PROJEKTOMI I SISTEMEVE INFORMATIVE

2

Projektimi i sistemeve informatikeQka eshte nje sistem:Një sistem është një tërsi elementesh ose komponentesh që ndërveprojnë për të përmbushur një ose disa qellime.

Cilat jan aktivitetet e sistemit informative:SISTEMET E INFORMACINIT TE BAZUARA NE KOMPJUTER

Cilat jan llojet e sistemeve:I thjeshtë-----Kompleks I hapur-------I mbyllur I qëndrueshëm----Dinamik Adaptiv--------Joadaptiv Permanent-----I përkohëshëm

Qka eshte modelimi I sistemeve:Një model është një përafrim që përdoret për të paraqitur realitetin

Cilat jan llojet e modeleve: Modeli narrativ-përshkruesModeli fizikModeli skematikModeli matematikorë

Qka eshte infrastruktura e teknologjis te nje biznesi:Hardwaret, Software, Telekomunikimi, Njerëz, Bazat e të dhënave, Procedurat.

Nje sistem informacioni I ri ne ndermarrje ndihmon ne: 1. RRITJA E FITIMIT

2. NDARJA E TREGUT3. NJOHJA E KLIENTELES4. KOSTOJA TOTALE E PAJISJEVE

SISTEMET E INFORMACINIT TE BAZUARA NE KOMPJUTERSIBK është një bashkësi e vetme hardueri, softueri, bazash të të dhënave, telekomunikimesh, njerëzish dhe procedurash që janë të konfiguruara për të mbledhur, manipuluar, ruajtur dhe përpunuar të dhënat që ato të kthehen në informacion.SIBK-sistemi informativ I bazuar ne kompjuter SIBP-sistemi informativ I bazuar ne performance

Si e kuptojm konceptin e ndermarrjes:Një ndermarrje është një bashkësi formale njerëzish dhe burimesh të tjera që synojnë të arrijnë një tërësi qellimesh.

3

Llojet e nensistemeve ne ndermarrje jane: 1. Nënsistemi informatik i prodhimit

2. Nënsistemi informatik i shitjes 3. Nënsistemi informatik i financave 4. Nënsistemi informatik i logjistikës 5. Nënsistemi informatik i personelit 6. Nënsistemi informatik i hulumtimit

Riinzhinjering do te thote:Rifreskim I ndonje projekti prodhues ne ndermarrje

Qka kuptojm me cilsi:Cilësi do të thotë aftesia e nji produkti që të plotësojë apo të tejkaloj atë që nji klient pret prej tij.

Menaxhimi i Cilësisë Totale konsiston ne nji bashkesi metodash mjetesh dhe teknikash qe ofrojne nji siguri cilesije në të kater anet e ndermarrjes.

Qka kuprojn me MCT:Menaxhimi i cilsis totaleSi e kuptojm produktivitetin:Produktiviteti eshte masa e inputit ne pajtushmeri me autputinSi e kuptojm paisjen hardverike:Hardwerët-konsistojnë në pajisje kompjuterike që përdoren për të kryer veprimin e inputit, përpunimit dhe outputit.Komponentet hardwerik të një kompjuteri përfshijnë pajisjet që kryejnë funksionet e futjes, përpunimit, ruajtjes dhe daljes së të dhënave.

Qka paraqet CPU dhe cilat jan elementet e saj:Çda njësi qendrore përpunimi (CPU-Central Procesing Unit) përbëhet nga disa elemente:njësia aritmetike logjike, njësia e kontrollit, dhe njësia e regjistrave.

CACHE (kesh) memorja qfar lloji kujtese eshte:Cache memory- është nji lloj kujtese e cila vendoset afer CPU dhe është kujtes me shpejtesi te madhe

Permendi disa nga komponentet hardverike per nje kompjuter:Procesori, pllaka mam, ram memprja,hardisku, furnizuesi me tension, shtepiza, kartela grafike etj,Cilat jane pjest hardverike qe vendosen ne MATHERBOARD:Procesori, ram memorja, kartela grafike, kartela e zerit, hardisku, flopi etj.

Procesori është njësia kryesore e kompjuterit në të bëhen të gjitha kalkulimet e neovjshme që kompjuteri të punoj, ndryshe quhet edhe truni i kompjuterit . MODEMI- lidhjen në internet përmes lidhjes telfonike.

4

Kartela e rrjetës - Kartela e rrjetës (ang. NIC=Network interface card) është një pllakë e shtypur qarkore që përmban aftësinë për komunikim në rrjetë prej një kompjuteri në kompjuter tjetër

Permendi disa nga llojet e kompjuterve qe jane ne perdorim: 1. Kompjuteret e pergjithshem2. Kompjuteret special3. Kompjuteret per biznes multimediaTipet e kujteses jan: pergjegjeja – RAM, ROM, CACHE memorja.RAM(Random Access Memory)- instrukcionet ose te dhenat vendosen ne menyr të perkoheshme, kjo humbet kur nuk ka elektricitetr.ROM(Read Only Memory)- është përgjithësishtë e pandryeshueshme, permbajtja e saj nuk humbet me ndaljen e rrymes.Cache memory- është nji lloj kujtese e cila vendoset afer CPU dhe është kujtes me shpejtesi te madhe ,

Njësit qendrore te sistemit kompjuterik1. Njësia e kontrollit2. Njësia aritmetike3. Memoria qendrore

Njësia aritmetikelogjike - është pajisje e punuar nga një numër i madh të përbërsve elektronik, të ndërlidhur në mes tyre sipas rregullave të algjebrës strukturore. Në te manipulohet me sinjale elektrike në mënyrë që i përgjigjet kryerjes së operacioneve sipas Algjebrës së Boolit mbi të dhënat.

Si e kuptojm softverin:Software (ose programet) eshte ajo qka e kontrollon kompjuterinCilat jane llojet e softverve: 1. Softueret e sistemit 2. Softueret aplikativ

Permendi disa nga llojet e sistemeve operative:DOS, Windows NT, System 7, UNIX, OS/2 WarpSISTEMET OPERATIVENjë sistem operativ është një bashkësi programesh kompjuterik që kontrollojnë hardueret dhe veprojnë si një ndërfaqës me programet aplikative

Punet e sistemit operativ kan te bejn me:Grumbull detyrash (grumbull programime ne kompjuter)Grumbull procesime(CPU te shumfisht)Paraqitja e kohes (perdoruesit caktojne pjesen e kohes se CPU)Suajtja e vertete (programi ndahet ne faqe)GUI (Graphical User Interface)

5

Permendi ndonje nga gjuhet programuese:Korelli, autocadi, fotoshop, office etj,

Qka mbeshtesin softveret aplikativ:Softueret aplikativ mbështesin individet grupet dhe ndermarrjet per te realizuar objektivat e tyre në biznese.

Qka perfshin programi:Programimi perfshin perkthimin e asaj se qfare deshiron nje perdorues te perfshije ne kod (shifer) e qe mund te ekzekutohet dhe kuptohet nga kompjuteri.Qka jan ALGURITMET:Jane grumbull informacone per ta zgjedhur nje problem te caktuar ne kompjuter.Si e kuptojm telekomunikimin:I referohet transmetimit elektronik te sinjaleve per komunikim duke perfshir telefonin, radion dhe televizionin.Permendi disa nga komponentet e telekomunikimit: 1. Kompjuteret dhe pajisjet hyrese dhe dalese

2 Procesoret e komunikimi (modemat, shumezuesit, Front-end procesori, koncentratori dhe kontrolluesi)3 Kanalet e komunikimi 4 Softveri i telekomunikimit 5 Protokolet

Qka paraqesin rrjetet kompjuterike:Rrjetet e kompjuterit ju mundsojn shfrytzuesve qe te shkembejn informatat ndremjet veti.Permendi disa nga llojet e rrjeteve: 1. Local Area Network(LAN)

2. Private Branch Exchange (PBX)3. Wide Area Network (WAN)4. Value-Added Networks5. Client/Server Computing - WWW6. Wide Area Network

Qka paraqet rrjeti local LAN:Paraqet një rrjetë te e cila është e dizajnuar të punoj për shtëpi, zyrë, ndërtesë apo edhe të një kampusi.

