vrrir rrisu odgovaraie kao tvorevine u l<ojima srpski narod nerna\,,(){:ililt niti stanovniStva, a o teritorijama da ne govorimo. Tako je

.liru,,r l)rotlv generala idenerala), kao irat u Hrvatskoj (artilje-r rt:,1\o r ;r,, vrrljivanje gradoval je bio tek uvod r-r jedan od najgacl_rrrIlr r;rr.vrr, l<oji je bio konrbinacija artiljerije, avijacije, specijalnelrrr::,;rrltl. r:;iltno fali atomsl<a bornba, pa da se ispuni cijeli ar_r,rrr;rl I'u1rl1r:r inapravljen od svih dosao u ruke najvecih ludakainrirrr;rl\;r li.ji srr qa uperili protiv vlastitclg susjecistva goloruko;1,rlolrr,rr;rrrr;r:rrr,ty i r:ivilizacijski priprernljenog cla r-rde u 21. vijek ili1..) L l;l,ljr:r:t:, il ,{) .l<renutog proSlosti i zagledanog u prazne san-t jrrl<c rrror;ri r:;rr-;r I ivara i misleieg praznom lobanjom raznih Gir-rirsrrnirrir, M.ljr:vir:rr, nekog kaplara cvijetina Todiia pomijesanucysa rnirist.rnr lrijclorl lrrkir itrosne kmetovske nepismenosti idugo-

t9

rjodiiinjccJ boravl<a sa slol<otn rr istoi ltosloriji. Obrerliin l<lrnjc i

rroZ kao oStrica koja briSe rlratticu iztttedu civilizacije iplemenskezarakijanosli postaju toternsl<i sirnboli tnracne rupe koja se pojaviiau velikom dijelu jednog naro<la isa tim se poniStilo sve od tolii(.rproklamiranih evancleosl<ilr i svr;tosavskih principa sa kojima .se

tako vjeSto manipuliralo ul)rilvo rr prriprerni svijesti cijelog jednognaroda srpskog da uclc l<rrtz rnrat;na vrata bezdana pakla na zemlji,zenrlji koja se od vajl(iltlit zvltllt Bostta ibila Bosna iHercegovin.rinikada takozvaner lJosrtir. Kirl<u rijct;i znamenitom biseru zemlje,rijeci Bosni, objasrrit'i rlir jr: t;rl<ozvatra l<ada su se u njoj dak i

zagri2eni potodari i brrllrri l<irl<vi stt Ozrettci ili Ozrenjaci znali smo-diti itako umodcn'i ovilt tllttir lrrliirirr je kao 5to bjelinu icistotumaterinstva, djevojaS[vir, prl.jajr-r njilrovc l<trirtde, lipacke kobre, oz-renske drmorrjo, a yl<-ltrta2u ittt svt'lsr<ltto I<ojekavke Guzine (izvini-te na izraztL), Ozreni Jorgartovici, fiacle Dokicl<e... Sve to, a kao dazaboravljaju Dizdarove nijeci da valjti irrjirna preko rijeke. Mo";-

da ce se njihova rijeka upravo zvati Bosna i poceti hucati svo-

iim lriljadugodiSnjim vodanra iobjaSnjavati irn za5to se zove up'ravo Bosna iSta je Bosna, a tr-r prictr valja sluSati igledati svt-t

ona tijela koja su Drinom plovila ijoS plove, obezglavljena, ra5de-redena, oguljena, obeSdaScerra, ali sa cistom duSom koja danasnrora da optuZi cjelokupnu navodnu sLtvremenu civilizaciju koja saustrajnom mirnocom postlatra danas kako se bez printjera tr is-

toriji uniStava jedan citav narod. Humanitarna pomoc kojr"r

nam 5alje ista na5a sr,rsjeda Evropa icijeli svijet samo su izlazza otvaranje ventila vlastite savjesti njihovih stanovnika koji ne

vjeruju da se to ba5 tako kod nas dogaela. MoZda iveliki diozaluclenog srpskog naroda upravo ne vjeruje onom Sto piSu r,us-

ta5ke* ,i "mudZahedinske novine", ili "imperijalistidki" "Die Welt",Sto govori i slikom obja5njava Skaj Njuz, Bi-Bi-Si... Uostalom, vla-damo danas pouzdanim podacima da je svtim Srb'irna zabranjenr;da slu5aju ili gledaju bilo Sta drugo osim onog Sto kaZu BTV Sr-bije, Politika, Srna (kod ovoga imena samo mala digresija *- na

osnivanju ove agencije laii cak je i jedna Desanka Maksimovii t-t

starim senilnim oduSevljenjima je bila Siroka u destitkama, videcisrnu kao pesnidku metaforu, a oni koji su destitke primali su pLl-

cali drZeii das ubijanjaJ.

Mora se i ovdje spomenuti da dugogocliSnje laino uljuljki'vanje u nenacionalnu ljuStr,rru Muslirrana povezano i sa nekirn ka-

tastrofalnim, al'i i programiranim greSkan.ra (programiranim od strir-ne drugih), a to je povezano sa navodninl nrerhametom i saburonlkao dvijema odreclnicama Muslimana bosanskog porijekla. To dob-

rodinstvo, pra5tanje, dareZljivost, strpljenje, dosljednost i dekanje

2A

da sr-rdbina odredi mjesto je nedostatak pravog tumadenja ovih od-rcdnica koje su se inametale kao n.ivo svijesti u svakodnevnom od-r;oju vec;ine muslinranskih porodica. Taj nivo svijesti proistekao izrlLrclogodiSnje ivjekovne prakse Zivljenja nije nikada uvaZavao izu-i;avarrje Kur'ana kao ishod,iSta ovih principa na pravi nadin. Da nerlovorimo, mada i danas treba to reci, da .Kur'an propisuje da Bogrrece promijeniti situaciju jednog naroda dok je narocl ne promijeni:;arrr, pa do toga da se sabur u izvornom tunradenju mora posma:-rati kao puna spremnost na ulagarrje najveiih napora i truda i pocl-rrodenje najteZih Zrtava u akt'ivnom otporu zlu i ,aktivnoj borbi zarlobro. To'izvorno tunracenje, mada sam se ja samo sluZio autori-rrra, koji imaju autoritet u ovoj oblasti iza sebe ne mogu rec,i da santpripadam ovim autorima, niti blizu dobrim poznavaocima Kur'ana eas.rrog izato ovu tezu nedu duZe elaborirati sa ovim pristupom, ali samosjetio za potrebno da u vrijeme ratrlo.J osvje5civanja Muslimana kaorraroda da istaknemo elemenat Kur'ana kao vrlo vazarr faktor osvjesiiva-nja i povratka iskonskim vrijednostima izlasl<a iz ljuSture koja se zas-rriva na nenacionalnom biiu bosanskih Muslirnana. Ovo podsjeianje nai:;larnskur dimenziju nacionalnog bica Muslrimana na prostoru Bosne !

llcrcegovine mora se danas u vrijeme rata u BiH objasniti ne kacislarnski fundarnentalizam jednog naroda nastao u evropskom okruze-rrjrr , a ne u ol<ruZenju islarnskih zemalja, nego na razmedinra civili-,,irr;ije istol<a i zapada. Sa svojirn ignorarrtskitn stavom suvrenteneI rrropa je prokockala izuzetnu 5ansu da jedarr europski narod prih-vrrlir kao europski, a ovako ispada da je bolujuii vlastitoj zabludiinepoznavanju prisiljena da pod pritiskom islamskih zemalja ovajprol:lem rje5ava. lni pol muke za Europu, koja je uvijek Balkan;rosrnatrala kao mistidrro plemerrsko leglo ili parafrazirajucii Krlezr_rrlrr je ovo balkanska krdrna u kojoj nikada nisi siguran kada ierrt;slati svjetla,i kada ie nozevi rjesavati medusobne zaclievibe,rrli postavlja se pitanje kako suStinu bosanskog Zivljenja ne zna-irr konr5ije i susjedi i kako to da su nesporazurni uvijek u funkcijirr.lcr: politidarske igre? zar ovo krvavo istorijsko,ili povijesno is-l,r.;lv'rije dovoljna opomena da se ovdje periodidno istor,ija po-rrrrvl;;r lrilo sa pucnjevima Gavrila principa ili nekog drugog-Crnog(,;rvrrl;r l<'rl sarajevskog aerodrorna kada je ub'ijerr jedan tihi Bo-r;rilir(: ll;rl<ijrr Turajlii. I u jednom i drugorn sludaju se sve de_r;irvrrlo 1rr.r:<l oi;irna uvijek prisutne evropske javnosti. Iu jedrromi rlrrrrlrrrr :;lrri:rrjtr se de5avalo dudenje, isdudavanje i klasridni te-rorizrrnr i irl<, jr: ikakva pourka iz oba sludaja to je da ovi pucnjer'irrrr)ryrr iztrzv;rti (l<irl<o se to jednonr vei desilo) svjetskr,r katastrofu.l)ir Ii r;c ir;l,ri1l lrili uciteljica Zivota ostaje na ehu Zeneve, pri.1,-:

$\/o(lir U r;vij0l;li Mrll;lirrLrner, kOji nrorajr_r pr0rr;rci svr.rjc pravo I.ricc

21

kao faktor koji nije viSe tnarllirralarr ine nrclZe se l<upovati sajednim opankom prije izbora, a rrslovljavanje dobivanja drugog opan-ka ako se zna za koga si qlasao.

Trad!cionalizam posrilatr-aniit sabura kao othukivanja uz kahvuiprlsjeianja na Cariqrarl ili P*;tLr kao nostalqija za rrekim vreme-nima davno proSlirr it;cl<irrrir-'na siilru trarcdnu "drt.rgi dan druganafaka" je definitivrro prcvirzitlr.'tlt [ornta sada kada toliki rutezzr'i

stoje u besprijekornonr rcrltt rlr::;litiatrja nrladosti ili !<ada naieiene dekaju da vriictttc i.,lrr ir;r: pl'liatrs tra!ove dirrljanja. Zato i

$amo zato podsjcrlrrnic t)it:;;tlrttt. l<oli tr izvornom tumadenju kakvo

ie vladalo do sr<lrr slittto zttltt;i rrrtvi I<abur (smrtl za Muslinrane.Daner se mudrc rllirvc ttttt:;litttlrttr;kor; ttartlrta rre broje na prstinrajedile ruke lnctttittrrt ttil<ltl<vot1 ritzlot;:t rla kriiemo tu dinjenicu ne

zato 5to snro clattas ltoslrrli N/lttslirrrrltri poprijeko, nrnogi ie reriprorniienili cJrcso.,rr: u Iirtir:tlrt tttttslitttltttsl<ottt isl<rivlienom oqledir-lLr kakvo lram sc drt sacla ttat-ttttlalo, icr jos lrviiek rrlada miSllenieda se dres karakteri5e po boiarna a nc po osjeianjima. Da ima i

tlkr,rih Murslirrrana l<oii svojc lnttslitttltlts:l<r:l ll;ce l<oriste kao i:lr':spodcbro pclr:han iisprljan pol.azrrjc iitl:; trrrijel< prisutfri tra<Jicrr---

nalizam iprovinciialrro rllr-'rlrrttic,;rli lla 7a!nst iioi tlriie!< l'.cd

jednih slijepo pristajartjr-' rr ttkipi takrlzvarrih jugosloverra. Tai l-al za

Jugoslavijom, u l<ojrr Mrrslirrilrni icsu stvarno bil,i upravo zaljublieni,danas se l<otl rrckih ttt;ttriIc:rlttir: l<:ro izbiecravanje doprirrosa borlriinoC obia5nietrjr:tr rlrt ttrr 7r:lr-'ttiestvorrati kao nacionalisti u ovr'1

borbi, kod druclih l<ao 1'lotrraqarrje kroz djelovanje pete kolone, a

kod tre6ih i najte2e, trrirrla je i ovo tebko, l<ao direktno suprotsta\Lljanje svojim sunarodnicirrta iniihovim saveznicima na strani ag-

resorske vojske" M i nroranro i danas def initivno da ra5distimo satirn da je ovdje u pitattjLt allrcsija rrajgore vrste sa oznakom srbo-crnoqorskoCJ detnicl<ogl obiljeTja sa osnovtrit'n cillem da se bioloS-l(i, ekonornski iclefinitivno pol!ticl(i uniiiti ditav iedarr narod i

iscrtaju r.rove karte. Ako je tipidno muslimanski grad Kozarac do-

bio novo ime Radoslavci kakva su tek irrtena dekala ne5to Sto te

bilo tipidno bosansko, kao Sto je rijeka Bosrra, qradovi Magia!,TeSanj, Srebrenik, Gradadac, Sarajevo, N/ostar, \/jsoko... Sudbina voclionog koji hoie, a vude onog koii neie, kaZe mudra izreka i ona go-

vori o nedemu Sto je r-r svijesti musllmernskog naroda neSto Sto

nam je nametnuto: dekanje surdbine. lz veC citiranoq izvocia i=

l(ur'ana postaje iasno da se za promietrr-t starrja traZi al<ciia, a ne

sliiepo dekanje. Zato je vriiel-ne u l<ojenr 2ivilno uistinr-l strdbinsko,er za prorr!enu situacije rrarrt je l<ao ljrrdinra Ilnada se Zeli doka-

zati rla i bioloSki tre pripadarrto ljtrdirra, Bo2ijirrr izatllratticitla na

Zerrrlji), ttcr.lo tlit silllo ltlSit l<opija zaosl.itlilt LI trvtllttciotlom raz-

