PEMAHAMAN DAN KECEKAPAN GURU BESAR DAN PENGETUA

MENGENAI MODEL PENGURUSAN KEWANGAN SEKOLAH.

NANTHAKUMAR A/L SUBRAMANIAN

Fakulti Pendidikan

Universiti Pendidikan Sultan Idris

1.1 Latar Belakang Masalah

Kewangan memainkan peranan penting dalam setiap organisasi

untuk meneruskan kelangsungan dan fungsinya. Begitulah halnya dengan

peranan kewangan di institusi pendidikan di peringkat sekolah. Oleh yang

demikian, pengurusan kewangan perlu ditadbir dengan cekap dan berhemat,

agar kewangan boleh diperolehi secukupnya, dibelanja dan diurus mengikut

tatacara yang betul serta dapat memenuhi matlamat organisasi.

Pengetua / Guru Besar juga dikatakan bertanggungjawab dalam

menentukan pentadbiran kewangan sekolah dikendalikan mengikut peraturan-

peraturan yang telah ditetapkan dalam Perintah Kewangan. Pengetua

dikehendaki mengkaji, memahami dan mematuhi segala model pengurusan

kewangan bagi menentukan kelicinan pengurusan kewangan sekolah.

Sejauhmana seorang gurubesar / pengetua memahami model pengurusan

kewangan dan dapat dilaksanakan dengan sistematik adalah bergantung

kepada kemahiran, kepimpinan dan sikap pengetua / guru besar.

1.2 Objektif Kajian

Objektif Umum

Kajian ini dijalankan untuk mengenalpasti sejauhmana pemahaman

seorang guru besar / pengetua mengenai model pengurusan kewangan

sekolah dan kecekapan mereka dalam perbelanjaan sekolah- sekolah rendah

dan menengah di daerah Johor Bharu.

Objektif Khusus

Berikut adalah objektif khusus dalam kajian ini:-

1.2.1 Kajian ini adalah untuk melihat pemahaman guru besar /

pengetua mengenai Model Pengurusan Kewangan Sekolah.

1.2.2 Kecekapan guru besar / pengetua dalam pengurusan

kewangan

1.3 Persoalan Kajian

Berdasarkan objektif diatas berikut adalah beberapa perkara yang

menjadi persoalan dalam kajian ini :-

1.3.1 Sejauhmanakah pemahaman seoarang guru besar /

pengetua dari segi pengetahuan dan kemahiran untuk

melaksanakan Model Pengurusan Kewangan Sekolah?

1.3.2 Apakah persepsi guru besar / pengetua mengenai Model

Pengurusan Kewangan Sekolah?

1.4 Sorotan kajian

Terdapat tiga model pengurusan kewangan sekolah (Sutton, M, 1996).

iaitu:-

1.4.1 Model Berpusat (central model)

1.4.2 Model Tidak Berpusat (disentralisasi)

1.4.3 Model Cantuman Kedua-dua Gabungan (hybrid)

1.4.1 Model Berpusat (Central Model).

Model ini memberi penekanan terhadap keputusan yang dibuat oleh satu

badan sahaja misalnya pengetua sebagai pemimpin autokrat atau melalui

keputusan bersama yang dibuat oleh Jawatankuasa Sekolah (PIBG, Pengawal

Kewangan dan sebagainya). Pembuat keputusan mestilah membuat

pertimbangan yang teliti, menyerap dan menilai semua maklumat yang

berkaitan untuk membuat keputusan yang berkesan dengan menggunakan

sumber untuk memenuhi objektif.

Di Malaysia model ini merujuk kepada sekolah-sekolah yang belum

mendapat taraf Pusat Tanggungjawab (PTJ). Kewangan sekolah terdiri

daripada tiga sumber iaitu Wang SUWA, Wang KERAJAAN dan Wang

ASRAMA (bagi yang ada asrama). Kesemua bentuk wang ini adalah dalam

bentuk geran. Wang suwa merupakan wang yang diterima oleh pihak sekolah

melalui yuran khas daripada pelajar-pelajar, derma daripada orang ramai,

sewaan harta sekolah, jualan daripada kedai buku sekolah, yuran peperiksaan

dalaman dan daripada pelbagai penerimaan (KPM, 2000).