Shablloni I nje rrjeti local quhet: pergjegjeja-TOPOLOGJIAktualisht ka pes tipe kryesore te topologjive te rrjeteve: 1. Topologjia e bus topologji dhe 2. star ose exteded star topology.

3. Topologjite e rrjetit-Star-ylli4. Topologjite e rrjetit – Bus-busi 5. Topologjite e rrjetit – Ring-zilja

Qka paraqet NOS: Pergjegja sistemi operativ I rrjetevePaisjet e rrjeteve LAN: Habi, Brigji, kablli UTP, svich etj.

6

Si e kuptojm INTERNETIN:Interneti është rrjeti kompjuterik më i gjerë botërorë, aktualisht perbehet nga mijra rrjeta te lidhura me te gjitha qe shkembejne informacione.

TCP paraqet: pergjegjeja protokoli per transmetimin e transportitKa tri mnyra te lidhjes ne internet: 1. Me ndihmën e modemit

2. Nga rrjeti lokal3. Përmes ISDN (integrated services digital network - rrjeti digjital i shërbimeve të

integruara).

Modemi do të shfrytëzohet atëherë kurë dëshirohet që kompjuteri të lidhet me internet përmes lidhjes telefonike.ISP- paraqet: pergjigjeja ofrimi I sherbimit te internetitDisa nga sherbimet me te perdorshme te internetit do te jen:Emaili, radio, tv, skype, etj,WWW – do te thote: World Wide Web –ose rrjet i gjere botror

Hiper text markup language (HTML)eshte: pergjigjeja-Gjuhe programuese e webfaqeve te ndryshmeMjetet e kerkimit ne web quhen: pergj. Makina kerkuese si google etj.INTERNETIN e perdorin kushdo , INTRANETIN punonjsit, EXTRANETIN punonjsit dhe partnetet.LLOJET E LIDHJEVE TELEKOMUNIKUESEInternetiExtranetiIntranetiServerët ndërrjetorLidhjet wan /lanHyper Text Markup Language (HTML).

MENAXHIMI I PROJEKTITKONTRATAT DHE PROKURIMINë përgjithësi kompanitë furnizojnë produkte ose shërbime mbi bazën e kërkesave të ftesave për të marrë pjesë në garë që bëhen nga klienti ose që mund të jenë rezultat i negociatave për kontratat direkte me klientin. 11.1 ProkurimiProkurimi mund të definohet si një blerje e mallrave dhe shërbimeve. Prokurimi (dhe kontraktimi) është një proces që përfshin dy palë me objektiva të ndryshme që veprojnë në një segment tregu. Ekzistojnë dy strategji kryesore prokurimi:

• Strategjia e prokurimit të kompanisë.• Strategjia e prokurimit të projektit.

*Planifikimi i prokurimit zakonisht përfshin zgjedhjen e një prej objektivave kryesore që vijojnë:

• Prokurimin e gjithë mallrave dhe shërbimeve nga një burim i vetëm.

7

• Prokurimin e gjithë mallrave dhe shërbimeve nga shumë burime.• Prokurimin e një pjese të vogël të mallrave dhe shërbimeve.• Mos prokurimin e mallrave dhe shërbimeve.

*Një faktor tjetër kritik është mjedisi në të cilin kryhet prokurimi. Ka dy mjedise: makro dhe mikro.Mjedisi makro përfshin variablat e përgjithshme të jashtëm që mund të influencojnë se si dhe kur të bëhet prokurimi. Këtu përfshihet inflacioni, kosto e marrjes së kredisë dhe papunësia.Mjedisi mikro është mjedisi i brendshëm i firmës, ku veçanërisht procedurat dhe politikat e vendosura për firmën, projektin ose klientin do të zbatohen për prokurimin.*Kjo përfshin sistemin e prokurimit/kontraktimit i cili përmban pesë cikle:

• Periudha e kërkimit: Përcaktimi i kufijve të projektit• Periudha e kërkesës: Analiza e burimit• Periudha e ofrimit: Procesi i bërjes së ofertës• Periudha e dhënies së kontratës: Zgjedhja e kontraktorit dhe dhënia e kontratës• Periudha e administrimit të kontratës: menaxhimi i nënkontraktorit deri në

përfundimin e kontratës. Periudha e përcaktimit të nevojës Hapi i parë i procesit të prokurimit është definimi i projektit, veçanërisht i nevojës. Kjo i referohet periudhës së kërkimit dhe përfshin:

• Definimin e nevojës së projektit• Përcaktimin e punës, të specifikimeve dhe të strukturës së zbërthimit të punës• Kryerjen e analizës për ta prodhuar apo për ta blerë• Parashtrimin e momenteve kryesore kritike dhe skedulit të ndarë në kohë• Vlerësimin e kostos duke përfshirë koston sipas ciklit të jetës• Sigurimin e autorizimit dhe të miratimit për të vazhduar.

*Specifikimet janë informacion i shkruar ose grafik që përshkruan, përcakton ose specifikon shërbimet ose artikujt që do të prokurohen:

• Specifikimet e projektit.• Specifikimet e performancës:• Specifikimet funksionale:

*Faktorët që vijojnë përfshihen në bërjen e analizës për të prodhuar apo për të blerë:

• Vendimi për të prodhuar– Kosto më e vogël (por jo gjithmonë!!)– Integrimi i thjeshtë i operacioneve– Përdorimi i kapacitetit ekzistues që nuk përdoret– Ruajtja e kontrollit direkt– Ruajtja e sekretit të projektit/prodhimit– Shmangia e furnitorit jo të besueshëm– Stabilizimi i fuqisë punëtore

• *Vendimi për të blerë– Kosto më e vogël (por jo gjithmonë!!)– Përdorimi i aftësive të furnitorëve– Kërkesë me volum të vogël (jo kosto efektive për të prodhuar)– Posedimi i një kapaciteti të kufizuar

8

– Rritje e fuqisë punëtore ekzistuese– Mbajtjen e shumë burimeve– Kontroll indirekt

Periudha e kërkesësPasi kërkesat janë identifikuar, formulari i kërkesës i dërgohet prokurimit për të filluar procesin e kërkesës. Cikli i kërkesës përfshin:

– Vlerësimin/konfirmimin e specifikimeve– Konfirmimin e burimit– Shqyrtimin e performancës së kaluar të burimit

-Përgatitjen e paketës për kërkesën*Një paketë e zakonshme oferte duhet të përfshijë:

– Dokumentet e ofertës (zakonisht të standardizuara)– Listën e shitësve të kualifikuar (që pritet që të marrin pjesë)– Kriteret e vlerësimit të propozimit– Takimet me ofruesit– Si do të menaxhohet ndryshimi i kërkesave– Plani i pagesës së ofruesit

Periudha e ofertësZgjedhja e metodës së blerjes është një element kritik i kësaj periudhe. Ka tri metoda të zakonshme për blerje:

1. Reklama2. Negocimi3. Blerjet e vogla (pajisje zyre)

Reklama përdoret kur kompania i ka nxjerrë ofertat e përcaktuara. Nuk ka negociata. Tregu konkurrues detyron përcaktimin dhe kontrata i jepet atij me ofertën më të ulët.*Negocimi bëhet kur çmimi përcaktohet nëpërmjet një procesi pazaresh (merr e jep). Në një situatë të tillë klienti mund të nxjerrë:

1. Kërkesën për informacionin (KPI)2. Kërkesën për kuotim (KPK)3. Kërkesën për propozim (KPP)

*Tre faktorët kryesorë të negocimeve janë: Aftësia për kompromis Përshtatja Besimi i mirë

*Negocimet duhet të planifikohen. Një listë tipike e aktiviteteve duhet të përfshijë:

– Zhvillimin e objektivave – Vlerësimin e oponentit tuaj– Përcaktimin e strategjisë dhe të taktikave– Grumbullimin e fakteve– Kryerjen e analizës komplete të çmimit dhe kostos

Periudha e dhënies së kontratësCikli i dhënies së kontratës rezulton në nënshkrimin e kontratës. Ka disa tipe të kontratave.