22

vojtr, stoje na raspolaganju sva materijalna iduhovna svojstvaoko nas iu narna. Narna se rnora dozvoliti pravo da odbranim'svoj Z'ivot kao Ljudi, a da u nama shvatimo da unatod stradanjimajesmo Ljudi, Boziii izabranici. rslarn kao religija u nadelu odbacu-je rat, kategoridki ga zabranjuje i najstroZije osuduje kao sredstvolrolitike nasilja ito je ono Sto svakog rhuslimana u svijetu sprije-cava da bude agresor. Medr,rtim Kur'an propisuje borbu idozvo,ljava upotrebu sile:

'l . U odbrani nraterijalrrih vrijeclnosti, kao Sto je 2ivot, dontc,-virra i imetak,

2. U odbrani duhovnilr vrijednosti, kao Sto su vjera, sloboda,3. U odbrani reda, mira i svakidainje sigurnosti.

To nisu nikakvi rnudZahedinski zakoni, niti je to vjerski ia-nartizam, nego jedno od osnovnih prava covjeka kojeg priznaje ri

Povelja UN o pravima islobodanra covjeka;i gradanirra. Ljudskoclostojanstvo ne smije biti pogaZeno, a danas smo suodeni sa takvirnrlzr2enjem ljr-rdskog dostojanstva da bilo kakvi principi Ido saijapogreSno posrnatrani) i sa[:ur ti sudbine rnoraju samo biti, dos-ljcdno primijenjeni, jer se i Kur'an mora posnlatrati kao cjeloviiaknjiga, a i Zivct kao vrlo sloZena pojava izra2ena r-r raznirn obli-r; i nra.

Naravno, ovaj skup bi bio prornaiaj al<o ne bi posrnatralr i

vlirstitu ulogu. Dr2eci se nekilr Sablona u postratranju ulogg i;r-telektualca u normalnirn uslovinra, a cla ne glorrorimo o uvjetimi,ll'atnog stanja, mora se izreci jedna osnovna crta Zelje za prosjr_.-i:nirn komoditetom isigurr.rosti s kojLima se u suStini kalkulantsi<iprosjedau irrtelektualac odnosi spram svake situacije. To je iuslrrcaju rata, pa ina nasern r-naglajskorn pianu. Ta kalkulacija nij<:r;vugdje prisutna, ali je cirrjenica da je clobar broj vodecih inte-lr:l<tualaca (bolje redeno rukovodeiih) svoj mir potraZio u sigurno-:;li rrckih mirnijih predjela zemaljske kugle. Sreia je pa su os-l,rlr;xrtriotske snage, meelu kojima je ionih ii vodeiih i rukovo-rlr,r:rlr, [<oji su shvatili da je u pitanju sr-rdbina ovog grada. Svak?l;r;r,lilir;rrrst ili nebavljenje politikom koju nam propagiraju danas1ro;r:rlirrr:i zoleii da zastite svoj navodni dignitet nenacionalnih biia,l<.1rr uivr:,rl have istare slave, je nerazumijevanje osnovice svo-r;lr po:;to;;rnjlr. KaZem, svoga, jer osnovica narodnog postojanja Jctrsl;rrrovljr:rrr i lrc.z ovih kvazintelektr-r alaca i salonskih stratega ko-ii srr r;prr.rrrrri rlrr kritidki posmatraju svijei okrulen oreolom nerJi-r-rlirljiv,r;ti i lrrzrro<1 sjaja kojinr ih je nekada osvjetljavalo socijalis-lii;l<rr srrnrrul)rirvno svjctlo. To svjetro ako danas i postoji itoi_e:;lrrTiti r;rrrrro liiro zr;orlnrr orijenfir komr-lristlcl<o -- fa5istickoj klil<i

z.J

sa brda koja rras gafla ne birajuci ciljeve. Ti naSi kritidari svegapostojeieg bilo da se nalaze na Jadranu, ili t-l drugim inozemstvi-rr-ra ili u nekoj od naSih ulica Iakticki su joS uvijek na klackalicikoja ima nevidljivu stranu tra rlttoj drugoi strani. Oni jo5 ne vje-ruju, oni se joS uvijek t;trrli-', otti stra5rro pate, oni bti svaku situa-ciju bolje razrijeSili iorrtla tr rrcdostatku vlastite potencije za do'prinos borbi pribjegavajtr vlttlltttitr llotcncijala drugih.

Ja sarn nrorzto rtitr;litsit'i ovtt 11rt.rpu irrtelektr-ralaca koji su r;e

lli"idruZili kao partrcIttiir orrrr j irrrlilcrttrrtrtoj grupi samohvalisavaca i

intriganata l<akvih irrijc rrtirli lrroi iorrda kada se neSto lo5e desilikuje se sa 2arclotttttn "Josittll li jit to rekao, mene niko ne sluSa"'-lorre joS prt:cl oi;itttit itpititr zrrl;lttvo tta stadionu JNA islet kojeqclanas tzv. JA izvodi trZivo nrttl Stritistortr, Jablanicom, Bijelom Plo-

dorrr, Parnicotr, Starottt [1jc<;ic<lrrt, da si.tttt<t kaZemo naSe primjere,a o lstocnoj Bosrti, Sarajevr-r, Bril<orrr, Bileljini, Krajini da ittegovorimo.

Veliki broj fntelektualaca t\/lagllaja davao je idaje doprinospobjedi nad mradrrim Sejtanorrr l<oji se nadvio iznad nas, pa isverras isku5ava. Medu rrjima irna i orrih koji su dali svoj iivot za

slobodnu BiH. To nas obavezuie rlel iu nj'il.rovo inre, ime jednocl

Suada Brkiia, Saliha Nuhatta, Hajdara Spahiia, Hamdije iSenadaArifagiia, da pornenetn silttro ttcl<e rtz duZno po5tovanje svima, ko-ji su dali i koji ie dati svoj Zivot, jer ova borba traje i dalje, da

se rni iokrenemo ostvirrivatrju ciljeva borbe. A ciljevi su jasni da

2ivimo slobodni kao ljudi ida stvorirno uslove za bogatiji Zivotgeneracijama koje clolaze il<oje moraiu znati ri ko su iSta su i

da im se ne nikada lte ponovi viSe na5a istorija stradanja svakihtrenutaka kada na5a svijest popusti pod satanskim uticajem zabora-va. Mi moramo, kao najelitniji dio muslimanskog naroda' da od

zaborava saduvamo ono sto su nam uradile najbliZe komSije' da

u odgoju buducih generacija ispridamo ko je bio Hamdija Arifagiicovjek gromovitog glasa. Taj glas se mora duti kao mujezinov glassa Kur5umlije dZamije. OsmiSljavanje ciljeva borbe, to moramo na-

glasiti, ne vodi ni prema kojoj opciji muslimanskog fundamentalrz-rna koji Zeli naturiti Islam ikome u kr56anskoj Evropi, nego viSel<ao glas Bosanaca muslimanske provincije koji konadno znaju cia

su i irrtelektualna i fizid,ka snaga koja uvaiava interese drugih, alitraZi cla se i njihovi interesi uvaZavaju. Ovoj borbi oni zalaZu svo-je Zivote, jer im prijeti fizidko istrebljenje u 6r-rdoviSnoj nakani voZ-

clova i vojvoda. Tome se protivi li hrvatski narod koji je takodt';stavljen u BiH 92,'93, a u Hrvatskoj 91/92/93. godine pred zid uniS-

tavanja, kno i dio srpskog naroda kojem je na du5i ne takozvana,1c{Jtl olLr stvill)il l"lil-l. Oria jc clglltgvina svih rtarr-r<li-t l<oji ttt 2ivc

24

i l<oji lc l<ao dornovinu iurte i zato ne postoje nikakve domovine iro,.orvlo dol'novine. Mi je moralno osloboditi od kancerogenog obo-ljr:rr1;r, koje poput kuge iz 1600-tih godina, Bosnorn haraju. Ta ku-1,ir so zove cosicevsl<o-milo5evicevski reZirn ikoncepcija Velikeiillrijr-. sa piunima propalih psihijatara ipjesnika Sekspirologa ibio-Iot;ir l\aradZic, Koljevic, PlavSic piona. Fioni su irnrrogi bradatiirrc Srbi l<oji su do juce bili naSe korlSije isusjedi il<oji sur;voje haubice r-rsnrjerili protiv zajc;dirickog Zivota, prije svega. Orrisrr rrrislili inrnogi idanas rlisie da rade dobro djelo koje aminuji;rrjilrov patrijarlr Pavle, vei cla zvanienici kor.nunisti proglaSavaju i

ra sveca, kada artiljerijonr.qadajr-r lVlaglaj ipsuju nam preko radioOzrena nrajku balijsku. Ta korrcepcija ceSnjaka iral<'ije brlje vecpodobro smrdi cijelom Evroponr isvijetom, a njih ieka zasluZeriakazna ili novog Nirnberga ili na$ih nromaka koji zajedno sa HVOlrostaju snaga za respekt. Oslobodimo Bosnu ti Hercegovinu odrrrote, s bilo cije strane da dolazi ivratirno bosanski duh u na5elrosariske gradove, avetinjskih izgletda ipolusruSene, recimo kre-lonirna da su l<reteni iizadimo iz ljr-rStr,rre nenacionalno obojene,rrc cla bi se ogrnuli nacionalninr bojanra nego da bi zrrali tko smrtikoji je put povratka iskorru. Medu rraSim borcinra i ljr_rd,inra irla-nro ogronltu historijsku zadacu da objasninro ciljeve iplatfornturririe borbe, da vratinro utjelru za prognane iucviljene, da iir ob-jrrsnirno da imarrro slracJe da iovaj suvrenreni l<rstadl<i rat spt-ije-i;irrro isa vlastitirrt snaganla da izaclenro l<ao pobjer.lltici. llrditc-rcrrtnost ntedunarodrre zajednice ce se toj istoj zajednici vratitil<iro bunrerang, a u ovom trenutku ovolikih Zrtava nar"na je najma-rrje vaZno da li ie rat eskalirati ili rre. Samo or.ri koji podstrekava-vaju podjele i rat treba da znaju da iza nas vec rastu generacijekoje ce tadno znati iko su iSto su ii 5ta irn je diniti u miruFleograda, i sviir drugilr metropola koje sa Coca Colom i pivom ulirnenkama posmatraju kako jedan narod gine nezaSticen isa he-rojskirn otporom koji nadilazi mogucnosti opstanka. Evropa je naizboru, kao i velike sile, r.ra5 izbor se nrora da zna ili oslobacfanjeili rat do kraja svilr agresora. A pravda je na rrasoj strani iko-naclro srno svjesrri scbe i to je vec velika pobjeda na5a u ovonlratrr. A il<onadna pobjeda je blizu, na$a iu nama. poStovaiemct:;virl<oc; saveznika, a tadno zlrati ko je clopustio da nanr se ubije.polplr:rlsjcclnik Vlade, Muslilnan liakija, Bosanac. S rrjegovim ubis-lvorr valjrllr je i rranra svim jasno da je to sinrbolika ovog rata ir;ilj rrryrcsijr-..