Wang Kerajaan merupakan semua penerimaan yang diperolehi daripada

Pemberian Bantuan Kerajaan kecuali yang berkaitan dengan asrama. Wang

Kerajaan ini diterima daripada punca-punca berikut iaitu pemberian bantuan

pra sekolah, bantuan mata pelajaran dan bantuan bukan mata pelajaran (surat

pekeliling kewangan 3/95), bantuan rancangan makanan tambahan /

rancangan amalan makanan dan pemakanan, bantuan gotong royong, bantuan

modal / pembelian alatan, geran pelancaran (launching grant) untuk sekolah-

sekolah yang baru dibuka sahaja, bantuan biasiswa kerajaan (Yayasan

Negeri / Petronas / MARA) dan badan-badan berkanun serta yuran-yuran

peperiksaan kerajaan (PTS/UPSR/PMR/SPM/STPM).

Kumpulan Wang Asrama pula merupakan semua penerimaan yang

berkaitan dengan asrama, sama ada dalam bentuk pemberian/bantuan daripada

kerajaan ataupun kutipan yang dibuat daripada murid-murid. Antara punca-

punca kewangan di bawah kumpulan ini termasuklah bantuan perbelanjaan

berulang tahun yang lain-lain untuk asrama (LPBT Asrama), bantuan

makanaan asrama, yuran makanaan asrama serta yuran-yuran lain yang

dibenarkan oleh pendaftar seperti pendaftaran, kebajikan murid, rekreasi dan

pelbagai.

Pihak sekolah menerima peruntukan ini dan perlu membelanjakan

sejumlah wang yang ada berdasarkan pembahagian-pembahagian yang telah

ditetapkan oleh Pusat Tanggunjawab. Misalnya wang peruntukan untuk sains

perlulah dibelanjakan hanya untuk perkara-perkara yang berkaitan dengan

mata pelajaran tersebut sahaja dan tidak boleh digunakan untuk kegunaan lain

seperti perbelanjaan untuk mata pelajaran bahasa Inggeris. Sekiranya perlu

pihak sekolah hendaklah mendapatkan kebenaran daripada Pusat

Tanggungjawab terlebih dahulu.

Oleh yang demikian, pengetua hanya mempunyai kuasa di peringkat

sekolah terhadap keputusan-keputusan yang perlu dibuat berdasarkan

peruntukan-peruntukan yang telah ditetapkan. Guru besar / Pengetua juga

harus berhati-hati dan berfikiran panjang dalam meluluskan sesuatu

perbelanjaan kerana perlu meninggalkan baki sekurang-kurangnya 10%

daripada jumlah peruntukan bagi setiap bidang untuk dibawa ke tahun

berikutnya. Guru besar / Pengetua hanya bertindak sebagai pengurus

kewangan sekolah berdasarkan belanjawan pengurusan yang diterimanya

daripada pihak kerajaan bagi satu-satu tahun persekolahan.

Kelebihan model ini ialah segala keutamaan sekolah akan lebih difahami

dan dapat ditangani dengan baik. Selain daripada itu, semua keputusan dapat

dibuat dalam kerangka tujuan dan objektif sekolah secara keseluruhan.

Seterusnya model ini menggalakkan konsisten kepada sekolah dan tumpuan

kepada kepentingan sesetengah pihak dapat dielakkan.

1.4.2 Model Tidak Berpusat (disentralisasi)

Keputusan dalam model ini dibuat oleh individu yang bertindak sebagai

pemegang budget iaitu pengetua atau guru besar. Guru Besar / Pengetua

menggunakan satu formula untuk peruntukan kewangan sesetengah panitia.

Penggunaan formula dalam mengagihkan resos akan menjadi lebih mudah,

cepat, lebih terbuka dan adil. Formula itu berdasarkan jumlah pelajar dan

jumlah masa mengajar dalam seminggu.

Model ini boleh disamakan dengan sekolah-sekolah yang telah menerima

taraf PTJ. Sekolah yang menerima taraf PTJ ini adalah sekolah yang laporan

audit tahunannya tanpa teguran bersyarat selama tiga tahun berturut-turut.