9

Procesi i negocimit përfshin edhe zgjedhjen e tipit të kontratës.– Objektivi i kësaj periudhe është të negociohet kontrata e një lloji dhe

çmimi që do të rezultojë në një risk të arsyeshëm të kontraktorit dhe do të siguroj kontraktorin me stimulin më të madh për përformancën eficente dhe ekonomike.

*Ka disa elemente kryesore të caktuar për shumicën e kontratave:– Marrëveshja reciproke: Duhet te ketë ofrim dhe pranim– Pagesa: Duhet të bëhet pagesa me para– Aftësia e kontraktimit: Kontrata do të lidhet vetëm nëse kontraktori ka

aftësinë për të kryer punën.– Qëllimi legal: Kontrata duhet të lidhet për një qëllim legal– Forma e kontratës jepet sipas ligjit: Kontrata duhet të reflektoj detyrimin

ligjor të kontraktuesit ose mungesën e obligimit për të dhënë produktin përfundimtar.

*Dy janë format më të zakonshme të kontratave:1. Kontrata e përfundimit2. Kontratë me afat

1. Kontrata e përfundimit: Kontraktorit i kërkohet që të shpërndajë produktin përfundimtar në mënyrë definitive te klienti. Me t’u dorëzuar dhe pranuar prej tij, kontrata konsiderohet e përfunduar dhe pagesa finale mund të bëhet

1. Kontratë me afat: Kontrata kërkohet për të realizuar një punë specifike dhe jo produktin përfundimtar. Puna shprehet në ditë/njerëz (ose muaj vite) për një periudhë specifike kohe duke përdorur nivelet e aftësive të personelit të specifikuar si dhe fasilitetet e nevojshme*Lloji i kontratës që zgjidhet bazohet në:

– Nivelin e përgjithshëm të kostos dhe riskun e skedulit – Llojin dhe kompleksitetin e kërkesës (risku teknik)– Analizën kosto/çmim– Urgjenca e kërkesave– Periudha e performancës

• *Përgjegjësia e kontraktorit (dhe risku)– Sistemi i vlerësimit të kontraktorit

(a është i aftë për raportimin e vlerës së arritur?)– Kontratat e njëkohshme

(a do ta zhvendosë punën ekzistuese kjo kontratë?)– Masa e nënkontraktimit (sa punë do të kontraktohet nga burime të

jashtme?)Llojet e kontratavePërpara se të analizojmë llojet e ndryshme të kontratave duhet të njihemi me terminologjinë që gjendet në to:

– Kosto kufi ose kosto e vlerësuar është niveli i kostos që kontraktori është më e mundshme që të arrij në kushte normale performance.

– *Fitimi i parashikuar është vlera e fitimit që negociohet dhe vendoset në kontratë.

10

Niveli tavan dhe dysheme i fitimit përbën vlerat maksimum dhe minimum respektivisht ndaj fitimit total. Pika e prodhimit është zakonisht ai nivel prodhimi mbi të cilin ndarja e aranzhimit fillon.*Meqenëse asnjë formë e marrëveshjes së kontratës nuk i përshtatet çdo situate ose projekti, kompanitë normalisht mund të kryejnë një varietet të gjerë aranzhimesh kontraktuale, të tilla si:

– Kosto plus përqindjen e pagesës– Kosto plus pagesën fikse– Kosto plus maksimumin e garantuar– Kosto plus maksimumin e garantuar dhe ndarjen e kursimeve– *Çmim fiks

– Çmim fiks me pagesë stimul– Çmim fiks me rregullim të çmimit ekonomik– Vetëm koha, materialet dhe orët e punës– Kombinime– Joint venture

– *Në kontratën me çmim fiks kontraktori duhet të vlerësoj me kujdes koston që duhet të arrihet.*Kontrata me kosto plus pagesën fikse është përdorur kur ka një besim që saktësia e caktimit të çmimit nuk mund të arrihet me ndonjë mënyrë tjetër. *Në kontratat me maksimumin e garantuar dhe ndarjen e kursimeve, kontraktori paguhet me një pagesë fikse për fitimin e tij dhe rimbursohet për koston aktuale të materialeve, të punës së ndërtimit dhe gjithë koston e punës tjetër, por deri në nivelin tavan të përcaktuar si “maksimumi i garantuar”. .*Kontrata me çmim fiks dhe pagesë stimuli janë të njëjta me kontratat me çmim fiks me përjashtim se ato kanë një klauzolë për të rregulluar fitimin total me një formulë që varet nga kosto totale finale e përfundimit të projektit dhe që është rënë dakord më përpara si nga pronari ashtu edhe nga kontraktori.*Kontratat kosto plus pagesë stimuli janë të njëjtat me kontratat kosto plus me përjashtim që ato kanë një klauzolë për të rregulluar pagesën e përcaktuar me një formulë që krahason koston totale të projektit me koston e vlerësuar.Kontratat me stimujPër të zvogëluar disa nga problemet e përmendura më përpara, klientët veçanërisht qeveria, vendosin objektiva për stimuj në lidhje me kontratat e tyre.*Cikli i administrimit të kontratësAdministratori i kontratës është përgjegjës për përputhjen me kontraktorin të kushteve të kontratës dhe për sigurimin që produkti final është përshtatur për përdorim. *Funksionet e administratorit të kontratës përfshijnë:

– Menaxhimin e ndryshimit– Interpretimin e specifikimeve– Garancitë– Menaxhimin e nënkontraktori– Kontrollin e prodhimit– Deklarimet që mund të hiqet dorë

11

– Prishjen e kontratës– Zgjidhjen e mosmarrëveshjeve– Përfundimin e projektit– Skedulet e pagesës– Mbylljen e projektit

*Përfaqësuesi i kontratës përcakton dhe ndihmon në: Tipin e kontratës Afatet dhe kushtet që kërkohen Çdo kërkesë speciale Kërkesat në cash flow Të dhënat për pronësinë dhe patentën