25

Dipl. inE. lsmet Mustabaiic

GOSPODARSTVENE PRII-IKE I MOGUCNOSTIrnaglal,skog kraja kao osnovna predpostavka za organizovan Zivot

musllmanske zaiednice

Ukupan razvoj jedne zajednice unaprijed je lirni'tiran, odnos-rro uslovljen realnim mogucnostim a razvoja vlastitog gospodarstva(privrede). U dana5njem smisltt rijeci osnova za razvoi gospodar'

stva na prostorima Maglaja uspostavlja se dolaskom Austrougar-ske uprave poslije okupacije BiH 1878. godine. Reorganlzacija dr-Zavne uprave isudstva u Maglaju istinr u vezi uvodenje svojihdirrovnika u njoj, izgradrrje infrastrr,rkturnih objekata: puteva, PT(..i

-- sluZbe,2eljeznidke pruge Bosanski Brod - Sarajevo, osnovne

5l<ole ipremosiavanje rijeke Bosrre pozitivno su uticali rra razvoj

zanatstva, posebno na trgovinu ieksploataciju 5r-lrnskog idrugogbogatstva maglajskog sreza.

Privreclnu panoramu Maglaja tog vremena najbolje odslika-

va popis stanovniStva Bosne i Hercegovine 1895. godine, a obja-

vljen 1905" godine. Maglajski kotar brojao je tada 25'028 stanovrri-ka slijedeie strukture i zanimanja.

a) driavna uprava, sudstvo, Zelieznica, trgovinag1a zanimanja ima uposlenih 1.060 stanovnika.

b) poljodjelstrro 23.968 stanovnika u okviru kojeg432, slobodni zemljodijelci 7.337, kmetovi 3.423, i ostalive poljodijelstvom 375.

i obrt i dru-

su: vlasnicil<oj,i se ba-

Gontji izvori govore cla se preko 95'lir starrovniStva bavilo ze-

lnljoradnjorn iratarstvonr, koja je gocli$rrje proizvodila 680.000 t-rl<e

picnice, 18,5 hiljacla ol<a jecma,2 miliorra ol<a l<ukr,rruztt i 1,1 tnilion

2$

rrl<ir sljivc (jedrra oka - 1,28 kg), dot je brojno stanje stoke b,ilo{)(J00 ovacar i 7897 koza. Na razvoj privrednog Zivota uticaie sigur"rro iosrrivarrje prve dionicarske banke u Maglaju 1905. godine (hr-virlsl<a trgovacka banl<a i Stedionica Maglaj - glavni diorridar Mus-tajl-rog Uzeirbegovic). Pa ce tako 20-tih godirra ovog vijeka u mag-lirjsl<oj kasabi raditi 20 razlicitih privatnih trgovinskih radnji, zatimoko desetak ugostiteljskih i viSe desetina zanatskilr radnji: (pekar-ski, rnesarski, kazandiijski, saracki, kovacki, potkovadkih, krojadkih,f Lrrtrnd2ijskih i drugih).

Odlaskom Austrougarske sa ovih porostora i dolaskom odno-sno fornriranjem Kraljevine Jugoslavije (SHS) biti ce i na podrudjurnaglajskog kraja vrSene agrante reforme l<ao ina podrudju cijeieDill (1919

- 1931. godineJ. Torn prilikom oduzeto je ukupno 966.000hektara zemlji5ta. Cilj ovih reformi bio je ukidanje feudalnih odno-s;a u BiH Sto je istovremeno rezultiralo prelaskom vlasnistva naokspropisanim zemijiStem od rnuslimanskog uglavnom u pravosl;r-vnorn vlasniStvu. Naravno, predvidena zakonska naknada od (255,000.000clinara plus 550.000.000 dinara) biv5irn vlasnicima nije nikada izvr-5e rra.

Zakor.rom o agrarnoj reformi iz avgusta 1945. godine i maja1953. godine nacionalizovano je na radun veleposjednika, banaka.crkvi, zemljoradnika i drugih - slijedeiih 1.800.000 hektara zemijeLr Bll-'1. Ova nacionalizacija rrije inrala naciorralni karakter nego ide-oloSki l<aral<ter. No bez obzira na to generaliro gledano jasrro seLrocava tenderrcija osnriSljenog ul<ldanja ekononrskih mogucnosti ocl-rosno gospodarstvenih za rrontralarr razvoj ntr_rslirnanske zajednice u8iH.

Nainre, Muslirnani su sistelltatski svodeni pod zernlju posjed-rril<a na bezernlja5e. lndustrijalizacija u drugoj Jugoslaviji poslije llsvjetskog rata imala je po muslimansko stanovniStvo iste posljedice.lzclradnja industrijskilr objekata, urbanih cjelina i Infrastrukturnih ob,jel(ata u pravilr-r je vrSena na tnuslimanskorl rracionalrrom prostoru(kal<o to neki vole reii].

Maglaj zbog svoje nacionalne strukture vec od polovine 17 vi-jeka rra ovamo krece se oko B'iH prosjel<a. Stoga je on zaista tipid-na BiH sredina i svi generalisani zakljucci u potpunosti se odnoserrir nraclajski l<raj. JoS jedna specificnost odrrosno posebnost vezanczir N,4ar;laj prenaglaSena je monostruktura pr.ivrede. Naime Kombinat,,Nrrlr..n" ocl svoct osnutka od'l 955. godine na ovamo predstavlja ccn1)5",, ,rl rrl<rrJltrocl lirivrednog potencijala opiine. Posmatrajuoi vremen-:,;ki 1rr:riorl orl r;ctr .l 00 godina unazad (1895-1 gg3) uodavamo izmje-nrr privrr:tlrrc r;trrrkItrro ocl tipicne poljoprivrede do tipicno industrij-sko srcrlirrt:.

2',i

Taj prelazak u datorn periodu imao je l<oliko-toliko svoj pri-rodan kontinuiteL ipostupnost r.r 1;rvih 50-ak godina imoZe se go-voriti o razvo.ju poduzetrri$tva ljrrrli rrraglajsl<og kraja.

Podetkom izgrarlrrjr: irrrltrslrijr: papira (19521 iuvoderrjem so-cijal'isticl<ih prodr-rkciorrilr orlrror;ir ovirj trcrrd razvoja podr-rzetniStva senasilrro ukida. Ovdjc lrclrr rroi;ili rlir li lrror;csi rrisr-r ostavljali identi-car-r trag lr ol<virtr Lri nlrr;ionrrlrrc zrjcrlrrir;o koje nastanjuju ove pro-store: bosarrski Mrrslirrrrrri, lrosrrrrs;l<i Srlri ibosarrski Hrvati. Kod sr-pskog -sfilpovrriStvir rrzvijrro r;c or;jr:r:rrj trljurnfa iprivrZenosti izgra-dnji sisterrra. UccSr;r: rr prosvjr:li, polit;iji, drZavnoj upravi, u podu-zedirna, Lr sarnoul)rilvnirrr rrirlirrrirrr;r lrilo je dominantno. Kod hrvat-skog stanovnistva zlrrlrl sislcrrrirlskilr sprovodenih mjera na potiranjusamobiLnosti tr cl<orrclrrrsl<otrr, l<rrlltrrrronr i clulrovnom smislu razvi-jao se izvjestarr osjecaj odlrojnosti sllrarn sistema, ovo se posebnoodnosi lra Seherski kraj. lz, redova ovo11 rraroda regrutuje se pro-centualrro najveci broj pecalbara (takozvanih radrr'ika na privreme-nom radu). Kod Muslinrana je t-azvijan osjccarj apatije i "zlatne sre-dine".

l(od Hrvata ie sc ovo pol<aza[i i<ao vr:lika prednost jer ft:pored veielt nraterijalrroo napft:tl<it biti u okviru hrvatske populaci-je ocr-rvan poduzetnicki cltrh 5lo si1;uran rtije sludaj l<od lVluslimarro"Sav razvoj privrede kroz llrctlto<lnih.l 0 gyodina svodi se na razvojkapLrciteta "Natrouu Macllaj.

Interesarrtno jc rlir ov;ri rirzvoj rrijc pratio aclekvaletlt razvoj itt-l'rastrul<tui-e sela na rtracllirjsl<oj opcitri. Urrjesto toga sredstva stlvjerovatno sistemsl<i usr-rrjeravatra na viSe nivoe, a pod f,irmom ra-

zvoj sirovinsl<e ostrove - Sunra, gradena je putna mre1a na Ozre'nu koja je kako sada vidinlo irnala i drugu nanrjenu. eak se moZe

ustvrd,iti da su tal<ozvane "gole sjece" posljednjih par godina bileu fr-rnkciju ovog Sto se sada de5ava.

Li durZim vretnenskinr intervalitra u uslovilra soci;ialistickiltprodukcionilr odnosa Kombinat "Natron" ilokalne opiinske firme"22. decembsy" gradevinska f irma, te industrija namje5taja "Borik.Krojacka radna organizacija "lbri5im Obralii" i dr. uspjevali su Llpo-

Sljavati prirodan priraStaj radno sposobnog stanovniStva i sela i gradtl'NeuspjeSno provodene privredne ref ortne u bivSoj SFRJ ' pa

takcl iu privredi op6ine llaglaj ukazivale su rra problematiku pro-duktivnosti irealnog viSka radne snage. Problem el<onomidnosti ltindustriji papira proisticao je iz skupe sirovinske osnove iu od'nosu na evropski nivo zastarjelosti telrnidko - tehnoloSl<ih kapa-citeta u jedrrorn dijelu.

Dohodovnost odnosno profi tabilrrost oslgLll-avalla je sarllo na

racurr autarlricnosti jugloslovenske privreclt:. Zbog svgje autar[ije, ili

lr.ljc r.ci:crro rrcl<orn;latibilnosli $a nreclunaroclniin e[<onomsl<irn ol<.iltloiljort onit :;() r[rluzila r-t stalrroj stagr]aciji $l-o se clugo vrernenap|il<rivalcl stalnim zaduzenjem u inozenrstvu. U ovakvom neposrect-noill ekononrskom okruZenju "Natron. se nametnuo kao monop0-lsl<i subjekt tadasnje jugoslovenske privrede i na taj nacinr odr-lirvao relativno povoljan standard stanovnistva maglajsliog kraja po-sljednjih godina sve do agresije na mradu drZavu gosnu iH"r"*-<lovir.rLr 1992. godine.

Raspadom SSSR-a i padom komunizma {generatora siroma5tvaibijede) u svijetu, na prostorima bivse sFBJ trijumfuje nacionari-tan1, a posebno srpski, nacional - socijalizam (fa5izam] kojim se1e:li realizovati ideje Garasanina, Moljeviia i one iz memorandumasANU o velikoj srbiji. ovo je posebno prepoz'atrjivo kroz nasto-jarje da se tenkovskim gusjerricama trasira rakozvani "plavi put,.ili put Bijeljina - Banja Luka.- Benl<ovac. Ovu ideju ozbiijno kon-l<r-rri5e i ona o podjeli BiH prostora po modelLr Cvetkovii _ Ma-i;.k, koja i u prakticnom Zivotu in'rer svoje za.clovaraie i realizatore(stt-rdioznije pogledati ntal)Lt sa provirrcijarral. Ucinila se ova iclejarkrlladljivom i evropskim "mirotvorcinra* Vensu i Ovenu, jer je, ka-l<. im se cini lagana za realizacil,r princ,ipo' Fors -* balans (rav-roteza sila). Pri torne gube iz vida da je princip Fors *- balans ipal<samo stanje labilne ravnoteze inije rjesenje primjereno za BiH kaolrajno. Zajedn,idki imenitelj objerna ovim idejama i istovremeno ifatalna greSka je ignorisanje jednog fakta i realiteta sto se zoveBosansko Muslimanski narod na prostorima cjelovit-e suverene i me-tlunarodno priznate drZave Bosne iHercegovine, sa priroclnim pra-vorr na te prostore ni manjim ni vecim nego Sto ga ,imaju Bosans-l<i Srbi i Bosanski Hrvati.

Agresija na BiH ima svoje specificnosti u tome Sto ona sastanovista agresora - srboietrricke klike predstavlja samo borbu za1lo inebo iznad nje-qa. Sve sto je stvoreno riraterijalnih, kuitr-rrnih iduhovnih dobara valja uniStiti, jer je to osnova i moguinost fizickoil.pstanka po njirla nepozeljnih na tim prostorima (Mr-rslimana iHr-vata). Ma-qlaj ur svemu tonre nije izttzetal< nego bas tipidan prirn-icr, zbocl svecJa toga sistenratsl<i se razaraju postrcljenja Kombina-lir "Nrtrotr", "Borika", "Autoprevoza", Krojacke itd. Vjerski objektirr N,4rrr.llrrjrr lirkocle nisu postedcni razaranja: clzarnija Jr-rsufpaie Ka-lrrrrrlr l(rrrsrrrrrlija, sveti5te svetog; Leopolcla Mandica, pravoslav-n;r r;rlivrr il;lii;rr(). lrnajuii sve ovo u vidu lVlr-rslimanima Maglaja kaoirrr;lrrl,rrr tlij.lrr r;jclovite BiH predstoji duga iteska borba za op-sLlrrirk rur vlastitinr rracionalnim povijesrrim prostorirna. Ta borba imasvojc dvijc bitnc faze i to:

1. Odbrarra rrrrrslirtrlrrsl<or1 rrrr:iorrnlnor; l)rostort i nrt.tslimi'rtt-

ske populacije kroz orttzAlrr lrotlrtt ltlto trrirr)vtti prcllovori tt Tcttev,ne mogu dati rezultate.