Bagi sekolah yang menerima taraf PTJ ini, sumber kewangannya bukan lagi

berdasarkan kepada Per Kapita dan Per Kepala tetapi berdasarkan peruntukan

khas yang sedia ada iaitu dalam bentuk sistem buku VOT (peruntukan waran)

dan jumlah wang yang diberikan adalah berdasarkan kepada kertas kerja yang

dikemukakan oleh pihak sekolah. Semua perbelanjaan mengurus mesti

direkodkan dalam buku VOT (Buku Peruntukan Perbelanjaan : Kew, 88 – Pin

4/19. 

Guru Besar / Pengetua atau GPK HEM mempunyai kuasa menandangani

semua urusan baucer bayaran (Kew 304 – Pin 1/92). Dalam hal ini seseorang

pengetua itu haruslah mempunyai akuntabiliti yang tinggi dan merupakan satu

kewajipan untuk menjawab kepada segala tanggungjawab yang diberi melalui

perwakilan kuasa. Ia juga merupakan satu mekanisma yang dibentuk melalui

sistem, peraturan dan undang-undang tertentu. Seandainya tanggungjawab ini

diamalkan secara jujur dan ikhlas sudah tentu akan dapat membantu

pengurusan bagi menjamin bahawa segala aktiviti kewangan dilaksanakan

dengan cekap dan berkesan.

Sebagai pengurus kewangan, guru besar / pengetua diberi tanggungjawab

dalam tiga aspek akauntabiliti iaitu dalam akauntabiliti kewangan, pengurusan

dan perancangan. Dalam konteks ini guru besar / pengetua dapat menguruskan

kewangan sekolah melalui perancangannya sendiri iaitu berdasarkan waran.

Misalnya guru besar / pengetua membuat ‘budget’ untuk menaikkan taraf bilik

guru dengan kos sebanyak RM30,000.00. Guru Besar / Pengetua bolehlah

membuat kertas kerja dan dikemukakan ke bahagian kewangan. Setelah

mendapat kelulusan daripada bahagian kewangan maka pengetua bolehlah

mengeluarkan tender kepada pemaju.

Sebagai sekolah yang menerima PTJ, birokrasi yang dihadapi agak kurang

kerana skopnya yang lebih kecil. Guru Besar / Pengetua diberi kuasa untuk

menguruskan kewangannya sendiri. Misalnya dalam membuat tuntutan

perjalanan guru, pengetua mengemukakan borang tuntutan para guru terus

kepada Akauntan Negara dan dalam masa dua minggu para guru akan

mendapat bayaran berbanding dengan sekolah yang belum menerima PTJ di

mana pengetua terpaksa menghantar borang ke Pejabat Pendidikan Daerah,

kemudiannya dilanjutkan kepada Jabatan Pendidikan Negeri (JPN) dan

seterusnya dihantar ke Akauntan Negara dan dalam masa tiga bulan barulah

para guru menerima bayaran masing-masing.

Selain daripada itu pengetua bersama guru-guru boleh merancang aktiviti

atau program sekolah pada tahun semasa. Segala program yang dikemukakan

dengan kertas kerja yang lengkap akan diluluskan oleh JPN berdasarkan

peruntukan sedia ada di bawah PTJ. Situasi ini akan mendorong para guru dan

pihak sekolah untuk memajukan sekolah baik dari segi kurikulum,

kokurikulum, keceriaan dan bina insan. 

1.4.3 Model Cantuman Kedua-dua Gabungan (hybrid)

Sistem yang ekslusif dan banyak sekolah akan menggunakannya secara

adunan untuk memenuhi keperluan struktur organisasi, stail pengurusan,

objektif pendidikan dan keperluan perkembangan. Model ini mempunyai

strategi yang tersendiri iaitu mengagihkan perbelanjaan pengurusan

berdasarkan formula dan mengekalkan resos untuk tujuan perkembangan

pusat. Sesetengah keputusan dibuat oleh guru besar / pengetua atau

pengurusan kanan sekolah. Ada juga yang dibuat oleh staf dan juga pengawal

kewangan sekolah.