MONITORIMI & KONTROLLI I PROJEKTITMonitorimi dhe kontrolli i projektit janë në një farë mënyre ana e kundërt e planifikimit dhe zgjedhjes së projektit. *Monitorimi është mbledhja, regjistrimi dhe raportimi i informacionit që lidhet me çdo apo gjitha aspektet e performancës së projektit që menaxheri i projektit apo të tjerët në organizatë dëshirojnë të dinë. *Vlerësimi dhe kontrolli janë pjesë e punës së çdo menaxheri të projektit. Pa dyshim që për projektet më të mëdha kontrolli informal është i vështirë, ndërkohë që kontrolli formal është i nevojshëm.*12.1 Cikli planifikim-monitorim-kontrollMenaxhimi i projektit përfshin planifikimin e vazhdueshëm se çfarë duhet të bëhet, kontrollin në progres, krahasimin e progresit me planin, ndërmarrjen e veprimeve korrigjuese për të përputhur progresin me planin, riplanifikimin e kështu me radhë. Elementet kryesore që duhet planifikuar, monitoruar dhe kontrolluar janëkoha (skeduli), kosto (buxheti) dhe performanca (specifikimet) në mënyrë që projekti të qëndroj sipas skedulit, të mos e tejkaloj buxhetin dhe të përmbushë specifikimet e tijPërcaktimi i sistemit të monitorimitHapi i parë në ngritjen e çdo sistemi monitorimi është identifikimi i faktorëve kryesorë që duhet kontrolluar. Si të mblidhen të dhënatSupozojmë se dihen se çfarë lloji të dhënash duhet të mblidhen. Pyetja që del menjëherë është se si të mblidhet ky informacion.Informacioni që nevojitet dhe procesi i raportimitÇdonjëri që është i shqetësuar për projektin duhet të lidhet ashtu siç duhet me sistemin e raportimit të projektit.*Llojet e raportevePër qëllimet e menaxhimit të projektit duhet konsideruar tri lloje të dallueshme të raporteve: rutinë, të veçanta dhe analizë speciale. Raportet rutinë janë ato që përgatiten në intervale kohore të rregullta por rregullsia nuk i referohet domosdoshmërish kalendarit. Procesi i kontrollit të projektit

12

Kontrolli i projektit përgjithësisht nuk kryhet ashtu siç duhet në shumicën e organizatave. Ai përbën një nga fushat më të neglizhuar të menaxhimit të projektit.*Hapi 1: Përcaktimi i planit bazë. Ky plan jep elementet për matjen e performancës. Nxirret kryesisht nga të dhënat bazë të strukturës së zbërthimit të punës, e cila përcakton paketat e punës që lidhen me deliverables dhe njësitë e organizatës. Gjithashtu, çdo paketë pune definon punën, kohëzgjatjen dhe buxhetin.*Hapi 2:Matja e progresit dhe e performancës. Koha dhe buxheti janë matës sasiorë të performancës. Matësit cilësor si plotësimi i specifikimeve teknike të klientit përcaktohen më shpesh nëpërmjet inspektimit në terren ose përdorim aktual.Hapi 3: Krahasimi i planit me faktin. Meqenëse planet rrallë herë realizohen sikurse janë parashikuar, bëhet e nevojshme matja e devijimeve nga plani për të përcaktuar nëse veprime korrigjuese duhet të ndërmerren. Monitorimi periodik dhe vlerësimi i gjendjes së projektit lejon krahasimet e gjendjes aktuale me atë të parashikuar. *Hapi 4: Ndërmarrja e veprimeve korrigjuese. Nëse devijimet nga plani janë të konsiderueshme, do të duhet që të ndërmerren veprime korrigjuese për ta sjellë projektin në përputhje me planin origjinal apo atë të rishikuar. Në disa raste kushtet ose qëllimi mund të ndryshojnë gjë që nga ana e vet do të kërkoj ndryshimin në planin bazë.*12.4 Monitorimi i Performancës së KohësNjë ndër qëllimet kryesore të raportimit të progresit është që të kapet çdo vonesë e skedulit sa më shpejt që të jetë e mundur për të përcaktuar nëse veprime korrigjuese janë të nevojshme të ndërmerren.*12.5 Sistemi i vlerës së arriturKy sistem është një metodë për të matur performancën e kostos dhe të skedulit të projektit. Ai krahason kohën dhe sasinë e punës që ishte planifikuar me atë aktualisht të kryer.12.5.1 Nevoja për sistemin e vlerës së arriturSistemet që vetëm bëjnë krahasimin e aktuales me atë të planifikuar nuk arrijnë të matin se çfarë aktualisht është kryer me paratë e shpenzuara.*12.5.2 Hapat për sistemin e vlerës së arriturNdjekja e pesë hapave të mëposhtëm siguron që sistemi kosto/skedul të jetë i integruar. Hapat1, 2 dhe 3 përmbushen në fazën e planifikuar dhe kryhen në mënyrë të njëkohshme. Hapat 4 dhe 5 kryhen njëri pas tjetrit gjatë fazës së ekzekutimit të projektit.*Përcaktimi i punës duke përdorur strukturën e zbërthimit të punës (SZP).Ky hap përfshin përgatitjen e dokumenteve që përfshijnë informacionin që vijon:

a. qëlliminb. Paketat e punësc. Rezultatet e dëshiruara për t’u arriturd. Njësitë e organizatëse. Burimetf. Buxheti për çdo paketë pune

2. Ndërtimi i skeduleve të punës dhe të burimita. Fazimi në kohë i paketave të punës në rrjet

13

b. Skeduli i burimeve për aktivitetet3. Ndërtimi i buxhetit të fazuar në kohë duke përdorur paketat e punës të

përfshira në një aktivitet. Vlerat kumulative të këtyre buxheteve do të bëhen bazë krahasimi dhe do të quhen kosto e planifikuar e punës së skeduluar (BC

4. Në nivel pakete pune, mblidhet e gjithë kosto aktuale për punën e kryer.Kjo kosto do të quhet kosto aktuale e punës së kryer (ACWP). Mblidhen vlerat e planifikuara për punën aktualisht të kryer. Kjo do të quhet vlera e arritur ose kosto e planifikuar e punës së kryer (BCWP).

1. *Llogaritet variacioni i skedulit (SV=BCWP – BCWS) dhe variacioni i kostos (CV=BCWP-ACWP).

Përgatiten raportet për gjendjen për secilin nivel të menaxhimit – nga menaxheri për pakete pune deri te klienti ose menaxheri i projektit.*12.5.3 Ndërtimi i buxhetit në bazë të projektitKy buxhet shërben si një pikë referimi për matjen e performancës. Ai përbën një dokument konkret dhe një angazhim; pasqyron koston e planifikuar dhe skedulin e parashikuar kundrejt, të cilëve u maten kosto aktuale dhe performanca e skedulit. Ai mundet gjithashtu të shërbej si bazë për të llogaritur cash floë dhe dhënien e pagesave për progresin.Çfarë shpenzimesh përfshihen në këtë buxhet?Zakonisht tri kosto përfshihen në këtë buxhet – puna e gjallë, pajisjet dhe materialet si dhe shpenzimet indirekte.*12.6 Metodat e analizës së ndryshimitPërgjithësisht metoda e matjes së arritjeve fokusohet në dy llogaritje kryesore:

1. Krahasimin e vlerës së arritur me vlerën e parashikuar të skedulit2. Krahasimin e vlerës së arritur me koston aktuale.

*Matja e performancës teknike Matja e performancës teknike është po aq e rëndësishme sa edhe matja e performancës së skedulit dhe kostos, megjithëse matja e saj nuk i përshtatet metodës së vlerës së arritur. Vlerësimi i performancës teknike të një sistemi, makinerie ose produkti shpesh kryhet duke shqyrtuar dokumentet që përmbajnë përcaktimin e qëllimit të punës.

MENAXHIMI I RISKUTÇdo menaxher projekti duhet të kuptoj se risqet janë pjesë e projekteve. Nuk është e mundshme që të eliminohen të gjitha risqet dhe asnjë mënyrë planifikimi nuk mund të kapërcej të gjitha risqet. Punët me risk të projektit zakonisht kanë një ndikim negativ në objektivat e projektit, e pikërisht ato që lidhen me skedulin, koston dhe specifikimet. Risqet e projektit janë ato ngjarje që nëse ndodhin mund të shtyjnë një projekt.*Qëllimet e menaxhimit të riskut janë:

– Identifikimin e sa më tepër ngjarjeve të mundshme me risk (çfarë mund të shkoj jo ashtu si duhet?)