Sto se tide muslimattsl<or; ltaciottalnog prostora on je, po na-

ma, svaka avlija i nrahala ttit llrosttlritna driave BiH od Une do Drine.2. Borba za vlastitu i ztrjt-'clrtickrr gospodarstvenu osnovu kao

pretpostavku organizovitttrt<; <lrtt$tvtrrt<tg zivota i satnim tim opstan-ka Musl'imarta na ovint I)ro:itoril)lil.

Realna je prt-'rlpost;tvkrt tl;t ct: prva faza trajati mnogo kra-ie, a druga znatrto <lttltl, rttlttot;t){) olli.t ce biti stalna. Alternativaovoj borbi je sartto rirscljirvittrjt:, otlt)osll<t glorki peialbarski Zivot i

postupno nestajarrjr: sit vllstitill ttitr:iottitlttill prostora" Prva faza ieznadajno oclnrakla u svotlt ritzvr.rjtt. litl<tl sLr zbo0 svog istorijskogrrasljeda Muslimarri UiH i lVlerglaja algesijLr clocekali llespremno,materijalno itelrnicki neopremljeni, iptrk postittrruti rezr-rltati u od-

brani su iznad ocekivanja i nrogr-tclrosti.

llerojizam kojeg su iskazale rrarodiLo rnlade Maglajlije u od-

brarri ovog grada je do sada nezallilje2crl tr istoriji ovih krajeva. Za

drugu fazu borbe [/luslimani Magllaja Lr ovotl trenutku nisu dovolj-no dobro organizovani, Stogla sa darraSnjirll skupom mora nastupi'ti prekretnica. Mora zapoceti btlrba za svakog naSeg covjeka Mus-

limana, a posebno,intelel<tr-ralce. Svi rnoraju biti u funkciji odbrir-ne vlastitog naroda i tracionaltrog muslimanskog prostora'

Jaka neprijateljska ofanziva, duZina prvih vatrenih Iinija u sa-

mom gradu i u industrijsl<irn objektima, blokade putnih pravaca pre-

kinula je sve privredne idruge tokove na opcini Maglaj.

Tro5e se preostale nl.lterijalne i druge rezerve ko.ie snro stvo-

rlli u miru. Tokovi tih roba usmjererri su du2im nesigurninr putninlpravcem prema Splitr-r" lako prodr-r, robe bivaju oporezivane kroz o'tovarivanje u procentu kojeg lokalni rr.rocnik Ll tom trenutku propi-

5e. ovakvonr oporezivanju podlije2r-r bak i robe iz humanitarnih izvor;t

koje idu prema Maglaju. Sasvim je jasno da ova praksa po sellipredstavlla pritisak ivicl agresije, a jasno je da ima ipodrSku t-i

visokinr politiikirn krugovinia medu zagovornicima takozvane Hei'-

ceg Bclsne kao paradrZavne tv0revine. StanovtriStvcl u ovonl trenut-ku nije obavije5teno u dovoljnoj mjeri, jer mu se kroz kojekakve

otvorene proErarne vaSarskog tipa sa lol<alrrog radija nr,rde iluzije o

skorijern ljepSem Zivotu. Kod radnlka zaposlenih u maglajskoj pri-

vredi, a posebno radnika ,Natrona", prisrrtna je svijest o tome ci;l

ce prestankom agresije biti dovoljno sanirati materijalne Stete tta

proizvodnim postrojenjima ipokrenuti proizvodnja svega u "Natro-nu" i da ce se Zivot vratiti u normalu. Ovako rasprostranjello mi-

30

liljcrrjr: prcdr:tavlja vcliku zal:lrrdrr, a intelcktr-ralr:i Martllja nrrrlrj,.rlrr.ijr: s;vcqa rastunla(:i1i ovo stanje i1;ronaci n()ve prilvce ipLlteveritzvoja g<.lspodarstvenog Zivota na na5oj opcini. Naravno, ovom pro-blemu se odmah mora posvetiti maksimalna paZnja ne dekajuci krajrata i politickog rjeSenja na nivou drZave BiH. Potrebno je na ovinrprostorima jasno profilirati to Sto se zove ratna privreda. A zabr-rduia mirna vremena zbog izm,ijenjenog privrednog okruZenja, pri-je svega "Natrona., treba relaciju SIROVINSKA OSNOVA - TEll-NICKO TEHNOLOSKE MOGUCNOSTI - TRZISTE iznova sagledati i

postaviti primjerno novim okolnostima. Bez redefinisane ove relaci-je sigurno neie biti kreditnih linija za saniranje Steta i zanavljanjeproizvodirje. Jasno je da ie morati doii do redukcije kapaciteta iz-lnjene asortimana zatim izgradnje drugih kapaciteta, a u cilju uKi-danja monostrukture naSe privrede. lzgradr.rjom infrastrukture selatreba iskoristiti r,r gospodarstvenorn snrislu sve l<ooperativne pred-nosti koje maglajski kraj posjeduje (razvoj stocarstva, zemljorad-rrje, vocarstva itako dalje). lstovremeno sa ovim, a u skladu saqeneralnim i politidkinr opredijeljenjirra BiH valja glracliti i novevlasnidke odnose.

Kada su u pitanjr-r vlasnicki odnosi u okviru privredrrllr su-bjekata onda valja pror.ralaziti modele koji ce apsorbovati eho na"cionalnih homogenizacija kao op5teg trenda.

Kao Sto je prije 100 godina preduslov za razvoj gospodarstvana ovim prostorima bila izgradnja leljeznil,ke i putne komunikaci-je Bosanski Brod - Sarajevo, zatim PTG sluZbe, premo5tavanje ri-jeke Bosne, tako i danas osnovni preduslov za normalizac,iju gos,-podarstva predstavlja sloboda kretanja roba, kapitala, ljudi i idejacijelinr "koridorom" Sto se zove Bosna i Hercegovirra. Putna il Zelje-znicka komunikacija Bosanski Brod - Sarajevo - Ploce predstav-Ija samo kicmu ili Zilu kucavicu toga "koridora".

NaSi borci na linijama od Kosove, Bijele Ploce, Jablanice doUli5njaka, te Durbrava i Hatkinih Njiva biju bitku iprolivaju krv ba5 zatakav "koridor" Sto se zove Bosna i Hercegovirra.

3l

Skup bosanskomuslimarrskih intelektualaca l\/laglaja

Maglaj, 23. 01 - 1993. tloclittt-'

GCSPODIN SAJRUS VENIS I LORD DEJVID OVEN- -*uvsKA

KoNFERENcIJA o BiH

PoStovana gosPodo,

MiBosanskoMuslimanskiirltclekttralcigradicausrcuBos.ne iHercegovine smo se okupili u ovllrl suclbirrskim danima za na5tt

jedirru domovinu Bosnu i Hercegovinu i 2elimo da se vama kao

predstavnicima sv;et"s'ke zajednicL naroda' obratimo sa sljededim

miSljenjima. Mislimo.-Ju ftu" istaknurti d'io bi6a Bosanskih Muslima-

na inramo moralno i-iluJtrto pravo da ova -svoja ralyti3!.1nl3 v'

nesemo vama upravo u vrijeme kada se odrZavaju razgovori o bu-

;;;;; uredenju BiFL' lrnamo na to i istorijsko pravo kao stanov-

nici drevnog no.anskog;'adiea Vaglaja' koji se kao ina5a do-

nrovina clivljail<i ruSi upravo isamo zato 5to srpskom fa5izmu

smeta sve sto nosl or'tuktr bosansko' Opiina Maglaj po.. svojoj

rracio'alnoj strukturi i-po- svoiol dugoj istoriji je vjerna slika BiH

i sa herojskim otporom u kojl'" navaii .srpskog fa.Sizma svoj dop-

rirrosclajuBosarrski"rr,lu'tl*uni,BosanskiHrvatikao.ivecibrojBosanski-h Srba, postala je pozrrata Sirom svijeta

Bosna iHur"*gJuina, t<ao cjelovita teritorija je historijska

Sansa Evrope isviiet"a o moguinoiti multinacionalnog inrultikon-

iesionalnog zivljenjal I -gosaisl(i

Muslirnani' kao er'rropski narod'

moguinost Evrope i" ""p'*i istirrsku povezanost Istoka i Zapada"

Bosanski Muslimani s"'o-ri*euiu napusteni od Evrope i svjetske

zajeclnice koje prate zlodin koji se natl njirna provodi samo kao

pedantni evidenticaii,tunlu bioja poginulih' silovanih' broja sru-

Senih iosvojenih gradova, uniStavanje dr-rSe posebno jednog itc-r

naseg narodu u ieo'noj"opltoi itug"oiji to;a nam je nametnuta' Bo'

sanski Muslimani su' sa okiilevanlem medunarodne zajednice po-

tn

stnli dio cudoviiin.g er<sperinrcnta urri$tava'ja, protjerivarrja i is.trcl-rllerrja. Darras kada su clcrbrarrrberri rneharriz'..'i ulaeati rurupa;svijet sa nastavljanjem embarga na uvoz oruija, potpuno komu-nikacijskom izoracijom, kao cra zere da se nastavi'gorgota ovognaroda. Protiv nas se i dalje l<oriste avioni, hemijski i" Oo'jni ot.rovi, najrazornija artirjerija, a kada nii' smognemo snage da odgo-vorimo onda se mi optuzujemo da nismo za mir irri nam se im-putira eksces iri se pojavrjuje uNpRoFoR najdesce r,uo,ustituosvojenih srpskih teritorija. Misrirno da je prisiajanje na konceptpodjele BiH na provincije prerra racionainom r<ljueu saueu.nistuou legaiizaciji etnidkog ciscenja. Tra2inro od vas kao visokih pred-stavnika UN da ne saudestvujete u trg;ovanju teritorijom nedegaSto se provodi u ime verikodrzavrrirr arrbici,ia ito trgovanje drugihdrzava sa teritorijom BiH. sa priz'avarrjen.r stanja

*prema vasinrprijedlozima, ne bi trebaro dugo vrenrena da se ipreostari cricBosanskih Musl'imana r-rnisti i ekonornski i bioroski

"u,turnin.ekscesrrinr situacijama, ucjenarna iurtimaturnirna prije svega se)komurnikacijama. Time bi bili crovedeni precl sarnor-ibistvo "

preciocima svijeta, a kroz konadne crogovore rnedunarodna zalecrnica mo-ra tacno propisati i nadin njihove prirnjene i nreritorno tumacerrjesu5tine dokumenata. Jer, dudna je ovo iemlla draga na5a gorpoOu,ovdje se tumadenje rijeci prevodi kroz interes moinika "i ir do-sadasnjem toku rata na stctLl .- uglavnom Bosanskih Muslimarra.Ovdje se Iako susrecu i dogovaraju oni koji na poginri";i"Ou;,kao na statistidke brojke. i koji ne prepoznaju bor roditer]a kojisu izgubili djecu, a sasvim sigurno je vei puno djece bosanst<,:izgubljeno. Nemate ni vi mandat, niti bilo ko drugi, Oa nai zab-r"anite da odbraninro ono Sto nam po ljudskom pravir pripadu '-.luodbranimo svoj Zivot i zivot svoje famirije, da ocinranimo biiejednog naroda kojem se. ru5e njegove bogomolje, kojem se poravna-vaju groblja njegovih djedova i pradjedova, kojem se diiavi grar-d.ovi uzimaju, mijenjaju imena i vr5i novi krstaS-ki rat protiv njega.Vi ste dinom prisile da se sjeclne sa srpskim zlodincima legali-zirali i aminovali njihove zrocine, a moracete znati da "" nifuou,,rrarod ne moZe unistiti i bez rnirne Bosne nema ni mirne Evrope.