1.5 Metodologi Kajian

Kaedah Campuran digunakan untuk mendapatkan persepsi guru

besar / pengetua mengenai pemahaman Model Pengurusan Kewangan

Sekolah sekolah masing-masing. Menurut L.R. Gay et.al (2009:462),

Kaedah Campuran menggabungkan pendekatan kualitatif dan kuantitatif

dengan memasukkan kedua-dua data kualitatif dan kuantitatif dalam satu

kajian. Kaedah ini merupakan penyelidikan di mana pengumpulan dan

analisis data, menggabungkan pencarian dan membuat kesimpulan

menggunakan kedua-dua pendekatan kualitatif dan kuantitatif.

Pengkaji memilih kaedah pengumpulan data dengan soal selidik

untuk mendapatkan maklumat tentang latarbelakang responden seperti

kesediaan guru besar / pengetua dari segi pengetahuan dan kemahiran

untuk pengurusan kewangan. Manakala bagi kaedah kualitatif pula,

‘Grounded theory’ digunakan bagi mendalami pengalaman guru besar /

pengetua. Populasi bagi kajian ini ialah seramai 96 guru besar dan 45

pengetua yang berkhidmat di sekolah rendah dan menengah di daerah

Johor Bharu.

Kaedah persampelan keperluan digunakan dalam kajian ini.

Kaedah ini membolehkan penyelidik memilih subjek kajian yang kini

untuk mendapatkan gambaran yang lebih jelas mengenai penilaian

tersebut.

Pengkaji memilih kaedah persampelan keperluan kerana mudah

menghubungi kumpulan guru besar / pengetua yang disasarkan. Pengkaji

telah memilih 30% daripada populasi iaitu 42 orang guru besar dan

pengetua yang berkhidmat di sekolah rendah dan menengah di daerah

Johor Bharu.

Kajian ini menggunakan instrumen berbentuk soal selidik yang

dibentuk oleh pengkaji sendiri berdasarkan sorotan kajian. Ia terbahagi

kepada 2 bahagian utama. Bahagian A mengandungi 11 item iaitu

soalan-soalan yang berbentuk maklumat diri responden seperti jantina,

keturunan, pengalaman mengajar, latar belakang pendidikan dan

bilangan waktu mengajar. Manakala bahagian B pula terdiri daripada 30

soalan yang bertujuan mengenalpasti pandangan serta pendapat

responden terhadap empat persoalan kajian.

Data kajian dianalisis dengen menggunakan Statistical Package

for Social Studies (SPSS) versi 16.0. Data yang diperolehi dianalisis

dengan menggunakan kaedah statistik deskritif untuk mengira nilai min,

kekerapan (f) dan peratusan (%) berdasarkan setiap konstruk yang

dibincangkan.

1.6 Hasil Jangkaan Penyelidikan

Kajian ini dijangka akan mempunyai perbezaan antara guru besar

dan pengetua yang berkhidmat di sekolah yang berbeza seperti Sekolah

Tamil, Sekolah Cina, Sekolah Kebangsaan dan Sekolah Menengah

Kebangsaan. Ini kemungkinan pentadbir mempunyai kemahiran dan

kecekapan mengikut keperluan sekolah masing – masing.

RUJUKAN

Farzeli Che Mat. 2000. Pengurusan Kewangan Sekolah Menengah

Kebangsaan St.Patrick: Satu Kajian Kes, Kertas Kerja Ilmiah yang tidak

diterbitkan.

Kementerian Pendidikan (1991). Buku Panduan Pengurusan Profesional

Sekolah Rendah, Kuala Lumpur.

Kementerian Pendidikan Malaysia (1994). Garis Panduan Perakaunan dan

Kewangan Sekolah, Kuala Lumpur, DBP.

Kementerian Pendidikan Malaysia (2000), Tatacara Pengurusan Kewangan

dan Perakaunan Sekolah, Bahagian Kewangan Kementerian Pendidikan

Malaysia.

Mahashim Bajuri (1994). Pengurusan Kewangan Satu Pengenalan. Petaling

Jaya, Penerbit Fajar Bakti Sdn. Bhd.

Sutton, M. (1996). In Management In Education, Vol. 10, No. 5. Nov/Dec.

Page 6 – 9.