– Minimizimin e impaktit të tyre (çfarë mund të bëhet për ngjarjen përpara se projekti të filloj?)

14

– Menaxhimin e reagimit ndaj atyre ngjarjeve me risk që mund të ndodhin (Krijimi i planeve të kontigjencës)

– Sigurimin e fondeve të kontigjencës për të mbuluar ngjarjet me risk që aktualisht ndodhin.

*13.1 Procesi i menaxhimit të riskut*Planifikimi i riskut është një metode proaktive e cila projektohet për t’u siguruar që surprizat janë reduktuar dhe që pasojat negative janë minimizuar.*Komponentët kryesore të procesit të menaxhimit të riskut jepen më poshtë:

• Hapi 1: Identifikimi i burimeve të riskut• Hapi 2: Analiza dhe vlerësimi i riskut• Hapi 3: Përgjigja ndaj risqeve• Hapi 4: Kontrolli i riskut

*Hapi i parë i procesit të menaxhimit të riskut është përgatitja e listës së gjithë risqeve të mundshme që mund të ndikojnë në projekt. Gjatë fazës së planifikimit menaxheri i projektit krijon grupin e menaxhimit të riskut të përbërë nga anëtarët kryesorë të grupit dhe nga pretendentët e tjerë të rëndësishëm. *Profili i riskutProfili i riskut është një mjet tjetër që mund të ndihmoj grupet e menaxhimit që të identifikojnë dhe të analizojnë çdo risk të mundshëm. Profili i riskut është një listë pyetjesh që i adresohen fushave tradicionale të pasigurisë në një projekt. *Hapi 2: Analiza dhe vlerësimi i riskutHapi i parë na siguron listën e risqeve të mundshme. Jo të gjitha risqet kërkojnë kushtimin e vëmendjes. Disa janë të pavlefshëm dhe mund të injorohen ndërkohë që të tjerët mund të përbëjnë kërcënime serioze për ecurinë e projektit. *Analiza e skenaritAnaliza e skenarit është teknika më e lehtë dhe më e zakonshme që përdoret për të analizuar risqet. Anëtarët e grupit vlerësojnë çdo risk në lidhje me:

1. Ngjarjen e padëshiruar2. Të gjithë rezultatet nga ndodhja e ngjarjes3. Madhësinë apo rëndësinë e impaktit të ngjarjes4. Shanset/probabilitetin e ndodhjes së ngjarjes5. Kohën e ndodhjes së ngjarjes në projekt

*Matrica e vlerësimit të riskutShpesh organizatat e gjejnë mjaft të vlefshme që të kategorizojnë rëndësinë e risqeve të ndryshme në formën e matricë së vlerësimit të riskut. *Matrica ndahet në zonat e kuqe, të verdha dhe jeshile duke prezantuar respektivisht risqet e mëdha dhe të vogla. *Analiza e raportit (shkallës)Kjo teknikë përdoret gjerësisht nga shumë menaxher projektesh. Teknika përdorë të dhëna nga projektet e mëparshme që janë të ngjashëm me projektet e propozuara.Analiza e EfekteveSipas kësaj metode secili nga risqet e matricës vlerësohet në lidhje me:

15

Ndikimin x Probabilitetin x Dallimin (Zbulimin) =Vlera e RiskutAnaliza e probabilitetitKa shumë teknika statistikore në dispozicion për menaxherin e projektit që mund të ndihmojnë në vlerësimin e riskut të projektit. *Hapi 3: Përgjigja ndaj risqeveKur ngjarja me risk është identifikuar dhe vlerësuar duhet të merret një vendim se cila përgjigje është e përshtatshme për ngjarjen specifike. *Zbutja e riskutReduktimi i riskut është zakonisht alternativa e parë që konsiderohet. Ka dy strategji për zbutjen e riskut:

1. Reduktimi i mundësisë që ngjarja të ndodhë 2. Reduktimi i ndikimit të kundërt që ngjarja do të kishte mbi projektin.

Shembull mund të merret përshkrimi i projektit të sistemeve të informacionit*Planifikimi i KontigjencësPasi kemi konsideruar variantet e shmangies, të transferimit, të zbutjes apo edhe të pranimit të riskut, rezultat i planit të përgjigjes ndaj riskut është plani i menaxhimit të riskut, planet e kontigjencës dhe rezervat. Plani i menaxhimit të riskut dokumenton procedurat që do të përdoren për të menaxhuar riskun gjatë gjithë kohëzgjatjes së projektit.*Skedulimi i risqevePërdorimi i kohës rezervë. Kur menaxheri shikon se ka kohë rezervë në rrjet të disa aktiviteteve ai mund të shqetësohet për përfundimin e këtyre aktiviteteve në kohë. Pse është ky shqetësim? *Kohëzgjatja e imponuar. Eksperienca sugjeron se 80% e gjithë projekteve kanë kohëzgjatje të detyruar. Zakonisht kjo do të thotë se dikush (me autoritet) imponon që projekti mundet ose duhet të përfundohet brenda një date specifike. *Rezerva e BuxhetitKjo rezervë identifikohet për punë specifike ose segmente të projektit që gjenden tek struktura e zbërthimit të punës. Rezerva e buxhetit është për risqet e identifikuara që kanë një shans të vogël për të ndodhur. Shembuj që mbulohen nga rezerva e buxhetit janë ndryshimet e vogla të projektit dhe gabimet që mund të bëhen në vlerësimin e kohës dhe të kostos.*Hapi 4: Kontrolli i RiskutHapi i katërtë në procesin e menaxhimit të riskut është kontrolli i riskut – ekzekutimi i strategjisë së përgjigjes së riskut, monitorimit të riskut, inicimi i planeve të kontigjencës dhe shikimi për risqe të reja. Përcaktimi i sistemit të menaxhimit të ndryshimit në lidhje me ngjarjet që kërkojnë ndryshim formal të qëllimit, buxhetit dhe/ose skedulit të projektit është gjithashtu element i rëndësishëm i kontrollit të riskut.*Përfitimet që vijnë nga sistemet e kontrollit të ndryshimit janë:

1. Kosto e ndryshimit mbahet dhe ruhet në një regjistër. 2. Ruhet integriteti i strukturës së zbërthimit të punës dhe matjes së performancës.

16

3. Ndiqen alokimi dhe përdorimi i buxhetit dhe menaxhimi i fondeve rezervë4. Qartësohet përgjegjësia për zbatimin5. Ndikimi i ndryshimeve është i dukshëm për të gjitha palët e përfshira.6. Monitorohet zbatimi i ndryshimit.