Ako vei do, sada svijet, zaslijepljen propaganclonn, nije shva-1io, da ovdje nema zaracenih strana, nego da postoji samo agre_sij..a covjeka, kao icijeri prostor ito onirr koji su ovaj rat za-p.i:cli, rrrislirrro da je vrijeme cla to svijet shvati unatod ftrsiranluIr:zr <lir srr .svi l<rivi. Mi jesmo mali narocl, ali narod koji ne mo-/c biti lrlvovirrr zarad eksperimentisanja ikolebljivosii. Mi nrrrnolcrno viSe slrr)iiti kao sredstvo za risprobavanje rrovih mengelovskihmetoda cudovista iz takozvane Jugoslavije kojeg svi pomalo do-

oo

hrar.rjuriu ne shvotajuii da l.n curloviSlc Cc inrnli sve ved;e isve vece

,,f*tii"" TraZinro torrkrctrrr-r alcciirr tttctlttttirr<ldtttl zajodrlice koja jr:

prirnufu Republiku Bif-l kao t:jcltlvitu ijerclinstverru ida naS bo-

ianski dovjek konadno shvati tla nije nikakvo pastorde zle macehe

iurop" iUN. U protivnonl, tri;ma kraja ratu' a ratni zlodini udi-

nleni'ovdle i koji se joS iirrr': clok vi zasjedate nikada ne6e zastal"

j;ii, "

zltoinoi ioje ivi prilrvatatc za su-cJovornike' ce odgovarati

i pred sudom, a ntntlrli trrlriicSarri r"r ovaj prljavi rat . ve6

-sada 6e

morati da objasne.u,,li, r.,1,r11,, prctl, napaienim narodorn BiH, obo-

jat;enim i osikaienirn, ltrtr<l svoiorrr savjeScu i savjeSiu demokratske

i*i o"ti, ali i pred IJotl<irrr. IJ irrrc litr<lske i-BoZije pravde konadno se

mora shvatiti istina i 0l<orr<iilti rjolrlota Bosne i Hercegovine. Sa-

mo tako, vratlce srl vjcrlt tt polrlt:tlrr ttlrd <lavolom koji tumara ovim

protiotitu izlocirr biii l<aTrrjcrr' itli zlt ttils siglurno inikad zaborav-

ljen.

Ucesnici skupa bosansl<omuslitttanskc inteligerrcije Maglaja'

Upuceno:

-- Predsjedni5tvu RePublike Bill

- General Sati5 Nambiar'- Organizacija islamsk'ih zenralja

- Preclsjednik USA Vilijam Klinl-on

J4 35

POVELJAPrvog skupa

Bosansko Muslimanskih intelektualaca Maglajaodrianog 23. januara 1993. godine

Bosanskomuslimanski irrtelektualci sa podrudja opiine Mag,laj su'istaknuti dio biia rnLrsrinrarrskog naroda ko;i je'na podruc-ju magtajskos teritorija prisutan vise od soo gojin; i kdi ovajk.raj istinski osjeca svojim prirodrrim zavidajenr i oio '.;ecrii'e

mudornovine Bosne i Hercegovine. Svojor.n dosada5njom ;;;;", Lrkoju je ugradio zivote najboljih svojiri si'ova i kieri, musrimanstr<il?.rgd maglajske opcine zajedno sa svojirr sunarodnicima siroi'[iitl je pokazao da unatod podmukroj rnedurrarodnol uroti'-u kojolkao egzekutori udestvuju idojuceraSnle kornSile, riro'e da odigr.eiistorijsku r-rlogu borbe za domovinu, cast, opstanak i borba zaZivot dostojan covjeka. politika'tskim igrama bosanskomusrimarr-skj. 1grod, koji jeste d,io.Evrope i njene civilizacije, pornat kuo mi_roljubiv i druZeljubiv i kooperativan, doveden t,i ,'"""i";"lolgorskoj 1992. godini a to se nastavlja i podetkorn 1993"- g;JinJ pr".lsituaciju da bude potpuno unisten, raseljen i istrijebffi.'"f o

"*deSava sa metodam,a fa5,izma koji se pojavio kao'proOult taSis-ticko - komunistidke . cudovisne ideje o verikol srbili nastare izbog odite korebrjivosti i eksperimentisania Evrope i su;"i"t

" ,a-jednice. Mi smo tako postari dio svjetskog eksperimentl-li )rtuo-vani narod na kojem .se dopu5taju i takvi genocidi nad Zivotom,nad materinstvom, nad djetinjstvom, nad kuiturom,- nuJ-priur".oon.,i cijelim prirodninr prostorom koji Musriman,im" 'piN"ol. 'oooro,

dusni do naivnosti uyije.k smo razumijevari probreme' Jrugih visenego svoje vlastite, ari je dosro vnijeme da zbijemo r"Jout'i prr-je svega posmatramo sebe i svoje interese. Zato se mi bosan-skomuslimanski interektuarci Magrala pridruzujemo jasnim "iuuovr-ma Kongresa bosanskomusrimanskih interektuaraca '

siH "posia;uc;

dio .jednog bratskog fronta borbe za rjudsko dostojanstvo--i ao-movinu' U toj borbi treba da iskoristirno sve materijarne idurrov-ne vrijednosti i prednosti distote naSeg morala s t<o.yima smo seuvijek razlikovali humanistidki uvalavajuci druge i insistirajuci nasuZivotu. Uvijek smo mislili da je na5a majka Bosna i Hercegovi-na dovoljno Siroka za sve koji streme nafrijed u ljuclskom stva-ranju bolje buduinosti. Biie bosanskog i hercegovaekog dovlekaoduvijek smo smatrari bosanskim i hercegova6kim bez obzira ko

kojuvjeri-tlrropnqlira,asvakaviornicllrolivnasiljliinanletanji:ll;virjilr rnlot-oaiil nll :.;ilrr rlitttlitttlt l\/lr l;lll() (lilllill; :;trOt:Ctri I;lt lrtlsprirljerrrirn llametalrjenl itttertlstt tlrrrglilr llallla, a da se to cestrl

objaSnjava ipodr2ava Llpravo vjcrOt'tl. Zato nrislimo da prioriteti

akcije u ovom vremenu i dart;rs trt:llajr-r da budu:

l"NanivouBiF|,piritrsval<ojrnikrosrediniobezbjeditimalrsimalno izmirenje Bosiirskilr Mrtslitttarra bez obzira na politidka

opredjeljenja i raztlc zrttlicvit:c i svade, koje su karakterisale'

clobrim dijelom, odn0sr: nrcrlrr lr()slttrskirn muslimanima r-r dosadas-

njim komunicirarr jirrIr. N,4()r';r :;{) |1r:vaziii zavidluk, muzevirluk' in-

tllge, te poStov;it i lrii.r'irrlriirr tt rtclttosima, a "vi5ak pameti' us-

mjLravati prellla llrt:vltzilitzt:ttitt tc izrrilt situacija u kojima .se na-

tari "letotoi,pni

6.s;rrrsk.rrrr*;lrrrirtt:;t<i 'itrod. Potisnimo u sebi mer-

hameiluk i l<.r'ri;., 'r-:*;l;r1rr*r

jt;rlrri drtr-c1itna, UmjeStO 5tO. Smtl

stalno prastali tlrrrrlirrrrr. ()vrr zl() l<ojcl srt llall1 ti drugi r-rradili ni-

kada ne rno2cnr0 init r;rilijr:rn() zitlltlraviti, pa ni oprostiti dok zlo-

cirrci ne dobijtr zirsltrzr:tttt l<itztttt'

Od zaslrtZ(xro l<;tzttr; rr(; Ill()(itl irrc smiju pobjeci ni izdajni-

citnuslimatlsl<tlclttltrtltlltl<rrji$tliztl;rliitt[eresesvoganarodaidirektno ili rral rlrLrl| rrirr:ilr:;rl slirvili tra stritn(.1 agresora iza njiit

nclnapraStatrjaltiizttttttlttl;tittltl;llrllrcitlcesenajboljeizvrSitimoralna obnova iztlr;rvtr ()liilovit zlr i;istott-t vlastitih redova.

2. Pitanje tlpsllttrl<ll lttt:;ltttsl<rltttttslimanskog naroda se pf,s-

tavlja kao oslrovrlo pilarrir:, kojc za sobom vezuje opstanak BiH

kao cjelovite irrctljtrliivir t;jclirtc, odnosno borbe za 5to vecu

teritoriju na kojoj L,,i,,,'tkt'i))t'slirnanski narod treba da ostvari

svoja irirodna ivjel<ovrril l)rilvir opstanka na ovim prostorima'

Muslimar.rise,lala,t,;lrtlt-llristorijsl<orlrzadaiornda,iskljut-divo svojim vlastitill r',.tt1ttrrttt tloprinesu' uz pomoc' saveznika'

stvaranlu'takve drzavne zajedrrir;e kojzr ce uvazavati nas etnidki i

kr-rlturni prostor u pripadJosti ptt lirirodrror"n pravr-r (gldje su od

pamtivjeka na5e avtije, naSa oglnjista, rra5a polja' naSa groblja i

clruge,naseSvetinje-nakojeagresortakobezodrrokidiSezatirv'ii waki trag nadeg postojanja stoljecima)'

3. Bosanskonlusl'imanski intelektualci i Ma'qlaja moraju sc)

do kraja r-rkljr'rciti r-r borbu iosmiSljavanje ciljeva borbe' ka.ko kro;

Arnlijr-rBiHtakoiclrugeoruzaneformacijeItrjedinicarrraHVosetakode nalaze BiH MLislimani). Njima treba cla budr-r jasni ciljevi

borbe za l<oju su, protiv srpsko-cinogorskr)(J agresora, uSli svi plr-

triotski nasirojeni BIH Muslinrani, boreci se ravnopravno sa svo-

iit - .un"."ima razbijajr-rii stereotipne preclstave o Muslimanima'

ii"rolrt i podvizi Vustimana postali su leglendarni i ostace ubilje-

Zerri u narodnoln Pamienju.

JU

Jedan nenaoruZan.narod se suprotstavio vojnoj sili i pokazaoda je duh naroda neunistiv i uprkos |rtvama, opstao je i ojadaonrLtslitnanski duh. Maglaj je do sada dao nem.lerllive Zrtve, nrezari 'a-5ih rnladica i civira su oporrena svi'r karkura"tl* i"ior'itiLuntirurla se ne rno2e iqrati sa srrtrbirt-rrn dovjeka sprernnog na,ajvecarclricarrja da spasi dast ictosro;anstvo. ova borba BiFl Mr-rsrir.'a-r)a mora izaz-ivati i dostojarr rcs'ekL i pravu varorizaciju i t<oct ctru_qil.r traroda, bez ikakvog nrinilliziranja.

4' Magraj je drevri Ir.sirrsr<i c'acr, cijeri glracr, te ir-rajvecidio. opiine su upravo zrr.r; r. rrirrr. ''tr's.nske

karakteristike, izro-Zeni nevidenom besprirrj.rrr,rr rrrrislavarrju iz neposredne brizirreito od strane dojLrcorainjilt korrrsijrr. li,r,,,trad iopcina koja je ipo svojoj nacionarroj struklrrrr i istr',riji B,sna u ,r,,utor, 'iilu

pu_no moralno pravo da od Errrr.r'r, i ,rl sv j.lsl<e za jednice 'rr:uii y.i-danje embarqa na..isporukrr ,rLr)jtr, t. tl,sljr:cl'ost u provodenjLrdosadaSnjih rezolucija UN. Bcz ,,ii.t,,,,1,, crrrbirrqa lra uviz

-oruZiaza BiH i sarno nijemim posrnat'a.jurrr i',rr'.z,rr:rrjirra, oaernogucujese ostvarivanje osnovnog prava covjcl<ir cla iririr i,,,,nr',J"o"rt dabrarri 2ivot, dast idostojilrstvo t\arc,,t'"aiH,ikacla cl. sada u isto_riji nije bio gladan, a ratovi su ovdje veolra desti, a ovinr diri-g;ovaninr ratonr doveden. je i do gilu.li,.a,.,.,r.avanja i llotpurror.;LrrriStenja' sarro slarrje rr.umanitarne'pomoii i insistirarrje rra ,1'fipregovorinra sa zrocirrcirra Evropa isvilet izgreda irrajr_r narrrjc-rLr da nas nahrane l<ako ne bi glaclni urnirali od granata. BiH selrrc rrroTe prcrvoriri rr rrajvccc stovarisre reserektiv;g;i;n;u i,ro,,"i Iijekova sa bjerosvjetskih raglera a

-aa se istovrenreno greda ka-ko to postaje inajveie svjeZL n.,urnr"tt,j" cijele svjetske zajedni_

5' Bosanskomusrirnanski irrterektuarci Magraja traze osnivanjesvjetskog, suda za suclenje ratnim zrocincima, krvnicima BiH, pocr,razumijevajuci da mealu rrajvece ratne zlodin" ouof ,uta'' spaOa;,,srbocrnogorsko detnicki ztoeini sirovanla i eksperimentisanja samaterinstvom, nezabirjezeni Lr dosadaSnjol historili i irurJ"ni nr,ili/lr-rslimankanra i Hrvaticanra. Mecrurrarodna zajednica, kao i svidobrorramjerrri IjLrcri nroraju cra znaj, da su Musrimanke BiH (.r0vo' prljavonr i nama nanretlrutorr ratr-r doZivjer" tur,nu- gJnoc:dl<oji je sracunato od gfra.ne stratega iz Beograda udario Lt satnr_tdusr'r BiH Musri.nana. Kod Musrir.nn"nu z"na je stub porodice ici-jerjeno je Ijr-rdsko biie dovedeno do kr,rlta postovanja. To ce takoostati i dalje, a i ovaj skup trazi da odevi, mladici, r-nuievi i bra_ca udine sve, kao icijela muslinranska zajedrrica, da ove Zeneltrevazidu, koliko je to nroguie ovu traul'', kao rli'sradunat'rietrridkorl cisce.ja i lrrarrsko<L uris[avarrja svr:11. st, j' rr.srlrsr<o.

i{

6. Zenevske pregovore o suclbirri BiH, bosanskomuslimanskiintelektualci gledajr.i kao dio nal)ora rukovodstva BiH za oduvanjecjelovitosti i jedinstvenosti furrl<cionisanja civilne vlasti, bezbjecl-

rrog islobodnog protoka roba, ljr-rdi il<allitala r.ra cijelom podruc-

1u heclunarodno priznatih llrarrica drZave BiH. Te granice je pr,iznala

iRepublika Hrvatska irtnrrtrarsrrja stvar je naroda BiH (Bosanaca

i Hercegovaca svil-r vjcroisllovijcstiJ orglanizacije vlastitog urecle-

nja. Maglajski prilrrjcr tttt:tlrtr;olrtro I<ot.rrclitlirane akcije Armije BiH

iHVO u borbi l)roliv zrrjotltlii;l<or1 rreprijatelja treba slijediti' 3

svaki sukob Arrnijc i llvo rrr0z() t;iilrro oclgovarati pretenzijama ve-

Iikosrpskih agrcsot.il l<()iirtrir jr: /it cilj uzimanje cijele teritorijcBill iprikljucerrjc vj0stilt;l<0i lvorcvini novoj Jugoslaviji. Kooperati';-

nost u odnoslrrra l,lvo iArrrrij() llill rril podrucju maglajske opstinetreba nastaviti u7. Lrvazavarrjc llist()rijskill itlteresa iMuslimana i

Hrvata l<ao iclijela srpsl<og rrilrOdi.r k0ji jc ttstao da dijeli sudbinLl

i bori se protiv faSisticl<og agrcsclra.

Pozivamo sve Hrvate iMuslittrarlt:, l<ao ilojalne Srbe da

pokaZu idalje svoju odlr-rcrrost u otportl llajveceln zlu koje se po-

javilo na ovim prostorirra. To zlo sc zove srbocetnicka armada

i<o,a ce u svojoj svireposti ilLrkav.sti 'okuSati

da idalje imputirasu-kobe kakvi su ovih dana dcsavirju u Gornjetn vakufu idrugdje.Necemo podleci, ni ovaj ptrl rilCtoclarrra pritisal<a, jer povratka ne-

rna podaniStvu i pelrlivarljcnju tc podila2enju bilo l<akvih velikodrzav-

rrih pretenzija pre|rr0 rrarna jcclitt(Ji dorr.rovini Bosni i Hercegovini.

lrnaju6i u viclu svtr slo2errosl odtrosa koji vladaju iprijelcda se pretvore u nest() str.r llil<o rle zeli i5to nije zabiljezeno u

cosada5njoj dugoj povijesrroi saraclnji Hrvata i \/r-rslirnar.ra, povijesti

iskrenc saladrtje to isticctrlo:

-Bosanskomuslitrlarrsl<iirrtelel<tr-ralciN/laglajapodrZavajusta-vove PredsjedniStva BiH, Vlado Bil'l iVrhovtle kotlrande Arnlijt:

BiH u vezi sul<oba oko Gorn jccl Vakr-r[a i rukovodeci se i maglaj-

sl<inr primjerom, kao iprirnjerol"rr Saradnje na Sireln podrucju, tra-

2e da se svi sukobi rjesavaju nrirnim putem, a ne prejudiciraju se

bilo kakva rjeSenja prile konadrrog dogovora ir-rtvrdivanja na6int)

za njegovo Irouoi"ni" bez ikakvih proizvoljnilr i jednostranih tu-

rnadenja s bilo dije strane;_PodjelaBiHnaprovincijemorauvetZavatisverelevantne

kriterije, u ne da se pretvori iskljudivo na llacionalnu osnovu i lla

tajnacinirrauguracijuStvaranjadriavaujeclirlstvenojdrZav'i'bilodait raOl o par:adrlainim formama kakve su takozvana Republika Sr-

pit u ili takozvana Hrvatska zajedrrica Flcrceg Bosna' Pretvarartje

IrecttoZenin podjela na clrZavne tvrlrevitte, rlcittl je da. u ^ol,rttZetlju

i.r kakvonr sLi se naile takozvalle tlluslintattske provirrt;ije BiH N/lttsli-

JO

mani su za kratko vrijgme dovedeni pred potpuno ekonomsko i bi_olo.ko uni.tenje. Time. bi se uz olagosiou Evrops i svijeta regarizirralo etnidko di56enie i ostvareni uuiit oJrzavni lii"iiti'i'"ail'ionouodovedena u situaciju ou "" preloo'";u'ol,uutuju narasli apetiti i trrgovanje njenom teritorijom._. Mi se odludno protivimo svakom pritisku i ultimatuminras bilo koje strane da doraze, a poznato ie roar<o u urii.r"liof nu,-,,,"-tnutog rata da Musrimani rrisu potezari za urtimatu,"irl, .utiuranjemputeva, skidanjem pomoii u rrrani iri oduzimaniu ruturi;uino t"r,nie-kih sredstava, a i BiH. je

.svojevrornero primira veriki tlrJ; iztr;Lgticaiz Hrvatske' svaki pritisak sinro pornaze agresoru da ostvari svoledudovi.ne nakane od kojih moze'sar'o privremeno da odustane.7. Skup bosanskomuslimanskih irrtelektualaca Maglaja trali da

9e..y sre{stuima javnog informisanja propagira Oorna prJtiv-ugr"roru,istidu. primjeri herojstva sehida t<o1i

'str' clari zivot i koji nas uvijekopominju da znamo i ko smo i Sio srno, rla se na Jostolanstven,

nadin prezentira svo bogatstvo kurture bosanskih musrimana ,,.r';;'dprostorima, njihova teinja za suiivotom i europskim nadinorn razmiS-rJanla.

Od podetka ovog rata nametnuta nam je inforrnativna i komu_nikacijska blokada kao.svojevrsni pritisak i do sada stvorena srikao na5oj borbi dobrim dijelom je uvjetovana i nemoguirro5iu plasira-f]?^J:tin"_o herojstvu iciravoj rragediji kojoj je muslimanski narocltztozen. raKo Je u svijetu sivorena narljerno losa slika o tonre kose iza5to u BiH bori, a svijet do sada ni5ta nije u6inio da se stanjepronrijeni (nikad RTV BiH nije dobira obecani iateritski tanal, a bto-kadi telefona da se ine govori). Tako je najveci crio teritori;e biH o"-tao odsjeden.od cijerog svijeta, sto je jecran od najveiih zrocirra i di-rigovane nredunarodne urote koia zeri da prava stika i rijec i rre odeu svijet, a cijeli rat se pretvori u navodnu borbu protiv

-islariskog

fundamentalizma. Mi traZimo, prije svega od islarnskil,, ,",.'.,ui;u, *noidobronamjernih prijatelja da nam poilogn, u plasiranju istine oovom ratu koja, mada je spora i pracena sa ogromnim Zrtvama, ipakdopire d'o uspavane savjesti svijeta. U tome tieba da bude ;ala uro-ga svih bosanskomusrimanskirr i'telektuaraca koji rnora;u iskoristitisvoje Siroke veze sa cijelim svijetorn. lstovremeno, od bosanskomusli_manskih intelektualaca se tra2i da i u ratnim uvjetirna istraZuju kur-turno i historijsko nasljede Muslimana i od zaborava i ratnih raza_ranja saduvaju svoje naslijede koje su im sa paZnjom i ljubavlju os_tavilc. prethodne generacije. To se odnosi i rra oduvarje i razvol eko-ronrske osnove i privrecrnocl razvoja uter'erjeroS.J i na osrrrro,i",,u,,,poduzetnickorn dulrrr bosarrskih Mirilirnarra.

B. Nema te Zrtve koju je te5ko podnijeti radi oduvanja integri-lteta bosanskomuslimanskog bica i koja neie biti valorizovana krozratno osvijesiivanje i zato je svaka Zrtva, koliko god nam te5ko pa-

dala, ZrMa za suverenu drZavu Bil-|, naSu donrovinu i domovinu svil'tonih koji je takvom osjecaju. Nil<ada viSe muslimanski narod neiebiti moneta potkusurivanja vclikoclriavnilr ambicija velikobalkanskihili velikih svjetskih sila i intcrcsnih sfera. BiH Muslimani su hisotrij-ska Sansa Evrope za ytovr>tiviurjc i ja<)arrje veza lstoka i Tapada, od'nosno povezivatrje itrtcrttsa islirrttskilr zemalja i Zapada. Da li ce Evropatu Sansu iskoristiti clstajc <llr st: vidi, mada je do sada odito da Ev-'

ropa nije do kraja sviesttit to svoic Sarlse, jer unatod silnim pokuSa-jima do sada je legalizirala ttrli;rtvt:ttc.'zlocine bez svijesti da je isa'ma u5la u zamku rcstattracije fitsiznra u srcu Evrope. Tako zajednosa UN postaje satriiesrlil< tt zltli;irrtr koji sr: odvijao i dan - danas od.vija na naSim 1tr()st<lrirrtlt. BiH Mtrslirlri)lli stl pri,nLldeni da se obratesvojoi braci Muslirrrattirna cijclocl svijcla i ocito je da ie te vezejadati kao do sada jedini iz,laz- Lr Octrvanju ne sarno indentiteta, negoi

I Oiolo5kog opstanka. Uz Velil<r-r zallvalnost- i Republici Hrvatskoj ko-ja je prihvatila veliki broj prollrrarril<a i izbieclica iz rra5e drzave, i

gdje ima dosta prijatelja, rni i sa ovot; rnjesta porudujemo kao i ci-

feloj Evropi da se u profilirarrirr illtorosa i <tdnosa sprarn BiH Musli-trana vodi radupa o 9v9j clirrrr:rrziii tlcitiI prednosti uvaZavanja inte-

resa BiH Muslimarra iza vllrstitr-'itrterese i Bepr,rblil<e Hrvatske ici-jele Evrope. Svako poclcicrriivlrrrjr. BiH Muslinralla, naltLlreno od strane

srpske propagande i tklvcdorto dO stereotipa i u zvanicrrirn politikanra,

jeste burnerang kojl se prije ili poslije mora vratiti onome koji ga je

bacio.

g. u skladu sa moralnortr i cluhovnorl obttovom n]uslimanskog

BiH biia, neophodno je jadanje r-rticaja islamsl<e religije u svakodnev-

nom Zivotu Muslimana. Srusene dZamije i drucla na6a svetista poka-

zuju cla je agresoru trn u oku nasa duhovtra obrrova i napajanje sna-

gom koja se nalazi u sustini naSeg biia. lslam, kao najvitalnija svjet-

ika religila, svojim vitalnim udenjem omoguiuje da rrademo i utjehr-r

isnagu-ja ova isku5enja prevazielemo, da izaclerno imoralno ima-terijalno ja1i iz ovog svojevrsnog iskusenja. Sa steienirn

'adinom Ziv-

i;unlu u evropskom-okruienju, pronalaZenje vlasritog produhovljenja u

,ie"irl" Kur'ana easnog mo2emo nalaziti i nadi're budr-rieg zajednidkog

Zi"fj.inj, u viSekonfesionalnol zajednici, neophodnog samopo5tovattja

iviaeanja iskonskim vrijednostima. SkoraSrrii dolazak Rarnazana je

priliks ,u nouo prodi56avanje, a iskreno vicrujemo da ie predstojedi'

bajramski praznici donijeti toliko odekivatli tnir na ovim prostorima'

40

Udesnici Sl<r-rpa l<oji su l<roz lzjavu potpistrli Povr'rlj

VAI{TIJA1993, - I4I3/L4. H. GOD.