PROJEKTIMI I SISTEMEVE INFORMATIVE SEMESTRI IITREGTIA ELEKTRONIKEE-COMMERCE

• BERJEN E BIZNESIT DUKE PERDORUR TRANSMETIMIN E TE DHENAVE QE PERFSHIJNE KOMPJUTERAT, RRJETAT E TELEKOMUNIKIMIT SI DHE PROCESET E PUNES ME TE MODERNIZUARA

• AFARIZMI ELEKTRONIK (e-bussines)

MODELET ME TE SUKSESESHME TE E-TREGTISE PERFSHIJNE TRI KOMPONENTET BAZE:1. -KOMUNITETIN2. -PERMBAJTJEN3. -TREGTINEPËRMBAJTJA:1. TË REJAT PER INDUSTRINË2. TË REJAT PËR EKONOMINË3. ÇMIMET E STOQEVETREGËTIA:1. KONSUMATORET DHE BIZNESET BLEJN DHE SHESIN2. KOMUNITETET3. TABELAT E MESAZHEVE4. DHOMAT E BISEDAVEINFRASTRUKTURA E TEKNOLOGJISE PERFSHINE:1. HARDWERET2. SOFTWERET E WEB-IT3. SOFTWERET E E-TREGTISE4. LIDHJET ME SHPEJTESI TE MADHE NE RRJET ETJAPLIKIMET E E-TREGTISE1. SHITJEN ME SHUMICE DHE ME PAKICE2. NE PRODHIM3. NE MARKETING4. NE INVESTIME DHE NE FINANCA5. NE ANKANDERREZIQET NDAJ E-TREGTISE PERFSHIJNE:1. SIGURIA2. FSHEHTËSIA3. PRONA INTELEKTUALE4. MASHTRIMI ETJSTRATEGJITE PER NJI E-TREGTI TE SUKSESESHME PERFSHINE:1. ZHVILLIMIN E NJI WEBI EFEKTIV2. VENJEN NE PUNE TE WEB SAJTEVE TE NDRYSHME3. KOMPANITE OFRUESE TE WEB SAJTEVE

17

4. BROKERAT-NDERMJETESIT5. NDERTIMI I TRAFIKUT TE WEB-SITEVEInterneti dhe rrjetat kane krijuar mundesi te reja per ndermarrjet, sidomos duke filluar nga viti 1993.• Rendesi te veqante ka nderlidhja midis biznesit dhe shanseve dhe rreziqeve qe

ofron teknologjia informative dhe komunikuese-TIK (ICT). • 7

Afarizmi elektronik(e-bussines) është formë bashkëkohore e organizimit të afarizmit, e cila nënkupton afarizmin intensiv të teknologjisë informative, posaçërisht, të internetit. Shkaqet më të rëndësishme për çka dhe aspirohet në konceptin e aplikimit të afarizmit elektronik janë si vijon:

1. Aspiratat për shfrytëzimin sa më të mirë të të gjitha mjeteve afariste të disponueshme, dhe posaçërisht të informacioneve.

2. Përpjekjet për të realizuar pozicionet sa më të mira në treg, përkatësisht pozitën konkuruese të kompanisë.

3. Dëshira për realizimin e rezultateve(rendimenteve) edhe më të mira, posaçërisht ato financiare.

4. Krahas shtytësve(nxitësve) themelorë të përmendur, ekzistojnë edhe disa diçka më të vegjël, por gjithsesi të përfillshëm:

5. Komfori më i madh në punën e punëtorëve, veprimtarëve ekzekutiv dhe menaxherëve të kompanisë në të cilat aplikohet një formë e tillë e afarizmit.

6. Aftësimi më i mirë dhe pozicioni civilizues i njerëzve të përfshirë në mjedise të tilla afariste dhe të kulturës.

7. Aspiratat për të mbajtur hapin me zhvillimin e përgjithshëm teknologjik, çka konsiderohet edhe si investim për të ardhmen.

8. Realizimin e përfitimeve kalimtare, siç janë ato sociale, të natyrës psikologjike dhe politike.

Koncepti i afarizmit elektronik është i aplikueshëm në të gjitha veprimtaritë afariste. Mirëpo, ato në të cilat, gjer më tani, janë grumbulluar më së shumti përvoja pozitive dhe që janë realizuar sukseset më të mëdha, gjithësesi janë si vijon:

1. Shitja e të mirave dhe shërbimeve personale2. Tregëtia në distancë(largësi)3. Kryerja e transaksioneve financiare-pagesave dhe inkasimeve elektronike4. Botime dhe editime elektronike

Shitja e pasurive (të mirave) të butaTë mirat e buta mund të digjitalizohen(të pasqyrohen dhe të depozitohen në formë binare), dhe si të tilla barten me rrjet telekomunikativ. Shembuj për të mira të tilla janë të gjitha informacionet, të paraqitura,në burim në formë plotësisht të ndryshme:

1. Tekste 2. Fotografi 3. Zëri 4. Fotografi lëvizëse ose videorexhistrim,përkatësisht film5. Programe kompjuterike 6. Lojëra kompjuterike etj.

18

Nëse kemi të bëjmë me shitjen–blerjen reale, atëher duhet zgjidhur edhe problemin e pagesës. Kjo mund të bëhet në dy mënyra:

1. Me parapagim(avans), para të gatshme-kesh ose të ngjajshme2. Me pagesë elektronike përmes kartelave kredituese ose debituese, parasë

digjitale etj.

Shitja e pasurive (të mirave) të forta Problemi lajmërohet në sferën e dërgimit të mallit, përkatësisht në distribuimin e pasurive (të mirave) të forta. Me fjalë të tjera, dërgimi i mallit, përkatësisht distribucioni i tij është e vetmja “hallkë në zinxhir” e cila nuk mund të realizohet në mënyrë elektronike, prandaj edhe as që mundë të automatizohet.

Si mundësi të shfrytëzuara më së shpeshti, për dërgimin e mallrave të forta kemi:1. Pranimi personal i mallit nga ana e blerësit në lokacionin e shitësit 2. Të dërguarit me dërgesë direkt 3. Të dërguarit me dërgesë postare 4. Të dërguarit me dërgesë të transportuesit rrugorë,hekurudhorë, me anije ose

transport ajrorë.

3.Shitja e shërbimeve Tani për tani shitja e shërbimeve përmes internetit është:

1. Në fushën e teknologjisë dhe infrastrukturës së informatikës(interne.)2. Në fushën e turizmit, hotelerisë dhe restoranteve3. Në fushën e transportit dhe dërgesave4. Në fushën e sigurimeve dhe kompensimeve

Interneti dhe rrjetat po ndikojne ne formimin e formave dhe modeleve te reja te bizneseve.

• Bota afariste - e fokusuar ne nevojat e bleresve dhe kerkesave e tyre. • Biznesi elektronik e ndryshoi ekonomine, shoqerine dhe politiken. • menyre e pranuar per kryerjen e transakcioneve afariste nepermjet Internetit. • e-business = e-commerce

“Biznesi-e” zhvillohet permes teknologjise TIK (ICT) Biznesi e siguron:

1. Optimalizmin e proceseve afariste 2. Permiresimin e marredhenjeve me publikun3. Permiresimin e sherbimeve afariste

Biznesi gjeneron:1. modele te reja te afarizmit2. lloje te reja te partneritetit3. menyra dhe mundesi te reja per sukses te afarizmit.

B2B – Business to Business, nënkupton afarizmin elektronik i cili zhvillohet ndërmjet dy ndërmarrjeve.

19

B2C- Business to Consumer, në të cilin konsumatorët porositin produkte dhe shërbime në mënyrë elektronike nga ndërmarrja.C2CNjë formë e re e tregtisë.

• Çmimi i shërbimeve zakonisht paraqet një përqindje të vogël të transakcionecve, antarësisë, reklamave ose ndonjë kombinimi.

Disa aplikacione kyqe te biznesit elektronik: 1. Posta elektronike2. Posta me ze3. Fax makina4. Telekonferenca5. Datakonferenca6. Videokonferenca7. Kembimi elektronik i te dhenave(EDI) 8. Tregtia elektronike 9. I ngjajshem me tregun ne boten materiale. 10. Vend per kembim te mallrave dhe sherbimeve.

nje komponent te biznesit elektronik nënkupton: 1. Shitjen e mallrave dhe të shërbimeve nëpërmjet të Internetit. 2. Afarizmin me ndihmen e pajimeve elektronike.

• MODELET E TREGTISE ELEKTRONIKE• Modelet B2B • B2C • Modeli C2B( • Modeli B2B2C i cili i kontribon suksesit te modelit B2B dhe ploteson kerkesen

potenciale sipas modelit B2C • Modeli C2B2C perfshine konsumatoret ne transakcione me konsumatore te tjere

duke shfrytezuar kompanite on-line si ndermjetesuese. • KEMBIMI ELEKTRONIK I TE DHENAVE• (EDI) ELECTRONIC DATA INTERCHANGE• I CILI PERFSHINE KOMUNIKIMIN ME APLIKIMIN TE TE DHENAVE TE

BIZNESIT

SISTEMET E INFORMACIONITSISTEMET E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVETRANZAKSIONENJË TRANZAKSION ËSHTË ÇDO KËMBIM QË LIDHET ME BIZNESIN, SI P.SH.PAGAT E PUNONJËSVE, SHITJA NDAJ KLIENTËVE, APO PAGESAT NDAJ FURNITORËVE.NJË SPT-ESHTE NJI BASHKESI E ORGANIZUAR NJERËZISH PROCEDURASH, SOFTUERËSH BAZASH TË DHËNASH DHE PAJISJESH Q PERDOREN PER TE REGJISTRUAR TE GJITHA TRANSAKSIONET E BIZNESIT.ORË PUNE, PAGA PËR NJË ORË--------- TPS--------------PAGANJI VESHTRIM MBI SISTEMET E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVEPERPUNIMI I TRANSAKSIONEVE ESHTE NJI NGA PROCESET E PARA TE BIZNESIT PER TU KOMPJUTERIZUAR, NDERSA PA SISTEME INFORMACIONI,

20

REXHISTRIMI DHE PERPUNIMI I TRANSAKSIONEVE TE BIZNESIT DO TE KONSUMONTE SASI TE MEDHA TE BURIMEVE TE NDERMARRJES

SPT(TPS)-SHERBEN SI BAZË PER SISTEMET TJERA SISTEMET E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE PERFSHIJNE; HYRJEN E POROSIVE KONTROLLIN E INVENTARIT LISTËPAGESAT PAGESAT E PRITSHME PAGESAT E ARKETUESHME LIBRAT E KONTABILITETIT FATURAT DHE ÇEÇET E PAGESAVE ETJ

OBJEKTIVAT DHE METODAT TRADICIONALE TE PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE

METODA ME E THJESHTE E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE ESHTE SISTEMET E PERPUNIMIT BATCH(GRUP)

METODA E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE ON-LINE (OLTP)DISA NGA OBJEKTIVAT KRYESORE TE TPS

PERPUNON TE DHENA QE KANE TE BEJNE ME TRANSAKSIONET MBAN NJI SHKALL TE LARTË TE INTEGRITETIT TË TË DHËNAVE PRODHONE NE KOHE DOKUMENTE DHE RAPORTE RRITË EFIÇENCEN E PUNES NDIHMONË NË OFRIMIN E SHERBIMEVE NE RRITJE NDIHMONË NE NDERTIMIN DHE MBAJTJEN E BESUESHMËRISË NDAJ

KLIENTËVE KRIJONË NJI AVANTAZH KONKURUES AKTIVITETET E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE ÇËSHTJE TË MENAXHIMIT DHE TË KONTROLLIT

SISTEMET E PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE JANË SHTYLLA E ÇDO SISTEMI TE INFORMACIONIT TE NJI NDERMARRJEATO MBLEDHIN FAKTE NE LIDHJE ME FUNKSIONET THEMELORE TE BIZNESIT TE NJI NDERMARRJE

FAKTE PA TE CILAT NJI POROSI NUK MUNDE TE SHPERNDAHET NJI KLIENT NUK MUNDE TE MARRË FAKTUREN

PUNONJËSIT DHE FURNITORËT NUK MUNDË TË PAGUHENAPLIKIMET ME TE PERGJITHESHME TE TPS JANË:

SISTEMET E PERPUNIMIT TE POROSIVE SISTEMET E BLERJES SISTEMET E KONTABILITETIT. APLIKIMET TRADICIONALE TE PERPUNIMIT TE TRANSAKSIONEVE PLANIFIKIMI I BURIMEVE TE NDERMARRJES PLANIFIKIMI I BURIMEVE TE NDERMARRJES(ERP-ENTERPRISE

RESOURCE PLANING) KRYESORJA PER NJI ERP- ËSHTË MONITORIMI NË KOHËN REALE E

FUNKSIONEVE TE BIZNESIT I CILI LEJON ANALIZEN NE KOHE SIQ JANË:CILËSIA, KNAQËSIA E KLIENTELES, PERFORMANCA DHE FITIMI

21

AVANTAZHI KONKURUESNjë avantazh konkurues është një përfitim për nji kompani ne lidhje me konkurencen e saj Faktoret qe qojne firmat ne kerkimin e avantazhit konkurues janë:

---Rivaliteti ndermjet konkurences ekzistuese ---Rreziku nga futjet e reja ---Rreziku nga produktet dhe sherbimet alternative ---Marrëveshtja e klientëve dhe furnitorëve

SISITEMET E INFORMACIONIT TE MENAXHIMITSISTEMET E MBËSHTETJES SË VENDIMEVE

MIS (MANAGEMENT INFORMATION SYSTEMS) DUHET TË OFROJË INFORMACIONIN E DUHUR TEK PERSONI I DUHUR NË MËNYRËN E DUHUR DHE NË KOHËN E DUHUR DSS (DECISIONS SUPPORT SYSTEMS) –SISTEMET E MBESHTETJES SE VENDIMEVE PERDOREN KUR PROBLEMET JANË MË PAK TË STRUKTURUARATPS GRUMBULLONË TË GJITH GAMEN E TË DHËNAVEKur keto te dhena filtrohen dhe manipulohen ato kthehen ne informacione dhe mbeshtetes vendimesh te fuqishme per menaxheret dhe punonjësit.Qellimi final i sistemeve te informacionit të menaxhimit dhe të mbështetjes së vendimeve është të ndihmojë menaxherët dhe ekzekutivët që të marrin vendime me te mira dhe të zgjedhin probleme te rendesishme.Marrja e vendimeve si nji komponente e zgjedhjes se problemeve NJË VESHTRIM MBI SISTEMET E INFORMACIONIT TE MENAXHIMITSIM U JAPIN KOMPANIVE AVANTAZHE KONKURUESE DUKE JU OFRUAR INFORMACIONIN E DUHUR, TEK PERSONI I DUHUR , NE FORMEN E DUHUR DHE NE KOHEN E DUHUR. Qellimi kryesor I një MIS eshte qe te ndihmoj ndermarrjen te permbush qellimet e saj duke ber qe menmaxheret te interesohen gjithnjë e më shumë per operacionet e ndermarrjes, ne menyr qe ata te munde te kontrollojne , te organizojne dhe te planifikojne ne menyr me efektive dhe me efiçente.Nji MIS ju shton vler procesevene nji ndermarrje Çdo MIS eshte nji bashkesi e integruar nensistemesh te cilat pergjithesishte jane te organizuara nepermjet linjave funksionale brenda nji ndermarrje Nji MIS financiar perfshine:

1. - raportet financiare, 2. -analizen e fitimit dhe te humbjes 3. -analizen e kostos, 4. -perdorimin dhe menaxhimin e fondeve, etj.