JANUAR 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

Praznici, taze mleseca idrugi astronomski podaci Zora

lzlazSunca

Podnelkln-

dija

Akgam(zald

Sunca)Jacija

f6pc-9

oL

9E!

l

fEt6o

sm sm sm sm sm sm1

234567

Pe

SuNePoUt$rCe

8

I1011121314

RedZeb 1413. DlumaNovagodina 1. dan. PrvaEetvrt 04 s 40 mNova godina 2. dan

Eoiiri - Rodlenje Hristovo

531

313132323232

7 '15

151616161515

11 51

515252535354

14 01

0203o40506o6

16 25

262728293031

17 57

5859

18 00010203

Pun mjesec /Uitap/ 13 s38m

I9

1011121314

PeSuNePoUt$rCe

15161718192021

DZuma

Pravoslavna Nova oodinalGnuni sani

532323231313131

7151514'14't41313

11 54555555565656

14 07080910111213

16 32JJ3435363739

18 04050606070809

15

16171819

2021

Pe

SuNePoUt

$rCe

22

23242526

272A

DIuma Posljednia Eetvrt05s02m

Uodi Lejletu'l-MiradZa.Kova vodolija

s31

30292929

292A

7't2121111't0

0908

11 57

57575858

5859

14 14

't5161819

2021

16 40

41434445

4647

18 10

11121314

1516

22

23242526272A

Pe

SuNePoUt$rCe

29

301

2345

DZuma Mi.lena19s28m

6aban1413.

528

272726252424

70a

070605o40303

qo

5959

't200000000

11 14 22

232425262829

16 48

495152545557

18 17

182021222325

293031

PeSuNe

678

DiumaZadnii dan Zemheriia-Prvi dan HamsinaPrva Eetvrt 00 s 21 m

s232221

7020100

12 000101

r4 3031

16 5859

17 01

18 26272a

FEBRUAR 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mleaoca i

drugi astonomskl podaclZotd

lzluSunca

Podnelkin-diJa

Aksam(ialaz

Sunca)Jaciia

to!coEod

p

l

1E

o

c 6m sm sm sm SlT sm

1

234

Po

utSr

6o

I1011

12

6aban 1413.

Pola zlme

52019

18

17

65€58

5€

5e

12 01

01

01

0l

14 33

3435

36

flaot607

18 29

O31

32

567I9

1011

Po

9rlleFoutSr&

13

14

1516

17

1819

DZumaUoCi Loiletu'FBorataPun mjosec 00 s 56 m

51615

't4

1.3

12

11

10

65453

51

60,K)

4746

12 01

01

&&&&G

'14 383g

41

a43

445

17810

11

12

14

15't6

1a 3335

s37

39

404'l

234567I

Fe

SullelPo

utSr6e

20212223242526

D2umaPosliednia cotvrt 15 I 58 mTripun iSubaVSreteniie iVellala/

50ot6604Q,m

644,l.l

42

40

3pcl36

l2 a.a.aQa01

01

14 45

$47

48495051

17 17

18

n21

z324

6

1.a42r|3

45

46

I,lS)

50

19

2021

2223

2425

Fe

SuIleFout

sr6e

27

282930

1

23

D2uma. Fiba. Prvo dlemreu zrak

Miiena 14 s 06 m

Bariazan 1413. PoletakDosta

459

5756

54

53

m50

6 35

33Q30

an6

12 01

01

01

01

01

01

01

t4 52

53g55

56

57

58

fina30

31

e.

34

35

18 51

5253

54

55

57

58

26

272A

Pe

slrlle

4

56

DZuma. Drugo diemre uvodu. Pola Hamsina

4

47ils

6n

2n

120f

fr0(

14 5S

15m01

17S

g7

38

18S

19 01

@

MART 1993. - 1413. H. cOD.

DAN

Praznici, faze mjeseca i

drugi astronomski podaci Zpa lzld'3rn"" Podne

lkin-diia

Aksam(zalilSunca

Jacija

ldpo6oc

.9E!

l

lE;6

& sm sm sm sm sm sm1

234

Po

utSrde

7

89

10

Ramazan 1413. Prva detvrt16s47m

Treie dlemre u zemlju

442n3837

t816't5

13

6 2mm

't1 5959

15m040405

fin41

4244

05

607€

19

5678

91011

PeSuNoPo

UtSr6"

11

121314

151617

Diuma

Pun mlesec /U5tap/ 10 s46m

Babe l. danDan pobjede na Bedru

435u32O

an6

611Gm07

sm01

585858

11 5959s58

1500€

G1C

10

11

12

17 45464€€505253

19 1011

13

14

1517

18

12131415161718

PeSuNePoUtSr6e

1819202',1

222324

DZuma

Uotri ltikafa. Mart RumiPosljednja dehrt 05 s 18 m

Pos{edajidan Baba15't3

11

4A21

1916

559585654525048

11 57575756565656

15 12-12

13

14

15

1617

17il56r5/5859

18 0001

2a242627

19 19

21

192021

22232425

PeSuNe

PoUtSr6e

252627

282930

1

02umaUodi Lejletu'l-kadraSultan Nevroz. Ekvinocii.Ovan

Mijena OB s 15 m

5errual t+tg. Balram 1. dan

4@076

0301

00358

4644rl3

41

s)3736

5 11 55

5655

54u54st

nn21

21

15 17

1819

a.0406

18

s6G'10

31

n30

19

pa3536

262728293031

PeSuNePoUtSr

234567

DZuma. Bajram2. danBalram 3. dan

Prvadetvrt06sllm

35653

451I4745

Bn%

534Q,

631

11 5353

12 53525252

15222

16 23a2424

18 11

13

19 1415

1618

19 38n

n 4'l42€ll5

Od 28, marta ljelno radunanje vremenaBajram.nrmazu6s2l m

APRIL 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mioseca i

drugi astonomokl podaciZoE

lzleSunca

Podnelkin-dija

Jacijafd!cto

L

.9E!ol

lEEgoL

(zalu

sm sm sm sm stT sm

1 Ce I Sowal 1413. 443 6N 12 51 16 25 t9 1S 2047

2345

6

I

Pe

SuNePo

UtSrde

910

11

12't3

14

15

DIuma

Pun mies€c /Ugtap/ 20 s rl4 m

44038

35

31

8n

62119

17

15

14

12

10

12 51

51

5050

5050,N)

16 25

x%6nam

19 20

21

2zi24xn

n849

5052

5355

57

910

11

12't3

1415

PeSuNePoUtSr6e

1617

18

19

2021

22

Dluma

Posljed. detvrt 21 s 39 m

Nisan

4%n21'lB

16

14't2

60806

06

04v2m

558

4949laIrA€47

12 '1629

30

30

31

31

31

31

19 28n31

&3B

3436

n21

5800

a2

0305

06

6

lo

1718

19202122

Pe

SuNePoUtSr6e

23242526272A

29

DZuma

Goveda zima 1. dan. Bik

Miiena 01 s 5C m

4€0705

mo1

35957

55./5553

5250I,t6

12 47

4747

4646646

a.pa.333334

35

16 19 3738

3S

n41

42

€

21 @11

13

15't6

18

19

23242526272A29

Pe

SuNePoUtSr6e

1

234567

Zul-ka'de 1413. DZuma

Goveda zima, zadnii dan

Prva detvrt 14 s 41 m

35552

50€46

434-l

545€42n39

3836

124645

45Its

45

4545

16 3536

363637

3838

19 ,L5

46

47.18

50

51

52

21 21

2.246m30

e

30 Pe I Diuma 338 53: 12 44 16 38 19tr 21 33

MAJ 1993. - 1413. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mieseca idrugi astonomski podaci Zda lzlaz

SurcaPodne

lkin-diia

Aldm(alu

Sun6)

Jacija:6c-96o&

EE!of

fE'56oI sm sm sm sm $m sm

1

23456

Su

NePoUtSr6e

9

1011

121314

Zul-ka'de 1413. Praznikrada 1. danPraznik rada 2. dan

Rozi Hidr /Juriev/. Punmiesec/Ustap/ 05 s 34 m

336

u30mn

533

p30a27

12.44

44444444

39G)39394t)

16 38 t9 55

565758

20@01

21 35

3739&4244

7I9

1011

1213

PeSuNePourSrde

1516171819202'l

DIuma

PankracijeServacije. LedeniaciPosljednja dehrt 14 s 20 m.Bonifacije

3U2n18

1.6

'14

12

52sn221

19

18

17

12 44444444444

16 40q41

41

4242ll3

NQ00ol060607m

21 6474951

53555/

14151617181920

PeSuNePoUtSr6e

22232425262728

DIuma 310086ua.01

28

51615

14131211

10

12 4444444444&

rt5

45454646

164/.44

13'14

1516

20G11

12

21 582n

@u0507m

21

222324252627

Pe

SuNePoUtSr6e

29

301

2345

DZuma. Mijena 16 s 07 mBlizanci

Zul-hididZe 1413.555351

50€46

257 5@

6ota6604

12 44

44444Mu44

16 46

646,16

474747

NT

1819

n2"1

2.I

nfi

121415

17

18

n2A293031

PeSuNePo

6789

DZuma. Prva detv. frxZ.m

Arefat

244434241

5mma01

l2Mu4.5,t5

16 4748rK)

/K)

n 24i6l261

zrl

2.21n626

JULI 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mjeseca i

drugi astonomski podaci Zgralzle

SuncaPodne

lkin-dija

\ksm(zala3unca)

Jacija

fd!co6o&

.9€o

l

fEEgoI sm Sln sr sm sm stT

I 6e 11 Muharrem 1414 2K 500 12 51 t6 56 20 38 24.

234

567I

PeSuNe

PoUtSrde

121314

15161718

Diuma

Pun miesec /U5tap/ 01 s45m

2U3536

3739404'l

501aamm04(E

12 51

5151

52525252

16 565656

56565656

20 383838

37373736

2.434242

41

N3E)

38

131415'

I1011

12

PeSuNePo

UtSr6e

19202122

232425

Diuma

Petrovdan. Posljednjaievrt 00 s 49 m

Temuz

24246I505253

506607OB

@10'11

12 52525353

535353

16 56575757

575756

20 36363635

35u33

2.373736u33Q.30

16171819202122

FeSuNePoutSrde

26272A2930

1

2

DZuma

Mijena'13 s 25 m

Safer 1414.

555658mv20406

2

3

5111213141516'17

12 5353535353uv

16 56565656565656

20 33a.3130aa27

2.naz7%242.21

23242526272829

PeSuNePoUtSrde

34567I9

Dluma

Prva eetvrt 05 I25 m

3ffi10'll13

15'17

1S

518n212.an24

12il545454545454

16 5656565654il53

nx624z32.21n

2191816't4

1211

@

3031

PeSu

1011

DZuma 321n

525%

't2 il54

16 5352

20 19

17207

05

JUNI 1993. - 1413114. H. GOD.

DAN

Praznici, faa mirs€ca i

drugi astronom8ki podaci Zon lzlazSunca

Podnalkin-diia

Ak5am(zalaz

Sun€l

Jacijafocotc

.9EEo)

:EEgoo sm stT sm sm sn sm

1

23

Ut

Sr6e

10

11

12

Zul-hidldle 1413. Kurbanbairam 1. danKurban balram 2. danKurban balram 3. dan

239

38s

01

0cfr

t2 .15

4545

16 /tg

49lK)

nzlzx

2.Zt

a30

4

567I9

t0

Po

SuNePo

utSr6e

13

141516171819

Kurban bajram 4. dan.Dluma Pun mjesec/U5tap/ 15 e 03 m

235

34333231sO

459

5S5858575757

12 'ltt

6646I4647

16.19

505151

'515152

NE

s3131

Q,3333

e.

343536s73838

2.

11121314151617

PeSuNePottSr6e

2021n.232425m

DIumaPosfiednja let,rt 07 e 36 m

l-laziran

2An27nnnn

457575656565656

12 47474747II4

16 52535354545454

nuu353636$37

2.9Q4',1

4242a/B

18192021

222324

PeSuNePo

UtSr6o

272AI

1

234

Dluma

Miiena 03 I53 mMuharrem'1414. Musli-manska nova godinaRak. Solisticii

2n626xn27a

456565757

575758

124E48,lS)

lK)

4949rK)

16 54545655

555555

ncl383838

383838

2.43444545

4544

252627282930

PeSuNePotftSr

567I9

to

ffinna

Prva 6etv. ms44mVidovdan

Jevmu'l-aiure

28B3031aQ

4585S5959

500m

12 4950505050

50

16 565656565656

20s3(3(s3t3t

2.&44u4343

Bajram-n.mazu5s46m

AVGUST 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mjeseca i

drugi astronomski podaci Zoralzlu

SuncaPodne

lkin.

dija

\kgam(zale Jacija6

octoI

9Eo

J

tEEcoI sm sm sm sm sm sm

1

2

345

NePo

UtSrde

1213

141516

Safer 1414-Aliilun (Hozl llilas).llindon. Pun miesec(Ustap) 14 6 10 m

325m

m3033

5na

3031a.