INPUTET E SISTEMIT TE INFORMACIONIT TE MENAXHIMITInputet janë:TPS Outputet janë një tërsi raporetsh qe ju shperndahen menaxherveRaporet munde te jene:

1. Raporet skedul

22

2. Raportet kerkes3. Raportet perjashtues4. Raporet detajues5. Rportet efektive etj

ASPEKTET FUNKSIONALE TE MIS1. Caktimi i vendeve për trajnim2. Trajnimi i stafit

MIS I FINANCESMIS I PRODHIMITNensistemet e MIS te prodhimit jane:-projektimi dhe inxhinjeria-skedulimi i produkteve-kontroll inventari-prodhim dhe inventar JIT-kontroll procesesh-kontroll cilesie dhe testimi

MIS I MARKETINGUTNensistemet e MIS te marketingut perfshijne:-kerkimet e tregjeve,-zhvillimet e produkteve,-promocionet dhe reklamat,-çmimet e produkteveMIS i burimeve njerezore- personelit-planifikimin e burimeve njerezore-seleksionimin dhe punesimin e personelit-trajnimet dhe aftesimet e tyre-percaktimin e detyrave-administrimin e pages bazë dhe te te ardhurave

VESHTRIM MBI SISTEMIN E MBESHTETJES SE VENDIMEVE (DECISIONS SUPPORT SYSTEMS)-DSSKARAKTERISTIKAT E DSS

1. Mbane nji sasi te medha te te dhenash te marrura nga burimet e ndryshme2. Ofron raporte dhe paraqitje fleksibile3. Ofron si tekste njiashtu edhe paraqitje grafike4. Mbeshtet analizat e detajuara5. Mbeshtet metodat:optimization, satisficing, dhe heuristice

Nji model OPTIMIZIMI gjen zgjedhjen me te mire pergjithesishte ate qe ndihmone me mire ndermarrjen per te permbushur qellimet e veta Nji model SATISFICING-I kenaqshem, eshte ai qe gjene nji zgjidhje te mire por jo detyrimisht me te miren HEURISTIC-rregull e gishtit zakonisht perdor preocedura qe gjene nji zgjedhje te mire qe e perdor shpesh ne vendimarrje

23

AFTESIT E NJI SISTEMI TE MBESHTETJES SE VENDIMEVE1. -Mbeshtetjet per fazat e zgjedhjes se problemit,2. -Mbeshtetje per frekuencat te ndryshme te veprimit,3. -mbershtetje per struktura te ndryshme te problemeve4. Mbeshtetje per nivele te ndryshme vendimarrje

SISTEMET E MBESHTETJES SE VENDIMEVE NE GRUPENji sistem i mbeshtetjes se vendimeve ne grupe (GROUP DECISION SUPPORT SYSTEMS-DGSS), i quajtur ndryshe sistem i mbeshtetjes se vendimeve ne grupe apo nji sistem i kompjuterizuar i punes ne grupe konsiston ne shumicen e elementeve qe e perbejne SMI-DSS plus softwer te GDSS qe nevoiten per te ofruar nji suport efektiv ne vendimarrje ne grupe.KARAKTERISTIKAT E NJË GDSS

1. Projektim special2. Lehtësi në përdorim3. Fleksibilitet4. Mbeshtetje per vendimarrjen5. Informacione anonumuese6. Zhvillim I sjelljes negative ne grupe7. Komunikim paralel8. Regjistrimi automatik

SISTEMI I M,BESHTETJES SE EKZEKUTIVITKARAKTERISTIKAT E ESS

1. TE PERSONALIZUESHME SIPAS EKZEKUTIVEVE TE VEQANTE2. TE LEHTE NE PERDORIM3. KANE AFTESI TE DETAJOJNE NE THELLESI4. MBESHTET NEVOJEN PER TE DHENA TE JASHTME5. NDIHMOJNE QE SITUATAT TE KENE NJI SHKALLE TE LARTE

PAQARTESIJE6. KANE ORJENTIM DREJT SE ARDHMES7. JANE TE LIDHURA NE PROCESET E BIZNESIT ME VLERE TE SHTUAR AFTESITE E NJI ESSSME-SISTEMET E NMBESHTETJES EKZEKUTIVE1. MBESHTETJE PER PERDORIMIN E NJI VIZIONIN TE PLOTE2. MBESHTETJE PER PLANIFIKIMIN STRATEGJIK3. MBESHTETJE PER ORGANIZIMIN STRATEGJIK DHE PUNESIMIN E

NJEREZVE

Projektimi I sistemeve informative per provim1. QELLIMI I PROJEKTIMIT TE NJI SISTEMIT ËSHTË T`I PERGJIGJET PYETJES“ SI DO TA ZGJEDHË SISTEMI I INFORMACIONIT NJË PROBLEM”2. Rezultati kryesor i fazes se projektimit te sistemit eshte projektimi teknik i cili detajon outputet, inputet, hardweret, softweret, bazat e te dhenave , telekomunikimet, personelin, si dhe tregon se keto komponente jane te lidhura njera me tjetren.

24

3.Projektimi fizik perfshin1. PROJEKTIMI I HARDWERIT2. PROJEKTIMI I SOFTWERIT3. PROJEKTIMI I BAZES SE TE DHENAVE4. PROJEKTIMI I TELEKOMUNIKIMEVE5. PROJEKTIMI I PERSONELIT6. PROJEKTIMI I PROCEDURAVE DHE I KONTROLLIT

4.PROJEKTIMI LOGJIK PËRFSHINË:1. PROJEKTIMIN E OUTPUTEVE2. PROJEKTIMI I INPUTEVE3. PROJEKTIMI I PERPUNIMEVE4. PROJEKTIMI I BAZAVE TE TE DHENAVE5. PROJEKTIMI I TELEKOMUNIKIMEVE6. PROJEKTIMI I PROCEDURAVE7. PROJEKTIMI I KONTROLLEVE DHE I SIGURISE8. PROJEKTIMI I PERSONELIT DHE I DETYRAVE TE TIJE

5.PROJEKTIMI LOGJIK PERFSHIN KERKESAT FUNKSIONALE TE NJI SISTEMI-KJO DO TE THOTE QE AI TE KONCETOJ SE QFAR DUHET TE BEJ SISTEMI QE TE ZGJEDHE PROBLEMIN DUKE PATUR PARASYESH ANALIZEN E MEPARSHME.6. KONTROLLET E SISTEMEVE NDIHMOJNE NE PARANDALIMIN E KEQPERDORIMIT TE KOMPJUTERIT, KRIMET DHE MASHTRIMET NGA ANA E NENPUNESVE DHE TE TJEREVE.7. KONTROLLET PREKIN ASPEKTET E NDERMARRJES DUKE PERFSHIRE:

1. KONTROLLIN E INPUTEVE2. KONTROLLET E PERPUNIMIT3. KONTROLLET E PERPUNIMIT4. KONTROLLET E BAZAVE TE TE DHENAVE5. KONTROLLEN E TELEKOMUNIKIMEVE6. KONTROLLEN E PERSONELIT

8.Vlersimi do te jete: 1. VLERESIMI PARAPRAK

2. VLERESIMI PERFUNDIMTAR9.Programimi perfshin: 1. ALGORITMET

1. PERSONELI I SI2. MARRJA NE PUNE DHE TRAJNIMI

10.Koncepti i mirembajtjes do te jete:1. NDRYESHIMET NE PROCESIN E BIZNESIT2. KERKESAT E REJA TE AKSIONERVE PERDORUESVE DHE

MENAXHERVE3. DEMTIMET DHE GABIMET NE PROGRAM4. PROBLEMET TEKNIKE TE HARDWERVE5. BASHKIMET APO BLERJET E KORPORATAVE6. LIGJET E QEVERISË

25

7. NDRYESHIMET NË SISTEMIN OPERATIV OSE NE HARDWERET NE TE CILEN EKZEKUTOHET APLIKIMI

11.Rishikimi i sistemeve, hapi perfundimtar në zhvillimin e sistemeve eshte procesi i analizes se sistemeve per tu bindur qe ato operojnë ashtu siq eshte menduar 12.Projekti është një sekuencë e aktiviteteve unike, komplekse dhe të lidhura, i cili ka një synim ose qëllim dhe duhet të përfundoj në kohën e caktuar, brenda buxhetit dhe sipas specifikacioneve.