12 5353

535353

16 5150

505050

20 1615

141312

2.01

21 5S5-/55

m

6789

1011

12

PeSuNePoUts'rCe

17181920212223

Diuma

Sajfi Sumbule

Posliednia ietvrt 17 s 20 m

3 3537384424547

33g35373839n

5 12 53535353535252

16 ,tglK)

IrA4746,t5

20 11

09m070504v2

21 g5250la464442

13141516171819

PeSuNePoUtSr6e

242526272829

1

DiumaAgustos. Pola lieta

Mijena2l s 29 m

Rebiu-l-ewel 1'114-

3€495254555658

5414344456474

12 5252525251

51

51

16 4443rB/|i}424141

20 0019 59

5856545351

21 &383634Q3027

20212223242526

PeSuNoPoUtSrde

234567I

DIuma

Dievica

Prva cetvrt 11 s 58 m

4mv260607@10

5 rK)

505152535556

12 5150505050rK)

lK)

16 40393837373635

19 ,19

/|8464543&n

21 6I21

19t,1512

27282930

31

PeSuNePo

Ut

I101l"12

13

DZumaMedunavice 1. dan

Mevlud-RodendanMuhammeda as

412141617

19

55/5859

600

01

12 ,lS

4948I,t8

16 3433Q.30

I

t9 s)373533

31

21 10m604

@

SEPTEMBAR 1993. .1414. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mjeseca i

drugi asUonomski podaci Zoalzle

SuncaPodne

lkin-diia

{kSam(zaluSunca)

Jacija

J6!ctoc

.9E!ol

JE

oc sm sm sm sm sm sm1

2

Sr

de

14

15

Rebiu-Fewel 1414. Punmlesec (UStap) 04 s 33 m

4n2.

6V2

CB

12N

47

16 Zl

n19 Zg

m

20 5(

5€

34567

I9

PeSuNePoUtSrde

16171819202122

Diuma

Posljednja detvrt 08 s 27 m

4 nxnmx31

33

604050708m10

11

12 47464646,t_5

4545

16 26n24n22-l

n

19 26242.2018

17't5

20 565451zl9

4745lt3

1011

1213141516

PeSuNePoUtSr6e

23242526272829

DZuma

Ejlul

Mijena 05 s 1.1 m

4U35

3738

Q41

I

6 t3l41516'17

19

n

12M44

4443434342

16 19

17

16

14

13

12

11

19 13

11

@080601a

2041t

3735

3331

a'17

18.19

2021

2223

PeSuNePoUt

Sr6e

301

234

56

DiumaRebiu-l-ahir 1414.

Vaga. Ekvinocil. Zadnjidan, MedunavicaPrva detvrt 2'l s 33 m

444lm4764S)

5'l52

6212,a24x6n

12 424241

4'lQ

NN

16 10@080706

m@

19 m18 58

575553

51

49

n%242.n18

1614

24252627282930

PeSuNePoUtSr6e

789

1011

1213

DZuma

Pun mjesec (U5tap) 19s 54 m

4U55

35657

504m

01

62830

531Q333536

12 tr)39

11 3E)

38383837

16 01

0014 59

57

565554

18 47.t5

174341

N38

np10

19 0806

060301

Od 26. seplembra zimsko rabunanle vremena

oKTOBAR 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

Praznici, faze miesoca i

drugi astronomskl podaci Zoralzlu

SuncaPodne

lkin-dija

AkSam(zalaz

Sunca)Jaciia

:6!ctoI

.9E!ol

trE'tdoc sm sm sm sm sm sm

1

234567

PeSuNePoUtSrde

141516'ti181920

Rebiu-l-ahir 1414. Dluma 4V20304mum@

53738Q41

424344

11 37373636363635

14 5351

49484745€

l7 353331

mnt524

18 5957555351

4947

8

9101.'|

121314

Pe

SuNePoUtSr6e

21

222324252627

DZuma. Posliednia Ietvrt20 s 36 m. Mitrovdan

Miholie ljeto

Te5rini ewel

4 1'l

13

14

15

16

1718

545

647,K)

505153

1t 35

35uuuu33

14 42

41

438373635

17 2.

n18

161513

11

18 45

442Qs)3836

15161718192021

PeSuNePoUtSr6e

2829

't

2345

DZuma. Mijona 12 s 36 m

Dfumade-l-ula'1414-

Stipavac

41921

2.ZJ24a27

55455575859

600@.

11 333333333232a

14 33Q.3130mn6

17 GOB

0705mv200't7

18 34fr|Q.30an6

22

232425262728

Pe

$uNePoUtSrde

6

78I

101't12

DZuma. Prva detvrt 09 s53m

4nI3031

e3335

603

06m0708@10

11 Q.

Q,3231

313131

unn221

n1817

16 58

5755ilm51iKt

18?3

2.n19

1716

15

293031

PeSuNe

13'14

15

DiumaPun mjesec (Ustap) 13s 38 mLudin

436373tl

61213'14

11 31

31

31

14 1615

14

16 4€

445

18 1412't1

NOVEMBAR 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

Praznici, faze mjeseca i

drugi astonomski podaci Zoralzla2

SuncaPodne

lkin-diia

Aksam(zaluSunca

JacijaJ

EcdoI

uEool

fE;coL sr sm sm stT sm sm

I234

Po

UtSr6e

16

17

1819

Dirmadel-ula 14'14. 43€442

4

61517

18

n

11 31

31

31

31

14 13

11

10

@

16 ,13

42

41

N

18 10

@0807

56

7I9

10

11

Pe

SuNePoUtSrde

2021

2223242526

DZuma

Posli€dnia dewrt 07 e 36 mlGsum. Mitrovdan

444rt5

647

48

49

51

621

24

xn23

a

11 31

31

31

31

31

31

31

14G07

m05

04

03

@.

t6 3S

37

36

35

u32

31

18 06

04

fila2

01

m17 59

12

13

14

1516't718

PeSuNePo

UtSr6e

272829

1

234

DZumaMijena2. s35 mTedrini sani

DZumadel-uhra 1414.

4 52il55

56

5657

58

6,31Q.33

3435

37

38

11 3lQQaQ.a.a

14 01

01

01

m13 59

58

57

16 30

aa27m%24

17 5857

56

55

545352

19

2021

22232425

Pe

SuNe

PoUtSrde

5

67

I9

1011

DZuma

Stipavac. Prva detvrt 03 s03m

459500

01

604607

6S)41

42

4ilrL5

z16

47

11 3333

33

33gu34

13 5/56

56

54

vu53

16232.21

21

20

19

19

l7 52

51

50

50

50,K)

49

26272A

2930

PeSuNePoUt

12

13'14

15

16

DZuma

Pun mjesec (U51ap) 07s 31 m

508@@.t0

'11

6485051

52

53

fi 35

35

35

3636

13 53

53

52

5251

16 t918

18

17

17

17 49

III48

DECEMBAR 1993. - 1414. H. GOD.

DAN

Praznici, fazo miesoca i

drugi astronomski podaci Zoralzlaz

SuncaPodne

lkin-dija

Akiam(zald

SuncalJacija

l

oc6oc

oE!

l

E;!oL sm slT sm sm stT sm

1

2Srde

17

t8Dfumadol-uhra l414 512

12

65456

'tl 3636

13 51

5016 1(

1t17 47

47

34567II

PeSuNePoUtSr6e

19202122232425

DZuma

Posliednja 6ehnt 16 s 49 m

51314

15

16

17

18

19

65/5859

7m01

am

11 g7

37383838G)N

13 50505050505050

16 16

16

15

15

15

15

14

17 4747466.16

646

1011

1213141516

PeSuNePoUtSrde

2627282930

1

2

DZuma

Mijena l0 s 27 mKanuni ewelRed2eb 1414.UoIi Leiletu-l-R€gaiba

5192021

2z32424

7U0506070808€

11 40441

41

424243

13 5051

51

51

525252

16 14'14

14

15

15

15

15

174664647474ffi

17161920212223

PeSuNePoUtSr6e

34567II

DZuma

Prva 6evrt 23 s 36 m

Prvi dan Zemherija. Jarac

5256nnmnn

70910101011-12

'12

11 43444445454647

13 53545454555556

16 16161616171818

t7 4949m505l5252

24252627282930

PeSuNePoUtSrde

1011'12

1314IE

16

Diuma

Pun miesec (Uitap) ms 6m

5n30

30303031

31

7121313'14

14

1414

11 47III€N50

13 56575758585S

0014

16 1919nn21

2.a

17 53535353g5556

31 Pe 17 DZuma 531 714 11 50 14 01 16 24 17 57

tsLAMSKl PRAZNICI U 1e93. GODINI(HtDzRETSKA GODINA 1 4131 1 41 4.1

-UodiLejleru'l-Miradza, utorak 19. januar 1993. (26. redzeb 1413.)

- Uodi Lejletu'l-Berata, subota 6. februara 1 993. (14. Saban 1413.)

-Podetak posta (Ramazan), utorak 23. februara 1993.

(1. ramazan 1413.)

-Dan pobjede na Bedru, detvrtak 11. mart 1993. (17. ramazan 1413.)

-Uoi1i Lejletu'l-Kadra, subota 20. mart 1993. (26. ramazan 1413.)

- Ramazanski bajram, detvrtak 25. man 1993. - 1. dan(1.Sewal 1413.)

- Ramazanskibajram, petak 26. mart 1993. -2. dan (2. Sewal 1413.)

- Ramazanski bajram, subota 27. marla 1993. - 3. dan(3. Sewal1413.)

-Jevmu'l-Arefe, ponedjeljak 31. maj 1993. (9. zul-hid2e 1413.)

- Kurban bajram, utorak 1. juni 1993. - 1. dan (10. zul-hid2e 1413.)

- Kurban bajram, srijeda2. juni 1993. - 2. dan (11. zul-hid2e 1413.)

- Kurban bajram, eetvrtak 3. juni 1993. - 3. dan (12. zul-hidZe 1 413.)

- Kurban bajram, petak 4. juni 1993. - 4. dan (13. zul-hid2e 141 3.)

- Nova muslimanska (hidzretska) godina, ponedjeljak 21. juni 1993.(1. muharrem 1414.)

- Jevmu'l-A5ure, srijeda 30. juni 1993. (10. muharrem 1414.)

- Mevlud - Rodendan Muhamed a.s., ponedjeljak 30. avgust 1993. {(12. rebiu'l-ewel 1414.)

- Uodi Lejletu'l-Regaiba, detvrtak 16. decembar 1993.(2. redleb 1414.)

KATOLICK PRAZNTCI U 1993. GODINI

1. januar6. januar

25. mart8. april9. april

'11. april

- Nova godina

- Bogojavljenje

- Blagovijest

- VelikiCetvrtak

- Veliki Petak* Uskrs

7. juni - Duhovi13. juni - Sveti Ante15. avgust - Velika GospaS..septembar - Mala Gospa

25. decembar - BoIi6,

PRAVOS1AVNI PRAZNICI U 1993, GODINI

7. januar

14. januar

27.ianuar15, februar16. april18. april6. maJ

4. juni

28. juni

7. juli12. juli2. avgust19. avgust28. avgust11. seplembar21. septembar27. septembar8, novembar19. decombar

- BoZid, rodenje Hristovo

- Nova godina

- Sveti Savo

- Sretnije Gospodnje

- Veliki Petak* Vaskrs

- Durdevdan

- Spasovdan

- Vidovdan

- lvandan

- Petrovdan

- llinden

- Preobra2enje

- Velika Gospojina

- Jovandan

- Mala Gospojina

- Kristovdan

- Mitrovdan

- Nikoljdan

JEVREJSKI PRAZNICI U 1993. GODINI

20. januar19. mart

18-2s. april21. maj

7 - 8. juni19. juli

28-29. septembar30. septembar7. oktobar

12-20. oktobar18. oktobar20. oktobar

- Hami5ah a5ar

- Purirh

- Pasah- Lag Baomer- Savuot-TiSa beav: Post- Ro$ ha5ana

- Com Gedalja: post

- Jom Hakipurim- Sukot- Ho5ana Raba- Simhat Tora